Z nieukrywaną satysfakcją oddajemy dziś w Państwa ręce pierwsze wydanie miesięcz-nika „Z NAMI ZDROWIEJ. Magazyn dla Farmaceutów”.

Gdy przystępowaliśmy do prac nad Maga-zynem, postawiliśmy sobie jedno zasadnicze pytanie: „jak sprostać tak różnym wyma-ganiom naszych Klientów?” Bycie Państwa partnerem zawsze zobowiązuje – stąd też ogromne zaangażowanie i determinacja na-szych redaktorów oraz autorów tekstów. Stworzenie Magazynu o satysfakcjonującym poziomie merytorycznym, jak i atrakcyjnej oprawie graficznej, stało się dla nas celem nadrzędnym. Mamy nadzieję, że cel ten zo-stał osiągnięty, że każdy z Państwa znajdzie coś dla siebie. Magazyn daje szeroki zakres tematyczny w proponowanych działach, po-święconych zdrowiu, biznesowi, aktualno-ściom, a także relaksowi.

W pierwszym wydaniu proponujemy m.in. artykuł pt. „Karmienie piersią - zdrowie dla matki i dziecka”. Powstał on w nawiązaniu do obchodzonego Światowego Dnia Karmie-nia Piersią, przypadającego na okres od 1 do 7 sierpnia. Artykuł przypomina tym samym o zaletach naturalnego karmienia niemowląt, które istotnie wpływa na zdrowie dziecka, jak i matki.Karmienie piersią to coś więcej niż tylko proces fizyczny, o czym także nadmienia ów artykuł. To również zaspokojenie więzi emo-cjonalnych między matką a dzieckiem. Warto utwierdzić się w tym przekonaniu, sięgając po niniejsze wydanie magazynu.

Serdecznie zaprasza-my do lektury, życząc jednocześnie zdrowia i dużo wypoczynku na trwający wakacyjny czas.

ALICJA MICIELSKARedaktor Naczelna

Z NAMI ZDROWIEJ + NAGRODY str. 5 ParyżZDROWIEstr. 7 Karmieniepiersią

– zdrowie dla matki i dzieckastr. 10 Małaencyklopediafarmaceuty:

Posocznica - sepsastr. 13 Ziołolecznictwo:Środkiroślinne

stosowanewleczeniuukładu nerwowego, cz. I

str. 18 Homeopatia:Ohomeopatiiinaczejstr. 20 Uzdrawiającamocnatury:Leczsię

bursztynemAKTUALNOŚCIstr. 25 Informacjezrynkufarmaceutycznegostr. 26 Promocjestr. 28 Nowościfarmaceutyczne

str. 33 DecyzjeGłównegoInspektoratuFarmaceutycznego:Produktyleczniczewycofane/wstrzymane/dopuszczone

BIZNESstr. 35 ABCmarketingu:Wartośćklienta

–Jakokreślićpoziomwydatków imaksymalizacjikorzyści?

str. 38 ABCmarketingu: WpływotoczenianadziałaniaApteki

RELAKSstr. 40 Podróże:RPA–krajkontrastówstr. 42 ZKalendarzaWielkich

–EdwardJerzyStachurastr. 43 Przyjemności:

Przy kawie o kawiestr. 44 Przyjemności:Sudokustr. 45 Horoskop:Kamienieżyciaizdrowia

Szanowni Państwo!

Redaktor Naczelna:AlicjaMicielska,tel.0426835392,amicielska@znamizdrowiej.plZespół redakcyjny:RyszardKlesyk,tel.0178650382,rklesyk@znamizdrowiej.plWiolettaCielecka,tel.0178650380,wcielecka@znamizdrowiej.plDanielLeśniak,tel.0683298120,dlesniak@znamizdrowiej.plNapisz do nas:redakcja@znamizdrowiej.pl

OpracowaniegraficzneiDTP:AgencjaReklamowaSTUDIOKOLORs.c.Druk:PW„TOLEK”–Drukarniaim.KarolaMiarki

„Z NAMI ZDROWIEJ – Magazyn dla Farmaceutów” nie zastępuje porady lekarskiej, może jedynie stanowić źródło informacji. Przed skorzystaniem z porad należy skonsultować się z lekarzem. Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony.Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania zamówionych tekstów, nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń.

Zdrowie jest najcenniejszym darem,

uroda drugim, a bogactwo trzecim. PLATON 13

7

10

KARMIENIE PIERSIĄ– zdrowie dla matki i dziecka

2018LECZ SIĘ

bursztynem

O HOMEOPATIIinaczej

Ziołolecznictwo

POSOCZNICA- sepsa

8�

27 maja 2007 r. kolejna grupa uczestników Promocji, będących laureatami Loterii „Z Apteki … na spacer po Paryżu”, wyruszy-ła na podbój światowej stolicy mody. W obecnym wydaniu na-szego biuletynu przedstawiamy Państwu rozmowę, jaką odbyli-śmy z jedną z uczestniczek wy-prawy do Paryża.Mamy nadzieję, że bardzo po-zytywne wrażenia zadowolone-go pacjenta pomogą Państwu w podjęciu decyzji o dołączeniu do grona uczestników Promo-cji „Z NAMI ZDROWIEJ + NAGRODY”. Aktualnie czeka na Państwa pacjentów Loteria

„Z Apteki… do Wiednia”, w któ-rej głównymi nagrodami są wy-cieczki do Stolicy Habsburgów, słynącej nie tylko z pereł archi-tektury światowej, ale równie wspaniałego parku rozrywki i niepowtarzalnych w klimacie wiedeńskich kawiarenek.

Przypominamy, że Promocja „Z NAMI ZDROWIEJ + NA-GRODY” otwiera przed Pań-stwem możliwości nagradzania najwierniejszych pacjentów, za-równo poprzez niewielkie nagro-dy gwarantowane, jak i nagrody w postaci atrakcyjnych wycie-czek oraz sprzętu AGD/RTV.

Z NAMIZDROWIEJ

+ NAGRODY

Kolejni nagrodzeni zwiedzają EUROPĘ

J esienią2006roku mieliśmyprzyjemność relacjonowaćPaństwuwrażenia uczestnikówLoterii„ZAPTEKI…DORZYMU”, będącejelementemPromocji „ZNAMIZDROWIEJ+NAGRODY”,zpodróżydoWłoch izwiedzaniaWiecznegoMiasta.

Z NAMI ZDROWIE J

� Z NAMI ZDROWIEJ

1. Czy był to Pani pierwszy pobyt w Paryżu?

Tak. Pierwszy raz byłam we Francji, w Paryżu.

2. Z czym kojarzył się Pani Paryż przed wyjazdem?

Paryż kojarzył mi się głównie z modą, ale muszę przyznać, że się rozczarowałam. Po tym, co zaobserwowałam osobiście, uważam, iż Włoszki są bardziej eleganckie i wg mnie to Rzym za-sługuje na miano stolicy mody.

3. Czy po powrocie widzi Pani Paryż inaczej …?

Paryż to ogromne miasto, w którym trudno by mi się żyło. Pewnie jak w każdej du-żej stolicy, jest w nim mnóstwo zgiełku, ogromny ruch uliczny. Jednak Paryżanie to przemili lu-dzie, bardzo otwarci, mieszkają w ogromnym „pędzącym” mie-ście, a jednak prezentują sobą sporo spokoju, dużego dystan-su do otaczającego świata oraz stwarzają wrażenie bardzo zre-laksowanych i „żyjących powo-li”. To mi się bardzo podoba.

4. Co chciała Pani zobaczyć, wyjeżdżając do Paryża?

Zobaczyłam wszystko to, co pla-nowałam. Zwiedziliśmy m.in. Wersal, Luwr, Muzeum d’Orsey, płynęliśmy statkiem po Sekwa-nie. Mieliśmy również bardzo ciekawy punkt wycieczki – zwie-

dzanie Paryża nocą. To dopiero było przeżycie, naprawdę nie-samowite wspomnienia! Pary-skie uliczki oświetlone świa-tłem ulicznych latarń, zarówno w dzień jak i w nocy tętniące ży-ciem, klimatyczne paryskie ka-wiarenki i restauracje. Cudow-nie oświetlona Champs Elysees – najsłynniejsza aleja świata.W dzień miasto również wpra-wia zwiedzającego w ogromny zachwyt. Z tęsknotą wspomi-nam spacery po Paryżu, z wieżą Eiffla w tle i w otoczeniu języka francuskiego, najromantyczniej-szego z języków.

5. Czy jest coś, co Panią zasko-czyło? Co zrobiło największe wrażenie?

Może moja odpowiedź wyda się dziwna, ale pewnie ci, któ-rzy byli już w Paryżu zrozumieją mnie. Wielkie wrażenie zrobił na mnie ogromny ruch uliczny pod Łukiem Triumfalnym. Do tej pory nie byłam świadkiem czegoś podobnego. Poza tym niezatarte wrażenie robi na zwiedzających ogrom Wersalu. Niestety, w wielu miejscach wręcz namacalnie odczuwa się ogromną komercję w połączeniu z małą dbałością o turystów. Na przykład w Wer-salu niektóre z pięknych, ogrom-nych fontann są nieczynne poza weekendami. Nie eksponuje się wszystkiego w ramach pozornej oszczędności. To moje odczucie, ale cóż, to pewnie już nieodzow-ny przywilej obecnych czasów.

6. Gdyby miała Pani wrócić do Paryża, to jakie miejsca odwie-dziłaby Pani ponownie?

Chciałabym zobaczyć jeszcze kilka galerii, tych, których nie było w planie wycieczki. Paryż ma ich tak wiele, że pewnie na-wet sami mieszkańcy Paryża nie zwiedzili wszystkich. Wiem coś o tym, ponieważ przez pewien czas mieszkałam w Krakowie, mieście, w którym również nie brakuje galerii, muzeów, a ja je-stem wielbicielką sztuki, ale na-wet mieszkając w sercu Krako-wa nie udało mi się odwiedzić większości z nich.Ale wracając do Pani pytania - chętnie obejrzałabym słynne Paryskie korty, paryskie kanały, Lasek Buloński. No i oczywi-ście wróciłabym ponownie do dzielnicy Montmartre i słynnej nowoczesnej dzielnicy Paryża.

7. Jak ocenia Pani organizację wyjazdu?

Nie mam naprawdę na co narze-kać. Wszelkie podróże znoszę bardzo dobrze, więc podróż do Paryża nie była dla mnie prze-szkodą. Hotel przytulny, no i re-welacyjna pani pilot.Uczestniczyłam już w wielu wy-cieczkach, ale pani pilot, która towarzyszyła nam podczas wy-cieczki do Paryża „bije” na gło-wę wszystkich pilotów, z jakimi do tej pory zwiedzałam. Wyróż-niała się ogromnaą kulturą oso-bistą, przesympatyczna osoba i - co najważniejsze - rewelacyjnie znająca Paryż!

8. Czy były jakieś negatywne niespodzianki?

Nie. Może jedynym utrudnie-niem była mała znajomość języ-ków obcych u Francuzów. To, co się powszechnie słyszy, okazało się prawdą. Francuzi mówią tyl-ko w swoim ojczystym języku, po francusku.Jednak są tak sympatycznym narodem, iż można im to wyba-czyć (śmiech).

9. I już ostatnie pytanie doty-czące Pani pobytu w Paryżu. Kogo zabrała Pani na wyciecz-kę?

Paryż zwiedzałam z moją sio-strą.

10. Czy pamięta Pani nazwę Promocji, dzięki której poje-chała Pani do Paryża?

Oczywiście … na spacer po Pa-ryżu pojechałam dzięki Promocji „Z NAMI ZDROWIEJ + NA-GRODY”. Teraz skrupulatnie gromadzę kupony, aby pojechać do Wiednia. Żartuję oczywiście, bo przecież wygranej w Loterii nie można zaplanować, ale gdy-by spotkało mnie takie szczęście ponownie … byłoby wspaniale. Należy mieć nadzieję.

Dziękuję Pani za rozmowę i życzę powodzenia.

Rozmawiała:MAGDALENA VAN DER LINDEN

Z NAMI ZDROWIE J

8�

Miejmy nadzieję, iż bezpowrot-nie minęła moda na karmienie niemowlaków wyłącznie sztucz-nym mlekiem z butelki.Światowa Organizacja Zdrowia jednoznacznie opowiedziała się za mlekiem matki. Tylko ono, według WHO, jest w stanie do-starczyć dziecku wszystkie nie-zbędne do prawidłowego roz-woju składniki odżywcze. Ponadto, jak dowiedziono, kar-mienie piersią korzystnie wpły-wa także na zdrowie kobiety.

TECHNIKA KARMIENIA PIERSIĄSą matki, które przeżywają pro-blemy w związku z karmieniem piersią. Skarżą się one m.in. na

pękanie brodawek, odczuwalną bolesność wynikającą z procesu ssania lub na przykład na zastój i zanikanie pokarmu. Często tego typu dolegliwości są skut-kiem złej techniki karmienia. Wystarczy dostosować się do zasad podanych niżej, by odczuć w pełni uroki macierzyństwa.

WAŻNE ZASADYPodczas procesu karmienia dziecko powinno być całym cia-łem skierowane do matki i moc-no do niej przytulone. Jego buzia winna być zwrócona ku brodawce sutkowej.Na tym etapie matka ma za za-danie sprowokować malca do szerokiego otwarcia ust i napro-

wadzenia ręką jego główki cen-tralnie na pierś. W tym momen-

cie dziecko powinno uchwycić brodawkę i jak największą część otoczki. Karmienie piersią może odbywać się w pozycji siedzącej lub leżącej.Zaleca się karmie-nie z obydwu pier-si, przy czym drugą pierś należy poda-wać zawsze po cał-kowitym opróżnie-niu pierwszej. Taka technika nie powo-duje zaburzeń pro-cesu laktacji.

Dziśjużnieulega wątpliwości, iżnaturalne karmienie piersiątosposóbna zdrowiezarównodziecka, jakisamejmamy.

-zdrowie dla matki i dziecka

KARMIENIEPIERSIĄ

C zymdłuższyproceskarmieniapiersią,tym lepszy stan zdrowiamałego człowiekawprzyszłości.

temat miesiąca ZDROWIE

� Z NAMI ZDROWIEJ

W celu zabezpieczenia przed pękaniem brodawek należy roz-smarowywać na nich resztkę pokarmu. Stanowi to najlepszy sposób pielęgnacyjny piersi.

JAK DŁUGO KARMIĆ PIERSIĄ?Karmienie piersią 3-letniego bobasa dla części kobiet jest nie-mal przesadą. Uważają one to za mało estetyczne, czy wręcz nie-stosowne.Obroną przed tego typu za-rzutami może być stwierdzony fakt, że czym dłuższy proces karmienia piersią, tym lepszy stan zdrowia małego człowieka w jego przyszłych latach życia.

FAZY KARMIENIA PIERSIĄ1. Do 6 miesięcyPierwsze przystawienie do piersi powinno odbyć się niedługo po porodzie (najpóźniej po dwóch godzinach od porodu).Kolejne karmienia winny być wywołane potrzebą dziecka lub

matki, gdy u tej pojawi się uczu-cie przepełnienia („karmienie na żądanie matki”).Nie należy dopajać i podawać innego pożywienia.

2. Po 6 miesiącach, do 1 roku W diecie obok mleka matki mogą pojawić się już inne źródła pożywienia (z początku owoce, poza cytrusami, warzywa, ich przetwory, bezglutenowe zboża takie jak: kukurydza czy ryż, później mięsa i w okolicach 1 roku – jajko).Karmienie piersią powinno od-bywać się zawsze przed poda-niem posiłku.

3. Między 1 a 2 rokiem życiaW tej fazie życia dziecka, dieta może być bardziej urozmaicona. Niemniej karmienie piersią po-winno odbywać się co najmniej 2 razy na dobę.Podawanie piersi do 2 roku życia uznane jest za wystarcza-jące (według zaleceń WHO),

Karmićpiersiąnależy nawetwówczas, gdypojawisięinfekcja lubinnachoroba umatkilubdziecka.

1-7sierpnia-ŚwiatowyDzieńKarm ieniaPiersią

ZDROWIE temat miesiąca

8�

aczkolwiek nie ma przeciwwska-zań do karmienia dziecka w ten sposób w 3 roku jego życia.

INNE RADYW czasie karmienia piersią ko-bieta powinna przestrzegać prawidłowej diety, nie jest jed-nak wskazane przymuszanie się z jej strony do spożywania produktów szczególnie zaleca-nych w tym okresie np. mleka, jeśli ich nie lubi. W przeciwnym razie może dojść do wystąpienia reakcji alergicznych tak u matki, jak i dziecka.

Przestrzeganie prawidłowej die-ty winno uwzględniać natural-ne, wewnętrzne potrzeby orga-nizmu kobiety.

Karmić piersią należy nawet wówczas, gdy pojawi się infek-cja lub inna choroba u matki lub dziecka.Jedynie w przypadku ciężkiej choroby psychicznej matki, nie-wydolności krążenia IV stopnia, czy narkomanii dziecko powin-no być karmione sztucznie. Względnym przeciwwskaza-

niem do naturalnego karmienia piersią są: czynna gruźlica, zaka-żenie HIV i okres wiremii wiru-sowego zapalenia wątroby.

U niektórych kobiet występuje zastój pokarmu. Oznacza to, że z piersi przestaje wypływać mle-ko. Może być to wywołane za-czopowaniem przewodu mlecz-nego lub gdy zastój dotyczy obu piersi - nieprawidłowym przy-stawieniem dziecka lub stresem.

DLA DZIECKA:zwiększonaodpornośćprzedinfekcjamiprzewodu pokarmowego,drógoddechowychimoczowychochronaprzedzapaleniemuszuimigdałkówzmniejszoneryzykozachorowanianacukrzycę,choroby nowotworowe,chorobęwieńcową,alkoholizm, stwardnienie rozsianezmniejszoneryzykowystąpieniaalergiizabezpieczenieprzedwystąpieniemotyłościwpóźniejszych latachżyciazwiększonypoziomsprawnościintelektualnejwprzyszłościstymulacjarozwojuemocjonalnegopogłębieniewięzizmatką(podczaskarmieniadochodzi dozaspokojeniapotrzebbliskościidotyku,cowpływa pozytywnienarozwójemocjonalny)

DLA MATKI:szybszeobkurczaniemacicytużpoporodziezmniejszoneryzykowystąpieniakrwotokupoporodziemetabolizmkobietystajesiębardziejoszczędnyochronaprzedanemią(zaoszczędzonapodażżelaza)ochronaprzedrakiemsutkaijajnikówzmniejszoneryzykozachorowanianaosteoporozęopóźnieniepowrotumiesiączkipozytywnywpływnaogólnesamopoczuciezwiększeniepoczuciawłasnejwartościwiększezadowoleniezmacierzyństwa

W czasie karmieniapiersiąkobieta powinna przestrzegaćprawidłowej diety, niejestjednakwskazane przymuszaniesięzjejstronydospożywaniaproduktówszczególniezalecanych w tym okresie np. mleka, jeśliichnielubi.

1-7sierpnia-ŚwiatowyDzieńKarm ieniaPiersią

ZALETYKARMIENIAPIERSIĄ

temat miesiąca ZDROWIE

W przypadku miejscowego za-stoju należy masować obola-łą pierś lub polewać ją ciepłą wodą. W przypadku ogólnego zastoju pokarmu matka powin-na zmienić położenie dziecka w czasie karmienia na prawidło-we lub, jeśli jest to spowodowa-ne stresem - spróbować technik relaksacyjnych. W ostateczności należy zwrócić się do poradni laktacyjnej.

ALICJA MICIELSKA

10 Z NAMI ZDROWIEJ

Posocznica w bardzo krótkim czasie doprowadzić może do niewydolności narządów we-wnętrznych i w konsekwencji – do śmierci. Zespół ten jest także często skutkiem urazów, zabiegów chirurgicznych lub chorób, takich jak rak czy zapa-lenie płuc.

PATOMECHANIZM POSOCZNICYWarunkiem rozwinięcia się sep-sy jest obecność w organizmie drobnoustroju, np. bakterii. Zarazić się nią możemy drogą kropelkową (lecz nie tylko) od osoby, która jest jej nosicielem. Atakująca organizm bakteria może być także mieszkańcem naszego organizmu przez lata, nie powodując uszczerbku na naszym zdrowiu (izolowano we krwi osób zdrowych niektó-re bakterie jak: S.epidermidis, P.melaninogenica, czy Clostri-dium perfringens, zwykle po-wodujące ciężkie zakażenia).

Przyczyną tego, iż pewnego dnia nasze „udomowione” bakterie atakują organizm, może być obniżenie odporności – obser-wowane u chorych na AIDS, ludzi leczonych immunosupre-syjnie w celu tłumienia układu odpornościowego np. po wy-konanym przeszczepie organu, cierpiących na choroby tkanki łącznej, nowotwory oraz u osób wyniszczonych.

Większość drobnoustrojów za-zwyczaj początkowo rozwija się w jednej tkance np. w płucach, drogach moczowych, czy trzu-stce, w przypadku, gdy układ odpornościowy nie poradzi so-bie z opanowaniem lokalnej in-fekcji. Organizm może być osła-biony – jak wyżej lub bakterie charakteryzują się ponadprze-ciętną zjadliwością – to bakte-rie niewrażliwe na wiele leków, między innymi bardzo niebez-pieczne szczepy szpitalne. Jeśli dojdzie do szerzenia się infekcji

ZDROWIE mała encyklopedia farmaceuty

sepsaPOSOCZNICA

osocznica(ang.sepsis) touogólniona zapalnareakcjaorganizmu wywołanaprzez czynnikiinfekcyjne,np. infekcjębakteryjną, wirusową,pasożytniczą lubgrzybiczą.Innymisłowy jesttoreakcjacałego organizmunazakażenie.

na sąsiadujące tkanki i dostania się bakterii do krwi – taki stan nazywamy bakteriemią, jednak nie sepsą. Aby stwierdzić sepsę muszą zostać stwierdzone u pa-cjenta konkretne odchylenia w badaniach laboratoryjnych. Bakterie we krwi namnażają się, z jej prądem rozsiewają się po or-ganizmie zajmując kolejne tkan-ki, narządy, a także roznoszą po całym ustroju swoje endotoksy-ny (silnie trujące fragmenty ko-mórek bakterii). Endotoksyny aktywują mechanizmy obronne ustroju związane z produkcją cytokin (substancji, dzięki któ-rym układ odpornościowy koor-dynuje zwalczanie bakterii), któ-re nadmiernie, nieprawidłowo zaktywowane mogą być bronią obusieczną, uruchamiając szereg procesów upośledzających pracę organizmu.

Pojawienie się wewnątrz-ustrojowego ogniska zakaże-nia, a następnie wysiew z niego

akterie we krwi

namnażająsię, zjejprądem rozsiewająsię po organizmie zajmująckolejnetkanki,narządy, atakżeroznoszą

pocałym ustrojuswojeendotoksyny.

P

B

811

drobnoustrojów i toksyn do krwioobiegu, z następującymi wtórnymi zmianami narządo-wymi spowodowanymi umiej-scowieniem i namnażaniem tam drobnoustrojów oraz stymulacja układu odpornościowego do odpowiedzi komórkowej i hor-monalnej – to ciąg zjawisk cha-rakteryzujących posocznicę.

Reakcja ostrej fazy – rozwija się po wniknięciu drobnoustrojów do tkanek. Ten wczesny i nie-swoisty odczyn obronny orga-nizmu powstaje pod wpływem działania tzw. cytokin pozapal-nych uwalnianych z monocytów i makrofagów.

Interleukiny – IL-1, IL-6, IL-8 – pobudzają granulocyty i ma-krofagi do fagocytozy oraz niszczenia komórek bakteryj-nych. Jest to zjawisko natural-nej obrony organizmu w celu zachowania jego homeostazy. Problem pojawia się wówczas, gdy uwalnianie cytokin staje się niekontrolowane i nadmierne, bowiem ich działanie skierowa-ne zostaje przeciwko tkankom gospodarza.

Kachektyka – TNF, jest ważnym mediatorem reakcji zapalnej. Wytwarzana jest przez pobudzo-ne monocyty i makrofagi w trak-cie wstrząsu septycznego. Jej wy-dzielanie pobudzają egzotoksyny bakterii Gram-dodatnich, gron-kowcowa enterotoksyna A, eg-zotoksyna paciorkow-cowa, endotoksyny bakterii Gram-ujem-nych i wirusy. Wzbu-dza cytokiny oraz aktywuje układ do-pełniacza, krzepnięcia i fibrynolizy.

Białka ostrej fazy, a w tym białko C-reaktyw-ne – CRP, amyloid A, antyproteazy, fibryno-gen, składowe układu dopełniacza – wytwa-rzane są przez wą-trobę pod wpływem działania interleukin. Białko C-reaktywne jest dobrym markerem toczącego się procesu zapalnego. Niedawno

wykryto nowy znacznik po-socznicy – prokalcytoninę, któ-rej stężenie ulega zwiększeniu w przebiegu zakażeń bakteryj-nych i grzybiczych.

Rozsiane uszkodzenie śródbłonkaoraz aktywacja płytek monocy-tów i makrofagów, a w dalszym przebiegu objawy zespołu wy-krzepiania wewnątrznaczynio-wego – DIC, spowodowane są działaniem endotoksyny bakterii Gram-ujemnych oraz przez mu-kopolisacharydy otoczki bakterii Gram-dodatnich. Endotoksyny, IL-2 oraz TNF mogą nasilać syntezę i ekspresję powierzch-niowej tromboplastyny tkan-kowej w komórkach śródbłon-ka i monocytach, co aktywuje krzepnięcie. Równoczesne osła-bienie ekspresji trombomoduli-ny tłumi antykoagulacyjne dzia-łanie białek C i S. Interleukina 1 i TNF powodują dodatkowo hamowanie syntezy i uwalnianie aktywatorów fibrynolizy oraz zwiększenie aktywności ich in-hibitorów. Przyczynia się to do odsłaniania białek adhezyjnych i ich receptorów na komórkach śródbłonka, płytkach krwi i leu-kocytach. Zjawisko to może być odpowiedzialne za „zatykanie” mikrokrążenia przez agregaty komórkowe.

ROZPOZNANIEPosocznica jest uogólnioną od-powiedzią organizmu na zaka-żenie, wyrażającą się co najmniej

dwoma objawami infekcji z niżej wymienionych:

ciepłota ciała > 38oC (38.58oC) lub poniżej 36oC przyspieszenie czynności serca, tętno > 90x / min. zwiększenie liczby odde-chów > 20 / min. pCO2 (stężenie dwutlenku węgla we krwi) < 32 mmHg WBC (liczba białych krwi-nek – głównych obrońców organizmu) > 12 000 lub < 4 000 komórki z pałeczkowatym jądrem w rozmazie krwi – świadczące o szybkiej produkcji komórek odpor-nościowych > 10%

Do postawienia diagnozy sepsy konieczne jest spełnienie każde-go z poniższych punktów:

istnienie u chorego znanego wewnątrzustrojowego ogni-ska zakażenia wykonane badania wska-zujące dodatnie posiewy drobnoustrojów z krwi (ew. rozpoznanie ich toksyn) występuje wtórne do uogólnionego zakażenia uszkodzenie narządowe (nie-wydolność narządów)

Ostatni z wymienionych warun-ków ma także pewną wartość ze

Pierwszeobjawy sepsymogąbyćmy-ląceiniespecyficzne: niewielki wzrost, spadeklubprawi-dłowatemperatura,nudności,zaburzeniaświadomości,nie-wielki spadek ciśnienia.

względu na rokowanie (pomaga przy ustaleniu szans chorego na wyzdrowienie): śmiertelność w przypadku niewydolności jed-nego narządu wynosi w sepsie ok. 40 do 50%, trzy niewydol-ne narządy powodują, iż ryzyko zgonu wzrasta do 70%. Największym ryzykiem zgo-nu w posocznicy obarczone są osoby starsze, leczone im-munosupresyjnie, z chorobą nowotworową, zaawansowaną chorobą podstawową: cukrzycą, niewydolnością nerek, krążenia, wątroby, osoby wyniszczone, al-koholicy.

Pierwsze objawy sepsy mogą być mylące i niespecyficzne (szczególnie u osób z grup ry-zyka zgonu): niewielki wzrost, spadek lub prawidłowa tem-peratura, nudności, zaburzenia świadomości, niewielki spadek ciśnienia. Standardowe objawy: wysoka gorączka z dreszczami, uczuciem zimna, zlewnymi po-tami, powiększeniem węzłów chłonnych i śledziony – wystę-pują w ok. 20%. Oznacza to, że trudno ją wcześnie zauważyć, a leczenie wdrożone zbyt późno jest mniej skuteczne.

Bardzo charakterystyczny jest obraz posocznicy meningokoko-

Źródłozakażenia Możliwaetiologiazakażenia

Zapalenieoponmó-zgowo-rdzeniowych

Streptococcuspneumoniae,Neisseria meningitis,Haemophilusinfluenzae,Escherichiacoli,TlenowepałeczkiGramm(-)

Zapaleniepłuc StreptococcuspneumoniaeTlenowepałeczkiGramm(-)

Zakażeniejamybrzusznej

TlenowepałeczkiGramm(-),Enterococcussp.,Florabeztlenowa(Bacteroides ClostridiumPeptostreptococcus)Candida sp.

Zakażeniaukładumoczowego

Escherichacoli,Proteusmirabilis,Candida sp.,EnterococcusSp.

Zakażenie odcewnikowe

Stapchylococcuskoagulazo-ujemny,Stapchylococcusureus,Candida Sp.

Etiologia posocznicy wzależnościodźródłapochodzenia

mała encyklopedia farmaceuty ZDROWIE

12 Z NAMI ZDROWIEJ

wej, o bardzo złym rokowaniu. Jej przyczyną jest dwoinka zapa-lenia opon mózgowo-rdzenio-wych, prowadząca do zapalenia opon, a u dzieci i młodzieży czę-sto do ciężkiej sepsy. Dostanie się tej bakterii do krwi powodu-je oprócz wyżej wymienionych typowych objawów sepsy, także krwawe wybroczyny na ciele. Ich obecność spowodowana jest zaburzeniami krzepnięcia, trom-bocytopenią (obniżeniem liczby płytek krwi) wtórną do zespołu ogólnoustrojowego wykrzepia-nia, to znaczy: w części naczyń zakrzepy krwi powodują znisz-czenie danego organu (martwica narządów), w części z powodu zużycia w owych zakrzepach płytek krwi, następują wylewy krwi pozbawionej czynników krzepnięcia, objawiające się wy-lewami podskórnymi, czyli wy-broczynami, wylewami do nad-nerczy. Utrata krwi w wylewach prowadzi do rozchwiania ukła-du krążenia pacjenta, nagłych spadków ciśnienia, co rokuje bardzo źle.

ETIOLOGIAWażne w każdym przypadku sep-sy jest zidentyfikowanie ogni-ska zakażenia w organizmie. W przypadku braku ewident-nego punktu wyjścia posocznicy (gdy wiemy, że pacjent leczył się na zapalenie płuc, opon mó-zgowo-rdzeniowych) bada się u pacjenta miejsca najbardziej predysponowane dla bakterii: rana po zabiegu chirurgicznym, jama ustna – próchnica, układ moczowo-płciowy, szczególnie gdy pacjent jest cewnikowany – wzrasta prawdopodobieństwo istnienia zakażenia. (tabela)

SIRSW przypadku nie zidentyfiko-wania ogniska zakażenia, mówi-my nie o sepsie, a o SIRS – sys-temic inflammatory response syndrom) – tzw. zespole uogól-nionej reakcji zapalnej. Określa on zaburzenia występujące nie tylko w przebiegu zakażenia, ale także pojawiające się w przy-padku urazu, krwotoku, zapa-lenia trzustki, które mają taki sam mechanizm patogenetycz-ny związany z uszkodzeniem komórek śródbłonka. Kryteria

SIRS są jednak krytykowane przez wielu autorów, gdyż w 20 – 50% przypadków objawowej bakteriemii nie udaje się wyho-dować bakterii z krwi.

WSTRZĄS SEPTYCZNY – PRZYCZYNA ZGONUWażnym terminem związanym z tematyką zakażeń ogólno-ustrojowych jest wstrząs sep-tyczny, który jest stanem bez-pośrednio zagrażającym życiu. Dzielimy go na wczesny – re-agujący na dożylne nawodnie-nie, trwający poniżej godziny spadek ciśnienia tętniczego poniżej 90 mmHg lub o ponad 40 mmHg poniżej wartości po-czątkowej ciśnienia. O późnym, znacznie groźniejszym wstrząsie septycznym mówimy, gdy spa-dek ciśnienia trwa dłużej niż godzinę i nie ustępuje ani po nawodnieniu, ani też pod wpły-wem amin presyjnych (np. adre-naliny). Późny wstrząs septycz-ny, depresja mięśnia sercowego, niewydolność wielonarządowa – to główne przyczyny zgonu w posocznicy.

LECZENIEPosocznica jako zakażenie obar-czone dużą śmiertelnością i czę-sto mające gwałtowny przebieg, wymaga szybkiej i właściwej antybiotykoterapii. Odpowied-ni antybiotyk wybiera lekarz na podstawie przypuszczalnego czynnika etiologicznego, z tym, że wiele drobnoustrojów cechu-je się niewrażliwością na leki. Szczepy pałeczek Gram-ujem-nych m.in. Enterobacteriaceae, Acinetobacter i Pseudomonas mogą być oporne na penicyliny o wielokierunkowym działaniu, cefalosporyny III/IV generacji oraz aminoglikozydy. Nato-miast występowanie szczepów wytwarzających beta-laktamazę o rozszerzonym działaniu (ESL) jest wskazaniem do stosowa-nia penicylin z inhibitorami beta-laktamaz, karbapenemów i fluorochinolonów, z kolei wy-twarzających chromosomalne cefalosporynazy – karbapene-mów i fluorochinolonów. Nie-którzy zalecają leczenie posocz-nicy wywołanej przez szczepy ESL terapią skojarzoną – karba-penemy z aminoglikozydami.

Pamiętać należy również o ist-nieniu szczepów gronkowców koagulazo-ujemnych – MRCNS i opornych na metycylinę – MRSA. Należy wówczas za-stosować wankomycynę, zwy-kle w skojarzeniu z aminogli-kozydami. Wobec MRSA mogą też być aktywne teikoplanina, tetracyklina, rifampicyna, chi-nupristina oraz linezolid. Po otrzymaniu wyników posiewu krwi konieczna jest modyfikacja stosowanego leczenia zgodnie z uzyskanym antybiogramem.

Posocznica jest nadal aktual-nym problemem klinicznym.

Zarówno czynniki wywołujące, jak i obraz kliniczny są podobne u chorych w Ameryce, Europie czy Australii. Najważniejszym powikłaniem ciężkiej posoczni-cy jest rozwijające się zaburze-nie czynności narządów, opisy-wane u ponad 30% chorych na posocznicę hospitalizowanych w ośrodkach intensywnej opie-ki. Intensywne leczenie włącznie z nowymi generacjami antybio-tyków daje możliwość uzyskania remisji, jednakże nadal śmiertel-ność chorych z objawami po-socznicy przekracza 30%.

JANINA TRZMIELEWSKA

lekarzspecjalista

ZDROWIE mała encyklopedia farmaceuty

EPIDEMIOLOGIADANE OGÓLNEKażdegorokudiagnozujesięnaświecie 1,5milionaprzypadkówsepsy.Dziennienacałymświecieumieranasepsę1400osób.Wciągurokunaświecieumieranasepsęblisko600000ludzi.30%chorychnaostrąsepsęumiera wciągumiesiąca,a50%chorych -wciągu6miesięcy.Sepsajestgłównąprzyczynąśmierci naoddziałachintensywnejterapii.

EPIDEMIOLOGIA W USAWUSAroczniewykrywasięok.750000przypadkówsepsy.RoczniewUSAsepsazabija ok.225000–325000osób.KosztyleczeniasepsywUSAto17miliardówdolarówrocznie.SepsazabijacoroczniewięcejAmerykanów niżudar,rakpiersiipłucrazemwzięte.

EPIDEMIOLOGIA W EUROPIE Szacujesię,żewUniiEuropejskiejzpowodusepsyumierarocznieok.146000osób.WUEopiekamedycznanadchoryminasepsękosztuje7,6miliardówEUROrocznie.Sepsajestprzyczynąśmiercinapodobnąskalęcorakpłuc,rakpiersiirakjelitagrubegorazemwzięte.

813

Podział roślinnych środków mo-dyfikujących kierunek i tempo procesów zachodzących w ukła-dzie nerwowym, jest w obecnych czasach trudny do przedstawie-nia, z powodu znacznego postę-pu badań w zakresie biochemii i fizjologii układu nerwowego oraz ogromnego rozwoju współ-czesnej farmakologii dotyczącej syntetycznych substancji leczni-czych. Współcześnie panuje wy-raźna tendencja do wyjaśniania mechanizmu działania leków na poziomie molekularnym, co nie zawsze udaje się odnieść do fi-tofarmakologii klasycznej, a już bardzo rzadko w stosunku do ziołolecznictwa ludowego. Środki roślinne, mające zdolność oddziaływania na czynności układu nerwowego, określane są w fitofarmakologii wspólną

nazwą Nervina. Dawniej klasy-fikacja farmakologiczna roślin leczniczych wynikała z histo-rycznej wiedzy oraz obserwacji zmian czynności fizjologicznych po podaniu preparatu sporzą-dzonego z danego surowca ro-ślinnego. Podział ten był więc bardzo przejrzysty, prosty i po-zwalał na szybki wybór środka leczniczego po zdiagnozowaniu jednostki chorobowej lub przy-najmniej ustaleniu objawów chorobowych. W codziennej pracy farmaceuty, mało prak-tyczna i użyteczna jest systema-

tyka surowców zielarskich opie-rająca się na farmakologicznych kryteriach fizjologiczno-bioche-micznych. Mało jest bowiem prawdopodobne, aby pacjent prosił farmaceutę o poradę w wyborze preparatów zioło-wych będących odwracalnymi inhibitorami acetylocholino-esterazy (np. Galanthus nivalis), albo środków roślinnych hamu-jących czynności presynaptycz-nych struktur w zakończeniach nerwów współczulnych (np. Rauwolfia serpentina). Dlatego też w opracowaniu tym zasto-

sowałem uporządkowa-nie historyczne, które jednak wzbogaciłem w nowe grupy terapeu-tyczne, obecnie poszuki-wane przez lekarzy, far-maceutów i pacjentów.

stosowane w leczeniuŚRODKIROŚLINNE

...wopracowaniutymzastosowałem uporządkowanie historyczne,którejednakwzbogaci-łemwnowegrupy terapeutyczne,

obecnie poszukiwane przez lekarzy, farmaceutów ipacjentów.

ziołolecznictwo ZDROWIE

układunerwowego

Dr HENRYK RÓŻAŃSKIUniwersytet Medyczny im.K.MarcinkowskiegowPoznaniuZakładHistoriiNaukMedycznychKierownikZakładu:prof.drhab.med.RomanMeissner

cz.I

14 Z NAMI ZDROWIEJ

1. SUROWCE I SUBSTANCJE ROŚLINNE DZIAŁAJĄCE NA OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

1.1. Surowce i substancjeroślinne nasenne - Hypnotica:

Lupulinum – lupulina Lupuli Strobilus – szyszki chmieluChelidonii Herba et Rhizoma – ziele i kłącze glistnikaNympheae Rhizoma et Flos – kłącze i kwiat grzybieniaLavandulae Flos – kwiat lawendyOleum Lavandulae – olejek lawendowyPassiflorae Herba – ziele męczennicyValerianae Rhizoma – kłącze kozłkaCalami Rhizoma – kłącze tatarakuPiperis methystici Rhizoma – kłącze pieprzu metystyno-wego

Wyraźne działanie uspokajające, nasenne, rozkurczowe i prze-ciwlękowe wywierają SZYSZKI CHMIELU - Strobilus Lupuli oraz LUPULINA (lupulinum). Lupulina to gruczoły olejkowe (Glandulae Lupuli) kwiatosta-nów chmielu. Ma postać żół-tego lub brązowego proszku o swoistym silnym zapachu. Wywiera wpływ estrogenny, ale zarazem obniża popęd płciowy i wrażliwość mięśni. Silne wła-ściwości antybiotyczne lupuliny były dawniej wykorzystywa-ne w leczeniu zakażonych ran i bakteryjnych chorób skóry (maść na lanolinie z ekstraktem eterowym z lupuliny).

Składnikami czynnymi szyszek chmielu są: olejek eteryczny 1-3% (humulen – ok. 50%, mir-cen C10H16 do 25%, alfa-kario-filen – do 50%, beta-kariofilen 8%, fernezen – 10%), garbniki ok. 4-5%, żywica – ok. 10%,

mircenol – alkohol terpenowy i jego estry związane z kwasami: izowalerianowym C4H9COOH, oenantowym C6H13COOH, pelargonowym C8H17COOH, masłowym i octowym; ponad-to humulon = kwas alfa-go-ryczochmielowy; lupulon = kwas beta-goryczo-chmielowy; chinony, asparagina, cholina, triterpen – hopanon, chalko-ny, flawonoidy (kwercetyna). Czysta lupulina zawiera olejek eteryczny (4-6%), żywice (40-50%), woski (15-25%).

Szyszki chmielu, szczególnie w połączeniu z glistnikiem za-pobiegają objawom „uderzenia krwi do głowy” oraz nerwicom w okresie przekwitania. Gorzkie substancje zawarte w szyszkach chmielu pobudzają wydzielanie soków trawiennych, przyspie-szają trawienie.

Nerwicę żołądka, serca i jelit znosi bardzo szybko mieszanka zawierająca szyszki chmielu, kłącze tataraku - Rhizoma Ca-lami i ziele dymnicy - Herba Fumariae w równych ilościach (napar). W celu spotęgowania działania uspokajającego i an-tynerwicowego, szyszki chmielu można łączyć w mieszankach z kłączami kozłka - Rhizoma Valerianae, zielem męczennicy – Herba Pasiflorae oraz zielem melisy - Folium Melissae. Na rynku krajowym dostępna jest lupulina w formie kapsu-łek 250 mg, preparaty złożone wzbogacone w ekstrakt chmie-lowy oraz mieszanki ziołowe zawierające w składzie rozdrob-nione szyszki chmielu. Lupulina jest podawana doustnie w daw-ce 500-1000 mg 1-3 razy dzien-nie. Nasenne działanie wykazuje w dawce, co najmniej 1000 mg.

Napar z szyszek chmielu – Infu-sum Lupuli: 1-2 łyżki rozdrob-nionego surowca zalać 1 szklan-ką wrzącej wody; odstawić pod przykryciem na 30 minut, prze-cedzić. Pić 2 razy dziennie po 100-200 ml.

Wymienionesurowceisubstancje roślinnepodanewpreparatach działajądepresyjnienaośrodkowyukładnerwowy,głównienakoręmózgową,układlimbiczny,wzgórzeipodwzgó-rze.Zmniejszającdopływimpulsówdoukładuwzbudzaniamózguułatwiajązasypianie.Efektnasenny,jakidająziołajestrównieżspowodowanyichwpły-wemrozkurczowymirozluźniającymnamięśniegładkieiszkieletowe.Większość zpodanychziółdodatkowo rozszerzanaczyniakrwionośne iobniżaciśnieniekrwiorazczęstotliwośćskurczówmięśniasercowego.

ZDROWIE ziołolecznictwo

81�

Nalewka chmielowa – Tinctura Lupuli 1:3 - 5 ml 3 razy dzien-nie w 100 ml wody. Można tak-że podać jednorazowo 10 ml nalewki w razie silnego podnie-cenia nerwowego lub nerwicy wegetatywnej.

ZIELE I KORZEŃ GLISTNI-KA – Herba et Radix Chelidonii zawierają alkaloidy izochinoli-nowe (0,2-1,2%, średnio 0,6%, w przeliczeniu na chelidoninę; w korzeniach do 4%) o działa-niu silnie rozkurczowym, uspo-kajającym, przeciwlękowym, przeciwbólowym, żółciotwór-czym i żółciopędnym. Napar z glistnika (2 łyżeczki rozdrob-nionego ziela lub 1 łyżeczkę rozdrobnionego korzenia na szklankę wrzącej wody; parzyć 20-30 minut) można przyjmo-wać doustnie w dawce 30-50 ml 2 razy dziennie w razie zespołu napięcia przedmiesiączkowego, nerwic wegetatywnych, lęku, bezsenności, stanów stresowych i nadmiernego podniecenia ner-wowego. Stosowany ponad 3-4 dni powoduje obniżenie ciśnie-nia tętniczego krwi. Wygod-na w stosowaniu jest również nalewka – Tinctura Chelidonii 1:5, którą można przyjmować 2 razy dziennie po 5 ml w 100 ml wody. Glistnik należy do ziół silnie działających, mogą-cych wywołać zatrucie, dlatego zaleconych dawek nie wolno przekraczać. Nie stosować przy jaskrze, w czasie ciąży i laktacji.

KWIAT LAWENDY – Flos Lavandulae zawiera olejek ete-ryczny (2-3%) bogaty w octan linalolu (60%) linalol (30%), limonen, 1,8-cineol, beta-ocy-men, kariofilen, borneol i alfa-terpineol. Ważnymi składnika-mi czynnymi są również kwasy fenolowe (ok. 12%): kwas roz-marynowy, triterpeny (kwas ur-solowy, kwas oleanolowy), an-tocyjany, flawonoidy, fitosterole i kumaryny.

W handlu dostępny jest rów-nież olejek eteryczny z kwiatu

lawendy – Oleum Lavandulae, który można zażywać na cukrze lub miodzie 2-3 razy dziennie po 4-5 kropli.

Napar lawendowy – Infusum Lavandulae: 1 łyżkę rozdrob-nionych kwiatów (rozdrabniać tuż przed zaparzaniem!) zalać 1 szklanką wrzącej wody; od-stawić na 20 minut; przece-dzić. Pić 2-3 razy dziennie po 100-200 ml. Wodne i alkoho-lowe wyciągi z lawendy działa-ją uspokajająco, rozkurczowo i nasennie. Pobudzają produkcję i wydzielanie żółci, soku żołąd-kowego bogatego w kwas solny i enzymy oraz soku jelitowego. Przyspieszają trawienie. Wywie-rają wpływ przeciwwzdęciowy, napotny, mlekopędny i anty-septyczny. Preparaty z lawen-dy można podawać dzieciom, np. napar na mleku z miodem. Olejek lawendowy, jak i sam kwiat lawendy, są składnikami złożonych leków i suplementów uspokajających. Zgodnie z FP VI surowiec powinien zawierać nie mniej niż 1,4% olejku. Składnik spirytusu lawendowego i farma-kopealnych kropli sedatywnych Guttae Sedativae FPVI:Rp.Valerianae Radix 25 cz.Melissae Herba 25 cz.Archangelicae Radix 20 cz.Lupuli Strobilus 15 cz.Lavandulae Flos 15 cz.Ethanolum (474 g/l) 200 cz.

Przyrządzać przez 14-dniową macerację etanolem. Dawka jednorazowa 2-6 ml; dawka do-bowa 6-18 ml.

W leczeniu stanów nadmierne-go pobudzenia po odstawieniu środków uzależniających oraz zaburzeń nerwowych w okresie przekwitania i pokwitania nie-odzowna jest MĘCZENNICA LEKARSKA – Passiflora incar-nata L. Pomimo, że surowiec ten był słabo zbadany pod kątem chemicznym, był obejmowany przez większość farmakopei narodowych. Ziele passiflory

Wodne ialkoholowewyciągi zlawendydziałająuspokajająco,roz-kurczowoinasennie.Pobudzająprodukcjęiwydzielanieżółci,sokużołądkowegobogatego w kwas solny i enzymy orazsokujelitowego.Przyspieszajątrawie-nie.Wywierająwpływprzeciwwzdęciowy,napotny,mlekopędnyi antyseptyczny.

zawiera wiele składników czyn-nych, które wykazują w stosun-ku do siebie zarówno synergizm jak i antagonizm.

Wypadkową tych interakcji jest jednak efekt uspokajający, nasenny, spazmolityczny, prze-ciwstresowy, antydepresyjny, przeciwlękowy, hipotensyjny i przeciwkaszlowy. W większych dawkach męczennica może działać pobudzająco i halucy-nogennie z powodu dominacji wpływu farmakologicznego al-kaloidów indolowych (harmina, harmol, harmalina, harmalol, harman). Istotnymi składnikami są maltol 0,05% (3-hydroxy-2-methyl-4-pyrone), nitrylozydy 0,05%, fitosterole i flawonoidy (3%): witeksyna, izowiteksyna, apigenina, orientyna, izoorien-tyna, swertyzyna). W handlu dostępne są preparaty oparte na wyciągu płynnym z passi-flory (ekstrakt 1:1), ekstrakcie suchym (tabletki), jak i zmi-kronizowanym zielu passiflory (kapsułki, tabletki). W prepa-ratach złożonych jest łączona najczęściej z kozłkiem, głogiem i chmielem.

Napar z passiflory – Infusum Passiflorae: 5 g rozdrobnionego surowca zalać 200 ml wrzącej wody; parzyć pod przykryciem 30 minut, przecedzić. Wypić w ciągu dnia 1-2 szklanki. Jako środek nasenny 1 szklanka napa-ru jednorazowo. Ekstrakt z mę-czennicy 1:2 – 5-6 ml 2-3 razy dziennie. Ekstrakt z męczennicy

ziołolecznictwo ZDROWIE

1:1 - 2,5-3 ml 2-3 razy dzien-nie. Preparaty z męczennicy miały dawniej duże zastosowa-nie w kuracjach odwykowych (narkomania, lekozależność, al-koholizm, nikotynizm). W tych przypadkach można męczennicę kojarzyć w preparatach z chmie-lem i kudzu.

KOZŁEK LEKARSKI – Valeria-na officinalis L. jest obok me-lisy najpopularniejszym ziołem uspokajającym. Nasennie działa wyłącznie w dużych dawkach (nalewka w dawce 15 ml).

W obrocie często znajduje się surowiec niskiej jakości, wysu-szony w temperaturze powyżej 40 stopni. Za działanie uspoka-jające odpowiedzialne są irydo-idy, zwane walepotriatami (ok. 2%). Niestety są to związki nie-trwałe, łatwo ulegające rozpa-dowi na świetle i w temperatu-rze powyżej 35 stopni Celsjusza. Surowiec źle wysuszony, niepra-widłowo rozdrabniany (w mły-nach temperatura sięga niekiedy 50 stopni Celsjusza), przecho-wywany (łatwo wietrzeje) oraz przetwarzany (długotrwale pod-grzewany) zostaje pozbawiony najcenniejszych składników.Stąd wynikają kontrowersyjne opinie na temat skuteczności ko-złka jako środka uspokajającego. Bardzo efektywnie działa nalew-ka eterowo-etanolowa z kłączy kozłka, dawniej będąca w ofi-cjalnym użyciu. Kłącze i ziele kozłka zawiera również alkalo-idy pirydynowe (walerianina,

aktynidyna), fenolokwasy (kwas chlorogenowy, kwas kawowy), kwas walerianowy, kwas izowa-lerianowy, kwas masłowy, kwas gamma-aminomasłowy, flawo-noidy (apigenina, hesperydyna), olejek eteryczny (ok. 0,8-2%) bogaty w monoterpeny (borne-ol, kamfen, p-cymen, estry bor-neolu, limonen) i seskwiterpeny (kwas walerenowy i jego po-chodne, walerenol, bisabolen, kadinen, waleranon).

Nalewkę kozłkową – Tinctura Valerianae przyjmować doust-nie w dawce 5-15 ml w 100 ml wody. Macerat ze świeżego rozdrobnionego kłącza kozłka - Maceratio Valerianae bogaty jest w walepotriaty i należy do naj-cenniejszych, ale zarazem naj-bardziej kłopotliwych przetwo-rów walerianowych. Macerat taki można sporządzić zalewając 2 łyżki świeżego surowca 200 ml wody chłodnej i przegoto-wanej z dodatkiem 30 ml etano-lu 70%; odstawić na 4 godziny, po czym przecedzić i zażywać w dawce 50-100 ml 2-4 razy dziennie. Przygotowaną porcję maceratu trzeba spożyć w cią-gu doby. Sproszkowane kłącza kozłka - Pulvis Rhiz. Valerianae zalecano w dawce 0,5-1 g 3-5 razy dziennie. Napar z kłączy jest najmniej wartościowym przetworem walerianowym.W 2004 roku przeprowadziłem badania skuteczności nalewki kozłkowej 1:5 sporządzonej na etanolu 40 i 70%. Nalewkę spo-rządzano na zimno ze świeżego

i suchego kłącza z korzeniami po uprzednim rozdrobnieniu. Maceracja trwała 5 dni. Nalew-ki podawano trzodzie chlewnej i drobiu. Wszystkie warianty nalewki sporządzonej na zimno wykazały działanie uspokajające i przeciwlękowe, bez względu na to, czy były sporządzone na świeżym czy suchym kłączu.

W obrocie handlowym znajdują się zarówno preparaty proste, zawierające wyłącznie ekstrakt z kozłka lub zmikronizowane kłącza, jak i produkty złożone, w których kozłek jest skojarzo-ny z melisą, rumiankiem, chmie-lem, głogiem, męczennicą, miętą, krwawnikiem, lawendą, serdecznikiem lub arcydzięglem. Najczęstszymi formami tych preparatów są tabletki, torebki ekspresowe, drażetki, kapsułki, krople, rzadziej granulaty i ziół-ka w mieszance do zaparzania.

KŁĄCZE TATARAKU - Rhizo-ma Calami jest znane głównie jako środek odkażający, pobu-dzający czynności wydzielnicze układu pokarmowego i metabo-liczny. Tymczasem wywiera on również silne działanie uspoka-jające i nasenne, ponadto roz-kurczowe i przeciwpasożytnicze (pierwotniakobójcze, grzybo-bójcze). Do aktywnych skład-ników tataraku należą: olejek eteryczny 1,5-4%, gorycze 0,2% (akoryna), eugenol 0,2%, fenolokwasy, garbniki, żywica – akoretyna. Olejek tatarako-wy - Oleum Calami zasobny

Preparaty kawa-kawa zalecanesą wleczeniu

nerwic,lęków,bezsennościistanów

stresowych. Działają

rozkurczowo iprzeciwbólo-wo.Wywołują

uczucie odprężeniapsychicznego ifizycznego.

ZDROWIE ziołolecznictwo

1� Z NAMI ZDROWIEJ

81�

dnia lub nasennie 150-200 ml naparu jednorazowo.Olejek tatarakowy – Oleum Calami – 5 kropli na cukrze lub miodzie 2-3 razy dziennie.Tataraku nie podawać kobietom ciężarnym i w laktacji.

PIEPRZ METYSTYNOWY (Kava-Kava) – Piper methysti-cum Forst jest źródłem surowca – kłącza z korzeniami – Rhizo-ma Piperis methystici. Obecnie w niemal wszystkich krajach do-stępne są nowoczesne preparaty zawierające ekstrakt z tej rośliny lub zmikronizowany surowiec (w suplementach). Preparaty

kawa-kawa zalecane są w lecze-niu nerwic, lęków, bezsenności i stanów stresowych. Działają rozkurczowo i przeciwbólowo. Wywołują uczucie odprężenia psychicznego i fizycznego. Za działanie surowca odpowie-dzialne są laktony – kawapirony (kawaina, metystycyna, jangoni-na), chalkony, fitosterole i alka-loidy oksaporfinowe.

W kosmetologii i dermatologii wykorzystywane są właściwości znieczulające, przeciwświądowe i chłodzące wyciągów kawa-kawa. Preparaty handlowe za-wierają w jednej tabletce lub

kapsułce najczęściej 40-50 mg kawapironów. Zalecana dawka dzienna kawapironów wyno-si 80-100 mg. Sproszkowane kłącze podawane jest w dawce 100-300 mg 2-3 razy dziennie. Kawa-kawa wykazuje synergizm z barbituranami, benzodiazepi-nami. Nasila działanie środków zwiotczających mięśnie. Zwięk-sza toksyczność paracetamolu i hormonalnych leków antykon-cepcyjnych. Nie należy podawać kobietom w ciąży i karmiącym. Przedawkowany wywołuje ha-lucynacje.

c.d.wkolejnymnumerze

jest w beta-azaron i alfa-azaron, kadinen, kariofilen, akoron, akorenon, kalamenol, kalakon, kalamen. Na układ nerwowy oddziałuje żywica i olejek tata-rakowy.

Jako preparaty z grupy Nervina zalecane są:Nalewka tatarakowa – Tinctura Calami 1:5 – 5-10 ml 2-3 razy dziennie.Napar tatarakowy – Infusum Calami – 1 łyżkę rozdrobnione-go kłącza zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić pod przykry-ciem na 30 minut, przecedzić. Wypić małymi porcjami w ciągu

ziołolecznictwo ZDROWIE

1� Z NAMI ZDROWIEJ

Poproszono mnie o redago-wanie tej rubryki. Propozycję przyjęłam właściwie bez zasta-nowienia … Wątpliwości zaczę-łam mieć dopiero w momencie, kiedy przyszła pora napisania pierwszego tekstu. Czy znam temat na tyle, by przybliżać Pań-stwu tajniki homeopatii?

Nie jestem lekarzem, nie jestem homeopatą … Jestem zwyczajną farmaceutką, pracującą w zwy-czajnej aptece. Homeopatią zainteresowałam się kilkana-ście lat temu, w czasach, kiedy firma Boiron zaczęła organizo-wać pierwsze kursy w Polsce. Trochę z ciekawości, postano-wiłam odbyć szkolenie. Potem już wszystko było raczej kwe-stią szczęśliwego przypadku. Współpraca lekarzy ogarniętych pasją homeopatii z farmaceutką orientującą się w temacie sprzy-

jała dalszemu rozwojowi w tym kierunku. Przez kilkanaście lat zdobyłam sporo doświadczenia. Nadal nie uzurpuję sobie prawa do leczenia pacjentów. Tak na-prawdę, w aptece nie ma moż-liwości zebrania tzw. wywiadu homeopatycznego. Proponuję leki kompleksowe, niektóre pojedyncze oraz wydaję leki zlecone przez lekarzy homeopa-tów. Często tłumaczę pacjen-tom zasady przyjmowania tych specyfików, bo okazuje się, że niewiele zapamiętali z wizyty w gabinecie terapeuty. Jestem w stałym kontakcie z lekarzami i przedstawicielami firm, które zajmują się dystrybucją leków „medycyny naturalnej”.

Myślę, że pisanie na temat ho-meopatii, przedstawianie całej historii, reguł, metod leczenia – nie ma sensu. To wszystko

znajdziecie Państwo w dostęp-nych publikacjach. Zaintereso-wani mają obecnie możliwość poszerzania swojej wiedzy na wielu kursach tematycznych.

Młodsze pokolenie farmaceu-tów miało homeopatię w pro-gramie studiów. Podejrzewam, że najwięcej skorzystają z moich felietonów farmaceuci, którzy niewiele wiedzą na ten temat, nie mają potrzeby lub możliwo-ści dalszej intensywnej edukacji w tej dziedzinie. Właśnie takim osobom, moje sugestie przyda-dzą się najbardziej.

Sporo mówiło się ostatnio na temat homeopatii w mediach. Sporo złego, niestety... Pamię-tam przejmujący reportaż emi-towany w telewizji w porze naj-większej oglądalności. Nawet na moich pacjentach, leczących

Nieznamsięnatym.Niewierzę.Niesprzedaję.Awłaściwie…dlaczego?

Nadal nie uzurpujęsobieprawa do lecze-niapacjentów. Taknaprawdę,w aptece nie ma możliwości zebrania tzw. wywiaduhomeo-patycznego.

ZDROWIE homeopatia

OHOMEOPATIIinaczej

81�

się skutecznie tą metodą od lat, zrobił on wrażenie. Przeciwnicy przyjmują dwie skrajne postawy. Pierwsza – homeopatia może w sposób niekontrolowany zmie-nić „osobowość” pacjenta. Dru-ga – leki homeopatyczne nie działają, bo zawierają wyłącznie wodę i cukier (ani śladu w nich substancji czynnej), a popra-wa po takim leczeniu wynika z efektu placebo.

Co do pierwszej opinii, mogła-bym się nawet z tym zgodzić. Teoretycznie jest to możliwe, jeśli pacjent byłby leczony przez długi czas lekami w wysokich potencjach (1000 CH, 200 CH), przez jakiegoś bezmyślne-go „samouka”. Nie miałam do czynienia z takim przypadkiem. „Wysokie potencje” wydaję wy-łącznie na receptę.

Druga opinia właściwie mnie nie dziwi… Pamiętam, jak przed wyjazdem na pierwsze szkole-nie, czytałam „ulotki” popular-nych preparatów homeopatycz-nych. Chyba miałam pecha, bo zaczęłam od „Oscilococcinum”, z rozcieńczeniem 200 Korsako-va. Jeżeli pamiętacie Państwo jego technikę rozcieńczeń, rozu-miecie, iż mogłam mieć wątpli-wości. (Korsakov zaproponował „technikę jednej probówki”: 5 ml pranalewki należy umie-ścić w probówce, poddać sil-nemu wytrząsaniu, a następnie opróżnić probówkę przez zasy-sanie. Do tej „pustej” probówki dodaje się wodę oczyszczoną, i rozcieńcza się to, co zosta-ło z pranalewki na ściankach.

Po poddaniu wstrząsaniu otrzy-mujemy pierwsze rozcieńczenie Korsakova , tzw. 1 K.) Hmmm… „Oscillococcinum” powstało z rozcieńczenia hydrolizatu 200 K. Czy pozostała tam jeszcze jakaś cząsteczka substancji wyj-ściowej? Raczej mało prawdo-podobne. A przecież wiem, że lek działa! Pomyślałam, iż może niepotrzebnie jestem tak docie-kliwa… Najważniejsze są efekty leczenia. Natomiast domniema-na sugestia, nawet jeśli miałaby miejsce w przypadku dorosłych pacjentów, raczej byłaby nie-prawdopodobna w przypadku dzieci i zwierząt. Moimi pacjen-tami są również dzieci i bywalcy gabinetów weterynaryjnych. W wielu przypadkach zastoso-wanie u nich leczenia homeo-patycznego wynikało z nie-skuteczności terapii klasycznej medycyny. Dowody powodze-nia kuracji homeopatycznych widzę codziennie. Może nadal tego nie rozumiem, ale nie mam już wątpliwości, co do zasadno-ści ich stosowania.

Chcę powiedzieć Państwu o homeopatii, a właściwie o tej „homeopatii” bardzo szeroko rozumianej. Oprócz znanych na rynku producentów („Bo-

iron”, „Heel”, „Leh-ning”, „Dagomed”, „Reckeweg”), mam na myśli również prepa-raty medycyny antro-pozoficznej („Wala” i „Weleda”) oraz leki izopatyczne („Sanum”, „Joalis”). Nie zamie-rzam zgłębiać tajników ich działania. Mogę jedynie podpowiadać Państwu sposób ich „ekspediowania”. Wy-jaśnię Państwu, które leki możecie wydawać bez recepty lekarskiej, a które powinny być

zlecone wyłącznie przez do-świadczonego lekarza ho-meopatę. Powiem, dlacze-go nie należy proponować pacjentom innych potencji leków pojedynczych, niż te, które zaordynował lekarz. Aptekarzom, do których pa-cjenci „homeopatyczni” tra-fiają częściej, na pewno przy-dadzą się informacje na temat synonimów nazw leków pojedynczych. Wytłumaczę, jak rozumieć skróty myślowe w poradnikach homeopa-tycznych, typu: „pogorsze-nie w cieple”, zupełnie jasne dla osób wtajemniczonych, a trudne do zinterpretowa-nia przez osoby, które nie uczestniczyły w szkoleniach. Podzielę się doświadczeniem w doborze podstawowych preparatów kompleksowych różnych firm, proponowanych pacjentom w określonych jed-nostkach chorobowych.Mam nadzieję, że uda mi się zaprosić tutaj doświadczonych terapeutów, pasjonatów, lu-dzi o szerokich horyzontach. Zapewniam, że mają wiele do powiedzenia, nawet jeśli nie będziemy rozmawiać o konkret-nych terapiach.

Życząc Państwu udanego wy-poczynku, jeśli mają Państwo okazję wykorzystania urlopu w sezonie letnim, tak trochę – na zachętę do stosowania ho-meopatii, polecam wypróbowa-nie jednego z leków. Pamiętam, że tego typu zastosowanie Nux vomica, podpowiedział nam wykładowca na kursie Boiron. Akurat był to trudny i dosyć „nużący” temat, który zmęczył uczestników do tego stopnia, że zaczęli popadać w „uśpienie” … Reakcja prowadzącego na taki stan audytorium była błyska-wiczna. Zaproponował spraw-dzone „działanie profilaktycz-ne” omawianego właśnie leku. Mianowicie, wybierając się na imprezę, na której spodziewamy

się sporo dobrego jadła, rów-nież picia (!!!), … wszystkiego, co niezdrowe, ciężkostrawne i raczej nie służące naszemu żołądkowi – zażyjmy przed „ucztą”: Nux vomica 9CH (5 granulek). Jeśli w czasie kon-sumpcji czujemy, iż ulegamy pokusie w sposób niekontro-lowany – powtórzmy dawkę co jakiś czas. W ten sposób, mamy szansę uchronić się od kłopotów gastrycznych typu: „day after”. Pole-cam wypróbowanie. Na mnie - działa. Niestety, nie gwarantuję efektów w przypadkach tzw. „skrajnych”. ;-)Zapraszam do kolejnych odwiedzin rubryki. Bę-dzie mi bardzo miło, jeśli doświadczenia zwyczaj-nej farmaceutki zachęcą Państwa do poznania tej fascynującej dziedziny me-dycyny i bardziej świado-mej ekspedycji tej grupy leków.

DANUTA BIERNACKA

homeopatia ZDROWIE

HOMEOPATIIinaczej

Autorką tekstu jestmgr farmacji PaniDanutaBiernacka-absolwentkaWydziałuFarmaceu-tycznegoAkademiiMedycznejweWrocławiu.Jej wieloletnie doświadczenie w zawodzie iwizjaprzyszłościskutkowaływ1997r.otwar-ciem prywatnej apteki w Zielonej Górze. W tym rokumija 10 lat, jak wspólnie z ko-leżanką prowadzą aptekę, w której oferująszerokiasortyment lekówhomeopatycznych. Wielkążyciowąpasjąautorkijestfotografia.

D owody powodzeniakuracjihomeopatycznychwidzęcodziennie.

20 Z NAMI ZDROWIEJ

BURSZTYN - SŁONECZNY KAMIEŃNiepowtarzalność zawdzięcza zarówno niezwykłemu blaskowi, jak rów nież niesamowitej sile od-działywania na ludzki organizm. Nosząc go, jako kamień-ozdobę, nie zdajemy sobie sprawy z jego leczniczego oddziaływania. Bursztyn bałtycki (sukcynit) to kopalna żywica, która powstała w warunkach naturalnych przed 45 milionami lat. Mimo wielu procesów, jakim żywica podle-gała zmieniając się w bursztyn, nadal pozostaje w stadium fosy-lizacji, tzn. procesów utleniania oraz polimeryzacji. Jako że pro-ces ten trwa nadal, bursztyn sta-le się zmienia, można przyjąć, że jest to „żyjący” kamień, a przy tym przyjazny człowiekowi.

ZDROWIEZDROWIE uzdrawiająca moc natury

Najnowsze badania archeolo-giczne odsłoniły rąbek pewnej ta-jemnicy. Okazuje się, że kawałki bursztynu często umiejscowiano pod skórą mumii egipskich. Być może miały one być dodatko-wym środkiem konserwującym zwłoki przed rozkładem. Te od-krycia dowiodły, że „wyprawy jantarowe”, wiodące „szlakiem bursztynowym” nad Bałtyk, nie miały jedynie na celu zdo-bycia go w celach zdobniczych. Bursztyn uważany był raczej za pewnego rodzaju panaceum. Jak wynika ze starych zapisów, sporządzano z niego lekarstwa, które skutecznie leczyły cho-roby. Egipcjanie nazwali go „kamieniem życia i zdrowia”,

LECZSIĘ

Jednymzfenomenówprzyrody

jestzpewnościąleczniczamocukrytawwodzie,warzywach,

owocachczyteżinnychdarachnatury.Odniepamiętnychczasówprzyroda

uczyczłowiekaratować,anawetprzedłużaćżycie,

uczykorzystaćztego,cowokółrośnie,kwitnieidojrzewa.

Miód wzmacnia pracę serca, codzienna chłodna kąpiel uodparnia organizm, sok z buraka ćwikło-wego działa leczniczo na około 100 schorzeń, masaż bursztynem łagodzi ból i… można by tak bez końca. Jednym z fenomenów przyrody jest z pewnością lecznicza moc ukryta w wodzie, warzywach, owocach czy też innych darach natury. Od niepamiętnych czasów przyroda uczy człowieka ratować, a nawet przedłużać życie, uczy korzystać z tego, co wokół rośnie, kwitnie i dojrzewa. Rozwijająca się cywilizacja ze swymi wynalazkami w dziedzinie medycyny, chemii i farmakologii, zepchnęła na jakiś czas naturalne leczenie na margines. A przecież to właśnie sekretne receptury i sprawdzone rodzime przepisy w połączeniu z osiągnięciami technologii i odkryciami naukowymi dały początek wielu lekom. Moc natury zamknięto w butelkach i tubkach.Rozpoczęty przed laty, wciąż trwający, nawet wręcz modny, powrót do natury ze wzmożoną siłą przywrócił do łask homeopatię, ziołolecznictwo, hydroterapię i wiele innych naturalnych me-tod leczenia. I chociaż większości z nas na życie w zgodzie z naturą brakuje czasu i pomysłów, a prowadzony tryb życia pozostawia wiele do życzenia, to jednak starajmy się uwierzyć, że tak jak człowiek z natury jest dobry, tak z natury jest zdrowy.Wrócimy w tej lekturze do zapomnianych metod zapobiegania chorobom, w kolejnych numerach magazynu przypomnimy sobie sposoby na zdrowie ukryte w otaczającej nas przyrodzie i choćbyz przymrużeniem oka przeczytamy przepisy mające przywrócić nam dobrą formę psychiczną i fi-zyczną. Niektóre z nich wzbudzą w nas politowanie dla prymitywnych metod stosowanych przed wiekami, niektóre przypomną zwyczaje z rodzinnych domów, jeszcze inne obudzą w nas podziw, podziw dla natury – dla uzdrawiającej mocy natury.

ZDROWYznatury

bursztynem

a piękne Rzymianki uważały, że kontakt z bursztynem zapewni im młody wygląd.Dziś wiemy, że bursztyn emanuje ujemne jony, które dobroczynnie oddziałują na ludzki organizm. Wprawdzie „medycyna oficjal-na”, opierając się na chemicznej analizie jantara, która poza wę-glem, wodorem, tlenem, terpe-nami i żywicą nie znalazła nicze-go nadzwyczajnego, odrzuca go jako lek, trzeba jednak pamię-tać, że żadna analiza w żadnym związku chemicznym nie potrafi wykryć absolutnie wszystkiego co dany związek w sobie kryje nieuchwytnego. Już sama nie-spotykana odporność burszty-nu na niszczycielskie czynniki wody morskiej (sole i nieustan-ny ruch wody), może świadczyć o jego niezwykłej radiowitalno-ści. Bursztyn przetrwał w piasku morskim tysiące lat - nieznisz-czalny, emanujący zachwycają-cym blaskiem i aromatem (po ekstrakcji) - a przecież to pro-dukt roślinny.

Znanych jest około 60 odmian (gatunków) bursztynu. Najstar-sze z nich pochodzą z utwo-rów dewońskich (stwierdzono je w Kanadzie); najmłodsze są znajdowane w Ameryce Po-łudniowej, Afryce, Australii i Nowej Zelandii. Z pewnością każdemu z nas jednak najbliższy jest ten, który wyrzuca na brzeg bałtycka fala.

RÓŻNE NAZWYRzymianie nazywali złocisty kamień lyncurium, czyli „mocz rysia”, gdyż jak głosi ich le-genda bursztyn miał powstać ze skamieniałego moczu tego drapieżcy. Egipcjanie mówili o nim: sokal. Niemcy przypi-sali mu nazwę - „płonący ka-mień”, czyli brennender Stein, stąd właśnie się wzięło słowo: bursztyn (Bernstein). Po włosku bursztyn nazywają ambra galla, po szwedzku - raf (od raffen

- chwytać). Persowie nazywali złoto północy karubą, co zna-czy „sławny rabuś”. Terminy: angielski amber, francuski am-bre, hiszpański ambar zostały wprowadzone za pośrednic-twem średniowiecznej łaciny od arabskiego słowa anbar - kasza-lot. Z wydzieliny żołądka tego zwierzęcia Arabowie wyrabiali kosztowne pachnidło – ambre, bardzo poszukiwaną do wyro-bu perfum oraz lekarstw. To właśnie balsamiczny zapach pa-lonego bursztynu najprawdopo-dobniej skojarzył się z zapachem prawdziwej ambry. Słowiańska, bliska nam nazwa bursztynu - jantar, pochodzi od fenickie-go jain-itar, co znaczy „morska żywica”. W języku litewskim gin taras oznacza amulet, a więc coś, co chroni przed złem. Gen tar występował również w ję-zyku dawnych Prusów. Słowo to występuje we wszystkich ję-zykach słowiańskich w formie jantar, a także ugrofińskich, np. węgierski gyantar. Encyklopedia Powszechna na temat bursztynu wypowiada się krótko: „Bursztyn, jantar, ko palna żywica drzew iglastych z trzeciorzędu; barwa głównie żółta, niekiedy zawiera zato-pione owady i szczątki roślin; głównie u wybrzeża Morza Bał-tyckiego; używany do wyrobu biżuterii, ozdób”.Według Encyklopedii Brytyj-skiej, bursztyn to jeden z lep-szych leków na dolegliwości reumatyczne i astmatyczne. Cóż w nim jest, że ludzie zachwycają się nim od wieków?

U STAROŻYTNYCHBursztyn był w starożytnej Grecji palony dla jego delikatnego, bo-gatego zapachu. Dziś produkuje się kadzidła bursztynowe, które poprawiają strukturę jonową powietrza, niwelują zmęczenie, uodparniają system nerwowy, odstraszają komary, wytwarza-ją w pomieszczeniu przyjemny aromat bursztynu. To w starożytnej Grecji zauwa-żono, że „święty kamień” (jak nazywano bursztyn) potarty suknem ma właściwości przycią-gające. Dla Greków to zjawisko uchodziło za magię. Grek, Tales z Miletu, na 640 lat przed na-

szą erą twierdził, że bursztyn ma duszę, opierając ten sąd na pro-wadzonych obserwacjach przy-ciągania kawałków trawy przez potarty bursztyn.

Słowo „elektryczność” pochodzi od greckiej nazwy bursztynu: elektron, co oznacza - „świeci się i błyszczy” lub według innych źródeł - „pochodzący od słoń-ca”. Mineralogowie nazywają bursztyn sukcynitem. Nazwa ta wywodzi się z łacińskiego słowa succus, co oznacza sok lub żywi-cę wydzielaną przez drzewa. Starożytni Grecy i Rzymianie używali bursztynu do sporzą-dzania leków oraz do przy-ozdabiania biżuterii. Składali go na ofiarę bogom, używali do różnych czarów i magii. Grali w kości kostkami z bursztynu, a jego odpadków używali do spalania jako kadzidła. Gladia-torzy rzymscy na szyjach zawie-szali talizmany z bursztynem opatrzonym napisem „zwycię-żę”. Sporządzano też z burszty-nu leki i wytwarzano sztuczne piżmo - ulubione od setek lat pachnidło. Nasi przodkowie interesowa-li się nim i wykorzystywali do swoich potrzeb już w XIII ty-siącleciu p.n.e. Z tego okresu pochodzą, uznawane obecnie za najstarsze, proste rysunki drapieżników i dzikich koni wykonane z bursztynu, a odna-lezione w Meindorf na terenie Niemiec oraz w Polsce, w Siedl-nicy. W celu jego zdobycia kup-cy rzymscy, egipscy i greccy po-dejmowali uciążliwe wędrówki nad Morze Bałtyckie, by nabyć polski jantar. Tak więc ten niezwykły kamień już od kilkunastu tysiącleci pozo-staje stale w kręgu zainteresowań człowieka, który wykorzystywał go w rzemiośle i sztuce, wierząc także w jego właściwości ma-giczne i lecznicze. W ogromnym zbiorze zapisów i wskazówek jak wykorzystywać bursztyn do ce-lów leczniczych, są także pocho-dzące od uznanych za najwyższe autorytety badaczy, jak choćby lekarza wszech czasów - Hipo-kratesa (460-377 p.n.e.).

W ślad za opracowaniem Bar-bary Kosmowskiej-Ceranowicz

pecjaliściodmedycynynaturalnejzalecają,byprzysercowychdolegli-wościachnosićkawałeczkibursztynuwkieszenikoszuli.Przyzaburzeniachpracy tarczycy, atakżeprzyastmie,bronchicie,zapaleniumigdałkówczybó-lachzębówzalecasięnoszeniebursztynuna szyi.

S

uzdrawiająca moc natury ZDROWIE

bursztynem

821

22 Z NAMI ZDROWIEJ

można wymienić kilka z nich:1. Pliniusz Starszy (32-79 n.e.) - ozdoby bursztynowe i paciorki noszone na szyi: przeciw choro-bom gardła i migdałów; roztarty z miodem i olejkiem różanym: pomaga w chorobach oczu.2. Według zaleceń św. Hildegar-dy (1098-1179) - bursztyn przez 14 dni wkładać na godzinę do piwa, wina albo wody, pić po troszku po jedzeniu: tylko prze-ciw bólom żołądka i jelit.3. Według Agricoli (1546) - bursztyn w płynie: uspokaja wszystkie krwawienia, hamuje wymioty i wycieki ropy, skutku-je w nieżycie głowy (katar gło-wy), na migdały; zapach bursz-tynu (jako kadzidła) - kołatanie.4. Według Patty Rice z powoła-niem się na W. Salmona (1696) - bursztyn sproszkowany w ilo-ści 2,1 g w około 142 cm3 białe-go wina, raz dziennie przez 7-8 dni: przeciw padaczce.5. Według mgr H. Rachuby z ap-teki homeopatycznej w Warsza-wie (1990) - krople bursztynowe na spirytusie w rozcieńczeniu homeopatycznym D6, trzy razy dziennie na pół godziny przed jedzeniem: szeroki zakres na za-sadzie stymulatora.

KAMIEŃ RÓWNOWAGILitoterapeuci, stosujący w lecze-niu kamienie szlachetne, uważa-ją, że bursztyn korzystnie wpły-wa na psychikę - uspokaja oraz wzmacnia nasze siły twórcze. Pomaga nam w momentach, gdy nasz rozwój w pewnych aspek-tach jest zahamowany. Doty-czy to zarówno dolegliwości fizycznych, jak i psychicznych problemów z samorealizacją. Ze względu na swoją barwę silnie wpływa na czakrę splotu sło-necznego: rozwija w nas ufność, pozbawia lęków, aktywizuje na-szą wewnętrzną energię. W ezoteryce elektryczne wła-ściwości bursztynu przyciąga-ją do człowieka większe ilości siły życiowej i równoważą cia-ło eteryczne. Podobno wpływa on pozytywnie na rozwój zdol-ności paranormalnych. Kawa-łek nieoszlifowanego bursztynu

przy łożony w okolice splotu słone cznego stabilizuje pracę serca, układu krążenia oraz śle-dziony. Specjaliści od medycyny naturalnej zalecają, by przy ser-cowych dolegliwościach nosić kawałeczki bursztynu w kieszeni koszuli. Przy zaburzeniach pra-cy tarczycy, a także przy astmie, bronchicie, zapaleniu migdał-ków czy bólach zębów zaleca się noszenie bursztynu na szyi.

Bursztyn nadal stanowi tajemni-cę dla naukowców, choć wiele mówią o jego niezwykłej, ener-getycznej właściwości. Pomimo licznych badań nie zdefiniowano jednak, na czym ona dokładnie polega. Specjaliści od medycyny naturalnej uważają, że każdego z nas otacza pole elektroma-gnetyczne. Na skutek stresu czy choroby pojawia się w nim nad-miar ładunków dodatnich. Tym-czasem nasz organizm funkcjo-nuje prawidłowo, gdy między ładunkami dodatnimi i ujemny-mi istnieje równowaga. To dzię-ki bursztynowi, który wytwarza

przyjazne nam ładunki ujemne, możemy ją odzyskać.

Badania wykazały, że kamień ten zawiera wiele cennych mi-kroelementów: krzem, magnez, żelazo, wapń, potas, związki organiczne połączone z jodem, substancje lotne, kwasy żywicz-ne. Na nasze zdrowie korzystnie wpływa bursztyn surowy, czyli w wersji nieoszlifowanej. Ma wtedy właściwości antybakteryj-ne, ułatwia gojenie, a także ob-niża ciśnienie tętnicze, ponadto wzmaga wydzielanie żółci, uspokaja, aktywizuje organizm do walki z chorobami i do re-generacji. Przed zastosowaniem bursztynu należy wypłukać go pod bieżącą wodą i zostawić w nasłonecznionym miejscu, by wysechł w naturalny sposób.

UWOLNIĆMOC BURSZTYNUO dobroczynnym oddziaływa-niu bursztynu na ustrój można przekonać się sięgając do me-dycyny ludowej. Faktem jest, że

ZDROWIE uzdrawiająca moc natury

Współczesnalitoterapiawykorzystujebursztyn główniejakonalewkęistosujewleczeniuchoróbtarczycy,gardła,przychrypceireumatyzmie.Jednakzastosowaniebursztynubywaszersze,podsumowując,używasięgoprzytakichschorzeniachjak:

BÓLEGŁOWY-ciepłybursztyn(metodaBTL)położonynagłowę;BÓLEMIGRENOWE -opaskinagłowęzwszytymbursztynemdonoszenianacodzień,nacieranienalewkąskroni;SCHORZENIAGARDŁA,TARCZYCA -szaliki,chustyzbursztynemwśrodku,korale,wisiorki,broszkiitp.znieoszlifowanegobursztynu,nacieranienalewką;BÓLEREUMATYCZNE,MIĘŚNIISTAWÓW -pokrowcemasującedosamochoduzbursztynemwśrodku,pledyrozgrzewającenafotele,opaskaopinającaobolałymięsieńzbursztynemwśrodku,koceichustydoprzykrycia,poduszkizwszytymbursztynem,metodaBTL-przykładanienazmienionechorobowomiejsce,ciepłegobursztynu,nacieranienalewkąbursztynową.SCHORZENIAPRZEWODUPOKARMOWEGO,INFEKCJEGÓRNYCHDRÓGODDECHOWYCH-noszenieozdóbzsurowegobursztynu,szalikiichustyzwszytymbursztynem,przykładanieciepłegobursztynu(BTL),nacieranie nalewkami.STRES,ZMĘCZENIE -noszenieozdóbzbursztynu,przebywaniewpobliżulampysolnejzbursztynem,wskazaneodświeżaniepowietrzaolejkiemeterycznymdodawanymdokażdejlampysolnejzbursztynem.

Badaniawykazały,żekamień

ten zawiera wielecennychmikroele-mentów:krzem,magnez,żelazo,

wapń,potas,związkiorganicznepołączonezjodem,substancjelotne,kwasyżywicz-

ne. Na nasze zdrowie korzystniewpływabursztynsurowy,czyliwwersji

nieoszlifowanej.

823

w czasie grasującej grypy zabez-pieczano się przed nią, wypija-jąc codziennie rano szklankę herbaty, do której dodawano 3 krople nalewki bursztynowej. Obniżano temperaturę przy stanach podgorączkowych, jak i osiągano ulgę przy zapaleniu płuc i oskrzeli poprzez nacie-ranie nalewką pleców i piersi. Kroplą nalewki bursztynowej wtartej w nadgarstek poprawia-no samopoczucie. Stwierdzono również pozytywne efekty na-cierania nalewką bursztynową bolących miejsc, przy wszelkich niedomaganiach sercowych i krą-żeniowych, a także przy osłabie-niu mięśnia sercowego i arytmii. W przypadku braku takiej na-lewki, zastosowanie miał zwy-kły kawałek bursztynu. I tak ra-dzono sobie ze zmęczeniem lub bólem głowy poprzez potarcie karku, nadgarstka i skroni ka-wałkiem bursztynu w miejscu, gdzie wyczuwalny jest puls.

Słyszy się także stwierdzenia, że bursztyn posiada właści-wości przeciwnowotworowe. Zabezpieczyć przed tą chorobą można się ponoć, nosząc na szyi naszyjnik bursztynowy o kształ-tach wielobocznych, w których załamują się promienie świetl-ne, kierowane poprzez skórę do wnętrza ustroju.W medycynie ludowej dym bursztynowych kadzidełek za-bijał bakterie, a ogrzane grud-ki bursztynu stosowało się do wyciągania z oczu ciał obcych (muszek, pyłków). Utłuczony

proszek zażywano jak tabakę, co miało oczyścić zatoki i zlikwido-wać katar. I chociaż dzisiaj nalewkę z bursz-tynu można kupić gotową w ap-tece, to można ją również przy-gotować samodzielnie.

Według przepisu, który ma kilkadziesiąt już lat, nalewkę bursztynową robi się następu-jąco: 10 dag drobno pokruszo-nych kawałków naturalnego bursztynu należy umyć i osuszyć (nie można używać sztucznie sklejanych okruchów, z któ-rych często robi się korale; do sporządzenia nalewki nadaje się wyłącznie bursztyn surowy tzn. taki, który nie był szlifowany, topiony czy w jakikolwiek spo-sób obrabiany). Bursztyn można rozkruszyć młotkiem lub roz-drobnić w moździerzu. Następ-nie wsypać do butelki z ciem-nego szkła i zalać 300 ml 90% spirytusu. Tak przygotowaną nalewkę szczelnie zamknąć i odstawić w ciepłe i ciemne miejsce. Co jakiś czas kilka razy mocno potrząsać butelką. Po dwóch tygodniach nalewka jest gotowa do użycia. Bursztyn nie rozpuszcza się w spirytusie całkowicie, wydziela do niego jedynie substancje, które zabar-wiają alkohol na kolor żółty. Jeśli płyn przechowywany jest w szczelnie zamkniętym naczy-niu, długo nie traci swoich lecz-niczych właściwości. Nalewkę stosować do użytku zewnętrz-nego. Zmienione chorobowo miejsce najpierw natłuszczamy,

aby nadmiernie nie wysuszyć skóry, kilkoma kroplami olejku eterycznego, odpowiedniego do danego schorzenia (np. bóle gło-wy - olejek z melisy, reumatyzm - olejek eukaliptusowy i goździ-kowy), a następnie delikatnie i starannie nacieramy nalewką bursztynową.

ZASTOSOWANIESięgając do litoterapii, połączył wiedzę europejską z częścią fi-lozofii i medycyny wschodniej Lech Tkaczyk. Biotermiczna metoda leczenia kamienia-mi (metoda BTL), to metoda, o której pisze on w swojej książ-ce „Samoleczenie za pomocą kamieni szlachetnych”.

Samoleczenie metodą BTL z wykorzystaniem bursztynu polega na działaniu na biopole organizmu człowieka energią bursztynu o podwyższonej tem-peraturze, otrzymanej w wy-niku podgrzewania kamienia. Bursztyn płuczemy w ciepłej, bieżącej wodzie, wkładamy go do naczyń, gotujemy ok. 10-20 minut. Następnie, zachowując szczególną ostrożność, odsącza-my go. Gorący bursztyn wkłada-my do woreczków lub zawijamy w niewielki kawałek gazy. Przy-kładamy do chorego miejsca. W schorzeniach psychosoma-tycznych (stres, lęk, itp.) gorą-cy kompres kładziemy na splot słoneczny. Po zabiegu bursztyn płuczemy i pozostawiamy do wyschnięcia. Bursztyn do lecze-nia służy wyłącznie jednej oso-bie, proces leczenia prowadzimy seriami 7-10 dni z przerwami na

regenerację organizmu. Zaleca się przeprowadzenie co najmniej 3-5 serii do jednego schorzenia. W wypadku schorzeń przewle-kłych stosować systematycznie z przerwami przez cały rok.

TO NIE JEST PANACEUMLeczenie kamieniami polega na ich oddziaływaniu na ludzki or-ganizm. Należy jednak pamiętać o tym, że nie można ich trakto-wać jako narzędzi medycznych. Są one przekaźnikiem zarówno swojej własnej energii, jak i po-zytywnej energii tkwiącej w nas samych.

Nie wolno stosować bursztynu jako leku na wszystkie choro-by. Przy bólach głowy, gardła, przeziębieniu możemy kurować się nalewką bursztynową, ale już przy poważnych schorze-niach konsultacja lekarska jest nieodzowna. Nie należy też być zwolennikiem codziennego picia nalewki. Nadmiar jonów ujem-nych, które sobie zaaplikujemy, spowoduje bowiem nadmierne wyciszenie organizmu. Litotera-peuta, opierając się na własnym doświadczeniu, dobiera odpo-wiedni bursztyn dla każdego pacjenta. Bierze przy tym pod uwagę jego dolegliwości, a także kształt, kolor i „energię” wydzie-laną przez kamień. Dlatego, jeśli ktoś chce sam poddać się takiej terapii, najlepiej niech skorzy-sta z mieszanki bursztynowych kawałeczków. Są różnorodne, więc każdy znajdzie ten najlep-szy dla siebie. I pamiętajmy, by traktować terapię bursztynem tylko jako wspomagającą.

B ursztynowekremywzmacniajązdolnościimmunologiczneskóry,dotleniająją,poprawiająukrwienie,cosprzyjaodnowiekomórek.Nawilżonaiodżywionaskórawyglądaświeżo,stajesięmocniejszaibardziejodpornanaalergie.

uzdrawiająca moc natury ZDROWIE

24 Z NAMI ZDROWIEJ

PRODUKTY Z BURSZTYNEMJantarowa terapia pomaga też naszej urodzie - zmikronizowa-ny bursztyn wykorzystywany jest w kosmetykach. W tym celu jest odpowiednio długo, wolno mielony, tak, by nie wytworzyło się ciepło. Tylko wówczas bo-wiem uwalniane są elektrony, czyli korzystne ładunki ujemne. Zawiera cenne dla skóry mikro-elementy, takie jak: nikiel, ma-gnez, miedź, żelazo, sód, wapń, aluminium i krzem. Bursztyno-we kremy wzmacniają zdolności immunologiczne skóry, dotle-niają ją, poprawiają ukrwienie, co sprzyja odnowie komórek. Nawilżona i odżywiona skóra wygląda świeżo, staje się moc-niejsza i bardziej odporna na alergie.

Dostępne na rynku produkty z bursztynem to m.in. kremy, sole, balsamy, maści, kredki. Maść bursztynowa - pomocna w leczeniu stłuczeń, żylaków i bolących mięśni. Olej bursztynowy - dezynfekuje skórę, likwiduje siniaki i poma-ga zwalczyć żylaki. Latem warto wziąć go ze sobą na wycieczkę, bo łagodzi skutki ukąszeń owa-dów i zbyt długiego wylegiwa-nia się na słońcu. Zimą rozpylać w mieszkaniu, wybije zjadliwe mikroby.

Balsamy, kremy, zawierające wyciąg z bursztynu nadadzą skórze lekko brązowy odcień, dzięki czemu będzie wyglądać zdrowiej. Bursztyn przyspiesza regenerację naskórka, przywra-ca cerze blask i ładny kolor. Po-trafi pochłaniać promieniowa-

(...)bursztynzamknąłwsobiemalutkieorganizmyowadówipajęczaków.Lepkażywica,spływającapokorzedrzew,częstostanowiłaśmiertelnąpułapkędlatychstworzeń.

nie słoneczne. Bursztyn opóźnia starzenie się skóry, bo wyłapuje wolne rodniki. Rozjaśnia i wy-gładza zmarszczki.

Aby zobaczyć imponujących rozmiarów bryły bursztynu oraz całą gamę wyrobów z niego, na-leży wybrać się na Pomorze, do Muzeum Bursztynu mieszczące-go się w Muzeum Historycznym Miasta Gdańska przy ul. Długiej 46/47 oraz do Muzeum Zamku w Malborku. Ponadto dla mi-łośników tego kamienia wielką atrakcją będą targi Ambermart. To już 8. Międzynarodowe Tar-gi Bursztynu, tym razem orga-nizowane w Gdańsku, 06-08 września 2007 r.

WIOLETTA CIELECKA

ZDROWIE uzdrawiająca moc natury

CIEKAWOSTKINajwiększy znalezionydotychczasokaz żywicy ko-palnejtoprzechowywanywBritishMuseumwLon-dynieBurmaAmberważący15,25kilograma.Jesttojednakretynit,czylimniejszlachetnykrewnybursz-tynu. Rekordzistą wśród bałtyckich sukcynitów jestotoczakzMuzeumPrzyrodniczegowBerlinie,wa-żący9,75kg.ZnalezionogowokolicachKamieniaPomorskiegow1860roku.

Takjakwiecznazmarzlinazachowałaniemalniezmie-nioneciałamamutów,takbursztynzamknąłwsobiemalutkie organizmy owadów i pajęczaków. Lepkażywica,spływającapokorzedrzew,częstostanowi-ła śmiertelnąpułapkędla tychstworzeń.Zwierzętaznajdowanewbursztynie rzadkoprzekraczają roz-miarami 1 cm. Do absolutnych rarytasów należąinkluzjezawierającejaszczurki(tojedynekręgowce,jakiezostałyzamkniętewinkluzjach).Dotejporynaświecieznalezionotylkokilkatakichokazów.Zpoczątkuuważano,żeze stworzeńzamkniętychwbursztyniepozostałytylkopustepancerzechityno-we.Okazałosięjednak,żewprzypadkuniektórychokazówzachowałysiętakżemiękkieczęściciała.Zapomocąmikroskopuelektronowegouzyskanom.in.obraz płuc i gruczołów przędnych pająka, anawetpojedynczych ciałek krwi czy złożonych oczumu-chówek.W 1982r. sensacjęwywołał okaz inkluzjizfragmentamikomórekkomara,zktórychudałosięodczytaćfragmentykoduDNAiRNA.

Ponieważ bursztyn był wciąż poszukiwany przezmiłośnikówjegobarwy,jakteżtajemniczychwłaści-wości, zaczęto więc podrabiać prawdziwe jantary.Chemicyniemieccyopracowalitechnologięwytwa-rzaniasztucznegobursztynuzkazeiny,twarogukro-wiego,kwasukarbolowego ikwasumrówkowego.Bursztyn taki miał przepiękny wygląd i barwę, aleszybko zmieniał ją na czerwoną. Aby imitację od-różnićodbursztynu fachowcyradzili,bypotrzeć jąomateriał - wówczaswydzielał się silny odór kar-bolu.Gdyniemożnabyłotrzećwyrobu,propono-wano zanurzenie gowwodzie z dodatkiem 27%soli; imitacje tonęły, natomiast prawdziwy bursztynwypływałnawierzch.

Źródła:R.Lysoń:Poznaj leczniczą siłę bursztynu. ProspektfirmyAmbersmell.Gdańsk1999B.Kosmowska-Ceranowicz:Zarys wiadomości o leczeniu bursztynem.W:A.Szymański(red.):Biomineralizacja i bioma-teriały. PWN,Warszawa1991T.Stąpór:Samoleczenie bursztynem.Astrum2001B.Kosmowska-Ceranowicz:Tajemnice bursztynu.Muza1995.http://www.amber.com.plhttp://pl.wikipedia.orghttp://samozdrowie.interia.pl

82�

Now

e za

sady WPolsceprocedurarejestracji

farmaceutykówjestnietylkocza-sochłonna,aleteżzdecydowaniedroższa-taktwierdząszefowiepolskichkoncernów.Przykłademmożebyćm.in.firmaBifaktor,którarejestrującleknaLitwiezapłaciłaok.2tys.zł.WPolsce,jaksamatwierdzi,kosztytakiegoprzedsięwzięciabyłyby5-krotniewyższe,aczaswydłużył-bysięoconajmniejpółroku.Ztakichdogodnychwarunkówzamierzająkorzystaćteżinnefirmy.PolfaWarszawanaprzykład,jeszczewtymrokumazamiarzarejestrowaćswójnowylekwCzechach.Tymczasemekspercidosprawrejestracjidementująstanowiskoprzedsiębiorców.Uważająoni,m.in.IwonaGryglic-ka,specjalistads.prawnychZwiąz-kuPracodawcówInnowacyjnychFirmFarmaceutycznychINFARMA,żewPolsceopłatyzarejestracjęsąnapodobnympoziomiecowinnychkrajachEuropy.Wszelkieproblemyzwiązanezrejestracjąfarmaceutyków,wgekspertów,sąwynikiemzbyt

Rejestracja POLSKICHLEKÓW zagranicą

RynekOTCwPolscewzrośniewtymrokuoponad7%.Takwynikazraportu„RynekOTCwPolsce”,któryopracowałyfirmyPMRiPharmaExpert.Oznaczato,żerynektenosiągniewartość6,1mldzłprzydynamicewzrostunapoziomie7,1%w2007r.Istotnąprzyczynązjawiskajestwzrostliczbyinfekcjiwpierwszychczterechmiesiącachroku.Tospowodowałozwiększeniesprzedażyfarmaceu-tyków,wtymgłównieproduktównieposiadającychstatusuleków(tzw.„nie-leki”).Niemałeznaczenienapoziomwynikumiałatuwciążrosnącasprzedażlekówgastrycznychiinnychlekówstosowanychwpielęgnacjiichorobachskóry.Szacujesię,iżwkolejnymrokuwartośćrynkuaptecznegoOTCwzrośniedo6,4mldzłprzy5-procentowejdynamice,zaśw2009r.–do6,9mldzł.

Na podstawie:Puls Biznesu, czerwiec 2007 r.

małejliczbyfachowcówpracującychwUrzędzieRejestracjiProduktówLeczniczych.Toprzekładasięnasprawnośćocenydokumentacjirejestracyjnej.Ponadto, nie bez znaczenia pozo-stajefakt,iżURPLwciążniejestjednostkąsamodzielniefunkcjonu-jącą,wtymfinansowo.Nadzieńdzisiejszydanyurządmusinadalodprowadzaćwszystkiefinansedobudżetupaństwa,zktóregopóźniejztrudempozyskujepieniądzenafinansowanie.JaktwierdziWaldemarZieliński,ekspertds.rejestracji–takasytuacjajestniespotykanąwskaliświatowej.Alecóżsiędziwić.Nieoddawnawiadomoprzecież,żePolskato„dziwnykraj”.

Na podstawie:Rzeczpospolita, czerwiec 2007 r.

8 2�

sąnapodobnympoziomiecowinnychkrajachEuropy.Wszelkieproblemyzwiązanezrejestracjąfarmaceutyków,wgekspertów,sąwynikiemzbyt

przydynamicewzrostunapoziomie7,1%w2007r.Istotnąprzyczynązjawiskajestwzrostliczbyinfekcjiwpierwszychczterechmiesiącachroku.Tospowodowałozwiększeniesprzedażyfarmaceu-tyków,wtymgłównieproduktównieposiadającychstatusuleków(tzw.„nie-leki”).Niemałeznaczenienapoziomwynikumiałatuwciążrosnącasprzedażlekówgastrycznychiinnychlekówstosowanychwpielęgnacjiichorobachskóry.Szacujesię,iżwkolejnymrokuwartośćrynkuaptecznegoOTCwzrośniedo6,4mldzłprzy5-procentowejdynamice,zaśw2009r.

Na podstawie:Puls Biznesu, czerwiec 2007 r.

reklamowanialeków Wnowelizacjiprawafarmaceutycznego,obowiązujące-goodmaja2007r.,zmienionezostałyzasadyreklamo-

wanialeków.

Samadefinicjareklamyfarmaceutykówuległamodyfikacji.WedługMarcinaTomasika,prawnikazkancelariiSalans,brzmionanastępująco: Reklamąjestdziałalnośćpole-gającanainformowaniulubzachęcaniudostosowaniaproduktu leczniczego, mająca na celu zwiększenieliczbyprzepisywanychrecept,dostarczania,sprzeda-ży lub konsumpcji produktów leczniczych.Oznaczato,żejakoreklamapowinnybyćtraktowaneteżpo-krewneaktywnościmarketingowe,wtympromocjesprzedażyorazdziałaniazzakresupublicrelations.

Nowe zasady reklamowania farmaceutyków zakładająm.in. zakaz kierowania ogłoszeń tego typu do dzieci.Ponadto,reklamaleków, jakwyjaśniadlaPulsuBiznesuWojciech Jędrzyński, radca prawny z kancelarii ChałasiWspólnicy,„niemożepolegaćnaoferowaniulubobie-cywaniu jakichkolwiek korzyści wsposób pośredni lubbezpośredniwzamianzanabycieproduktuleczniczegolubdostarczaniedowodów,żedoszłodojegonabycia”.

Istotnązmianądotyczącą tematuogłoszeńreklamowa-nia leków jest reguła zabraniającaudziałuw reklamachnaukowcomlubosobomzwykształceniemmedycznymlubfarmaceutycznym.Cowięcej,reklamyniemogąsu-gerować, iż występują w nich osoby posiadające ww.wykształcenie.

Dodatkowowprowadzonozakazprezentowanialekównaforumpublicznymonazwieidentycznejztą,jakąpo-siadalekdostępnytylkonareceptę.

Na podstawie:Puls Biznesu, czerwiec 2007 r.

WynikisprzedażyrynkuOTC

Polskiefirmyfarmaceutycznecorazczęściejdecydująorejestracjiswoichlekówzagranicamikraju.Dlaczego?

informacje z rynku farmaceutycznego AK TUALNOŚC I

2� Z NAMI ZDROWIEJ

AK TUALNOŚC I promocje

Sylimarol drażetka35mg * 60szt.

Uroseptdrażetka60szt.Escevenżel30gEsceven tabletkapowlekana2,5mg*60szt. Apteka

zazakuppakietuowartości100złnetto

otrzyma 10% rabatu

82�

Bio-Karoten z wit. EPrzygotuj się do lataPiękna,złotaopaleniznawyglądawspaniale. Azmarszczkiwręczprzeciwnie... Dlategowłaśniepotrzebujeszochrony przedpromieniamiultrafioletowymi, przyspieszającymiprocesystarzenia. Pomyślotymprzedsezonemnaopalanie! Bio-Karoten z wit. E zawiera czysty beta-karoten oraz witaminę E, dwa najbardziej skuteczne, naturalne przeciwutleniacze. Zarównokaroten, jakiwitaminaEchroniąskórę, neutralizującszkodliwedziałaniewolnych rodników,kiedyTwojaskóranarażonajest nadziałaniepromieniUV.Cowięcej, karotensprawi,żeletniaopalenizna utrzymasiędłużej. Karotenrozpuszczonywolejuwkapsułkach, wprzeciwieństwiedotabletek,wchłaniasięznakomicieidajedużolepszeefekty. WitaminaEnietylkowzmacniadziałanieochronneprzedpromieniamisłonecznymi, aleichroniTwojąskórę. Bio-KarotenzwitaminąEchroniprzed promieniamiV,powodującymistarzeniesięskóry. Preparatdostępnybezreceptywaptekach isklepachzielarskich. A pteka za zakup preparatu otrzyma 9% rabatu

2� Z NAMI ZDROWIEJ

D I F O R TA N A C T I - G E L

żel100g

PRODUCENT:USPharmacia

SKŁAD:1gżeluzawiera100mgnaproksenu(wpostacisolicholiniowej145,4mg).

DZIAŁANIE: Preparatomiejscowymdziałaniuprzeciwbólowym,przeciwzapalnymiprzeciwobrzęko-

wym.Mechanizmdziałaniaprzeciwbólowegoiprzeciwzapalnegopoleganahamowaniucyklooksygenazy,coprowadzidozahamowaniasyntezyprostaglandyn.Mechanizmdziałaniaprzeciwzapalnegojestponadtozwiązanyzhamowaniemaktywnościinterleukiny-1orazniszczeniemwolnychrodników.Zastosowanienaproksenuwpostacisolicholiniowejpozwoliłonaosiągnięciewiększejdostępnościbiologicznejlekuiszybszewystąpieniedziałaniaprzeciwbólowego.Naproksenpodawanymiejscowowykazujeznacznąkumulacjęwnaskórku,skórzewłaściwejiwtkancemięśniowej.

WSKAZANIA: Bólmięśniistawówpourazach(stłuczenia,zwichnięcia,naderwania).Stanyzapalnetkanekmiękkich(zapalenieścięgien,więzadełmięśniistawów).Stanyzapalnestawów.

OX Y - G E L

żel150ml

PRODUCENT: AMIS MEDICA

SKŁAD:Agua,gliceryn,PEG-120methylglucosedio-leatae,cocamidopropylbetaine,decylglucoside,salicyliacid,laurypoluglucose,sodiumhydroxide,hydroxyetyldominiumchloride,disodiumEDTA,perfum,phenoxy-ethanol,PEG-40hydrogenatedcastoroil,trideceth-9,propylene glycol.

DZIAŁANIE: Żeloczyszczaskóręznagromadzonegowciągudniabrudu,tłuszczuibakteriipowodującychpowstawaniewyprysków.Zawieranieoleistąsubstancjęnawilżającąorazniezawieramydłaialkoholu–dziękiczemuniewysuszaskóry.

WSKAZANIA: Oczyszczatwarzizapobiegapowsta-waniuzmianskórnychocharakterzetrądziku.

OX Y - G E L

OXY - CHUSTECZKI OCZYSZCZAJĄCE

chusteczkioczyszczające

PRODUCENT: AMIS MEDICA

SKŁAD: Agua,gliceryn,PEG-120methylglucosedio-leatae,cocamidopropylbetaine,decylglucoside,salicyliacid,laurypoluglucose,sodiumhydroxide,hydroxyetyldominiumchloride,disodiumEDTA,perfum,phenoxy-ethanol,PEG-40hydrogenatedcastoroil,trideceth-9,propylene glycol.

DZIAŁANIE: Chusteczkioczyszczajądokładnieskóręzbruduinadmiarutłuszczugromadzącegosięnaskó-rzewciągudnia,zwalczająbakteriebędąceprzyczynąpowstawaniawyprysków(dziękizawartościspecjalnegoantybakteryjnegoskładnika),pomagajązapobiegaćpowstawaniuwyprysków.

WSKAZANIA:Oczyszczajątwarzizapobiegająpo-wstawaniuzmianskórnychocharakterzetrądziku.ChusteczkiOXYzapewniająuczucieczystejiświeżejskóry.

AK TUALNOŚC I nowości farmaceutyczne

82�

D I P R I L I F

żel30g,50g,100g

PRODUCENT: AMIS MEDICA

SKŁAD: 1gżeluzawiera50mgibuprofenui30mgmentolu.

DZIAŁANIE: Preparatdostosowaniamiejscowego.Ibuprofenna-leżydogrupyniesteroidowychlekówprzeciwzapalnych(pochodnakwasupropionowego)odziałaniuprzeciwzapalnymiprzeciwbó-lowym.Hamujeaktywnośćcyklooksygenazyprostaglandynowej(hamowaniesyntezyeikozanoidów,zmniejszaniezawartościkwasuarachidonowegowgranulocytach).Zastosowanymiejscowołago-dziból,zmniejszaobrzękiodczynzapalny.Podanynaskóręosiągawekrwistężeniewynosząceokoło5%wartościosiąganychpopodaniutejsamejdawkidoustnie,natomiastwtkankachchorobo-wozmienionychwmiejscuzastosowaniaosiągastężenieterapeu-

tyczne.Mentoldziałamiejscowoznieczulająco,atakżepowodujemiejscoweprzekrwie-nietkanek.Skojarzonedziałanieobuskładnikówpowodujeszybkiefektprzeciwbólowyiprzeciwzapalnyponaniesieniupreparatu,któryutrzymujesięprzezkilka godzin.

WSKAZANIA:Miejscowo-jakolekprzeciwbólowyiprzeciw-zapalnywbólachreumatycznych(wtymbólespowodowanezmianamizapalnymiizwyrodnieniowymi,bólepleców,lumbago,bólemięśniowe,bólewtkancewłóknistej,ścięgnach,więzadłach),bólachiobrzękachwskutekuszkodzeńpowysiłkowych,urazówstawówznaderwaniemwięzadeł,kontuzjisportowych.

S E P T O L U X

tabletka3mgx20szt.

PRODUCENT: ICNPolfaRzeszów

SKŁAD: 1tabletkazawierasubstancjęczynną:3mgchlorowodorkubenzydaminyorazsubstancjepomocni-cze w tym aspartam.

DZIAŁANIE: Substancjaczynnalekunależydogrupyniesteroidowychlekówprzeciwzapalnych.Działamiej-

scowoprzeciwzapalnieiprzeciwbó-lowo.Miejscowodziałaznieczulająconaśluzówkęjamyustnejiwykazujedziałaniegrzybobójcze.

WSKAZANIA: Stosowanyjestwleczeniuobjawówzwiązanychzestanemzapalnymjamyustnejigardłaorazwstanachpousunięciuzębów.

N O - S PA

tabletka40mg,80mg

PRODUCENT: SanofiAventis

SKŁAD: 1tabl.zawiera40mglub80mgdrotaweryny.

DZIAŁANIE:Syntetycznylekodziałaniuspazmolitycznym.Działanierozkurczającedrotawerynyniezależyodrodzajuunerwieniaorazlokalizacjimięśnigładkich(przewódpokarmowy,układmoczowo-płciowy,układkrążeniaorazdrogiżółciowe).Wmechanizmiedziała-niadrotawerynyodgrywarolęwpływnafosfodiesterazę,powodującyzwiększeniestężeniacAMPorazzmniejszeniestężeniajonówwapniawkomórce.Popodaniudoustnymlekdobrzewchłaniasięzprzewo-dupokarmowego.Jestmetabolizowanywwątrobie.Jestwydalanygłówniezmoczemiwmniejszymstopniuzżółcią.

WSKAZANIA: Stanyskurczowemięśnigładkichzwiązanezchoroba-midrógżółciowych:kamicądrógżółciowych,zapaleniempęcherzykażółciowego,zapaleniemokołopęcherzykowym,zapaleniem

przewodówżółciowych,zapaleniembrodawkiVatera.Stanyskur-czowemięśnigładkichdrógmoczowych:kamicanerkowa,kamicamoczowodowa,zapaleniemiedniczeknerkowych,zapaleniepęche-rzamoczowego,bolesneparcienamocz.Wspomagającowstanachskurczowychmięśnigładkichprzewodupokarmowego:chorobiewrzodowejżołądkaidwunastnicy,zapaleniużołądka,zapaleniujelit,zapaleniuokrężnicy,wstanachskurczowychwpustuiodźwiernikażołądka,zespoledrażliwegojelitagrubego,zaparciachnatlespa-stycznymiwzdęciachjelit,zapaleniutrzustki;wstanachskurczowychwobrębiedrógrodnych:wbolesnymmiesiączkowaniu,zapaleniuprzydatków,silnychbólachporodowych,zagrażającymporonieniu;wbólachgłowypochodzenianaczyniowego.wbólachgłowypochodzenianaczyniowego.

nowości farmaceutyczne AK TUALNOŚC I

30 Z NAMI ZDROWIEJ

A L L E R G O D I L

kropledooczu

PRODUCENT: MEDA

SKŁAD: Jednakroplalekuzawiera0,015mgchlo-rowodorkuazelastynyorazsubstancjepomocnicze:hypromelozę,soduwersenian,benzalkoniowychlorek,sorbitol–roztwór70%,soduwodorotlenekiwodędowstrzykiwań.

DZIAŁANIE:Allergodilzawierajakosubstancjęczynnąchlorowodorekazelastyny,lekodziałaniuprzeciwhista-minowym.Zapobiegaondziałaniuhistaminyiinnych

substancjiwydzielanychprzezorganizmwwynikureakcjialergicznej.

WSKAZANIA: Stosowanyjestwleczeniuiprofilaktycealergicznegozapaleniaspojówek,zarównosezonowe-go(uczulenienapyłkiroślin)jakicałorocznego(uczu-lenienainneczynniki,jakroztoczadomowelubsierśćzwierząt,obecneprzezcałyrok).Allergodilkroplepomagazłagodzićniepożądaneobjawyzestronyoczu.

P R O S T U M

tabletkax30szt.

PRODUCENT: Aflofarm

SKŁAD: Wyciągzpestekdyni,celulozamikrokry-staliczna,laktoza,wyciągzowocówpalmysabal,skrobiaryżowa,glukoniancynku,wyciągzkorzeniapokrzywy,gliceryna,dwutlenekkrzemu,stearynianmagnezu,dwutlenektytanu,witaminaB6,hydrok-sypropyloceluloza.

DZIAŁANIE: Prostumtokombinacja6odpowied-niodobranychskładnikówpochodzenianaturalne-

go,polecanydlamężczyznjakouzupełnieniecodzien-nejdietywłagodnymprzerościegruczołukrokowego.Substancjetewpływająkorzystnienametabolizmtkankowy,działająprzeciwutleniającoorazłagodząstanzwiązanyzosłabionąsprawnościągruczołukrokowego.

WSKAZANIA: Wspomagautrzymanieprawidłowe-gostanuprostaty,łagodzistanzwiązanyzłagodnymprzerostemgruczołukrokowego,ułatwiaoddawaniemoczu,poprawiafunkcjonowanieukładumoczowego.

I B E R O G A S T

krople20ml

PRODUCENT: AMIS MEDICA

SKŁAD: 100mlpłynuzawiera:wyciągześwieżejroślinyIberisamara(ubiorekgorzki)15,0ml;Angelicaeradicisextractum(wyciągzkorzeniaarcydzięgla)10,0ml;Matricariaeflosextractum(wyciągzkwiaturumian-ku)20,0ml;Carvifructusextractum(wyciągzowocukminku)10,0ml;Silybimarianifructusextractum(wy-ciągzowocuostropestu)10.0ml;Melissaefoliiextrac-tum(wyciągzliścimelisy)10,0ml;Menthaepiperitaefoliiextractum(wyciągzliścimiętypieprzowej)5,0ml;Chelidoniiherbaeextractum(wyciągzzielaglistnika)10,0ml;Liquiritiaeradicisextractum(wyciągzkorzenialukrecji)10,0ml.Lekzawiera31%alkohol.

DZIAŁANIE: Jestlekiemroślinnymdostosowaniawzaburzeniachżołądkowo-jelitowych,zmniejszauczuciepełności,wzdęcia,osłabiaskurczeżołądkaijelit.Wykazujewłaściwościprzeciwzapalne,wia-tropędne,przeciwutleniająceiprzeciwbakteryjne.Iberogastzwiększastężeniechroniącychbłonęśluzowąprostaglandynimucyny,obniżastężenieniszczącychbłonęśluzowąleukotrienów.Hamujewydzielaniesokużołądkowegoprzezkomórkiokładzinoweżołądka.

WSKAZANIA:Iberogaststosujesięwchorobachżołądkaijelitzwiązanych;zaburzeniamiwichruchachperystaltycznychiwwydzielaniusokówtrawiennych.Preparatwskazanyjestw:skurczachżołądkaijelit,zespolejelitadrażliwego,podrażnieniużołądka,stanachzapalnychbłonyśluzowejżołądka.

A L L E R G O D I L

AK TUALNOŚC I nowości farmaceutyczne

831

nowości farmaceutyczne AK TUALNOŚC I

Producent Nazwa preparatu OTC/RX

S-Lab 100P aerozol przeciw komarom i kleszczom aerozol 75ml OTC

Emo A sio! żel przeciw komarom żel 30g OTC

NP Pharma Activ angidin tabl. do ss. 24 OTC

Meda Allergodil krople oczne 0,05% 6ml RX

Alpine Herbs Alpika krem przeciw pieluszkowemu zapaleniu skóry krem 60g OTC

Blau Farma Atopra emulsja do ciała 200ml / krem 50ml / szampon 125ml OTC

Blau Farma Atopra żel do mycia ciała żel 200ml OTC

Gorvita Balsam koński balsam 200ml OTC

Bioderma Bioderma photoderm spray F 20 aerozol 200ml OTC

Naturvita Biosil plus tabl. 60 OTC

Boiron Boiron alfalfa płyn TM 1000ml OTC

Boiron Boiron vaccinium myrtillus granulki 15ch 4g OTC

Favea Calmagin tabl. 60 OTC

Bristol-Myers Squibb Ceenu kapsułka 10mg 20 BMS RX

Pfizer Champix tabl. pow. 0,5mg + 1mg 11+14 / 1mg 28 / 1mg 56 RX

Zentiva Cinie tabl. 100mg 4 RX

Phytopharm Cravisol płyn 100ml OTC

AstraZeneca Crestor tabl. 20mg 30 RX

Nutricia Cubison płyn 1000ml RX

Herbapol Kraków Deprestonic płyn 100g OTC

Krka Dermabion tabl. pow. 60 OTC

Polon Łódź Disaperid tabl. pow. 3mg 20 / 4mg 20 RX

Colfarm Drożdże z bratkiem tabl. 60 OTC

Curtis Healthcare Ekovit pro forte kapsułka 40 OTC

Adamed Emselex tabl. o przedł.uw. 7,5mg 28 RX

Novartis Consumer Feniderma sun repair spray aerozol 150ml OTC

Ratiopharm Fentanyl-Ratiopharm plaster 25mcg 5 / plaster 50mcg 5 RX

Krka Kamiren XL tabl. o przedł. uw. 4mg 30 RX

Polfa Pabianice Kofepar tabl. 10 OTC

Gedeon Richter Lamox tabl. 100mg 30 / 50mg 30 / 25mg 30 RX

Actavis Limeral tabl. 2mg 30 RX

Curtis Healthcare Medargin prosz. zawies. 181,2g OTC

Ortis Memory formula tabl. 12 / tabl. 24 OTC

Medac Metoject inj. 7,5mg/0,75ml 1 ampułkostrz. RX

Novartis Pharma Myfortic tabl. 360mg 50 RX

Schwarz Pharma Nipruss inj. 60mg 5 amp. RX

AB Sanitas Litwa Nofat kapsułka 60 OTC

Schering AG Noxafil zawiesina 40mg/1ml 105ml RX

Emo Olmisol spray aerozol 30g OTC

Phytopharm Panaxan płyn 100ml OTC

Hermal Pedicul Hermal płyn 100ml OTC

Sandoz Piramil tabl. 1,25mg 28 RX

Polpharma Polpril tabl. 10mg 28 / 2,5mg 28 / 5mg 28 RX

Astellas Prograf kapsułka 0,5mg 30 OTC

Zentiva Rispen tabl. pow. 1mg 50 / 2mg 50 / 3mg 50 / 4mg 50 RX

Lundbeck Serdolect tabl. pow. 4mg 30 RX

TABELANOWOŚCI

32 Z NAMI ZDROWIEJ

Aflofarm Steper aerozol do stóp przeciwgrzybiczy aerozol 80ml OTC

Złota Farmacja Stres stop dla kobiet kapsułka 20 / dla mężczyzn kapsułka 20 OTC

Złota Farmacja Stres stop OTC

Sterop Thiabendazole - tabl. 500mg 1000 RX

Valentis Tran rybi longvit tabl. pow. 30 OTC

Pfizer Vfend prosz. -> zawies. 40mg/1ml 100ml RX

A-Z Medica Viperoderm krem 100ml OTC

UCB Xyzal płyn 0,5mg/ml 200ml RX

Jelfa S.A. Zielona herbata kapsułka 60 OTC

Producent Nowa nazwa preparatu Nowa postać Nowa dawka Nowa ilość w opakowaniu

Unia Warszawa Alantan plus balsam 190 ml

Aflofarm Beta karoten Plus tabletka 10 mg 60 szt.

Naturell Beta-karoten + witamina E tabletka 60 szt.

Polski Lek Calcium tabletka mus. 180 mg 14 szt.

Polfa Łódź Calcium C cola tabletka mus. 16 szt.

Uni-Phar Calcium Płynne kapsułka 10 szt.

Oleofarm Chrom organiczny z inuliną kapsułka 60 szt.

US Pharmacia Difortan Acti-gel żel 10% żel 100 mg

Winther Medico Gigamax 60+ Forte tabletka 30 szt.

Colfarm Ginkgo biloba tabletka 30 szt.

Hasco-Lek Hascofungin płyn 1% płyn 30 ml

Inter Fragrances Koenzym Q10+R pianka do mycia twarzy i demakijażu pianka 150 ml

Nestle Nan 1 Active proszek 400 g

Schwarz Pharma Neupro system transderm. plaster 6 mg 28 szt.

Parke Davis Neurontin tabletka 600 mg 100 szt.

Parke Davis Neurontin tabletka 800 mg 100 szt.

Hasco-Lek Nifuroxazyd tabletka 100 mg 24 szt.

Laboratoires Thea Nutrof Total kapsułka 30 szt.

Ferrosan Omega-3 kapsułka 120 szt.

Ferrosan Omega-3 kapsułka 60 szt.

Bayer Rantudil forte kapsułka 60 mg 21 szt.

ALTANA Sanostol syrop bez cukru syrop 230 ml

ALTANA Sanostol syrop bez cukru syrop 460 ml

ICN Polfa Rzeszów Septolux tabletka 3 mg 20 szt.

Natura Vitalis Spirulina tabletka 200 szt.

Boots Healthcare Strepsils bez cukru truskawka tabletka 24 szt.

3M Tambocor tabl. 100mg 50 3M tabletka 100 mg 50 szt.

ICN Polfa Rzeszów Venlectine kapsułka 37,5 mg 28 szt.

ICN Polfa Rzeszów Venlectine kapsułka 75 mg 28 szt.

Polfa Kutno Vitaminum B2 tabl. pow. 3mg 60 PFKU tabletka 3 mg 60 szt.

Ferrosan Wyciąg ze skrzypu polnego z wit. Forte tabletka 30 szt.

Ferrosan Wyciąg ze skrzypu polnego z wit. Forte tabletka 60 szt.

Adamed Zolafren kapsułka 10 mg 30 szt.

Adamed Zolafren kapsułka 5 mg 30 szt.

Colfarm Żeń-szeń tabl. pow. 30 CLFM tabletka 30 szt.

TABELAZMIAN

AK TUALNOŚC I nowości farmaceutyczne

833

nazwa preparatu nr serii data ważności podmiot odpowiedzialny decyzja

PRODUKTY LECZNICZE WYCOFANE

ELOCOM krem, dawka 1 mg/g kremu, opakowanie: 1 tuba po 15 g

6NGFA130056NGFA160036NGFA170016NGFA530016NGFA520016NGFA580016NGFA950016NGFA300036NGFA300016NGFA400016NGFA43002

Schering-Plough Europe

decyzja nr 62/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 14.05.2007

MIXTARD 30 NovoLet, zawiesina do wstrzykiwań 100 j.m./ml SP52251 02.2009 Novo Nordisk A/S

decyzja nr 63WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 18.05.2007

AMINOPHYLLINUM, roztwór do wstrzykiwań 25 mg/ml, opakowanie 10 am`p. po 10 ml

16001805 01.2008 PLIVA Kraków Zakłady Farmaceutyczne S.A.

decyzja nr 64/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 21.05.2007

CONTROLOC® proszek do sporządzania roztworu do wstrzykiwań

257491357631

31.05.200831.07.2008 ALTANA Pharma AG.

decyzja nr 65/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 24.05.2007

FRAXODI, roztwór do wstrzykiwań 0,6 ml

10671069107310741075

05.200907.200910.200911.200912.2009

GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A.

decyzja nr 66/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 25.05.2007

FRAXODI, roztwór do wstrzykiwań 0,8 ml

1066106810691071

05.200906.200907.200909.2009

GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A.

decyzja nr 66/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 25.05.2007

FRAXODI, roztwór do wstrzykiwań 1,0 ml

1067106810701072

05.200906.200909.200910.2009

GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A.

decyzja nr 66/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 25.05.2007

ACONIT krople do uszu 10 ml 550600632602D

06.200702.2008

Wala Heilmittel GmbH Dorfstrasse

decyzja nr 67/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 28.05.2007

DERMAZIN krem 1%, 250 g 2922002I 02.2010 Lek Pharmaceuticals d.d.

decyzja nr 68/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 30.05.2007

VIRACEPT, tabletki powlekane 250 mg, tabletki 250 mg, proszek do podawania doustnego 50 mg/g

wszystkie serie Roche Registration Limited

decyzja nr 69/WC/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 07.06.2007

LISTAWYCOFAŃ

decyzje Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego AK TUALNOŚC I

34 Z NAMI ZDROWIEJ

nazwa preparatu nr serii data ważności podmiot odpowiedzialny decyzja

PRODUKTY LECZNICZE WSTRZYMANE

CYCLONAMINE 12,5%, ampułki, opakowanie 50 ampułek po 2 ml 50506 05.2009

Zakłady Farmaceutyczne Polpharma S.A.

decyzja nr 52/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 19.04.2007

PŁYN FIZJOLOGICZNY WIELOELEKTROLITOWY IZOTONICZNY, opakowanie po 500 ml

WA24905251WC08505251WA25205251UL07305251

01.201003.201001.201011.2009

Fresenius Kabi Polska Sp. z o.o.

decyzja nr 53/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 18.04.2007

AMINOPLASMAL 10% E, roztwór do wlewu dożylnego 1 fl. 1000 ml 6351A164 07.2009 B. Braun Melsungen

AG-Niemcy

decyzja nr 54/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 20.04.2007

REKOMBINOWANA SZCZEPIONKA PRZECIW WZW TYP „B”- EUVAX B, zawiesina do wstrzykiwań

UVX05027UVX05028UVX05029UVX06005UVX06006UVX06007UVX05031UVX05032

LG Life Sciences Poland Sp. z o.o.

decyzja nr 55/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 18.05.2007

XORIM 750, proszek do sporządzania roztworu do wstrzykiwań dożylnych, 750 mg x 1 fiolka

139268 03.2008 Sandoz GmbHdecyzja nr 56/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 21.05.2007

VENOŻEL (Diclofenacum natricum + Tribenosidum + Escinum), żel (12 mg + 10 mg + 5 mg)/g

2206 04.2008 EMO-FARM Sp. z o.o.decyzja nr 57/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 22.05.2007

REKOMBINOWANA SZCZEPIONKA PRZECIW WZW TYP „B”-EUVAX B, zawiesina do wstrzykiwań, 10μg/0,5 ml, szczepionka 1-dawkowa i 10-dawkowa dla dzieci

wszystkie serie LG Life Sciences Poland Sp. z o.o.

decyzja nr 58/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 23.05.2007

DTP - szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa adsorbowana, zawiesina do wstrzykiwań podskórnych

20905009B20905010B20905010C

Instytut Biotechnologii Surowic i Szczepionek BIOMED S.A.

decyzja nr 59/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 24.05.2007

ACT-HIB, proszek i rozp. do sporządzania roztworu do wstrzykiwań domięśniowych lub podskórnych

Z0789-1 Aventis Pasteur S.A. decyzja nr 60/WS/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 24.05.2007

PRODUKTY LECZNICZE DOPUSZCZONE

CHOLINEX pastylki 150 mg, nr pozwolenia R/1701, opakowanie po 16 sztuk

L08005L08012

08.200808.2008

GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A.

decyzja nr 44/D/2007 Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 08.05.2007

AK TUALNOŚC I decyzje Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego

83�

ZASADA WZAJEMNYCH KORZYŚCIW wielu aptekach wydatki mar-ketingowe traktowane są jako koszty, a nie inwestycje o określo-nym poziomie zwrotu. Co więcej uważa się, że koszty te winny być ponoszone – „wszyscy przecież tak robią” – bez szerszej refleksji na temat tego, co one dają, jakie korzyści niosą, jakie są alternatyw-ne działania. Często nie stawia się także pytania, czy inne działania mogą przynieść podobne efekty przy mniejszych nakładach, bądź czy można uzyskać lepsze wyniki przy podobnych wydatkach. Ulot-ki reklamowe, witryna apteki, karty stałego klienta, reklamów-ki na leki, cukierki dla klientów to działania podejmowane przez większość polskich aptek. Ale ile osób zastanawia się po pierwsze nad tym – jeśli wszyscy to robią, to jakie są możliwości odróżnienia mojej apteki na rynku? Po drugie, jakie korzyści uzyskuję dzięki tym wydatkom? Intuicyjnie wyczuwa-my, iż jeżeli nie będziemy robić tych działań, to konkurenci nas wyprzedzą. Dostrzegamy korzy-ści emocjonalne – lepsze relacje, sympatyczniejsza atmosfera, przy-chylniejsze opinie. Czy jednak jesteśmy w stanie określić, jakie korzyści finansowe firma uzysku-je z tych inwestycji? Czy możemy określić, na jaki poziom wydat-ków możemy sobie pozwolić, aby inwestycje takie miały racjonalny

i opłacalny charakter? W tym ar-tykule postaramy się znaleźć od-powiedź na te pytania.Jak się uważa, warunkiem efek-tywności strategii rynkowych jest postrzeganie klientów z dwóch punktów widzenia – wartości, ja-kie firma dostarcza klientowi oraz wartości, jakie klient dostarcza fir-mie. Takie podejście pozwala po pierwsze, traktować wydatki mar-ketingowe jako inwestycje i okre-ślać poziom zwrotu, po drugie zaś - zakreśla wystarczająco szeroko pole rozważań, aby zmieściło się w nim miejsce zarówno dla warto-ści finansowych, jak i pozafinan-sowych. Na tej podstawie można wyodrębnić cztery rodzaje sytuacji biznesowych, opartych na wza-jemnych relacjach oferowanych i otrzymywanych wartości przez klienta i aptekę. Zobrazować to można jak na rysunku 1.

Wzajemnie najkorzystniejsza sy-tuacja zachodzi wówczas, gdy apteka i klienci oferują i uzy-skują wysokie korzyści. Takich klientów określono na rysunku jako „gwiazdy”. Z jednej strony klienci ci oczekują wysokiej jako-ści produktów, ponadprzeciętnej obsługi, dodatkowych korzyści (możliwość zwrotu, czas otwarcia apteki), ale jednocześnie są w sta-nie zapłacić wyższe ceny, są lojalni wobec apteki i chętnie udzielają jej rekomendacji. Z punktu widzenia apteki najkorzystniejsza sytuacja

ma miejsce wtedy, gdy niewyma-gający klienci oferują wiele korzy-ści aptece – „wartościowi klienci”. Taka sytuacja może zachodzić na przykład w przypadku mniej do-świadczonych czy zorientowa-nych klientów albo po prostu jest wynikiem ich lenistwa. Z drugiej strony najkorzystniejsza dla klien-tów jest sytuacja, gdy uzyskują oni wysoki poziom obsługi, wysoką jakość produktów, szeroki zakres usług dodatkowych, a sami nie są skłonni do polecania apteki, większych zakupów czy płacenia wyższych cen. Jest jeszcze czwarta sytuacja, gdy obie strony oczekują

i świadczą sobie wzajemnie niską wartość. Z jednej strony klienci kupują niewielkie ilości tanich produktów, a z drugiej nie są wy-magający co do jakości, obsługi korzyści dodatkowych. W każdej z przytoczonych sytuacji niezbęd-ne jest określenie finansowych aspektów takich transakcji. Po-zwoli ono określać dopuszczalny poziom wydatków związanych z pozyskiwaniem i obsługą klien-ta. Umożliwia ocenę skuteczności i efektywności wybranych działań marketingowych. Ułatwia świa-dome budowanie i wzmacnianie pozycji rynkowej apteki.

ROBERT KOZIELSKI -doktornaukekonomicznych.

StypendystaFundacjiFulbright’a.Posiadapre-stiżowytytułCharteredMarketer.Pracownik naukowyUniwersytetuŁódzkiego(KatedraMarketingu)orazwykładowcanastudiachExecutiveMBAorganizowanychprzezUni-wersytetŁódzkizUniversityofMaryland

wUSAorazExecutiveMBAorganizowanych przezUniwersytetWarszawskiwraz

zUniveristyofIllinois.Stażnaukowyodbyłnauniwersytetach:Maryland(USA),wLund

(Szwecja),wEdynburgu(Szkocja)orazMiddlesex(WielkaBrytania).Specjalista

wdziedziniedziałalnościmarketingowejfirm,analizyiplanowaniamarketingowychstrategiirozwojuorazdziałańreklamowych.Byłkie-rownikiemmerytorycznymprogramówTheCharteredInstituteofMarketingwInstytucieRozwojuBiznesu.Autorlicznychpublikacji

książkowychiartykułówzzakresudziałalnościmarketingowych,wydawanychwPolsce

izagranicą-m.in.podjegoredakcjąukazałasięksiążka„Wskaźnikimarketingowe”.

Źródło:Opracowaniewłasne na podstawie S.Gupta,D. R. Lehman:ManagingCustomers asInvestments;WhartonSchoolPublishing;UpperSaddleRiver2005,s.44

Rysunek1. DWIESTRONYWARTOŚCIKLIENTA

Wartośćuzyskiwanaprzezklientów

Wartośćoferowana

przezklientów

WARTOŚCIOWIKLIENCI

WOLNIJEŹDŹCY

GWIAZDY

UTRACONEOKAZJE

ABC marketingu B I ZNES

jakokreślićpoziomwydatkówimaksymalizowaćkorzyści?1

WARTOŚĆklienta

3� Z NAMI ZDROWIEJ

FINANSOWE ASPEKTY WSPÓŁ-PRACY Z KLIENTAMI NA PRZY-KŁADZIE APTEKI LEKUSSzacowanie korzyści finansowych, jakie uzyskujemy na klientach, nie jest zadaniem łatwym. Wiele czyn-ników wpływa na poziom marży, wielkość zakupów, skłonność do zmiany apteki przez klientów. Niemniej jednak na kilku przykła-dach pokażemy, jak można zabrać się za szacowanie takich wartości i jakie korzyści to niesie.

Źródło:S.Gupta,D.R.Lehman:ManagingCustomersasInvestments;WhartonSchoolPublishing;UpperSaddleRiver2005,s.16

Rysunek2

O PŁACALNOŚĆ WSPÓŁPRACY Z KLIENTAMI W DŁUGIM OKRESIE

Rysunek3

Źródło:S.Gupta,D.R.Lehman:ManagingCustomersasInvestments;WhartonSchoolPublishing;UpperSaddleRiver2005,s.16

B IZNES ABC marketingu

Wyobraźmy sobie, iż koszty związane z pozyskaniem jednego klienta apteki z wykorzystaniem mailingu to ok. 40 złotych. Skła-da się na to koszt przygotowania listu do mieszkańców osiedla, zakup bazy adresowej, koszty wy-syłki listu i inne. Załóżmy także, iż klienci Apteki Lekus, którzy już zaczną do niej zaglądać, pozwolą nam osiągnąć marżę na poziomie jak na rysunku 2. W pierwszym roku Apteka Lekus ponosi koszty związane z pozyskaniem klientów na poziomie 40 PLN. W drugim roku firma wygenerowała marże na pozyskanym kliencie w wyso-kości 42 PLN, w roku następnym 66 itd. Wzrost marży może być związany z dodatkowymi zaku-

pami, czy większą skłonnością do akceptacji wyższych cen przez klientów.Jak wynika z danych zaprezen-towanych na rysunku numer 2, łącznie w ciągu całego okresu współpracy jesteśmy w stanie wygenerować 731 PLN marży na pojedynczym kliencie (42 + 66 + 70 + … +105). Innymi słowy koszty pozyskania klienta zwró-ciły się w krótkim okresie i bez-sprzecznie można uznać, iż zasto-sowane działania były skuteczne

i dały również wymierne korzyści finansowe. Przy 100 pozyskanych klientach apteka w ciągu całego okresu współpracy jest w stanie wygenerować marżę na poziomie 73 100 PLN. Zaprezentowany przykład pomija jednak fakt, iż w trakcie kolejnych lat pozyskani klienci mogą z róż-nych powodów (przeprowadzka, śmierć itp.) zaprzestawać współ-pracy z apteką. Spróbujmy więc go urealnić o ten element. Jeżeli przyjmiemy jak na rysunku 3, iż w ciągu pierwszego roku z liczby 100 pozyskanych klientów w na-stępnym roku zrezygnowało ze współpracy 18 (pozostało 82), potem 6 (pozostało 76) i tak da-lej, to w ostatnim roku z począt-

kowych 100 klientów pozostało 34. Wtedy wygenerowana marżą wynosi już tylko 40 664 PLN.

Warto w tym miejscu także wspo-mnieć, iż powyższa analiza po-mija kwestie związane z inflacją, czy wartością pieniądza w czasie. Niemniej jednak obrazuje sposób szacowania korzyści, jakie firma może osiągnąć, dzięki współpracy z pozyskanymi klientami. Poni-żej nieco bardziej rozbudowany przykład obrazujący podobną

83�

ABC marketingu B I ZNES

zależność, a jednocześnie pełniej pokazujący możliwości oceny działań marketingowych związa-nych z pozyskiwaniem i utrzyma-niem klientów.

APTEKA LEKUS I JEJ KLIENCI2

Wróćmy na chwilę dla celów tego przykładu do znanej nam apteki

Lekus. Załóżmy, że dąży ona do zwiększenia poziomu sprzedaży i zamierza wysłać katalog z ofertą leków OTC do mieszkańców są-siednich osiedli. Wysyłka skiero-wana będzie do trzech rodzajów klientów:Potencjalnych klientów z zakupio-nej bazy danych;Klientów obecnych, którzy posia-dają karty stałego klienta;Klientów utraconych w przeszło-ści, będących w bazie danych i po-

siadających w przeszłości kartę stałego klienta.Zakładane koszty, zakres projek-tu, reakcja klientów itp. zostały przedstawione w tabeli 1.W tym miejscu pojawia się pyta-nie dotyczące efektywności dzia-łań związanych z pozyskaniem klientów pochodzących z różnych grup. Innymi słowy, czy bardziej

efektywne były działania skie-rowane do aktualnych klientów, utraconych czy potencjalnych. W tabeli 2 można znaleźć dane wyjaśniające te wątpliwości.1-roczna wartość życiowa klienta w przypadku klientów zewnętrz-nych jest ujemna. Najwyższą wartość CLV osiąga dla klientów obecnych (5 PLN), a następnie dla klientów utraconych w przeszłości (0,5 PLN). Różnice w efektyw-ności działań skierowanych do

różnych klientów w powyższym przykładzie mogą być spowodo-wane przez: stopę odzewu – klienci obecni i ci, którzy mieli kontakt z apteką w przeszłości wymagają mniej-szych bodźców do dokonania za-kupu;przeciętną wielkość zakupów – klienci obecni i ci, którzy mieli

kontakt z apteką są skłonni doko-nywać większych zakupów.Przykład ten w sposób praktyczny i jasny pokazuje korzyści szacowa-nia wartości klienta oraz określa-nia efektywności działań marke-tingowych. Pokazuje na liczbach, które wysiłki nakierowane na jakich klientów przynoszą więcej korzyści niż inwestycje związane z tymi działaniami. Przykład oczy-wiście z natury jest uproszczony. Będziemy go nieco komplikować

w następnym artykule, gdzie za-prezentowana zostanie inna meto-da szacowania wartości klientów.

1.ArtykułpowstałnabazieS.Gupta, D.R.Lehman:ManagingCustomersasInve-stments;WhartonSchoolPublishing;UpperSaddleRiver2005 orazR.Kozielski:Wskaźnikimarketingowe;OficynaEkonomiczna;Kraków20062.Danedoprzykładuzaczerpnięto zksiążkipodred.R.Kozielskiego:Wskaźnikimarketingowe;OficynaEkonomiczna; Kraków2006

Tabela1

Tabela 2

3� Z NAMI ZDROWIEJ

Ludzie ubierają się inaczej zimą, a inaczej latem. Więcej użyją energii elektrycznej do oświetle-nia domu w okresie zimy, kiedy dzień jest bardzo krótki. Rów-nież Apteka dostosowuje się do otoczenia, w którym funk-cjonuje. Właściciel Apteki ma wpływ na działania związane z asortymentem, cenami, pro-mocjami itp. Powinien jednak dostosować się do tych elemen-tów otoczenia, na które nie ma wpływu. PIERWSZA GRUPA CZYN-NIKÓW JEST ZWIĄZANA

Z UREGULOWANIAMI PRAWNYMI, WYNIKAJĄCY-MI Z OKREŚLONYCH UKŁA-DÓW POLITYCZNYCH.

Apteka nie ma możliwości wpły-wania na te czynniki w krótkim czasie. Jest to możliwe długofa-lowo, w czasie wyborów, a tak-że przez działania lobbingowe. Wprowadzone w maju 2007 roku zmiany w prawie farma-ceutycznym stwarzają nowe warunki dla funkcjonowania Aptek. Chociaż nie ma jeszcze zarządzeń wykonawczych, to jednak wprowadzono różne zmiany dotyczące reklamowa-nia leków, stosowania próbek itp. Zapowiadane są również dalsze zmiany uregulowań prawnych (np. w odniesieniu do cen i marż) i jeśli zostaną uchwalone, będą obowiązywały na całym rynku. Właściciele Ap-tek, niekiedy wspólnie z hurtem i producentami, mogą zabiegać o wykładnię w zakresie rozu-mienia oraz stosowania prze-pisów prawa. Niezależnie od uregulowań parlamentu w Pol-sce, trzeba dostosować i prawo i działania do rozwiązań przyję-tych w Unii Europejskiej. W po-

szczególnych krajach Wspólnoty istnieją różnice w zakresie ure-gulowań prawnych. Unia Euro-pejska zdaje się przychylać do stanowiska, że rynek apteczny nie może funkcjonować jako pełen mechanizm. Unia opo-wiada się za tym, aby był on częściowo regulowany, jednak poszczególne państwa mogą to czynić w nawiązaniu do istnie-jącej tradycji oraz stosowanych w przeszłości rozwiązań.

DRUGIM ELEMENTEM OTOCZENIA SĄ KWESTIE EKONOMICZNE.

Mogą one dotyczyć wielu za-gadnień szczegółowych, które mają wpływ na obroty oraz zyski Aptek. Sytuacja eko-nomiczna w Polsce rysuje się w miarę korzystnie. Wynika to z wysokiego, oscylującego w 2007 roku wokół 6% rocz-nie tempa wzrostu PKB. Jest to tempo wzrostu znacznie wyż-sze niż w krajach Unii, chociaż niższe niż w Indiach (11%) oraz Chinach (10%). Wysokie tempo wzrostu PKB świadczy o ożywieniu gospodarczym, inwestycjach – a w rezultacie

Podobnie jak człowiek, także Apteka funkcjonuje w danymotoczeniu, do którego należy się dostosować.

polityczno-prawne

ekonomiczne

społeczno-demograficzno--kulturowe

technologiczneinaturalne

ednym zkryteriówgrupowaniaoraz analizowania otoczeniamożebyćtzw.ANALIZAPEST.OBEJMUJEONANASTĘPUJĄCEGRUPYCZYNNIKÓW:

B IZNES ABC marketingu

J

APTEKIWpływotoczenianadziałania

83�

o wzroście dochodów ludności. Ich poziom przekłada się na wydatki gospodarstw domo-wych, w tym także na zakup le-ków. Nie ulega wątpliwości, że w minionych miesiącach, a także w najbliższych latach, będziemy mieli do czynienia ze wzrostem dochodów ludności. Jest to związane z ożywieniem gospo-darczym, napływem środków unijnych, transferem dochodów z zagranicy itp. Będzie to miało korzystny wpływ na obroty na rynku leków. Wzrost dochodów ludności przekłada się na wzrost wydatków. Ma to również inny wpływ na funkcjonowanie Apte-ki, a mianowicie nacisk pracow-ników na podnoszenie płac, co prowadzi do wzrostu kosztów pracy.Wzrost dochodów ludności mógłby być zniweczony, gdyby jednocześnie szybko wzrastały ceny. Inflacja jest jednak w Pol-sce niewielka, wynosząca mniej niż 2% rocznie, co pozwala bu-dować optymistyczne prognozy dla rynku aptecznego. Są one dodatkowo uzasadnione decyzja-mi przyznającymi Polsce organi-zację mistrzostw w piłce nożnej w 2012 roku. Warto zdawać sobie sprawę z faktu, że będzie wzrastało w Polsce zróżnicowanie docho-dów. W praktyce oznacza to

zwiększanie się rozpiętości mię-dzy gospodarstwami o niskich oraz wysokich dochodach. Można zatem przewidywać, że wzrosną obroty Aptek zlokali-zowanych w dzielnicach, gdzie mieszkają osoby o wyższych dochodach. W takich miejscach może także wzrastać zaintereso-wanie dermokosmetykami, droż-szymi produktami oraz różnymi usługami doradczymi. Jeszcze większe różnice w rozpiętości dochodów są w bogatszych kra-jach Unii. Częściowo z tego po-wodu, Apteki w niektórych kra-jach oferują niższe ceny w czasie tzw. „złotych godzin”. W go-dzinach południowych, kiedy ruch pacjentów jest mniejszy, Apteka stosuje nieco niższe ceny, aby zachęcić do zakupu osoby o niższych dochodach, a tym samym wpłynąć na zmniejszenie sezonowości dziennej.

KOLEJNYM ELEMENTEM OTOCZENIA SĄ CZYNNIKI DEMOGRAFICZNE, SPO-ŁECZNE I KULTUROWE.

Zacznijmy od kwestii demo-graficznych, które są kluczowe z punktu widzenia skuteczności oraz efektywności funkcjono-wania Aptek. Obok dochodów, liczba ludności decyduje o wiel-kości rynku aptecznego. W tym

miejscu można wskazać na wzajemne związki elementów prawno-politycznych z demo-graficznymi. Dotyczy to dyskusji na temat uregulowania relacji między liczbą Aptek a zasobami demograficznymi. Mamy tutaj na myśli rozstrzygnięcia związa-ne z wydawaniem pozwoleń na uruchomienie nowych Aptek. Liczba ludności przypadająca na jedną Aptekę miałaby być kryte-rium rozstrzygającym.

FUNKCJONOWANIE APTEK W POLSCE BĘDZIE W NAJBLIŻSZYCH LATACH SKORELOWANE Z KILKOMA ISTOTNYMI TRENDAMI DEMOGRAFICZNYMI:

społeczeństwo polskie wkro-czyło na drogę starzenia się. W miarę upływu czasu będzie wzrastała liczba osób starszych. To ta grupa ludności będzie mia-ła coraz wyższe udziały w ogól-nej strukturze społeczeństwa. Wpłynie to na poziom sprze-daży, strukturę obrotu lekami, wzrost zainteresowania różnymi usługami, a także koniecznością dostosowania obsługi i opieki farmaceutycznej do potrzeb tej grupy osób.Można spodziewać się ujem-nego przyrostu naturalnego co oznacza, że liczba ludności w Polsce będzie ulegała zmniej-szeniu. Tendencja ta może być wzmacniania przez wyjazdy do pracy na teren Unii. Wzrastać będzie liczba gospo-darstw jednoosobowych. Wyni-ka to z odchodzenia od modelu rodziny wielopokoleniowej na rzecz rodziny dwupokolenio-wej (rodzice i dzieci). W Pol-sce wynika to również z dużej, przekraczającej 8 lat różnicy między średnią długością życia mężczyzny i kobiety (mężczyźni

żyją średnio o 8 lat krócej). Wy-nikiem tego wzrośnie zaintere-sowanie rozmową z farmaceutą, co wpłynie na czas obsługi pa-cjenta.W dużych aglomeracjach miej-skich, ludność będzie przeno-sić się z centrum na obrzeża. Wpłynie to na zmianę zakupów – mogą wzrastać obroty w Apte-kach położonych poza centrum.W ramach otoczenia społecz-nego oraz kulturowego należy

uwzględniać tradycję, istniejące zwyczaje, stereotypy itp. Może to dotyczyć kwestii reformowa-nia sektora zdrowia, która może być blokowana właśnie z powo-du przekonań oraz oczekiwań społecznych.Poziom i struktura obrotów Apteki, a także jej rentowność, zależą również od otoczenia kulturalnego oraz technologicz-nego. Ciepłe i słoneczne lato powoduje wzrost sprzedaży kre-mów do opalania. Słoty jesienne czy epidemie grypy zwiększa-ją zapotrzebowanie na środki przeciwprzeziębieniowe. Coraz większy i szybszy wpływ na funkcjonowanie Aptek będą wywierały zmiany technologicz-ne. Może to dotyczyć kwestii zamówień (automatyczne zama-wianie), recept elektronicznych, Aptek internetowych, kontak-tów z pacjentami oraz wielu in-nych rzeczy. Opisane czynniki otoczenia mają charakter niezależny od Apteki i stwarzają takie same warunki dla Aptek. Trzeba być świadomym ich istnienia oraz kierunków rozwoju. Trzeba jednak pamiętać o tym, że ren-towność Apteki będzie przede wszystkim rezultatem aktywno-ści jej właściciela, zarządu oraz personelu.

A ptekadostosowujesiędo otoczenia,wktórymfunkcjonuje.

ABC marketingu B I ZNES

40 Z NAMI ZDROWIEJ

Stachura

RPA to cały świat w jednym kraju. Tak mówi się o miejscu, w którym luksus przeplata się z biedą, gdzie obok dżungli z lwem, tygrysem i innym dziko żyjącym stworzeniem wyrastają drapacze chmur...Republika Południowej Afryki wciąż pozostaje dla przeciętne-go Polaka nie odkrytą zagadką. Ale do czasu. Biorąc pod uwa-gę ciekawość świata cechującą nasz naród - Polaków można znaleźć w każdym zakątku kuli ziemskiej - prędzej czy później część z nas obierze sobie za cel właśnie RPA. Przed spakowaniem walizki warto jednak wcześniej zapo-znać się z miejscami szczególnie wartymi odwiedzenia. Poniżej m.in. opisy takich miejsc.

OD POCZĄTKU...Zanim rozpoczęła się europejska kolonizacja afrykańskiego kraju, tereny dzisiejszej RPA zamiesz-kiwały dziko żyjące plemiona Buszmenów i Hotentotów. W XVI w. wyparły je ludy Ban-tu, których spokój na dobre za-kłócił biały człowiek w 1652 r. Wówczas to przywódca Ho-lenderskiej Kompanii Wschod-nioindyjskiej, wraz ze swoimi

towarzyszami zajął tereny dzi-siejszego Kapsztadu. W ślad za Holendrami przybyli Anglicy zakładając własną osadę. Skutkiem ich ekspansji były dwie tzw. wojny burskie (od na-zwy Burów - pierwszych osadni-ków holenderskich). Odtąd losy czarnych ludzi były przesądzone. Do 1994 r. w RPA obowiązywał rasistowski system społeczny, czyli apartheid. Został on prze-łamany za sprawą bohaterskiej postawy Nelsona Mandeli. Dzięki jego skutecznej walce z rasizmem, odwiedzając dziś RPA można dostrzec ludzi czar-nej rasy pracujących na różnych stanowiskach, włącznie z naj-wyższymi.

NAJWAŻNIEJSZE MIEJSCA W RPAJest kilka ważnych punktów RPA, które wypada uwzględnić w harmonogramie wycieczki. Poniżej ich opisy.

PRETORIA - jest to administracyjna stolica RPA położona ponad 1500 km od Kapsztadu, gdzie znajdują się wszystkie najwyższe urzędy państwa. To tu, 10 maja 1994 r. pierwszy demokratyczny rząd

i prezydent Nelson Mandela zo-stali zaprzysiężeni. Obok znaczenia politycznego miasto Pretoria, a właściwie Tshwane (dziś już tylko centrum miasta nosi dawną nazwę), po-siada także niemałe znaczenie naukowe i kulturalne. Wśród znajdujących się tam uczelni, gdzie językami wykła-danymi są angielski i afrikanas, istnieje największy na naszym globie Uniwersytet Korespon-dencyjny (UNISA - University of South Africa). Dyplomy tejże uczelni honorowane są w każ-dym zakątku kuli ziemskiej. Pretoria posiada najlepszą w kraju architekturę oraz liczne muzea. Wśród nich Miejską Ga-lerię Sztuki, Muzeum Transwalu i Muzeum Wojskowe znajdują-ce się w XIX-wiecznym forcie. Miasto zyskuje na swojej uro-dzie szczególnie wiosną, gdy w odcieniach purpury i fioletu zakwitają występujące tam drze-wa jacarandy.

SUN CITY – miasto nazywane afrykańskim Las Vegas. Pobrzmiewają w nim szelest monet wydobywający się z niejednego kasyna oraz dźwię-ki uderzeń kijów golfowych.

RPAtocałyświatwjednymkraju.Takmówisięomiejscu,wktórymluksusprzepla-tasięzbiedą,gdzieobokdżunglizlwem,tygrysemiinnymdzikożyjącymstworzeniemwyrastajądrapaczechmur...

RPAkontrastówkraj

unCity-miastonazywaneafrykańskimLasVegas.

REL AKS podróże

S

841

S

PStachuraSun City szczyci się sławnym polem golfowym, będącym ma-rzeniem każdego miłośnika tego sportu. Zaprojektowane przez Gary Player’a (były mistrz RPA w golfie) jest miejscem rozgry-wek słynnego „Milion Dollar Golf Championship”.Sun City oferuje też inne atrak-cje, wśród nich Dolinę Fal. W niej, na „Moście Czasu” można przeżyć wybuch wulka-nu połączonego z trzęsieniem ziemi. Choć efekty przerażają, uspokaja fakt, iż jest to tylko symulacja.

NARODOWY PARK KRUGE-RA (KRUGER PARK) – został założony w 1898 r. przez Prezydenta RPA Paula Krugera. Zajmuje on powierzchnię po-nad 2 mln hektarów. Zobaczyć w nim można prawie wszystkie afrykańskie zwierzęta. Jest tam 49 gatunków ryb, 34 gatunki płazów, 114 gatunków gadów, 507 gatunków ptaków i 140 – ssaków. Wśród przedstawicieli ostatniego gatunku znajduje się 8000 słoni i 600 białych no-sorożców. Ponadto Narodowy Park Krugera posiada bogatą florę. Jest w nim około 336 gatunków drzew, m.in. akacje, figowce, tzw. leadwood, drzewa marula, czy przepiękne drzewa koralowe, których kwiecie mie-ni się w barwach pomarańczy i czerwieni. Warto też wspo-mnieć o drzewie mopane. Jest bardzo pospolite i stanowi przy-smak dla słoni. Najliczniej wy-

stępuje ono na północ od Rzeki Olifant, czyli tam, gdzie opady są słabsze, tj. poniżej 500 mm na rok.Na terenie Parku znajduje się Pilgrims Rest, czyli Wiktoriań-ska Wioska. Założona została pod koniec XIX w. przez po-szukiwaczy złota. Dziś stanowi Narodowy Pomnik RPA.

JOHANNESBURG – trzecie co do wielkości mia-sto Afryki, tuż po Kairze i La-gos. Pełne kontrastu, bowiem z jednej strony widać drapacze chmur, z innej zaś prymityw-ne szałasy. Tu także konkurują ze sobą nowoczesna medycy-na z szamańskimi praktykami, opartymi na leczeniu „diabelski-mi” środkami, zwanymi „muti”. Specyfiki te, przyrządzane są często z ludzkich genitaliów. Johannesburg ma opinię miej-sca, w którym liczą się tylko pieniądze. Najprawdopodob-niej za sprawą historii miasta, która tworzyła się wokół tema-

tu złota. To tu bowiem, ponad wiek temu, odkryto złoża tego surowca.

KAPSZTAD (Cape Town) – najstarsze miasto leżące u podnóża Góry Stoło-wej. Na zboczach tej góry leży Narodowy Ogród Botaniczny Kirstenbosch. W swojej kolekcji posiada on ponad 6000 gatun-ków roślin endemicznych.W Kapsztadzie można też zo-baczyć najstarszy budynek RPA - Zamek Dobrej Nadziei. Po-nadto warto zwiedzić nadmor-ski bulwar – Victoria & Alfred Waterfront z mnogą ilością skle-pów i restauracji.

WIOSKI ZULUSÓW – Shakaland, DumaZulu, Phe-Zulu, to nazwy niektórych z wiosek. Istnieją one na terenie RPA ku uciesze turystów, którzy mogą zaznajomić się z dawnymi zwyczajami codziennego życia ludu Zulusów.

ALICJA MICIELSKA

retoria posiada najlep-sząw kraju ar-chitekturę orazlicznemuzea. hakaland,

DumaZulu,PheZulu,to nazwy niektórychz wiosek. Turyścimogąpoznaćtuzwyczaje Zulusów.

podróże REL AKS

42 Z NAMI ZDROWIEJ

(...)botowszystkowygląda,żesnemjesttylko...

StachuraEDWARDJERZY

Poniżej fragmenty utworu Edwarda Stachury pt.: „List do pozostałych”

Umieram za winy moje i niewinność moją za brak, który czuję każdą cząstką ciała i każdą cząstką duszy, za brak rozdzierający mnie na strzępy jak gazetę zapisaną hałaśliwymi nic nie mówiącymi słowami (...)

bo to wszystko wygląda, że snem jest tylko, koszmarem bo to wszystko wygląda, że nieprawdą jest bo to wszystko wygląda, że absurdem jest bo wszystko tu niszczeje, gnije i nie masz tu nic trwałego poza tęsknotą za trwałością bo już nie jestem z tego świata i może nigdy z niego nie byłem bo wygląda, że nie ma tu dla mnie żadnego ratunku bo już nie potrafię kochać ziemską miłością bo nawet obłęd nie został mi zaoszczędzony bo wszystko mnie boli straszliwie (...)

bo duszę się w tej klatce bo samotna jest dusza moja aż do śmierci bo kończy się w porę ostatni papier i już tylko krok i niech Żyje Życie bo stanąłem na początku, bo pociągnął mnie Ojciec i stanę na końcu i nie skosztuję śmierci.

i przyjacielskie. Walczył zarów-no z otaczającym go światem jak i z samym sobą. Nie akceptował siebie w pełni, swojego kalec-twa (w wypadku kolejowym stracił prawą rękę). Dokonaw-szy inwersji imion (urzędowa zamiana układu z Jerzy Edward na Edward Jerzy) potwierdził tylko stanowisko wobec własnej osoby. Wiele podróżował po świecie (Stany Zjednoczone, Kanada, Meksyk, kraje Europy), co sta-nowiło formę ucieczki przed metafizycznym cierpieniem i egzystencjalnym lękiem, który odczuwał przez większość swo-jego życia, aż do śmierci. Ta przyszła przedwcześnie. W dniu 24 lipca 1979 r. Sta-chura popełnił samobójstwo. Pozostawił siebie w osobach wykreowanych bohaterów - so-bowtórach takich jak: Edmund Szerucki, Michał Kątny czy Ja-nek Pradera.

Edward Jerzy Stachura(18.08.1937 - 24.07.1979)

W sierpniu mija 70. rocznica urodzin E.J. Stachury, autora licznych piosenek i wierszy, pie-śniarza, wędrowca.Mówi się, że jego życie, tak jak i twórczość kształtowały się „poza schematem”.On sam żył w realiach własnych wyobrażeń, tak jakby otacza-jąca go rzeczywistość nie była odpowiednia. Jego „domem” był osobisty świat przeżyć we-wnętrznych, który podgląda-my czytając utwory Stachury. A w nich „wołanie” o życie, jego prawdę, szukanie odpowiedzi na pytania o charakterze egzy-stencjalnym, szukanie samego siebie.W wierszach Stachury widać cierpienie jego duszy, jego „płacz” i zarazem wielką nie-chęć do współczesnej cywilizacji ograniczającej wolność jednost-ki.Stachura był dla wielu młodych ludzi z lat 80-tych i 90-tych wielkim autorytetem, nawet „guru”, swoistym odniesieniem do prawd i istoty życia. Za życia czuł się osamotniony. To za sprawą choroby psychicz-nej pozrywał więzi rodzinne

REL AKS z kalendarza wielkich

843

TStachura

PRZYKAWIE

o kawieCzarna jak diabełNa dobrą kawę nie ma uniwer-salnej recepty. Wybór zależy od gustu, pory dnia, a nawet nastro-ju. Każda ma w sobie coś intere-sującego, byle była - jak mawiał wielki entuzjasta kawy, francu-ski polityk z przełomu XVIII i XIX wieku Charles Maurice de Talleyrand - czarna jak dia-beł, gorąca jak piekło, czysta jak anioł i słodka jak miłość!Jaka kawa jest zatem najlepsza? Grecy, Turcy i Marokańczycy stwierdzą zapewne, że po tu-recku i bez dodatków (ci ostat-ni najwyżej dodaliby pieprzu i soli). Hindusi podobnie, choć preferują ją z mlekiem i nierafi-nowanym cukrem palmowym. Słynący z parzenia doskonałych kaw Austriacy wybiorą espresso

ze śmietanką lub bitą śmietaną, Włosi zaś wyśmienite cappucci-no…, a Polacy?

Ze znanego trzynastozgłoskow-ca Adama Mickiewicza wynika, że na jakość kawy dostępnej w Polsce w XIX w. nie można było narzekać. A jak jest dzisiaj? Według opinii Zofii Kosińskiej, wykładowcy savoir-vivre’u na uznanych rodzimych uczelniach, w Polsce brakuje kaw wysokiej jakości. Kawa rozpuszczalna czy inne-go rodzaju smakowe proszki, jak również kawa sprzedawana w paczkach w postaci mielonej nie budzi zaufania prawdziwych kawoszy - stwierdza Zofia Ko-sińska. Zdaniem specjalistów, najlepiej kupować ziarno luzem, w niewielkich ilościach i mleć je tuż przed zaparzeniem. Powinno się również zapytać sprzedawcę o datę palenia ziaren.

Wyśmienite dodatkiSmakowe syropy - to najnowszy trend, zmieszane z kawą nada-ją jej szczególny aromat. Smak

mięty czy karmelu - niezliczone wariacje smakowe syropów dają olbrzymie możliwości kulinar-nych eksperymentów.Smakowite dodatki - kto nie lubi przekąsić czegoś słodkiego do kawy? Klasyczne przykłady takich słodkości to włoskie wy-pieki amerettini lub cantuccini, światowej sławy kawałek tortu Sachera czy wiedeńskie rogaliki w kształcie półksiężyca, a także francuskie bagietki z miodem i dżemem, jak i francuski roga-lik Croissant.Cukier - koneserzy kawy prefe-rują jako dodatek do espresso i tradycyjnej kawy drobny, biały, sypki cukier, który się szybko rozpuszcza. Cukier w kostkach nie jest odpowiedni, ponieważ wielokrotne mieszanie niszczy Cremę.Mleko nadaje ton - niskotłusz-czowe, pełne, skondensowane, w proszku lub jako śmietanka. Efektem ubocznym mlecznego dodatku jest lekkie zneutralizo-wanie kwasu z kawy, co z kolei prowadzi do obniżonej produk-cji kwasów żołądkowych, przez co kawa staje się lżej strawna. Jednak im większa zawartość tłuszczu w mlecznym dodatku, tym bardziej odchodzimy od oryginalnego smaku kawy. Mocniejsze dodatki - kawa z dodatkiem alkoholu, np. caffe coretto, czyli mocne espresso z kroplą równie mocnej bran-dy. Miłośnicy włoskiego stylu preferują jako dolewkę grappę. Z kawą i espresso wspaniale harmonizują trunki różnego ga-tunku, od amaretto po koniak.

akiejkawyjakwPolszczeniemawżadnymkraju: WPolszcze,wdomuporządnym,zdawnegozwyczaju Jest do robienia kawy osobna niewiasta, Nazywasiękawiarka,tasprowadzazmiasta Lubzwicinbierzeziarnawnajlepszymgatunku, Iznatajnesposobygotowaniatrunku, Którymaczarnośćwęgla,przejrzystośćbursztynu, Zapachmokiigęstośćmiodowegopłynu.

K AWA PO AFRYKAŃSKU

Składniki:- 10-12 dag mielonej kawy- 1 jajko

Sposób przyrządzania:Wsypać kawę do 2-litrowego emaliowane-go rondelka. Dodać lekko ubite jajko i 1/2 szklanki wody, wymieszać. Wlać litr wrzą-cej wody, cały czas energicznie mieszając. Zagotować na maleńkim ogniu, mieszając od czasu do czasu. Zdjąć z ognia, przykryć i odstawić na 3-4 minuty. Przecedzić przez gęste sitko. Należy podawać w malutkich filiżankach.

przyjemności REL AKS

44 Z NAMI ZDROWIEJ

Sudoku to łamigłówka logiczna wymagająca od gracza umiejętności logicznego myślenia i cier-pliwości.Zasady gry Sudoku są bardzo proste. Kwadra-towy diagram gry podzielony jest na 9 identycz-nych kwadratów. Każdy z nich jest podzielony na 9 kolejnych. Zadaniem gracza jest wypełnienie wszystkich 81 kwadratów, na które podzielony jest diagram cyframi od 1 do 9. W każdym rzę-dzie i każdej kolumnie dana cyfra może wystąpić jedynie raz. Podobnie w każdym z 9 większych kwadratów - cyfry nie mogą się w nich powta-rzać.

KUPON KONKURSOWY

data i podpis Przedstawiciela Handlowego

+ +

Rozwiązanie sudoku* należy przekazać Przedstawicielowi Handlowemu lub przesłać na adres do redakcji (Alicja Micielska, ul. Ustronna 3/9, 93-350 Łódź).Nagrodzone zostaną te Apteki, które jako pierwsze nadeślą prawidłowe rozwiązanie (decyduje data stempla pocztowego lub data odbioru kuponu konkursowego w Aptece przez Przedstawiciela Handlowego). Nagrodą w tym wydaniu magazynu będzie jeden z trzech czajników elektrycznych firmy ZELMER o mocy 1500Wz płaską grzałką płytową chromowo-niklową, filtrem wody, zabezpieczeniem 3-stopniowym, obrotową podstawą ułatwiającą stawianie, w kolorze biało-pomarań-czowym. Nagrody dostarczymy w ciągu 14 dni od momentu ukazania się magazynu, a listę zwycięskich Aptek opublikujemy w kolejnej jego edycji.

*W rozwiązaniu sudoku należy podać ciąg cyfr z zaznaczonych pól od 1 do 8.

+ + +

pieczątka Apteki

+ + = 511 2 3 4 5 6 7 8

Rozwiązanie sudoku* należy przekazać Przedstawicielowi Handlowemu lub przesłać na adres do redakcji (Alicja Micielska, ul. Ustronna 3/9, 93-350 Łódź).Nagrodzone zostaną te Apteki, które jako pierwsze nadeślą prawidłowe rozwiązanie (decyduje data stempla pocztowego lub data odbioru kuponu konkursowego

Jak rozpoznać dobrą Cremę?Jeśli wsypie się cukier do filiżan-ki z espresso, Crema powinna się na krótko otworzyć, a potem znów zamknąć. Jeśli przejdzie ten sprawdzian, można spokoj-nie zamieszać i zacząć się delek-tować.

Pijmy kawę na zdrowie!O złej reputacji kawy donoszą wszelkie media. Ostatnio jed-nak często słyszy się o nowych osiągnięciach w kwestii pozy-tywnego działania kawy. O tym, że kofeina działa pobudzająco i zmniejsza uczucie zmęczenia, wie chyba każda osoba. Ale nie-wielu zdaje sobie sprawę, że pita w rozsądnych ilościach dotlenia organizm, przez co ułatwia kon-centrację, pozytywnie wpływa

na trawienie i krążenie do tego stopnia, że naukowcy polecają ją osobom cierpiącym na nad-kwasotę i niedociśnienie tęt-nicze. Ostatnio opublikowano raporty, które mówią, że osoby raczące się kawą rzadziej cierpią na przypadłości związane z wo-reczkiem żółciowym. Najnow-sze badania naukowe głoszą, że diuretyczny efekt kawy może przyczynić się do zmniejszenia zachorowalności.Istotny jest sposób podawania kawy. Podana prosto z ekspresu posiadającego filtr jest najzdrow-sza, gdyż zostaje oczyszczona ze szkodliwych substancji. Nie po-winno się pić kawy gotowanej i zalewanej wrzątkiem, ponie-waż zwiększa wówczas poziom cholesterolu we krwi.

REL AKS przyjemności

44 Z NAMI ZDROWIEJ

84�

Jeszcze wcześniej niż napisano pierwsze słowo, ludzie cenili kryształy, minerały i kamienie szlachetne, a nawet je czcili. Niepodważalna jest wartość handlowa kruszców i drogocen-nych kamieni, o pięknie niektó-rych z nich pisali nawet poeci.I chociaż dawniej litoterapeu-ci wykorzystywali kamienie przede wszystkim, jako ozdoby, wraz z upływem dziejów szla-chetne metale i kamienie stały się symbolem wysokiej pozycji społecznej. Kamienie w dziejach człowieka spełniają ogromną rolę. Stanowią one część kul-tury, na której powstała nasza cywilizacja.Pełniły znacznie większą funk-cję, niż to się na pierwszy rzut oka wydaje. Budowano z nich pierwsze ołtarze. To właśnie one służyły do wznoszenia świątyń i grobowców. Były czymś więcej niż tylko trwałym materiałem budowlanym. Niezwykle istot-ny był ich aspekt ezoteryczny. Nie bez powodu w wielu reli-giach kamienie otaczano kultem a nawet wykorzystywano je do różnych obrzędów. Ludzie wie-rzyli w ich leczniczą i magiczną moc. Wierzono, że mają swoistą pamięć i rejestrują wibracje oto-czenia. Uważano, że kryją w so-bie energię, która potrafi prze-niknąć organizm człowieka. Od zarania dziejów kamienie fascynowały ludzi. Zachwyt

wzbudza ich barwa, jak i kształt. Kolekcjonerzy kamieni widzą w nich magiczną moc, wierząc, że noszenie wisiorków, kol-czyków czy bransolet uchroni ich przed wszelkim złem (po-wszechnie wiadomo, że wia-ra czyni cuda…). Korzenie tej wiary sięgają czasów starożytnej Grecji, Egiptu a nawet znaleźć je można w mitach ludów Połu-dniowej Ameryki. Już Orfeusz śpiewał o agacie chroniącym go przed zdradą. Czarownicy i magowie afry-kańscy do dziś używają kamie-ni, jako leku zabezpieczającego przed jadem żmij. Ludy ple-mion indiańskich Ameryki Po-łudniowej wyrabiały z kamieni talizmany chroniące przed bez-płodnością czy klątwą.

Niezłomnawiarawmockamienijestwynikiemprze-kazywania z pokolenia na pokoleniewielowiekowychtradycji,takustnych,jakipisemnych.

Korzenie leczenia kryształami, jak korzenie wielkiego drzewa, sięgają głęboko i tkwią w odle-głych dziejach. Prawdopodob-nie starożytni wiedzieli o krysz-tałach więcej niż my - niestety, bardzo mało tej wiedzy spisano. Cóż jednak pozostaje nam dziś? Z pewnością nie tylko fascyna-cja niesamowitą wiedzą naszych

praprzodków, ale również po-znanie i praktyczne wykorzysta-nie tajemniczej energii kamieni. Z zapisanych informacji wiemy, że dawniej każdy kamień musiał być noszony w sposób, który odpowiadał właściwości lecz-niczej lub magicznej kamienia. Z biegiem lat wiedza ta ulegała stopniowej ewolucji. Niektóre kamienie odrzucono, kwestio-nując ich właściwości leczni-cze, z drugiej strony pojawiły się nowe grupy kamieni, które włączano do litoterapii i uważa-no za zdrowotne. Stosowano je w profilaktyce i terapii. Ponadto wierzono, że kamienie mają moc witalizującą i oczyszczającą róż-ne napoje. Przykładem może być wrzucanie kamieni szlachetnych do beczek przy produkcji win, soków pitnych, musów, w celu wytrącenia szkodliwych osadów. Tajemnice dotyczące tego, które z kamieni wykorzystuje się przy produkcji określonego gatunku wina, nawet współcześnie są niezwykle pilnie strzeżone przez producentów. Specjalnie przy-gotowane płyny spożywano kie-dyś w celu zdobycia siły witalnej lub używano do przemywania cery, mycia włosów, itp. Próby czasu nie przetrwał nato-miast inny dawny zwyczaj zwią-zany z piciem wywarów z mo-czonych kamieni. Uważa się go dzisiaj za zbyt mało estetyczny i bezpieczny.

Tuż przed samym leczeniem zalecano oczyszczanie kamieni, poprzez:

przemywanie pod bieżącą, letnią wodą (do dziś stoso-wany sposób);zakopywanie w ziemi (krysz-tały górskie);pozostawienie na kilka go-dzin w naczyniu z wodą.

Oczyszczone kamienie przy-kładano bezpośrednio na bo-lące miejsce lub na konkretne czakry, czyli kanały przepływu energii u człowieka. Pierwszego dnia leczenia odblokowywano czakry z wszelkiej negatywnej energii nagromadzonej w trak-cie całego życia człowieka, przy użyciu kryształu górskiego. Na-stępnego dnia, w stanie relaksa-cji ciała i umysłu, stosowano już odpowiadający danej czakrze kamień barwny (przez mniej więcej 15-30 minut).

horoskop REL AKS

Ludziewierzyliwichlecznicząimagicznąmoc.Wierzono,żemająswoistąpamięćirejestrująwibracjeotoczenia.Uważano,żekryjąwsobieenergię,którapotrafiprzeniknąćorganizm

człowieka.

planeta kamień szlachetny

Słońce RubinMerkury SzmaragdWenus DiamentMars Czerwony KoralJowisz Żółty SzafirSaturn Niebieski SzafirNeptun GranatUran Kocie OkoKsiężyc Perła

Planetaiprzyporządkowaneimkamienieszlachetne

KAMIENIEżyciaizdrowia

4� Z NAMI ZDROWIEJ

R E L AKS horoskop

JASPIS - kamień antystresowy, wzmacnia system odpornościowy, po-prawia wzrok, słuch, wspomaga leczenie wątroby, śledziony i nerek.OPAL - kamień radości życia. Odtruwa organizm, wspomaga leczenie chorób krwi, łagodzi zaburzenia koordynacji ruchu i wzroku.KARNEOL - kamień odwagi. Uspokaja, poprawia koncentrację, wspomaga leczenie reumatyzmu, bezpłodności, bólów głowy, pomaga pomyślnie zdawać egzaminy.LAPIS-LAZULI - kamień silnych włosów. Działa na tarczycę, spo-walnia proces łysienia, obniża ciśnienie, leczy kurzajki, brodawki, narośla.TOPAZ - kamień młodości. Opóźnia proces starzenia i odwraca jego skutki, korzystnie wpływa na wrzody, impotencję, żylaki i astmę.CYTRYN -  kamień antycukrzycowy. Wspomaga wydzielanie insuliny, usuwa zatrucia krwi, łagodzi stres u dzieci.CHALCEDON - kamień gruczołu tarczycowego. Uspokaja, pomoc-ny w leczeniu ran i dolegliwości tarczycowych, klimakterium, chorób gardła.FLUORYT -  kamień menadżerów i palaczy. Łagodzi stres, chroni płu-ca, wspomaga leczenie nowotworów płuc i wątroby.KWARC RÓŻOWY - kamień mocnego serca. Korzystnie wpływa na schorzenia serca, zaburzenia neurologiczne, nowotwory, negatywne promieniowanie.

AMETYST - kamień antymigrenowy. Łagodzi bóle głowy, migreny, bezpłodność, bezsenność, alkoholizm.AWENTURYN - kamień menadżerów. Wzmacnia system nerwowy, pomaga przy schorzeniach serca, poprawia witalność.ONYKS - kamień równowagi psychicznej. Łagodzi zaburzenia neuro-logiczne, regeneruje serce, nerki i tkankę skórną.HEMATYT - kamień sił witalnych. Oczyszcza krew, przynosi ulgę w bólach karku i pleców, wspomaga leczenie anemii, kamień prawni-ków, pomaga wygrywać procesy sądowe.TYGRYSIE OKO - kamień alergików. Łagodzi objawy alergii, stany zapalne dróg oddechowych, wyostrza wzrok.KRYSZTAŁ GÓRSKI - kamień-neutralizator. Zobojętnia szkodliwe promieniowanie, wspomaga leczenie guzów nowotworowych i cięż-kich przeziębień.BURSZTYN - pomocny w bólach głowy i migrenowych, przeziębie-niach i grypie, reumatyzmie oraz dolegliwościach układu krążenia.SÓL KAMIENNA - łagodzi reumatyzm, anemię, schorzenia górnych dróg oddechowych, stany lękowe, cukrzycę, zapalenie nerek i wątroby.

Zastosowanieniektórychkamieniszlachetnychwsamoleczeniu:

BARAN21.03 - 19.04

Bursztyn, diamenty, jaspis, jaspis czerwony, krwisty ciemny, koral, granaty, awenturyny, krwawnik, kryształ górski, ametyst, lapis lazu-li, karneol.

BYK20.04 - 20.05

Kwarc różowy, turkus, szafir, soda-lit, malachit, rodochryzolit, rodo-nit, koral, karneol, agat, szmaragd, chryzokola, turmalin, hiacynt, cy-tryn.

BLIŹNIĘTA21.05 - 21.06

Chalcedon, opal, kamień księży-cowy, bursztyn, topaz, agat, chry-zopaz, beryl, jaspis, tygrysie oko, karneol, kryształ górski, akwama-ryn, ametyst, kwarc różowy.

RAK22.06 - 22.07

Awenturyn, karneol, nefryt, hia-cynt, kryształ górski, masa per-łowa, szamargd, selenit (kamień ksieżycowy), kocie oko, heliotrop, szmaragd, chryzopaz, opal, perła, bawole oko, agat.

LEW23.07 - 22.08

Heliotrop, nowlit, agat, amazonit, chryzopaz, kryształ górski, topaz, bursztyn, sardoniks, oliwin, tygry-sie oko, bawole oko, cytryn, rubin, rodonit.

PANNA23.08 - 22.09

Topaz, tygrysie oko, awenturyn, cytryn, szafir, agat, karneol, opal, jaspis, krwawnik, nefryt, sokole oko, lapis lazuli.

WAGA23.09 - 22.10

Akwamaryn, turkus, kwarc ró-żowy, opal, lazuryt, tygrysie oko, rodochrozyt, rodonit, turmalin, diamenty, perły, chryzkola, lapis lazuli.

SKORPION23.10 - 21.11

Bawole oko, rodonit, jaspis, kar-neol, topaz, sardoniks, obsydian, granat, krwawnik (hematyt), kro-al, malachit, akwamaryn, opal,

Agat, amazonit, bursztyn, kryształ górski, turkus, ametyst, lapis lazuli, chryzokola, granat, tygrysie oko.

Malachit, rubin, onyks, krawnik, selenit, perły, granaty, kryształ gór-ski, agat, kwarc różowy.

Awenturyn, ametyst, perła, biały koral, szafir, granat, cytryn, lapis lazuli, sokole oko.

Granat, bawole oko, kryształ gór-ski, ametyst, perły, akwamaryn, koral, sardoniks, oliwin, chryzolit, selenit, turkus.

STRZELEC22.11 - 21.12

KOZIOROŻEC22.12 - 19.01

WODNIK20.01 - 18.02

RYBY19.02 - 20.03

HOROSKOP

84�

HOROSKOP

4� Z NAMI ZDROWIEJ