DZIEJE MEDYCYNY SPORTOWEJ W POLSCE Tom II (1951 – 2000)

ISBN 978-83-906715-6-7

Henryk KUŃSKI

Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej

Łódź 2009

DZIEJE MEDYCYNY SPORTOWEJW POLSCE

Tom II

(1951–2000)

RECENZENT WYDAWNICZYProf. dr hab. med. Krzysztof KLUKOWSKI

REDAKTOR WYDANIAdr Zbigniew SZYGUŁA

PROJEKT OKŁADKIWaldemar DORCZ

(na okładce wykorzystano fotografie eksponatów ze zbiorów Biblioteki Głównej i Zakładu Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie)

© Copyright by Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej

Wydanie I, 2009 r.

ISBN 978-83-906715-6-7

ŁAMANIE TEKSTU, DRUK, OPRAWADrukarnia GOLDRUK Wojciech Golachowski

33-300 Nowy Sącz, ul. Kościuszki 28tel./fax 018 444 22 13, 442 26 38

www.goldruk.com.pl

3

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

ROZDZIAŁ 1Przekazane tradycje okresu międzywojennego i wczesnego okresu powojennego (1918–1950) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Problemy organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Kształcenie lekarzy sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Postępy w medycynie sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Zjazdy Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

ROZDZIAŁ 2Okres kształtowania struktur organizacyjnych medycyny sportowej do ustanowienia specjalizacji lekarskiej (1951–1960) . . . . . . . . . . . . . . . 19 Problemy organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Kształcenie lekarzy sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Postępy w medycynie sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Zjazdy Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

ROZDZIAŁ 3Okres umacniania medycyny sportowej jako dziedziny interdyscyplinarnej (1961–1974) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Problemy organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Kształcenie lekarzy sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Postępy w medycynie sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Zjazdy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej . . . . . . . . . . . . . . 56 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4

ROZDZIAŁ 4Okres względnej decentralizacji poradnictwa sportowo--lekarskiego (1975–1987) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Problemy organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Kształcenie lekarzy sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Postępy w medycynie sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Zjazdy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej . . . . . . . . . . . . . . 92 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

ROZDZIAŁ 5Okres destabilizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego (1988–2000) . . . . 113 Problemy organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Kształcenie lekarzy sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Postępy w medycynie sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Zjazdy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej . . . . . . . . . . . . . 123 Międzynarodowe Sympozja „Medicina Sportiva . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

Słownik biograficzny znanych polskich lekarzy sportowych . . . . . . . . . 157

Kalendarium dziejów medycyny sportowej w Polsce (1951–2000) . . . . . . 201AneksPierwsze lata XXI wieku (2001–2008) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Problemy organizacyjne i kształcenie lekarzy sportowych . . . . . . . . . . 223 Zjazdy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej i Sympozja „Medicina Sportiva” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Kalendarium pierwszych lat XXI wieku (2001–2008) . . . . . . . . . . . . . 243

5

WprowadzeniePrzystępując do próby przedstawienia dziejów medycyny sportowej w Polsce,

przyjęto szereg podstawowych założeń.Po pierwsze – w dziejach medycyny sportowej w Polsce, od okresu pionierskie-

go w Drugiej Rzeczypospolitej poprzez okresy powojenne, swoje specyficzne piętno wywierała zawsze sytuacja społeczno-polityczna w kraju. Sport, szczególnie wyczy-nowy, w każdym z okresów był wykorzystywany dla polityki społecznej i państwowej, co miało też znaczący wpływ na stan i możliwości działania medycyny sportowej.

Po drugie – w historiografii popularyzowana jest idea, aby w badaniu dziejów nauki uwzględniać perspektywę jej ówczesnych twórców, nie zaś z punktu widze-nia badaczy żyjących w okresach późniejszych. Przyjmując te ideę, w odniesieniu do dziejów medycyny sportowej, wobec dynamicznego rozwoju fizjologii wysiłków fizycznych w XX wieku, zrozumienie postępów w metodach badania sportowo-le-karskiego i orzekania, winno być oceniane z perspektywy ówczesnego stanu wiedzy i możliwości pomiarowych.

Po trzecie – czynnikiem w zrozumieniu impulsów w rozwoju medycyny spor-towej mogą być informacje zgromadzone w opracowaniach biogramów lekarzy zwią-zanych zawodowo lub łączących zainteresowania naukowe z medycyna sportową. Przyjęto pogląd, że w czasach bezwzględnej dominacji historiografii, która stawia na procesy historyczne, odświeżającym może być pokazanie siły sprawczej jednostek i wpływu, jaki miały ich uprzednie zainteresowania sportowe i usytuowania w pracy zawodowej. W zgodzie z tą myślą noty biograficzne prezesów Stowarzyszenia Leka-rzy Sportowych i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej umieszczono w kon-tekście pełnych składów osobowych Zarządu Głównego tych organizacji jako ich współpracowników. Podobnie noty biograficzne Członków Honorowych tych Towa-rzystw umieszczono przy relacji z obrad Zjazdów, podczas którego podejmowano uchwałę o nadaniu tego tytułu. W opracowaniu większości biogramów, dla ukazania osobistych poglądów opisywanych, wykorzystywano z zachowaniem stylu i formy oryginalne autobiogramy, przechowywane w archiwum Komisji Historycznej Pol-skiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

Po czwarte – w wyborze punktu widzenia w przedstawieniu dziejów medycy-ny sportowej, przyjęto ocenę ze stanowiska lekarza sportowego praktyka i badacza.

Po piąte – realizacja zadań medycyny sportowej w Polsce, odbywała się w trzech nawzajem zależnych płaszczyznach. Były nimi:A. Problemy organizacyjne. Poradnictwo sportowo-lekarskie jako praktyka lekar-

ska w ówczesnych strukturach organizacyjnych, przy określonych możliwościami standardach badania sportowo-lekarskiego;

B. Kształcenie lekarzy sportowych, od wiedzy i umiejętności podstawowych do spe-cjalizacji lekarskiej;

C. Postępy w medycynie sportowej.

6

Uwzględniając specyfikę medycyny sportowej, przyjęto, że jej postępy w kolej-nych okresach, będą oceniane poprzez:– przedstawienie ośrodków i placówek badawczych mających znaczące osią-

gnięcia naukowe w zakresie medycyny sportowej, ich aktualnego kierownic-twa i autorów publikacji;

– określenie głównych tematów badawczych realizowanych w tych ośrodkach;D. Zarys historii Zjazdów Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Polskiego Towarzy-

stwa Medycyny Sportowej. W krytycznym ujęciu wydarzeń, jakie zachodziły w polskiej medycynie sportowej

na przestrzeni drugiego półwiecza XX wieku, uwzględniając realizację jej zadań w trzech wyżej wymienionych płaszczyznach wyodrębniono w jej dziejach cztery okresy historyczne.1. Okres kształtowania struktur organizacyjnych medycyny sportowej do usta-

nowienia specjalizacji lekarskiej (1951–1960).2. Okres umacniania medycyny sportowej jako dziedziny interdyscyplinarnej

(1961–1974).3. Okres względnej decentralizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego (1975–

–1987).4. Okres destabilizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego (1988–2000).

Dzieje medycyny sportowej w pierwszych latach XXI wieku zarysowano w anek-sie (2001–2008).

7

Rozdział 1

PRZEKAZANE TRADYCJE OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO

I WCZESNEGO OKRESU POWOJENNEGO (1918–1950)

Problemy organizacyjne

W okresie międzywojennym można wyróżnić trzy etapy. Są to etapy prekur-sorski, pionierski i zorganizowanego poradnictwa sportowo-lekarskiego w Drugiej Rzeczypospolitej. W rozwoju poradnictwa sportowo-lekarskiego, dawało się zacho-wać konsekwentną ciągłość koncepcji jego organizacji a wyodrębnienie etapów uza-sadnione jest głównie skokowym wzrostem ilości poradni i zatrudnionych w nich lekarzy, wraz z wdrażaniem kolejnych instrukcji dla poradni sportowo-lekarskich.

Etap prekursorski obejmuje lata 1918–1927, z tego na cztery pierwsze lata (1918–1921) przypadają trwające walki o granice odradzającego się państwa. Jest to czas żywiołowego rozwoju sportu, promieniowania idei olimpijskiej, szczególnie po Igrzyskach Letniej Olimpiady w Paryżu (1924), która rozbudzała ideę tworzenia pod-staw naukowych poradnictwa sportowo-lekarskiego i w przyszłości jego systemowe-go zorganizowania.

Prekursorskie badania naukowe nad sportowcami, równocześnie prowadzili: dr Eleonora Reicher w Warszawie, dr Władysław Fuchs-Dybowski we Lwowie i dr Wło-dzimierz Missiuro w Poznaniu. Dla swoich zainteresowań naukowych i praktycznych pozyskali oni akceptację i poparcie organizacyjne środowisk, w których pracowali. Dr Eleonora Reicher pierwsze badania prowadziła w I Klinice Chorób Wewnętrz-nych Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanej przez prof. Antoniego Gruzińskiego, kontynuując je w II Klinice Chorób Wewnętrznych, kierowanej od 1926 r. przez prof. Witolda Orłowskiego. W Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej Uniwersy-tetu Jana Kazimierza we Lwowie, kierowanym przez prof. Mariana Franke, otwarto w 1924 r. Pracownię Sportowo-Lekarską. Pracownię prowadził asystent-wolontariusz dr Władysław Fuchs-Dybowski, lekarz wojskowy. W Studium Wychowania Fizycz-nego Uniwersytetu Poznańskiego, kierowanym przez prof. Eugeniusza Piaseckiego,

8

Laboratorium Fizjologiczne i na jego bazie Poradnię sportowo-lekarską prowadził dr Włodzimierz Missiuro. Zadaniem tych placówek było gromadzenie materiału na-ukowego dla tworzenia podstaw naukowych poradnictwa sportowo-lekarskiego oraz opracowania norm anatomiczno-fizjologicznych dla polskiej młodzieży.

Znaczące dla rozwoju poradnictwa sportowo-lekarskiego działania związane są z pracami Rady Naukowej Wychowania Fizycznego, powołanego jako organ do-radczy Rządu dla spraw związanych z wychowaniem fizycznym i sportem. Podczas pierwszego plenarnego posiedzenia Rady Naukowej Wychowania Fizycznego, odby-wającego się 15 lutego 1927 r. w Warszawie, gen. dr Stanisław Rouppert wygłosił referat pt. „O organizacji opieki lekarskiej nad wychowaniem fizycznym oraz o przy-gotowaniu lekarzy-specjalistów w zakresie wychowania fizycznego”.

W okolicznościach sprzyjających dla sportu wyczynowego i medycynie spor-towej, w połowie 1927 r. dr Włodzimierz Missiuro (11), na zlecenie Polskiego Ko-mitetu Olimpijskiego organizuje Sekcję Lekarską PKOl, z zadaniem badania spor-towo-lekarskiego kadry narodowej podczas przygotowań do startu olimpijskiego w Igrzyskach Zimowych i Letnich w St. Moritz i Amsterdamie (1928).

Punktem węzłowym dla etapu pionierskiego obejmującego lata 1928–1934 było drugie plenarne posiedzenie Rady Naukowej Wychowania Fizycznego (RNWF). Program zorganizowania systemowego poradnictwa sportowo-lekarskiego obejmują-cego cały kraj został zawarty w referacie mjr. dr Władysława Dybowskiego pt. „Opie-ka lekarska nad wychowaniem fizycznym i sportem”, wygłoszonym na tym posiedze-niu w dniu 19 IV 1928 r. w Warszawie (5). Program obejmował plan uruchomienia poradni sportowo-lekarskich przy Okręgowych Ośrodkach Wychowania Fizycznego i urządzania kursów dla lekarzy z zakresu wychowania fizycznego i sportu (7). We wnioskach z posiedzenia RNWF zwróciła się do Państwowego Urzędu WF i PW, aby zalecił wprowadzenie w życie badań lekarskich dla wszystkich gałęzi ćwiczeń fizycznych (10). Program ten zrealizowano w latach 1928–1931 w postaci powołania i wyposażenia w sprzęt 15 poradni sportowych w Okręgowych Ośrodkach WF oraz zorganizowania kursów dla lekarzy sportowych (6).

Za oficjalny „manifest” chirurgii sportowej w Polsce należy przyjąć artykuł z 1929 r. doc. dr Adolfa Wojciechowskiego pt. „Chirurgia sportu. Jej istota, cele i za-kres” (13). Tworzony od 1928 r. system opieki lekarskiej nad sportowcami formalnie zabezpieczał możliwości porady i leczenia uszkodzeń sportowych. Główny ciężar został przeniesiony na oddziały chirurgiczne szpitali wojskowych, które zostały zobowiązane do nieodpłatnych świadczeń. W dniu 1 XII 1936 r. otwarto przy II Klinice Uniwersy-tetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, poradnię sportowo-chirurgiczną, jako pierwszą tego rodzaju poradnię specjalistyczną. Kierownik Kliniki prof. Adolf Wojciechowski, zgromadził liczną grupę lekarzy zainteresowanych chirurgią sportu (dr dr H. Levitto-ux, S. Tokarski, K. Cebertowicz, S. Boguszewski, A. Mul, H. Popielewski).

Dla etapu zorganizowanego poradnictwa obejmującego lata 1935–1939 punk-tem zwrotnym było wdrożenie nowej instrukcji dla poradni sportowo-lekarskiej i sko-

Przekazane tradycje okresu międzywojennego i wczesnego okresu powojennego (1918–1950)

9

kowe zwiększenie ilości poradni po powołanie Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i organizowanie I i II Zjazdu Naukowego Polskich Lekarzy Sportowych (1937–1939).

W 1936 r. na terenie państwa, wg sprawozdań, które napłynęły do referatu le-karskiego PUWF i PW, istniały 94 poradnie sportowo-lekarskie. Były to: a) poradnie sportowo-lekarskie przy Okręgowych Ośrodkach WF w całości utrzymywane przez PUWF i PW. Poradni tych było w terenie 15; b) Poradnie sportowo-lekarskie przy Miejskich Ośrodkach WF., Ośrodkach Zdrowia, utrzymywanych częściowo przez PUWF i PW, częściowo przez miasta. Poradni takich było w terenie 68; c) Poradnie sportowo-lekarskie przy uniwersytetach, utrzymywane z dotacji uniwersyteckich. Poradni takich było 4, z tego 2 w Warszawie, we Lwowie i w Wilnie; d) poradnie sportowo-lekarskie o typie specjalistycznym. Przykładem takiej poradni jest porad-nia sportowo-chirurgiczna w Warszawie, utrzymywana częściowo przez PUWF i PW, częściowo przez Uniwersytet; e) Poradnie sportowo-lekarskie związkowe, utrzymy-wane przez związek sportowy. Typem tej poradni jest poradnia robotniczego związ-ku sportowego w Warszawie; f) Poradnie sportowo-lekarskie klubowe, utrzymywane częściowo przez PUWF i PW, częściowo przez kluby. Poradni takich było 5.

Poradnie prowadzone były najczęściej przez lekarzy wykwalifikowanych, tzn. takich, którzy ukończyli kursy informacyjne dla lekarzy, zorganizowane przez CIWF, względnie przez Uniwersytety. W sporcie pracowało blisko 500 lekarzy, którzy posia-dali przeszkolenie sportowo-lekarskie, o charakterze ogólnym, a 270 lekarzy, którzy ukończyli kursy w CIWF i mieli stanowić kadrę przyszłych specjalistów w dziedzinie wf i sportu. Opieka lekarska poza poradniami skupiała się głównie w klubach spor-towych, gdzie lekarze wykonują badania o charakterze doraźnym. Można ogólnie przyjąć, że około 40% młodzieży ćwiczącej znajdowała się pod opieką lekarską (12).

Z inicjatywy PUWF i PW, Związek Polskich Związków Sportowych w roku 1935 polecił podległym sobie związkom sportowym dookoptować do zarządów leka-rzy, jako referentów zdrowia danego związku, oraz opracował ogólne wytyczne z za-kresu opieki lekarskiej w związkach sportowych.

W tragicznych latach okupacyjnych zorganizowano poradnictwo sportowo-lekarskie w niemieckich obozach jenieckich. Wychowanie fizyczne i sport odegrały poważną rolę w życiu jeńców oficerów. Choćby najprostsza jego forma, codzienny spacer na powietrzu, miał już podstawowe znaczenie dla zdrowia i dobrego samopo-czucia. Umiarkowany ruch, aktywne zainteresowanie przeciwdziałały antyhigienicz-nym warunkom życia w obozie, dawały nadzieję przeżycia, chroniły przed „chorobą drutów”. Wszyscy ćwiczący, a specjalnie sportowcy biorący udział w rozgrywkach, mieli obowiązek poddawać się okresowym badaniom.

W latach 1940–1941 działała poradnia sportowo-lekarska w Oflagu II B w Arn-swalde, którą prowadził mjr. dr Roman Rettinger. Była ona odpowiedzialna za stałą kon-trolę stanu zdrowia tych oficerów, którzy stale uprawiali tego rodzaju zajęcia. W maju 1942 r. znaczna część jeńców została przewieziona do Oflagu II D w Gross Born, w któ-rym działalność sportowo-lekarską kontynuował, obok podstawowych obowiązków


10

lekarza obozowego mjr. dr Rettinger. Przewodniczył też Komisji Lekarskiej badającej uczestników obozowych Igrzysk Olimpijskich w 1944 r., zorganizowanych w tym obo-zie przez ppor. Zygmunta Weissa, wybitnego lekkoatletę i dziennikarza.

Na podkreślenie zasługuje też ofiarna praca lekarzy obozowych w Oflagu II C w Woldenbergu, którzy uruchomili poradnię sportowo-lekarską i przychodnię ma-sażu sportowego.

Zadania lekarza sportowego i organizacja jego pracy we wczesnym okresie powojennym, obejmującym lata 1944–1950, wyznaczyli wybitni lekarze teoretycy i praktycy, wykształceni i uformowani w Drugiej Rzeczypospolitej. Wtręty ideolo-giczne i niekiedy natrętne powoływanie się na wzory sowieckie, charakterystyczne dla tego okresu, stanowiły jedynie ówcześnie obowiązującą ornamentykę wypowiedzi i tekstów niektórych autorów. W praktyce, u podłoża kształtowania systemu porad-nictwa sportowo-lekarskiego znajdowało się odzwierciedlenie kontynuacji koncepcji realizowanych w okresie międzywojennym (3, 10).

We wrześniu 1945 r., została odtworzona Poradnia Sportowo-Lekarska przy Pol-skiej YMCA w Warszawie. W lokalu przy ul. Konopnickiej 6, uzyskano skromne po-mieszczenie na gabinet lekarski. W ciągu półtora roku pracy w dwuosobowym składzie, poradnia rozszerzyła się w zakresie lokalu i pozyskiwania sprzętu. Z poradni korzystali nie tylko członkowie YMCA, lecz również zawodnicy z innych klubów, które korzysta-ły z urządzeń sportowych w gmachu YMCA (1). W połowie 1947 r., zaczęło dojrzewać zagadnienie utworzenia Centrum Medycyny Sportowej. Ośrodek ten powstał z ini-cjatywy lekarzy, członków warszawskiej YMCA, wśród nich dr Tadeusza Koszarow-skiego, późniejszego wybitnego chirurga-onkologa. Powołany został pod patronatem i wydatnej pomocy Ministerstwa Zdrowia oraz Głównego Urzędu Kultury Fizycznej. Dyrektorem Centrum został dr Zdzisław Zajączkowski. Podstawowymi działami były: wewnętrzny – kierowany przez dr Wacława Sidorowicza, chirurgiczno-ortopedyczny – kierowany przez dr Stefana Łukasika i chorób kobiecych – kierowany przez dr Małgo-rzatę Bulską. Poza tym Centrum dysponowało gabinetem rentgenowskim, pracownią do badań elektrokardiograficznych i przemiany materii oraz gabinetem fizykoterapii. Prace nad zorganizowanym systemem poradnictwa sportowo-lekarskiego i statusem lekarza sportowego trwały w latach 1948–1949 postępowały równolegle w Minister-stwie Zdrowia i Głównym Urzędzie Kultury Fizycznej. Liderem prac w resorcie zdrowia był wychowanek Szkoły Podchorążych Sanitarnych zawodowych, adiunkt w Instytucie Matki i Dziecka dr Eugeniusz Łazowski, w resorcie kultury fizycznej dr Józef Marek Miller, inspektor Opieki Lekarskiej GUKF. Przyjęto koncepcję umiejscowienia opie-ki lekarskiej nad wychowaniem fizycznym i sportem w strukturach społecznej służby zdrowia przy wsparciu organizacyjnym i finansowym resortu kultury fizycznej (lokale, sprzęt, dyżury na zawodach i zgrupowaniach sportowych). Jako podstawę takiej struk-tury przyjęto wiodącą rolę Centralnych Wojewódzkich Poradni Sportowo-Lekarskich, później powoływanie poradni powiatowych i miejskich oraz przy ośrodkach zdrowia. Wg różnych danych do 1948 r. powstało w Polsce 134 poradni. Z tego, w tym samym


11

roku ponad połowa została zamknięta, ale też otwierano następne (8). Wg danych przesłanych do Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce działalność wykazywało 26 poradni w 1947 r., 47 w 1948 r. i 57 w 1949 r. Powoływane w końcu lat czterdziestych XX w. Centralne Wojewódzkie Poradnie Sportowo-Lekarskie, miały statutowy obo-wiązek utworzenia działów chirurgii sportowej. W szeregu tzw. dużych Poradni takie działy zorganizowano.

Obok Centrum Medycyny Sportowej w Warszawie, prężną działalność wyka-zywały poradnie wojewódzkie kierowane przez dr Ryszarda Jędrzejewskiego w Lubli-nie, dr Stanisława Grochmala w Krakowie, dr Witolda Jeszke w Poznaniu, dr Jerzego Suwińskiego w Bydgoszczy oraz nieco później dr Irenę Garbowską-Król w Gdań-sku, dr Aleksandra Skwarczewskiego w Łodzi. We Wrocławiu zalążkiem, przyszłej Centralnej Poradni, była poradnia sportowo-lekarska, funkcjonalnie rozmieszczona w gabinetach klinicznych, kierowana przez doc. dr Kornela Gibińskiego, formalnie powołana w r. akad. 1949/50, w strukturze Studium Wychowania Fizycznego Aka-demii Medycznej we Wrocławiu. W Szczecinie w skromnych warunkach pracą nowo powołanej poradni kierował dr Kazimierz Strzyżewski. Dla potrzeb wojska powołano Centralną Wojskową Poradnię Sportowo-Lekarską w Warszawie.

W końcu 1950 r. w Polsce istniał uformowany urzędowo, hierarchicznie przejrzy-sty, system poradnictwa sportowo-lekarskiego z Główną Poradnią Sportowo-Lekarską w Warszawie i siecią Centralnych Wojewódzkich Poradni Sportowo-Lekarskich, zunifi-kowany zakres kwalifikacji lekarza sportowego i zasady orzecznictwa sportowego.

Kształcenie lekarzy sportowych

W latach 1924–1928, przeszkolenie o charakterze stacjonarnym, niewielka licz-ba lekarzy uzyskała w Pracowni Sportowo-Lekarskiej Zakładu Patologii Ogólnej i Do-świadczalnej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Rozwój organizacyjny porad-nictwa sportowo-lekarskiego, który dokonał się w latach 1929–1931, za sprawą starań PUWF i PW, stworzył zapotrzebowanie na systemowe szkolenie kadr lekarzy sporto-wych (9). W latach 1928–1929 kursy dla lekarzy kontrolujących wychowanie fizyczne i sport odbyły się w Państwowej Szkole Higieny w Warszawie, pierwszy stacjonarny w Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Jagielońskiego w 1929 r. i kolejny we Lwowie. Jako główną metodę doszkalania lekarzy sportowych dla poradnictwa sporto-wo-lekarskiego przyjęto dwutygodniowe kursy informacyjne w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego (CIWF) w Warszawie. Pierwszy kurs odbył się na przełomie lutego i marca 1932 r. i kolejne w odstępach półrocznych. Typowy kurs obejmował 90–110 godzin wykładów i zajęć praktycznych. W programie kursu dominowały tema-ty związane z podstawami fizjologii i higieny ćwiczeń, metodyką badania sportowo-lekarskiego wraz z określaniem wskazań i przeciwwskazań do ćwiczeń. Wśród uczest-ników kursu dominowali lekarze wojskowi, najczęściej byli sportowcy.


12

Inną formą uzyskiwania kwalifikacji lekarza szkolnego i sportowego było ukoń-czenie pięcioletniego kursu medycyny szkolnej i sportowej w Studium Wychowania Fizycznego, w trakcie studiów lekarskich na Uniwersytecie Poznańskim. Podobnie, ale już mniej formalnie przygotowani byli do pracy w poradnictwie sportowo-lekarskim podchorążowie Centrum Wyszkolenia Sanitarnego (CWSan), studiujący medycynę na Uniwersytecie Warszawskim i mający obowiązkowe zajęcia w nowocześnie wyposażo-nej, poradni sportowo-lekarskiej CWSan, kierowanej w latach 1932–1938 przez kpt. dr Józefa Mazurka, uprzednio naczelnego lekarza CIWF. Szereg lekarzy, odkomendero-wanych podczas odbywania obowiązkowej służby wojskowej, odbyło też staż w CIWF, prowadząc badania naukowe w Zakładzie Fizjologii, m.in. dr dr Eligiusz Preisler, Stani-sław Grochmal, Wacław Sidorowicz. Kształcący się lekarze mieli do dyspozycji polskie nowoczesne podręczniki z zakresu fizjologii wysiłku fizycznego (Missiuro W. Laborato-rium fizjologiczne na usługach wychowania fizycznego. Zagadnienia kontroli naukowej w wychowaniu fizycznym, 1925), metodyki badania sportowo-lekarskiego (Dybowski W. Badanie zdolności fizycznej dla celów wychowania fizycznego i sportu. Instrukcja ogólna i lekarska, 1928), chirurgii sportowej (Bętkowski T. Chirurgia ćwiczeń fizycz-nych i sportu, 1931) i problemów internistycznych medycyny sportowej (Reicher E. O działaniu ćwiczeń cielesnych na ustrój ludzi zdrowych i chorych, 1932). Wydawanie specjalistycznego czasopisma było znaczącym osiągnięciem środowiska sportowo-le-karskiego. Ukazały się trzy roczniki „Przeglądu Sportowo-Lekarskiego” w latach 1929– –1931, kwartalnika poświęconego fizjologii, patologii i higienie sportu, wychowania fi-zycznego i pracy. Twórcami wydawnictwa i jej redaktorami byli doc. dr Gustaw Szulc i dr Włodzimierz Missiuro. W pierwszych latach po Drugiej Wojnie Światowej (1947– –1949), powrócono do formy krótkotrwałych kursów dla lekarzy sportowych. Pierwszy został zorganizowany w Krakowie przez dr Wacława Sidorowicza, następne przez dr Juliusza Majkowskiego w Warszawie, dr Ryszarda Jędrzejewskiego w Lublinie i w Łodzi. Po uporządkowaniu systemu struktur poradnictwa sportowo-lekarskiego, Centralnej i Wojewódzkich Poradni, został zorganizowany w grudniu 1950 r. I kurs unifikacyjny w Warszawie, wyznaczający kierunki wyszkolenia przyszłego specjalisty z medycyny sportowej. Mimo wieloletnich starań nie udało się doprowadzić do utworzenia Insty-tutu Medycyny Sportowej, jako centralnej placówki naukowo-dydaktycznej. Do końca lat czterdziestych i na początku pięćdziesiątych XX wieku rolę wiodącą w dokształcaniu lekarzy spełniało Centrum Medycyny Sportowej, przekształcone później w Centralną Poradnię Sportowo-Lekarską w Warszawie.


13

Postępy w medycynie sportowej

W okresie międzywojennym znaczące osiągnięcia naukowe odnotowały na-stępujące placówki:

Pracownia Sportowo-Lekarska Zakładu Patologii Ogólnej i Doświadczalnej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Pracownię powołaną w 1924 r. prowadził dr med. Władysław Fuchs-Dybowski.

Poradnia Kliniczna Wychowania Fizycznego przy II Klinice Chorób We-wnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego. Poradnią powołaną na początku 1928 r. kierowała dr med. Eleonora Reicher.

Pracownia Fizjologiczna Wychowania Fizycznego przy Zakładzie Fizjologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (od początku 1928 r.), Zakład Fizjologii CIWF/AWF (w latach 1931–1939), Pracownia Doświadczalna Rady Na-ukowej Wychowania Fizycznego. Placówki kierowane przez dr med. Włodzimierza Missiuro (docenta od 1934 r.).

II Klinika Chirurgiczna Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, kiero-wana przez prof. Adolfa Wojciechowskiego.

We wczesnym okresie powojennym znaczące osiągnięcia naukowe odnotowa-ły następujące placówki:

Zakład Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie wraz z Za-kładem Fizjologii Pracy Uniwersytetu Warszawskiego. Kierownikiem obu Zakładów był prof. Włodzimierz Missiuro.

Przykliniczny Zespół Fizjologii Klinicznej i Medycyny Sportu przy II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Poznańskiego. Kierownikiem Kliniki był; prof. Jan Roguski; kierownikiem Zespołu dr med. Eligiusz Preisler.

Centrum Medycyny Sportowej w Warszawie. Pod dyrekcją dr Zdzisława Za-jączkowskiego, posiadało jako podstawowe działy: Poradnię internistyczną kierowa-ną przez dr med. Wacława Sidorowicza, Poradnię chirurgiczno-ortopedyczną kiero-waną przez dr med. Stefana Łukasika i Poradnię ginekologiczną kierowaną przez dr med. Małgorzatę Bulską.

Miejska Poradnia Sportowo-Lekarska w Krakowie, później przekształcona w Centralną Wojewódzką Poradnię Sportowo-Lekarską. Kierownikiem Poradni był dr med. Stanisław Grochmal.

Głównymi kierunkami badań naukowych w zakresie medycyny sportowej były:1. Badanie wpływu treningu sportowego na układ oddychania i krążenia2. Metody kontroli lekarskiej treningu sportowego3. Fizjologiczne podstawy racjonalizacji wychowania fizycznego4. Ocena żywienia sportowców5. Patofizjologia i klinika urazów sportowych


14

Zjazdy Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych

Okrzepnięcie i dość znaczący rozwój poradnictwa sportowo-lekarskiego, przy ustępowaniu skutków wielkiego kryzysu ekonomicznego w latach 1935–1936, stwarza-ło potrzebę zrzeszania się zawodowego i tworzenia forum dla prezentowania osiągnięć naukowych polskich lekarzy sportowych. Wstępna konsolidacja środowiska następowa-ło poprzez działanie powołanego w 1934 r. referatu lekarskiego w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Znaczące zasługi w tym zakresie miał pierwszy kierownik referatu kpt. dr Roman Rettinger, poprzednio lekarz sportowy w poradni lwowskiej. W połowie 1936 r. rozpoczęto intensywne starania o utworzenie Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (SLS). Projekt statutu opracował ówczesny naczelnik Miejskiego Urzędu WF w Warszawie dr Juliusz Majkowski, przy współudziale doc. dr Gu-stawa Szulca, dyrektora Państwowego Zakładu Higieny, doc. dr Władysława Dybowskiego, zastępcy przewodniczącego Komisji Lekarskiej RNWF i środowiska lekarzy warszawskich. I Zjazd Polskich Lekarzy Sportowych i organizacji „Stowarzyszenie Lekarzy Sportowych” odbył się w dniach 10–16 lutego 1937 r. w Worochcie, kolejny i ostatni przed Drugą Woj-ną Światową, jako II Zjazd Naukowy Polskich Lekarzy Sportowych w dniach 14–15 lute-go 1939 r. (2). Prezesem SLS w latach 1937–1939 był prof. dr med. Gustaw Szulc.

Gustaw Adolf SZULC (1884–1941)

Lekarz higienista i fizjolog, oficer w sł. stałej WP, pro-fesor, pionier higieny żywienia, wykładowca higieny w Cen-tralnym Instytucie Wychowania Fizycznego, dyrektor Pań-stwowego Zakładu Higieny w Warszawie, współredaktor „Przeglądu Sportowo-Lekarskiego” (1929–1931), rzecznik zorganizowanej opieki lekarskiej nad sportowcami i kształ-cenia lekarzy sportowych. Pierwszy Przewodniczący Zarządu Głównego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1937–39).

Biogram w tomie I, s. 126–128.

Na początku 1947 r., ponownie, głównie za sprawą starań dr Juliusza Majkow-skiego, zostało powołane do życia Stowarzyszenie Lekarzy Sportowych. W dniu 5 stycz-nia 1947 odbył się w Warszawie Zjazd Organizacyjny określany jako I Walny Zjazd SLS. Drugi już z częścią naukową w programie odbył się w 1948 r. Dla nawiązania do tradycji Zjazdów Naukowych Polskich Lekarzy Sportowych z okresu międzywojennego, powin-no się go określać jako III Zjazd Naukowy SLS, a IV powojenny Walny Zjazd z 1950 r., już zgodnie z wprowadzoną po wojnie numeracją jako IV Naukowy Zjazd SLS. W ten sposób dalsza numeracja zjazdów nie stwarza kontrowersji w utrzymaniu tradycji Zjaz-dów Naukowych SLS, rozpoczętych w 1937 r. Takie podejście do tego zagadnienia jest usprawiedliwione analizą programów Walnych Zjazdów w latach 1947–1950. Pierwszy


15

miał charakter jedynie organizacyjny, natomiast trzeci odbyty w 1949 r. nie został za-akceptowany przez całe środowisko sportowo-lekarskie i nie dokonano nawet zapisu kronikarskiego w czasopismach. Prezesami SLS we wczesnych latach powojennych byli dr Juliusz Majkowski i dr Wacław Sidorowicz.

Juliusz MAJKOWSKI (1899–1981)

Prezes Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w latach 1947–1953. Członek Ho-norowy Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1950).


Wacław SIDOROWICZ (1905–1982)

Lekarz sportowy, specjalista chorób wewnętrznych, docent, wybitny lekkoatleta, opiekun medyczny polskich ekip podczas Igrzysk Olimpijskich (1936–1964), wycho-wawca wielu pokoleń lekarzy sportowych, autor popular-nego wielokrotnie wznawianego podręcznika poradnictwa sportowo-lekarskiego (1962–1973), kierownik Poradni Sportowo-Lekarskiej w Krakowie (1938–1939), dyrektor Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej (Centralnej Przy-chodni Sportowo-Lekarskiej od 1961 r). Uczestnik Zjazdu

założycielskiego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Worochcie (1937) i prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1948).


Uchwałami Walnych Zjazdów Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych tytuły Członków Honorowych nadano gen. dr Stanisławowi Rouppertowi, prof. Włodzi-mierzowi Missiuro, prof. Zygmuntowi Gilewiczowi, dr Juliuszowi Majkowskiemu i prof. Tadeuszowi Kielanowskiemu.

Stanisław ROUPPERT (1887–1945)

Generał-lekarz, wywodzący się z I Brygady Legionów Polskich, wiceprzewodniczący Rady Naukowej Wycho-wania Fizycznego i przewodniczący jej Komisji Lekarskiej (1927–1939), protektor I Zjazdu Polskich Lekarzy Sporto-wych w Worochcie (1937), pierwszy Członek Honorowy Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1937), członek Mię-dzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (1931–1945).



16

Włodzimierz Jan MISSIURO (1892–1967)

Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w latach 1961–1965. Uchwała o nadaniu tytułu Członka Honorowego Stowarzyszenia Lekarzy Sporto-wych podjęta przez Walne Zgromadzenie w 1948 r., dyplom wręczono 1950 r.


Zygmunt GILEWICZ (1880–1960)

Lekarz, oficer w sł. stałej WP, generał w stanie spo-czynku, profesor, teoretyk wychowania fizycznego, członek Rady Naukowej Wychowania Fizycznego, dyrektor Central-nego Instytutu Wychowania Fizycznego, rektor Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, protektor szkolenia lekarzy sportowych. Dyplom Członka Honorowego Stowa-rzyszenia Lekarzy Sportowych wręczono w 1950 r.


Tadeusz KIELANOWSKI (1905–1992)

Lekarz ftyzjatra, organizator wyższego szkolnictwa we wczesnym okresie powojennym, protektor szkolenia specjalistycznego lekarzy sportowych.

Urodził się 12 IX 1905 r. we Lwowie. Wychowywał się tamże, a w czasie pierwszej wojny światowej w Grazu, w Austrii. Po wojnie, znowu we Lwowie, chodził do szko-ły do 1920 r. włącznie, po czym w drodze konkursu otrzy-mał stypendium rządu francuskiego i uczył się w Nancy we Francji, gdzie w 1923 r. zdał maturę. Studiował potem

w Paryżu prawo i nauki polityczne, otrzymując tytuł bakalarza prawa. Po odrzuce-niu propozycji pracy w polskim korpusie dyplomatycznym, wrócił do kraju, gdzie w swoim rodzinnym mieście ukończył w Uniwersytecie Jana Kazimierza studia me-dyczne, z tytułem doktora w 1931 r. Stopień doktora habilitowanego i tytuł profesora nadzwyczajnego patologii ogólnej uzyskał w 1945 r., profesora zwyczajnego w 1957 r. W latach 1931–1937 był st. asystentem Katedry Anatomii Patologicznej na Wydziale Lekarskim UJK we Lwowie. Od 1937 r. asystentem II Kliniki Chorób Wewnętrznych i kierownikiem domu akademickiego dla studentów wyższych uczelni chorych na gruźlicę we Lwowie. W okresie 1939–1941 był ordynatorem Kliniki Ftyzjatrycznej Państwowego Instytutu Medycznego we Lwowie i w latach 1941–1944 ordynatorem Miejskiej Kliniki Chorób Płuc we Lwowie. Od września 1944 r. do listopada 1945 r.


17

służył w Wojsku Polskim. W latach 1944–1950 był współzałożycielem, dziekanem Wydziału Lekarskiego (1946–1948) i od września 1948 r. rektorem Uniwersytetu Ma-rii Curie Skłodowskiej w Lublinie, piastując je aż do wyłączenia w 1950 r. wydziałów lekarskich z uniwersytetów. W tym okresie był zaangażowanym protektorem kursów specjalistycznych lekarzy sportowych, organizowanych w Lublinie. Później był pierw-szym organizatorem i rektorem Akademii Medycznej w Białymstoku (1950–1955). W 1956 r. objął kierownictwo Kliniki Ftyzjatrycznej Akademii Medycznej w Gdań-sku, prowadząc ją przez prawie dwadzieścia lat, aż do przejścia na emeryturę w roku 1975. Nadal niezwykle czynny, zorganizował w Gdańsku pięć Krajowych Konferencji Lekarzy i Humanistów (1976–1987), dyskutujących na tematy z pogranicza medycy-ny i nauk humanistycznych.

Poza problemami swojej ścisłej specjalności interesował się teorią pracy dy-daktycznej i naukowej, a w klinice – leczeniem najciężej chorych i leczeniem termi-nalnym. Jest autorem książek: „Propedeutyka medycyny” (1961), „Elementy etiologii gruźlicy człowieka” (1965), „Odpowiedzialność uczonych, dylemat nauki współcze-snej” (1970), „Rozmyślania o przemijaniu” (1973), „Wybrane zagadnienia z etyki i deontologii lekarskiej” (1980, red i współautor) oraz autobiografii „Prawie cały wiek dwudziesty” (1987). Podczas IV Zjazdu Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w War-szawie (1950) wręczono profesorowi Tadeuszowi Kielanowskiemu dyplom Członka Honorowego Stowarzyszenia. Zmarł 6 V 1992 r.

Polscy lekarze, naukowcy i praktycy byli zapraszani do wygłaszania referatów programowych, na światowych kongresach FIMS, wnosząc swój wkład do dorobku światowej medycyny sportowej m.in. w zakresie ujednolicenia badań sportowo-le-karskich (1928, 1934), prób czynnościowych (1934), miernika wychowania fizycz-nego (1936), medycyny lotniczej (1934, 1936), fizjologii wysiłków fizycznych (1933, 1948) i kryteriów wytrenowania (1937, 1948).

Znaczący był też udział reprezentantów Polski w pracach Międzynarodowe-go Towarzystwa Medycyny Sportowej (AIMS/FIMS). Dr Władysław Dybowski i dr Józef Mazurek uczestniczyli w Kongresie założycielskim tej organizacji w St. Moritz w 1928 r. (4). Dr Władysław Dybowski był członkiem Zarządu AIMS/FIMS w la-tach 1928–1939. Po wznowieniu działalności FIMS po Drugiej Wojnie Światowej, w czerwcu 1948 r. w skład Zarządu powołano prof. Włodzimierza Missiuro.

Piśmiennictwo1. Albrycht J.: Organizacja i działalność Centrum Medycyny Sportowej. Wychowa-

nie Fizyczne, 1949; 3 (5–6): 72–76.2. Dec L.: Początek i drogi rozwoju polskiej medycyny sportu. Sport Wyczynowy,

1978; 16 (10–11): 3–15.3. Dec L., Domosławski Z.: Wprowadzenie do dziejów polskiej medycyny sportowej.

AWF, Katowice, 1992.


18

4. Dybowski W.: Międzynarodowy Kongres Lekarski dla wychowania fizycznego i sportu (St. Moritz). Polska Gazeta Lekarska, 1928; 7 (nr 15): 284.

5. Dybowski W.: Opieka lekarska nad wychowaniem fizycznym i sportem. W: Pro-tokół posiedzenia Rady Naukowej Wychowania Fizycznego odbytego w dniu 16 kwietnia 1928 r., s. 38–45.

6. Garbień J.: Opieka lekarska w sporcie. Wychowanie Fizyczne, 1933; 14 (5): 164–176.

7. Lewicka E.: Sprawozdanie z działalności Rady Naukowej Wychowania Fizyczne-go. Przegląd Sportowo-Lekarski, 1929; 1 (2): 201–203.

8. Łazowski E.: Rola lekarzy w wychowaniu fizycznym. Wychowanie Fizyczne, 1950; 4 (4–5): 176–183.

9. Kuński H.: Od kursów informacyjnych dla lekarzy sportowych do specjalizacji z medycyny sportowej. Medycyna Sportowa, 2002; 18 (6): 219–228.

10. Kuński H.: Chlubne karty w dziejach medycyny sportowej w Polsce. Wydarzyło się w roku (olimpijskim) 1928. Medycyna Sportowa, 2008; 24 (4): 265–269.

11. Missiuro W.: Kontrola lekarska zaprawy olimpijskiej. Wychowanie Fizyczne, 1928; 9 (4): 85–98 i (5): 125–136.

12. Rettinger R.: Organizacja opieki lekarskiej w sporcie. Wychowanie Fizyczne, 1937; 18 (3–4): 99–107.

13. Wojciechowski A.: Chirurgia sportu i jej istota, cele i zakres. Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska, 1929; 2 (3): 139–150.


19

Rozdział 2

OKRES KSZTAŁTOWANIA STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH

MEDYCYNY SPORTOWEJ DO USTANOWIENIA SPECJALIZACJI

LEKARSKIEJ (1951–1960)


Aktywne i zgodne starania środowiska sportowo-lekarskiego wczesnego okre-su powojennego, dążące do powołania systemu poradnictwa, wykorzystującego idee rozwijane przez lekarzy sportowych w Drugiej Rzeczypospolitej, zmierzały do umiej-scowienia go w zakresie działalności resoru zdrowia, przy znaczącym wsparciu resortu kultury fizycznej. Impulsem do praktycznych poczynań w tworzeniu struktur porad-nictwa sportowo-lekarskiego było ukazanie się w końcu 1949 roku okólnika Ministra Zdrowia w sprawie utworzenia Centralnych Wojewódzkich Poradni Sportowo-Lekar-skich (76). W ramach planowej działalności Ministerstwa Zdrowia na odcinku opieki lekarskiej nad wychowaniem fizycznym i sportem, polecono utworzenie w miastach będących siedzibą wojewódzkich władz administracji ogólnej, Centralnych Woje-wódzkich Poradni Sportowo-Lekarskich. Ustalono, że Poradnie będą państwowymi za-kładami leczniczymi, podlegające bezpośrednio wojewódzkim władzom administracji ogólnej (służby zdrowia), a wydatki związane z ich utrzymaniem pokrywane będą z bu-dżetu Ministerstwa Zdrowia. Jako pierwsze miały zostać utworzone Poradnie w Gdań-sku, Lublinie, Poznaniu, Katowicach i we Wrocławiu. Przy określeniu zadań Poradni, przyjęty ich specjalistyczny charakter i w wykonaniu tych zadań ma służyć placówka odpowiadająca wymaganiom współczesnej wiedzy lekarskiej z działami internistycz-nym i ortopedyczno-chirurgicznym oraz innymi w miarę potrzeb. W ramach sprawo-wania nadzoru fachowego Poradnie prowadziły doszkalanie lekarzy w zakresie opieki nad wychowaniem fizycznym i sportem. W uzupełniającym okólniku wyznaczającym statut Centralnych Wojewódzkich Poradni Sportowo-Lekarskich (77), potwierdzono zasadę o państwowym charakterze tych placówek, współpracy z utworzoną (z prze-

20

kształcenia Centralnej Poradni Sportowo-Lekarskiej dla m. st. Warszawy w 1950 r.) Główną Poradnią Sportowo-Lekarską oraz obowiązano do prowadzenia prac badaw-czych dla potrzeb tej ostatniej lub samodzielnych placówek naukowo-badawczych. Nadany na początku 1951 r. Statut Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej z siedzibą w Warszawie, wyznaczył zadania przeprowadzania specjalistycznych badań lekarskich, organizowania opieki lekarskiej nad ogólnokrajowymi imprezami sportowymi i nad ekipami wyjeżdżającymi zagranicę, prowadzenia badań naukowych z zakresu opieki nad wychowaniem fizycznym i sportem, prowadzenie doszkalania lekarzy, pełnienie zadań Centralnej Poradni dla m. st. Warszawy oraz sprawowanie nadzoru fachowego nad Poradniami Wojewódzkimi (78). Dyrektorem Poradni, jak uprzednio Centrum Medycyny Sportowej i Centralnej Poradni dla m. st. Warszawy pozostawał do 31 marca 1953 r. dr Zdzisław Zajączkowski.

Po utworzeniu w latach 1951–1952, sieci Centralnych Wojewódzkich Porad-ni Sportowo-Lekarskich, celem podniesienia poziomu badań sportowo-lekarskich, na początku 1953 r. wg instrukcji Ministra Zdrowia ustalono, że Główna Poradnia Sportowo-Lekarska przeprowadzać będzie wyłącznie badania zawodników sklasyfi-kowanych. Przy przeprowadzaniu tych badań należało stosować próbę czynnościową Letunowa. Norma badań miała wynosić 3 na godzinę. Wojewódzkie poradnie sporto-wo-lekarskie w Krakowie, Katowicach, Wrocławiu, Łodzi, Poznaniu i Gdańsku miały planować przeznaczenie 2/3 ogólnej ilości opłacanych godzin lekarskich, a w Rzeszo-wie, Kielcach, Białymstoku, Lublinie, Opolu, Zielonej Górze, Bydgoszczy, Szczecinie, Koszalinie, Olsztynie i Warszawie – 1/3 ogólnej ilości godzin na badania zawodników sklasyfikowanych. Pozostałą liczbę godzin przeznacza się na badanie zawodników nie-sklasyfikowanych. Norma tych badań wynosić miała 6 na godzinę (36, 37).

Jednocześnie Główny Komitet Kultury Fizycznej w porozumieniu z Minister-stwem Zdrowia wyznaczył obowiązek badań sportowo-lekarskich wszystkim upra-wiającym sport, określił częstość badań zawodników sklasyfikowanych jako klasa mistrzowska, pierwsza i druga. Dla lekarzy zatrudnionych w Głównej Poradni Spor-towo-Lekarskiej oraz Centralnych Wojewódzkich Poradniach Sportowo-Lekarskich wyznaczono zadanie objęcia pod stałą opieką sportowo-lekarską określone grupy sportowców, przeprowadzających treningi. Zaistniała możliwość poświęcenia 1/3 opłacanego czasu pracy lekarza na udział lekarza na treningach i zawodach (46).

Powołanie do 1953 r. siedemnastu Centralnych Wojewódzkich Poradni Spor-towo-Lekarskich, zgodnie z obowiązującym od 1950 r. podziałem administracyjnym kraju, stanowiło układ szkieletowy dla państwowego systemu poradnictwa sporto-wo-lekarskiego. W każdym z województw, w zależności od potrzeb, nade wszystko prężności środowiska sportowego i zaangażowanych w nim lekarzy powołano liczne poradnie miejskie i powiatowe, formalnie pozostające pod nadzorem fachowym po-radni wojewódzkich (10, 24, 39, 52, 105).

W przebiegu konferencji poświęconej zagadnieniom opieki lekarskiej w Wyż-szych Szkołach WF odbytej w Warszawie w dniach 10–11 kwietnia 1953 r. w Warsza-

Okres kształtowania struktur organizacyjnych medycyny sportowej do ustanowienia specjalizacji lekarskiej (1951–1960)

21

wie, przedyskutowano propozycje zadań i organizacji przyszłościowego ośrodka me-dycyny sportowej na przykładzie placówki umiejscowionej w szkolnictwie wyższym (67). Szczegółowo przedstawione podstawowe zadania, struktura organizacyjna, for-my działalności, kwalifikacje pracowników i wyposażenie były inspiracją i wzorcem do tworzenia nowoczesnych ośrodków medycyny sportowej we współpracy z pręż-nymi wojewódzkimi przychodniami sportowo-lekarskimi. W propozycjach zadań opieki lekarskiej w sporcie młodzieżowym, na podstawie doświadczeń ośrodka po-znańskiego, przedstawiono zasady kontroli zdrowia, rozwoju fizycznego, wydolności fizycznej, stanów przeciążenia i higieniczno-sanitarnej (82).

W końcu lat pięćdziesiątych, Ministerstwo Zdrowia wdrażało nową organizację lecznictwa otwartego, w której wyznaczono specjalną rolę wojewódzkim przychodniom specjalistycznym. Odnośnie poradnictwa sportowo-lekarskiego wdrożono instrukcję Ministra Zdrowia z dnia 9 kwietnia 1960 r. w sprawie ramowej struktury organizacyjnej wojewódzkich przychodni sportowo-lekarskich (38). Przy zachowaniu zadań podsta-wowych ich realizację miał zapewnić znacznie rozszerzony skład przychodni. Instruk-cja zezwalała na umieszczenie w regulaminie przychodni działu diagnostyczno-badaw-czego, działu lecznictwa specjalistycznego oraz sekcji metodyczno organizacyjnej oraz rejestracji, dokumentacji i statystyki. W skład działu diagnostyczno-badawczego mogły wejść poradnie specjalistyczne, gabinety diagnostyczne (internistyczny, pediatryczny, chirurgiczno-ortopedyczny, laryngologiczny, okulistyczny, neurologiczny i inne sto-sownie do potrzeb), pracownie diagnostyczne (analityczna, radiologiczna, elektrokar-diograficzna) antropometryczna, prób czynnościowych i inne stosownie do potrzeb. W skład działu lecznictwa specjalistycznego mogły wchodzić gabinety: chirurgiczny, zabiegowy, fizykoterapeutyczny i masażu, stomatologiczny, gimnastyki leczniczej oraz stosowne do potrzeb. Określono szczegółowe zadania sekcji metodyczno-organizacyj-nej. Kierownikami działów powinni być specjaliści w zakresie medycyny sportowej, jednocześnie odpowiednio dla działu specjaliści chorób wewnętrznych, pediatra lub chirurg. Instrukcja, przy sprzyjających okolicznościach w środowisku dała podstawę do działań zmierzających do tworzenia, co ważne wykorzystaną w wielu ośrodkach, dużych placówek medycyny sportowej, zintegrowanych z przychodniami wojewódzki-mi, łączących zadania usługowe, dydaktyczne i naukowe.

Stosowanymi w poradnictwie sportowo-lekarskim metodami diagnostyczny-mi w ocenie wydolności organizmu sportowców były modyfikowana w zależności od potrzeb próba Martineta i oficjalnie zalecana próba Letunowa. W Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie rutynowo stosowano próbę obciążenia dozowa-nego wg Sidorowicza (92).

Jako kryteria orzekania o zdolności do treningu i startu sportowców zalecono opracowania z 1949 r. dla chorób chirurgicznych wg Stanisława Tokarskiego (97), dla medycyny wewnętrznej wg Wacława Sidorowicza (90). W badaniu przeglądowym uczestników imprez masowych, m. in. popularyzowanych biegów narodowych, korzy-stano z opublikowanych opracowań Stefana Łukasika (58) i Eligiusza Preislera (80).


22

Opublikowano szereg oryginalnych opracowań dotyczących metod diagno-styki, leczenia i rehabilitacji uszkodzeń sportowych oraz popularyzowano i wdraża-no dane z bieżącej wiedzy do praktyki sportowo-lekarskiej. Szczególnie dotyczyło to: higieny żywienia, wypoczynku, hartowania i profilaktycznej roli zwiększonej aktyw-ności ruchowej dzieci, młodzieży i osób dorosłych.

Równolegle z działalnością powszechnego systemu poradnictwa sportowo-lekarskiego podporządkowanego resortowi zdrowia, powołano „elitarny” system opieki przygotowań olimpijskich, wspierany przez resort kultury fizycznej. W 1954 r. powołano Komisję Lekarską Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Zadania jej jako or-ganu doradczego i opiniodawczego od razu wybiegało poza rolę wyznaczoną statu-tem. Zasadniczą rola było zorganizowanie specjalnej opieki nad zawodnikami wcho-dzącymi w skład kadry olimpijskiej (103). Już w pierwszym okresie pracy komisja powołała do życia tzw. lekarzy olimpijskich. Każdy z tych lekarzy miał pod swoją opieką kadrę olimpijską jednej dyscypliny sportowej. Powołanie tych lekarzy nastę-powało na wniosek poszczególnych związków sportowych i zawsze lekarz olimpij-ski pełnił jednocześnie funkcję lekarza związkowego (106). W okresie przygotowań do Igrzysk Olimpiady w Rzymie (1960), opiekę nad kadrą olimpijska sprawowało maksymalnie 15 lekarzy, podczas gdy kadra liczyła 300–500 zawodników. W zde-cydowanej większości byli to lekarze, specjaliści podstawowych dziedzin medycyny, bez formalnej specjalizacji z medycyny sportowej, traktujący tę pracę jako zajęcie dodatkowe, umożliwiające realizację swych fascynacji sportem wyczynowym i moż-liwości atrakcyjnych wyjazdów zagranicę. Na Igrzyskach XVII Olimpiady w Rzymie, oficjalnie delegowanymi do ekipy lekarzami byli: Zdzisław Zajączkowski jako szef służby medycznej oraz Danuta Onichimowska, Jerzy Moskwa i Wacław Sidorowicz. Nieoficjalnie z zawodnikami byli Zbigniew Sobolewski, Leszek Polak, Adam Bilik, Lesław Musur, Henryk Soroczko i Edward Koziński (107).


We wczesnym okresie powojennym doszkalanie lekarzy w zakresie opieki nad wychowaniem fizycznym i sportem odbywało się w formie krótkotrwałych kursów or-ganizowanych przez Stowarzyszenie Lekarzy Sportowych. W pierwszym roku wdraża-nia państwowego systemu poradnictwa sportowo-lekarskiego, w grudniu 1950 r. zorga-nizowany został I kurs unifikacyjny w Warszawie, wyznaczający kierunki wyszkolenia przyszłego specjalisty z medycyny sportowej. W wyniku intensywnych zabiegów, grupy lekarzy (Eugeniusz Łazowski, Stefan Łukasik, Juliusz Majkowski, Andrzej Michalski, Eligiusz Preisler, Małgorzata Serini-Bulska, Wacław Sidorowicz, Stanisław Tokarski, Zdzisław Zajączkowski), zarówno w resorcie zdrowia, jak i kultury fizycznej, odby-ło się w maju 1952 r. Kolegium Ministerstwa Zdrowia i Głównego Komitetu Kultury Fizycznej, które podjęło uchwałę o ustanowieniu specjalizacji lekarzy w medycynie


23

sportowej (105). Towarzyszyła temu imponująca działalność wydawnicza inicjowana przez dr Eugeniusza Łazowskiego (57). W ówczesnej wizji lekarzem sportowym mógł być ten, który przeszedł praktykę w klinice chorego człowieka, miał wyszkolenie fi-zjologiczne i posiadał dobrą znajomość człowieka zdrowego – sportowca. Lekarz taki nie powinien zamknąć się w poradni, ale powinien obserwować zawodników w czasie ich pracy, w czasie treningów (67). Dlatego wystąpiono do odpowiednich władz, aby lekarz sportowy część swego czasu zatrudnienia mógł spędzić na obserwacji trenin-gów i zawodów i na konsultacjach z trenerem i zawodnikiem. Określenie aktualnych zadań i zakres umiejętności lekarza sportowego był przedmiotem konferencji nauko-wej poświęconej zagadnieniom opieki lekarskiej w Wyższych Szkołach Wychowania Fizycznego (1953). W dyskusji podniesiona została sprawa szkolenia, które by wiązało fachową wiedzę lekarską z praktyczną znajomością wychowania fizycznego i sportu. Chodziłoby o lekarzy, którzy by sami doświadczyli na sobie wszystkich wpływów wy-siłku sportowego i emocji z tym wysiłkiem związanych. Mimo wieloletnich starań nie udało się doprowadzić do utworzenia Instytutu Medycyny Sportowej, jako centralnej placówki naukowo-dydaktycznej. Kliniczne zaplecze diagnostyki sportowców i szkole-nia lekarzy, stanowiła III Klinika Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego, kierowana przez prof. Mściwoja Semerau-Siemianowskiego. Dla przygotowania przy-szłych kadr lekarzy sportowych, z inicjatywy dr Wacława Sidorowicza, ówczesnego dy-rektora Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie powstało Studenckie Koło Naukowe. Wielu aktywnych członków tego Koła, zostało w przyszłości znanymi leka-rzami sportowymi. W jesieni 1953 r. została powołana Klinika Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej (74). Lokalowo Klinika została umiejscowiona przy I Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie (26). W tym też roku, pierwsi stypendyści rozpoczęli specjalizację z chorób wewnętrznych, jako wa-runek uzyskania specjalizacji z medycyny sportowej (53).

W Zarządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 25 maja 1958 r. w sprawie zasad i trybu uznawania lekarzy za specjalistów, medycyna sportowa została uznana jako specjali-zacja II stopnia, po uzyskaniu specjalizacji I stopnia w dziedzinie chorób wewnętrz-nych, chorób chirurgicznych lub pediatrii. Czas trwania specjalizacji określono na 36 miesięcy (110). Akcentem zamykającym ten etap, kształtowania specjalizacji z medy-cyny sportowej był, artykuł wprowadzający doc. dr Wandy Czarnockiej-Karpińskiej pt. „Medycyna Sportowa” w Polskim Tygodniku Lekarskim z dnia 30 marca 1959 r. (18). Ówczesny nestor polskiej medycyny sportowej, zakończyła ten artykuł następu-jącymi przemyśleniami: „Podobnie jak każda nowa specjalność, medycyna sportowa ma za sobą okres lekceważenia i obojętnego tolerowania. W większości kulturalnych krajów jest już uznana za odrębną specjalność (...) Uznanie specjalizacji z medycyny sportowej nie jest dziełem przypadku, lecz wynikiem wielu lat pracy i starań kilku-nastu entuzjastów”.

W tym też roku, 1958, została powołana przez Studium Doskonalenia Lekarzy, Komisja specjalizacyjna pod przewodnictwem doc. dr Wandy Czarnockiej-Karpiń-


24

skiej. Komisja ta na podstawie odpowiednich ówcześnie obowiązujących zarządzeń zweryfikowała około 60 lekarzy, przyznając im stopień specjalisty II stopnia w za-kresie medycyny sportowej. Wszyscy kandydaci musieli wykazać się przynajmniej pierwszym stopniem specjalizacji z podstawowych dziedzin medycyny i długoletnim stażem pracy w poradnictwie sportowo-lekarskim. Przez okres 5 lat nikt z lekarzy nie przystąpił do egzaminu specjalizacyjnego.

Znaczącym wydarzeniem w możliwości kształcenia lekarzy sportowych było powołanie w r. akad. 1958/59 pierwszej w Polsce, kierowanej przez prof. Eligiusza Preislera, Katedry Medycyny Sportu w Akademii Medycznej w Poznaniu (99).

Postępy medycyny sportowej

W okresie 1951–1960 nastąpiło znaczące ożywienie działalności naukowej w obszarze zainteresowań medycyną sportową. Pomimo skomplikowanej trudnej sytuacji społeczno-politycznej w kraju, szereg lekarzy, choć wielokrotnie formalnie niezwiązanych z poradnictwem sportowo-lekarskim, to z powodów emocjonalnych podjęła skuteczne poczynania do wprowadzenia tematyki medycyny sportowej do bieżących planów naukowych odradzających się placówek naukowych wyższych uczelni medycznych i wychowania fizycznego oraz powoływanych instytutów na-ukowo-badawczych. W Instytucie Naukowym Kultury Fizycznej w Warszawie zre-alizowano duże programy badawcze na materiale uczestników imprez międzyna-rodowych (Mistrzostwa Europy w Boksie [1953], Zlot Młodzieży [1955], Kolarski Wyścig Pokoju [1957]). W Studium Wychowania Fizycznego i Katedrze Medycyny Sportu w Poznaniu prowadzono badania nad wykorzystania aktywności ruchowej w umacnianiu zdrowia młodzieży akademickiej. Placówki te nawiązywały współpra-cę z nowo zorganizowanymi Centralnymi Wojewódzkimi Poradniami Sportowo-Le-karskimi, tworząc szereg prężnych funkcjonalnych ośrodków naukowych, realizując na materiale sportowców, ważne poznawczo i aplikacyjnie tematy badawcze.

Ośrodkami mającymi znaczące osiągnięcia naukowe w tym okresie były:1. Ośrodek warszawski współpracujący z Główną Poradnią Sportowo-Lekar-

ską, kierowaną przez dr Zdzisława Zajączkowskiego (do 31 marca 1953 r.) i dr Wa-cława Sidorowicza (od 1 kwietnia 1953 r.). Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

III Klinika Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie, kiero-wana przez prof. Mściwoja Semarau-Siemianowskiego.

Autor: Wacław Sidorowicz (90, 91, 92, 93, 94).Dział internistyczny Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie, kie-

rowany przez dr Wacława Sidorowicza.Autor: Wacław Sidorowicz (95, 96).


25

Dział chirurgiczno-urazowy Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w War-szawie i Zakład Urazowo-Ortopedyczny Studium Doskonalenia Lekarzy Akademii Medycznej w Warszawie, kierowane przez prof. Stefana Łukasika.

Autor: Stefan Łukasik (58, 59, 60).Klinika Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w War-

szawie. Klinika, powołana we wrześniu 1953 r. istniała w obrębie I Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie. Kliniką uczelnianą kierował prof. Andrzej Biernacki. Kierownikami Kliniki Zdrowego Człowieka byli kolejno: doc. Ta-deusz Orłowski (1953–1954), doc. Stanisław Bober (1954–1958) i doc. Maciej Weber (1958–1964).

Autorzy: Stanisław Bober (2, 3, 4, 5, 6, 7), Wacław Droszcz (28, 29, 30, 31), Maria Łukawska (64, 65, 66), Tomasz Niedek (74), Maria Plachecka-Gutowska (79), Maciej Weber (103), Danuta Weinberg-Onichimowska (103).

Zakład Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz Za-kład Fizjologii Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie, kierowane przez prof. Włodzimierza Missiuro.

Autorzy: Włodzimierz Missiuro (67, 68, 70), Stanisław Kozłowski (49, 50).Zakład Radiologiczny Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz

Samodzielna Pracownia Radiologiczna Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie, kierowane przez doc. Wandę Czarnocką-Karpińską.

Autor: Wanda Czarnocka-Karpińska (11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20).Dział Rehabilitacji w Szpitalu Chirurgii Kostnej w Konstancinie, kierowany

przez dr Mariana Weissa.Autor: Marian Weiss (104).Miejski Szpital Chirurgii Urazowej w Warszawie, kierowany przez dr Zenona Dekę.Autor: Jerzy Moskwa (70, 71, 72).

2. Ośrodek poznański współpracujący z Centralną Wojewódzką Poradnią Sportowo-Lekarską w Poznaniu, kierowaną przez dr Witolda Jeszke. Placówkami na-ukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Przykliniczna Zespół Fizjologii Klinicznej i Medycyny Sportu przy II Klinice Cho-rób Wewnętrznych Uniwersytetu Poznańskiego, kierowany przez dr Eligiusza Preislera.

Autorzy: Eligiusz Preisler (8, 80, 81), Franciszek Bolechowski (8),Zakład Kontroli Lekarskiej Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Pozna-

niu (1953–1954) i Studium Wychowania Fizycznego Akademii Medycznej w Pozna-niu (1954–1958), kierowane przez doc. Eligiusz Preislera.

Autorzy: Eligiusz Preisler (84, 85, 86, 87), D. Wróblewska (84), E. Doręgowska (84), Stanisława Wasilewska (86, 102).

Katedra Medycyny Sportu Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Po-znaniu, kierowana przez doc. Eligiusza Preislera.

Autor: Eligiusz Preisler (88).


26

3. Ośrodek krakowski współpracujący z Centralną Wojewódzką Poradnią Sportowo-Lekarską w Krakowie, kierowaną przez dr Stanisława Grochmala (do 1953 r.) i dr Jerzego Jedlińskiego (od 1953 r.) Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Zakład Fizjologii Ogólnej i Fizjologii Sportu Wyższej Szkoły Wychowania Fi-zycznego w Krakowie, kierowany przez z-cę prof. Stanisława Grochmala.

Autorzy: Stanisław Grochmal (34, 35), Adam Klimek (41), Zofia Knychalska-Karwan (42).

Dział internistyczny Centralnej Wojewódzkiej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Krakowie, kierowany przez dr Jana Lankosza.

Autorzy: Jan Lankosz (43), Zofia Knychalska-Karwan (43).

4. Ośrodek wrocławski współpracujący z Centralną Wojewódzką Poradnią Sportowo-Lekarską we Wrocławiu, kierowaną przez dr Seweryna Łukasika (w latach 1951–1952) i dr Stanisława Iwankiewicza (w latach 1952–1963). Placówkami nauko-wymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

III Klinika Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej we Wrocławiu, kiero-wana przez prof. Edwarda Szczeklika.

Autor: Seweryn Łukasik (62, 63).Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, kierowana przez prof.

Andrzeja Klisieckiego.Autor: Bolesław Buła (9), Lechosław Dec (62).Główny Ośrodek Badań Lotniczo-Lekarskich we Wrocławiu, kierowany przez

dr Wacława Kornaszewskiego (w latach 1952–1968).Autorzy: Wacław Kornaszewski (27, 48), Zbigniew Domosławski (27).

5. Ośrodek śląski współpracujący z Centralną Wojewódzką Poradnią Sporto-wo-Lekarską w Katowicach, kierowaną przez dr Lucjana Rakowskiego (od 1950 r.). Placówką naukową realizującą tematy sportowo-lekarskie był:

Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej w Piekarach Śl. Ordynatorem oddzia-łu był dr Janusz Daab.

Autorzy: Janusz Daab (22), J. Teleszyński (22).

6. Ośrodek łódzki współpracujący z Centralną Wojewódzką Poradnią Spor-towo-Lekarską w Łodzi, kierowaną przez dr Aleksandra Skwarczewskiego (w latach 1950–1953) i dr Władysława Czeruckiego (w latach 1953–1961). Placówkami nauko-wymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

III Klinika Chirurgiczna Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana przez prof. Wincentego Tomaszewicza.

Autor: Władysław Czerucki (21).I Klinka Chirurgiczna Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana przez prof.

Mariana Stefanowskiego.Autor: Konstanty Załoga (108, 109).


27

Podstawowe bloki tematyczne realizowanych w tym okresie prac naukowych obejmowały:1. Problemy fizjologiczno-internistyczne wychowania fizycznego i sportu Domosławski (27), Droszcz (29, 30), Grochmal (33), Knychalska-Karwan (43),

Łukasik Sew. (62), Płachecka-Gutowska (79), Preisler (80), Sidorowicz (91, 94), Weber (103).

2. Badania elektro- i balistokardiograficzne Bober (2, 3, 4, 5, 6, 7), Bolechowski (8), Kornaszewski (48), Łukasik Sew. (61, 62),

Preisler (81, 84, 85), Sidorowicz (93), Walawski (100), Żeligowski (111).3. Badania radiologiczne Czarnocka-Karpińska (12, 13, 14, 15, 16)4. Badania czynnościowe dostosowane do dyscyplin sportowych Łukawska (64), Sidorowicz (95).5. Inne badania czynnościowe układu krążeniowo-oddechowego Bartenbach (1), Droszcz (31), Grochmal (34, 35), Klimek (41), Sidorowicz (92).6. Problemy aktywności ruchowej młodzieży Preisler (83, 84, 85, 86, 87, 88), Wasilewska (102).7. Problemy chirurgiczno-traumatologiczne wychowania fizycznego i sportu Czarnocka-Karpińska (11), Czerucki (21), Daab (22), Firsowicz (32), Jakszewicz

(40), Knychalska (42), Lechowski (56), Łukasik (59), Łukawska (65, 66), Moskwa (70, 71, 72), Tokarski (98), Weiss (104), Załoga (108, 109).

8. Elementy higieniczne wychowania fizycznego i sportu (hartowanie, wypoczynek, żywienie)

Buła (9), Droszcz (28), Kozłowski (49, 50), Missiuro (68), Namysłowski (73), Wandokanty (101).

9. Problemy umacniania zdrowia i profilaktyki chorób Łukasik (60), Łukasik Sew. (63), Missiuro (69).10. Historia medycyny sportowej Czarnocka-Karpińska (17, 19, 20), Dec (23), Demel (26), Niedek (74), Ochrymo-

wicz (75), Zajączkowski (105).


W okresie 1951–1960 zwołano cztery Walne Zjazdy Stowarzyszenie Lekarzy Sportowych. Przyjęta na pierwszych powojennych Zjazdach Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych struktura ich programu składała się z części organizacyjnej i naukowej. Jeszcze na Zjeździe w grudniu 1951 r. w Warszawie część organizacyjny poprzedzała część naukową. W kolejnych Zjazdach części naukowe zdecydowanie zdominowały programy Zjazdów i dla podkreślenia swojej wagi dla środowiska lekarskiego, przy-jęły nazwę Ogólnopolskich Konferencji Naukowych Medycyny Sportowej. Organiza-


28

torami Zjazdów wraz z Konferencjami Naukowymi były najprężniej działające w tym okresie środowiska medycyny sportowej, skupione wokół ośrodków akademickich w Warszawie, Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu i Łodzi (24, 51, 54, 55).

V Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych odbył się w dniach 7–8 grudnia 1951 r. w Warszawie, zorganizowany przez warszawskie środowisko sportowo-lekar-skie, pod przewodnictwem dr Juliusza Majkowskiego. Obrady odbywały się w auli Akademii Wychowania Fizycznego (75).

Po oficjalnym otwarciu części naukowej Zjazdu, referat pt. „Ocena wydolności ustroju w świetle nauki Pawłowa” – wygłosił prof. Włodzimierz Missiuro. W drugim dniu Zjazdu referowany był temat „O zapobieganiu urazowości w sporcie” – opracowa-ny przez zespół lekarzy Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie. Podsumo-waniem referatu był ogłoszony przez dr Zdzisława Zajączkowskiego projekt instrukcji o zapobieganiu urazom sportowym i projekt karty zgłoszenia urazu sportowego. W te-matach dowolnych wygłoszono szereg doniesień, które dotyczyły prób czynnościowych układu krążenia (Wacław Sidorowicz, Wanda Czarnocka-Karpińska), znużenia w spo-rcie (Stanisław Grochmal) oraz urazowości w sporcie narciarskim (Leon Bocheński).

Walne Zgromadzenie SLS, odbyte w dniu 7 XII 1951 r., dokonało wyboru władz Stowarzyszenia. Na funkcję prezesa wybrano dr Juliusza Majkowskiego z War-szawy. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia umiejscowiono w Warszawie. Członkami Zarządu Głównego SLS z wyboru zostali: Zdzisław Zajączkowski, Ewa Wrzesińska, Maria Wildenowa, Tadeusz Rożniatowski, Józef Miller, Jerzy Ochrymo-wicz (wszyscy z Warszawy).

Juliusz MAJKOWSKI (1899–1981)

Lekarz higienista, organizator poradnictwa sportowo-lekarskiego w Warszawie, współorganizator Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i wieloletni prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia. Członek Honorowy Stowarzyszenia Leka-rzy Sportowych (1950).


VI Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych odbył się w dniu 28 listopada 1953 r. W Poznaniu, zorganizowany przez poznańskie środowisko sportowo-lekar-skie, pod przewodnictwem dr Eligiusza Preislera. Obrady odbywały się na terenie Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu (47, 89).


29

Głównym tematem części naukowej Zjazdu było zagadnienie badań czynno-ściowych w ocenie wydolności fizycznej ustroju. Referaty wygłosili: Wacław Sidoro-wicz („Obciążenia dozowane w badaniu czynnościowym i ich znaczenie w kontroli treningu”), Stanisław Grochmal („Próby czynnościowe układu krążenia w kontroli treningu”), Eligiusz Preisler („Krzywa EKG w diagnostyce czynnościowej”) i Wanda Czarnocka-Karpińska („Czynnościowe badanie rentgenokimograficzne”). Pozostałe referaty dotyczyły: wieloletniej obserwacji stanu fizycznego studentów wf na pod-stawie próby wysiłkowej (Eligiusz Preisler), regulacyjnych wpływów kory mózgowej na krzywą EKG (Eligiusz Preisler), rentgenowskiego badania objętości serca u spor-towców (Franciszek Jaroszewski), kontroli formy sportowej na podstawie pomiarów tętna i ciśnienia tętniczego (Maria Łukawska), nadciśnienia tętniczego u sportowców (Wacław Sidorowicz), diagnostycznego znaczenia badań odruchowej pojemności płuc (Zofia Knychalska), próby duszności w kontroli treningu (H. Ziemacka), zmian w sile mięśniowej u pięściarzy (Stanisława Wasilewska), chorób skóry u sportowców (Franciszek Sokołowski).

Walne Zgromadzenie SLS, odbyte w dniu 28 XI 1953 r., dokonało wyboru władz Stowarzyszenia. Na funkcję prezesa wybrano dr Zdzisława Zajączkowskiego z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawiono w Warsza-wie. Do składu Zarządu Głównego z ubiegłej kadencji wszedł Tomasz Niedek, które-mu powierzono funkcję sekretarza.

Zdzisław ZAJĄCZKOWSKI (1911–1997)

Lekarz chirurg, specjalista medycyny sportowej, wieloletni dyrektor Centrum Medycyny Sportowej i Głów-nej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie, opiekun polskich ekip olimpijskich na Igrzyskach Letnich w latach 1952–1968. Autor wspomnień lekarskich. Redaktor zbioro-wego kompendium praktycznej medycyny sportowej (1973, 1984). Popularyzator zasad etyczno-deontologicznych PTMS. Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Medy-cyny Sportowej (1977).


VII Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych odbył się w dniach 17–18 grudnia 1957 r. w Krakowie, zorganizowany przez krakowskie środowisko sportowo-lekarskie, pod przewodnictwem dr Jerzego Jedlińskiego. Obrady odbywały się w sali Kasyna V Wojskowego Szpitala w Krakowie (44, 45).

Tematem wiodącym części naukowej Zjazdu było fizjologiczne i patologiczne aspekty wytrenowania i przetrenowania. Referaty wygłosili: Włodzimierz Missiuro („Fizjologiczne i patologiczne podłoże stanów wytrenowania i przetrenowania”),


30

Wanda Czarnocka-Karpińska („Dotychczasowe wyniki stosowania metody rentge-nokimografii do oceny zmian przystosowawczych układu krążenia sportowców”), Franciszek Jaroszewski i Eligiusz Preisler („Zmiany objętości serca i krzywej EKG w przebiegu zaprawy fizycznej”). Pozostałe referaty dotyczyły stanu wydolności fi-zycznej studentów i rehabilitacji ruchowej zaburzeń czynnościowych układu krąże-nia (Eligiusz Preisler, Jerzy Balcerzak, Stanisława Wasilewska), nadciśnienia tętnicze-go u osób uprawiających sport (Zofia Karwan, Jan Lankosz), prób czynnościowych układu krążenia u młodzieży uprawiającej pływanie (Wacław Droszcz, Stefan Krzep-kowski, Maria Łukawska). Znaczącym akcentem konferencji naukowej była sesja końcowa poświecona zdrowotnym następstwom uprawiania pięściarstwa z refera-tami Jerzego Jedlińskiego, Stanisława Lechowskiego i Marii Łukawskiej. Kilka refe-ratów, w tym wiodące, zostały przedstawione podczas, odbywającego się pół roku później, XII Kongresu FIMS w Moskwie (17).

Walne Zgromadzenie SLS, odbyte w dniu 19 XII 1957 r., dokonało wyboru władz Stowarzyszenia. Na funkcję prezesa wybrano doc. dr med. Eligiusza Preislera z Poznania. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia przeniesiono do Poznania. W skład Zarządu Głównego weszli: Jerzy Balcerzak (Poznań) – jako sekretarz oraz członkowie: Kądziołkiewicz (Gdańsk), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Edward Koziński (Warszawa), Seweryn Łukasik (Wrocław), Maria Łuczywek (Poznań), To-masz Niedek (Warszawa), E. Rytel (Słupsk).

Eligiusz Arnold PREISLER (1908–2008)

Lekarz internista, kardiolog, specjalista medycyny sportowej, fizjolog kliniczny, profesor, twórca i kierownik Katedry Medycyny Sportu w Akademii Medycznej w Po-znaniu (1958–1972). Popularyzator wykorzystania aktyw-ności ruchowej w umacnianiu zdrowia studentów i profi-laktyce codziennej hipokinezji osób dorosłych. Inicjator i realizator, z wzorem osobistym, niekonwencjonalnej pra-cy ze studentami medycyny. Wieloletni przewodniczący Komisji Badań Wpływu Ćwiczeń Fizycznych na Organizm, później Fizjologii Pracy, Aktywności Ruchowej i Wpływów

Środowiskowych Komitetu Nauk Fizjologicznych PAN (1969–1977). Prezes Zarzą-du Głównego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1957–1961). Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1977).


VIII Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych odbył się w dniach 20–21 listopada 1959 r. we Wrocławiu, zorganizowany przez wrocławskie środowisko spor-towo-lekarskie, pod przewodnictwem dr Lechosława Deca. Protektorat nad Zjazdem


31

objął twórca Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego we Wrocławiu i jej pierwszy Rektor, prof. Andrzej Klisiecki (23).

Wiodącymi tematami „Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Medycyny Spor-towej” były: zagadnienia zdrowia i rozwoju fizycznego młodzieży uprawiającej sport oraz możliwości wykorzystania w medycynie wartości profilaktycznych różnych form wychowania fizycznego. Wyczerpujące referaty w zakresie pierwszego tematu wygłosili: Andrzej Klisiecki („Wychowanie fizyczne w wieku rozwojowym”), Tadeusz Nowakowski („Wychowanie fizyczne jako problem pediatryczny” oraz Eligiusz Pre-isler („Zagadnienie opieki lekarskiej w sporcie młodzieżowym”). Temat drugi został przedstawiony kompleksowo w trzech referatach: Stefana Łukasika („Kultura fizycz-na jako czynnik profilaktyczny w zmianach inwolucyjnych i stanach chorobowych narządu ruchu”), Seweryna Łukasika („Wychowanie fizyczne w profilaktyce chorób wewnętrznych”) i Stanisława Grochmala („Rola wychowania fizycznego w zapobie-ganiu chorobom układu nerwowego”). Referaty wiodące uzupełniło 25 doniesień obejmujących aktualne problemy medyczne sportu wyczynowego. Referaty Zjazdo-we zostały opublikowane w specjalnym numerze czasopisma „Kultura Fizyczna”.

Walne Zgromadzenie SLS, odbyte w dniu 21 XI 1959 r., dokonało wyboru władz Stowarzyszenia. Na funkcję prezesa wybrano ponownie doc. dr med. Eligiusza Pre-islera z Poznania. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawiono w Pozna-niu. W skład Zarządu Głównego weszli: Jerzy Balcerzak (Poznań) – jako sekretarz oraz członkowie: Władysław Czerucki (Łódź), Lechosław Dec (Wrocław), Zofia Knychal-ska-Karwan (Kraków), Edward Koziński (Warszawa), Seweryn Łukasik (Wrocław), Stanisław Michalski (Gdańsk), Leszek Namysłowski (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Bolesław Buła (Wrocław), Stanisław Grochmal (Kraków), E. Rytel (Słupsk).

Walne Zgromadzenie nadało tytuły Członków Honorowych SLS prof. prof. An-drzejowi Klisieckiemu, Dawidowi B. Dill’owi (USA) i Kalmanowi Lissak’owi (Węgry).

Andrzej KLISIECKI (1895–1975)

Lekarz fizjolog, profesor, jeden z pionierów tworzenia szkolnictwa wyższego we Wrocławiu, pierwszy rektor Wyż-szej Szkoły Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Inicja-tor jednoczesnych studiów studentów medycyny i wycho-wania fizycznego.



32

David Bruce DILL (1891–1986)

Lekarz fizjolog, profesor, współtwórca i wieloletni kierownik Laboratorium Zmęczenia w Uniwersytecie Ha-rvarda w Bostonie.

Urodził się w 1891 r. w Kansas. Pierwsze stopnie na-ukowe uzyskał na Occidental College w Kalifornii (B.S.) w 1913 r. i na Stanford University (M. A.) w 1914 r. Po dwu latach nauczania chemii w szkołach średnich w Kalifornii, został zatrudniony w Urzędzie Chemii Ministerstwa Rolnic-twa USA (1916–1923). W 1923 r. powrócił do Stanford jako

wykładowca chemii i dwa lata później uzyskał stopień doktora (Ph. D.), rozpoczyna-jąc współpracę naukową z L.J. Hendersonem w Uniwersytecie Harvarda w Bostonie. Był jednym ze współtwórców ośrodka naukowego (1927), słynnego Laboratorium Zmęczenia (Harvard Fatigue Laboratory) w Szkole Zdrowia Publicznego, z którym był związany do 1947 r. W czasie II wojny światowej służył w Korpusie Wojsk Lotni-czych i Kwatermistrzowskich. W 1947 r. przyjmuje stanowisko dyrektora naukowego Działu Medycznego Wojskowego Centrum Chemicznego w Edgewood, Maryland. Po przejściu na emeryturę w 1961 r. wszedł w skład profesorskiego zespołu naukowe-go w Uniwersytecie w Indiana i Uniwersytecie w Nevadzie. W latach 1950–1951 był prezydentem Amerykańskiego Towarzystwa Fizjologicznego (APS). Był jednym z za-łożycieli (1951) Komitetu Fizjologów Seniorów w APS, którym kierował do 1980 r. Miał znaczący współudział w rozwoju fizjologii wysiłków fizycznych i środowisko-wej. Prowadził badania fizjologiczne w warunkach laboratoryjnych i naturalnych (w tym na sobie). Badania dotyczyły mechanizmów zmęczenia, wpływu warunków środowiskowych na organizm (wysokogórskich, tropikalnych, pustynnych), zmian fizjologicznych towarzyszących starzeniu się, kryteriów wieku fizjologicznego. Kolej-ne jubileusze wiekowe, czcił organizacją wypraw z samoobserwacją reakcji własnego organizmu. Kontynuował badania na pustyni Nevada do dziewięćdziesiątego piątego roku życia. Jeszcze podczas wiosennego zebrania APS w St. Louis w 1986 r. przed-stawił raport jego badań nad wydolnością aerobową i starzeniem się. Przed wielu laty powiedział: „Lepiej jest pragnąć zmęczenia, niż bać się go. Życie bez wysiłku jest mało interesujące i niezdrowe. Szczęśliwy człowiek mający pracę, która go męczy, daje mu dobry apetyt i zdrowy sen nocny”. Był zaprzyjaźniony z wieloma polskimi fizjologami, których gościł w Harvard Fatigue Laboratory. Zmarł w 1986 r.

Kalman LISSAK (1908–1982)Lekarz fizjolog, profesor, wieloletni kierownik Instytutu Fizjologii w Uniwer-

sytecie w Pecs (Węgry).Urodził się w 1908 r. Pracę naukową rozpoczął w Instytucie Patofizjologii w Bu-

dapeszcie, od 1933 r. w Instytucie Fizjologii w Debreczynie. W 1943 r. został kierowni-


33

kiem Instytutu Fizjologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu w Pecs, którym kierował przez 35 lat (1943–1978). Miał wybitne osiągnięcia w działalności dydaktycznej i na-ukowej. W tym czasie był trzykrotnie wybierany dziekanem i raz rektorem Uniwersy-tetu w Pecs. Był członkiem Węgierskiej Akademii Nauk, prezydentem Węgierskiego Towarzystwa Fizjologicznego. Głównym kierunkiem zainteresowań naukowych były badania nerwowych mechanizmów zachowań, wykorzystując elektrofizjologiczne techniki badań oraz fizjologia wysiłków fizycznych. Był autorem podręczników aka-demickich z zakresu fizjologii ćwiczeń fizycznych. Od początku kariery zawodowej był zainteresowany sportem. Był popularyzatorem ćwiczeń fizycznych wśród studentów medycyny. Pozostawał aktywnym członkiem szeregu Węgierskich organizacji (Komi-tetu Naukowego Wychowania Fizycznego, Węgierskiego Komitetu Olimpijskiego). Był zaprzyjaźniony ze środowiskiem polskich fizjologów pracy. Zmarł w 1982 r.

Podsumowanie

Wydarzenia obejmujące lata 1951–1960 określono jako okres kształtowania struktur organizacyjnych medycyny sportowej do ustanowienia specjalizacji lekar-skiej. W retrospektywnej ocenie tych wydarzeń można było wyróżnić, uwarunko-wane nade wszystko tłem społeczno politycznym w kraju, dwa etapy: etap tworzenia państwowego systemu poradnictwa sportowo-lekarskiego i zespołowych badań na-ukowych (1951–1956) i etap rozszerzania zainteresowań medycyny sportowej proce-sem umacniania zdrowia i prewencji chorób ogółu społeczeństwa (1957–1960).

W okresie tym znaczącymi wydarzeniami w dziejach medycyny sportowej w Polsce były:1. Utworzenie systemowe placówek poradnictwa sportowo-lekarskiego, z wiodący-Utworzenie systemowe placówek poradnictwa sportowo-lekarskiego, z wiodący-

mi zadaniami przychodni wojewódzkich (1951) i po latach doświadczeń określe-nia ich struktury organizacyjnej i zadań szczegółowych (1960).

2. Określono zadania lekarza sportowego, umożliwiając wykorzystanie części czasu opłacanego na przebywanie na zgrupowaniach sportowych lub na kontroli tre-ningu sportowego w ośrodkach miejscowych (1953).

3. Rozpoczęła działalność Komisja Lekarska Polskiego Komitetu Olimpijskiego (1954).4. Duże międzynarodowe zawody sportowe (wieloetapowy wyścig kolarski, mi-Duże międzynarodowe zawody sportowe (wieloetapowy wyścig kolarski, mi-

strzostwa Europy w boksie) stały się miejscem interdyscyplinarnych naukowych badań sportowo-lekarskich (1953, 1956).

5. Opublikowano podstawowe opracowania metodyki badań czynnościowych ukła-Opublikowano podstawowe opracowania metodyki badań czynnościowych ukła-du krążenia, dostosowane do praktyki lekarskiej w sporcie i wychowaniu fizycz-nym (1952–1960).

6. Medycyna sportowa została uznana jako specjalizacja lekarska II stopnia (1958).7. Powołano dwie wyspecjalizowane placówki naukowe: Klinikę Zdrowego Czło-Powołano dwie wyspecjalizowane placówki naukowe: Klinikę Zdrowego Czło-

wieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie (1954) i Katedrę Me-dycyny Sportu w Akademii Medycznej w Poznaniu (1958).

Podsumowania

34

8. Odbyły się cztery Zjazdy Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych. W Warszawie (1951), Poznaniu (1953), Krakowie (1957) i Wrocławiu (1959).

Piśmiennictwo1. Bartenbach B.: Współczynnik krążeniowo-oddechowy Skibińskiego w ocenie zdol-

ności do pracy chorych na gruźlicę. Gruźlica, 1953; 21 (12): 867–872.2. Bober S.: Zachowanie się krzywej balistokardiograficznej pod wpływem wysiłku.

Acta Physiologica Polonica, 1954; 5 (fasc. 3): 291–301.3. Bober S., Grzęda W.: Elektrokardiogram spoczynkowy i wysiłkowy u bokserów.

Acta Physiologica Polonica, 1954; 5 (fasc. 3): 303–307.4. Bober S.: Elektrokardiogram spoczynkowy u kolarzy dobrze wytrenowanych. Acta

Physiologica Polonica, 1955; 6 (fasc. 2): 223–226.5. Bober S.: Balistokardiogram wysiłkowy u kolarzy. Polski Tygodnik Lekarski,

1957; 12 (nr 22): 826–830.6. Bober S., Wolf J.: Wyniki wyjściowych badań elektrokardiograficznych u kolarzy

biorących udział w IX wyścigu pokoju. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (2): 287–298.

7. Bober S., Hantschel K., Wolf J.: Wyniki badań elektrokardiograficznych na eta-pach kontrolnych u kolarzy biorących udział w IX wyścigu pokoju. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (2): 299–315.

8. Bolechowski F., Preisler E.: Wpływ stanów startowych oraz wysiłków trwałych na elektrokardiogram narciarzy. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Lekarski. Prace Komisji Medycyny Doświadczalnej. Poznań, 1954; 10, s. 299–338.

9. Buła B.: Wpływ hartowania na organizm. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1960; 4 (2): 185–189.

10. Buła B., Iwankiewicz S., Domosławski Z.: Dzieje medycyny sportowej na Dolnym Śląsku w latach 1946–1993. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (9): 12.

11. Czarnocka-Karpińska W.: Uszkodzenia narciarskie w Akademii Wychowania Fi-zycznego. Kultura Fizyczna, 1951; 5 (11–12): 689–719.

12. Czarnocka-Karpińska W.: Obserwacje radiologiczne serca po wysiłku długotrwa-łym. Kultura Fizyczna, 1952; 6 (4): 233–252.

13. Czarnocka-Karpińska W.: Czynnościowe zmiany układu szkieletowego u sportow-ców. Kultura Fizyczna, 1953; 7 (5): 355–367.

14. Czarnocka-Karpińska W.: Czynnościowe badania układu krążenia w praktyce le-karsko-sportowej. PZWL, Warszawa, 1956, ss. 194.

15. Czarnocka-Karpińska W.: Charakterystyczne cechy układu krążenia bokserów. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (1): 149–165.

16. Czarnocka-Karpińska W.: Wyniki rentgenologicznych badań kolarzy-wyczynow-ców. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (2): 243–266.

17. Czarnocka-Karpińska W.: XII Międzynarodowy Kongres Medycyny Sportowej w Moskwie 1958 r. 30-lecie FIMS. Kultura Fizyczna, 1958; 12 (9): 668–671.


35

18. Czarnocka-Karpińska W.: Medycyna Sportowa. Polski Tygodnik Lekarski, 1959; 14 (nr 13): 561–562.

19. Czarnocka-Karpińska W.: Zagadnienia medyczne oraz ich realizacja w CIWF i AWF. W: Akademia Wychowania Fizycznego w latach 1929–1959. Księga pa-miątkowa. Sport i Turystyka, Warszawa, 1960, s. 263–276.

20. Czarnocka-Karpińska W.: Samodzielna Pracownia Radiologiczna (1953–1967). Wychowanie Fizyczne i Sport, 1968; 12 (4): 55–60.

21. Czerucki W.: Złamania łękotek u sportowców w świetle doświadczeń Centralnej Wojewódzkiej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi. Kultura Fizyczna, 1953; 7 (8): 600–610.

22. Daab J., Teleszyński Z.: Wyniki doleczania po uszkodzeniach łękotek u górników i sportowców. Chirurgia Narządu Ruchu, 1954; 19 (1): 33–38.

23. Dec L., Łukasik Sw.: Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Me-dycyny Sportowej we Wrocławiu połączonej z Walnym Zjazdem Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (20–21 listopada 1959 r.). Polski Tygodnik Lekarski, 1960; 15 (nr 28): 1087–1090.

24. Dec L.: Początek i drogi rozwoju polskiej medycyny sportu. Sport Wyczynowy, 1978; 16 (10–11): 3–15.

25. Dec L.: Stanowisko medycyny wobec kultury fizycznej – Geneza i rozwój opie-ki lekarskiej nad sportowcami w województwie śląskim i Zagłębiu Dąbrowskim. W: Rechowicz H. (red). Z dziejów kultury fizycznej na Śląsku i Zagłębiu Dą-browskim. AWF, Katowice, 1989, s. 21–32.

26. Demel M.: Instytut Naukowy Kultury Fizycznej w Warszawie. Struktura i działal-ność w pierwszym X-leciu 1953–1963. PWN, Warszawa, 1964, ss. 38.

27. Domosławski Z., Kornaszewski W.: Nadciśnienie u młodzieży uprawiającej sport. Kultura Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 395–398.

28. Droszcz W.: Jak usuwać zmęczenie? Koło Sportowe, 1955; 4 (4): 30–32.29. Droszcz W., Krzepkowski S., Łukawska M., Krauze W.: Szmery przygodne na tęt-

nicy płucnej u młodzieży. Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej, 1958; 28 (8): 1091–1099.

30. Droszcz W.: Współczynnik krążeniowo-oddechowy Skibińskiego u młodzieży uprawiającej pływanie. Polski Tygodnik Lekarski, 1959; 14 (nr 13): 567–572.

31. Droszcz W.: Układ krążenia chłopców uprawiających pływanie w świetle próby Schneidera. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (3): 467–472.

32. Firsowicz M.: Uszkodzenia narciarskie w AWF. Kultura Fizyczna, 1955; 9 (2): 128–136.

33. Grochmal S.: Znużenie w sporcie. Kultura Fizyczna, 1952; 6 (1): 15–20.34. Grochmal S.: Próby czynnościowe układu krążenia w kontroli treningu. Kultura

Fizyczna, 1954; 8 (6): 438–446.35. Grochmal S.: Próby czynnościowe układu krążenia w kontroli treningu. Kultura

Fizyczna, 1954; 8 (6): 438–446.

Piśmiennictwo

36

36. Instrukcja nr 8/53 Ministra Zdrowia z dnia 10 lutego 1953 r. w sprawie norm ba-dań sportowo-lekarskich. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Zdrowia, nr 4, poz. 27.

37. Instrukcja nr 9/53 Ministra Zdrowia z dnia 11 lutego 1953 r. w sprawie opieki sportowo-lekarskiej w czasie treningów i zawodów sportowych. Dziennik Urzędo-wy Ministerstwa Zdrowia, nr 5, poz. 34.

38. Instrukcja nr 20/60 Ministra Zdrowia z dnia 9 kwietnia 1960 r. w sprawie ramowej struktury organizacyjnej wojewódzkich przychodni (poradni) sportowo-lekarskich. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Zdrowia, nr 9, poz. 41.

39. Iwankiewicz S.: A było to tak...Wspomnienia. Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław, 2001, s. 158–161.

40. Jakszewicz F.: Zapobieganie urazowości w gimnastyce. Kultura Fizyczna, 1952; 6 (5): 405–409.

41. Klimek A.: Analiza krzywych oddychania w próbach duszności. Wychowanie Fi-zyczne i Sport, 1957; 1 (1): 87–98.

42. Knychalska Z.: Mechanizm uszkodzenia sportowego twarzy ze szczególnym uwzględnieniem szczęk zębów. Kultura Fizyczna, 1953; 7 (7): 530–537.

43. Knychalska-Karwan Z., Lankosz J.: Zachowanie się ciśnienia tętniczego krwi u osób uprawiających sport, wykazujących skłonność do nadciśnienia. Kultura Fi-zyczna, 1958; 12 (12): 848–854.

44. Knychalska-Karwan Z.: Dzieje poradnictwa sportowo-lekarskiego w Krakowie (1948–1991). Medicina Sportiva, 1999; 3 (1): 71–74.

45. Knychalska-Karwan Z.: Historia Koła Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1958–1961) i krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Medycyny Sporto-wej (1961–1998). Medicina Sportiva, 1999; 3 (3): 231–236.

46. Komunikat w sprawie kontroli lekarskiej w ruchu sportowym. Dziennik Urzędo-wy Ministerstwa Zdrowia, 1953, nr 20, poz. 153.

47. Konferencja Naukowa i Walny Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych. Prze-gląd Sportowy, 1953; 9 (nr 100): 2.

48. Kornaszewski W.: Badania elektrokardiograficzne uczestników I Międzynarodo-wych Zawodów Szybowcowych w Polsce w 1954 r. Kultura Fizyczna, 1955; 9 (3): 203–205.

49. Kozłowski S.: Badania nad fizjologicznym mechanizmem czynnego wypoczynku. Acta Physiologica Polonica, 1952; 3 (fasc. 1): 85–93.

50. Kozłowski S.: Dalsze badania nad fizjologicznym mechanizmem wypoczynku czynnego. Acta Physiologica Polonica, 1952; 3 (fasc. 3) 84–90.

51. Kuński H.: Zjazdy Naukowe Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Polskiego To-warzystwa Medycyny Sportowej (1937–1996). PTMS, Warszawa-Poznań, 1999, ss. 202.

52. Kuński H.: Dzieje poradnictwa sportowo-lekarskiego w Łodzi (1929–1999). Me-dycyna Sportowa, 2000; 16 (3): 29–31.


37

53. Kuński H.: Od kursów informacyjnych dla lekarzy sportowych do specjalizacji z medycyny sportowej. Medycyna Sportowa, 2002; 18 (6): 219–228.

54. Kuński H.: Szkic historii Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Polsce (1937–1961). Medycyna Sportowa, 2007; 23 (1): 50–54.

55. Kuński H.: Siedemdziesiąt lat Polskich Towarzystw Medycyny Sportowej (1937–2007). Medicina Sportiva, 2007; 11 (Suppl.1): S9–12.

56. Lechowski S.: Dwa przypadki krwiaka podtwardówkowego po urazie głowy w cza-sie treningu pięściarskiego. Polski Tygodnik Lekarski, 1959; 14 (nr 9): 394–396.

57. Łazowski E.: Rola lekarzy w wychowaniu fizycznym. Wychowanie Fizyczne, 1950; 4 (4-%): 176–183.

58. Łukasik S.: Metodyka badań masowych w zakresie chirurgii i ortopedii. Wychowa-nie Fizyczne, 1949; 3 (7): 49–56.

59. Łukasik S.: Zapobieganie urazom w sporcie kolarskim. Kultura Fizyczna, 1952; 6 (6): 450–455.

60. Łukasik S.: Kultura fizyczna jako czynnik profilaktyczny w zmianach inwolucyjnych i stanach chorobowych narządów ruchu. Kultura Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 295–301.

61. Łukasik Sw.: Rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe u sportowców. Polskie Ar-chiwum Medycyny Wewnętrznej, 1957; 27 (2): 249–266.

62. Łukasik Sw., Dec L.: O tzw. sercu sportowca. Polskie Archiwum Medycyny We-wnętrznej, 1959; 29 (1): 51–58.

63. Łukasik Sw.: Wychowanie fizyczne w profilaktyce chorób wewnętrznych. Kultura Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 302–301.

64. Łukawska M.: Oceny stanu układu krążenia biegaczy na podstawie zachowania się tętna podczas treningów tempowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (2): 357–360.

65. Łukawska M.: Zmiany zwyrodnieniowe układu kostnego u sportowców. Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej, 1958: 28 (3): 401–414.

66. Łukawska M.: Trzy przypadki złamania żuchwy u bokserów. Polski Tygodnik Le-karski, 1959; 14 (nr 13): 580–583.

67. Missiuro W.: Uwagi w sprawie kontroli lekarskiej w wychowaniu fizycznym i spo-rcie. Kultura Fizyczna, 1953; 7 (6): 429–433.

68. Missiuro W., Kozłowski S., Wojcieszak I.: Wpływ środowiskowych bodźców na-tury społecznej na funkcje wegetatywne i zdolność do wysiłku fizycznego. Acta Physiologica Polonica, 1953; 4 (fasc. 3): 207–218.

69. Missiuro W.: Stan fizyczny i wydolność ustroju w świetle nauki Pawłowa. Acta Physiologica Polonica, 1952; 3 (dod. 3): 11–36; to samo: Kultura Fizyczna, 1953; 7 (2): 100–119.

70. Moskwa J.: Zapobieganie urazom dłoni i nadgarstka w boksie. Kultura Fizyczna, 1956; 10 (5): 374–378.

71. Moskwa J.: Utajona tarń dwudzielna jako przyczyna bólów lędźwiowo-krzyżo-wych u sportowców. Polski Tygodnik Lekarski, 1959; 14 (nr 13): 584–585.

Piśmiennictwo

38

72. Moskwa J., Zajączkowski Z.: Analiza przypadków urazów sportowych leczonych w Miejskim Szpitalu Chirurgii Urazowej w Warszawie. Kultura Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 345–350.

73. Namysłowski L.: Nowe poglądy na żywienie sportowców. Kultura Fizyczna, 1957; 11 (7): 538–541.

74. Niedek T.: Z działalności „Kliniki Zdrowego Człowieka” Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w latach 1953–1955. Kultura Fizyczna, 1957; 11 (8): 601–606.

75. Ochrymowicz J.: Z obrad V-ego Walnego Zjazdu Stowarzyszenia Lekarzy Sporto-wych. Kultura Fizyczna, 1952; 6 (1): 63–64.

76. Okólnik nr 66/49 z dnia 8 listopada 1949 r. w sprawie utworzenia Centralnych Wojewódzkich Poradni Sportowo-Lekarskich. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Zdrowia, nr 22, poz. 161.

77. Okólnik nr 69/50 z dnia 22 września 1950 r. w sprawie nadania statutu Central-nym Wojewódzkim Poradniom Sportowo-Lekarskim. Dziennik Urzędowy Mini-sterstwa Zdrowia, nr 19, poz. 156.

78. Okólnik nr 12/51 z dnia 9 lutego 1951 r. w sprawie nadania statutu Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Zdrowia, nr 4, poz. 28.

79. Płachecka-Gutowska M.: Zmiany obrazu krwinek białych pod wpływem długo-trwałego treningu oraz krótkoterminowego wysiłku fizycznego u sportowców ka-dry olimpijskiej. Kultura Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 336–339.

80. Preisler E.: Zagadnienie badań lekarskich w sporcie przed masowymi imprezami. Kultura Fizyczna, 1951: 5 (4): 237–246.

81. Preisler E.: Zmiany fizjologiczne u pływaków po grze w piłkę wodną. Zmiany fi-zjologiczne u kajakowców po wiosłowaniu na 10 000 m. W: Badania z fizjologii sportu w terenie u pływaków, kajakowców i narciarzy. Zbiór prac pod red. J. Roguskiego, PZWL, Warszawa, 1952, ss. 63.

82. Preisler E.: Zadania i organizacja kontroli lekarskiej w Wyższych Szkołach Wycho-wania Fizycznego. Kultura Fizyczna, 1953; 7 (5); 445–456.

83. Preisler E., Wróblewska D., Doręgowska E.: Wydolność fizyczna młodzieży me-dycznej w świetle próby czynnościowej układu krążenia. Cz. II. Kultura Fizyczna, 1958; 12 (4): 273–279.

84. Preisler E.: Badanie czynnościowe w ocenie wydolności ustroju. Zmiany krzywej elektrokardiograficznej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (4): 567–596.

85. Preisler E.: Badanie czynnościowe układu krążenia w ocenie wydolności ustroju. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (3): 445–465.

86. Preisler E., Wasilewska S.: Stany obniżonej wydolności fizycznej u młodzieży me-dycznej. Kultura Fizyczna, 1958; 12 (6): 422–432.

87. Preisler E.: Układ krążenia młodzieży w wieku szkolnym w świetle badań czynno-ściowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1959; 3 (4): 647–652.

88. Preisler E.: Zagadnienie opieki lekarskiej w sporcie młodzieżowym. Kultura Fi-zyczna, 1960; 14 (5–6): 369–373.


39

89. Preisler E., Fibak J.: Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej. Oddział poznań-ski, 1946–1983. W: Dzieje Naukowych Towarzystw Medycznych w Poznaniu w latach 1832–1983. Wyd. AM im. K. Marcinkowskiego, Poznań, 1983, s. 173–185.

90. Sidorowicz W.: Przeciwwskazania przy uprawianiu sportu zawodniczego z punktu widzenia internistycznego. Prasa Wojskowa, Warszawa, 1949, ss. 72.

91. Sidorowicz W.: Zachowanie się układu krążenia u maratończyków. Polskie Archi-wum Medycyny Wewnętrznej, 1951; 21 (1): 128–131.

92. Sidorowicz W.: Próby czynnosciowe układu krążenia. Postępy Kardiologii, 1952; 1: 325–336.

93. Sidorowicz W.: Zespół dodatkowych wychyleń odcinka PQ (fala delta) w obrazie elektrokardiograficznym u sportowców. Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrz-nej, 1953; 23 (6): 841–860.

94. Sidorowicz W.: Współczesne poglądy na wpływ sportu na układ krążenia. Postępy Kardiologii, 1954; 3: 115–141.

95. Sidorowicz W.: Badanie układu krążenia podczas treningu jako ocena formy spor-towej. Kultura Fizyczna, 1957; 11 (11): 867–874.

96. Sidorowicz W.: Ocena formy sportowej na podstawie próby ortostatycznej. Kultu-ra Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 321–328.

97. Tokarski S.: Wskazania i przeciwwskazania do uprawiania sportu zawodniczego i ćwiczeń gimnastycznych przy schorzeniach chirurgicznych i ortopedycznych. Prasa Wojskowa, Warszawa, 1949, ss. 100.

98. Tokarski S.: Profilaktyka uszkodzeń w piłce nożnej. Kultura Fizyczna, 1958; 12 (7): 493–506.

99. Tomasik M.: Medycyna sportowa w działalności dydaktycznej i naukowej Akade-mii Medycznej w Poznaniu w latach 1955–1976 oraz Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1919–1950. Medycyna Sportowa, 2002; 18 (8): 362–373.

100. Walawski J.: Dodatkowa analiza krzywych elektrokardiograficznych uzyskanych w sporcie. Polski Tygodnik Lekarski, 1952; 7 (nr 20): 650–652.

101. Wandokanty F.: Zapotrzebowanie kaloryczne i budulcowe młodzieży uprawiającej sport. Kultura Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 363–368.

102. Wasilewska S.: Profilaktyczne zadania wychowania fizycznego w świetle badań stanu fizycznego młodzieży. Kultura Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 312–317.

103. Weber M., Weinberg-Onichimowska D.: Stan kliniczny kadry olimpijskiej. Kultu-ra Fizyczna, 1960; 14 (5–6): 329–332.

104. Weiss M.: Leczenie sportowych urazów stawu skokowego górnego. Kultura Fizycz-na, 1951; 5 (3): 166–170.

105. Zajączkowski Z.: Kontrola lekarska w wychowaniu fizycznym i sporcie. Kultura Fizyczna, 1954; 8 (8): 627–635.

106. Zajączkowski Z.: Opieka lekarska w długofalowych przygotowaniach olimpijskich. Kultura Fizyczna, 1962; 6 (4): 429–438.

Piśmiennictwo

40

107. Zajączkowski Z.: Wspomnienia lekarza olimpijskiego. Sport i Turystyka, Warsza-wa, 1972.

108. Załoga K.: Leczenie fizykalne urazów sportowych. Kultura Fizyczna, 1953; 7 (5): 393–400.

109. Załoga K.: Leczenie przystawowych uszkodzeń stawu skokowego. Kultura Fizycz-na, 1955; 9 (5): 362–367.

110. Zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 maja 1958 r. w sprawie zasad i trybu uznawania lekarzy za specjalistów. Monitor Polski, 1958, nr 45, poz. 263.

111. Żeligowski H.: Zagadnienie wad serca w poradnictwie sportowo-lekarskim. Polski Tygodnik Lekarski, 1956; 11 (nr 24): 1067–1069.


41

Rozdział 3

OKRES UMACNIANIA MEDYCYNY SPORTOWEJ

JAKO DZIEDZINY INTERDYSCYPLINARNEJ (1961–1974)


Wdrażanie do praktycznej działalności instrukcji Ministra Zdrowia z dnia 9 kwietnia 1960 r. w sprawie ramowej struktury organizacyjnej wojewódzkich przy-chodni sportowo-lekarskich, uzupełnione instrukcją z dnia 14 kwietnia 1961 r. określa-jącą strukturę organizacyjną Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie, przekształconej z Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej (48). Dyrektorem Przychodni pozostał dr Wacław Sidorowicz. W ten sposób został wprowadzony względny ład orga-nizacyjny w poradnictwie sportowo-lekarskim na terenie całego kraju.

W kwietniu 1963 r. doszło do zmiany na stanowisku dyrektora Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej. Kierownictwo Przychodni objęli wychowankowie ustępującego dyrektora dr Wacława Sidorowicza z dr Stefanem Krzepkowskim na czele jako jej dyrektorem. Energicznie podjęto się etapowej realizacji zadania umac-niania roli poradnictwa sportowo-lekarskiego w systemie organizacji otwartej opieki zdrowotnej (28). Podstawowym zadaniem stało się egzekwowanie obowiązku badania sportowo-lekarskiego i ich dokumentacja. W tym celu opracowano i wdrożono ksią-żeczkę sportowo-lekarską zawodnika. W 1962 r. Komisja Opieki Zdrowotnej Głów-nego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki zdecydowała się przyjąć wzór książeczki sportowo-lekarskiej, która następnie została wprowadzona do użytku zarządzeniem z dnia 31 października 1962 r. Pierwszy nakład przeznaczono eksperymentalnie dla zawodników kadry olimpijskiej w niektórych dyscyplinach sportu. Zarządzenie Przewodniczącego GKKFiS z dnia 2 maja 1966 r. wprowadziło książeczkę jako do-kument obowiązujący od 1 czerwca 1966 r. wszystkich zawodników uprawiających boks, judo, podnoszenie ciężarów, sporty motorowe, szermierkę i zapasy, dla zawod-ników I, II i III ligi w piłce nożnej oraz czołówki w pozostałych dyscyplinach sportu.

42

Książeczka wydana przez Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki, zawierała obok informacji osobowych, dane z pomiarów biometrycznych, badania lekarskie-go zakończonego orzeczeniem, o chorobach i sposobie ich leczenia, zaleceniach dla zawodnika i trenera (80). Mógł być notowany udział w zawodach i jego rezultaty, co szczególnie przestrzegały Polski Związek Bokserski i Polski Związek Zapaśniczy. Z zapisów w prawidłowo prowadzonej książeczce można było ocenić rozwój morfo-logiczny i czynnościowy zawodnika i regularność badań.

Kolejnym zadaniem było przygotowanie treści rozporządzenia Ministra Zdro-wia i Opieki Społecznej w sprawie badań lekarskich osób uprawiających w sposób zorganizowany ćwiczenia ruchowe. Rozporządzenie z dnia 30 lipca 1969 r. stanowiło podstawę wprowadzenia ładu ustawowego w organizacji poradnictwa sportowo-le-karskiego (182). W szczegółach regulowało ono zasady i tryb przeprowadzania ba-dań lekarskich osób uprawiających w sposób zorganizowany – w ramach organizacji sportowych, turystycznych i wychowania fizycznego – sport, turystykę kwalifikowa-ną i wychowanie fizyczne. Określało też placówki upoważnione do badań lekarskich zawodników uprawiających sport wyczynowy. Były nimi Centralna i Wojewódzkie Przychodnie Sportowo-Lekarskie i poradnie oraz lekarze upoważnieni przez te przy-chodnie. Do nadzoru specjalistycznego została zobowiązana Przychodnia Centralna. Ustalono rodzaje badań lekarskich – wstępne (kwalifikacyjne), okresowe i okoliczno-ściowe oraz ich częstotliwość w zależności od wieku i dyscypliny sportowej. Rozpo-rządzenie nie wyznaczało standardu badań, który był kształtowany przez okoliczno-ściowe pisma – wytyczne dyrektora Centralnej Przychodni.

Opieka w sportach olimpijskich była zabezpieczona w oparciu o działalność: 1) Komisji Lekarskiej Polskiego Komitetu Olimpijskiego; 2) Zespołu Lekarskiego tzw. koordynatorów przy Centralnym Ośrodku Przygotowań Olimpijskich; 3) Lekarzy po-szczególnych Związków Sportowych lub Komisji Lekarskich tych Związków; 4) Sieci poradnictwa sportowo-lekarskiego (Głównej/Centralnej Przychodni Sportowo-Le-karskiej i niektórych Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich); 5) Kliniki Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie (68, 204, 211).

Opiekę lekarską w sporcie młodzieżowym sprawowały Poradnie Wychowania Fizycznego i Sportu Szkolnego w strukturach organizacyjnych Wojewódzkich Przy-chodni Higieny Szkolnej. Placówki te, bezpośrednio podlegające Wydziałowi Zdro-wia, działające równolegle z Wojewódzkimi Przychodniami Sportowo-Lekarskimi, zabezpieczały kontrolę lekarsko-sportową w sporcie młodzieżowym (109).

W końcu lat sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych XX wieku, na ła-mach prasy fachowej odbyła się ożywiona dyskusja o zadaniach medycyny sportowej i roli lekarza sportowego. W styczniu 1968 r. na XII Zjeździe Naukowym Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej we Wrocławiu dr Zdzisław Zajączkowski zapro-ponował następującą definicję:” Medycyna sportowa jest gałęzią medycyny zajmującą się człowiekiem zdrowym, uprawiający jakiekolwiek formy wychowania fizycznego,

Okres umacniania medycyny sportowej jako dziedziny interdyscyplinarnej (1961–1974)

43

celem podniesienia jego potencjału zdrowia, zarówno fizycznego jak psychicznego. Doświadczenia medycyny sportowej są wykorzystywane dla celów profilaktyki i lecz-nictwa przez inne gałęzie medycyny”. Po kolejnych przemyśleniach, uwzględniając kryteria charakteryzujące dyscyplinę naukową, definicję zmodyfikował określając, że „Medycyna sportowa jest gałęzią medycyny, której przedmiotem badania i kontroli jest zdrowy człowiek, uprawiający jakiekolwiek formy wychowani fizycznego, w celu podniesienia jego potencjału zdrowia fizycznego i psychicznego. Doświadczenia me-dycyny sportowej są wykorzystywane dla celów profilaktyki, lecznictwa i rehabilitacji w innych specjalnościach medycznych” (215). Do definicji wprowadzono zalecenie kontroli, która nie zawsze polega na badaniu. Czynność kontroli może bardziej usta-wia lekarza nie tylko w stosunku do kontrolowanego, ale również dokładniej określa jego stosunek do oceny zaleceń prowadzącego ćwiczenia. Trudno się oprzeć wraże-niu, że zaproponowana definicja miało duże tło ideologiczne, było odzwierciedle-niem tendencji propagowanych w ówczesnej medycynie sportowej wg S. Letunowa.

W tym samym czasie zadania medycyny sportowej i wytyczne do badań nauko-wych określili lekarze klinicyści. Ówczesny kierownik Zakładu Medycyny Sportowej INKF w Warszawie, dr Janusz Szajewski (195), w artykule redakcyjnym Polskiego Ar-chiwum Medycyny Wewnętrznej, zadania medycyny sportowej rozumiał następująco. „Zwalczanie szkód, które może powodować uprawianie sportu, jest pierwszym, choćby z historycznych względów, zadaniem medycyny sportowej. Drugim, społecznie naj-ważniejszym, zadaniem medycyny sportowej jest badanie rozmiarów i form wysiłku fi-zycznego, który wprowadzony do życia człowieka współczesnego powiększyłby i prze-dłużył jego zdrowie. Trzecim społecznie najmniej ważnym, zagadnieniem medycyny sportowej jest pomoc zawodnikowi w uzyskaniu jak najlepszego wyniku sportowego”. Aktualny prezes PTMS, doc. Seweryn Łukasik (93), zaproponował wytyczne badań na-ukowych w dziedzinie medycyny sportowej. Uważał, że kierunki badań naukowych medycyny sportowej są w zasadzie zdeterminowane potrzebami, które wynikają z za-dań służby zdrowia w kraju w tym zakresie. W najbardziej popularnym ujęciu zada-nia te dotyczą zapewnienia opieki lekarskiej osobom uprawiającym sport i biorącym udział w różnych formach wychowania fizycznego. Wynika stąd, że badania naukowe, o których mowa, powinny mieć na względzie przede wszystkim podniesienie jakości świadczeń usługowych lekarzy sportowych przez: a) udoskonalenie metod diagnostyki lekarskiej oraz oceny wydolności fizycznej osób uprawiających sport dla zapewnienia właściwych kryteriów kwalifikowania i eliminowania tych osób oraz profilaktyki szkód sportowych; b) udoskonalenia metod leczenia szkód sportowych; c) polepszenia wa-runków higieny sportu; d) opracowanie metod dla maksymalnego podniesienia wy-ników sportowych wyczynowców, poprzez udział w układaniu programów treningo-wych. Wymienione zadania, mimo że w obecnej fazie rozwojowej stanowią treść prac badawczych, w dalszej perspektywie należy uznać za drugoplanowe. Głównym celem medycyny sportowej, rokującym rozwój tej dyscypliny, powinny być badania nad wy-kazaniem roli aktywności ruchowej w zapobieganiu i leczeniu tzw. chorób cywilizacji:


44

miażdżycy tętnic, z jej najgroźniejszym objawem w postaci zawału serca, nadciśnienia krwi samoistnego, nerwic narządowych itp. Badania tego typu zbliżają medycynę spor-tową z medycyną kliniczną.

W dyskusji wzięli udział lekarze sportowi związani z opieką lekarską w sporcie wyczynowym. Doc. Wacław Sidorowicz (191) wypowiadając się w sprawie opieki le-karskiej w sporcie wyczynowym, wyraził pogląd, że podstawową sprawą byłoby zor-ganizowanie zespołu lekarskiego, który mógłby przeprowadzać podczas obciążenia treningowego, wszelkie badania i obserwacje wszystkich wyczynowców najwyższej klasy oraz obiecującego narybku. Baza taka (Instytut Medycyny Sportowej) powinna być zaopatrzona w najnowocześniejszy sprzęt pomiarowy. Taka baza musi być posiadać odpowiednie kadry lekarskie i pomocnicze oraz zaplecze badawcze. Odnośnie współ-pracy lekarza z trenerem, to powinna się ona odbywać bez oglądania się na partnera, a im większy będzie wkład jednego i drugiego, tym lepszy będzie efekt końcowy takiej współpracy. Pogląd ten popierał dr Edward Koziński, dając pod rozwagę dwie drogi po-prawy opieki lekarskiej w sporcie wyczynowym (68). Pierwszą drogą miała być zmiana systemu pracy lekarza zatrudnionego w sporcie, poprzez zatrudnienie etatowe. Drugą doskonalszą drogą byłoby, oparcie badań dla poszczególnych dyscyplin sportowych na wieloosobowych, etatowych zespołach badawczych, organizowanych na bazie zakładów zajmujących się tą problematyką zawodowo. W dyskusji toczonej na łamach czasopism w latach 1969–1970 wzięli też udział czołowi polscy trenerzy (Tadeusz Ulatowski, Janusz Pawluk, Jan Mulak, Ryszard Liszkowski i Tadeusz Wróblewski), wskazując na poprawną strukturę organizacyjną poradnictwa sportowo-lekarskiego, umożliwiającą ocenę stanu zdrowia zawodnika i jego ewentualnego leczenia a także prowadzenia badań nauko-wych. Niedostatki wynikały z braku stabilizacji specjalności lekarza sportowego i braku odpowiedniego warsztatu pracy, a szczególnie aparatury badawczej.

Szczegółowe zasady orzekania, w postaci zdefiniowania wskazań i przeciwwska-zań do uprawiania ćwiczeń fizycznych dzieci, młodzieży, osób dorosłych i starszych zostały opracowane przez wybitnych klinicystów, mających osobiste doświadczenie w zagadnieniach medycyny sportowej (12, 29, 42, 49, 53, 94, 100, 124, 141, 174).

Istotnym uzupełnieniem dla ładu ustawowego były wytyczne Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 września 1974 r. w sprawie organizacji opieki sporto-wo-lekarskiej nad osobami uprawiającymi sport i inne formy kultury fizycznej oraz turystykę kwalifikowaną (210). W wytycznych, które zostały zredagowane w wyniku porozumienia się międzyresortowego na posiedzeniu Kolegiów Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki w dniu 18 lutego 1974 r., zawarto ważne praktycznie kierunki działania, umożliwiające zwięk-szenie zatrudnienia lekarzy sportowych w przychodniach wojewódzkich i poradniach klubowych, oddelegowywanie lekarzy zatrudnionych w poradnictwie sportowo-lekar-skim na zgrupowania sportowe poza miejscem zamieszkania, możliwość współudziału wydziałów kultury fizycznej w utrzymaniu lokali i zakupu sprzętu dla poradni spor-towo-lekarskich (154). W załączniku zamieszczono ramowy regulamin pracy lekarza


45

klubowego i lekarza ośrodka sportowego. W wyniku zaistniałych możliwości formal-nych większość Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich w znacznym stopniu poprawiła warunki pracy, m. in. umożliwiające im ściślejszą współpracę z placówkami badawczymi i podejmowanie badań naukowych. Kierownicy przychodni wojewódz-kich zostali obligatoryjnie wybierani do Zarządu Wojewódzkich Federacji Sportu, tak jak dyrektor przychodni centralnej do Zarządu Polskiej Federacji Sportu, organizacji powołanej w 1973 r. do kierowania sportem wyczynowym.

Po pomyślnej realizacji tych zamierzeń w postaci okrzepnięcia Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich i umocnieniu wiodącej roli Centralnej Przychod-ni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie, przystąpiono do starań o zwiększenie ilości lekarzy specjalistów medycyny sportowej, m. in. dla spełnienia formalnych wyma-gań zatrudniania na stanowiskach kierowniczych w przychodniach wojewódzkich. Na początku lat siedemdziesiątych na bazie CPSL, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego zorganizowało szereg kursów podstawowych i tematycznych z me-dycyny sportowej, będących warunkiem dopuszczenia do egzaminu specjalizacyjne-go. Częste spotkania w tym okresie na licznych kursach miało znaczenie integrujące między kierownikami przychodni wojewódzkich, którzy po uzyskaniu specjalizacji, kierowali tymi placówkami przez kolejne dekady.

Aktualne problemy medycyny sportowej były przedmiotem dyskusji podczas Walnego Zgromadzenia Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w 1974 r. Po-stulowano stworzenie systemu premiowania lekarzy sportowych przez pion GKKFiS, zobowiązanie władz szkolnych do konsultowania programów wychowania fizycz-nego z odpowiednimi specjalistami z medycyny sportowej. Podnoszono problem zintegrowania i stymulowania działalności naukowej w zakresie nowocześnie po-jętej medycyny sportowej poprzez utworzenie Instytutu Medycyny Sportowej, jako centralnej placówki podlegającej Ministerstwu Zdrowia przy wsparciu GKKFiT, wy-danie periodyku poświęconego pracom naukowym z zakresu medycyny sportowej, finansowania przez resort kultury fizycznej, pewnej puli wyjazdów zagranicznych stypendialnych i na wyjazdy naukowe dla lekarzy poradni sportowo-lekarskich oraz udzielenie dotacji finansowej dla Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.


W Zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 grudnia 1962 r. w sprawie zasad uznawania lekarzy za specjalistów, w spisie specjalizacji nie wymie-nia się medycyny sportowej (221). W kolejnych paragrafach ustalono, że lekarz, który ubiega się o przyznanie tytułu specjalisty w dziedzinie niewymienionej w spisie spe-cjalizacji, powinien wnieść w tej sprawie podanie do Kierownika Studium Dosko-nalenia Lekarzy w Warszawie. Komisja powołana na wniosek Kierownika Studium przez Ministra Zdrowia, spośród znawców danej lub pokrewnej dziedziny medycz-


46

nej, przeprowadza egzamin, bądź uzależnia przeprowadzenie egzaminu od odbycia określonego przeszkolenia.

Pod koniec 1963 r. Studium Doskonalenia Lekarzy powołało Komisję w skła-dzie: prof. Stefan Łukasik, doc. Wacław Sidorowicz i dr Zdzisław Zajączkowski. Temu zespołowi lekarzy powierzono opracowanie programu specjalizacji, warunków do-puszczenia do egzaminu specjalizacyjnego, przeprowadzanie egzaminu i nadawania tytułu specjalisty. W tym samym czasie Minister Zdrowia i Opieki Społecznej powo-łał specjalistę krajowego do spraw medycyny sportowej, którym został dr Zdzisław Zajączkowski. Ustalono, że czas trwania specjalizacji będzie wynosił 36 miesięcy, w tym kurs specjalizacyjny organizowany przez Studium Doskonalenia Lekarzy. Do odbywania specjalizacji mógł być dopuszczony lekarz posiadający I stopień specja-lizacji przynajmniej jednej z następujących dziedzin medycyny: chirurgii, chorób wewnętrznych, pediatrii, położnictwa i ginekologii, chorób płuc, chorób zakaźnych, higieny szkolnej, medycyny ogólnej, medycyny przemysłowej. Program specjalizacji zawierał wybrane zagadnienia z fizjologii, fizjopatologii, biomechaniki, organizacji i teorii wf i sportu, kontroli lekarskiej, higieny sportu i rehabilitacji.

W latach 1963–1967 egzamin zdało jedenastu lekarzy, kolejnych sześciu egza-minowano w 1968 r. W roku 1967 zostało mianowanych 12 specjalistów wojewódz-kich z zakresu medycyny sportowej. W tymże roku został wprowadzony egzamin praktyczny polegający na sprawdzeniu wiadomości z metodyki badań sportowo-le-karskich, diagnostyki urazów sportowych i pierwszej pomocy oraz stanu wytreno-wania ze szczególnym uwzględnieniem narządu krążenia. W 1968 r. Studium Do-skonalenia Lekarzy przystąpiło do rewizji programów specjalizacji. Wspomniana wyżej komisja została upoważniona do przeanalizowania obowiązującego programu specjalizacji z medycyny sportowej (8). W czasie dyskusji Zarządu Głównego PTMS wyłoniła się tendencja do tego, aby o specjalizację można było ubiegać się po uzy-skaniu jednej ze specjalizacji I stopnia: chorób wewnętrznych, chirurgii i pediatrii lub II stopnia z innych specjalności klinicznych. Sugerowano konieczność zwiększe-nia zakresu wiadomości z zakresu teorii oraz metodologii wychowania fizycznego i sportu. Ustalono, że staż specjalizacyjny powinien wynosić 36 miesięcy i w tym czasie specjalizujący się powinien ukończyć kurs podstawowy organizowany przez Studium Doskonalenia Lekarzy. Wg opinii wyrażonej w styczniu 1968 r., przez ów-czesnego specjalisty krajowego dr Zdzisława Zajączkowskiego (214), przystąpienie do egzaminu specjalizacyjnego około 10 lekarzy rocznie zabezpieczy podniesienie poziomu poradnictwa sportowo-lekarskiego, a kandydaci w dalszym ciągu będą się rekrutować spośród lekarzy już pracujących w poradnictwie. Zwiększenie ilości spe-cjalistów miało być uzależnione od zapotrzebowania, jakie powinien wysunąć sport. Do 1972 r. egzamin specjalizacyjny odbywał się przed Komisją, która opracowała program i zasady uzyskiwania tytułu specjalisty w zakresie medycyny sportowej.

Zgodne starania środowiska sportowo-lekarskiego spowodowały, że w wyka-zie specjalności, w których mogą się specjalizować lekarze, będącym załącznikiem


47

nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 marca 1973 r. w sprawie specjalizacji lekarzy, lekarzy dentystów i farmaceutów, jako specjalność pochodną umieszczono medycynę sportową z 24 miesięcznym okresem stażu spe-cjalizacyjnego dla osób posiadających specjalizację I stopnia z chirurgii ogólnej, chi-rurgii dziecięcej, chirurgii urazowo-ortopedycznej, chorób wewnętrznych, pediatrii, medycyny pracy lub medycyny ogólnej. W załączniku nr 2 zmieszczono wzór Kar-ty Specjalizacyjnej. Egzamin przeprowadza komisja egzaminacyjna powołana przez dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w składzie trzech profesorów lub docentów oraz przedstawiciela PTMS. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu, poza zaliczeniem okresu stażu i sprawdzeniem wiadomości przez specjali-stę wojewódzkiego, było odbycie szkolenia na kursie podstawowym organizowanym przez Centrum i Centralną przychodnię Sportowo-Lekarską, przedstawienie pracy oryginalnej lub wygłoszonej oraz zdanie egzaminu z dwu języków obcych (222).

Program specjalizacji został opracowany przez Krajowy Zespół Specjalistyczny w dziedzinie medycyny sportowej i przyjęty przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. Schemat programu obejmował zakres wiedzy z fizjologii, patofi-zjologii, teorii treningu sportowego, zagadnień dopingu w sporcie, rehabilitacji i fi-zjoterapii, zagadnień higieny sportu i zasad dietetyki sportowców. Określono zakres umiejętności praktycznych, zasad orzecznictwa sportowo-lekarskiego, zagadnienia organizacyjne poradnictwa sportowo-lekarskiego, pomocy doraźnej. Staże cząstko-we, jako obowiązkowe w następujących działach przychodni sportowo-lekarskiej: lecznictwa i pomocy doraźnej, profilaktyki i poradnictwa sportowo-lekarskiego, diagnostyczno-badawczym (81, 82). Jako pomoc podręcznikowa dla specjalizu-jących się lekarzy, w 1962 r. ukazał się podręcznik W. Sidorowicza pt. „Zarys me-todyki badań i poradnictwa sportowo-lekarskiego, wznowiony w 1966 r., wydanie uzupełnione i wielokrotnie wznawiane jako pt. „Poradnictwo sportowo-lekarskie” w latach 1970–1973. Podręcznik fizjologii wysiłków fizycznych, wydany w 1970 r. napisał S. Kozłowski ze współpracownikami. Monografia W. Romanowskiego i A. Eberhardta pt. „Profilaktyczne znaczenie zwiększonej aktywności ruchowej człowie-ka” (181), uzupełniona popularno-naukową książką A. Dawidowicza, A. Eberhardta i A. Ronikiera pt. „Zmęczenie Wypoczynek”, poprzedzone poglądowymi artykułami S. Kozłowskiego (72, 75, 76), ukierunkowywały polską myśl lekarską na współczesne rozumienie wykorzystania zwiększonej aktywności ruchowej w medycynie zapobie-gawczej, w najbliższej przyszłości sformułowanej w pojęciu i zasadach treningu zdro-wotnego osób dorosłych. Z. Zajączkowski skupił grono autorów, specjalistów pod-stawowych dziedzin medycyny, dla opracowania wydanego w 1973 r. podręcznika pt. „Medycyna sportowa w praktyce” (220).

W tym okresie przypada najbardziej efektywna działalność szkoleniowa Stu-denckiego Koła Fizjologii Klinicznej i Medycyny Sportu przy Katedrze Medycyny Sportu Akademii Medycznej w Poznaniu (179). Koło, istniejące od 1946 r., pod kierun-kiem prof. Eligiusza Preislera, przy różnych placówkach akademickich (Katedrze Hi-


48

gieny Szkolnej i Teorii Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego, Pracow-ni Fizjologii Klinicznej i Medycyny Sportowej przy II Klinice Chorób Wewnętrznych Wydziału Lekarskiego UP, od 1950 r. AM w Poznaniu), prowadziło akcję szkoleniową przyszłych lekarzy w zakresie fizjologii fizycznego i medycyny sportowej. Podstawo-wą metodą pracy Koła były kursy na tzw. obozach medyczno-sportowych. W latach 1954–1974 kursy odbywały się dwa razy do roku, obejmując trzystopniowy program medyczny wykładów, seminariów i ćwiczeń medycznych w ogólnym wymiarze 120 go-dzin, prócz programu sportowego. Udział w obozie mogli brać studenci po ukończeniu II roku medycyny, a więc od III roku wzwyż. W obozie uczestniczyło 40–50 studentów obojga płci. W programie trzystopniowym, pierwszy – obejmował podstawowe zagad-nienia teorii wychowania fizycznego oraz metodykę badań antropometrycznych, drugi – fizjologię wysiłku fizycznego i metodykę badań czynnościowych, trzeci – metodykę badania sportowo-lekarskiego, problematykę wskazań i przeciwwskazań do udziału w wychowaniu fizycznym i sporcie. Kurs, odpowiednio do jego programu, dyspono-wał kilkoma pracowniami polowymi: pracownią antropometryczną, pracownią badań czynnościowych, aparatem EKG, podręcznym laboratorium analitycznym, pracownią seminaryjną z kompletem bieżących czasopism z zakresu tematyki kursu. Średnio były to kursy trzytygodniowe, przy 12 dniach wolnych od zajęć medycznych, które były przeznaczone na całodzienną wycieczkę turystyczną lub na trening sportowy. Obozy organizowano w atrakcyjnych miejscowościach, m.in. w Świnoujściu, Gdańsku-Oliwie, Międzygórzu, Krynicy, Sierakowie Wlkp., Mieroszowie, Bytowie, Wiśle i innych. Dwa obozy medyczno-sportowe, w sierpniu 1963 r. w Gdańsku-Oliwie i lipcu 1966 r. w By-towie, miały charakter międzyuczelniany, przy udziale 120 studentów, obok normalnej grupy poznańskiej, po około 10 studentów delegowanych z innych Akademii Medycz-nych. Członkowie Koła opublikowali wiele prac badawczo-naukowych oraz artykułów popularnonaukowych z zakresu fizjologii i higieny sportu. Uczestnicy tych obozów (Piotr Dylewicz, Andrzej Kostrzewa, Mieczysław Tomasik), z perspektywy swojej ka-riery zawodowej, wspominają je jako wzór niekonwencjonalnej pracy profesora Eli-giusz Preislera ze studentami medycyny. Wielu z nich właśnie wtedy „złapało” bakcyl propagowania aktywności ruchowej jako niezbędnego elementu profilaktyki schorzeń cywilizacyjnych. Tym bardziej, że najlepszym przykładem był on sam, zachowujący imponującą sprawność fizyczną. Do legendy przeszła stara półsportowa łódź wioślar-ska, na której codziennie w czasie obozu w Sierakowie Wlkp. odmierzał kilometry po jeziorze Jaroszewskim.


W okresie 1961–1974 zainteresowania naukowe środowiska zostały ukierun-kowane na weryfikację kryteriów fizjologicznych procesu wytrenowania sportowca, m. in. poprzez wdrażanie badań wydolnościowych dostosowanych do specyfiki wy-


49

branych dyscyplin sportowych, uzupełniane wykorzystaniem badań biochemicznych we krwi. Prowadzono badania poznawcze i stosowane zdolności do wysiłku w warun-kach średnio wysokogórskich, w aspekcie przygotowań i udziału w Igrzyskach Olim-pijskich w Meksyku. Szczególną uwagę poświęcono klinice przewlekłych przeciążeń narządu ruchu. W opracowaniach monograficznych przedstawiono teoretyczne pod-stawy roli zwiększonej aktywności fizycznej osób dorosłych w procesie umacniania zdrowia, w szczególności w profilaktyce chorób metabolicznych i układu krążenia.

Na poszukiwanie i dostosowanie prób czynnościowych do fizjologicznych uwarunkowań określonych dyscyplin sportowych, jako potrzeby aktualnego roz-woju praktyki treningu w sporcie wyczynowym, miały wpływ zarówno postę-py w myśli trenerskiej jak i zwiększenie udziału lekarzy sportowych w procesie treningowym, poprzez formalną możliwość ich oddelegowania do współpracy w Związkach Sportowych i wielomiesięcznej pracy na zgrupowaniach sportowych. Ta potrzeba praktyki i sprzyjające okoliczności zapewnione przez ustawodawcę spowodowało znaczącą intensyfikację badań w zakresie fizjologii stosowanej dla potrzeb sportu wyczynowego. Szereg dyscyplin sportowych zostało objętych sys-tematycznymi badaniami wydolnościowymi. W ocenie wytrenowania przeprowa-dzono liczne badania mające na celu weryfikację przydatności prób niespecyficz-nych i we współpracy z trenerami określonych dyscyplin sportowych poszukiwano testów czynnościowych opartych na stosowaniu specyficznych obciążeń, które na bieżąco weryfikowano w praktyce. Próby niespecyficzne, przy wielokrotnym po-wtarzaniu dostarczały pewnych praktycznych wskazówek o reakcji układu krążenia na wysiłek wytrzymałościowy. Maria Łukawska i Danuta Onichimowska (103, 105, 151) publikowały wyniki wieloletnich prospektywnych badań wykorzystania testu Cramptona i step testu harwardzkiego w ocenie wydolności fizycznej w wioślar-stwie. Krystyna Burkhard (9) rozpoczęła powtarzane badanie pułapu tlenowego u kajakarzy. Dla celów naukowych i praktyki sportowo-lekarskiej Wacław Sidoro-wicz (187) weryfikował próbę ortostatyczną u lekkoatletów, Adam Klimek (63, 64) oceniał własną modyfikacje próby duszności, Eligiusz Preisler (165) wprowadził w badaniach naukowych standardowy model obciążeń wysiłkowych u młodzieży akademickiej, Stanisław Michalski (120), lekarz Ośrodka Olimpijskiego w Gdań-ski-Oliwie stosował i ocenił przydatność własnej modyfikacji próby czynnościowej Letunowa w ocenie wydolności fizycznej sportowców w różnych okresach cyklu treningowego. Stanisław Kozłowski (73) rozpoczął popularyzację pośredniego po-miaru maksymalnego pochłaniania tlenu. Szczególny dorobek polskiej medycyny sportowej tego okresu stanowi opracowanie i wdrażanie do praktyki prób specy-ficznych. Trener lekkoatletów biegaczy, nauczyciel wychowania fizycznego i lekarz Albin Czech (15) opublikował i wdrażał m.in. na zgrupowaniach w Wałczu, ory-ginalną próbę ortostatyczno-wysiłkowo-wolicjonalną. Wieloletni lekarz Polskiego Związku Koszykówki Olgierd Łada-Zabłocki (91, 92) przystosował specyficzną próbę czynnościową u koszykarzy, jako fizjologiczną modyfikację testu wytrzy-


50

małości szybkościowej koszykarza wg. Ulatowskiego (10x25 m). Później ocenianą przez Klimontowicza i Widuchowskiego (66). Długoletni lekarz Polskiego Związku Bokserskiego Jerzy Moskwa (134, 135) popularyzował „specyficzną próbę bokser-ską”. Irena Wojcieszak i wsp. (207) dokonała oceny fizjologicznej walki na przyrzą-dzie bokserskim. Andrzej Oleszkiewicz (150), jeden z lekarzy Polskiego Związku Kolarskiego opublikował specyficzną próbę w kolarstwie. Próba była stosowana przez wiele lat w okresie największych sukcesów polskiego kolarstwa. Szczególny orędownik wdrażania prób specyficznych Edward Koziński (69), kierownik Za-kładu Medycyny Sportowej w INKF w Warszawie, opracowywał z trenerem An-drzejem Niedzielskim badania telemetryczne na torze wodnym. Maria Łukawska, lekarz Polskiego Związku Lekkiej Atletyki, później Polskiego Związku Gimnastycz-nego, stosowała ocenę stanu układu krążenia w wysiłkach naturalnych biegaczy na podstawie treningów tempowych (102), oraz prostą próbę siłową dla gimnasty-ków (110). Roland Brehmer (5), fizjolog i wybitny biegacz, przedstawił wyniki ba-dań wydolności fizycznej biegaczy i ich wykorzystania w wyznaczeniu obciążenia w treningu ciągłym. Zbigniew Jethon (58) wychodząc z analizy struktury fizjolo-gicznej wydolności człowieka i badania współzależności wskaźników wydolności fizycznej, wskazywał na potrzebę ustalenia wzorcowych kryteriów stanu czynno-ściowego poszczególnych elementów struktury wydolnościowej. Wskazywał na to, że wykorzystanie prób czynnościowych jest celowe tylko wówczas, jeśli zostanie sprawdzona ich trafność w odniesieniu do danego rodzaju wysiłku fizycznego lub dyscypliny sportu. Ideę tę zastosował w ocenie czynnościowej ciężarowców (59).

Wskaźnik krążeniowo-odechowy Skibińskiego (WKOS) należy do orygi-nalnych rodzimych prób czynnościowych. W latach 1959–1972 były publikowane wyniki badań, w których wykorzystywano WKOS w medycynie sportowej, pra-cowniach fizjologii wysiłku, medycynie lotniczej i medycynie pracy. Koncepcje próby zawdzięczamy Zdzisławowi Skibińskiemu (1895–1947), profesorowi, twórcy i kierownikowi Kliniki Ftyzjatrycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Niepubliko-wany tekst znaleziono w zapiskach po śmierci profesora, uprzednio ordynatora Sa-natorium PCK w Zakopanem i zastępcy dyrektora Sanatorium w Otwocku. WKOS jest ułamkiem, którego licznik stanowi iloczyn, uzyskany z dwóch pierwszych cyfr pojemności życiowej płuc oraz bezdechu mierzonego w sekundach, mianownikiem zaś jest częstość tętna/min. Próba wcześniej stosowana u chorych leżących, została zmodyfikowana przez Bolesława Bartenbacha, z myślą o zastosowaniu jej dla oce-ny efektów rehabilitacji w Poradniach Przeciwgruźliczych z sugestią wykorzystania w poradnictwie sportowo-lekarskim (2). Te ostatnią można łączyć m. in. z tym, że Bolesław Bartenbach (ur. 1897), w okresie międzywojennym oficer-lekarz, fizjolog, miał związki z medycyną sportową, będąc opiekunem medycznym polskiej ekipy na Igrzyskach Olimpijskich w Los Angelos (1932). W latach 1956–1962 próba była stosowana w gabinecie konsultanta pulmonologicznego Centralnej Poradni Spor-towo-Lekarskiej w Warszawie. Przeciętna WKOS u pełno wydolnych ludzi zaczyna


51

się od 30. Zawodnicy wyczynowi wg Lutza osiągali 50–70. W medycynie sportowej, badano przydatność wskaźnika w ocenie wytrenowania u młodzieży uprawiającej pływanie (26), wioślarstwo (194) i koszykówkę, siatkówkę, lekkoatletykę i pięściar-stwo (79). Czech i Banaszkiewicz wprowadzili WKOS do baterii testów oceny wy-dolności krążeniowo-oddechowej u lekkoatletów-biegaczy (14). W pracowniach fizjologii wysiłku, stosowano WKOS jako miernik rozwoju sprawności fizycznej (11, 55). Jethon i wsp. ocenili wartość WKOS, jako wskaźnika kondycji fizycznej w lotnictwie (56). Dla potrzeb medycyny pracy określano przydatność wskaźnika, jako ambulatoryjnej metody oznaczania sprawności układu krążeniowo-oddecho-wego.

Osiągnięcia biochemii klinicznej skłoniły do wykorzystania wyników pomia-rów biochemicznych we krwi w ocenie stanu czynnościowego organizmu sportow-ca w różnych okresach cyklu treningowego. Przedmiotem badań była przydatność diagnostyczna poziomów stężeń glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych, azotu alfa-aminowego, kwasu mlekowego, 2,3-DPG, elektrolitów i aktywności enzymów w oce-nie wpływu wysiłków fizycznych na organizm, na proces wytrenowania w szczegól-ności (37, 38, 87, 161, 169, 171).

Efekty uzyskiwane przy pomocy badania ultrasonograficznego w medycynie klinicznej, skłoniły do wykorzystania tej metody w ocenie serca sportowca. Wyniki pionierskich badań u kolarzy wyczynowych przedstawił Eugeniusz Szmatłoch, póź-niej profesor, przez wiele lat lekarz opiekujący się kadrą polskich kolarzy (196).

Lekarze sportowi, pracujący społecznie w Polskich Związkach Sportowych, będący w większości pracownikami naukowymi, brali udział w poznawczym i prak-tycznym procesie treningu i przygotowania do startu sportowców w zmienionych warunkach czasowych i klimatycznych, m. in. w Igrzyskach Olimpijskich w Tokio (1964) i Meksyku (1968).

W traumatologii sportowej, tematem szczególnych zainteresowań, wynikają-cym z aktualnych potrzeb intensywnie trenujących sportowców, były zmiany w sta-wach z przeciążenia i uszkodzenia mięśniowo-ścięgniste u sportowców.

W medycynie profilaktycznej, zweryfikowano proste, ogólnie dostępne meto-dy profilaktyki hipokinezji młodzieży, osób dorosłych i w wieku podeszłym.

Ośrodkami mającymi znaczące osiągnięcia naukowe były:1. Ośrodek warszawski współpracujący z Centralną Przychodnią Sportowo-

Lekarską, kierowaną przez dr Wacława Sidorowicza (od 1 kwietnia 1953 r.) i dr Ste-fana Krzepkowskiego (od 1 kwietnia 1963 r.). Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Klinika Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w War-szawie, umiejscowiona w obrębie I Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Me-dycznej w Warszawie. Kierownikami Kliniki Zdrowego w tym okresie byli doc. Ma-ciej Weber (w latach 1958–1964) i dr Janusz Szajewski (od 1964 r.)


52

Autorzy: Maciej Weber (204), Janusz Szajewski (112, 113, 129, 195), Krystyna Burkhard (9, 107, 152), Stefan Krzepkowski (112, 113), Maria Łukawska (102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 151), Danuta Weinberg-Onichimowska (103, 104, 107, 151, 152, 153).

Zakład Fizjologii Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie, Za-kład Fizjologii Pracy Akademii Medycznej w Warszawie i Zakład Fizjologii Pracy w Centrum Medycyny Klinicznej i Doświadczalnej PAN w Warszawie, wszystkie równocześnie kierowane przez prof. Włodzimierza Missiuro (do kwietnia 1967 r). Od 1969 Zakładem w CMKiD PAN kierował doc. Stanisław Kozłowski.

Autorzy: Włodzimierz Missiuro (125, 126, 127, 128, 129, 130), Stanisław Ko-złowski (72, 74, 75, 76, 77, 78), Krystyna Nazar (147).

Katedra Kontroli Lekarskiej/Centrum Medycyny Sportowej Akademii Wy-chowania Fizycznego w Warszawie, kierowane przez prof. Stefana Łukasika.

Autorzy: Stefan Łukasik (98, 99), Michał Firsowicz (35), Edward Koziński (68, 69 70, 71), Olgierd Łada-Zabłocki (91, 92), Andrzej Oleszkiewicz (150), Irena Woj-cieszak (129, 205, 206, 207, 208).

Klinika Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej Studium Doskonalenia Lekarzy i Oddział Urazowo-Ortopedyczny Szpitala Praskiego w Warszawie, kierowany przez prof. Stefana Łukasika.

Autorzy: Stefan Łukasik (95, 96, 97, 101), Jan Orłowski (155, 156).Oddział Chirurgii Urazowej Szpitala Miejskiego (przy ul. Barskiej) w Warsza-

wie, kierowany przez dr Jerzego Moskwę.Autor: Jerzy Moskwa (131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142).Zakład Radiologiczny Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Kie-

rownikiem Zakładu była dr Wanda Czarnocka-Karpińska (1947–1971) oraz Samo-dzielna Pracownia Radiologiczna Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warsza-wie, kierowane przez doc. Wandę Czarnocką-Karpińską.

Autor: Wanda Czarnocka-Karpińska (13).Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej w Warszawie, kierowany przez prof.

Władysława Barcikowskiego (w latach 1964–1967), prof. Zbigniewa Jethona (w la-tach 1967–1970) i prof. Stanisława Barańskiego (od roku 1970).

Autorzy: Zbigniew Dziuk (30, 56), Lucjan Golec (4, 41, 42), Zbigniew Jethon (56).

2. Ośrodek poznański współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sporto-wo-Lekarską w Poznaniu, kierowaną przez dr Paweła Rudnickiego. Placówkami na-ukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Katedra i Zakład Medycyny Sportu Akademii Medycznej w Poznaniu (w latach 1958–1972) i Pracowania Fizjologii Klinicznej Instytutu Nauk Fizjologicznych Aka-demii Medycznej w Poznaniu (od 1972 r), kierowane przez prof. Eligiusza Preislera.

Autorzy: Eligiusz Preisler (163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179), Regina Kabza (60, 61, 169, 171), Andrzej Kostrzewa


53

(172, 174, 177), Danuta Kruk (167, 168, 170), Urszula Pankowska-Miciak (167, 168, 170), Janusz Rachlewicz (60, 174, 178, 180), Stanisława Wasilewska-Hładka (167, 172), Felicja Ziembińska (167, 172, 175), Jan Ziętek (172, 174, 178).

Zakład Kontroli Lekarskiej i Traumatologii Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu, na bazie Oddziału Chirurgicznego Szpitala im. F. Raszeji w Poznaniu, kierowany przez doc. Jana Fibaka.

Autor: Jan Fibak (32, 33, 34), Wojciech Pieczkowski (34), Stanisława Wasilew-ska-Hładka (33).

3. Ośrodek krakowski współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sporto-wo-Lekarską w Krakowie, kierowaną przez dr Jerzego Jedlińskiego (od 1953 r.) Pla-cówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Zakład Fizjologii Ogólnej i Fizjologii Sportu Wyższej Szkoły Wychowania Fi-zycznego w Krakowie, kierowany przez prof. Jerzego Klaubersza.

Autorzy: Jerzy Kaulbersz (31, 62, 64), Jerzy Emmerich (31), Ryszard Kubica (63), Adam Klimek (31, 63, 64, 65)

Zakład Fizjologii Ruchu i Usprawniania Leczniczego i Katedra Rehabilitacji Leczniczej Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Krakowie, kierowane przez prof. Stanisława Grochmala.

Autorzy: Stanisław Grochmal (43, 44, 45), Zofia Knychalska-Karwan (43, 44).

4. Ośrodek wrocławski współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sporto-wo-Lekarską we Wrocławiu, kierowaną przez dr Stanisława Iwankiewicza (w latach 1952–1963) i dr Bolesława Bułę (od 1963 r.). Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

III Klinika Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej we Wrocławiu, kiero-wana przez doc. Seweryna Łukasika.

Autor: Seweryn Łukasik (93, 94).Klinika Nefrologiczna Akademii Medycznej we Wrocławiu, kierowana przez

prof. Zdzisława Wiktora.Autor: Lechosław Dec (19, 20, 21).Zakład Fizjologii Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, kie-

rowany przez doc. Bolesława Bułę.Autorzy: Bolesław Buła (1, 7, 8), Lech Baran (1).Ośrodek Badań Lotniczo-Lekarskich we Wrocławiu, kierowany przez dr Wa-

cława Kornaszewskiego (w latach 1952–1968).Autor: Wacław Kornaszewski (98, 99).

5. Ośrodek śląski współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sportowo-Le-karską w Katowicach, kierowaną przez dr Lucjana Rakowskiego. Placówkami nauko-wymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:


54

III Klinika Chorób Wewnętrznych Śląskiej Akademii Medycznej w Katowi-cach, kierowana przez prof. Kornela Gibińskiego.

Autor: Eugeniusz Fojt (36, 37, 38), Franciszek Majzel (38).Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej w Piekarach Śl. Oddziałami kierowali

dr dr Janusz Daab i Józef Wąsik.Autorzy: Janusz Daab (17), Józef Wąsik (17, 39, 40, 203), Herbert Głuch (39,

40), Leon Sedlaczek (39, 40), Ryszard Wąsik (39, 40), Jerzy Widuchowski (66, 203).Zakład Medycyny Sportu i Higieny Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego

w Katowicach, kierowany przez doc. Lechosława Deca.Autorzy: Lechosław Dec (22), Roland Brehmer (5).

6. Ośrodek łódzkiWojewódzka Przychodnią Sportowo-Lekarską w Łodzi, kierowana przez dr

Tomasza Mrozowskiego (w latach 1962–1971) i dr Henryka Kuńskiego (od połowy maja 1971 r.)

Autorzy: Tomasz Mrozowski (143), Jan Miksza (121, 122, 123), Henryk Kuń-ski (84, 85, 86, 87, 158, 159, 160, 161), Krzysztof Rynkiewicz (88), Marta Sztobryn (84, 86, 87, 160, 161).

Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:III Klinika Chirurgiczna Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana przez prof.

Wincentego Tomaszewicza.Autor: Władysław Czerucki (16).I Klinika Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana

przez prof. Józefa Wacława Grotta.Autorzy: Henryk Pakuła, 158, 159, 160, 161), Andrzej Stach (158, 159).III Klinika Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana

przez prof. Wacława Markerta (do 1970 r) i powołana na jej bazie Klinika Pulmo-nologii Instytutu Medycyny Wewnętrznej Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana przez doc. Jerzego Rożnieckiego.

Autorzy: Stefan Dmochowski (23, 24, 25), Andrzej Frontczak (23), Karol Gon-dorowicz (25),, Krzemińska-Pakuła (79), Kazimierz Markiewicz (114, 115), Anna Mikołajczyk-Swatko (23).

Zakład Propedeutyki Katedry Pediatrii Wojskowej Akademii Medycznej w Ło-dzi, kierowany przez doc. Marię Gołębiowską.

Autorzy: Maria Gołębiowska (3), Jerzy Baszczyński (3).III Klinika Chorób Wewnętrznych Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi,

kierowana przez prof. Konstantego Markiewicza.Autorzy: Konstanty Markiewicz (115, 116, 117, 209), Marian Cholewa (117),

Waldemar Lutz (117, 209), Maria Wyszogrodzka (209).


55

7. Ośrodek gdański współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sportowo-Lekarską w Gdańsku, kierowaną przez dr Stanisława Michalskiego. Placówkami na-ukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

II Klinika Chorób Wewnętrznych Instytutu Medycyny Wewnętrznej Akade-mii Medycznej w Gdańsku, kierowana przez prof. Mariana Gamskiego.

Autor: Stanisław Michalski (119, 120).Dział Kontroli Lekarskiej Ośrodka Przygotowań Olimpijskich w Gdańsku-

Oliwie, kierowany przez dr Stanisława Michalskiego.Autorzy: Stanisław Michalski (90, 118), Irena Lisewska (90).

8. Ośrodek bydgoski. Placówką realizującą tematy sportowo-lekarskie była:Wojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska w Bydgoszczy, kierowana przez

dr Zbigniewa Sobolewskiego (do 1970 r.) i dr Mieczysława Tomasika (od 1971 r.).Autor: Mieczysław Tomasik (202).

9. Ośrodek białostocki współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sporto-wo-Lekarską w Białymstoku. Placówkami naukowymi realizującymi tematy sporto-wo-lekarskie były:

Zakład Fizjologii Akademii Medycznej w Białymstoku, kierowany przez prof. Romana Kordeckiego.

Autorzy: Andrzej Banaszkiewicz (14), Albin Czech (14, 15).

Podstawowe bloki tematyczne realizowanych w tym okresie prac naukowych1. Problemy fizjologiczno-internistyczne wychowania fizycznego i sportu Dec (20, 21), Dmochowski (25), Grochmal (43), Kozłowski (74, 78), Łukasik Sew.

(93, 94), Michalski (119), Preisler (163, 164, 172, 176, 177).2. Badania elektro-, balisto-, fono-, poli- i echokardiograficzne Baszczyński (3), Dec (19), Ilmużyńska (47), Preisler (178), Sidorowicz (188, 189),

Szmatłoch (196).3. Badania czynnościowe dostosowane do dyscyplin sportowych Brehmer (5), Burkhard (9), Czech (14, 15), Dziuk (30), Firsowicz (35), Jethon

(59), Klimontowicz (66), Koziński (69, 70), Łada-Zabłocki (91, 92), Łukawska (102, 103, 105, 110), Moskwa (135), Oleszkiewicz (150), Onichimowska (151, 152, 153), Wojcieszak (205), 207, 208).

4. Inne badania czynnościowe układu krążeniowo-oddechowego Dmochowski (23), Droszcz (29), Fibak (33), Jethon (58), Klimek (63, 64, 65), Ko-

ziński (71), Kozłowski (73, 77), Krzemińska-Pakuła (79), Michalski (120), Sidoro-wicz (187), Ślężyński (200), Wojcieszak (206).

5. Weryfikacja przydatności wskaźnika krążeniowo-oddechowego Skibińskiego Bartenbach (2), Czepurski (11), Droszcz (26), Jethon (56), Jaskólski (55), Krze-

mińska-Pakuła (79), Sutyło (194).


56

6. Badanie wskaźników przemiany materii, aktywności enzymów we krwi, stężenia hormonów

Fojt (36, 37, 38), Kabza (60, 61), Kuński (83, 84, 85, 86, 87, 88), Łukawska (108), Markiewicz Kn. (116, 117), Nazar (147), Pakuła (158, 159, 160, 161), Preisler (168, 169, 170, 171), Rachlewicz (180), Tomasik (202), Wyszogrodzka (209).

7. Badanie procesów przystosowawczych do treningu i startu w warunkach średnio-wysokogórskich w przygotowaniach od Igrzysk Olimpijskich w Meksyku

Błaszkiewicz (4), Golec (41), Kaulbersz (62), Łukasik (98, 99), Łukawska (106), Malarecki (112, 113), Missiuro (128, 129, 130).

8. Problemy aktywności ruchowej młodzieży Chrościcki (12), Czarnocka-Karpińska (13), Dmochowski (24), Emmerich (31),

Łukawska (107, 109, 111), Markiewicz (114, 115), Preisler (165, 173, 174, 175), Szwarc (197).

9. Problemy chirurgiczno-traumatologiczne wychowania fizycznego i sportu Czerucki (16), Daab (17), Fibak (32, 34), Głuch (39), Holak (46), Lisewska (90),

Łukasik (95, 96, 97, 100, 101), Miller (124), Moskwa (131, 132, 133, 134, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142), Musur (144), Orłowski (155), Rusin (183, 184), Świderski (201), Wąsik (203).

10. Przeciążenia układu nerwowego i narządów zmysłu w sporcie wyczynowym Baran (1), Grochmal (44, 45), Iwankiewicz (49), Janiszewska-Zygier (51, 52, 53),

Jankowski (54), Miksza (121, 122), Pakowski (157), Sulat (193).11. Badanie odległych skutków uprawiania sportu wyczynowego Łukawska (104), Niedek (148), Polak (162), Wewber (204).12. Elementy higieniczne wychowania fizycznego i sportu (hartowanie, wypoczynek,

żywienie) Celejowa (10), Droszcz (27), Kozłowski (72), Michalski (118), Namysłowski (145),

Sidorowicz (186).13. Problemy umacniania zdrowia i profilaktyki chorób Dawidowicz (18), Kozłowski (75, 76), Missiuro (125, 126, 127), Preisler (166,

167), Romanowski (181), Szwarc (198).14. Historia medycyny sportowej Buła (8), Koziński (67), Mrozowski (143), Sidorowicz (190), Ślężyński (199), Za-

jączkowski (212, 213, 214, 218).


57

Zjazdy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej

W roku 1961 zwołano IX Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Łodzi, podczas którego podjęto uchwałę przekształcenia Stowarzyszenia w Polskie Towarzy-stwo Medycyny Sportowej (PTMS). Zdecydowano utrzymać kontynuację numero-wania Zjazdów, ten sposób w okresie 1961–1974 zorganizowano sześć Zjazdów Na-ukowych (89). Trudna do zreferowania, z powodu niedostatku zapisów kronikarskich, działalność naukowa i dydaktyczna środowiska sportowo-lekarskiego ogniskowała się w Oddziałach PTMS. Wg zapisów w Informatorze Nauki Polskiej, w latach 1963–1969 było zarejestrowanych 9 Oddziałów, umiejscowionych w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. W latach 1970–1971 zarejestrowano kolejne 3, w Opolu, Szczecinie i Zielonej Górze.

IX Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych odbył się w dniach 18–19 li-stopada 1961 r. w Łodzi, zorganizowany przez łódzkie środowisko sportowo-lekar-skie pod przewodnictwem dr Władysława Czeruckiego. W ramach Zjazdu odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa Medycyny Sportowej (67).

Tematami głównymi Konferencji były: problem przedłużania wydolności fi-zycznej ludzi starych i stanu zdrowia byłych zawodników wyczynowych oraz zagad-nienia lekarskie sportu wyczynowego. W referatach programowych wygłoszonych przez Włodzimierza Missiuro, Wacława Markerta, Wiktora Jankowskiego i Stanisła-wa Iwankiewicza omówione zostały fizjologiczne i patofizjologiczne procesy starze-nia się organizmu a aspekcie jego wydolności fizycznej. W doniesieniach poświę-conych ocenie zdrowia byłych zawodników wyczynowych nie stwierdzono na ogół ujemnego wpływu długotrwałego uprawiania sportu na organizm (Maria Łukawska, Danuta Weinberg-Onichimowska, Jerzy Moskwa, Tomasz Niewidek). Zagadnienia lekarskie sportu wyczynowego scharakteryzowano z punktu widzenia internistycz-nego, chirurgicznego, okulistycznego i organizacyjnego (Maciej Weber, Zdzisław Za-jączkowski, Stefan Dmochowski, Andrzej Frontczak). W doniesieniach przedstawio-no dobrze udokumentowane obserwacje neurologiczne i laryngologiczne związane z urazowością u bokserów (Henryk Sułat, Kajetan Pakowski).

Naukowy dorobek Zjazdu został zarchiwizowany w postaci opublikowania refe-ratów wiodących w tomie VI, nr 4 czasopisma „Wychowanie Fizyczne i Sport” (1962).

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 18 XI 1961 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano prof. dr med. Włodzimierza Missiuro z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia przeniesiono do Warszawy. W skład Zarządu weszli: Eligiusz Preisler (Poznań) – jako wiceprezes; Edward Koziński (Warszawa)-sekretarz; Jerzy Moskwa (Warszawa) – skarbnik oraz członkowie: Wła-dysław Czerucki (Łódź), Lechosław Dec (Wrocław), Zofia Knychalska-Karwan (Kra-ków), Seweryn Łukasik (Wrocław), Maria Łukawska (Warszawa), Stanisław Michalski (Gdańsk), Wacław Sidorowicz (Warszawa), Zdzisław Zajączkowski (Warszawa).


58

Włodzimierz Jan MISSIURO (1892–1967)

Lekarz fizjolog, profesor, twórca i wieloletni kierow-nik szeregu placówek fizjologii wychowania fizycznego, spo-ru i medycyny pracy (w Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego, w Zakładzie Fizjologii Uniwer-sytetu Warszawskiego, w Centrum Badań Lekarskich Lot-nictwa, w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, Instytucie Naukowym Kultury Fizycznej, Akademii Me-dycznej w Warszawie i Zakładzie Fizjologii Pracy Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie).

Czynny uczestnik Kongresów Naukowych FIMS i członek Zarządu FIMS. Pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1961).


Walne Zgromadzenie nadało tytuł Członka Honorowego PTMS prof. Wandzie Czarnockiej-Karpińskiej.

Wanda CZARNOCKA-KARPIŃSKA (1894–1971)

Lekarz radiolog, profesor, lekarz oddziału żeńskie-go (1933–1938) i kierownik Gabinetu Rentgenologicznego CIWF w Warszawie, twórca pierwszej w Polsce szkoły radio-logii sportowej, orędownik specjalizacji lekarzy sportowych.


X Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 7–8 grud-nia 1963 r. w Warszawie, zorganizowany przez warszawskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnictwem pro-fesora Włodzimierza Missiuro (8, 212, 213).

Wykład inauguracyjny pt. „Choroby cywilizacyjne, sport i medycyna” wygłosił prof. Włodzimierz Missiuro, po którym dr Zdzisław Zajączkowski przedstawił rys historyczny medycyny sportowej w Polsce. W referacie programowym, dotyczącym stanu wydolności fizycznej młodzieży polskiej, prof. Eligiusz Preisler wykazał odzna-ki regresu sprawności i wydolności fizycznej ówczesnych roczników młodzieży w po-równaniu do populacji poprzedniej. W sesji chirurgicznej przedyskutowano problem operacyjnego leczenia łękotek stawu kolanowego. W tematach wolnych referowano m.in. wyniki badania żywienia sportowców i zależność siły mięśniowej od stanu od-żywienia oraz zachowanie się ciśnienia śródocznego u ciężarowców.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 8 XII 1963 r., dokonało wybo-ru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie prof. dr med. Wło-


59

dzimierza Missiuro z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego PTMS pozostawiono w Warszawie. Do Zarządu weszli: Eligiusz Preisler (Poznań) – wiceprezes; Tomasz Niedek (Warszawa) – sekretarz; Jerzy Moskwa (Warszawa) – skarbnik oraz członko-wie: Lechosław Dec (Wrocław), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Seweryn Łuka-sik (Wrocław), Stanisław Michalski (Gdańsk), Zdzisław Zajączkowski (Warszawa).

XI Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 11–12 grudnia 1965 r. w Poznaniu, zorganizowany przez poznańskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnic-twem dr Pawła Rudnickiego (179).

Program sesji naukowych obejmował dwa tematy główne: wpływ wysiłku fi-zycznego na przemiany metaboliczne organizmu i uszkodzenia stawów w sporcie. Referaty pochodzące z poznańskiej szkoły profesora Eligiusza Preislera dotyczyły za-chowania się wskaźników przemiany węglowodanowej, tłuszczowej (Danuta Kruk), białkowej (Regina Kabza, J. Rachlewicz), elektrolitowej oraz aktywności enzymów we krwi w spoczynku i po wysiłku fizycznym (Regina Kabza). Problem zmian prze-ciążeniowych w stawach u sportowców referowali: Stefan Łukasik, Jerzy Moskwa, Jan Orłowski, Władysław Czerucki, Lechosław Musur, Zbigniew Rusin i M. Holak. W tematach wolnych przedstawiono m.in. analizę żywienia sportowców (Leszek Namysłowski), wpływ pracy mięśniowej na poziom 17-hydroksysterydów we krwi (Krystyna Nazar), na oczyszczanie nerkowe (Lechosław Dec), uwodnienie krwinek czerwonych (Jerzy Durkalec), wpływ pracy zawodowej na czynność układów krąże-nia i oddychania (Eligiusz Preisler, Andrzej Kostrzewa i inni).

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 12 XII 1965 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano doc. dr hab. med. Seweryna Łukasika z Wrocławia. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia przeniesiono do Wrocławia. Do Zarządu Głównego PTMS weszli: Eligiusz Preisler (Poznań) – wiceprezes; Tomasz Niedek (Warszawa) – sekretarz; Jerzy Moskwa (Warszawa) – skarbnik oraz członko-wie: Lechosław Dec (Wrocław), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Seweryn Łukasik (Wrocław), Stanisław Michalski (Gdańsk), Zdzisław Zajączkowski (Warszawa).

Seweryn Łukasik (1919-)

Lekarz chorób wewnętrznych, specjalista medycyny sportowej, profesor, kierownik Kliniki Kardiologicznej Aka-demii Medycznej we Wrocławiu, kierownik Centralnej Wo-jewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej we Wrocławiu w pierwszych latach jej powołania.

Urodził się 27 III 1919 r. w Chwalibogowicach (w kie-leckiem). Ośmioletnią naukę w gimnazjum im. A. Mickie-wicza w Warszawie ukończył w 1938 r., zdając egzamin maturalny z pierwszą lokata w swej klasie. W tym samym


60

roku rozpoczął studia lekarskie na Uniwersytecie Warszawskim jako uczeń Szkoły Podchorążych Sanitarnych.

W walkach kampanii wrześniowej 1939 r. brał udział w stopniu kaprala pod-chorążego, przydzielony do szpitala polowego D.O.K. Łódź. Po jego rozbiciu, wędru-jąc przez Warszawę i Lublin, indywidualnie zgłosił się do dywizji gen. Kleeberga na Polesiu. Pełnił w niej funkcję asystenta lekarza w batalionowym punkcie opatrunko-wym do czasu kapitulacji dywizji pod Kockiem 6 października 1939 r. Internowany, zbiegł z kolumny marszowej. W czasie okupacji trudnił się tajnym nauczaniem, wła-snymi studiami i pracą w wiejskim ośrodku zdrowia.

Zdołał ukończyć drugi rok studiów na konspiracyjnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Warszawie. Po wojnie kontynuował studia na Uniwersytecie Jagieloń-skim w Krakowie, uzyskując dyplom lekarza w 1948 r.

Po uzyskaniu dyplomu lekarza, od 15 listopada 1948 r. do przejścia na emery-turę we wrześniu 1989 r. pracował bez przerwy w tej samej klinice Akademii Medycz-nej we Wrocławiu, która zmieniała nazwę i częściowo profil (I a następnie III Klinika Chorób Wewnętrznych w latach 1948–1970, Klinika Kardiologiczna w latach 1970–1989). Stopień doktora medycyny uzyskuje w 1951 r. na podstawie pracy pt. „Wpływ dawek leczniczych salicylanu sodu na równowagę kwasowo-zasadową organizmu”, doktora habilitowanego w 1961 r. przedstawiając rozprawę pt. „Zachowanie się ak-tywności lipazy lipoproteinowej krwi w stanach fizjologicznych i patofizjologicznych ze szczególnym uwzględnieniem miażdżycy tętnic”. W 1961 r. został mu nadany ty-tuł docenta, profesora nadzwyczajnego w 1971 r., profesora zwyczajnego w 1980 r. W latach 1968–1970 pełni funkcję kierownika III Kliniki Chorób Wewnętrznych i po zmianie struktury organizacyjnej pozostaje do przejścia na emeryturę (1989) kierow-nikiem Kliniki Kardiologicznej Akademii Medycznej we Wrocławiu.

W ciągu 20 lat kierowania Kliniką Kardiologiczną był promotorem kilkunastu przewodów doktorskich i opiekunem 6 przewodów habilitacyjnych, z których 4 były etapem do tytułów profesorskich. Będąc wybitnym internistą doceniał rolę wycho-wania fizycznego w profilaktyce chorób wewnętrznych. Uważał, że na froncie walki z wieloma chorobami, a zwłaszcza chorobami cywilizacji, w czynniku ruchu fizycz-nego, w zajęciach wychowania fizycznego, w sporcie – mamy potężną broń profilak-tyczną (1959). Zgromadził olbrzymie doświadczenie w zakresie elektrokardiografii u sportowców. W praktyce zwracał uwagę na niekorzystne kliniczne następstwa hi-pokinezji w chorobach wewnętrznych (1974). Zainteresowania naukowe dotyczyły głównie kardiologii klinicznej. Za najważniejsze pozycje piśmiennicze uważa się monografię pt. „Lipaza lipoproteinowa krwi a miażdżyca” (1963) oraz pracę z dr. Richterichem pt. „Der diagnostische Wert der alkalischen Phosphatase, der Leu-„Der diagnostische Wert der alkalischen Phosphatase, der Leu-cin-Amino-Peptidase und der Gamma-Glutamyl-Transpeptidase bei Erkrankungen der Gallenwege” (1968). Na oddzielne podkreślenie zasługuje powołanie i realiza-Na oddzielne podkreślenie zasługuje powołanie i realiza-cja studium epidemiologicznego tzw. Wrocławskiego Programu Prewencji Choroby Wieńcowej w latach 1980–1990. Przez 20 lat, (co jest ewenementem) pełnił funkcję


61

Specjalisty Krajowego w zakresie chorób wewnętrznych. Szczególną troską jego było utrzymanie dla internisty wiodącego znaczenia w zespole lekarzy podstawowej opie-ki zdrowotnej, przeciwdziałając degradacji tej specjalności.

Położył duże zasługi w organizacji i rozwoju Wojewódzkiej Przychodni Spor-towo-Lekarskiej we Wrocławiu, którą kierował w latach 1952–1958. Członkiem Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych został w początku lat pięćdziesiątych. Podczas Zjazdu w Łodzi (1961), na którym zmieniono nazwę Stowarzyszenia na Polskie To-warzystwo Medycyny Sportowej, został wybrany do Zarządu PTMS. We władzach PTMS pozostawał do 1979 r. W latach 1965 -1974 pełni funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. W tym okresie, przy jego czynnym współudzia-le zorganizowane zostały cztery Zjazdy Naukowe Towarzystwa (Wrocław, Katowice, Olsztyn, Łódź) i liczne konferencje naukowo-szkoleniowe. Członek Honorowy Pol-skiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1977).

XII Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 19–20 stycznia 1968 r. we Wro-cławiu, zorganizowany przez wrocławskie środowisko sportowo-lekarskie pod prze-wodnictwem doc. dr Seweryna Łukasika i dr med. Bolesława Buły jako sekretarza Komitetu Organizacyjnego (8, 22).

Termin zjazdu był w okresie kończącym cykl przygotowań olimpijskich do Igrzysk w warunkach średnio-wysokogórskich w Meksyku (1968). W okresie tym kilka zespołów badawczych pracowało nad zagadnieniami mającymi znaczenie teore-tyczne i praktyczne w przygotowaniu polskich sportowców do startu w Igrzyskach.

Przejęte przez środowisko wrocławskie przewodnictwo PTMS, wykonało pró-bę wytyczenia kierunków badań naukowych, w warunkach aktualnego stanu polskiej medycyny sportowej.

Program obejmował temat główny pt. „Czynniki meteorologiczne a wysiłek fi-zyczny” oraz dwie Konferencje okrągłego stołu i sesję tematów wolnych. W sesji tematu głównego przedstawiono referaty przeglądowe o wpływie czynników meteorologicz-nych na wydolność fizyczną oraz wyniki obserwacji sportowo-lekarskich w górskich ośrodkach przygotowań olimpijskich, podczas imprez rekonesansowych w Meksyku, badań w komorze niskich ciśnień. W pierwszej Konferencji Okrągłego Stołu pt. „Kie-runki rozwoju polskiej medycyny sportowej”, zanalizowano aktualną sytuację organi-zacyjną i kadrową a prezes Towarzystwa doc. Seweryn Łukasik przedstawił sugestie pożądanych kierunków badań naukowych w medycynie sportowej. W drugiej Konfe-rencji pt. „Uszkodzenia mięśniowo-ścięgniste u sportowców”, referat wprowadzającym wygłosił prof. Stefan Łukasik (Warszawa). W sesji tematów wolnych przedstawiono m.in. referaty dotyczące wydolności wysiłkowej osób starszych, badań nad współzależ-nością między próbami czynnościowymi i sprawności fizycznej.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte 20 I 1968 r., dokonało wyboru władz To-warzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie doc. dr med. Seweryna Łukasika z Wrocławia. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawiono we Wrocła-


62

wiu. W skład Zarządu weszli: Eligiusz Preisler (Poznań) i Lechosław Dec (Wrocław) – wiceprezesi; Bolesław Buła (Wrocław) – sekretarz; Lech Baran (Wrocław) – skarb-nik oraz członkowie: Michał Firsowicz (Warszawa), Zbigniew Jethon (Warszawa), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Stefan Krzepkowski (Warszawa), Tomasz Nie-dek (Warszawa), Paweł Rudnicki (Poznań), Zbigniew Sobolewski (Bydgoszcz), Zdzi-sław Zajączkowski (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Stanisław Iwankiewicz (Wro-cław), Jerzy Moskwa (Warszawa), Mieczysław Tomasik (Bydgoszcz).

XIII Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 9–11 października 1969 r. w Olsz-tynie, zorganizowany przez warmińsko-mazurskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnictwem dr med. Jana Chmiela (8, 22, 89).

Zjazd odbywał się w okresie, trwającej od kilku lat praktyki i dyskusji w środo-wisku sportowym o tzw. wczesnej specjalizacji sportowej i oczekiwaniem od polskich lekarzy sportowych podjęcia współpracy w realizacji tej idei.

Program sesji naukowych obejmował dwa tematy główne: pt. „Aspekty zdro-wotne wczesnej specjalizacji sportowej” i „Patofizjologia narządu ruchu zawodni-ków różnych dyscyplin sportowych. „Urazy sportowe” oraz tematy wolne. Zjazd był połączony z Konferencją Komisji Badań Wpływu Ćwiczeń na Organizm Komitetu Fizjologii PAN pt. „Stężenie podstawowych metabolitów przemiany węglowodano-wej, białkowej i tłuszczowej oraz aktywność enzymów u młodocianych”. W Zjeździe czynnie uczestniczyli liczni goście zagraniczni.

Walne Zgromadzenie nadało tytuły Członków Honorowych PTMS prof. Jiriemu Kralowi (Czechosłowacja) i prof. Serafinowi P. Letunowowi (Związek Radziecki).

Jiri KRAL (1899–1995)

Lekarz sportowy, kardiolog, profesor, współtwór-ca współczesnej medycyny sportowej, sekretarz generalny (1947–1956) i wiceprezydent FIMS (1956–1968). Honoro-wy wiceprezydent FIMS (1972).

Urodził się 8 X 1899 r. w Pradze. Studia lekarskie ukończył „sub summis auspiciis” w 1924 r. Jednocze-śnie ukończył kurs dla trenerów i nauczycieli wychowa-nia fizycznego. Studia uzupełniał w Francji (1925–1926). W 1932 r. został adiunktem w Klinice Patologii i Leczenia

Chorób Wewnętrznych i w roku akademickim 1933/1934 rozpoczął wykłady z me-dycyny sportowej i zastosowania ćwiczeń fizycznych w prewencji i rehabilitacji cho-rób. W 1937 r. rozpoczął przygotowania do powołania pierwszego w Czechosłowacji Instytutu Medycyny Sportowej. W 1947 r. otrzymuje nominację na profesora chorób wewnętrznych ze specjalizacją z patologii pracy fizycznej i sportu. W tym też roku zostaje dyrektorem nowopowstałego Instytutu Medycyny Sportowej na Wydziale Le-


63

karskim Uniwersytetu Karola w Pradze. Instytut (Ustav Telovychovneho Lekarstvi) jest prężnym ośrodkiem naukowym i dydaktycznym kształcenia studentów medy-cyny i lekarzy sportowych. Jest redaktorem podstawowych podręczników medycyny sportowej. Zainteresowania naukowe były ukierunkowane na kardiologię sportową, laboratoryjne metody pomiary w medycynie sportowej oraz fizjologię i biochemię potu. Po wypadkach politycznych w Czechosłowacji odsunięty od pracy w Uczelni w 1970 r., prowadzi pracownię ergometrii i fonokardiografii w odległym 55 km od Pragi, szpitalu w Horovicach, nie zrywając więzów ze swymi współpracownikami. W pełni zrehabilitowany otrzymuje w 1990 r. odznaczenie Czechosłowackiego Towa-rzystwa Kardiologicznego, najwyższe odznaczenie czechosłowackie wręczane przez prezydenta Republiki – Order T.G. Masaryka (1991) oraz specjalną nagrodę i złoty medal Czeskiego Towarzystwa Lekarskiego im. J.E. Purkiniego (1993). Uczestniczył we wszystkich kongresach FIMS od 1928 do 1968 r. (od I w Amsterdamie do XVII w Meksyku). Należy do współtwórców medycyny sportowej jako dyscypliny nauk lekarskich. Był dwukrotnie sekretarzem generalnym i wiceprezydentem tej organi-zacji i współorganizatorem Światowego (1948) i Europejskiego Kongresu Medycyny Sportowej (1963). Był też prezydentem Czechosłowackiego Towarzystwa Medycyny Sportowej i wielu Komisji ministerialnych i sportowych.

Walne zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej podczas XIII Zjazdu Naukowego w Olsztynie w 1969 r. podjęło uchwałę nadaniu profesorowi Jiriemu Kralowi tytułu Członka Honorowego PTMS. Dyplom został uroczyście wrę-czony podczas uroczystego otwarcia XV Naukowego Zjazdu PTMS w Łodzi (1974). Na Zjeździe prof. J. Kral wygłosił wykład inaugurujący. Z entuzjazmem mówił o per-spektywach przyszłości tej dziedziny kończąc refleksją osobistą – „Kiedy zacząłem jako młody lekarz badać sportowców byłem ośmieszany przez starszych kolegów: on jest głupcem, on bada zdrowych chłopców. Mówiono, ale ja to kontynuowałem. Gdy jestem teraz starszy zauważyłem, że była to droga prawidłowa. Dzisiaj każdy uznaje, że my lekarze sportowi pracujemy w postępowej medycynie, medycynie przyszłości i to jest wartość, której jest warto poświęcić życie”. Zmarł 7 grudnia 1995 r.

Serafim Pietrowicz LETUNOW (1904–1975)

Lekarz sportowy, profesor, wieloletni kierownik La-boratorium Kontroli Lekarskiej Państwowego Centralnego Naukowo-Badawczego Instytutu Kultury Fizycznej w Mo-skwie. Członek Honorowy FIMS (1954).

Urodził się w 1904 r. Był wybitnym znawcą praktycz-nej medycyny sportowej i współautorem książki pt. „Kon-trola lekarska w wychowaniu fizycznym”. Podręcznik prze-tłumaczony przez dr Stanisława Bobera wydany w 1953 r. w Polsce, był przez pewien okres czasu podstawowym źró-


64

dłem wiedzy dla poradnictwa sportowo-lekarskiego. Opracowana przez niego bada-nie czynnościowe układu krążenia w ocenie wytrenowania sportowców, znana jako próba szybkościowo-wytrzymałościowa Letunowa, znalazła w Polsce szerokie zasto-sowanie i była twórczo modyfikowana (W. Sidorowicz, K. Markiewicz, S. Michal-ski). W latach późniejszych poświęcił się badaniom i popularyzacji wpływu ćwiczeń fizycznych w profilaktyce chorób i przedwczesnego starzenia się organizmu. Czło-nek Honorowy FIMS (1954). Był głównym organizatorem Jubileuszowego Kongresu FIMS w Moskwie (1958). W tym okresie wieloletni prezes Rosyjskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Walne Zgromadzenie członków Polskiego Towarzystwa Medy-cyny Sportowej podczas XIII Zjazdu Naukowego w Olsztynie (1969) nadało profeso-rowi Serafimowi P. Letunowowi tytuł Honorowego Członka PTMS. Przygotowanego do wręczenia dyplomu podczas XV Zjazdu PTMS w Łodzi (1974) już nie zdołał ode-brać z powodów zdrowotnych. Zmarł we wrześniu 1975 r.

XIV Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 9–10 czerwca 1972 r. w Katowi-cach, zorganizowany przez górnośląskie środowisko sportowo-lekarskie pod prze-wodnictwem doc. dr hab. med. Lechosława Deca i dr Jana Piaskowskiego jako se-kretarza Komitetu Organizacyjnego. Obrady odbywały się w aulach Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Katowicach (22, 89).

Zjazd odbywał się w pierwszych latach kształtowania środowiska naukowego kultury fizycznej i medycyny sportowej, po powołaniu ma początku 1970 r., kiero-wanego przez doc. Lechosława Deca, Zakładu Medycyny Sportu i Higieny w Wyż-szej Szkole Wychowania Fizycznego w Katowicach i jego współpracy z Wojewódzką Przychodnią Sportowo-Lekarską w Katowicach i Wojewódzkim Szpitalem Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich.

W sesji otwarcia Zjazdu, po wprowadzeniu doc. Lechosława Deca nawiązu-jącym do 35 rocznicy powołania Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Polsce, re-feraty główne wygłosili doc. Stanisław Kozłowski (Warszawa) na temat wydolności fizycznej w sporcie i pracy zawodowej oraz profesor Eligiusz Preisler (Poznań) pt. „Niektóre formy ćwiczeń interwałowych i izometrycznych w profilaktyce przedwcze-snego spadku wydolności fizycznej i wydajności pracy”.

Program trzech sesji naukowych obejmował: medyczne aspekty sportu kobie-cego, problemy wydolności fizycznej i urazy sportowe. Dominowały wystąpienia śro-dowisk poznańskiego prezentujące dorobek szkoły fizjologii klinicznej profesora Eli-giusza Preislera i traumatologii sportowej docenta Jana Fibaka oraz górnośląskiego, pochodzące z Zakładu Medycyny Sportu WSWF w Katowicach, WPSL w Katowicach i Szpitala w Piekarach Śląskich.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 9 VI 1972 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie prof. dr med. Seweryna Łukasika z Wrocławia. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawiono we Wrocławiu. Do Zarządu weszli: Eligiusz Preisler (Poznań) – wiceprezes; Bole-sław Buła (Wrocław) – sekretarz; Lech Baran (Wrocław) – skarbnik oraz członkowie:


65

Lechosław Dec (Katowice), Jan Fibak (Poznań), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Stefan Krzepkowski (Warszawa), Henryk Kuński (Łódź), Tomasz Mrozowski (Łódź), Tomasz Niedek (Warszawa), Lucjan Rakowski (Katowice), Zbigniew Sobolewski (Bydgoszcz), Józef Wąsik (Katowice), Zdzisław Zajączkowski (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Stanisław Iwankiewicz (Wrocław), Edward Koziński (Warszawa), Mie-czysław Tomasik (Bydgoszcz).

XV Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 27–28 września 1974 r. w Łodzi, zorganizowany przez łódzkie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnictwem dr Henryka Kuńskiego i dr Jana Mikszy jako sekretarza Komitetu Komitetu Organi-zacyjnego. Obrady Zjazdu odbywały się w sali Rady Narodowej m. Łodzi w pałacu Heinzla, przy ulicy Piotrkowskiej (149, 199).

Zjazd był połączony z Konferencją Komisji Badań Wpływu Ćwiczeń Fizycz-nych na Organizm Komitetu Fizjologii PAN pt. „Profilaktyka zespołów hipokinezji”.

Po oficjalnym uroczystym otwarciu Zjazdu, część naukową zapoczątkował re-ferat dr Zdzisława Zajączkowskiego pt. „Medycyna sportowa w XXX-leciu PRL”, po czym odbyła się Konferencja okrągłego stołu na temat przeciążenia układu nerwo-wego w sporcie, w której udział wzięli: Jerzy Jedliński – jako moderator, Stanisław Grochmal, Adam Pąchalski, Tadeusz Pasek i Janusz Zdebski. Kolejna konferencja do-tyczyła profilaktyki zespołów hipokinezji z dominującymi referatami prof. Eligiusza Preislera z zespołem na temat morfologicznych, czynnościowych i metabolicznych następstw hipokinezji u osób dorosłych oraz prof. prof. Seweryna Łukasika i Krzysz-tofa Wrabca na temat klinicznych następstw hipokinezji w chorobach wewnętrznych. Doc. Jan Fibak omówił zapobieganie zakrzepom w stanach hipokinezji. Konferencję zakończyły referaty z ośrodka poznańskiego, omawiające metody przeciwdziałania hipokinezji dnia codziennego.

W sesji poświęconej przeciążeniom układów oddechowego i krążenia referat wprowadzający pt. „Przeciążenia wysiłkowe w obrazie krzywej elektrokardiograficznej” wygłosił prof. Eligiusz Preisler. Charakter nowatorski miały wyniki badań polikardiogra-ficznych i ultrasonograficznych w ocenie przerostu mięśnia lewej komory serca u kolarzy wyczynowych przedstawione przez Eugeniusza Szmatłocha i Wiesława Walczaka.

W sesji poświęconej wpływowi wysiłku fizycznego na organizm, dominowały prace o powysiłkowych zmianach biochemicznych we krwi.

Sesję poświęconą przeciążeniom układu ruchu zainaugurował wykład doc. Sta-nisława Kozłowskiego pt. „Adaptacja narządu ruchu do obciążeń w sporcie”, po którym Jerzy Moskwa omówił przeciążenia stawów w sporcie. Program dopełniły liczne donie-sienia ortopedów i chirurgów związanych z praktyczną medycyną sportową.

Dr Zdzisław Zajączkowski przedstawił projekt „Zasad etyczno-deontologicz-nych Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej”.

Wydarzeniem wyjątkowym było wystąpienie prof. Jirigo Krala, wieloletniego członka Zarządu FIMS, współtwórcy współczesnej medycyny sportowej, z referatem


66

pt.„Medycyna sportowa – jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość”. Podczas uroczy-stości otwarcia zjazdu, ustępujący prezes PTMS, doc. Seweryn Łukasik, wręczył prof. J. Kralowi, nadany uchwałą XIII Zjazdu Towarzystwa w Olsztynie (1969), dyplom Członka Honorowego PTMS.

Komitetowi Organizacyjnemu Zjazdu udało się przed obradami zjazdu wydru-kować program i biuletyn zawierający streszczenia zgłoszonych referatów i przesłać go przyszłym uczestnikom zjazdu. Niestety nie udało się pokonać trudności wydania przesłanych przez autorów pełnej wersji prac, z powodu ograniczeń w rozdawnictwie papieru, które były w gestii ówczesnych instytucji o typie kontroli wydawnictw.

Dostępną w ówczesnych możliwościach edytorskich Komitetu Organizacyjnego metodą zarchiwizowania dorobku naukowego Zjazdu było wydanie techniką powie-laczową, jako zbioru zwartego „Biuletynu XV Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzy-stwa Medycyny Sportowej. Łódź, wrzesień 1974 r.”. PTMS, Łódź, 1974, s. 122.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 28 IX 1974 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano doc. dr hab. med. Stanisława Ko-złowskiego z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia przeniesiono do Warszawy. W skład Zarządu weszli: Eligiusz Preisler (Poznań) – wiceprezes; Ste-fan Krzepkowski (Warszawa) – sekretarz; Jerzy Moskwa (Warszawa) – skarbnik oraz członkowie: Maria Bogucka [z-ca sekretarza] (Warszawa), Bolesław Buła (Wrocław), Lechosław Dec (Katowice), Maria Gołębiowska (Łódź), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Henryk Kuński (Łódź), Seweryn Łukasik (Wrocław), Stanisław Michalski (Gdańsk), Tomasz Niedek (Warszawa), Zdzisław Zajączkowski (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Roman Hajzik (Wrocław), Lucjan Rakowski (Katowice), Mieczysław To-masik (Bydgoszcz).

Stanisław KOZŁOWSKI (1927–1985)

Lekarz fizjolog, profesor, kierownik Zakładu Fizjologii Stosowanej w Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicz-nej PAN w Warszawie. Autor fundamentalnych monografii z zakresu fizjologii wysiłków fizycznych i fizjologii klinicznej.

Urodził się 12 III 1927 r. w Białymstoku. Przebywał tam do 18 roku życia. Studia lekarskie rozpoczął na Uniwer-sytecie Warszawskim i ukończył po reorganizacji tej Uczel-ni na Akademii Medycznej w Warszawie w 1952 r. Stopień doktora nadała mu Rada Wydziału Lekarskiego Akademii

Medycznej w Warszawie w 1960 r. na podstawie rozprawy pt. „Fizjologiczne me-chanizmy aktywacji procesów wypoczynkowych” a stopień doktora habilitowanego ta sama uczelnia w 1966 r. na podstawie rozprawy pt. „Fizjologiczne mechanizmy wpływu odwodnienia ustroju na wydolność fizyczną”. Nominację na profesora nad-zwyczajnego otrzymał w 1974 r., a profesorem zwyczajnym został w 1981 r.


67

Prace naukową rozpoczął jeszcze jako student w 1950 r. w Zakładzie Fizjologii Pracy Akademii Medycznej w Warszawie pod kierunkiem profesora Włodzimierza Missiuro. Równocześnie w latach pięćdziesiątych był asystentem, adiunktem i po. kierownikiem Zakładu Fizjologii na Akademii Wychowania Fizycznego w Warsza-wie. Przeszedł kolejne awanse na starszego asystenta, adiunkta i od 1968 r. został kie-rownikiem Zakładu. Jednocześnie w 1969 r. objął stanowisko kierownika Zakładu Fi-zjologii Pracy w Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, przekształcony w 1980 r. w Zakład Fizjologii Stosowanej CMDiK PAN. Pod jego kierunkiem obydwa Zakłady: Fizjologii Pracy AM i Fizjologii Stoso-wanej CMDiK PAN rozwinęły się w zwarty ośrodek naukowy prowadzący działalność dydaktyczną (zarówno w zakresie kształcenia studentów medycyny, jak i kształcenia podyplomowego lekarzy), konsultacyjną oraz naukowo-badawczą. Sprzyjała temu wyjątkowa umiejętność stworzenia przez niego atmosfery współpracy, koleżeństwa i przyjaźni. Był promotorem licznych przewodów doktorskich, zawsze gotowy do re-cenzowania prac doktorskich z zakresu medycyny sportowej z terenu całego kraju, opiekun wielu przewodów habilitacyjnych, późniejszych profesorów.

Zainteresowania naukowe profesora Kozłowskiego skupiały się wokół zagad-nień adaptacji organizmu człowieka do pracy i środowiska i dotyczyły m.in. mecha-nizmów kontroli metabolizmu energetycznego, gospodarki wodno-elektrolitowej i temperatury ciała w warunkach podstawowych, podczas wysiłków fizycznych i w warunkach ograniczenia aktywności ruchowej. Wcześniejsze badania dotyczyły me-chanizmów fizjologicznych aktywacji wypoczynku. Prace jego i jego zespołu stwo-rzyły podstawy stosowanych obecnie szeroko w naszym kraju metod oceny zdolno-ści wysiłkowej sportowców, bądź kandydatów do uprawiania sportu i przyczyniły się do głębszego zrozumienia czynników kształtujących wydolność fizyczną organizmu oraz mechanizmów zmian adaptacyjnych rozwijających się w procesie treningu fi-zycznego. Z opracowań monograficznych na specjalną uwagę zasługują: wielokrot-nie wznawiane: „Fizjologia wysiłków fizycznych” (1970), „Wprowadzenie do fizjo-logii klinicznej” (1984) i wzór pracy popularnonaukowej „Granice Przystosowania” (1986).

Jako wieloletni prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (od 1974 r. do śmierci w 1985 r.), rolę medycyny sportowej widział nie tylko w sporcie wyczy-nowym, ale także przede wszystkim, w upowszechnianiu różnych form aktywności ruchowej w populacji ludzi w różnym wieku i objęcia ich specjalistyczną opieką le-karską. W ostatnich kilkunastu latach życia poświęcił znaczną część swojej działalno-ści naukowej badaniom nad znaczeniem aktywności ruchowej w zapobieganiu i re-habilitacji tzw. chorób cywilizacyjnych. Jego ostatni wykład na Sympozjum PTMS-u w Łodzi nosił tytuł „Aktywność ruchowa człowieka i jego przystosowanie do wa-runków współczesnego życia” (1985). Zmarł 29 X 1985 r. Pochowany na cmentarzu w Białymstoku.


68

Podsumowanie

Wydarzenia obejmujące lata 1961–1974 określono jako okres umacniania me-dycyny sportowej jako dziedziny interdyscyplinarnej. W retrospektywnej ocenie tych wydarzeń można było wyróżnić dwa etapy: etap przekształcania Stowarzyszenia Le-karzy Sportowych w Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej (1961–1967) i etap dostosowania kwalifikacji lekarzy sportowych do ustawowo określonych zadań me-dycyny sportowej (1968–1974).

Analizując osiągnięcia polskiej medycyny sportowej w tym okresie można się skłaniać do poglądu, który można wyróżnić szczególnie i istnieją podstawy by okre-ślić go jako „złoty” okres w jej dziejach.

W okresie tym znaczącymi wydarzeniami w dziejach medycyny sportowej w Polsce były:1. Przekształcenie Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Polskie Towarzystwo Me-Przekształcenie Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Polskie Towarzystwo Me-

dycyny Sportowej z rozszerzeniem formuły członkostwa i możliwości przedsta-wiania na tym forum problemów interdyscyplinarnych (1961).

2. Wypracowano rozporządzenia resortów zdrowia i kultury fizycznej w sprawie ba-Wypracowano rozporządzenia resortów zdrowia i kultury fizycznej w sprawie ba-dań lekarskich osób uprawiających ćwiczenia ruchowe (1969), uzupełnione wy-tycznymi w sprawie organizacji opieki sportowo-lekarskiej (1974).

3. Określono zarys programu specjalizacji z medycyny sportowej (1963) i doprowa-Określono zarys programu specjalizacji z medycyny sportowej (1963) i doprowa-dzono do jego zatwierdzenia przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomo-wego (1973).

4. W prasie fachowej odbyła się ożywiona dyskusja o zadaniach medycyny sporto-W prasie fachowej odbyła się ożywiona dyskusja o zadaniach medycyny sporto-wej i roli lekarza sportowego w sporcie wyczynowym 1968–1971).

5. Wytyczono kierunki badań naukowych, zgodnych ze współczesnym rozumie-Wytyczono kierunki badań naukowych, zgodnych ze współczesnym rozumie-niem rozszerzonych zadań i celów medycyny sportowej (1968).

6. Wdrażano metody badań biochemicznych w diagnostyce wytrenowania i przetre-Wdrażano metody badań biochemicznych w diagnostyce wytrenowania i przetre-nowania u sportowców (1965–1969).

7. Wdrażano badania czynnościowe dostosowano do specyfiki wybranych dyscyplin sportowych (1967–1972).

8. Przedmiotem szczególnych zainteresowań ortopedii i traumatologii sportowej były problemy przewlekłych przeciążeń układu ruchu.

9. Zintensyfikowano badania naukowe podstawowe i stosowane w przygotowaniu sportowców do treningu i udziału w zawodach w warunkach średnio wysokogór-skich.

10. Obył się Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Łodzi (1961) i pięć Zjazdów Naukowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. W Warszawie (1963), Poznaniu (1965), Wrocławiu (1968), Olsztynie (1969), Katowicach (1972) i Łodzi (1974).


69

Piśmiennictwo

1. Baran L., Buła B.: Reaktywność naczyń siatkówki na dozowany wysiłek fizyczny. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 272–282.

2. Bartenbach B.: Współczynnik krążeniowo-oddechowy Skibińskiego w ocenie zdol-ności do pracy chorych na gruźlicę. Gruźlica, 1953; 21 (12): 867–872.

3. Baszczyński J., Gołębiowska M., Szydłowski A.: Ultrasonograficzna metoda oce-ny grubości tylnej ściany lewej komory serca u młodzieży uprawiającej sport. Wy-chowanie Fizyczne i Sport, 1975; 19 (2): 3–6.

4. Błaszkiewicz M., Golec L.: Badania sportowców w komorze niskich ciśnień. Me-dycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 103–112.

5. Brehmer R.: Badania wydolności jako podstawa wyznaczania obciążenia w tre-ningu sportowym ciągłym. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Spor-tu, PTMS, Katowice, 1973, s. 95–101.

6. Bulska M.: Wskazania i przeciwwskazania ginekologiczne do uprawiania ćwiczeń fizycznych. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 168–174.

7. Buła B., Buła K.: Problem dopingu świetle współczesnej medycyny sportowej. Sport Wyczynowy, 1966; 4 (7): 37–40.

8. Buła B., Dec L., Łukasik Sw., Zajączkowski Z.: Rozwój medycyny sportowej w 25-leciu. Sesja Naukowa 25-lecia Kultury Fizycznej w PRL, GKKFiS, Warszawa, 1970, cz. 3; s. 68–87.

9. Burkhard K.: Metody oceny wydolności fizycznej kajakarzy. Sport Wyczynowy, 1972; 10 (3): 12–15.

10. Celejowa I.: Żywienie a adaptacja zawodników do wykonywania wysiłków fizycz-nych na średnich i dużych wysokościach. Sport Wyczynowy, 1966; 4 (7): 16–21.

11. Cepurska M.: Współczynnik krążeniowo-oddechowy Skibińskiego u studentów Akademii Medycznej i Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Krakowie. Rocznik Naukowy WSWF w Krakowie, 1966; 5: 145–153.

12. Chrościcki A.: Ogólne wskazania i przeciwwskazania do uprawiania ćwiczeń fi-zycznych u dzieci i młodzieży. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 121–134.

13. Czarnocka-Karpińska W.: Rozwój układu krążenia dzieci i młodzieży. Cz. II. Roz-wój układu krążenia dzieci i młodzieży w zależności od różnych programów wy-chowania fizycznego. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1961; 5 (1): 27–34.

14. Czech A., Banaszkiewicz A.: Narastanie stanu wytrenowania u lekkoatletów bie-gaczy w świetle prób czynnościowych układu krążeniowo-oddechowego. Wycho-wanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (3): 249–259.

15. Czech A.: Ocena wydolności biegacza. Próba ortostatyczno-wysiłkowo-wolicjonal-na. Lekka Atletyka, 1967; nr. 5 (133): 4–11.

Piśmiennictwo

70

16. Czerucki W.: Leczenie zachowawcze całkowitego podskórnego zerwania ścięgna Achillesa u sportowców. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (3): 125–126.

17. Daab J., Wąsik J.: Obrażenia stawu kolanowego u sportowców. Problemy Medycz-ne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 271–278.

18. Dawidowicz A.: Postęp cywilizacji a kultura fizyczna. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1969; 13 (4): 3–15.

19. Dec L.: Krytyczna ocena balistokardiografii bezpośredniej. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Wrocław, 1964, Seria B., nr 129, ss. 58.

20. Dec L., Pytasz M.: Wpływ wysiłku fizycznego na oczyszczanie nerkowe. Wycho-wanie Fizyczne i Sport, 1967; 11 (3): 49–52.

21. Dec L.: Czynność nerek w wysiłku fizycznym. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Wrocław, 1969, Seria B., nr 159, ss. 68.


23. Dmochowski S., Frontczak A.: Ocena wybranych wskaźników krążeniowo-odde-chowych u bokserów, uczestników turnieju „Trybuny Ludu” w Łodzi w 1961 r. Wy-chowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 381–383.

24. Dmochowski S., Błasiak K., Mikołajczyk-Swatko A.: Rola dozowanego wysiłku fizycznego u osób z tzw. nadciśnieniem młodocianych w ocenie możliwości upra-wiania ćwiczeń sportowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1975; 19 (2): 7–12.

25. Dmochowski S., Gondorowicz K., Zambrzycki J.: Aktywność i wydolność fizycz-na u młodzieży operowanej z powodu wrodzonych wad układu krążenia. Wycho-wanie Fizyczne i Sport, 1975; 19 (3): 49–57.

26. Droszcz W.: Współczynnik krążeniowo-oddechowy Skibińskiego u młodzieży uprawiającej pływanie. Polski Tygodnik Lekarski, 1959; 14 (13): 567–572.

27. Droszcz W., Chróścicka M.: Proces odnowy po wysiłku fizycznym. Sport Wyczy-nowy, 1966; 4 (10): 48–50.

28. Droszcz W.: Badanie sportowo-lekarskie – ustawowy obowiązek czy świadoma ko-nieczność. Sport Wyczynowy, 1967; 5 (5): 45–47.

29. Droszcz W., Musur L.: Metodyka badań sportowo-lekarskich. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 36–67.

30. Dziuk Z., Sulainis H.: Wstępne badania nad współzależnością między niektórymi próbami czynnościowymi a próbami sprawności fizycznej. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 254–260.

31. Emmerich J., Klimek A., Kaulbersz J.: „Praca graniczna” w ocenie zdolności wysił-kowych młodzieży szkolnej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 245–249.

32. Fibak J.: Traumatologia sportowa. WSWF, Poznań, 1964, ss. 122.33. Fibak J., Wasilewska-Hładka S.: Przydatność próby harwardzkiej do określania

wytrzymałości kobiet. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 33–38.


71

34. Fibak J., Pieczkowski W.: Wyniki operacyjnego leczenia uszkodzeń łękotki u spor-towców. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowi-ce, 1973, s. 295–299.

35. Firsowicz M.: Wstępna analiza wydolności ciężarowców w warunkach meksykań-skich. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 301–308.

36. Fojt E.: Dalsze badania nad wpływem wysiłku fizycznego na czynność wątroby. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1968; 12 (3): 43–49.

37. Fojt E.: Wpływ różnych rodzajów wysiłku fizycznego na zachowanie się niektórych metabolitów przemiany węglowodanowej i tłuszczowej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1969; 13: 51–59.

38. Fojt E., Majzel F.: Zachowanie się aktywności niektórych enzymów w surowicy krwi pod wpływem wysiłku fizycznego. Medycyna Pracy, 1969; 20 (6): 613–619.

39. Głuch H., Sedlaczek L., Wąsik J., Wąsik R.: Wyniki operacyjnego leczenia przerwa-nego więzadła pobocznego piszczelowego stawu kolanowego sposobem Boswortha. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 305–310.

40. Głuch H., Sedlaczek L., Wąsik J., Wąsik R.: Doliczanie usprawniające przed i po-operacyjne w obrażeniach stawu kolanowego. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 323–327.

41. Golec L., Musur L.: Wyniki obserwacji sportowo-lekarskich w górskim ośrodku olimpijskim Cachkadzor (ZSRR). Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 81–88.

42. Golec L.: Kontrola lekarska nad wychowaniem fizycznym na wyższych uczelniach. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 22–29.

43. Grochmal S., Knychalska-Karwan Z.: Udział medycyny sportowej w zagadnie-niach rehabilitacji. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 157–161.

44. Grochmal S., Knychalska-Karwan Z.: Częstość objawu Chwostka u sportowców. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 223–227.

45. Grochmal S., Jedliński J.: Przeciążenie układu nerwowego w sporcie. Biuletyn XV Zjazdu Naukowego PTMS, Łódź, 1974, s. I-IV.

46. Holak M., Biliński Z., Majchrzak A.: Zagadnienia uszkodzeń stawu kolanowego w sporcie. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (8): 359–361.

47. Ilmurzyńska K., Sidorowicz W.: Próba oceny zjawisk fonokardiograficznych u sportowców. Polski Tygodnik Lekarski, 1963; 18 (nr 13): 467–470.

48. Instrukcja nr 25/61 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 14 kwietnia 1961 r. w sprawie struktury organizacyjnej Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej.

49. Iwankiewicz S.: Przeciwwskazania laryngologiczne do uprawiania ćwiczeń fizycz-nych i sportu. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 174–178.

Piśmiennictwo

72

50. Janiszewska-Zygier A.: Stan narządu wzroku u zawodników wyczynowych. Wy-chowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 365–368.

51. Janiszewska-Zygier A.: Zachowanie się ciśnienia śródocznego i sztywności twar-dówki u ciężarowców. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 273–280.

52. Janiszewska-Zygier A.: Wpływ wysiłku fizycznego na poczucie barw. Medycyna Pracy, 1967; 18 (6): 599–603.

53. Janiszewska-Zygier A.: Wskazania i przeciwwskazania okulistyczne do uprawia-nia ćwiczeń fizycznych. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w prakty-ce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 179–187.

54. Jankowski W., Iwankiewicz S.: Wpływ starzenia się centralnego układu nerwo-wego na czynność narządu słuchu. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 307–310.

55. Jaskólski E., Niemiec S.: Wskaźnik krążeniowo-oddechowy Skibińskiego w mody-fikacji Bartenbacha jako miernik rozwoju sprawności fizycznej. Zeszyty Naukowe WSWF we Wrocławiu, 1969: 6: 19–24.

56. Jethon Z., Sarol Z., Dziuk Z., Wojtkowiak M.: Wartość wybranych wskaźników kondycji fizycznej w lotnictwie. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 327–335.

57. Jethon Z.: Wydolność wysiłkowa układu krążenia jako funkcja wieku. Sport Wy-czynowy, 1971; 9 (2): 45–56.

58. Jethon Z.: Przydatność wskaźników wydolności fizycznej do oceny zdolności wysil-kowej. Sport Wyczynowy, 1971; 9 (10): 1–5.

59. Jethon Z.: Badania nad strukturą wydolności fizycznej ciężarowców. Sport Wy-czynowy, 1973; 11 (10): 19–22.

60. Kabza R., Rachlewicz J.: Wpływ wysiłków wytrzymałościowych na zawartość nie-których frakcji białkowych i azotu alfa-aminowego w surowicy krwi. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1967; 11 (3): 39–47.

61. Kabza-Klat R.: Działalność Studium Wychowania Fizycznego i Katedry Medycyny Sportu AM w Poznaniu w perspektywie 50-lecia Studium Wychowania Fizycznego Wydziału Lekarskiego UP i AM w Poznaniu. W: Problemy racjonalizacji metod masowego usprawniania fizycznego i ćwiczeń profilaktycznych w wychowaniu fizycznym młodzieży. Am w Poznaniu, Poznań, 1971, s. 11–20.

62. Kaulbersz J.: Mechanizmy przystosowawcze w warunkach hipoksji. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1961; 5 (2): 115–134.

63. Klimek A., Kubica R.: Oddychanie w przestrzeni zamkniętej w ocenie zdolności wysiłkowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1963; 7 (2): 271–284.

64. Klimek A., Kaulbersz J.: Przyczynek do badań sprawności układu oddechowo-krą-żeniowego u sportowców. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 311–319.

65. Klimek A., Petek L.: Badania wydolności fizycznej i ocena zmian adaptacyjnych do wysiłku na podstawie step-testu. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1967; 11 (4): 127–144.


73

66. Klimontowicz W., Widuchowski J.: Ocena przydatności tesu harwardzkiego i spe-cyficznej próby czynnościowej „10x25” dla określenia formy sportowej koszykarzy w świetle obserwacji i kontroli pedagogicznej. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, Katowice, 1973, s.177–185.

67. Koziński E.: IX Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (2): 111–112.

68. Koziński E.: Współpraca lekarza z trenerem. Kultura Fizyczna, 1963; 16 (9): 605–608.

69. Koziński E., Niedzielski A.: Ocena wielkości obciążeń fizycznych młodocianych kajakarzy w oparciu o próby cykloergometryczne i badania telemetryczne na torze wodnym. Sport Wyczynowy, 1968; 6 (2–3): 52–57.

70. Koziński E.: Wpływ niektórych czynników meteorologicznych na wysiłkowe reak-cje układu krążenia u narciarzy. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 39–52.

71. Koziński E.: Kierunki rozwoju i aktualne potrzeby badań wydolnościowych w spo-rcie wyczynowym. Sport Wyczynowy, 1972; 10 (3): 33–35.

72. Kozłowski S.: Fizjologiczne mechanizmy aktywizacji wypoczynku. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1961; 5 (3): 241–254.

73. Kozłowski S.: Znaczenie fizjologiczne i wartość praktyczna oceny maksymalne-go zużycia tlenu, jako próby zdolności wysiłkowej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 321–322.

74. Kozłowski S.: Aklimatyzacja do wysokiej temperatury środowiska i wydolność fi-zyczna człowieka. Kultura Fizyczna, 1965; 18 (4): 229–234.

75. Kozłowski S.: Fizjologiczne efekty rekreacji fizycznej. Kultura Fizyczna, 1966; 19 (2): 70–74.

76. Kozłowski S.: Z zagadnień profilaktycznego znaczenia ćwiczeń fizycznych i spor-tu. Kultura Fizyczna, 1967; 20 (12): 559–561.

77. Kozłowski S., Nowakowska A., Kirchner H., Obuchowicz-Łożyńska Z.: Oce-na pośredniego wyliczania wysokości pułapu tlenowego człowieka (nomogram Astrand-Ryhming), jako metody pomiaru zdolności do pracy w warunkach aero-bowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1968; 12 (2): 3–17.

78. Kozłowski S.: Fizjologiczne podłoże tolerancji wysiłkowej człowieka. Polskie Ar-chiwum Medycyny Wewnętrznej, 1973; 50 (1): 1–7.

79. Krzemińska-Pakuła M., Sokołowska T., Szukalska A.: Zachowanie się niektórych współczynników krążeniowo-oddechowych u zawodników różnych dyscyplin spor-towych. Kultura Fizyczna, 1966; 19 [20] (11): 403–404.

80. Krzepkowski S.: Książeczka sportowo-lekarska. Sport Wyczynowy, 1966; 4 (7): 58–59.81. Krzepkowski S.: Aktualne potrzeby w zakresie kontroli sportowo-lekarskiej. Medy-

cyna Lotnicza; 1969; 3/68 (27): 166–171.82. Krzepkowski S.: Organizacja poradnictwa sportowo-lekarskiego i obowiązek

badań lekarskich. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 13–17.

Piśmiennictwo

74

83. Kuński H., Kałębasiak J., Buczyński T., Linkowska R., Hanke J.: Aktywność en-zymów w surowicy krwi u młodocianych po wysiłku fizycznym. Medycyna Pracy, 1968; 19: 338–341.

84. Kuński H., Mockałło T., Hanke J., Sztobryn M.: Dynamika zmian biochemicznych we krwi u ludzi podczas przedłużonego wysiłku fizycznego. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1972; 16 (2): 35–40.

85. Kuński H., Pakuła H., Szczecińska O.: Badanie poziomu azotu alfa-aminowego we krwi podczas wysiłku fizycznego, specyficznego u kolarzy. Wychowanie Fizycz-ne i Sport, 1973; 17 (1): 29–36.

86. Kuński H., Sztobryn M., Rynkiewicz K.: Istrażivanje koncentracije glukoze i so-bodnih masnih kiselina kod mladih sportista pod uplivom telesnog opterecenja. Sport-Medical Journal (Ljubljana), 1974; 11 (10–12): 730–740.

87. Kuński H., Sztobryn M., Pakuła H.: The behaviour of 2,3-diphosphoglycerate concentration in erythrocytes, blood glucose concentration and plasma free fatty acid concentration after physical exertion in cyclists. Third European Congress of Sports Medicine, Budapest, 1974, s. 553–560.

88. Kuński H., Sztobryn M., Rynkiewicz K.: Zum Verhalten von Glukose und Fettsau-ren bei belasten Jungendlichen. Medizin u. Sport, 1975; 15 (9): 267–269.


90. Lisewska I.: Zastosowanie niektórych metod fizykoterapeutycznych w medycynie sportowej. Sport Wyczynowy, 1968; 6 (8): 38–41.

91. Łada-Zabłocki O.: Specyficzna próba czynnościowa u koszykarzy. Kultura Fizycz-na, 1967; 20 (5): 238–239.

92. Łada-Zabłocki O.: Reakcja układu krążenia u koszykarza przy zastosowaniu pró-by rutynowej i specyficznej. Sport Wyczynowy, 1969; 7 (1): 36–40.

93. Łukasik Sw.: Wytyczne badań naukowych w dziedzinie medycyny sportowej. Me-dycyna Lotnicza, 1969; 3/68 (27): 195–198.

94. Łukasik Sw.: Wskazania i przeciwwskazania internistyczne do uprawiania ćwi-czeń fizycznych przez dorosłych. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 82–107.

95. Łukasik S.: Wyniki operacyjnego leczenia łękotek stawu kolanowego. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 367–370.

96. Łukasik S.: Uszkodzenia mięśniowo-ścięgniste w sporcie. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (11): 510–513.

97. Łukasik S.: Narząd ruchu w Klinice Zdrowego Człowieka. Roczniki Naukowe AWF, Warszawa, 1969; 20: 3–16.

98. Łukasik S., Kornaszewski W.: Wpływ niedotlenienia wysokościowego na krzywą elektrokardiograficzną. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 63–80.


75

99. Łukasik S., Buła B., Szymański A., Bąkowski J., Kornaszewski W.: Wydolność fi-zyczna i forma sportowa zawodników w procesie adaptacji do wysokości w komo-rze niskich ciśnień. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 113–124.

100. Łukasik S., Dziak A.: Przeciwwskazania ortopedyczne do uprawiania sportu. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 143–158.

101. Łukasik S.: Uszkodzenia łękotek stawu kolanowego w sporcie. Problemy Medycz-ne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 279–286.

102. Łukawska M.: Ocena stanu układu krążenia biegaczy na podstawie treningów tempowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1958; 2 (2): 357–360.

103. Łukawska M., Weinberg-Onichimowska D.: Zastosowanie testu Cramptona w ocenie wydolności sercowo-naczyniowej u wioślarek. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1961; 5 (1): 5-17.

104. Łukawska M., Weinberg-Onichimowska D.: Ocena stanu zdrowia byłych zawodni-ków wioślarzy na podstawie badań przeprowadzonych w Klinice Zdrowego Człowie-ka INKF w Warszawie. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 329–332.

105. Łukawska M., Onichimowska D.: Wartość testu Crampton w ocenie stanu wydol-ności sercowo-naczyniowej na podstawie 6-letnich obserwacji wioślarzy. Wycho-wanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 305–310.

106. Łukawska M.: Zachowanie się wskaźnika Cramptona u zawodników różnych dys-cyplin sportowych w czasie preaklimatyzacji we Francji oraz aklimatyzacji w Mek-syku w okresie wrzesień-październik 1967 r. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 132–138.

107. Łukawska M., Onichimowska D., Burkhard K.: Ocena stopnia wytrzymałości młodzieży w wieku 9–12 lat systematycznie trenującej pływanie w szkółce sporto-wej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1968; 12 (2): 63–67.

108. Łukawska M., Połeć R.: Blood ketone bodies, bicarbonates, lactic acid and glucose before and after standard and all-out exercise in well trained and untrained adole-scents. Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej, 1969; 42 (2/2): 181–186.

109. Łukawska M.: Zagadnienia kontroli lekarsko-sportowej we wczesnej specjalizacji. Pamiętnik XIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, WOKFiT, Olsztyn, 1972, s. 65–83.

110. Łukawska M.: Metody oceny wydolności fizycznej gimnastyków. Sport Wyczyno-wy, 1972; 10 (3): 18–21.

111. Łukawska M.: Kontrola lekarska nad wychowaniem fizycznym w szkole. W: Z. Zającz-kowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 17–22.

112. Malarecki I., Krzepkowski S., Szajewski J.: Badanie wydolności w warunkach m. Meksyku. Sport Wyczynowy, 1967; 5 (3); 5–9.

113. Malarecki I., Szajewski J., Krzepkowski S.: Wyniki badań adaptacji do wysiłków spor-towych na średnich wysokościach w czasie II Międzynarodowego Tygodnia Sportowego w Meksyku 1966. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1967; 11 (4): 105–112.

Piśmiennictwo

76

114. Markiewicz K.: Analiza fizyczna układu krążenia u młodzieży uprawiającej sport. Wychowanie fizyczne i Sport, 1966; 10 (1): 19–33.

115. Markiewicz K.: Próba oceny sprawności układu krążenia u młodocianych pływaków z prawidłową i zwiększoną reaktywnością układu krążenia za pomocą interwałowej próby wysiłkowej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1966; 10 (3): 81–92.

116. Markiewicz Ks., Kidawa Z., Kowalczyk-Cukrowska H., Barancewicz J.: Zacho-wanie się równowagi kwasowo-zasadowej krwi pod wpływem narastającego wy-siłku. Biuletyn WAM, Łódź, 1975; 18 (3): 309–315.

117. Markiewicz Ks., Walasek L., Lutz W., Cholewa M.: Wpływ wysiłku fizycznego na niektóre parametry biochemiczne krwi u osób zdrowych. Polski Tygodnik Lekar-ski, 1976; 31 (nr 5): 177–179.

118. Michalski S., Lisewska I.: Uwagi o pracy Działu Kontroli Lekarskiej Ośrodka Przy-gotowań Olimpijskich w Gdańsku-Oliwie. Sport Wyczynowy, 1967; 5 (1): 39–44.

119. Michalski S.: Zachowanie się ciśnienia tętniczego krwi i częstości tętna w toku re-habilitacji fizycznej chorych ze świeżym zawałem mięśnia sercowego. Biuletyn XV Zjazdu Naukowego PTMS, Łódź, 1974, s. 10–11.

120. Michalski S.: Przydatność własnej modyfikacji próby czynnościowej Letunowa dla oceny wydolności fizycznej sportowców w różnych okresach cyklu treningowego. Biuletyn XV Zjazdu Naukowego PTMS, Łódź, 1974, s. 29–30.

121. Miksza J.: W sprawie przeciwwskazań otorinolaryngologicznych do uprawiania sportów wodnych. Kultura Fizyczna, 1965; 18 (19): 529–531.

122. Miksza J.: W sprawie krwiaków małżowiny usznej u zapaśników. Kultura Fizycz-na, 1966; 19 (10): 364–365.

123. Miksza J.: Boks a schorzenia otolaryngologiczne. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (3): 127.124. Miller J.M.: Wskazania i przeciwwskazania chirurgiczne do uprawiania ćwiczeń

fizycznych. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 134–143.

125. Missiuro W.: Wysiłek fizyczny a wiek. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 287–294.

126. Missiuro W.: O fizjologicznych i patogenicznych aspektach zmęczenia. Wychowa-nie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (2): 75–89.

127. Missiuro W.: Po co potrzebne jest dziś usprawnienie fizyczne. Wychowanie Fizycz-ne i Sport, 1964; 8 (3): 203–210.

128. Missiuro W.: Adaptacja do wysiłku fizycznego przy obniżonym ciśnieniu atmosfe-rycznym. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1966; 10 (2): 13–32.

129. Missiuro W., Lamers H., Malarecki I., Nawrocka W., Szajewski J., Tomaszew-Missiuro W., Lamers H., Malarecki I., Nawrocka W., Szajewski J., Tomaszew-ski L., Ulatowski T., Wojcieszak I.: Badania wpływu treningu i aklimatyzacji na średnich wysokościach. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1966; 10 (3): 3–21.

130. Missiuro W.: Uwagi o przystosowaniu sportowców do zawodów na średnich wyso-kościach. Sport Wyczynowy, 1966; 4 (2): 6–10.


77

131. Moskwa J.: Przyczyny niewydolności narządu ruchu w sporcie wyczynowym. Wy-chowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 349–364.

132. Moskwa J.: Zmiany w stawach z przeciążenia u sportowców. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (12): 553–557.

133. Moskwa J.: Przeciwwskazania lekarskie do uprawiania pięściarstwa. Boks, 1968; 11 (8): 5, 15.

134. Moskwa J., Ruciński Z.: Z obserwacji lekarskich nad kadrą olimpijską w boksie. Sport Wyczynowy, 1969; 7 (3): 38–41.

135. Moskwa J. Próby czynnościowe i ich zastosowanie w treningu bokserskim. Boks, 1969; 12 (4): 3–4.

136. Moskwa J.: Medycyna sportowa a zapobieganie urazom. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 172–175.

137. Moskwa J., Markiewicz R., Rusin Z.: Uszkodzenie ścięgnisto-mięśniowe barku u sportowców. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 208–211.

138. Moskwa J., Kuś W.: Awulsyjne złamania obręczy biodrowej w sporcie. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 238–246.

139. Moskwa J., Ruciński Z.: Obserwacji lekarskich nad kadrą olimpijską w boksie. Sport Wyczynowy, 1969; 7 (3): 38–41.

140. Moskwa J.: Następstwa urazów narządu ruchu u sportowców wyczynowych. Sport Wyczynowy, 1971; 9 (6); 43–51.

141. Moskwa J.: Urazy i ich następstwa w wychowaniu fizycznym. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 158–168.

142. Moskwa J.: Przeciążenia stawów w sporcie. Sport Wyczynowy, 1975; 13 (1): 24–30.

143. Mrozowski T.: W sprawie stosunku medycyny sportowej do nauk medycznych. Pamiętnik XIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, WOKFiT, Olsztyn, 1972, s. 321–325.

144. Musur L.: Przypadek zwichnięcia w odcinku szyjnym kręgosłupa podczas zawo-dów zapaśniczych. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (4): 168–169.

145. Namysłowski L.: Racjonalne żywienie a sport wyczynowy w świetle współczesnych poglądów. Sport i Turystyka, Warszawa, 1965, ss. 115.

146. Namysłowski L.: Wyżywienie indywidualne a wydatek energii narciarzy podczas przygotowań do Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1964 roku. Wychowanie Fizycz-ne i Sport, 1967; 11 (2): 55–64.

147. Nazar K.: Wpływ pracy mięśniowej na poziom 17-hydroksysterydów we krwi. Me-dycyna Pracy, 1968; 19 (2): 149–151.

148. Niedek T.: Przyczynek do oceny stanu zdrowia byłych pięściarzy. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 333–336.

149. Niedek T.: XV Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Sport Wyczy-nowy, 1974; 12 (11): 53–54.

Piśmiennictwo

78

150. Oleszkiewicz A.: Metody oceny wydolności fizycznej kolarzy. Sport Wyczynowy, 1972; 10 (3): 15–18.

151. Onichimowska D., Łukawska M.: Ocena stopnia wytrzymałości ogólnej wioślarzy na podstawie step-tesu harwardzkiego. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1967; 11 (4): 159–162.

152. Onichimowska D., Burkhard K.: Maksymalne zużycie tlenu jako ocena sprawno-ści wysiłkowej wioślarzy. Pamiętnik XIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycy-ny Sportowej, WOKFiT, Olsztyn, 1972, s. 375–381.

153. Onichimowska D.: Metody oceny wydolności fizycznej wioślarzy. Sport Wyczyno-wy, 1972; 10 (3): 9–12.

154. Opieka zdrowotna nad uprawiającymi różne formy kultury fizycznej i turysty-ki. Uchwała Kolegium Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz GKKFiS w dniu 18 lutego 1974 r.

155. Orłowski J., Siwek W.: Leczenie usprawniające niewydolności stawu kolanowego po ope-racyjnym usunięciu łękotek. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 379–381.

156. Orłowski J.: Uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego u sportowców. Kultura Fi-zyczna, 1968; 21 (5): 223–224.

157. Pakowski K.: Narząd słuchu i równowagi u bokserów. Polski Tygodnik Lekarski, 1965; 20 (nr 48): 1805–1808.

158. Pakuła H., Stach A., Kuński H.: Badania nad przemianą węglowodanową u kola-rzy. Cz. I. Poziom cukru we krwi w spoczynku i po wysiłku. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1972; 16 (1): 51–57.

159. Pakuła H., Kuński H., Stach A.: Badania nad przemianą węglowodanową u ko-larzy. Cz. II. Poziom cukru we krwi w różnych okresach treningu w zależności od diety. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1972; 16 (2): 31–34.

160. Pakuła H., Kuński H., Sztobryn M.: Badania nad przemianą węglowodanową u kolarzy. Cz. III. Poziom cukru we krwi włośniczkowej po wyścigu krótkodystan-sowym. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1972; 16 (4): 71–74.

161. Pakuła H., Kuński H., Sztobryn M.: Badania nad przemianą węglowodanową u kolarzy. Cz. IV. Poziom cukru we krwi po zawodach wieloetapowych. Wychowa-nie Fizyczne i Sport, 1972; 16 (4): 74–78.

162. Pollak J., Knychalska-Karwan Z.: Ocena stanu zdrowia byłych zawodników wy-czynowych. Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 321–328.

163. Preisler E.: Zmiany w układzie krążenia po biegu maratońskim. Wychowanie Fi-zyczne i Sport, 1961; 5 (1); 35–43.

164. Preisler E.: Fizjopatologia postawy i wydolność. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1961; 5 (2): 163–182.

165. Preisler E.: Wydolność wysiłkowa młodzieży w świetle niektórych wskaźników kli-nicznych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 211–215.


79

166. Preisler E.: Założenia teoretyczne metody wychowania fizycznego studentów uczel-ni medycznych w świetle medycyny profilaktycznej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1965; 9 (1): 21–32.

167. Preisler E., Kruk D., Pankowska U., Tycowa M., Wasilewska S., Ziembińska F.: Zmiany w układzie oddechowym, w układzie krążenia i we krwi u młodzieży w czasie 80-minutowych ćwiczeń w ramach doświadczalnego toku ćwiczebnego. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1965; 9 (1): 33–53.

168. Preisler E., Kruk D., Pankowska-Miciak U.: Zmiany stężenia tłuszczów całkowi-tych, estryfikowanych kwasów tłuszczowych i cholesterolu w surowicy krwi pod wpływem wysiłku pływackiego. Kultura Fizyczna, 1967; 20 (12): 566–568.

169. Preisler E., Kabza R.: Zmiany aktywności aminotransferazy asparaginianowej i alaninowej pod wpływem wysiłków wytrzymałościowych. Medycyna Pracy, 1967; 18 (4): 333–339.

170. Preisler E., Kruk D., Pankowska-Miciak U.: Zmiany stężenia tłuszczów całkowi-tych, estryfikowanych kwasów tłuszczowych, cholesterolu i glukozy we krwi pod wpływem wysiłków wytrzymałościowych i szybkościowych. Wychowanie Fizycz-ne i Sport, 1967; 11 (3): 25–37.

171. Preisler E., Kabza R.: Zmiany stężenia potasu, sodu i wapnia w surowicy krwi pod wpływem wysiłków wytrzymałościowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1967; 11 (4): 53–51.

172. Preisler E., Blok W., Kostrzewa A., Wasilewska-Hładka S., Ziembińska F., Zię-Preisler E., Blok W., Kostrzewa A., Wasilewska-Hładka S., Ziembińska F., Zię-tek J.: Zmiany w czynności układu oddechowego i krążenia u kierowców autobu-sów i samochodów ciężarowych po wielogodzinnej pracy przy sterze pojazdów. Medycyna Pracy, 1967; 18 (6): 615–629.

173. Preisler E.: Problem obciążenia fizycznego ustroju młodocianych w świetle jego odrębności fizjologicznych i klinicznych. Pamiętnik XIII Zjazdu Polskiego Towa-rzystwa Medycyny Sportowej, WOKFiT, Olsztyn, 1972, s. 13–28.

174. Preisler E., Kostrzewa A., Rachlewicz J., Ziętek J.: Zmiany w hemodynamice układu krążenia młodocianych pod wpływem obciążeń wzorcowych. Pamiętnik XIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, WOKFiT, Olsztyn, 1972, s. 111–123.

175. Preisler E., Ziembińska F.: Zmiany w czynności układu oddechowego młodocia-nych pod wpływem wzorcowego obciążenia fizycznego o średnim obciążeniu. Pa-miętnik XIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, WOKFiT, Olsz-tyn, 1972, s. 131–137.

176. Preisler E.: Ocena zdolności ustroju do wysiłków fizycznych w niektórych choro-bach wewnętrznych. W: Z. Zajączkowski (red). Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 108–121.

177. Preisler E., Kostrzewa A.: Wydolność fizyczna kobiet przeciętnie sprawnych w świe-tle obciążeń wzorcowych na cykloergometrze. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 39–41.

Piśmiennictwo

80

178. Preisler E., Rachlewicz J., Ziętek J.: Zmiany elektrokardiograficzne w czasie wy-siłku interwałowego. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 197–202.

179. Preisler E., Fibak J.: Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej. Oddział poznański, 1946–1983. W: Dzieje Naukowych Towarzystw Medycznych w Poznaniu w la-tach 1832–1983. Wyd. AM im. K. Marcinkowskiego, Poznań, 1983, s. 173–185.

180. Rachlewicz J.: Wysiłkowe zmiany w stężeniu azotu alfa-aminowego we krwi żyl-nej. Pamiętnik XIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, WOK-FiT, Olsztyn, 1972, s. 399–403.

181. Romanowski W., Eberhardt A.: Profilaktyczne znaczenie zwiększonej aktywności ruchowej człowieka. PZWL, Warszawa, 1972, ss. 150.

182. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 lipca 1969 r. w sprawie badań lekarskich osób uprawiających w sposób zorganizowany ćwicze-nia ruchowe. Dziennik Ustaw nr 24, poz. 178.

183. Rusin Z.: Wysilkowe uszkodzenie mięśnia prostego brzucha u żołnierzy i sportow-ców. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (4): 170.

184. Rusin Z.: Uszkodzenie mięśnia dwugłowego uda u sportowców. Kultura Fizyczna, 1968; 21 (7): 310.

185. Sidorowicz W.: Zarys metodyki badań i poradnictwa sportowo-lekarskiego. PZWL, Warszawa, 1962, ss. 234.

186. Sidorowicz W., Zawistowska Z.: Żywienie sportowca i turysty. PZWL, Warszawa, 1962, ss. 188.

187. Sidorowicz W.: Obecnie stosowane metody oceny stanu wytrenowania i ich war-tość użytkowa. Sport Wyczynowy, 1964; 2 (1/9): 22–34.

188. Sidorowicz W.: Blok prawej odnogi pęczka Hisa u sportowców. Wychowanie Fi-zyczne i Sport, 1964; 8 (3): 283–290.

189. Sidorowicz W.: Nowsze metody oceny kliniczno-fizjologicznej wydolności wysił-kowej sportowca wyczynowego. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 291–300.

190. Sidorowicz W.: Ze wspomnień lekarza olimpijskiego. W: 50 lat na Olimpijskim szlaku. Sport i Turystyka, Warszawa, 1969, s.276–278.

191. Sidorowicz W.: Opieka lekarska w sporcie wyczynowym. Sport Wyczynowy, 1970; 8 (3): 33–36.

192. Sidorowicz W.: Poradnictwo sportowo-lekarskie. Wydanie III rozszerzone. PZWL, Warszawa, 1972, ss. 372.

193. Sułat H.: Zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym po zamkniętych urazach czaszki u bokserów. Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 403–407.

194. Sutyło Z.: Wielkość współczynnika krążeniowo-oddechowy Skibińskiego u nie-uprawiających sportu i u wioślarzy. Kultura Fizyczna; 1961; 14 [15] (5): 358–361. 1965; 18 [19] (3): 161–164.


81

195. Szajewski J.: Zadania i perspektywy medycyny sportowej. Polskie Archiwum Me-dycyny Wewnętrnej, 1969; 42 (5/5): 717–724.

196. Szmatłoch E., Walczak W.: Ultrasonokardiogram w ocenie przerostu mięsnia lewej komory serca u kolarzy wyczynowych. Biuletyn XV Zjazdu Naukowego PTMS, Łódź, 1974, s. 36–37.

197. Szwarc H.: Otyłość dzieci i młodzieży. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 251–258.

198. Szwarc H.: Ćwiczenia fizyczne w starszym wieku. W: Z. Zajączkowski (red). Me-dycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, s. 67–81.

199. Ślężyński J.: XV Zjazd Naukowy PTMS. Kultura Fizyczna, 1975; 28 (6): 264–265.200. Ślężyński J.: Próba oceny wydolności układu krążenia u kobiet w wieku 19–39 lat

o zróżnicowanej sprawności fizycznej. Problemy Medyczne Wychowania Fizycz-nego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 49–57.

201. Świderski G., Gabriel P.: Kliniczne i morfologiczne aspekty przeciążenia mięśni – problem medycyny sportowej. Sport Wyczynowy, 1967; 5 (7): 37–40.

202. Tomasik M.: An influence of increasing intensity on aminotransferase activity in red blood cells and blood serum in men with average and very high physical wor-king capacity. Acta Physiologica Polonica, 1976; 27 (2).

203. Wąsik J., Widuchowski J.: Obrażenia stawu kolanowego w materiale Wojewódz-kiej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Katowicach. Problemy Medyczne Wychowa-nia Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 301–304.

204. Weber M.: Stan narządów wewnętrznych u zawodników kadry olimpijskiej. Fi-zyczne i Sport, 1962; 6 (4): 337–347.

205. Wojcieszak I., Burkhard K., Lisiecki A.: Analiza próby harwardzkiej – step-testu na tle próby biegowej jako kryterium oceny wydolności fizycznej. Wychowanie Fi-zyczne i Sport, 1965; 9 (4): 389–405.

206. Wojcieszak I.: Metody badań wydolności fizycznej w sporcie. Sport Wyczynowy, 1972; 10 (2): 2–9.

207. Wojcieszak I.: Badania funkcjonalne wydolności fizycznej sprinterów. Sport Wy-czynowy, 1972; 10 (3): 28–32.

208. Wojcieszak I., Bicz B., Stanoszek W., Wnęk T.: Ocena fizjologiczna walki na przy-rządzie bokserskim. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, Ka-towice, 1973, s. 129–143.

209. Wyszogrodzka M., Walasek L., Markiewicz K., Lutz W., Barancewicz J.: Wpływ wysiłku fizycznego na układ białkowy i lipidowy surowicy krwi. Biuletyn XV Zjaz-du Naukowego PTMS, Łódź, 1974, s. 47–49.

210. Wytyczne Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 września 1974 r. w spra-wie organizacji opieki sportowo-lekarskiej nad osobami uprawiającymi sport i inne formy kultury fizycznej oraz turystykę kwalifikowana. Dziennik Urzędowy Mini-sterstwa Zdrowia, nr 21, poz. 89.

Piśmiennictwo

82

211. Zajączkowski Z.: Opieka lekarska w długofalowych przygotowaniach olimpijskich. Fizyczne i Sport, 1962; 6 (4): 429–438.

212. Zajączkowski Z.: Z historii medycyny sportowej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 8 (3): 383–386.

213. Zajączkowski Z.: Kierunki rozwojowe medycyny sportowej w dwudziestoleciu PRL. Zdrowie Publiczne, 1965; nr 1–2: 17–20.

214. Zajączkowski Z.: Rys historyczny polskiej medycyny sportowej, jej stan obecny i warunki specjalizacji. Medycyna Lotnicza, 1969; z. 3/68 (27): 180–188.

215. Zajączkowski Z.: Próba zdefiniowania medycyny sportowej. Zdrowie Publiczne, 1970; nr 4: 377–380.

216. Zajączkowski Z.: Uwagi w sprawie dyskusji o roli lekarza sportowego. Sport Wy-czynowy, 1970; 8 (9): 43.

217. Zajączkowski Z.: Rola lekarza w sporcie w świetle jego obowiązków i praw zawo-dowych. Pamiętnik XIII Zjazdu PTMS, Olsztyn, 1972, s. 299–305.

218. Zajączkowski Z.: Wspomnienia lekarza olimpijskiego. Sport i Turystyka, War-szaw, 1972, ss. 214.

219. Zajączkowski Z.: Tajemnica lekarska w sporcie. Problemy Medyczne Wychowa-nia Fizycznego i Sportu, PTMS, Katowice, 1973, s. 261–268.

220. Zajączkowski Z. (red.): Medycyna sportowa w praktyce. PZWL, Warszawa, 1973, ss. 210.

221. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 grudnia 1962 r. w sprawie zasad uznawania lekarzy za specjalistów. Monitor Polski, 1963, nr 2, poz. 4

222. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 marca 1973 r. w spra-wie specjalizacji lekarzy, lekarzy dentystów i farmaceutów. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, 1973, nr 7, poz. 33.


83

Rozdział 4

OKRES WZGLĘDNEJ DECENTRALIZACJI PORADNICTWA

SPORTOWO-LEKARSKIEGO (1975 – 1987)


Na rozwiązywanie problemów organizacyjnych poradnictwa sportowo-le-karskiego tego okresu istotny wpływ miały zmiany w podziale administracyjnym kraju, wprowadzone od początku 1975 r. Utworzenie 49 województw, powodowa-ło konieczność powołania w krótkim czasie Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich w każdym z województw. Praktycznie pozostały dość silne i aktywne Przychodnie ukształtowane organizacyjnie w uprzednich województwach, a nowe Przychodnie wojewódzkie utworzono poprzez przekształcenie dotychczasowych po-radni powiatowych. W ślad za tymi zmianami, prowadzącymi do względnej decen-tralizacji zarządzania, z myślą utrzymania poziomu fachowego w pionie poradnictwa sportowo-lekarskiego, Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, pismem z dnia 1 marca 1975 r. wyznaczył określone Przychodnie do sprawowania specjalistycznego nadzo-ru wojewódzkiego w dziedzinie medycyny sportowej, a dyrektorów tych placówek powołał na stanowisko specjalisty wojewódzkiego. Były to przychodnie wojewódz-kie działające do 1974 r. Po zakończeniu powoływania przychodni wojewódzkich w nowych województwach, Minister Zdrowia i Opieki Społecznej pismem z dnia 14 kwietnia 1978 r. zwiększył obowiązki powołanym w 1975 r. specjalistom wojewódz-kim, rozszerzając teren ich działania na ościenne województwa. Stan taki trwał do końca 1982 r., kiedy to powoływanie specjalistów wojewódzkich powierzono Leka-rzom Wojewódzkim.

Znaczącym elementem względnej decentralizacji opieki nad sportem wyczyno-wym, było Porozumienie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki i Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 15 kwietnia 1975 r. w spra-wie współpracy przychodni sportowo-lekarskich z Instytutem Medycyny Sportowej AWF i Zakładami Kontroli Lekarskiej wyższych uczelni wychowania fizycznego oraz Polską Federacją Sportu (85). Porozumienie wyznaczyło zasady współdziałania w za-

84

kresie zapewnienia opieki zdrowotnej nad kadrą narodową i współpracy w zakresie badań naukowych w dziedzinie medycyny sportowej. W wyniku tego porozumienia dokonano podziału grup zawodników kadry narodowej według uprawianych dys-cyplin sportowych pomiędzy Centralną Przychodnią Sportowo-Lekarską, Instytu-tem Medycyny Sportowej AWF, wojewódzkimi przychodniami sportowo-lekarskimi i zakładami kontroli lekarskiej wyższych uczelni wychowania fizycznego. Na podsta-wie tych ustaleń, przychodnie sportowo-lekarskie odpowiadały za całokształt opieki zdrowotnej nad zawodnikami. W zakresie badań naukowych kierownicy przychodni sportowo-lekarskich ustalali wspólnie z kierownikami zakładów naukowych tematy badań naukowych związane z aktualnymi problemami sportu. W wyniku tego poro-zumienia doszło do ożywienia działalności w pracy naukowej szeregu Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich.

Jako uzupełnienie zbioru zasad etyczno-deontologicznych polskiego lekarza, opracowanych i ogłoszonych przez Polskie Towarzystwo Lekarskie, dr Zdzisław Za-jączkowski opublikował projekt „Zasad etyczno-deontologicznych Polskiego Towarzy-stwa Medycyny Sportowej”. Wstępną wersję zasad przedstawił na Zjeździe Towarzy-stwa w Łodzi w 1974 r., publikację w Polskim Tygodniku Lekarskim zamieścił w 1977 r. Szkic zasad zawiera część ogólną i szczegółową. W tej ostatniej rozdziały dotyczące stosunku lekarza wobec zawodnika i lekarza wobec trenera i działacza sportowego.

Ułatwieniem w pracy lekarza sportowego stanowiła realizacja przez organiza-cje sportowe Zarządzenia Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 16 listopada 1979 r. w spra-wie opieki medycznej nad zawodnikami w czasie zawodów w sporcie wyczynowym (115). Zarządzenie szczegółowo określiło obowiązki organizatora zawodów odnośnie zapewnienia zawodnikom odpowiedniej opieki medycznej, w tym zasady współpra-cy z terenową poradnią sportowo-lekarską. W części medycznej określono dyscypli-ny sportu, w których lekarz powinien przeprowadzić dodatkowe badanie lekarskie przed rozpoczęciem zawodów. W załącznikach podano wykazy personelu medycz-nego podczas zawodów w poszczególnych dyscyplinach sportu oraz wyposażenia pomieszczenia dla personelu medycznego, sprzętu medycznego oraz podstawowych leków i środków opatrunkowych wchodzących w skład apteczki pierwszej pomocy. Zrozumiałe, że egzekwowanie wytycznych tego zarządzenia przebiegało różnie, tym nie mniej pozwalało, w sprzyjających okolicznościach urzędowych czy koleżeńskich, wymóc odpowiednie warunki pracy lekarza sportowego podczas zawodów w sporcie wyczynowym.

Zaktualizowaną rolę medycyny w sporcie wyczynowym zdefiniował ówcze-sny prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej prof. dr hab. med. Stanisław Kozłowski, w referacie wygłoszonym podczas Kongresu Naukowego Kultury Fizycz-nej i Sportu w dniach 21–24 listopada 1979 r. w Poznaniu (57). Powiedział: „Ścisłe wyznaczenie zainteresowań, kompetencji i obowiązków medycyny sportowej jest trudne. Duże obszary zagadnień medycznych związanych z wychowaniem fizycz-

Okres względnej decentralizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego (1975 – 1987)

85

nym, rekreacją ruchową i sportem leżą na pograniczu kompetencji medycyny spor-towej, pediatrii, interny, chirurgii ogólnej i urazowej, dietetyki i innych specjalności lekarskich. Cechą szczególna medycyny sportowej jest ponad to koncentracja jej za-interesowań przede wszystkim na człowieku zdrowym. Zainteresowania te dotyczą zarówno biologicznych podstaw doskonalenia stanu fizycznego ludzi uprawiających wychowanie fizyczne, rekreację ruchową i sport, jak i zagadnień zapobiegania uszko-dzeniom zdrowia, jakie może nieść niekontrolowane lub źle kontrolowane uprawia-nie aktywności ruchowej. Stwierdzenie tych podstawowych faktów ma implikacje praktyczne obejmujące system kształcenia lekarzy sportowych i organizację opieki lekarskiej w wychowaniu fizycznym i sporcie. Medycyna sportowa jest nieodłącz-nym ogniwem systemu dyscypliny lekarskiej i nauk medycznych i działać może tylko w ścisłej współpracy i w oparciu o ten system. Lekarz sportowy musi dysponować wiedzą i umiejętnościami praktycznymi z zakresu medycyny ogólnej i dziedziny jego podstawowej specjalizacji, na której dopiero opiera się znajomość specyficznych za-gadnień medycyny sportowej. Codzienna realizacja tych zadań musi, więc być oparta na kompetencjach lekarzy sportowych w zakresie podstawowych dyscyplin lekarskich i wiedzy o działaniu organizmu zdrowego człowieka w różnych warunkach obciążeń wysiłkami fizycznymi oraz czynnikami środowiska fizycznego i społecznego. Musi być także zachowany stały kontakt z odpowiednimi specjalistycznymi placówkami służby zdrowia, wyższych szkół medycznych lub instytutów naukowych o profilu medycznym...Podstawowe zadania medycyny sportowej w wychowaniu fizycznym, rekreacji i sporcie są podobne do zadań innych dyscyplin lekarskich i obejmują pro-filaktykę, diagnostykę, leczenie i rehabilitację”.

Konstruktywna działalność Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w za-kresie pomocy przychodniom wojewódzkim, przejawiła się poprzez ukazanie się po-zycji instruktażowych wydawanych w dużym nakładzie w Państwowym Zakładzie Wydawnictw Lekarskich. Szczegółowe zalecenia dotyczące kwalifikacji i opieki zdro-wotnej w sporcie zapaśniczym i dalekowschodnich sportach walki wydała Centralna Przychodnia Sportowo-Lekarska odpowiednio w 1981 i 1983 r.

W następstwie uchwalenia ustawy z dnia 3 lipca 1984 r. o kulturze fizycznej, Przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu, wydał zarządzenie z dnia 29 czerwca 1985 r. w sprawie opieki medycznej nad zawodnikami uczestni-czącymi w zawodach, zgrupowaniach i treningach sportowych, będące powieleniem uprzedniego zarządzenia z 1979 r. (115). Podobnie ukazało się Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 października 1985 r. w sprawie zasad i trybu prowadzenia badań lekarskich oraz zasad opieki medycznej nad osobami uprawia-jącymi sport i rekreację ruchową w ramach stowarzyszeń kultury fizycznej, będące powieleniem zarządzenia z 1969 r. i wytycznych z 1974 r. Dodatkowo Minister Zdro-wia i Opieki Społecznej zamieścił zarządzenie z dnia 9 października 1985 r. w sprawie zasad opieki medycznej nad osobami uprawiającymi boks i podnoszenie ciężarów (117).


86

Aktualny stan i perspektywy rozwoju medycyny sportowej w Polsce w 1987 r., przedstawił ówczesny dyrektor Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej dr med. Janusz Garlicki, podczas XX Jubileuszowego Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzy-stwa Medycyny Sportowej w Warszawie (38). Istniało obok Centralnej Przychodni podległej bezpośrednio Ministerstwu Zdrowia, 48 wojewódzkich przychodni spor-towo-lekarskich działających w ramach wojewódzkich szpitali zespolonych. Poziom świadczeń i wyposażenie przychodni było bardzo zróżnicowane. Oprócz przychodni wojewódzkich na terenie kraju działało 153 poradni sportowo-lekarskich zorganizo-wanych w zespołach opieki zdrowotnej i wg niepełnych danych 55 poradni sporto-wo-lekarskich w klubach sportowych. W skali kraju w poradnictwie sportowo-lekar-skim pracowało 72 lekarzy specjalistów medycyny sportowej, z tego 39 w wymiarze pełnego etatu, 33 w niepełnym oraz 8 społecznie (89). Centralna Przychodnia nadal była usytuowana w suterynach budynku Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Pol-skiego (dawniejszy gmach Polskiej YMCA) a budowa gmachu dla Przychodni, przy-szłego Centralnego Ośrodka Medycyny Sportowej, trwała na obiekcie KS „Skra” przy ul. Wawelskiej 5.

Proces kształcenia lekarzy sportowych

Wydane pod redakcją dr Stefana Krzepkowskiego zbiorowe opracowanie pt. „Va-demecum medycyny Sportowej” stanowiło wartościowe kompendium wiedzy dotyczą-cym problemów organizacyjnych, metod badania sportowo-lekarskiego, badań wydol-nościowych, wymagań specjalizacyjnych i aktualnych regulacji ustawowych (59).

W załączniku nr 2 do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 1 lutego 1983 r. w sprawie specjalizacji lekarzy, lekarzy dentystów, magistrów farma-cji oraz innych pracowników z wyższym wykształceniem zatrudnionych w służbie zdrowia i opiece społecznej, umieszczono medycynę sportową w wykazie specjalno-ści, do podjęcia, których wymagana jest zgoda Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej (116). Program został opracowany przez Krajowy Zespół Specjalistyczny ds. medy-cyny sportowej pod kierownictwem przewodniczącego Zespołu profesora Stanisła-wa Kozłowskiego. We wstępie określając cel studiów specjalizacyjnych, obok nabycia wiadomości i umiejętności praktycznych, umieścił zalecenie doskonalenie pożąda-nych cech osobowości lekarza sportowego. Zatwierdzony przez dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego program szczegółowo opisywał przebieg specjalizacji oraz warunki przystąpienia do egzaminu specjalizacyjnego, w tym za-kres wymaganej wiedzy, umiejętności praktycznych i cech osobowości. W jednoli-tym tekście programu zawarto zakres uprawnień specjalisty z medycyny sportowej i wykaz jednostek uprawnionych do prowadzenia specjalizacji (9).

W części dotyczącej przebiegu specjalizacji ustalono, że specjalizacja z me-dycyny sportowej może być przeprowadzona po uzyskaniu I stopnia specjalizacji


87

z chirurgii ogólnej, chirurgii dziecięcej, chorób wewnętrznych, pediatrii, ortopedii i traumatologii, medycyny pracy i medycyny ogólnej tylko w jednostkach organi-zacyjnych uprawnionych do prowadzenia specjalizacji z medycyny sportowej. Na studia specjalizacyjne składała się: dwuletnia praktyka zawodowa (staż specjalizacyj-ny) w placówce sportowo-lekarskiej z zaleceniem systematycznego samokształcenia oraz staże cząstkowe w wojewódzkiej przychodni sportowo-lekarskiej, poradni ba-dań wydolnościowych, oddziale ortopedii i traumatologii lub chorób wewnętrznych (zależności od pierwotnej specjalizacji), placówce prowadzącej odnowę biologiczną, fizykoterapię i rehabilitację po urazach sportowych, poradni sportowo-lekarskiej dla dzieci i młodzieży oraz uczestnictwo w co najmniej 2 zgrupowaniach i obozach sportowych i 10 imprezach sportowych. Niezbywalnym warunkiem przystąpienia do egzaminu specjalizacyjnego było zaliczenie kolokwiów z zakresu orzecznictwa sportowo-lekarskiego, teorii treningu sportowego, etyki i deontologii lekarskiej, fi-zjologii sportu i metod oceny zdolności wysiłkowej, traumatologii sportowej oraz uczestnictwo w kursie podstawowym z medycyny sportowej organizowanym przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego i Centralną Przychodnię Sporto-wo-Lekarską. Jako wymagania dotyczące wszystkich specjalizacji wymagane było czynne uczestniczenie w pracach Towarzystwa Naukowego, wygłoszenie 2 referatów na posiedzeniach Towarzystw Lekarskich, przygotowanie pracy poglądowej lub ory-ginalnej, opanowanie dwóch języków obcych, w stopniu umożliwiającym swobodne korzystanie z piśmiennictwa.

Specjalizacja kończyła się egzaminem komisyjnym, na który składał się eg-zamin praktyczny i teoretyczny. Szczegółowy zakres wymaganej wiedzy obejmował fizjologię wysiłków fizycznych, fizjologię rozwojową, zagadnienia kliniczne a aspek-cie wychowania fizycznego i sportu, teorię treningu sportowego, elementy rekreacji ruchowej, rehabilitacji, fizykoterapii i odnowy biologicznej, etyki i deontologii lekar-skiej, orzecznictwa sportowo-lekarskiego, higieny i bezpieczeństwa sportu, żywienia sportowców oraz organizacji opieki zdrowotnej nad osobami uprawiającymi kulturę fizyczną. Szczegółowo zostały też określone wymagane umiejętności praktyczne, bę-dące pochodną posiadanej wiedzy teoretycznej, przydatne do pracy zarówno w po-radni sportowo-lekarskim, jak i na zgrupowaniu sportowym, we współpracy z tre-nerem sportowym i odnowy biologicznej. Podstawowym uprawnieniem specjalisty medycyny sportowej było sprawowanie opieki zdrowotnej nad osobami uprawiają-cymi różne formy aktywności ruchowej w tym orzekanie o zdolności do ich upra-wiania. Jednostkami uprawnionymi do prowadzenia specjalizacji były: Centralna Przychodnia Sportowo-Lekarska, Wojewódzkie Przychodnie Sportowo-Lekarskie, Zakłady Medycyny Sportowej AWF oraz Zakłady Fizjologii Stosowanej Akademii Medycznych i Polskiej Akademii Nauk. Lekarze zainteresowani medycyną sportową otrzymali w 1978 r. podręcznik traumatologii sportowej pod redakcją J. Garlickiego i W. M. Kusia, rok wcześniej opracowanie M. Goncarzewicz, M. Krawczyńskiego i W. Cichego pt. „Kontrola lekarska wychowania fizycznego i sportu dzieci i młodzieży”

Proces kształcenia lekarzy sportowych

88

a w 1984 r., pierwsze wydanie fundamentalnego dzieła S. Kozłowskiego i K. Nazar pt. „Wprowadzenie do fizjologii klinicznej” oraz drugie uzupełnione wydanie pod redakcją Z. Zajączkowskiego „Medycyny sportowej w praktyce”. Popularyzacji tre-ningu zdrowotnego mogły służyć pozycje H. Kuńskiego pt. „Elementy zdrowotne rekreacji fizycznej osób w wieku średnim” (1981, 1985), „Podstawy treningu zdro-wotnego” (1985) i „Ruch i zdrowie” (1987).


Na ten okres przypadają kolejne kadencje profesora Stanisława Kozłowskie-go, jako sternika PTMS, który z delikatnością, życzliwością i gotowością do pomo-cy, ukierunkowywał środowisko sportowo-lekarskie w zakresie naukowych podstaw medycyny sportowej a fizjologii stosowanej w szczególności. Miał znaczące wsparcie intelektualne i organizacyjne u profesora Jerzego P. Dubiela, który specjalną uwagę poświęcił problemom kardiologicznym w medycynie sportowej. Sformułowano też pojęcie treningu zdrowotnego osób dorosłych, jako ściśle określonych ćwiczeń fizycz-nych, dostosowanych do potrzeby zdrowotnej. Idea ta była intensywnie realizowana w działalności naukowej i poradniczej w Pracowni Medycyny Sportowej Akademii Medycznej w Łodzi. W obszarze traumatologii sportowej, po przejęciu inicjatywy organizacyjnej i problemowej przez profesora Artura Dziaka, realizowano w pro-gramach kolejnych Zjazdów i Sympozjów tematy w ujęciu szkoleniowo-naukowym, z uzupełniającym akcentem na urazy sportowe tkanek miękkich.

Ośrodkami mającymi znaczące osiągnięcia naukowe były:1. Ośrodek warszawski współpracujący z Centralną Przychodnią Sportowo-

Lekarską, kierowaną przez dr Stefana Krzepkowskiego (do 30 września 1978 r.) i dr Janusza Garlickiego (od 1 grudnia 1979 r. do końcowych miesięcy 1987 r.). Placów-kami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Zakład Fizjologii Pracy/Fizjologii Stosowanej Centrum Medycyny Doświad-czalnej i Klinicznej PAN w Warszawie, kierowany prof. Stanisława Kozłowskiego.

Autorzy: Stanisław Kozłowski (57, 58), Krystyna Nazar (58), Andrzej Ziemba (118).Klinika Ortopedyczna II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w War-

szawie, kierowana przez doc. Artura Dziaka.Autorzy: Artur Dziak (30, 31, 32, 33, 34, 35, 36), Tomasz Dąbski (13, 102),

Jacek Kwarecki (66), Tadeusz Ściński (102).II Oddział Urazowo-Ortopedyczny Szpitala Chirurgii Urazowej w warszawie,

kierowany przez dr Jerzego Moskwę.Autor: Jerzy Moskwa (78, 79).Zakład Medycyny Sportowej Akademii Wychowania Fizycznego w Warsza-

wie, kierowany przez prof. Halinę Szwarc.


89

Autor; Halina Szwarc (101).Samodzielne placówki naukowo-badawcze w Instytucie Sportu w Warszawie.Autorzy: Krystyna Anioł-Strzyżewska (2), Ryszard Grucza (92), Włodzimierz

Starosta (2), Andrzej Wit (110), Irena Wojcieszak (110).Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, kierowany przez prof. Stanisława Ba-

rańskiego.Autor: Lucjan Golec (41, 42)

2. Ośrodek poznański współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sporto-wo-Lekarską w Poznaniu, kierowaną przez dr Jerzego Smorawińskiego. Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Zakład Propedeutyki Pediatrii Akademii Medycznej w Poznaniu, kierowany przez doc. Mariana Krawczyńskiego.

Autorzy: Wojciech Cichy (12), Marian Krawczyński (12), Jerzy Smorawiński (12).Zakład Medycyny Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu, kie-

rowany przez dr Jerzego Smorawińskiego.Autor: Jerzy Smorawiński (12, 92)Klinika Traumatologii Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu

i Oddział Chirurgii Ogólnej Szpitala im. J. Strusia w Poznaniu, kierowany przez doc. Henryka Karonia.

Autorzy: Henryk Karoń (54). Wojciech Waliszewski (54).

3. Ośrodek krakowski współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sporto-wo-Lekarską w Krakowie, kierowaną przez doc. Jerzego Jedlińskiego. Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Zakład Hemodynamiki i Angiografii Instytutu Kardiologii Akademii Medycz-nej w Krakowie, kierowany przez doc. Jerzego P. Dubiela.

Autor: Jerzy P. Dubiel (26, 27, 28 29).II Klinika Kardiologii Instytutu Kardiologii Akademii Medycznej w Krakowie,

kierowana przez prof. Tadeusza Horzelę.Autor: Władysława Kolasińska-Kloch (26, 28, 55).I Klinika Chirurgiczna Akademii Medycznej w Krakowie, kierowana przez

prof. J. Bogusza.Autor: Jerzy Jamski (45, 46).Katedra Fizjologii i Medycyny Sportu Akademii Wychowania Fizycznego

w Krakowie, kierowana przez prof. Ryszarda Kubicę.Autorzy: Wojciech Gawroński (40, 93), Krzysztof Spodaryk (40, 93).

4. Ośrodek wrocławski współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sporto-wo-Lekarską we Wrocławiu, kierowaną przez doc. Bolesława Bułę. Placówkami na-ukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:


90

Zakład Medycyny Sportu Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, kierowany przez doc. Karmenę Stańkowską.

Autorzy: Karmena Stańkowska (94, 95, 96, 97), Andrzej Bugajski (113), Marek Zatoń (113).

Zakład Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, kierowa-ny przez doc. Bolesława Bułę.

Autorzy: Bolesław Buła (6, 7, 8), Adam Rutkowski (7).Oddział Radiologiczny Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego we Wrocławiu,

kierowany przez doc. Romana Marciniaka.Autorzy: Roman Marciniak (68, 69), Leszek Kokoszka (68).

5. Ośrodek śląski współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sportowo-Le-karską w Katowicach, kierowaną przez dr Lucjana Rakowskiego. Placówkami nauko-wymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Zakład Medycyny Sportowej i Higieny Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, kierowany przez prof. Lechosława Deca.

Autor: Lechosław Dec (15, 16, 17, 18).Zakład Specjalnego Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycz-

nego w Katowicach, kierowany przez doc. Jana Ślężyńskiego.Autor: Jan Ślężyński (103).I Oddział Chorób Wewnętrznych Górniczego Centrum Medycznego w Kato-

wicach-Ochojcu, kierowany przez doc. Eugeniusza Fojta.Autorzy: Eugeniusz Fojt (99), Jan Szewieczek (99), Danuta Strzałkowska (99).

6. Ośrodek łódzki współpracujący z Wojewódzką Przychodnią Sportowo-Le-karską w Łodzi, kierowaną przez dr Henryka Kuńskiego. Placówkami naukowymi realizującymi tematy sportowo-lekarskie były:

Pracownia Medycyny Sportowej w Instytucie Medycyny Wewnętrznej Akade-mii Medycznej w Łodzi, kierowana przez dr Henryka Kuńskiego.

Autorzy: Henryk Kuński (19, 20, 21, 23, 24, 47, 49, 50, 60, 61, 62, 63, 64, 100), Wojciech Drygas (19, 20, 21, 22, 24, 25, 48, 56, 77), Anna Jegier (47, 48, 49, 50, 51, 64), Tomasz Kostka (56), Anna Maślankiewicz (49, 50), Gabriela Meldner (63, 77), Paweł Mrozek (56), Marta Sztobryn (61, 100).

Zakład Propedeutyki Katedry Pediatrii Wojskowej Akademii Medycznej w Ło-dzi, kierowany przez doc. Marię Gołębiowską.

Autorzy: Maria Gołebiowska (43, 44)), Danuta Chlebna-Sokół (43, 44), J. Gra-bowska (43, 44), B. Żytkiewicz (120).

III Klinika Chorób Wewnętrznych Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana przez prof. Konstantego Markiewicza.

Autorzy: Konstanty Markiewicz (71, 72, 73, 74, 75), Marian Cholewa (71, 72, 73, 74, 75), Waldemar Lutz (73, 74).


91

Wojewódzkie Przychodnie Sportowo-Lekarskie, które samodzielnie podjęły badania naukowe:

1. Wojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska w Bydgoszczy, kierowana przez dr Mieczysława Tomasika.

Autor: Mieczysław Tomasik (104, 105, 106, 107).2. Wojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska w Białymstoku, kierowana

przez dr Stanisława Ptaka.Autorzy: Stanisław Ptak (5), Renata Brycka (5).3. Wojewódzka Przychodnia Sportowo-lekarska w Jeleniej Górze, kierowana

przez dr Zbigniewa Sławka.Autorzy: Zbigniew Sławek (10, 90), Jan Chmura (10, 11), Marian Południkie-

wicz (10). Stanisław Siuta (10, 90).4. Wojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska w Kielcach, kierowana przez

dr Edwarda Kołodziejczyka.5. Wojewódzka Przychodnia Sportowo-lekarska w Olsztynie, kierowana przez

dr med. Jana Chmiela.

Podstawowe bloki tematyczne realizowanych w tym okresie prac naukowych1. Problemy fizjologiczno-internistyczne wychowania fizycznego i sportu Anioł-Strzyżewska (2), Drygas (23, 25), Dubiel (29), Dziedziczko (37), Kozłowski

(58), Kuński (60), Marianowski (70), Meldner (77), Sołtysiak (91), Smorawiński (92), Spodaryk (93), Szczypaczewska (98), Szewieczek (99), Włazło (108), Woj-cieszak (111), Ziemba (118).

2. Badania elektro-, poli-, echokadriograficzne Dubiel (26, 27), Jegier (48, 51), Kolasinska-Kloch (55), Markiewicz (72), Ruciński

(88), Stańkowska (95).3. Badania czynnościowe dostosowane do dyscyplin sportowych Chmura (11), Gawroński (40), Golec (42), Jethon (52), Musur (80), Naglak (81),

Rogoziński (87), Siuta (90), Tomasik (107), Wojcieszak (109, 110), Zatoń (113).4. Inne badania czynnościowe układu krążeniowo-oddechowego Buła (6, 7, 8), Golec (41), Markiewicz (75).5. Badanie wskaźników przemiany materii, aktywności enzymów we krwi, stężenia

hormonów. Cichy (12), Kuński (62, 63), Markiewicz (71, 73, 74), Markowska (76), Stańkow-

ska (94), Sztobryn (100), Tomasik (104, 105, 106).6. Problemy aktywności ruchowej młodzieży Brycka (5), Chmura (10), Drygas (20, 21, 22), Gołębiowska (43), Grabowska (44),

Jegier (47, 49, 50), Stańkowska (96), Woynarowska (112), Żytkiewicz (120).7. Problemy chirurgiczno-traumatologiczne wychowania fizycznego i sportu Boroń (3), Dąbski (13, 14), Dziak (30, 31, 32, 34, 35, 36), Garlicki (39), Jamski (45,


92

46), Karoń (54), Kwarecki (66), Marciniak (68, 69), Moskwa (78, 79), Pytel (86), Ściński (102), Żarski (119).

8. Przeciążenia układu nerwowego w sporcie wyczynowym Nowak (83).9. Badania odległych skutków uprawiania sportu Anioł-Strzyżewska (1), Dubiel (28), Dziak (33), Kuński (64), Ślężyński (103).10. Elementy higieniczne wychowania fizycznego i sportu (wypoczynek, żywienie) Dec (16, 17), Jethon (53), Łukaszewska (67), Opaszowski (84), Stańkowska (97).11. Problemy umacniania zdrowia i profilaktyki chorób Drygas (19, 24), Kostka (56), Kuński (61, 62), Szwarc (101), Zajączkowski (114).12. Historia medycyny sportowej Dec (15, 18),


XVI Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 13–14 listopada 1977 r. w Szcze-cinie, zorganizowany przez szczecińskie środowisko sportowo-lekarskie pod prze-wodnictwem dr Romana Podgórskiego. Obrady Zjazdu odbywały się w sali Anny Jagielonki Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie (82).

Wstępem do obrad był referat wygłoszony przez doc. Lechosława Deca pt. „Początki ruchu naukowego śród lekarzy działających w organizacjach sportowych”, nawiązujący do 40-lecia powołania Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych. W progra-mie Zjazdu umieszczono trzy bloki tematyczne: rola medycyny sportowej w kształto-waniu zdrowotności społeczeństwa, kryteria wytrenowania organizmu i zmiany pa-tologiczne kręgosłupa a sport. Dostępną w ówczesnych możliwościach edytorskich Komitetu Organizacyjnego metodą zarchiwizowania dorobku naukowego Zjazdu było wydanie techniką powielaczową tekstów referatów w zbiorze zwartym nawią-zującym w tytule do poprzednich zjazdów pt „Problemy Medyczne Wychowania Fi-zycznego i Sportu”. Szczecin, 1977 r.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 14 XI 1977 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie prof. dr med. Stanisława Kozłowskiego z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego pozostawiono w Warszawie. W skład Zarządu weszli: Seweryn Łukasik (Wrocław) – wiceprezes; Stefan Krzepkow-ski (Warszawa) – sekretarz; Jerzy Moskwa – skarbnik oraz członkowie: Bolesław Buła (Wrocław), Lechosław Dec (Katowice), Maria Gołębiowska (Łódź), Henryk Kuński (Łódź), Tomasz Niedek (Warszawa), Roman Podgórski (Szczecin), Paweł Rudnic-ki (Poznań), Zbigniew Sobolewski (Bydgoszcz), Mieczysław Tomasik (Bydgoszcz), Zdzisław Zajączkowski (Warszawa), Stefan Żarski (Warszawa). Komisja Rewizyjna:


93

Roman Hajzik (Wrocław), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Stanisław Michalski (Gdańsk).

Walne Zgromadzenie nadało tytuły Członków Honorowych PTMS dr Zdzisła-wowi Zajączkowskiemu, prof. Eligiuszowi Preislerowi, prof. Sewerynowi Łukasikowi oraz prof. Stefanowi Łukasikowi.

Stefan ŁUKASIK (1912–1981)

Lekarz ortopeda i traumatolog, profesor, zorgani-zował i prowadził Poradnię chirurgiczno-ortopedyczną w Centrum Medycyny Sportowej. Kierownik Katedry i Kli-niki Urazowo-Ortopedycznej Studium Doskonalenia Le-karzy, jednocześnie kierownik Katedry Kontroli Lekarskiej AWF w Warszawie.

Urodził się 1 IX 1912 r. w Warszawie. W latach 1931–1936 studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Dyplom lekarza uzyskał w 1937 r.

Po dyplomie w latach 1937–1938 odbył obowiązkową służbę wojskową w Szkole Pod-chorążych Rezerwy Sanitarnych w Warszawie. W 1938 r. rozpoczyna pracę w Szpita-lu Dzieciątka Jezus w Warszawie. Jednocześnie w tym roku rozpoczęte studia w Szko-le Nauk Politycznych (Wydział Administracji) przerwał wybuch II wojny światowej. Kampanię wrześniową kończy w zgrupowaniu gen. Kleeberga. Po ucieczce z niewoli powraca do Warszawy i podejmuje pracę w Klinice Chirurgicznej kierowanej przez prof. A. Wojciechowskiego. Bierze udział w tajnym nauczaniu studentów medycyny (Szkoła Zaorskiego). W czasie Powstania Warszawskiego leczy powstańców w stolicy a następ-nie w szpitalu ewakuacyjnym w Tworkach i we Włochach. Od 1946 r. pracuje w zespole prof. Adama Grucy w Centralnym Instytucie Chirurgii Urazowej (przekształconym w III Klinikę Chirurgiczno-Ortopedyczną Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskie-go). Stopień doktora otrzymuje na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego na podstawie pracy pt. „Leczenie świeżych i zastarzałych złamań kości piętowej” (1948) i stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy pt. „Złamania stawowe pisz-czeli – zagadnienie leczenia i wyniki po wprowadzeniu usprawniania łącznie z odmą stawową” (1952). W 1951 r. organizuje i obejmuje obowiązki ordynatora Oddziału Ura-zowo-Ortopedycznego Szpitala PKP w Warszawie, zaś w roku 1952 uruchamia Oddział Urazowo-Ortopedyczny w Szpitalu Praskim w Warszawie, który staje się placówką szko-leniową Instytutu Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich w Warszawie. Oddział zostaje w 1958 r. przekształcony w Katedrę i Klinikę Urazowo-Ortopedyczną Studium Doskonalenia Lekarzy (do końca 1971 r.). Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1954 r., profesora zwyczajnego w 1980 r. Po likwidacji Kliniki, pozostawał do śmierci ordynatorem Oddziału Urazowo-Ortopedycznego w Szpitalu Praskim w Warszawie.


94

Główne kierunki jego zainteresowań naukowych obejmują złamania stawowe, urazowość geriatryczną, traumatologie sportową i przeszczepy kostne. Poświęcał dużo czasu i energii działalności w towarzystwach naukowych (Polskie Towarzystwo Orto-pedyczne i Traumatologiczne, Polskie Towarzystwo Szpitalnictwa, Polskie Towarzystwo Chirurgów, Polskie Towarzystwo Lekarskie). W każdym z nich pełnił odpowiedzialne funkcje. Na szczególne wyróżnienie zasługuje jego działalność na polu medycyny spor-towej. Pracę w charakterze lekarza sportowego rozpoczyna już 1938 r. w sekcji kolarskiej „Polonii” w Warszawie, w 1939 r. przenosi się do Klubu Sportowego Polskich Zakładów Inżynieryjnych (sekcja bokserska). Po wojnie podjął pracę w Centrum Medycyny Spor-towej i w kolejno przekształcanej placówce pracował do 1953 r. W latach 1953–1957 był konsultantem CWKS „Legia” w Warszawie. Od 1948 do 1974 r., czyli przez po-nad ćwierćwiecze, współpracował z Akademią Wychowania Fizycznego. Początkowo prowadził jako pracownik kontraktowy wykłady i ćwiczenia ze studentami w zakresie pomocy doraźnej i traumatologii sportowej. W 1957 r. objął stanowisko kierownika Katedry Kontroli Lekarskiej. W latach 1971–1974 był dyrektorem Centrum Medycy-ny Sportowej AWF w Warszawie. Od 1946 r. był członkiem Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych, brał udział w jego reaktywowaniu po II wojnie światowej. Na pierwszym odbytym po wojnie Walnym Zjeździe Stowarzyszenia w 1948 r. w Warszawie wygłosił referat programowy pt. „Urazy stawów w sporcie”. Przez dwa dziesięciolecia brał ak-tywny i wiodący w swojej specjalności udział w zjazdach, sympozjach i konferencjach Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Brał czynny udział w opracowywaniu programów specjalizacyjnych i przewodniczył komisjom egzaminacyjnym w zakresie medycyny sportowej. Całe pokolenia lekarzy specjalistów medycyny sportowej wspominają miejsce egzaminu i niepowtarzalną at-mosferę gabinetu profesora Łukasika. Zmarł 28 VII 1981 r.

XVII Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 6–8 października 1979 r. w Bydgosz-czy, zorganizowany przez bydgoskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnic-twem dr Mieczysława Tomasika. Obrady odbywały się w budynku audytoryjnym Bydgo-skiej Filii Akademii Medycznej w Gdańsku na terenie Szpitala Wojewódzkiego (18, 65).

Po uroczystym otwarciu Zjazdu połączonym z uroczystością 50-lecia Woje-wódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Bydgoszczy odbyła się Konferencja Okrągłego Stołu pt. „Fizjologia treningu sportowego i przetrenowanie”. W programie Zjazdu umieszczono trzy bloki tematyczne. Były to: fizjologia wysiłku fizycznego, aspekty medyczne sportu dziecięcego i młodzieżowego oraz urazy i schorzenia stawu barkowego u sportowców.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 7 X 1979 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie prof. dr med. Stanisława Kozłowskiego z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego pozostawiono w Warszawie. W skład Zarządu weszli: Lechosław Dec (Katowice) i Zdzisław Zajączkowski (Warsza-wa) – wiceprezesi; Stefan Krzepkowski (Warszawa) – sekretarz; Jerzy Moskwa (War-


95

szawa) – skarbnik oraz członkowie: Bolesław Buła (Wrocław), Maria Gołębiowska (Łódź), Michał Grabowski (Gdańsk), Zofia Knychalska-Karwan (Kraków), Henryk Kuński (Łódź), Paweł Rudnicki (Poznań), Zbigniew Sobolewski (Warszawa), Karmena Stańkowska (Wrocław), Mieczysław Tomasik (Bydgoszcz). Komisja Rewizyjna: Roman Hajzik (Wrocław), Roman Podgórski (Szczecin), Edward Kołodziejczyk (Kielce).

XVIII Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dn. 18–19 października 1981 r. we Wrocławiu, zorganizowany przez wrocławskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnictwem doc. dr med. Karmeny Stańkowskiej i dr Andrzeja Bugajskiego jako sekretarza Komitetu Organizacyjnego. Obrady Zjazdu odbywały się w pomiesz-czeniach Ośrodka Dokształcania i Doskonalenia Kadr Państwowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu, lokalizowanego obok Hali Ludowej (18, 65).

W programie przewidziano dwa tematy główne: „Zagadnienie odnowy bio-logicznej w sporcie” i „Choroby i urazy stóp u sportowców”. Tematy wolne przed-stawiono w sesjach jako: „Zagadnienia kardiologiczne”, „Zagadnienia chirurgiczne” i „Zagadnienia fizjologiczne” oraz „Doniesienia różne”.

Dostępną w ówczesnych możliwościach edytorskich Komitetu Organizacyj-nego metodą zarchiwizowania dorobku naukowego Zjazdu było wydanie techni-ką powielaczową tekstów referatów w zbiorze zwartym nawiązującym w tytule do poprzednich zjazdów pt „Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu”. PTMS, Wrocław, 1981 r., s. 630.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 16 X 1981 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie prof. dr med. Stanisława Kozłowskiego z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawio-no w Warszawie. W skład Zarządu weszli: Lechosław Dec (Katowice) – wiceprezes; Janusz Garlicki (Warszawa) – sekretarz; Jerzy Moskwa (Warszawa) – skarbnik oraz członkowie: Bolesław Buła (Wrocław), Edward Kołodziejczyk (Kielce), Henryk Kuń-ski (Łódź), Stanisław Michalski (Gdańsk), Roman Podgórski (Szczecin), Stanisław Ptak (Bielsko Biała), Zbigniew Sławek (Jelenia Góra), Jerzy Smorawiński (Poznań), Mieczysław Tomasik (Bydgoszcz).

XIX Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dniach 27–28 października 1984 r. w Gdańsku, zorganizowany przez gdańskie środowisko sportowo-lekarskie pod prze-wodnictwem dr med. Stanisława Michalskiego i dr Bogdana Błońskiego jako sekreta-rza Komitetu Organizacyjnego. Obrady odbywały się w salach kongresowych Hotelu „Hewelius” w Gdańsku (65).

Po otwarciu Zjazdu, referat okolicznościowy pt. „60 lat poradnictwa lekarskiego dla sportowców w Polsce (1924–1984)” wygłosił doc. dr hab. med. Lechosław Dec.

W programie naukowym wyznaczono trzy tematy główne: „Obrażenia tkanek miękkich” „Aspekty medyczne sportu kobiecego” i „Odległe następstwa uprawiania


96

sportu”, uzupełnione sesjami doniesień różnych. W pierwszym dniu Zjazdu odbyły się sesje poświęcone problemom obrażeń tkanek miękkich. Referat wprowadzający pt. „Obrażenia tkanek miękkich narządu ruchu w sporcie” wygłosił doc. Artur Dziak, kierownik tematu, zarazem przewodniczący sesji. W kolejnych referatach, w zdecydo-wanej większości pochodzących z ośrodka warszawskiego, omówiono problemy dia-gnostyczne i lecznicze obrażeń tkanek miękkich o różnej przyczynie i umiejscowieniu. Równolegle odbywały się sesje doniesień różnych. W drugim dniu Zjazdu odbyły się dwie sesje poświęcone medycznym aspektom sportu kobiecego i odległym następ-stwom uprawiania sportu. W sesji pierwszej, wystąpieniami wprowadzającymi były referaty pt. „Różnice w adaptacji fizjologicznej do wysiłków fizycznych u kobiet i męż-czyzn” (Stanisław Kozłowski, Krystyna Nazar) i „Aspekty kliniczne sportu kobiecego” (Longin Marianowski). W sesji drugiej przedstawiono problemy odległych następstw uprawiania sportu w zakresie narządu ruchu (Artur Dziak), układu sercowo-naczynio-wego (Jerzy P. Dubiel, Władysława Kolasińska-Kloch, Jerzy Jasieński) oraz poziomu wydolności fizycznej u byłych sportowców (Jan Ślężyński, Roland Brehmer).

Dostępną w ówczesnych możliwościach edytorskich Komitetu Organizacyj-nego metodą zarchiwizowania dorobku naukowego Zjazdu było wydanie techni-ką powielaczową tekstów referatów w zbiorze zwartym nawiązującym w tytule do poprzednich zjazdów pt „Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu”. PTMS, Gdańsk, 1986 r.

Walne Zgromadzenie PTMS odbyte w dniu 27 X 1984 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie prof. dr med. Stanisła-wa Kozłowskiego z Warszawy. Siedzibę Zarządu Głównego pozostawiono w Warsza-wie. W skład Zarządu weszli: Lechosław Dec (Katowice) – wiceprezes; Artur Dziak (Warszawa) – sekretarz; Jerzy Smorawiński (Poznań) – skarbnik oraz członkowie: Bolesław Buła (Wrocław), Jerzy P. Dubiel (Kraków), Edward Kołodziejczyk (Kielce), Henryk Kuński (Łódź), Karmena Stańkowska (Wrocław), Zdzisław Zajączkowski (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Mieczysław Tomasik (Bydgoszcz) – przewodniczą-cy, Stanisław Siuda (Kielce), Zbigniew Sławek (Jelenia Góra).

Walne Zgromadzenie nadało tytuł Członka Honorowego PTMS dr med. Stani-sławowi Michalskiemu oraz prof. Ejnar’owi Eriksson’owi (Szwecja).

Stanisław MICHALSKI (1922-2009)

Lekarz sportowy, specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog, wieloletni kie-rownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Gdańsku.

Urodził się 8 V 1922 r. w Golinie (konińskie). Do wybuchu wojny ukończył pierwszą klasę Liceum Humanistycznego w Kole. W czasie wojny członek Służby Zwy-cięstwa Polsce, kolejno przekształconej w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), Armię Kra-jową (AK). Współdziałał z Narodowymi Siłami Zbrojnymi (NSZ) w ramach Delegatury Rządu Obszaru Ziem Zachodnich. Będąc przed wojną drużynowym ZHP, zorganizował


97

tajną drużynę ZHP. W związku z „procesem 16” w Moskwie, aresztowany w Warszawie, więziony przez NKWD w Rem-bertowie i na Łubiankach. Po przekazaniu władzom polskim dalej więziony w Rawiczu za działalność konspiracyjną w cza-sie wojny. Zwolniony na mocy amnestii w 1946 r. W 1951 r. uzyskał dyplom lekarza po studiach na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Gdańsku. Za jedną z pierwszych roz-praw z zakresu medycyny sportowej pt. „Modyfikacja własna próby czynnościowej Letunowa i jej zastosowanie do oceny stanu wytrenowania sportowców” uzyskał na Wydziale Le-karskim Akademii Medycznej w Gdańsku stopień doktora

(1962). W latach 1950–1956 był młodszym asystentem, asystentem i starszym asysten-tem w Zakładzie Anatomii Patologicznej Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Gdańsku. Od 1956 r. starszy asystent i adiunkt III Kliniki Chorób Wewnętrznych tejże Akademii, w której pracuje, pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego w 1991 r., nieprzerwanie jako ordynator oddziału i czasowo w okresie zmian kierownictwa Kli-niki jako pełniący obowiązki Kierownika Kliniki (1984). Jednocześnie od 1 VI 1952 r. był lekarzem w Poradni Sportowo-Lekarskiej w Gdańsku. 1 III 1958 r. zostaje dyrek-torem tej Poradni a po zmianach organizacyjnych w ochronie zdrowia (1976) kierow-nikiem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Gdańsku, którym pozostaje do przejścia na emeryturę 31 III 1991 r. W latach 1960–1991 pełnił obowiązki specja-listy wojewódzkiego z zakresu medycyny sportowej na terenie gdańskiego, elbląskiego i słupskiego. Był kierownikiem specjalizacji z medycyny sportowej 6 lekarzy. W latach 1968–1973 organizował i był kierownikiem Działu Kontroli Lekarskiej Ośrodka Olim-pijskiego WSWF w Gdańsku-Oliwie wraz z organizacją Zakładu Morfofizjologii ówcze-śnie powoływanej WSWF (1969). Na terenie regionu był organizatorem 10 terenowych poradni sportowo-lekarskich i 6 ośrodków tzw. odnowy biologicznej i organizatorem licznych kursów dokształcających dla trenerów. Inicjator i realizator budowy siedziby Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Gdańsku.

Łącząc pracę kliniczną ze sportowo-lekarską opracował model diagnostyki wysiłkowej sportowców dla oceny wytrenowania i zorganizował w III Klinice Cho-rób Wewnętrznych AM w Gdańsku pracownię hemodynamiki krążenia (1956). Wy-korzystując wiedzę i doświadczenie wyniesione z medycyny sportowej opracował au-torski model szpitalnej i wczesnej poszpitalnej rehabilitacji kardiologicznej (1968).

Był organizatorem Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Medycy-ny Sportowej, przez wiele kadencji przewodniczącym Oddziału, członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa (1961–1968; 1974–1979; 1981–1984), organizator XIX Zjazdu Naukowego PTMS w Gdańsku (1984), redaktor Materiałów Zjazdowych, dwutomowe-go wydawnictwa „Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu” (1986).

Zmarł 1 III 2009 r. w Gdańsku i został pochowany na Cmentarzu Komunal-nym w Gdyni.


98

Ejnar ERIKSSON (1929-)

Lekarz ortopeda, traumatolog, profesor, prezes Szwedzkiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1978–1979), prezydent FIMS (1980–1986).

Urodził się 19 V 1929 r. w Ostersund w Szwecji. Po ukończeniu szkoły podstawowej i średniej w miejscu za-mieszkania, podjął studia w Sztokholmie. Licencjat z me-dycyny uzyskał w maju 1956 r. w Instytucie Karolinska w Sztokholmie i stopień docenta również na tej uczelni w 1968 r. Jego wszechstronne zainteresowania chirurgią znalazły wyraz w stażach, które odbywał w Klinice Chi-

rurgii Plastycznej (1961–1962), Neurochirurgii (1962–1963), Chirurgii Ogólnej (1963–1967), której został następnie ordynatorem. W 1971 r. został szefem Sekcji Traumatologii i Członkiem Zespołu Specjalistycznego Ortopedii i Chirurgii Ogólnej Instytutu Karolinska. Był Kanclerzem Szwedzkiego Uniwersytetu do spraw naucza-nia studentów i kształcenia podyplomowego lekarzy i przewodniczącym Komitetu przeprowadzającego egzaminy we wszystkich szwedzkich szkołach medycznych. W latach 1972–1978 prowadził Katedrę Traumatologii Sportowej w Szkole Wycho-wania Fizycznego w Sztokholmie, z której zrezygnował w momencie wybrania go Prezydentem Szwedzkiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1978–1979). W tym czasie został Prezydentem Północno-Zachodnich Europejskich Towarzystw Medy-cyny Sportowej. W 1980 r. został prezydentem Międzynarodowego Towarzystwa Medycyny Sportowej (FIMS). Prezydenturę FIMS-u piastował przez kilka kolejnych kadencji do 1986 r. Był protektorem PTMS-u na arenie międzynarodowej i spraw-dzonym przyjacielem Polaków. Wielokrotnie zapraszany na nasze sympozja, mimo napiętego kalendarza zawsze potrafił i chciał wygospodarować czas, aby wpaść do Polski i podzielić się z polskimi lekarzami najnowszymi osiągnięciami reprezentowa-nej przez niego nauki. Jest autorem wielu oryginalnych operacji i rozwiązań technicz-nych w chirurgii kolana, współtwórcą operacyjnej artroskopii.

XX Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dniach 15–17 października 1987 r., zorganizowany przez warszawskie środowisko sportowo-lekarskie pod kierunkiem dr Zbigniewa Rusina. Zjazd określony jako jubileuszowy, był poświęcony pamięci profesora Stanisława Kozłowskiego. Obrady zjazdu odbywały się w salach konferen-cyjnych Hotelu „Victoria” w Warszawie (4, 29).

W sesji otwarcia zjazdu, po oficjalnych wystąpieniach zaproszonych gości, re-feraty związane z historią PTMS i aktualnym stanem medycyny sportowej w Polsce wygłosili prof. Lechosław Dec, dr Zdzisław Zajączkowski i dr Janusz Garlicki.

Ramowy program Zjazdu obejmował części: fizjologiczną, traumatologiczną i tematów wolnych oraz dwie konferencje okrągłego stołu: „Serce sportowca” (mode-


99

rator: prof. Jerzy P. Dubiel) i „Profilaktyka przeciążeń i urazów narządu ruchu w spor-cie” (moderator: prof. Jerzy Sowiński).

Część fizjologiczna została zrealizowana w dwóch sesjach. W pierwszej refe-raty wprowadzające wygłosili prof. Jerzy P. Dubiel („Znaczenie aktywności ruchowej w zapobieganiu chorobom układu krążenia”) i prof. Krystyna Nazar („Znaczenie ak-tywności ruchowej w zapobieganiu chorobom przemiany materii i ich leczeniu”). W drugiej referat wprowadzający wygłosił prof. Bolesław Buła („Koszt fizjologicz-ny określonej pracy fizycznej u mężczyzn (zawodników) o różnych poziomach wy-dolności fizycznej”). Część traumatologiczną rozpoczęły wystąpienia zaproszonych gości zagranicznych. W kolejnych sesjach przedstawiono referaty dotyczące zmian przeciążeniowych narządu ruchu w sporcie, przy dominującym udziale zespołu współpracowników doc. dr hab. med. Artura Dziaka.

Walne Zgromadzenie PTMS odbyte 16 X 1987 r., dokonało wyboru władz To-warzystwa. Na funkcję prezesa wybrano prof. dr med. Bolesława Bułę z Wrocławia. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawiono w Warszawie. W skład Zarządu weszli: Artur Dziak (Warszawa) i Zbigniew Rusin (Warszawa) – wicepreze-si; Krystyna Nazar (Warszawa) – sekretarz naukowy; Jerzy Smorawiński (Poznań)-skarbnik oraz członkowie: Wojciech Drygas (Łódź), Jerzy P. Dubiel (Kraków), Wi-told Furgał (Tarnobrzeg), Stanisław Michalski (Gdańsk), Jerzy Moskwa (Warszawa), Tadeusz Ściński (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Zbigniew Sławek (Jelenia Góra), Leszek Siuda (Kielce), Jan Zaręba (Poznań). Sąd Koleżeński: Henryk Kuński (Łódź) – przewodniczący, Andrzej Bugajski (Wrocław), Olgierd Łada-Zabłocki (Warszawa), Krzysztof Pikiewicz, Mieczysław Tomasik (Bydgoszcz).

Walne Zgromadzenie nadało tytuł Członka Honorowego PTMS prof. Lecho-sławowi Decowi.

Bolesław BUŁA (1926-)

Lekarz sportowy, fizjolog, profesor, Kierownik Za-kładu Fizjologii AWF we Wrocławiu, wieloletni kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej we Wrocła-wiu.

Urodził się 6 IV 1926 r. w Janowie (w katowickiem). W 1952 r. ukończył studia wychowania fizycznego w Wyż-szej Szkole Wychowania Fizycznego (WSWF) we Wrocła-wiu. Dyplom lekarza otrzymał w 1955 r. po studiach w Aka-demii Medycznej we Wrocławiu. W 1963 r. uzyskał stopień

doktora nauk medycznych za rozprawę pt. „Przydatność balistografii podłużnej w ocenie siły serca”. Pracę w WSWF we Wrocławiu podjął w 1950 r. jako wolon-tariusz w kierowanym przez profesora Andrzeja Klisieckiego Zakładzie Fizjologii. Przechodząc kolejne awanse od asystenta, adiunkta, docenta etatowego (1966) i pro-


100

fesora zwyczajnego (1989), pozostawał tam do przejścia na emeryturę jako kierownik Zakładu Fizjologii (od 1954 r.), kierownik Katedry Higieny i Fizjologii (1968–1971), kierownik Instytutu Biologicznych Podstaw Sportu (1972–1977), kierownik Kate-dry Fizjologii, Biochemii i Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu (1978–1996) WSWF, później AWF we Wrocławiu. W latach 1981–1982 prorektor, i 1982–1984 rektor Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Jednocześnie w niepełnym wymiarze godzin był kierownikiem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej we Wrocławiu (1962–1993).

Rozwijane zainteresowania naukowe, łączące elementy poznawcze i stosowa-ne w medycynie sportowej, ze specjalnym akcentem na współpracę z trenerem, do-tyczyły głównie poszukiwania związku między wpływem różnych typów obciążeń fizycznych a fizjologicznym odczynem u młodzieży i zawodników różnych dyscyplin sportowych oraz weryfikacja wartości mierzonych cech biochemiczno-fizjologicz-nych w aspekcie ich diagnostyczności dla oceny prawidłowości przebiegu procesu adaptacyjnego oraz ich wykorzystanie do wyznaczenia optymalnych obciążeń fizycz-nych. Jest promotorem 11 rozpraw doktorskich i 141 magisterskich.

Łącząc personalnie ośrodek badań fizjologicznych na Uczelni i placówkę porad-nictwa sportowo-lekarskiego stworzył wzorcowy model działania medycyny sportowej. Stosowane formy badań zawodników, również we współpracy z trenerami, z wykorzy-staniem własnych opracowań i przemyśleń, były szeroko stosowane w przygotowaniach olimpijskich, do mistrzostw Europy i świata. Był organizatorem licznych dolnośląskich kursów i konferencji szkoleniowych integrujących środowiska lekarzy i trenerów.

Jest członkiem Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych od połowy lat pięćdziesią-tych, był sekretarzem ZG Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1967–1974), tworząc z profesorem Sewerynem Łukasikiem tzw. wrocławski etap w działalności Towarzystwa, podczas którego odbyły się cztery Zjazdy Naukowe PTMS (1968, 1969, 1972, 1974). Przez kolejne kadencje do 1996 r. pozostawał członkiem Zarządu Towa-rzystwa. Podczas XX Jubileuszowego Zjazdu Naukowego PTMS w Warszawie został wybrany prezesem PTMS (1987–1990). Od 1976 r. członek Komisji Fizjologii Pra-cy i Aktywności Fizycznej Komitetu Nauk Fizjologicznych PAN (w 1987 r. wybrany zastępcą przewodniczącego Komisji). Założyciel wrocławskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej.

Lechosław DEC (1924–1994)Lekarz internista, nefrolog, specjalista medycyny sportowej, nauczyciel wy-

chowania fizycznego, profesor, twórca i pierwszy rektor Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Katowicach, konsultant w Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-lekar-skiej w Katowicach, historyk medycyny sportowej.

Urodził się 1 VIII 1924 r. w Opatowie Kieleckim, syn Antoniego, sekretarza Sądu Grodzkiego i Janiny z d. Roman, nauczycielki. Do wybuchu II wojny światowej uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Bartosza Głowackiego w Opatowie. W la-


101

tach 1940–1942 kontynuował naukę w Szkole Handlowej, następnie na kompletach tajnego nauczania. W grudniu 1943 r. wstąpił do Armii Krajowej i po przeszkoleniu woj-skowym brał udział w akcjach dywersyjnych na terenie powiatu opatowskiego. Brał udział w przygotowaniach akcji „Burza”. Jesienią 1944 r. został mianowany kapralem podchorążym. Po zakończeniu wojny, kontynuował naukę w liceum w Opatowie, gdzie w 1946 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W tym też roku został przyjęty na Wydział Le-karski Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej, gdzie już w Akademii Medycznej uzyskał absolutorium (1951) i dy-plom lekarza w 1952 r. Równocześnie studiował w czasie

ostatnich lat studiów lekarskich w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego, uzysku-jąc w 1952 r. dyplom nauczyciela wychowania fizycznego.

Pracę lekarską rozpoczął jako absolwent medycyny w czerwcu 1951 r. w cha-rakterze wolontariusza Oddziału B III Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Me-dycznej we Wrocławiu. Oddział B, kierowany przez profesora Zdzisława Wiktora, został w 1956 r. przekształcony w pierwszą w Polsce Klinikę Nefrologiczną, w której na przestrzeni lat 1951–1969 Lechosław Dec był asystentem, starszym asystentem i adiunktem. W 1958 r. uzyskał specjalizację z chorób wewnętrznych i medycyny sportowej. Na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we Wrocławiu, 25 X 1961 r. obronił pracę doktorską pt. „Krytyczna ocena balistokardiografii bezpośredniej” i 19 VI 1968 r. na podstawie rozprawy pt. „Czynność nerek w wysiłku fizycznym” uzyskał tytuł doktora habilitowanego medycyny. Równocześnie w latach 1952–1965 pracował, początkowo jako Lekarz Naczelny, a od 1954 do 1962 adiunkt pełniący obowiązki kierownika Zakładu Kontroli Lekarskiej w Instytucie Nauk Biologicz-nych i wykładowca kontroli lekarskiej w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Po zatwierdzeniu habilitacji w drugiej połowie 1968 r. stanął przed wyborem, kontynuowania pracy naukowej lekarza-klinicysty czy wrócić do Wyż-szej Szkoły Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. 1 II 1969 r. jako docent etatowy objął kierownictwo Katedry Kontroli Lekarskiej w tej uczelni. Dnia 1 VIII 1970 r. objął stanowisko organizatora i pierwszego Rektora Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Katowicach, którą pełnił do 1975 r. Równocześnie kierował Zakładem Medycyny Sportowej (1970–1984). W latach 1975–1981 pełnił funkcję dyrektora In-stytutu Nauk Biologiczno-Medycznych, pracując równocześnie w latach 1980–1981 w Zakładzie Medycyny Sportowej WSWF we Wrocławiu. W 1979 r. otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. W r. 1981 został powtórnie wybrany rektorem, już Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, a postawą swą przyczynił się do pomniejszenia strat moralnych i kadrowych tejże uczelni w dniach stanu wo-jennego. W 1984 r. został zwolniony z pracy i był zmuszony przejść na emerytu-rę. Przeniósł się jednak do Wrocławia, gdzie objął stanowisko kierownika Katedry


102

Medycyny Sportowej WSWF. W cztery lata później, z dniem 1 I 1988 r. wrócił do Katowic i ponownie podjął pracę w AWF na stanowisku kierownika Katedry Nauk Fizjologiczno-Medycznych i kierownika Zakładu Medycyny Sportowej, którą pełnił do ostatnich dni życia. W 1991 r. otrzymał tytuł naukowy profesora zwyczajnego AWF.

Jednocześnie z pracą akademicką w latach 1975–1982 pełnił funkcję Specjali-sty Wojewódzkiego w zakresie medycyny sportowej dla województw: katowickiego, częstochowskiego i bielsko-podlaskiego, mając pod opieką m.in. Szkołę Mistrzostwa Sportowego w Raciborzu. Do 1984 r. był konsultantem internistycznym Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich w Katowicach i Częstochowie. W latach 1989–1994 współpracował z Zakładem Kultury Fizycznej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Czę-stochowie. Był promotorem 9 prac doktorskich, w tym 7 na stopień doktora kultury fizycznej oraz 2 na stopień doktora nauk medycznych, opiekunem 2 prac habilitacyj-nych, recenzentem w 7 przewodach habilitacyjnych i 5 przewodach o nadanie tytu-łu profesora. Pod jego kierunkiem 14 lekarzy uzyskało specjalizację z zakresu chorób wewnętrznych i medycyny sportowej. Był promotorem ponad 120 prac magisterskich oraz inicjatorem kształcenia magistrów rehabilitacji ruchowej w katowickiej uczelni.

Dorobek naukowy publikowany na przestrzeni lat 1959–1993 jest związany z kolejnymi etapami pracy. Od pierwszej publikacji w 1959 r. do ostatnich w 1993 r. mają one w tle bezpośrednio lub pośrednio, do rozstrzygnięcia aktualne lub historycz-ne problemy medycyny sportowej. Wczesne prace z lat 1959–1962 dotyczyły kardio-logii sportowej. W dysertacji doktorskiej na temat interpretacji balistokardiogramu wykazał, że niezależy on od przepływu krwi w naczyniach obwodowych, a zmiany zależą od pracy samego serca, ale w ówczesnym stanie techniki balistokardiografia nie nadawała się jeszcze do analizy fizycznej układu krążenia. W okresie lat 1963–1969 dominują publikacje z zakresu fizjopatologii nerek, zakończone opracowaniem, stanowiącym podstawę do uchwały o nadaniu stopnia doktora habilitowanego medy-cyny. W publikacjach lat 1970–1993 dominowały trzy tematy bezpośrednio związa-ne z szeroko rozumianą medycyną aktywności ruchowe. Tematem, do którego stale wracał była historia medycyny sportowej w Polsce. Można domniemywać, że wpływ na te zainteresowania mógł mieć też, jego długoletni nauczyciel profesor Zdzisław Wiktor (1911–1970), wybitny polski historyk medycyny. Referaty z zakresu dziejów polskiej medycyny sportowej przedstawiał na Zjazdach Naukowych PTMS w Kato-wicach (1972), Szczecinie (1977), Gdańsku (1984), Warszawie (1987) i Spale (1993). Szczególnie wrażenie na uczestnikach Zjazdu, referat wygłoszony w historycznej Sali Anny Jagiellonki na Zamku w Szczecinie podczas XVI Zjazdu Towarzystwa, później opublikowany w pełnej wersji w „Sporcie Wyczynowym” (1978). Lechosław Dec był pierwszym współautorem (z Zbigniewem Domosławskim) oryginalnego opracowa-nia całości dotychczasowych dziejów medycyny sportowej w Polsce. Z perspektywy początku XXI wieku, pionierska rola, jako historyka polskiej medycyny sportowej, należna jest bezdyskusyjnie, profesorowi Lechosławowi Decowi.


103

Brał czynny udział w krajowych i międzynarodowych zjazdach i sympozjach naukowych. Był przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego VIII Walnego Zjazdu i Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych we Wrocławiu (1959) i XIII Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Katowicach (1972). Pamiętnik tego ostatniego Zjazdu, pod redakcją Lechosława Deca pt. „Proble-my Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu” miał zapoczątkować periodyczne wy-dawnictwo pozjazdowe, które w różnej formie edytorskiej ukazywało się do 1986 r. Był członkiem wielu organizacji i towarzystw naukowych, m.in. Towarzystwa Interni-stów Polskich, Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (1971–1994.), Komitetu Nauk Podstawowych PAN (1974–1977), Komitetu Rehabilitacji i Adaptacji Człowieka PAN (1974–1984). W latach 1959–1987 przez kolejne kadencje był członkiem Zarządu Głów-nego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych a po jego przekształceniu w 1961 r. Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (w latach 1968–1972 i 1979–1987 wiceprzewodni-czącym Zarządu Głównego). Był inicjatorem powołania Komisji Historycznej PTMS, której przewodniczył do swojej śmierci. Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej podczas Jubileuszowego XX Zjazdu Naukowego w Warszawie (1987) podjęło uchwałę o nadaniu Lechosławowi Decowi Członkostwa Honorowego Towarzystwa. Z okazji 25-lecia istnienia AWF w Katowicach w 1995 r. odbyło się uro-czyste posiedzenie Senatu, podczas którego odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą profesorowi Lechosławowi Decowi, a Jego imieniem nazwano Aulę AWF-u.

W pamięci współpracowników pozostał człowiekiem skromnym, uczciwym, otwartym i sumiennym w traktowaniu pracy codziennej. Poza zajęciami zawodowy-mi było w jego życiu również miejsce dla rodziny, przyjaciół i na refleksje. Żonaty od 1962 r. z Jadwigą z domu Samsonowicz, lekarką. Miał syna Juliusza, lekarza. Zmarł 18 II 1994 r. w Katowicach, tamże pochowany na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza.

Podsumowanie

Wydarzenia obejmujące lata 1975–1987 określono jako okres względnej de-centralizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego. W retrospektywnej ocenie tych wydarzeń można było wyróżnić, uwarunkowane nade wszystko tłem społeczno-po-litycznym w kraju, dwa etapy: etap przejmowania nowych zadań przez szczebel wo-jewódzki medycyny sportowej (1975–1981) i etap „trwania” w zmienionej sytuacji społeczno-politycznej kraju (1992–1987).

W okresie tym znaczącymi wydarzeniami w dziejach medycyny sportowej w Polsce były:1. Wybrane (tzw. duże) Wojewódzkie Przychodnie Sportowo-Lekarskie, w uzgod-Wybrane (tzw. duże) Wojewódzkie Przychodnie Sportowo-Lekarskie, w uzgod-

nieniu z władzami sportowymi, podjęły formalną współpracę z wyznaczonymi Polskimi Związkami Sportowymi w opiece sportowo-lekarskiej i naukowej nad kadrą narodową i olimpijską tych Związków (1975).

Podsumowanie

104

2. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej wyznaczył wybrane Wojewódzkie Przy-Minister Zdrowia i Opieki Społecznej wyznaczył wybrane Wojewódzkie Przy-chodnie Sportowo-Lekarskie do sprawowania nadzoru specjalistycznego oraz po-wołał konsultantów wojewódzkich (1975–1983).

3. Opublikowano i wdrożono Zasady etyczno-deontologiczne Polskiego Towarzy-Opublikowano i wdrożono Zasady etyczno-deontologiczne Polskiego Towarzy-stwa Medycyny Sportowej (1977).

4. Powołano placówki naukowo-dydaktyczne medycyny sportowej w uczelniach medycznych: Pracownię Medycyny Sportowej w Akademii Medycznej w Łodzi (1975), Zakład Medycyny Sportowej w Wojskowej Akademii Medycznej (1980) oraz sformalizowano współpracę Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej z Oddziałem Chirurgii Urazowej i Ortopedycznej, w przyszłości Kliniki Ortope-dycznej II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie, kierowanej przez doc. Artura Dziaka (1980).

5. Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej prof. Stanisław Kozłowski zde-Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej prof. Stanisław Kozłowski zde-finiował współczesną rolę medycyny sportowej w sporcie wyczynowym (1979).

6. Uszczegółowiono program i rozszerzono wymagania w specjalizacji II stopnia z medycyny sportowej (1983).

7. Wydano pierwszy numer czasopisma „Medycyna Sportowa”, jako odległą konty-Wydano pierwszy numer czasopisma „Medycyna Sportowa”, jako odległą konty-nuację „Przeglądu Sportowo-Lekarskiego” z lat 1929–1939 (1985).

8. Odbyło się pięć Zjazdów Naukowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Sporto-Odbyło się pięć Zjazdów Naukowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Sporto-wej. W Szczecinie (1977), Bydgoszczy (1979), Wrocławiu (1981), Gdańsku (1984) i Warszawie (1987).

Piśmiennictwo1. Anioł-Strzyżewska K.: Wypadki śmiertelne w sporcie w aspekcie sądowo-lekar-

skim. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 619–637.

2. Anioł-Strzyżewska K., Starosta W.: Tętno i ciśnienie tętnicze krwi czołowych za-paśników stylu klasycznego w próbach wytrzymałości w różnych okresach trenin-gu. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 432–444.

3. Boroń Z., Gałaj Z. Lasek W., Cichy J., Maciak S.: Zachowanie się niektórych wskaźników geometrii stopy i plantogramów oraz danych klinicznych w wybra-nych dyscyplinach sportu. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 67–73.

4. Bringmann W., Tittel K.: Bericht uber die XX Jubilaumstagung der polnischen Gesellschaft fur Sportmedizin. Medizin u. Sport, 1988; 28 (2): 56–57.

5. Brycka R., Ptak S.: Ocena wydolności fizycznej młodzieży uprawiającej sport wy-czynowy. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szcze-cin, 1977: 133–137.

6. Buła B.: Analiza fizjologiczna i kryteria ocena stanów wytrenowania. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977: 87–106.

7. Buła B., Rutkowski A.: Poziom wydolności fizycznej w konfrontacji ze zmianami homeostazy chemicznej organizmu w obronie niektórych cech osocza po maksy-


105

malnym wysiłku. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 359–367.

8. Buła B.: Koszt fizjologiczny określonej pracy fizycznej u mężczyzn (zawodników) o różnych poziomach wydolności fizycznej. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 55–58.

9. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. Programy Studiów Specjali-zacyjnych. Program studiów specjalizacyjnych II stopnia z medycyny sportowej. Warszawa, 1983, s. 256–262.

10. Chmura J., Południkiewicz M., Sławek Z., Siuta S.: Ocena poziomu podstawo-wej wydolności fizycznej młodzieży w czteroletnim cyklu naboru do Szkoły mi-strzostwa sportowego w Karpaczu. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 683–697.

11. Chmura J.: Przydatność pomiaru czasu reakcji różnicowej po wysiłku supramak-symalnym do oceny formy sportowej zawodników. Materiały XX Zjazdu Nauko-wego PTMS, Warszawa, 1987: 91–95.

12. Cichy W., Smorawiński J., Krawczyński M.: Uwalnianie wybranych enterohor-monów podczas submaksymalnego wysiłku fizycznego u sportowców. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 381–387.

13. Dąbski T.: Łokieć tenisisty a usidlenie nerwu międzykostnego tylnego. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 202–205.

14. Dąbski T., Górnicki K.: Niedokrwienie kończyn górnych u siatkarzy. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 210–213.


16. Dec L.: Rola kontroli lekarskiej i procesu odnowy biologicznej w sporcie. I Kongres Naukowy Kultury Fizycznej i Sportu. Poznań, 21–24 XI 1979 r. Materiały i Doku-menty. GKKFiS, Warszawa, 1981: 276–280.

17. Dec L.: Współczesne poglądy na proces odnowy biologicznej w sporcie. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 19–28.

18. Dec L.: 60 lat poradnictwa lekarskiego dla sportowców. Problemy Medyczne Wy-chowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 17–29.

19. Drygas W., Kuński H.: Obserwacja fizjologicznych efektów systematycznego upra-wiania wysiłków fizycznych u osób dorosłych. W: II Konferencja Przyrodnicze podstawy kultury fizycznej Aktualny stan badań, AWF w Poznaniu. Monografie nr 115, Poznań, 1978, s. 17–28.

20. Drygas W., Długosz R., Kuński H.: Rozwój fizyczny i wydolność tlenowa 12–13 letnich zapaśników. Sport Wyczynowy, 1980; 18 (11): 31–37.

21. Drygas W., Jegier A., Maślankiewicz A., Kuński H.: Zmiany wydolności tlenowej dziewcząt i chłopców w okresie pokwitania. Sport Wyczynowy, 1981; 19 (1): 41–46.

22. Drygas W., Jegier A., Maślankiewicz A.: Obserwacje fizjopatologiczne efektów in-tensywnego treningu pływackiego dziewcząt. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 521–530.

Piśmiennictwo

106

23. Drygas W., Jegier A., Kuński H.: Ocena zagrożenia chorobą niedokrwienną serca mężczyzn w wieku 30–59 lat systematycznie uprawiających sport. Przegląd Lekar-ski, 1983; 40: 659–663.

24. Drygas W., Jegier A., Kuński H.: Optymalizacja dawki wysiłku fizycznego w pier-wotnej profilaktyce choroby niedokrwiennej serca. Problemy Medyczne Wycho-wania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 337–350.

25. Drygas W.: Czynniki wywierające wpływ na adaptację wysiłkową układu krzep-nięcia i fibrynolizy u mężczyzn w wieku 25–55 lat. Materiały XX Zjazdu Nauko-wego PTMS, Warszawa, 1987: 390–394.

26. Dubiel J. P., Kolasińska W.: Wpływ rocznego treningu na podokresy skurczu lewej ko-mory serca piłkarek ręcznych. Polski Tygodnik Lekarski, 1980; 35 (nr 3): 93–96.

27. Dubiel J. P., Ahmed A., Doldeberg S., Londeree B., Martin R. H.: Wpływ wysilku fizycznego na objętość i wskaźniki czynności lewej komory serca. Problemy Me-dyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 169–172.

28. Dubiel J. P., Kolasińska-Kloch W., Jasieński J.: Układ sercowo-naczyniowy byłych piłkarzy. Kardiologia Polska, 1986; 29 (11–12): 791–797.

29. Dubiel J.P. (moderator): Serce sportowca. Streszczenie Konferencji okrągłego sto-łu, podczas XX Jubileuszowego Zjazdu PTMS. Medycyna Sportowa, 1987; 3 (nr 9–10): 1–5.

30. Dziak A.: Zagadnienie właściwego rozpoznania zespołów przedziałów powięzio-wych w obrębie kończyn. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 127–140.

31. Dziak A.: Zespół bólu i sztywności okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej (tzw. łokieć tenisisty). Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 265–274.

32. Dziak A., Odyński B.: Diagnostyka uszkodzeń zamkniętych nerwów obwodowych. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 313–323.

33. Dziak A.: Odległe następstwa uprawiania sportu w zakresie narządu ruchu. Proble-my Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 105–110.

34. Dziak A.: Zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich narządu ruchu w sporcie. Pro-blemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 141–148.

35. Dziak A.: Uszkodzenia tkanek miękkich kręgosłupa szyjnego. Materiały XX Zjaz-du Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 160–168.

36. Dziak A., Czopik J.: Bóle krzyża u sportowców. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 217–224.

37. Dziedziczko A.: Rezerwa wentylacyjna płuc i wydolność fizyczna u chorych na dychawicę oskrzelową po trzytygodniowej terapii usprawniającej na obozie spor-towym. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 607–612.


107

38. Garlicki J.: Aktualny stan i perspektywy rozwoju medycyny sportowej w Polsce. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 5–11.

39. Garlicki J., Dobies E., Białoszewski D., Dąbski T., Światłowski T.: Wpływ współ-czesnego treningu na narząd ruchu sportowca. W: II Kongres Naukowy Kultury Fizycznej. Materiały i Dokumenty. GKKFiT, Warszawa, 1987, s.270–274.

40. Gawroński W., Żuchowicz A., Spodaryk K.: Poziom wybranych wskaźników bio-chemiczno-fizjologicznych w specyficznym teście u kajakarzy górskich. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 102–105.

41. Golec L.: Oporność na wpływ ostrego niedotlenienia w zależności od rodzaju tre-ningu sportowego. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 21–24.

42. Golec L., Borkowski L., Wojcieszak I., Markowska L. i in.: Reakcje na wysiłek szermierzy w warunkach wysokiej temperatury otoczenia. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 61–66.

43. Gołębiowska M., Grabowska J., Becker M., Chlebna-Sokół D.: Wpływ zwiększo-nej aktywności ruchowej na rozwój somatyczny chłopców w wieku 12–15 lat. Prze-gląd Antropologiczny, 1979; 44 (2): 283–290.

44. Grabowska J., Gołębiowska M., Chlebna-Sokół D.: Obserwacje nad zachowa-niem się wydolności wysiłkowej w zależności od typu budowy ciała i aktywności ruchowej. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wro-cław, 1981: 449–462.

45. Jamski J., Jaworowski A.: Analiza urazowości wśród sportowców miasta Krakowa. Kultura Fizyczna, 1980; 34 (10): 8–9.

46. Jamski J.: Urazowość w hokeju na lodzie. Kultura Fizyczna, 1981; 35 (1): 21.47. Jegier A., Kuński H., Wiśniewska A.: Badanie wielokrotne wydolności tlenowej

(PWC 170) 8–9 i 12–13 letnich chłopców i dziewcząt trenujących pływanie. Mo-nografie AWF w Poznaniu, 1980; nr 196: 245.

48. Jegier A., Drygas W.: Wpływ treningu rekreacyjno-zdrowotnego na czynność serca dorosłych mężczyzn metodą polikardiograficzną. Problemy Medyczne Wychowa-nia Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 213–222.

49. Jegier A., Kuński H., Maślankiewicz A.: Biologiczne uwarunkowania zdolności pływackich u czołowych polskich juniorów (12–14 lat). Problemy Medyczne Wy-chowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 437–456.

50. Jegier A., Kuński H., Maślankiewicz A., Rakus E.: Wpływ czynników biologicz-nych i obciążeń treningowych na wynik sportowy czołowych polskich pływaków juniorów. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 109–113.

51. Jegier A.: Czynność bioelektryczna serca mężczyzn między 30 a 59 rokiem życia systematycznie trenujących. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 381–384.

52. Jethon Z., Łuczak-Szczurek A., Dudkiewicz J.: Wpływ rocznego cyklu treningowe-go ciężarowców na zachowanie się wybranych wskaźnikow wydolności fizycznej.

Piśmiennictwo

108

W: II Konferencja Przyrodnicze podstawy kultury fizycznej Aktualny stan ba-dań, AWF w Poznaniu. Monografie nr 115, Poznań, 1978, s.29–45.

53. Jethon Z.: Wybrane zagadnienia fizjologiczne odnowy biologicznej w sporcie. Proble-my Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 13–18.

54. Karoń H., Waliszewski W.: Rodzaje i umiejscowienie obrażeń w wychowaniu fizycz-nym i sporcie wśród młodzieży akademickiej w wybranych ośrodkach. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 555–563.

55. Kolasińska –Kloch W.: Wpływ wysiłku fizycznego na podokresy skurczu lewej ko-mory serca sportowców z izometrycznym typem treningu. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 379–381.

56. Kostka T., Drygas W., Mrozek P.: Charakterystyka fizjologiczna biegaczy – mara-tończyków w wieku 30–59 lat z punktu widzenia profilaktyki tzw. chorób cywiliza-cyjnych. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 29–33.

57. Kozłowski S.: Rola medycyny w sporcie wyczynowym. I Kongres Naukowy Kultu-ry Fizycznej i Sportu. Poznań, 21–24 XI 1979 r. Materiały i Dokumenty. GKKFiS, Warszawa, 1981: 271–275.

58. Kozłowski S., Nazar K.: Różnice w adaptacji fizjologicznej do wysiłków fizycz-nych u kobiet i mężczyzn. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 33–45.

59. Krzepkowski S.: Specjalizacja w dziedzinie medycyny sportowej. W: S. Krzepkow-ski (red) Vademecum lekarza poradni sportowo-lekarskiej. PZWL, Warszawa, 1980, s. 28–30.

60. Kuński H.: Wydolność fizyczna (¦O2max) dorosłych mieszkańców Łodzi. Wycho-wanie Fizyczne i Sport, 1982; 26 (2): 21–28.

61. Kuński H., Sztobryn M., Sasin J.: Badania nad programowaniem treningu wytrzy-małościowego mężczyzn w wieku średnim. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1982; 26 (2): 13–19.

62. Kuński H.: Wysiłkowa regulacja substratów metabolicznych we krwi u mężczyzn w średnim wieku. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1984; 28 (1): 45–57.

63. Kuński H., Meldner G.: Przydatność diagnostyczna badania stężeń glukozy i wol-nych kwasów tłuszczowych w ocenie zdolności wysiłkowej u pływaków. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 399–411.

64. Kuński H., Jegier A.: Podatność na trening fizyczny nadal trenujących byłych sportowców wyczynowych. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 394–398.


66. Kwarecki J.: Dwa przypadki przewlekłej tylnej niestabilności stawu kolanowego leczonej operacyjnie metodą własną. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 267–276.


109

67. Łukaszewska J., Raczyńska B., Wawrzyńczak-Witkowska A.: Restytucja w proce-sie treningowym. W: II Kongres Naukowy Kultury Fizycznej. Materiały i Doku-menty. GKKFiT, Warszawa, 1987, s. 298–315.

68. Marciniak R., Kokoszka L.: Przydatność skryningowego badania radiologicznego odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa u kandydatów do uprawiania siłowych dyscyplin sportowych. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL Szczecin, 1977: 231–233.

69. Marciniak R.: Rola badań radiologicznych w medycynie sportowej. Sport Wyczy-nowy, 1978; 16 (10–11): 16–21.

70. Marianowski L., Dębski R.: Kliniczne aspekty sportu kobiet. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 47–58.

71. Markiewicz K., Chmura J., Cholewa M., Górski L.: Wpływ krótkotrwałego sub-maksymalnego wysiłku fizycznego o stałej mocy w warunkach hipergikemii i hipo-glikemii na niektóre parametry biochemiczne. Polski Tygodnik Lekarski; 1979; 34: 560–572.

72. Markiewicz K., Cholewa M.: Powysiłkowa dynamika skurczu lewej komory ser-ca w świetle skojarzonych badań polikardiograficznych. Biuletyn WAM (Łódź), 1980; 23: 228–236.

73. Markiewicz K., Cholewa M, Lutz W.: Exercise effect on certain biochemical fac-tors in the plasma in untrained subjects and in systematically trained cyclists. Acta Physiologica Polonica, 1980; 31: 325–331.

74. Markiewicz K., Lutz W., Cholewa M.: Changes in concentration of basic energy-yielding substrates in plasma during maximal effort and postexercise restitution in relation to training level. Acta Physiologica Polonica, 1980; 31: 453–460.

75. Markiewicz K., Cholewa M., Bechler J.: Zdolność wysiłkowa zdrowych mężczyzn w zależności od pory doby. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Spor-tu, PTMS, Wrocław, 1981 s. 469–476.

76. Markowska L., Golec L., Stupnicki R. i in.: Wydalanie amin katecholowych u szer-mierzy. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 121–124.

77. Meldner G., Drygas W.: Ocena wpływu systematycznego treningu na stężenie cho-lesterolu HDL u mężczyzn w wieku 30–50 lat. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 398–401.

78. Moskwa J.: W trosce o pełnię zdrowia i harmonię osobowości sportowca. Sport Wyczynowy, 1976; 14 (9–10): 68–71.

79. Moskwa J.: O swoistości leczenia urazów układu ruchu u sportowców. Sport Wy-czynowy, 1978; 16 (10–11): 25–31.

80. Musur L.: Wartość informacyjna wskaźników wydolności fizycznej na przykładzie czołowych kolarzy szosowych. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warsza-wa, 1987: 66–69.

81. Naglak Z.: Forma sportowa w świetle teorii wyczynu. Problemy Medyczne Wy-chowania Fizycznego i Sportu, WPSL Szczecin, 1977: 74–86.

Piśmiennictwo

110

82. Niedek T.: XVI Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Sport Wyczynowy, 1978; 16 (1): 59–60.

83. Nowak J., Dziduszko J.: Analiza dynamiki zmian elektroencefalograficznych u bokserów i wynikające stąd wnioski co do przydatności do uprawiania sportu. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 587–594.

84. Opaszowski B., Grzębski P., Sielicka M.: Usuwanie kwasu mlekowego po wyczer-pującym wysiłku fizycznym podczas wypoczynku biernego i czynnego. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 70–75.

85. Porozumienie w sprawie współpracy przychodni sportowo-lekarskich z Instytutem Medycyny Sportowej AWF i zakładami kontroli lekarskiej wyższych uczelni wy-chowania fizycznego oraz Polską Federacją Sportu. Warszawa, dnia 15 kwietnia 1975 r.

86. Pytel A., Tomaszewski W.: Zespół cieśni stawu barkowego. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 181–186.

87. Rogoziński A., Pałka M.: Współzależność wskaźników wydolnościowych u zawod-ników strzelectwa sportowego. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warsza-wa, 1987: 128–135.

88. Ruciński Z.: Kryteria oceny zaburzeń rytmu i przewodzenia serca u sportow-cow w dopuszczaniu do sportu wyczynowego. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 375–378.

89. Rusin Z.: Aktualny stan medycyny sportowej. Medycyna Sportowa, 1988; 4 (nr 11): 12–13.

90. Siuta S., Sławek Z., Targońska A.: Test szybkości i jego przydatność w selekcji do treningu ukierunkowanego i specjalistycznego w kolarstwie szosowym oraz pla-nowania treningu. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 135–143.

91. Sołtysiak J.: Teoria i praktyka treningu wysokogórskiego. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977: 336–374.

92. Smorawiński J., Grucza R.: Termoregulacja u mężczyzn o przeciętnej i wysokiej wydolności fizycznej. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 40–43.

93. Spodaryk K., Gawroński W., Gawrońska I.: Hemoliza śródnaczyniowa po wysił-kach krótkotrwałych i treningu. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, War-szawa, 1987: 44–47.

94. Stańkowska K., Halawa B.: Niektóre hormony przysadki mózgowej, tarczycy i nad-nerczy w kompleksowym badaniu sportowo-lekarskim. Problemy Medyczne Wy-chowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977: 279–293.

95. Stańkowska K.: Elektrokardiogram zawodników różnych dyscyplin sportowych. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 189–196.


111

96. Stańkowska K.: Stan zdrowia, rozwój fizyczny i wydolność ogólna 16-letnich chłop-ców w czasie 9-miesięcznego rejsu żeglarskiego. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 465–469.

97. Stańkowska K.: Zasady programowania odnowy biologicznej w sporcie kwalifiko-wanym. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 408–412.

98. Szczypaczewska M.: Zmiany ciśnienia tętniczego krwi podczas wysiłków fizycz-nych u mężczyzn uprawiających siłowe i wytrzymałościowe dyscypliny sportu. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 47–50.

99. Szewieczek J., Fojt E., Strzałkowska D.: Zmiany w układzie krążenia obserwowa-ne u sportowców wyczynowych. Medycyna Sportowa, 1988; 4 (nr 11): 8.

100. Sztobryn M., Kuński H.: Erythrocyte 2, 3-diphosphoglycerate (2, 3-DPG) after submaxi-mal exercise in human subjects. Acta Physiologica Polonica, 1978; 29: 245–250.

101. Szwarc H.: Kultura fizyczna jako czynnik zdrowia. W: II Kongres Naukowy Kul-tury Fizycznej. Materiały i Dokumenty. GKKFiT, Warszawa, 1987, s. 139–152.

102. Ściński T., Dąbski T., Derwinis T.: Leczenie operacyjne ostrych uszkodzeń aparatu więzadłowego stawu kolanowego. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, War-szawa, 1987: 243–249.

103. Ślężyński J.: Zmienność cech somatycznych i motorycznych u byłych sportowców i niesportowców. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986: 129–138.

104. Tomasik M.: Wpływ pracy submaksymalnej, maksymalnej oraz wypoczynku na zużycie glukozy przez erytrocyty oraz ich liczbę, hematokryt i poziom kwasu mle-kowego u osób wybitnie i przeciętnie sprawnych fizycznie. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977: 375–391.

105. Tomasik M.: Dynamika zmian w stężeniu elektrolitów, kwasu mlekowego, hema-tokrycie, ciśnieniu tętniczym krwi u kajakarzy w okresie 4-godzinnego wypoczyn-ku po maksymalnych wysiłkach. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 29–35.

106. Tomasik M.: Changes of glucose utilization by erythrocyte, lactic acid concentra-tion in the serum and blood cells, and haematocrit value during one hour rest after maximal effort in individuals differing in physical efficiency. Acta Physilogica Po-lonica, 1982; 33: 5–6.

107. Tomasik M.: Dynamika zmian stężenia glukozy w osoczu krwi kajakarzy kadry narodowej w okresie 4 godzinnego wypoczynku, po przepłynięciu 1000 m z mak-symalną szybkością. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 146–153.

108. Wlazło E.: Psychologiczny obraz zawodnika wytrenowanego. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977, s. 107–122.

109. Wojcieszak I., Starczewska-Czapkowska J., Obuchowicz Z., Niedzielski A.: Fizjo-logiczna ocena adaptacji kajakarzy do wysiłków fizycznych. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977: 143–157.

Piśmiennictwo

112

110. Wojcieszak I., Wit A., Dziedzic A.: Koszt energetyczny typowego treningu w podno-szeniu ciężarów. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Wrocław, 1981: 329–342.

111. Wojcieszak I., Kubica R., Markowska L.: Fizjologiczne aspekty treningu sportowe-go. W: II Kongres Naukowy Kultury Fizycznej. Materiały i Dokumenty. GKKFiT, Warszawa, 1987, s. 274–298.

112. Woynarowska B.: The validity of indirect estimations of maximal oxygen uptake in children 11–12 years of age. Eur. J. Appl. Physiol., 1980: 43: 19–23.

113. Zatoń M., Bugajski A.: Próba charakterystyki specyficznych zmian adaptacyjnych u zawodników uprawiających wybrane dyscypliny sportowe. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, PTMS, Gdańsk, 1986, s. 657–673.

114. Zajączkowski Z.: Rola medycyny sportowej w kształtowaniu zdrowia społeczeń-stwa. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977: 38–55.

115. Zarządzenie nr 2 Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Spor-tu oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 16 listopada 1979 r. w sprawie opieki medycznej nad zawodnikami w czasie zawodów w sporcie wyczynowym. Dziennik Urzędowy GKKFiS, nr 5, poz. 16.

116. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 1 lutego 1983 r. w spra-wie specjalizacji lekarzy, lekarzy dentystów, magistrów farmacji oraz innych pra-cowników z wyższym wykształceniem zatrudnionych w służbie zdrowia i opiece społecznej. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, 1983, nr 3, poz. 19.

117. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 października 1985 r. w sprawie zasad i trybu prowadzenia badań lekarskich oraz zasad opieki medycz-nej nad osobami uprawiającymi sport i rekreację ruchową w ramach stowarzyszeń kultury fizycznej. Monitor Polski, nr 35, poz. 235.

118. Ziemba A.W., i in.: Reakcje metaboliczne i krążeniowe na długotrwały wysiłek fizyczny u ludzi w podeszłym wieku. Materiały XX Zjazdu Naukowego PTMS, Warszawa, 1987: 82–85.

119. Żarski S.: Zmiany patologiczne kręgosłupa a sport – zagadnienie patofizjologiczne. Problemy Medyczne Wychowania Fizycznego i Sportu, WPSL, Szczecin, 1977: 186–194.

120. Żytkiewicz B.: Wpływ 6-letniego ukierunkowanego treningu sportowego na stan zdrowia i niektóre mechanizmy odporności komórkowej u chłopców 16-letnich. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1980; 24 (2): 63–71.


113

Rozdział 5

OKRES DESTABILIZACJI PORADNICTWA

SPORTOWO-LEKARSKIEGO (1988–2000)


Naturalna dla przełomu przemian ustrojowych inercja, zbiegła się ze stanem tymczasowym Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej, dotychczas ośrodka re-alizującego wytyczne Ministerstwa Zdrowia. U urzędników tego ostatniego, medycy-na sportowa, podobnie jak inne dziedziny medycyny profilaktycznej, m. in. medycy-na pracy i higiena szkolna, popadły w niełaskę, co doprowadziło w krótkim okresie czasu do niemal masowej likwidacji tych placówek. Dalsze trwanie nawet ułomne-go systemu poradnictwa sportowo-lekarskiego w skali kraju, było związane jedynie z osobistymi staraniami lekarzy sportowych wśród zaprzyjaźnionych przedstawicieli władzy terenowej.

Z oficjalnych dokumentów wynika, że od 1990 r. pojawiły się niepokojące ten-dencje do stałego obniżania funduszy na działalność medycyny sportowej w Polsce. Stan taki utrzymywał się przez całą ostatnią dekadę XX wieku. Sprzyjała temu bardzo trudna sytuacja finansowa w całej ochronie zdrowia i nie lepsza w resorcie kultury fizycznej. Dodatkową przyczyną było powszechne niezrozumienie przez lokalne wła-dze administracyjne i samorządowe, kierownictwo klubów sportowych, a także przez większość lekarzy wojewódzkich roli, jaką pełni medycyna sportowa w profilaktyce zdrowotnej dzieci i młodzieży uprawiającej szeroko rozumianą aktywność fizyczną. Reorganizacja higieny szkolnej, doprowadziła praktycznie do braku nadzoru lekar-skiego nad wychowaniem fizycznym i sportem młodzieżowym. W latach 1990–1993 uległo likwidacji większość poradni sportowo-lekarskich klubowych i rejonowych i tak np. w województwie śląskim zlikwidowano 22 poradnie sportowo-lekarskie podległe ZOZ oraz zwolniono 36 lekarzy klubowych podległym pod względem me-rytorycznym Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-lekarskiej w Katowicach. Z koń-cem 1991 r. zlikwidowano przychodnię wojewódzką w Krakowie, placówkę o olbrzy-mich osiągnięciach i tradycjach, sięgających w różnych formach organizacyjnych

114

początku wieku, służącą młodzieży sportowej, niezależnie od zmieniających się sy-tuacji politycznych. Z najwyższym trudem udało się powstrzymać na kilka lat likwi-dację tradycyjnych wojewódzkich przychodni w Łodzi i Katowicach (106). Znaczna ilość przychodni wojewódzkich zmniejszyła zakres swojej działalności ze względu na likwidację etatów lekarskich, pielęgniarskich i fizykoterapeutycznych. Zmniejszeniu uległa także wielkość powierzchni użytkowych, ze względu na bardzo wysokie czyn-sze narzucone przez nowych właścicieli obiektów, z których dofinansowania, wyco-fywały się terenowe władze sportowe. W miejsce likwidowanych lub ograniczonych w swej działalności poradni sportowych powstawały nieatestowane, prywatne lub spółdzielcze przychodnie, oferujące usługi orzecznicze. W przeciwieństwie do po-stępującej degradacji Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich następował dynamiczny rozwój Centralnego Ośrodka Medycyny Sportowej będącego kontynua-cją Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie. Ośrodek ten działał od 1994 r. w nowo wybudowanym gmachu na terenie klubu sportowego „Skra” przy ul. Wawelskiej 5, dużym wsparciem finansowym władz centralnych został wyposa-żony w najnowszą aparaturę do diagnostyki laboratoryjnej i wydolnościowej oraz kinezyterapii i balneologii. Od 1995 r. na terenie COMS otwarto część zabiegową. Ze względu na wysokie koszty utrzymania zabiegi operacyjne w znacznej większości wykonywane były odpłatnie (146).

Stan poradnictwa sportowo-lekarskiego dramatycznie pogorszył się w latach 1997–1998. Paradoksalnie przyczyniła się do tego działalność ustawodawcza par-lamentu i wykonawcza agent rządowych. Uchwalonej w styczniu 1996 r. Ustawy o Kulturze Fizycznej, przez szereg lat nie towarzyszyły rozporządzenia wykonawcze Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki oraz Ministra Zdrowia i Opieki Spo-łecznej. Wcześniejsze regulacje prawne, w tym zarządzenia Ministra Zdrowia i Prze-wodniczącego GKKFiS z 1985 r., z przyczyn formalnych straciły swą moc. Szczegól-ny niepokój i poczucie zagrożenia dla istniejącego systemu organizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego wzbudziła uchwalona w lutym 1997 r. Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, przy równoczesnym braku przepisów wykonawczych do ustawy o kulturze fizycznej. Poradnictwo sportowo-lekarskie znalazło się w sta-nie, który nie miał umocowań ustawowych, a jego istnienie zależało od życzliwej lub wrogiej interpretacji, ogólnych zasad obu ustaw przez administrację terenową, nade wszystko organizatorów nowotworzonych Kas Chorych. Inicjatywę w ratowa-niu dorobku polskiej medycyny sportowej oraz wytyczeniu jej dalszej drogi podjęło Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej. Wyraz zaniepokojenia zaistniałą sytuacja dali lekarze, kierownicy wojewódzkich przychodni sportowo-lekarskich na spotka-niu, które z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej odbyło się 20 czerwca 1997 r. w Gdyni. Blisko półtora roku później, 13 listopada 1998 r. odbyło się w Ministerstwie Zdrowia spotkanie kierowników Wojewódzkich Przychodni Spor-towo-Lekarskich z udziałem wiceministra nadzorującego działalność Kas Chorych. Ustne ustalenia, aczkolwiek nieformalne stanowiły argumenty w sporach z dyrek-

Okres destabilizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego (1988–2000)

115

torami Regionalnych Kas Chorych. Członkowie Zarządu Głównego, przy wiodącej pracy prezesa Towarzystwa profesora Jerzego Smorawińskiego, jednocześnie Sena-tora Rzeczypospolitej, podjęli energiczne działania, na tyle skuteczne, że po czte-rech latach zabiegania w różnych etapach reorganizacji ochrony zdrowia w kraju, od początku 2002 r. powstały pewne ograniczone, szczególnie odnośnie finansowania, warunki do dalszego działania poradnictwa sportowo-lekarskiego. Niewątpliwym osiągnięciem było uzyskanie dla medycyny sportowej statusu specjalności szczegó-łowej i powołanie w 1999 r. obok konsultanta krajowego (prof. Romuald Lewicki), 12 konsultantów regionalnych (dr Zbigniew Szyguła na terenie województwa ma-łopolskiego, dr Andrzej Bugajski na terenie województw dolnośląskiego i opolskie-go, prof. Wojciech Cichy na terenie województw wielkopolskiego i lubuskiego, dr Renata Brycka-Safrończyk na terenie województwa podlaskiego, dr Bogdan Błoński na terenie województwa pomorskiego, dr Henryk Kuński na terenie województwa łódzkiego, dr Zbigniew Rusin na terenie województwa mazowieckiego i świętokrzy-skiego, dr Marek Pietruszewski na terenie województwa śląskiego, dr Witold Furgał na terenie województw podkarpackiego i lubelskiego, dr Andrzej Strzembski na te-renie województwa warmińsko-mazurskiego, dr Roman Podgórski na terenie wo-jewództwa zachodnio-pomorskiego, dr Andrzej Rakowski na terenie województwa kujawsko-pomorskiego). Konsultanci regionalni, w tej trudnej sytuacji, zaniechań na szczeblu centralnym, przy wsparciu lub tylko korzystając z dominującej w tej kwe-stii, pozycji Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, poszukiwali rozwiązań na poziomie regionalnym. np. w na terenie województwa łódzkiego za aprobatą Urzędu Marszałkowskiego, do czasu nastania porządku legislacyjnego w kraju, wprowadził lokalne regulacje organizacyjne dotyczące działania poradnictwa sportowo-lekar-skiego obowiązujące od 2000 r. Regulacje obejmowały określenie placówek i lekarzy uprawnionych do badań sportowo-lekarskich i orzekania o zdolności do treningów i startów wraz z wielopoziomowym standardem porady specjalistycznej – badanie sportowo-lekarskie.


Pozostając przy podstawowych sformułowaniach prof. Stanisława Kozłow-skiego o roli medycyny sportowej w sporcie wyczynowym w 1989 r. Krajowy Zespół Specjalistyczny ds. medycyny sportowej pod przewodnictwem profesora Jerzego Du-biela skonkretyzował tematy z zakresu wymaganej wiedzy obowiązujące do specja-lizacji II stopnia z medycyny sportowej. Tematy szczegółowe zostały zestawione w 8 blokach i obejmowały fizjologię, choroby wewnętrzne, podstawowe przeciwwskaza-nia dermatologiczne, okulistyczne, laryngologiczne, neurologiczne i ginekologiczne do uprawiania sportu, ortopedię i chirurgię urazową, pedologię, zasady kwalifikacji do sportu uprawianego dla zdrowia, trening sportowy i zagadnienia związane z or-


116

ganizacją, deontologia i historią medycyny sportowej w Polsce. Tematy te zostały bez zmian powtórnie opublikowane w czasopiśmie „Medycyna Sportowa” 41).

W marcu 1999 r. Minister Zdrowia podpisał rozporządzenie wykonawcze do ustawy o zawodzie lekarza z dnia 5 grudnia 1996 r., w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (143). W rozporządzeniu ustanowiono wyłącznie jednego stopnia specjalizacji w 30 podstawowych dziedzinach medycyny oraz wyodrębnie-nie 31 szczegółowych dziedzin medycyny, wśród nich medycynę sportową. Pro-gram specjalizacji miał być oparty na ramowym programie przygotowanym przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, w porozumieniu z Krajową Radą Specjalizacji Lekarskich, po zaopiniowaniu przez Naczelną Radę Lekarską i zatwier-dzeniu przez Ministra Zdrowia. W programie specjalizacji w medycynie sportowej, zaakceptowanym przez Centrum 7 grudnia 2000 r. i zatwierdzonym przez Ministra Zdrowia 2 stycznia 2001 r. (12), ustalono, że w medycynie sportowej mogą specjali-zować się lekarze posiadający specjalizację II stopnia w chirurgii dziecięcej, chirurgii ogólnej, chorobach wewnętrznych, medycynie ogólnej, ortopedii i traumatologii, pe-diatrii uzyskaną na podstawie poprzednich przepisów oraz lekarze posiadający tytuł specjalisty w chirurgii dziecięcej, chirurgii ogólnej, chorobach wewnętrznych, orto-pedii i traumatologii narządu ruchu, pediatrii uzyskany na podstawie rozporządze-nia Ministra Zdrowia z dnia 25 marca 1999 r. Czas trwania specjalizacji przedłużono do 3 lat. Cel studiów specjalizacyjnych i zakres wymaganej wiedzy i umiejętności praktycznych pozostał w swoich głównych schematach tożsamy z zawartymi ustale-niami w programie z 1983 r. i uzupełnieniami tematycznymi z 1989 i 1996 r., podob-nie formy zdobywania wiedzy i umiejętności praktycznych. Dodano wykaz zabiegów i procedur medycznych, które specjalizujący się lekarz ma obowiązek samodzielnie wykonać. Specjalizacja z medycyny sportowej mogła być przeprowadzona tylko w jednostkach organizacyjnych uprawnionych do prowadzenia tego typu specjaliza-cji. Po określeniu sposobu odbywania specjalizacji (etat rezydencki, umowa o pracę, urlop szkoleniowy, umowa cywilnoprawna, studia doktoranckie) została ustalona Li-sta Ministra Zdrowia jednostek organizacyjnych prowadzących specjalizację w me-dycynie sportowej, na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Sposób odbywania specjalizacji stał się niezwykłym utrudnieniem w uzyska-niu specjalizacji z medycyny sportowej. Dla utrzymania poziomu fachowego porad-nictwa sportowo-lekarskiego niektórzy Konsultanci Regionalni w zakresie medycy-ny sportowej, ustalili kryteria wydawania certyfikatów uprawniających do orzekania sportowo-lekarskiego i wydawali je, w porozumieniu z Oddziałem Polskiego Towa-rzystwa Medycyny Sportowej i Okręgową Izbą Lekarską, zweryfikowanym na podsta-wie tych kryteriów lekarzom na określony okres (103). W późniejszym okresie usta-lono szczegółowe zasady przyznawania certyfikatu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, uprawniającego w zakresie orzecznictwa sportowo-lekarskiego w stopniu podstawowym. Certyfikat mogli uzyskać jedynie lekarze posiadający specjalizację wymaganą do otwarcia specjalizacji z medycyny sportowej, którzy odbyli szkole-


117

nia z cyklu ABC medycyny sportowej oraz uzyskali zaliczenie z podstaw medycyny sportowej i orzecznictwa w tym zakresie przed Komisją pod przewodnictwem Spe-cjalisty Wojewódzkiego i przedstawiciela Polskiego Towarzystwa Medycyny Sporto-wej. Dodatkowym warunkiem ubiegania się o certyfikat jest członkostwo i aktywny udział w działalności Oddziału Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej i pro-wadzenie indywidualnej działalności lekarskiej zarejestrowanej w Okręgowej Izbie Lekarskiej lub grupowej, ewentualne zatrudnienie w ZOZ o profilu medycyny spor-towej. Certyfikat wydaje Polskie Towarzystwo medycyny Sportowej na okres 2 lat z możliwością kolejnego przedłużenia po spełnieniu określonych wymagań. Lekarze zainteresowani praktycznie medycyną sportową mogli mieć do dyspozycji od 1991 r. podręcznik pt. „Medycyna sportowa. Zagadnienia wybrane” pod redakcją A. Dzia-ka i K. Nazar z obszernym rozdziałem „Kardiologia sportowa” autorstwa J. Dubiela, pierwszym w polskiej literaturze podręcznikowej wszechstronnym ujęciem tego te-matu. Problemy traumatologii sportowej opisali A. Dziak i S. Tayara w książce pt. „Urazy i uszkodzenia w sporcie „(1999). Studenci wydziałów pedagogicznych mogli korzystać z podręczników T. Dobrzańskiego pt. „Medycyna wychowania fizycznego i sportu. Wybrane zagadnienia” (1984, 1989) oraz H. Kuńskiego i M. Janiszewskiego pt. „Medycyna aktywności ruchowej dla pedagogów” (1999).


Akceptowalnym pozostawało sformułowanie prof. Stanisława Kozłowskiego o roli medycyny sportowej w sporcie wyczynowym, przedstawione podczas Kongre-su Naukowego Kultury Fizycznej i Sportu w roku 1978. W pełni akceptował je prezes PTMS, prof. Jerzy Smorawiński w referacie podczas Kongresu Sportu Polskiego w Spale (1998). W 1999 r. dr Henryk Kuński zarysował definicję medycyny aktywności rucho-wej, jako przedmiotu nauczanego na studiach pedagogicznych. Propozycja była nastę-pująca: „Medycyna aktywności ruchowej należy do stosowanych dyscyplin lekarskich, wykorzystujących osiągnięcia takich nauk podstawowych, jak fizjologia, antropologia, ogólna i szczegółowa patofizjologia. Zajmuje się człowiekiem w aktywności ruchowej, zdrowiu i chorobie, we wszystkich okresach życia, stanowiąc fundamentalny element promowania zdrowia. Uwzględniając uwarunkowania psychologiczne i socjalne oraz zasady pedagogiczne przyjmuje charakter dziedziny interdyscyplinarnej”.

Ośrodkami mającymi znaczące osiągnięcia naukowe były:1. W ośrodku warszawskim:Klinika Ortopedyczna II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w War-

szawie, kierowana przez doc. dr Artura Dziaka.Autorzy: Artur Dziak (44, 45, 46), Dariusz Białoszewski (3), Tomasz Dąbski (29,

30, 34), Edward Dobies (30, 34, 35, 184), Tarek Hemmali, Maciej Materkowski, Robert


118

Surowiecki, Tadeusz Ściński (45, 172), Robert Świerczyński (174), Wiesław Tomaszew-ski, Samer Tayara (35, 182, 183, 184, 185), Janusz Tyszka, Abubaker Zorani (46).

Odział Ortopedyczno-Urazowy Szpitala Czerniakowskiego w Warszawie, kie-rowany przez dr Jarosława Deszczyńskiego.

Autor: Wiesław Tomaszewski (64).Centrum Rehabilitacji im. M. Weissa w Konstancinie, kierowane przez dr Ja-

nusza Garlickiego.Autorzy: Dariusz Danis (28), Bogusława Góralczyk (59, 60), Katarzyna Kiwer-

ska-Jagodzinska (59, 60), Wojciech Mikuła (28, 59, 60).Zakład Fizjologii Stosowanej Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej

PAN w Warszawie, kierowany przez prof. Hannę Kaciubę-Uściłko.Autorzy: Hanna Kaciuba-Uściłko (20, 22, 78), Jolanta Chwalbińska-Moneta

(21, 22, 23), Hubert Krysztofiak (22), Krystyna Nazar (20, 22, 78), Maria Szczypa-czewska (78), Andrzej Ziemba (22, 205).

Katedra Fizjologii i Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego w Warsza-wie, kierowana przez prof. Ireneusza Malareckiego.

Autorzy: D. Błachnio (4), Andrzej Dentkowski (4, 32, 33), Benedykt Opaszow-ski (4, 32, 33, 78, 125).

Samodzielne placówki naukowe w Instytucie Sportu w WarszawieAutorzy: Krystyna Anioł Strzyżewska (2, 11, 156), Krystyna Burkhard-Jago-

dzińska (11), Elżbieta Hubner-Woźniak (64, 65), Grażyna Lutosławska, Włodzimierz Starosta (155, 156).

Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, kierowany przez prof. dr Stanisława Barańskiego.

Autorzy: Lucjan Golec, Danuta Gembicka (82), Krzysztof Klukowski (82, 98), Lech Markiewicz (82), Janusz Pińkowski (82), Lech Święcicki (82).

2. W ośrodku wielkopolskim:Zakład Fizjologii Człowieka Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu,

kierowany przez prof. Tadeusza Rychlewskiego.Autorzy: Tadeusz Rychlewski (81, 144), Andrzej Jastrzębski (144), Maria Lau-

rentowska (144).Zakład Medycyny Sportowej Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu,

kierowany przez prof. dr Jerzego Smorawińskiego.Autor: Jerzy Smorawiński (61, 145, 146).Zakład Fizjologii Zamiejscowego Instytutu Wychowania Fizycznego Akade-

mii Wychowania Fizycznego Poznań w Gorzowie Wlkp., kierowany przez prof. Józe-fa Krawczaka.

Autorzy: Jolanta Adach (1), Zdzisław Adach (1), Dorota Gudaniec (62), Anna Ja-skólska (69), Artur Jaskólski (69), Krzysztof Maścianica (112), Barbara Nieścieruk-Sza-frańska (1, 62, 112, 121, 122, 147), Barbara Sobańska (62, 147), Jan Suwary (112, 122).


119

Katedra Nauk Fizjologicznych Instytutu Wychowania Fizycznego w Gorzowie, kierowana przez prof. Artura Jaskólskiego.

Autorzy: Artur Jaskólski (70), Anna Jaskólska (70), Zdzisław Adach (70).Katedra Medycznych Podstaw Kultury Fizycznej Zamiejscowego Instytutu

Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego Poznań w Gorzowie Wlkp., kierowany przez prof. Kazimierza Szyszkę.

Autorzy: Kazimierz Szyszka (80, 127, 148, 149, 202, 203), R. Pakuła (127, 202), A. Karpińska- Steinborn (80, 203), Barbara Sobańska (127, 148, 149, 202), Agnieszka Zembroń-Łacny (80, 202, 203).

3. W ośrodku krakowskim:I Klinika Kardiologii Akademii Medycznej w Krakowie, kierowana przez prof.

dr Jerzego P. Dubiela.Autor: Jerzy Dubiel (43).Klinika Chirurgii CM Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie, kierowana

przez prof. Mariana Barczyńskiego.Autorzy: Jerzy Jamski (66), Jarosław Brudnicki (66).Zakład Fizjologii i Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie,

kierowany przez prof. Adama Klimka.Autorzy: Adam Klimek (48), Lech Blachura (47, 48), Jerzy Cempla (13, 14,

83), Jerzy Emmerich (47, 48), Andrzej T. Klimek (83), W. Kobosko (83), Jerzy Żołądź (48), Adam Żuchowicz (47, 48), Andrzej Żychowski (47).

Zakład Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, kierowany przez dr Zbigniewa Szygułę.

Autorzy: Zbigniew Szyguła (54, 56, 57), Wojciech Gawroński (53, 54, 55, 56, 57).

4. W ośrodku dolnośląskim:Zakład Medycyny Sportu i Higieny Akademii Wychowania Fizycznego we

Wrocławiu, kierowany przez doc. Karmenę Stańkowska, od 1991 r. przez dr Andrze-ja Bugajskiego.

Autorzy: Karmena Stańkowska (151, 152, 153, 154), Andrzej Bugajski (7, 173), Andrzej Czamara (173), Wincenty Śliwa (173).

Katedra i Zakład Medycyny Sportu Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, kierowana od 1996 r. przez prof. Marka Mędrasia.

Autorzy: Marek Mędraś (114, 115, 116), Andrzej Bugajski (27, 198, 199), An-drzej Czamara (27).

Zakład Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, kierowa-ny przez doc. Bolesława Bułę.

Autorzy: Bolesław Buła (9), Jan Chmura, Andrzej Czamara, Adam Rutkowski, Wacław Skarul.


120

5. W ośrodku śląskim:I Oddział Chorób Wewnętrznych Górniczego Centrum Medycznego w Kato-

wicach-Ochojcu i Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego i Rehabilitacji Wydziału Lekar-skiego Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, kierowany przez prof. dr Euge-niusza Fojta.

Autorzy: Eugeniusz Fojt (50, 51, 52, 92, 159, 160, 166, 167, 168, 169), T. Fojt (52, 160), Maciej Krzemiński (50, 92, 169), Dorota Strzałkowska (50, 51, 52, 92, 159, 160, 161, 166), Jan Szewieczek (50, 92, 159, 166, 167, 168, 169), Jacek Szymkowiak (50, 159, 168).

II Klinika Kardiologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, kierowana przez prof. T. Mandeckiego.

Autorzy: T. Mandecki (52, 161), M. Piekarski (52, 161).Oddział Traumatologii Ogólnej z Pododdziałem Artroskopii i Chirurgii Ko-

lana w Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich, kierowany przez dr Jerzego Widuchowskiego.

Autorzy: Jerzy Widuchowski (194), Mariusz Smolik (194).Zakład Kultury Fizycznej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, we

współpracy Z Pracownią Kultury Fizycznej Instytutu Kształcenia Nauczycieli w War-szawie, Oddział w Jeleniej Górze.

Autorzy: Wiesław Pilis (17, 133, 134, 135, 136), Jan Chmura (17, 18, 19, 133, 136), Janusz Wojtyna (133, 136), Ryszard Zarzeczny (136).

Wojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska w Częstochowie, kierowana przez dr Marka Pietruszewskiego.

Autorzy: Marek Pietruszewski (142), Witold Radzioch (141, 142).

6. W ośrodku łódzkim:Pracownia Medycyny Sportowej Akademii Medycznej w Łodzi i Wojewódzka

Przychodnia Sportowo-Lekarska w Łodzi, kierowane przez dr Henryka Kuńskiego.Autorzy: Henryk Kuński (39, 71, 72, 95, 97, 98, 204), Wojciech Drygas (39,

40, 41, 72, 95), Iwona Grzelińska-Drygas (95), Anna Jegier (39, 71, 72, 73, 74, 75, 95, 97), Tomasz Kostka (72, 95), Anna Maślankiewicz (95, 97, 98), Gabriela Meldner (72, 95), Paweł Mrozek (72, 95), Elżbieta Rakus-Andersson (95), Małgorzta Romanowska (95), Aniela Wiśniewski (95), Eulalia Zgirska (204).

Samodzielna Pracowania Medycyny Sportowej w Katedrze Medycyny Spo-łecznej i Zapobiegawczej Akademii Medycznej w Łodzi, kierowana przez dr Annę Jegier.

Autor: Anna Jegier (77).Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Akademii Medycznej w Ło-

dzi, kierowana przez prof. Wojciecha Drygasa.Autor: Wojciech Drygas (42).Zakład Fizjologii Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi, kierowany przez

prof. dr Józefa Kędziorę.


121

Autorzy: Józef Kędziora (5, 6, 85), Jan Błaszczyk (5, 6, 85), Andrzej Buczyński (5, 6), E. Sibińska (5, 6, 85).

Zakład Medycyny Sportu i Wychowania Fizycznego Wojskowej Akademii Me-dycznej w Łodzi, kierowany przez prof. Romualda Lewickiego.

Autorzy: Romuald Lewicki (5, 6, 73, 75, 85, 126, 141), Krzysztof Kaczorowski (120), Witold Radzioch (141).

7.W ośrodku gdańskim:Zakład Medycyny Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku, kie-

rowany przez prof. Mariusza Taniewskiego.Autorzy: Mariusz Taniewski (175, 176, 177, 178, 180), Anna Radtke (176), Ry-

szard Zaleski (176).Zakład Bioenergetyki Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku, kiero-

wany przez prof. dr Jerzego Popinigisa.Autor: Jerzy Popinigis (138).

8. W ośrodku bydgoskim:Wojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska w Bydgoszczy, kierowana przez

dr Mieczysława Tomasika.Autor: Mieczysław Tomasik (186, 187, 189).

9. W ośrodku szczecińskim:Katedra i Zakład Fizjologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie,

kierowana przez prof. dr Andrzeja Paradowskiego.Autorzy: Andrzej Paradowski (128, 129, 130, 131, 191), Stanislawa Wałat (191),

Grażyna Wronowska (131).Klinika Chorób Wewnętrznych Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczeci-

nie, kierowany przez prof. dr Eugeniusza Szmatłocha.Autor: Eugeniusz Szmatłoch (128, 129, 130).

Podstawowe bloki tematyczne realizowanych w tym okresie prac nauko-wych1. Problemy fizjologiczno-internistyczne wychowania fizycznego i sportu Błaszczyk (5), Buczyński (6), Buła (9), Chmura (16, 17), Drygas (40, 41), Em-

merich (47), Fojt (50, 51), Grucza (61), Hoszowski (63), Jegier (72, 77), Kaciuba-Uściłko (78), Klukowski (82), Kowalczyk (85), Kowalik-Borówka (86), Kowalski (87), Kruk (90), Krzemiński (91), Markiewicz (111), Nawarycz (119), Olszański (124), Pilis (134), Poludnikiewicz (137), Popinigis (138), Rychlewski (144), Smo-rawiński (145), Starosta (155), Stępień-Fabisiak (158), Strzałkowska (159, 160, 161), Szczuka (165), Szewieczek (166, 167, 168, 169), Zatoń (198), Zembroń-Łac-ny (202, 203), Ziemba (205), Żak (206), Żukowska (207).


122

2. Badania elektro-, poli-, echokadriograficzne Fojt (52), Jegier (73, 74, 75), Krzemiński (92).3. Badania czynnościowe dostosowane do dyscyplin sportowych Anioł-Strzyżewska (2), Błachnio (4), Bugajski (7, 8), Chmura (18, 19), Dentkow-

ski (32), Maścianica (112), Nieścieruk-Szfrańska (121), Pilis (133, 135), Sobańska (147), Starosta (156), Tyka (190), Zdanowicz (201).

4. Inne badania czynnościowe układu krążeniowo-oddechowego Cempla (14), Cybulski (26), Wałat (191), Zatoń (199).5. Badanie wskaźników przemiany materii, aktywności enzymów we krwi, stężenia-

hormonów. Adach (1), Chmura (20), Chwalbińska-Moneta (21, 22, 23), Emmerich (48), Guda-

niec (62), Hübner-Woźniak (64, 65), Jaskólska (69), Jaskólski (70), Jegier (76), Ka-rolkiewicz (79), Karpińska-Steinborn (80), Langfort (105), Nazar (120), Opaszow-ski (125), Pilis 9136), Przybyłowski (139, 140), Sobańska (149), Szczęsna-kaczmarek (164), Tomasik (186, 187), Zalewski (197), Zatoń (200), Zgirska (204).

6. Problemy aktywności ruchowej młodzieży Burecka (10), Burkhard-Jagodzińska (11), Cempla (13, 14), Dobrzyński (37), Faj-

dasz (49), Kasprzak (81), Kobosko (83), Kuchar (93), Kuński (97), Ostrowska-Na-warycz (126), Paradowski (128, 129, 130), Szymańska (170), Śliwa (173), Wistero-wicz (195).

7. Problemy chirurgiczno-traumatologiczne wychowania fizycznego i sportu Białoszewski (3), Cendrowski (15), Czamara (27), Danis (28), Dąbski (29, 30),

Dobies (34, 35), Dziak (44, 45, 46), Gołaszewski (58), Góralczyk (59, 60), Jamski (66), Malcewicz (107, 108), Marczewski (110), Mikuła (118), Odyński (123), Ra-dzioch (141, 142), Sotowski (150), Sterkowicz (157), Ściński (172), Świerczyński (174), Taniewski (176, 177), Tayara (182, 183, 184, 185), Wawrzyńczak-Witkow-ska (193), Widuchowski (194).

8. Przeciążenia układu nerwowego i narządów zmysłu w sporcie wyczynowym Taniewski (175).9. Badania odległych skutków uprawiania sportu Gawroński (53), Kolasińska-Kloch (84), Mędraś (114, 115, 116), Stańkowska

(152).10. Elementy higieniczne wychowania fizycznego i sportu (wypoczynek, żywienie) Dentkowski (33), Mędrela-Kuder (117), Pakuła (127), Sobańska (148), Stańkowska

(151), Stypułkowski (162, 163), Szyszka (171), Wawrzyńczak-Witkowska (192).11. Problemy umacniania zdrowia i profilaktyki chorób Drygas (39, 42), Janiszewski (67, 68), Jegier (71), Krawański (89), Kuński (95, 98),

Meldner (113), Pawelec (132), Stańkowska (153, 154), Taniewski (178).12. Historia medycyny sportowej Dec (31), Domosławski (38), Knychalska-Karwan (88), Kuński (100, 101, 104),

Marciniak (109), Tomasik (188).


123


Zjazdy i sympozja naukowe Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej były podstawowym forum prezentowania w tym okresie głównych nurtów badawczych kontynuowanych w placówkach, w których problemy medycyny sportowej były też przedmiotem ich zainteresowań. W okresie tym odbyły się cztery Zjazdy Naukowe Towarzystwa (1990, 1993, 1996, 1999) i trzy Międzynarodowe Sympozja „Medicina Sportiva” (1996, 1998, 2000).

Zagadnienia łączące się z problemami medycyny sportowej były też w progra-mach znaczących Konferencji Naukowych organizowanych przez placówki naukowe kultury fizycznej. Szczególna rola przypada Konferencjom odbywanym w Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu (1990, 2000) oraz Interdyscyplinarnym Kra-jowym Konferencjom w Spale (1994, 1998). Aktualne osiągnięcia i zagrożenia dla poradnictwa sportowo-lekarskiego były przedmiotem prezentacji w sekcji nt. „Sport a zdrowie” w obradach Kongresu Sportu Polskiego w Spale (1998).

XXI Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dniach 12–13 października 1990 r. w Jeleniej Górze, został przygotowany przez jeleniogórskie środowisko-sportowo le-karskie pod przewodnictwem dr Zbigniewa Sławka, a po jego przedwczesnej śmier-ci, organizację Zjazdu kontynuował Komitet Organizacyjny w zespole dr Stanisław Siuta, mgr Julian Gozdowski i dr Jan Chmura. Obrady Zjazdu odbywały się w sali teatralnej i salach konferencyjnych Domu Zdrojowego w Jeleniej Górze-Cieplicach.

Program sesji plenarnej dotyczył problemów medycyny sportowej dzieci i młodzieży, podczas której wygłoszono trzy referaty wprowadzające: „Rola medy-cyny sportowej w promowaniu zdrowia dzieci i młodzieży” (Barbara Woynarowska), „Zagrożenia narządu ruchu u dzieci i młodzieży” (Artur Dziak) i „Wskaźniki antro-pologiczno-fizjologiczne w kształtowaniu współzależności pomiędzy obciążeniem treningowym a specyficzną zdolnością wysiłkową u młodzieży” (Henryk Kuński). Pozostałe sesje tradycyjne były poświęcone fizjologii wysiłku fizycznego, traumatolo-gii sportowej i tematom wolnym. Zjazdowi towarzyszyło Sympozjum polsko-fińskie na temat czynności elektromiograficznej i termoregulacji podczas wysiłków.

Zawdzięczając staraniom dr Jana Chmury, większość przedstawianych refera-tów ukazała się w formie książkowej pt. „Medyczne Aspekty Sportu”. Po latach, w pa-mięci uczestników zjazdu, pozostaje entuzjazm pierwszych lat działania inicjatorów, słynnych już na świecie biegów na trasach narciarskich w Jakuszycach.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 13 X 1990 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano prof. dr med. Artura Dziaka z War-szawy. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawiono w Warszawie. Do Zarządu Głównego weszli: Krystyna Nazar (Warszawa) – wiceprezes, Zbigniew Rusin (Warszawa) – wiceprezes; Wojciech Drygas (Łódź) – sekretarz; Jerzy Smora-wiński (Poznań) – skarbnik; członkowie: Bolesław Buła (Wrocław), Jerzy P. Dubiel


124

(Kraków), Witold Furgał (Tarnobrzeg), Romuald Lewicki (Łódź), Tadeusz Ściński (Warszawa), Leszek Siuda (Kielce). W czasie kadencji dokoptowano: Dorotę Halic-ką-Ambroziak (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Hanna Grodzica, Zbigniew Kaczan (Łódź), Stanisław Siuta (Jelenia Góra).

Sąd Koleżeński: Henryk Kuński (Łódź) – przewodniczacy, Krystyna Burkhard (Warszawa), Władysława Kolasińska-Kloch (Kraków), Lech Święcicki (Warszawa), Mieczysław Tomasik (Bydgoszcz).

Walne Zgromadzenie nadało tytuł Członka Honorowego PTMS dr Marii Łu-kawskiej-Graczyk.

Artur DZIAK (1933-)

Lekarz ortopeda, traumatolog, specjalista medycyny sportowej, profesor, wychowawca wielu pokoleń lekarzy ortopedów i traumatologów. Autor fundamentalnych pod-ręczników z zakresu ortopedii i traumatologii sportowej.

Urodził się 20 I 1933 r. w Warszawie. Dyplom leka-rza uzyskał na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie w grudniu 1957 r. Stopień doktora uzyskał na podstawie rozprawy pt. „Analiza porównawcza sposobów operacyjnego zespolenia złamań wyrostka łokciowego ze

szczególnym uwzględnieniem metody docisku odłamów” (1969) i stopień doktora habilitowanego za monografię pt. „Zarys Dziejów Ortopedii Polskiej” (1975).

Pracę zawodową podjął jeszcze w czasie trwania studiów w 1953 r., w Redak-cji Naukowej Państwowego Zakładu Wydawnictw Lekarskich w Warszawie na sta-nowisku asystenta, po ukończeniu Studium Edytorskiego w Centralnym Urzędzie Wydawnictw, na stanowisku redaktora i starszego redaktora. W 1958 r., kontynuując pracę w Redakcji Naukowej PZWL, otrzymał asystenturę w Klinice Ortopedyczno-Urazowej Studium Doskonalenia Lekarzy w Warszawie, pod kierunkiem prof. Stefa-na Łukasika. W 1962 r. został wysłany przez Polską Akademię Nauk do Demokra-tycznej Republiki Wietnamu, w charakterze lekarza do szpitala w Sa-Pa. Po powrocie do kraju w 1963 r. wraca na uprzednią asystenturę, po czym, w tym samym roku przeniósł się do Kliniki Ortopedycznej Akademii Medycznej w Warszawie, kiero-wanej przez prof. Adama Grucę, a od 1966 r. prof. Mariana Garlickiego. W Klinice pracował na stanowisku asystenta, starszego asystenta i adiunkta. W 1969 r. decyzją Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej został powołany na stanowisko Zastępcy Na-czelnego Redaktora PZWL w Warszawie. Klinice Ortopedycznej pozostaje na zasa-dach wolontariusza. W 1974 r. kończy pracę w PZWL i powrócił do Kliniki Ortope-dycznej AM w Warszawie. W 1977 r. wyjechał na kontrakt do Trypolisu (Libia), gdzie otrzymał samodzielne stanowisko pracy w Trauma-Center oraz podjął kształcenie studentów na Uniwersytecie El Fatah. Kontrakt kończył w 1979 r.


125

W 1980 r. wygrał konkurs i został oddelegowany z Kliniki Ortopedycznej do Szpitala Bródnowskiego, celem stworzenia nowej placówki. W lutym 1981 r. dopro-wadził do otwarcia Oddziału, który w tym samym roku zostaje włączony do Zespołu Nauczania II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie. W 1982 r. otrzymał stanowisko docenta w Akademii Medycznej w Warszawie, w roku 1989 ty-tuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1995 r. tytuł profesora zwyczajnego. W 1984 r. kierowany przez niego Oddział Chirurgii Ortopedyczno-Urazowej zostaje przemia-nowany na Klinikę Ortopedyczną II Wydziału Lekarskiego AM w Warszawie, co umożliwiło stworzenie szkoły poświęconej diagnostyce i leczeniu uszkodzeń i chorób tkanek miękkich narządu ruchu. Fakt ten spowodował zmianę jakościową w leczeniu uszkodzeń i chorób nękających m.in. polskich sportowców.

Do przejścia na emeryturę w 2003 r. był promotorem 17 przewodów doktor-skich, kierownikiem specjalizacji 15 lekarzy w zakresie medycyny sportowej i ponad 25 z dziedziny ortopedii i chirurgii urazowej. Jest autorem i współautorem ok. 600 prac popularnonaukowych i ok. 370 naukowych z medycyny, ponad 100 książek, m. in. „Propedeutyka Ortopedii” (z T. Żukiem 1970), „Bóle krzyża” (1979), „Bolesny bark” (z S. Tayara 1998), „Urazy i uszkodzenia w sporcie” (z S. Tayara 2000), „Bóle szyi, głowy i barków” (2001), „Bóle i dysfunkcje kręgosłupa” (2007).

Związki z medycyną sportową datują się od 1954 r., od czasu związania się z Kołem Medycyny Sportowej przy CPSL w Warszawie. W latach 1962–1972 współ-pracuje z Polskim Związkiem Pływackim, jako członek Komisji Medycznej Związku, lekarz Kadry Narodowej Polskiego Związku Pływackiego (1968–1972) i wiceprezes Związku (1970–1972). W 1972 r. przeniósł się do Polskiego Związku Pięcioboju No-woczesnego, w którym piastował funkcję lekarza Kadry Narodowej do 1992 r. Otrzy-mał wyróżnienia Przewodniczącego MKOl za wkład w organizację Igrzysk Olimpij-skich (1988, 1992). W latach 1984–1987 jest członkiem Komitetu Nauk o Kulturze Fizycznej Polskiej Akademii Nauk. W 1996 r. zostaje powołany na członka Rady Nadzorczej Centralnego Ośrodka Medycyny Sportowe w Warszawie. Jest reprezen-Jest reprezen-tantem Polski w European Federation of Orthopaedics Sports Traumatology. Czło-Czło-nek Komitetu Ekspertów Medycznych Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Od 2002 r. jest członkiem Zarządu Polskiego Towarzystwa Traumatologii Sportowej.

W latach 1984–1987 był sekretarzem, 1987–1990 – wiceprezesem i 1990–1993 prezesem Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Jest Członkiem Honorowym Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego (2003) i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (2005).


126

Maria ŁUKAWSKA-GRACZYK (1922-)

Lekarz sportowy, specjalista chorób wewnętrznych, przez cały okres życia zawodowego związana z medycyną sportową jako pracownik naukowy, lekarz warszawskich Przychodni Sportowo-Lekarskich, opiekun kadry narodo-wej i olimpijskiej.

Urodziła się 22 V 1922 r. w Warszawie w rodzinie in-teligenckiej. Naukę w szkole rozpoczęła w 1929 r. Małą ma-turę otrzymała w II Gimnazjum Miejskim Żeńskim im. Jana Kochanowskiego w Warszawie (1938). W latach 1938–1940

uczęszczała do Liceum Humanistycznego w Gimnazjum Męskim im. Wandy z Ros-seltów Szachtmajerowej. Ostatnią klasę liceum ukończyła na tajnych kompletach, otrzymując maturę w 1940 r. W lutym 1942 r. została przyjęta do Prywatnej Szkoły Zawodowej dla Kształcenia Pomocniczego Personelu Sanitarnego w Warszawie, kie-rowanej przez dr med. Jana Zaorskiego. W Szkole studiowała medycynę do sierp-nia 1944 r. Wcześniej od marca do lipca 1944 r. odbyła przeszkolenie sanitarne Ar-mii Krajowej w szpitalu im. Dzieciątka Jezus w Warszawie. W dniach 1–13 sierpnia 1944 r. brała udział w Powstaniu Warszawskim w charakterze żołnierza-sanitariuszki PS. „Irena” w plutonie „WTS” – Chrobry II. Kilka dni przebywała w obozie w Prusz-kowie. Po ucieczce z obozu do 7 października 1944 r. pracowała w Podkowie Leśnej przy wydawaniu fałszywych zameldowań członkom AK.

Po powrocie w końcu stycznia 1945 r. do Warszawy, została przyjęta na III rok studiów lekarskich na Uniwersytecie Warszawskim. Absolutorium uzyskała w lip-cu 1948 r. i dyplom lekarza medycyny w grudniu 1950 r. w Akademii Medycznej w Warszawie. Po absolutorium była wolontariuszką w Oddziale Chirurgii Szczękowej w Szpitalu Klinicznym przy ul. Nowogrodzkiej. W 1950 r. rozpoczęła pracę w Za-kładzie Higieny Szkolnej AM w Warszawie, od września 1952 r. do listopada 1954 r. oddelegowana do Kliniki Sportowej Zdrowego Człowieka przy II Klinice Chorób Wewnętrznych AM w Warszawie. W latach 1954–1972 była asystentem w Zakładzie Medycyny Sportowej Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie, z od-delegowaniem do 1968 r. do I Kliniki Chorób Wewnętrznych AM w Warszawie. Specjalizację I stopnia z zakresu chorób wewnętrznych uzyskała w 1959 r, II stopnia w 1965 r. Wcześniej została zweryfikowana jako specjalista II st. z medycyny sporto-wej (1959). W latach 1972–1977 była kierownikiem Działu Orzecznictwa w Central-nej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie. Od września 1977 r. do przejścia na emeryturę w lutym 1993 r. była kierowaniem Poradni Sportowo-Lekarskiej dla Dzieci i Młodzieży Stołecznej Przychodni Medycyny Szkolnej w Warszawie.

Łączyła pracę lekarską i naukową w zakresie medycyny sportowej z czynną działalnością w Związkach Sportowych. Była lekarzem w Polskim Związku Lekko-atletycznym (1952–1956), członkiem Komisji Lekarskiej Polskiego Związku Towa-


127

rzystw Wioślarskich (1956–1966) i lekarzem olimpijskim kadry męskiej w Polskiego Związku Gimnastycznego (1962–1986).

Przez całe dziesięciolecia brała czynny udział w Zjazdach naukowych Stowa-rzyszenia Lekarzy Sportowych i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Jest autorem prac naukowych i rozdziałów w podręcznikach z zakresu medycyny spor-towej.

Jest Członkiem Honorowym Polskiego Towarzystwa Higienicznego (1998).

XXII Zjazd Naukowy PTMS odbył się w Spale w dniach 14–16 października 1993 r. Został on zorganizowany przez łódzkie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnictwem prof. Romualda Lewickiego. Obrady Zjazdu odbywały się na tere-nie Ośrodka Przygotowań Olimpijskich w Spale.

W programie Zjazdu nie wyznaczono tematów szczegółowych i tematów wio-dących a sesje zaplanowano tak, by miały charakter przeglądu aktualnie prowadzo-nych badań naukowych w zakresie medycyny sportowej w Polsce. Dla zrealizowania tak przyjętej koncepcji programowej, obrady naukowe podzielono na trzy podstawo-we sesje problemowe. Były to: „Ortopedia i traumatologia”, „Kardiologia” i „Fizjolo-gia i biochemia wysiłku fizycznego”. Zjazd kończyła sesja szkoleniowa.

W sesjach ortopedyczno-traumatologicznych dominowały problemy dia-gnostyki i leczenia urazów stawu kolanowego (Tadeusz Ściński, Jerzy Widuchow-ski). W sesji kardiologicznej przedstawiono wyniki badań prospektywnych treningu zdrowotnego (Henryk Kuński i in.), efektów fizjologicznych rehabilitacji kardiolo-gicznej (Anna Jegier i in.), kardiologicznych przyczyn niezdolności do uprawiania sportu (Eugeniusz Fojt, Jan Szewieczek. Dorota Strzałkowska). W sesji fizjologicznej przedstawiono wyniki badań zależności stężenia hormonu wzrostu we krwi i progu anaerobowego u sportowców w różnym wieku (Jolanta Chwalbińska-Moneta i in.). W sesji tematów wolnych omówiono problemy medyczne aspekty bezpieczeństwa w żeglarstwie morskim (Karmena Stańkowska) i trakcie wyczynowego uprawiania slalomu kajakowego (Wojciech Gawroński).

Odbyte Walne Zgromadzenie PTMS, dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano prof. Romualda Lewickiego z Łodzi. Siedziba Zarzą-du Głównego Stowarzyszenia pozostała w Warszawie. Do Zarządu Głównego weszli: Krzysztof Klukowski (Warszawa) – wiceprezes, Wiesław Tomaszewski (Warszawa) – wiceprezes; Anna Jegier (Łódź) – sekretarz; Jolanta Chwalbińska-Moneta (Warsza-wa) – skarbnik; członkowie: Grzegorz Biegański (Poznań), Andrzej Bugajski (Wro-cław), Lech Siuda (Kielce), Lech Święcicki (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Mariusz Taniewski (Gdańsk), Marian Południkiewicz (Jelenia Góra).

Walne Zgromadzenie nadało tytuły Członków Honorowych PTMS dr Pawło-wi Prudnickiemu i prof. Zofii Karwan-Knychalskiej.


128

Romuald LEWICKI (1948-)

Lekarz sportowy i specjalista chorób wewnętrz-nych, profesor, organizator i kierownik Zakładu Medycyny Sportowej WAM w Łodzi, kierownik Zakładu Fizjoterapii w Uniwersytecie Humanistyczno-Przyrodniczym Jana Ko-chanowskiego w Kielcach.

Urodził się 19 IV 1948 r. w Giżycku. W 1966 r. ukoń-czył z wyróżnieniem I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Olsztynie. Dyplom lekarza uzyskał po stu-diach na Wydziale Lekarskim Wojskowej Akademii Medycz-

nej (WAM) w Łodzi w latach 1966–1972. Staż podyplomowy odbył w latach 1972–1973 w 113 Wojskowym Szpitalu Garnizonowym w Olsztynie. W 1973 r. został asystentem w III Klinice Chorób Wewnętrznych WAM i po zmianach organizacyjnych w Uczel-ni starszym asystentem w II Klinice Chorób Wewnętrznych WAM. Stopień doktora otrzymał na podstawie rozprawy pt. „Wpływ wysiłku fizycznego na niektóre parametry układu krzepnięcia i fibrynolizy u chorych z przewlekłym kłębkowym zapaleniem ne-rek” (1977) i stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy pt. „Wpływ wy-chowania fizycznego na niektóre zjawiska odporności komórkowej” (1988) na Wydzia-le Lekarskim WAM. 1 VI 1980 r. został powołany jako na stanowisko kierownika, jako organizator od podstaw tworzonego, Zakładu Medycyny Sportowej WAM. W 1989 r. mianowany profesorem nadzwyczajnym WAM. Po odejściu z WAM został profeso-rem w Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, aktualnie kierownik Zakładu Fizjoterapii Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach. Jed-nocześnie pełnił funkcje społeczne m.in. specjalisty krajowego w zakresie medycyny sportowej, naczelnego specjalisty w dziedzinie medycyny sportowej Wojska Polskiego, członka zespołu ekspertów medycznych PKOl, przewodniczącego Komisji Lekarskiej Polskiego Związku Niepełnosprawnych, lekarza kadr narodowych w kolarstwie, leka-rza polskich ekip na Igrzyskach Paraolimpijskich. Był promotorem przewodów doktor-skich i kierownikiem specjalizacji z medycyny sportowej ponad 10 lekarzy.

Zainteresowania naukowe dotyczą w zakresie immunologii w odniesieniu do wysiłku fizycznego, układu krzepnięcia i fibrynolizy w wysiłku fizycznym, monitoro-wania treningu w sporcie dzieci i młodzieży oraz osób niepełnosprawnych, kontroli prawidłowego wspomagania farmakologicznego w sporcie wyczynowym.

Członek wielu kadencji Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycy-ny Sportowej, w latach 1993–1996 prezesem Towarzystwa oraz organizatorem XXII Zjazdu Naukowego PTMS w Spale (1993). Inicjator i organizator licznych krajowych i resortowych konferencji naukowych i szkoleniowych dla lekarzy i trenerów.


129

Paweł RUDNICKI (1917–1993)

Lekarz chirurg i specjalista medycyny sportowej, wie-loletni kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Le-karskiej w Poznaniu. Członek Honorowy Polskiego Towa-rzystwa Medycyny Sportowej (1990).

Urodził się 19 III 1917 r. w Piotrogrodzie. Szkołę śred-nią im. Nawrockiego ukończył w Warszawie (1934). W latach 1934–1936 studiował filozofię ścisłą na Uniwersytecie War-szawskim. W roku akad. 1936/37 przeniósł się na Wydział Le-karski tego Uniwersytetu. Do wybuchu wojny ukończył trzy lata studiów. W okresie wojny pracował w I Klinice Chirurgicznej,

najpierw w charakterze laboranta, później po zdaniu wszystkich egzaminów na tajnym Uniwersytecie, jako młodszy asystent i lekarz miejscowy (od 1943 r. do 15 lutego 1945 r.). Dyplom lekarza uzyskał z datą 14 września 1945 r. na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1945–1947 był starszym asystentem w III Klinice Chirurgicznej i od 1 kwietnia 1947 r. do 27 maja 1949 r. w I Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Łódz-kiego. W końcu maja 1949 powołany do służby wojskowej, którą odbył w 111 Szpitalu Rejonowym w Poznaniu, przechodząc na emeryturę w stopniu pułkownika (1972). Rów-nocześnie podjął pracę w Poradni Sportowo-Lekarskiej jako lekarz-chirurg i od 1966 r. jako kierownik Poradni i w latach 1972–1975 kierownik Wojewódzkiej Przychodni Spor-towo-Lekarskiej w Poznaniu, w której pracował dalej do 1987 r. jako lekarz-chirurg.

Działał w Oddziale Łódzkim Stowarzyszeniu Lekarzy Sportowych od chwili jego reaktywowania po II wojnie światowej. Był organizatorem XI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej W Poznaniu (1965). Reprezentował poznańskie środowisko sportowo-lekarskie we władzach PTMS w latach 1965–1967 i 1977–1981. Walne zgromadzenie członków PTMS podczas XXI Zjazdu Naukowego w Jeleniej Górze (1990) uchwaliło nadanie Dr Pawłowi Rudnickiemu tytułu Członka Honoro-wego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Był odznaczony wieloma ordera-mi, medalami i odznakami resortowymi i regionalnymi. Zmarł 9 I 1993 r.

Zofia KNYCHALSKA-KARWAN (1922-)

Lekarz stomatolog i sportowy, profesor, autorka uni-kalnych prac z zakresu uszkodzeń sportowych szczęk i zę-bów. Wieloletni lekarz Wojewódzkiej Przychodni Sporto-wo-Lekarskiej w Krakowie.

Urodziła się 22 IX 1922 r. w Kaliszu. W tym mieście rozpoczęła naukę w Liceum Ogólnokształcącym. Dalszą edukację w zakresie szkoły średniej kontynuowała w Kra-kowie, gdzie zdała maturę (1942) i podjęła studia medyczne


130

początkowo na tajnych kompletach, a po wojnie na Wydziale Lekarskim Uniwersyte-tu Jagielońskiego. Dyplom lekarza medycyny uzyskała w 1949 r. Równocześnie stu-diowała na Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Jagielońskiego, uzyskując w 1950 r. dyplom magistra wychowania fizycznego. Czynnie uprawiała wioślarstwo, pływanie i siatkówkę. Brała udział w biegach przełajowych, zajmując czołowe miej-sca. Hołdowała szlachetnej idei sportu amatorskiego. Propagowała turystykę górską i narciarstwo turystyczne. Pracę doktorską pt. „Uszkodzenia sportowe szczęk i zę-bów” obroniła w 1951 r. w Akademii Medycznej w Krakowie, a w 1966 r. otrzymała stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy pt.” Leukoplakia błony śluzowej jamy ustnej”. W marcu 1978 r. Rada Państwa nadała jej tytuł naukowy profesora nad-zwyczajnego, a w 1988 r. profesora zwyczajnego.

Już w czasie studiów, już w 1946 r. rozpoczęła pracę w Klinice Stomatologicznej w charakterze wolontariusza, od października 1949 r. stypendysty naukowego i od lu-tego 1950 r. pracowała jako asystent, starszy asystent (1951), adiunkt (1959), docent etatowy (1970), profesor (1978) w Zakładzie Stomatologii Zachowawczej Akademii Medycznej w Krakowie. Jako docent etatowy była zastępcą kierownika Katedry i Za-kładu Stomatologii Zachowawczej, a od 1978 r. została kierownikiem tego Zakładu. Funkcję te pełniła nieprzerwanie do przejścia na emeryturę w 1992 r. Równocześnie w latach 1950–1975, pracowała jako lekarz sportowy w Wojewódzkiej Poradni Spor-towo-Lekarskiej w Krakowie, zaś w latach 1978–1990 była konsultantem w zakresie stomatologii w tej Poradni.

Zainteresowania naukowe obejmowały wielokierunkowe badania w dziedzi-nie stomatologii zachowawczej, dziecięcej i paradontologii z zastosowaniem nowo-czesnych technik badawczych, za które uzyskała liczne nagrody, medale i dyplomy krajowe i zagraniczne. Za pracę w Polskim Towarzystwie Stomatologicznym otrzy-mała wszystkie odznaczenia, łącznie z odznaką Bene Meritus i Honorowym Człon-kostwem Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego. Na jej dorobek naukowy skła-da się łącznie 340 wydrukowanych prac, w tym 260 oryginalnych indywidualnych i zespołowych, 80 poglądowych, 18 podręczników lub rozdziałów w podręcznikach, wiele sprawozdań ze zjazdów, ocen książek itp. Część dorobku naukowego jest po-święcona medycynie sportowej, w tym są unikalne pozycje dotyczące aspektów stomatologicznych w sporcie. Wieloletnią pracę w poradnictwie sportowo-lekar-skim łączyła z działalnością społeczną w sekcji wioślarskiej AZS i Komisji Odznak Narciarskich PTTK. Była uczestnikiem niemal wszystkich Zjazdów Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, przez wiele ka-dencji (1957–1981) reprezentowała krakowskie środowisko sportowo-lekarskie jako członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia i Towarzystwa. Była współorganizato-rem VII Zjazdu Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Krakowie (1957). W 1995 r. otrzymała tytuł Członka Honorowego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Nadal bierze czynny udział w życiu naukowym środowiska stomatologicznego i me-dycyny sportowej.


131

XXIII Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dniach 15–18 września 1996 r. w Kra-kowie, zorganizowany przez krakowskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewod-nictwem dr Zbigniewa Szyguły i dr Wojciecha Gawrońskiego. Zjazd był połączony z I Międzynarodowym Sympozjum „Medicina Sportiva”. Obrady Zjazdu i Sympozjum odbywały się na terenie Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie.

Zjazd odbywał się pod hasłem „Sport i zdrowie”. W obradach wzięło ponad 350 uczestników z kraju i zagranicy. Celem organizatorów było, z jednej strony przedsta-wienie korzyści zdrowotnych, wynikających z czynnego udziału w różnych formach aktywności ruchowej, z drugiej zaś uświadomienie zagrożeń zdrowotnych płynących ze źle zrozumiałego wyczynu. Chodziło im o przypomnienie, że medycyna sportowa jest przede wszystkim medycyną zapobiegawczą.

Część naukowa Zjazdu została poprzedzona częścią popularnonaukową „Ku zdrowiu”, zorganizowaną w dniu otwarcia Zjazdu, a skierowana do społeczeństwa miasta Krakowa. Udział w niej wzięli żołnierze Krakowskiego Okręgu Wojskowego, którzy zaprezentowali pokaz sztuki walki wręcz, oraz Robert Korzeniowski – mistrz olimpijski w chodzie sportowym, który wspólnie z dr Henrykiem Kuńskim przepro-wadził trening zdrowotny, przedstawiając także jego naukowe uzasadnienie.

Program obrad podzielony został na trzy części. W pierwszej części w zapro-ponowana przez organizatorów formuła łącząca Zjazd Naukowy PTMS z Międzyna-rodowym Sympozjum „Medicina Sportiva”, miała charakter wykładów eksperckich w ramach Sympozjum, prezentowanych głównie przez zaproszonych gości zagra-nicznych, wygłaszanych w godzinach przedpołudniowych.

Druga część obrad, przebiegająca w godzinach południowych, to konferencja naukowo-szkoleniowa pod tytułem „Leki Sportowej Apteki”, sponsorowana przez firmy farmaceutyczne.

Trzecia część obrad, określona w programie jako sesje naukowe Zjazdu, od-bywały się w godzinach popołudniowych i obejmowała prezentacje doniesień na-ukowych, zarówno w formie ustnej i plakatowej. Doniesienia ustne prezentowano równolegle w kilku odrębnych sesjach naukowych: Sport a zdrowie, Wysiłek fizyczny – problemy fizjologiczne i kliniczne, Traumatologia sportowa. W późnych godzinach popołudniowych miały miejsce dwie sesje plakatowe, wypełnione przez 133 prezen-tacje.

W ostatnim dniu obrad odbyła się Konferencja Okrągłego Stołu na temat: „Aktywność fizyczna w profilaktyce chorób cywilizacyjnych”.

Zjazdowi towarzyszyła niezwykła oprawa w postaci niezapomnianych imprez, wykorzystująca walory królewskiego Krakowa i jego okolic m.in. zabytkowej Kopalni Soli w Wieliczce.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 17 IX 1996 r. dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano prof. dr med. Jerzego Smorawiń-skiego z Poznania. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozostawiono w War-szawie, z funkcjonalnym sekretariatem prezesa w Poznaniu. Do Zarządu Głównego


132

weszli: Krystyna Nazar (Warszawa) – wiceprezes, Tadeusz Ściński (Warszawa) – wi-ceprezes; Zbigniew Szyguła (Kraków) – sekretarz; Anna Jegier (Łódź) – skarbnik; członkowie: Andrzej Bugajski (Wrocław); Wojciech Drygas (Łódź), Witold Furgał (Tarnobrzeg), Wojciech Gawroński (Kraków), Tadeusz Ściński (Warszawa), Wiesław Tomaszewski (Warszawa), Jerzy Widuchowski (Katowice). Komisja Rewizyjna: Ma-riusz Taniewski (Gdańsk) – przewodniczący, Jolanta Chwalbińska-Moneta (Warsza-wa), Lesław Musur (Warszawa), Ładysław Nekada-Trepka (Warszawa), Marian Połu-dnikiewicz (Jelenia Góra). Sąd Koleżeński: Henryk Kuński (Łódź) – przewodniczący, Krystyna Anioł-Strzyżewska (Warszawa), Krzysztof Osman (Warszawa), Karmena Stańkowska (Wrocław), Maria Szczypaczewska (Warszawa).

Walne Zgromadzenie nadało tytuł Członka Honorowego PTMS dr med. Hen-rykowi Kuńskiemu.

Jerzy SMORAWIŃSKI (1942-)

Lekarz sportowy, specjalista chorób wewnętrznych, profesor, kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Poznaniu, kierownik Katedry Medycyny Spor-tu i Fizjoterapii AWF w Poznaniu. Rektor Akademii Wycho-wania Fizycznego w Poznaniu, senator RP IV i V kadencji.

Urodził się 28 III 1942 r. w Poznaniu. Po maturze, ukończył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Me-dycznej w Poznaniu, uzyskując w 1965 r. dyplom lekarza. W latach 1971–1975 uzyskiwał kolejno I i II st. specjalizacji

w zakresie chorób wewnętrznych oraz II st. specjalizacji z medycyny sportowej. Na podstawie pracy pt. „Wpływ dozowanego wysiłku fizycznego na nerkową regulację homeostazy u młodzieży uprawiającej i nieuprawiającej sport wyczynowy” otrzymał stopień doktora nauk medycznych (1980) i stopień doktora habilitowanego po przed-stawieniu rozprawy pt. „Adaptacja mechanizmów termoregulacji człowieka do wy-siłku fizycznego w przebiegu treningu wytrzymałościowego” (1991) r. na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu. W latach 1975–1999 był kierownikiem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Poznaniu. Pełnił funkcję specjali-sty wojewódzkiego i był członkiem Krajowego Zespołu Specjalistycznego d/s medy-cyny sportowej. W 1984 r. rozpoczął pracę w Akademii Wychowania Fizycznego im. prof. E. Piaseckiego w Poznaniu (AWF), jako adiunkt i od 1985 r. kierownik Zakła-du Medycyny Sportowej. W 1992 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 2001 profesorem nauk medycznych. W 1996 r. został wybrany po raz pierwszy na stanowisko rektora AWF w Poznaniu, powtórnie objął te stanowisko w 2008 r. Aktualnie jest kierownikiem Katedry Medycyny Sportu i Fizjoterapii na Wydziale Wychowania Fizycznego AWF im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu.


133

Zainteresowania naukowe koncentrują się na problemach termoregulacji w róż-nych formach wysiłków fizycznych oraz kontroli antydopingowej. Ukierunkowana działalność w środowisku sportowym dotyczy sportu hokejowego na trawie, z któ-rym jest związany od około trzydziestu lat. Był lekarzem kadry narodowej, lekarzem grupy olimpijskiej, członkiem Zarządu, wiceprezesem i prezesem Polskiego Związku Hokeja na Trawie (od 1991 r.). W 1980 r. powołany na członka Komisji Lekarskiej Międzynarodowej Federacji Hokeja na Trawie, członka Rady Federacji (1992), do-radcy medycznego Komitetu Wykonawczego Europejskiej Federacji (1994). W latach 1993–1995 przewodniczył Radzie d/s Kultury Fizycznej i Sportu przy Prezydencie RP. Jednocześnie został powołany na przewodniczącego Komisji do Zwalczania Dopingu w Sporcie. Reprezentuje Polskę w Grupie Monitorującej Konwencję Antydopingo-wą Rady Europy. Uczestniczył jako członek w pracach Grup Roboczych: Aspektów Prawnych, Problemów Technicznych i Edukacyjnej Rady Europy.

Od 1981 r. jest członkiem wielu kadencji Zarządu Głównego Polskiego Towa-rzystwa Medycyny Sportowej, w 1996 r. został wybrany jego prezesem. Funkcję tę pełnił dwie kadencje do grudnia 2002 r. W latach 1997–2005 był senatorem RP. Od 2001 r. jest konsultantem krajowym w dziedzinie medycyny sportowej.

Henryk KUŃSKI (1932-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych i medycy-ny sportowej, dr med., wieloletni kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi i Pracowni Medy-cyny Sportowej w Akademii Medycznej w Łodzi.

Urodził się 2 IV 1932 r. w Wilnie, absolwent Wydzia-łu Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi (1955), tamże doktorat (1960). Nauczyciel akademicki w Akademii Me-dycznej w Łodzi (1952–1961), adiunkt w Instytucie Medy-cyny Pracy w Łodzi (1962–1969), kierownik Wojewódzkiej

Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi (1970–2002), kierownik Pracowni Medy-cyny Sportowej w Akademii Medycznej w Łodzi (1975–1998), adiunkt w Instytucie Wychowania Fizycznego i Sportu AWF w Warszawie (1989–1993) i Katedrze Wycho-wania Fizycznego i Zdrowotnego Uniwersytetu Łódzkiego (1993–2000), wykładow-ca w Akademii Muzycznej w Łodzi (1997–2008). Przewodniczący Komisji Lekarskiej i członek Zarządu Polskiego Związku Pływackiego (1976–1998). Wieloletni członek Zarządu Głównego i przewodniczący Sądu Koleżeńskiego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sporto-wej (1996). Zorganizował i kierował przez ponad ćwierćwiecze placówką medycyny sportowej w polskim wyższym szkolnictwie medycznym. Wychowawca kilku poko-leń lekarzy sportowych. Autor wielu prac z zakresu medycyny sportowej, treningu


134

zdrowotnego osób dorosłych, promowania zdrowia i dziejów medycyny sportowej w Polsce, m.in. „Elementy zdrowotne rekreacji fizycznej osób w wieku średnim” (1981), „Ruch i zdrowie” (1987), „Promowanie zdrowia dla studentów wychowa-nia fizycznego i zdrowotnego” (2000), „Trening zdrowotny osób dorosłych” (2002), „Dzieje medycyny sportowej w Polsce” (2005).

Lekarz łączący działalność praktyczną, naukową, dydaktyczną i popularyza-torską, wspieraną przykładem osobistym wszechstronnego udziału w kulturze fi-zycznej. Zainicjował polską szkołę medycyny aktywności ruchowej osób dorosłych, którą twórczo kontynuuje zespół jego wychowanków.

XXIV Zjazd Naukowy PTMS odbył się w dniach 22–25 września 1999 r. w Poznaniu, zorganizowany przez poznańskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnictwem prof. dr Jerzego Smorawińskiego. Obrady Zjazdu odbywały się w Centrum Kongresowym Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu.

Program Zjazdu został opatrzony tytułem: „Aktywność ruchowa a zdrowie społeczeństwa u progu XXI wieku”. Zgodnie z wypracowaną w poprzednich latach tradycją, obradowano w trzech podstawowych sesjach plenarnych: fizjologicznej, internistycznej i traumatologicznej. Obok nich odbyło się 6 sesji tematycznych do-tyczące aktywności ruchowej w aspekcie żywienia, procesów starzenia się, wieku rozwojowego, wychowania prozdrowotnego społeczeństwa, sportu osób niepełno-sprawnych i zwalczania dopingu. W programie Zjazdu odbyło się Pierwsze Posiedze-nie Naukowe Komisji Historycznej PTMS.

Ostatni w XX wieku Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej odby-wał się w tle pierwszych poczynań reformowania ochrony zdrowia w Polsce, wdra-żania systemu Regionalnych Kas Chorych, który radykalnie zmienił sytuację w pol-skim poradnictwie sportowo-lekarskim, doprowadzając do znacznego zmniejszenia jego zasięgu i możliwości działania. Stąd dyskusje kuluarowe, przeniesione na obrady Walnego Zgromadzenia w znacznej mierze były zdominowane wyżej wspomnianej sytuacji w medycynie sportowej.

Walne Zgromadzenie PTMS, odbyte w dniu 24 IX 1999 r., dokonało wyboru władz Towarzystwa. Na funkcję prezesa wybrano ponownie prof. dr med. Jerzego Smorawińskiego z Poznania. Siedzibę Zarządu Głównego Stowarzyszenia pozosta-wiono w Warszawie, z funkcjonalnym sekretariatem prezesa w Poznaniu. Do Zarzą-du Głównego weszli: Krystyna Nazar (Warszawa) – wiceprezes; Wojciech Gawroński (Kraków) – wiceprezes; Wojciech Cichy (Poznań) – sekretarz [od 2001 r. vacat]; Ma-rek Zatoń (Wrocław) – skarbnik; członkowie: Wojciech Drygas (Łódź), Witold Fur-gał (Tarnobrzeg), Wojciech Glinkowski (Warszawa), Hubert Krysztofiak (Warszawa), Tadeusz Ściński (Warszawa). Komisja Rewizyjna: Wiesław Tomaszewski (Warszawa) – przewodniczący, Andrzej Bugajski (Wrocław), Marek Pietruszewski (Częstocho-wa), Wiesława Perkowska, Jerzy Widuchowski (Katowice).


135

Sąd Koleżeński: Henryk Kuński (Łodź) – przewodniczący, Krystyna Anioł-Strzyżewska (Warszawa), Anna Jegier (Łódź), Ładysław Nekada-Trepka (Warszawa), Krzysztof Osman (Warszawa), Karmena Stańkowska (Wrocław), Maria Szczypa-czewska (Warszawa).

Walne Zgromadzenie Nadało tytuły Członków Honorowych dr med. Mieczy-sławowi Tomasikowi i prof. John’owi Greenleaf ’owi (USA).

Mieczysław TOMASIK (1930-)Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych i medycyny

sportowej, wieloletni kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Bydgoszczy.

Urodził się 17 VII 1930 r. w Poznaniu. W czasie okupacji niemieckiej był zmuszony do pracy jako pomoc-nik kucharza w niemieckiej restauracji w Poznaniu. Szkołę podstawową i średnią ukończył po wojnie. W 1950 r. uzy-skał maturę. W latach 1950–1955 odbył studia i uzyskał tytuł lekarza na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu. Pracę lekarską rozpoczął na Oddziale Chorób Wewnętrznych w Szpitalu Powiatowym w Czarkowie, jed-

nocześnie odbywając szkolenie specjalistyczne w III Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Poznaniu pod kierownictwem prof. Łabędzińskiego, zakoń-czone uzyskaniem w 1959 r. specjalizacji I stopnia w zakresie chorób wewnętrznych. W latach 1959–1960 przez krótki okres był pełniącym obowiązki ordynatora Od-działu Chorób Wewnętrznych w Szpitalu Rejonowym w Korfantowie i ordynatora V Sanatorium w Kudowie Zdroju. Przez dziesięć lat w okresie od połowy lutego 1960 r. do końca 1970 r. pracuje jako lekarz w przemysłowej służbie zdrowia w Bydgosz-czy. Rozpoczynał jako lekarz w Przychodni Przyzakładowej Zakładów Chemicznych, by po uzyskaniu specjalizacji z medycyny przemysłowej od 1965 r. zostać Kierow-nikiem Poradni Chorób Zawodowych w Wojewódzkiej Przychodni Przemysłowej w Bydgoszczy. Jednocześnie odbywa szkolenie specjalistyczne w II Oddziale Cho-rób Wewnętrznych Szpitala Nr 1, oraz od września 1962 r. rozpoczyna pracę lekarza sportowego w Miejskiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Bydgoszczy. Po uzyska-niu w maju 1970 r. specjalizacji II stopnia w zakresie medycyny sportowej i mając przygotowaną rozprawę doktorską od 1 stycznia 1971 r. obejmuje stanowisko Dy-rektora Przychodni Sportowo-Lekarskiej. Stopień doktora nauk medycznych uzyskał 15 grudnia 1971 r. na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu na pod-stawie pracy pt. „Wpływ wysiłku wytrzymałościowego na aktywność aminotransfe-razy alaninowej i asparaginianowej oraz czynność układu krążenia” (promotorem był prof. Eligiusz Preisler). Po reorganizacji formalnej w połowie lat siedemdziesiątych, został kierownikiem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Bydgoszczy (do czasu przejścia na emeryturę w połowie lutego 1999 r.).


136

Niezwykle wszechstronne zainteresowania naukowe dr Mieczysława To-masika obejmuje szereg zakresów tematycznych, które głównie dotyczą: 1) zmian aktywności enzymów w surowicy krwi pod wpływem różnego rodzaju wysiłków fizycznych; 2) zmian w stężeniu elektrolitów w surowicy krwi w okresie wysiłku i restytucji powysiłkowej u kajakarzy; 3) cech przetrenowania w obrazie elektro-kardiograficznym u kajakarzy; 4) badań nad utylizacją glukozy w krwinkach czer-wonych. Ten ostatni temat, poprzedzony wieloma publikacjami w czasopismach i Pamiętnikach Zjazdowych, został opracowany w monografii pt. „Niektóre wy-siłkowe zmiany metaboliczne w krwinkach czerwonych osób w różnych stanach wydolności fizycznej” (Akademia Medyczna w Bydgoszczy, 1991). Wyniki swoich badań przedstawiał na kolejnych Zjazdach Naukowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, rozpoczynając od XI w Poznaniu (1965) do XXIV też w Po-znaniu (1999), podczas tego ostatniego wygłosił referat na I Posiedzeniu Komisji Historycznej PTMS, który poświęcił swojemu Nauczycielowi Profesorowi Eligiu-szowi Preislerowi.

W pracy społecznej łączonej z zawodową i zainteresowaniami naukowymi w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych przewodniczył Komisji Lekarskiej Polskiego Związku Kajakowego i był członkiem Zarządu Związku. Był zastępcą przewodniczącego Komisji Medycznej polskiej ekipy podczas Igrzysk Olimpijskich w Moskwie (1980). Za pracę zawodową i społeczną jest odznaczony srebrną Od-znaką Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej, Złotym Medalem Za Zasługi dla Polskiego Ruchu Olimpijskiego, Medalem za Zasługi dla Polskiego Związku Ka-jakowego, Odznaką Honorową za Szczególne Zasługi dla Rozwoju Województwa Bydgoskiego, Odznaką za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia i innymi resortowy-mi i regionalnymi. Swoje pasje pozazawodowe związane z przebywaniem w lesie, na polnych drogach, nad jeziorami i w górach, o świcie i wieczorem, dr Mieczysław Tomasik, „dokumentuje” wykorzystując swój autentyczny talent malarski. Jest au-torem czterech wystaw malarskich w Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesionalnej w Bydgoszczy.

W 1979 r. był przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego XVII Zjazdu Na-ukowego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Bydgoszczy. W Oddziale bydgoskim PTMS był wybierany na przewodniczącego przez wszystkie kadencje od 1965 r. do jego zawieszenia w lutym 1999 r. Od 1965 r. do aktualnej kadencji wybra-nej na Walnym Zgromadzeniu Członków PTMS w 1999 r., był członkiem Komisji Rewizyjnej (1965–1977 i 1981–1987), Zarządu Głównego (1977–1981), Sądu Kole-żeńskiego (1987–1996) i pozostaje w Komisji Historycznej (od 1996). W trzydziesto-letniej działalności w środowisku pozostaje znany jako żywiołowy i bezkompromiso-wy lekarz sportowy, działacz społeczny, prelegent i dyskutant.


137

John Edward GREENLEAF (1932-)

Wybitny fizjolog amerykański, od blisko czterdzie-stu lat pracownik naukowy NASA i w całym tym okresie współpracujący z polskimi badaczami ze szkoły profesora Stanisława Kozłowskiego. Członek Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1999).

Urodził się 18 IX 1932 r. w Joliet, Illinois (USA). W latach 1952–53 odbył służbę wojskową jako starszy do-bosz w dywizyjnej orkiestrze. Studia w zakresie wychowania fizycznego odbył w University of Illinois, Urbana, Illinois

(1955 – B.Sc.) oraz w New Mexico Highlands University, Las Vegas, New Mexico (1957 – M. Sc.). W latach 1957–1963 pracuje i uzyskuje kolejne stopnie naukowe w University of Illinois. Rozpoczyna jako asystent dydaktyczny (1957–58) i naukowy wychowania fizycznego (1958–59), następnie w zakresie nauczania anatomii i fizjo-logii człowieka, uzyskując w 1962 r. – M. Sc. z fizjologii (odpowiednik tytułu ma-gistra) oraz po studiach doktoranckich stopień Ph. D. z fizjologii człowieka (1963). Od 1963 r. do chwili obecnej jest pracownikiem naukowym NASA – fizjologiem, kierownikiem Laboratorium Fizjologii Środowiskowej Człowieka (Laboratory for Human Enviromental Physiology, National Aeronautics and Space Administration, Ames Research Center, Moffett Field, California, USA). W latach 1966–67 odbył stu-dia podoktoranckie w Karolinska Institute w Sztokholmie. Od 1973 r. wielokrotnie przebywał w Polsce, nawiązując współpracę naukową z aktualnym Zakładem Fizjo-logii Stosowanej Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie. Jednocześnie od 1988 r. jest profesorem na Wydziale Biologii, San Francisco State University oraz zapraszanym profesorem przez wiele uczelni amerykańskich oraz japońskich. Członek Amerykańskich Towarzystw Naukowych: Medycyny Kosmicz-nej, Medycyny Sportowej, Fizjologii oraz Międzynarodowych: Fizjologii Grawita-cyjnej, Ćwiczeń Fizycznych i Immunologii oraz jako konsultant szeregu Komitetów Technicznych dla rozwiązywania praktycznych problemów przetrwania człowieka w ekstremalnych warunkach środowiskowych na ziemi i w przestrzeni kosmicznej. Współautor 4 opatentowanych wynalazków rozszerzających metodykę badań fizjo-logicznych. Główne ukierunkowanie działalności naukowej dotyczy badań podsta-wowych i aplikacyjnych w zakresie możliwości przystosowania człowieka do dłu-gotrwałego przebywania człowieka w warunkach lotu kosmicznego. Dominującym modelem badań profesora i zespołów badawczych, w których uczestniczy, do których należą też polscy badacze, jest unieruchomienie i mikrograwitacja. Przedmiotem badań prowadzonych na ochotnikach, astronautach oraz doświadczalne na psach, są: roztrenowanie krążeniowo-oddechowe, regulacja gospodarki wodno-elektrolito-wej, mechanizmy termoregulacji podczas wysiłku fizycznego, immunosupresja oraz aspekty teoretyczne i praktyczne wykorzystanie efektów izotonicznych i izokinetycz-


138

nych ćwiczeń fizycznych oraz zastosowania sztucznej grawitacji (ujemnego ciśnienia na dolną połowę ciała) w przeciwdziałaniu niekorzystnym efektom przyspieszenia +Gz oraz długotrwałego unieruchomienia i braku grawitacji. Blisko czterdziestolet-nia działalność naukowa Profesora ma znaczący udział w rozwoju nowej dziedziny fizjologii stosowanej – fizjologii bezczynności ruchowej. Wyniki badań mają teore-tyczne i praktyczne znaczenie dla medycyny kosmicznej, klinicznej i sportowej.

Międzynarodowe Sympozja „Medicina Sportiva”

Sympozja formalnie były organizowane przez Zakład Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie oraz Oddział Krakowski Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Praktycznie organizacja z jej wszystkimi szczegółami była w umyśle, ale też w „rękach i nogach” niestrudzo-nych przewodniczących Komitetu Organizacyjnego dr Wojciecha Gawrońskiego i dr Zbigniewa Szyguły, co należy rozumieć, że byli oni tam wszędzie gdzie tylko byli potrzebni – od holu, poprzez sale konferencyjne, do bankietów i towarzyszących im-prez sportowych.

W XX wieku odbyły się: Pierwsze w 1996 r. w Krakowie, Drugie w 1998 r. w Krynicy i Trzecie w 2000 r. w Krakowie. Kolejne Sympozja odbywały się, cyklicz-nie wg zrealizowanego zamiaru organizatorów pod hasłem „Zawsze w latach Igrzysk Olimpijskich!”.

I Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 1996”Sympozjum odbyło się w dniach 15–18 września 1996 r. w Krakowie i było

połączone z obradami XXIII Zjazdu Naukowego PTMS. Referaty ekspertów wygło-szone podczas sympozjum zostały opublikowane w nowopowstałym, wydawanym w Krakowie, kwartalniku „Medicina Sportiva”.

Opublikowane teksty referatów eksperckich1. Bar-Or O., Wilk B.: Odwodnienie i jego kompensacja u dzieci wykonujących wy-Bar-Or O., Wilk B.: Odwodnienie i jego kompensacja u dzieci wykonujących wy-

siłek fizyczny w podwyższonej temperaturze otoczenia. Medicina Sportiva, 1997; 1 (2): 91–96.

2. Drygas W. K.: Wysiłek fizyczny – panaceum, mit czy katastrofa. Medicina Sporti-Drygas W. K.: Wysiłek fizyczny – panaceum, mit czy katastrofa. Medicina Sporti-va, 1997; 1 (1): 37–44.

3. Fahey T. D.: Biologiczne wskaźniki przetrenowania. Medicina Sportiva, 1997; 1 (4): 237–251.

4. Kędziora J. Wolnorodnikowe procesy zachodzące w stanach fizjologicznych i pa-Kędziora J. Wolnorodnikowe procesy zachodzące w stanach fizjologicznych i pa-tologii. Medicina Sportiva, 1998; 2 (3): 203–217.

5. Kaciuba-Uściłko H., Nazar K.: Dieta a metabolizm wysiłkowy. Medicina Sportiva, 1997; 1 (1): 19–26.


139

6. Malina R. M.: Pierwsza miesiączka u zawodniczek: „opóźniona” czy po prostu późniejsza? Medicina Sportiva, 1997; 1 (3): 153–165.

7. Ohno H., Oh-Ishi S., Ookawara T. i inni.: Wysiłek fizyczny a dysmutazy ponad-Ohno H., Oh-Ishi S., Ookawara T. i inni.: Wysiłek fizyczny a dysmutazy ponad-tlenkowe. Medicina Sportiva, 1998; 2 (3): 219–229.

8. Viru A., Viru M.: Możliwości adaptacyjne organizmu w treningu sportowym. Me-Viru A., Viru M.: Możliwości adaptacyjne organizmu w treningu sportowym. Me-dicina Sportiva, 1997; 1 (1): 45–50.

9. Zauner C. W.: Dziecko jako sportowiec. Medicina Sportiva, 1997; 1 (2): 83–89.

II Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 1998”Sympozjum odbyło się w dniach 18–21 marca 1998 r. w Krynicy. Uroczyste

otwarcie Sympozjum nastąpiło w sali widowiskowej Pijalni Wód Mineralnych. Po krótkich i oficjalnych przemówieniach zaproszonych gości, dr Jerzy Pasadyn przed-stawił wykład pt. „200 lat przyrodolecznictwa w Krynicy”. Od rana 19 marca roz-poczęły się obrady naukowe. W pierwszej (anglojęzycznej) sesji naukowej, wykłady wygłosili: prof. Anthony Hackney (USA) pt. „Neuro-endocrine System and Sports Trainig”, prof. Dusan Hamar (Słowacja) – „Isokinetic Cycle ergometer – Aplication in sports medicine”, prof. Victor Corrol (Kanada) – „The effects of exercise interven-tion on symptoms and perceived stress levels of patients with Crohns disease” oraz dr Giuseppe Parise (Włochy) – „Free radicals production and antioxidant activity in marathon runners”. W drugiej sesji wykłady mieli nasi krajowi eksperci: prof. Krysty-na Nazar (Warszawa) pt. „Fizjologiczne efekty treningu wytrzymałościowego”, prof. Artur Dziak (Warszawa) pt. „Zespoły bólowe dolnego odcinka kręgosłupa” i dr Mał-gorzata Serafin-Król (Warszawa) na temat „Diagnostyka ultrasonograficzna narzą-du ruchu”. Po południu odbyła się zorganizowana i prowadzona przez dr Wojciecha Gawrońskiego (Kraków) sesja naukowo-szkoleniowa na temat „Leki sportowej apte-ki”, podczas której m.in. dr Antoni Wisterowicz (Gdańsk) omówił przypadek z de-monstracją, 75 letniego supermaratończyka. Następnie równolegle odbyły się dwie sesje tematyczne: fizjologiczno-internistyczna oraz traumatologiczno-ortopedyczna. W sesji trzeciej wykłady wygłosili prof. Wojciech Cichy (Poznań) na temat „Rola witamin antyoksydacyjnych w zapobieganiu powysiłkowego stresu oksydacyjnego”, prof. Hanna Kaciuba-Uściłko (Warszawa) pt. „Adaptacja do niskiej temperatury oto-czenia” oraz dr Zbigniew Szyguła (Kraków) na temat „Profilaktyka zaburzeń ciepl-nych u sportowców”. Sesję czwartą rozpoczął dr Jerzy Żołądź (Kraków) wykładem pt. „Możliwości wysiłkowe mięśni szkieletowych człowieka a zjawisko zmęczenia”. Następne wykłady tej sesji dotyczyły zagadnień urazowo-ortopedycznych. Prof. Ar-tur Dziak przedstawił referat pt. „Najczęstsze przyczyny zespołu bolesnego barku” i dr Małgorzata Serafin-Król mówiła o możliwości diagnostyki ultrasonograficznej w zespole bolesnego barku. Sympozjum kończyły doniesienia i dyskusja panelowa prowadzona przez prof. Victora Corrol’a i dr Jerzego Żołądzia. W chwilach wolnych od obrad, odbywały się liczne imprezy towarzyskie, z dominującymi zawodami nar-ciarskimi uczestników sympozjum na trasie slalomu giganta.

Międzynarodowe Sympozja „Medicina Sportiva”

140

W wydaniu specjalnym czasopisma „Medicina Sportiva” został wydrukowany program sesji naukowych ze streszczeniami.

Opublikowane pozycje tekstów eksperckich i referatów wyróżnionych nagrodą1. Dziak A. Zasady diagnostyki zespołu bolesnego barku. Medicina Sportiva, 1998;

2 (2): 147–152.2. Hackney A. C., Styers A. G.: Odnowa układu hormonalnego po wysiłkach. Medi-Hackney A. C., Styers A. G.: Odnowa układu hormonalnego po wysiłkach. Medi-

cina Sportiva, 1999; 3 (3): 177–189.3. Kaciuba-Uściłko H., Kruk B.: Adaptacja człowieka do zimna. Medicina Sportiva,

1999; 3 (1): 9–20.4. Karolkiewicz J., Szczęśniak Ł., Rychlewski T., Nowak A., Banaszak F.: Wpływ

maksymalnego wysiłku na poziom zredukowanego glutationu (GS) w krwinkach czerwonych i dialdehydu malonowego (MDA) w osoczu krwi u wysoko wytreno-wanych zawodników. Medicina Sportiva, 1999; 3 (2): 109–115.

5. Klimek A. T., Klimek A.: Fizjologiczne reakcje organizmu kobiet na różne formy wysiłku marszowego. Propozycja nowego testu określającego wydolność tlenową. Medicina Sportiva, 1999; 3 (1): 31–46.

III Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 2000”Sympozjum odbyło się w dniach 12–15 listopada 2000 r. w Krakowie. W pierw-

szym dniu 12 listopada uroczyste otwarcie Sympozjum poprzedziło robocze spo-tkanie osób zainteresowanych dalszym losem poradnictwa sportowo-lekarskiego. Hejnał Mariacki był sygnałem do rozpoczęcia naukowych obrad Sympozjum z inau-guracyjnym wykładem prof. Per-Olafa Åstranda (Szwecja). Tytuł wykładu brzmiał: „Dlaczego ćwiczyć?”.

W kolejnych dniach w godzinach dopołudniowych odbywały się sesje nauko-we w języku angielskim, podczas których wysłuchano 8 wykładów, które przedstawili: John E. Greenleaf – „The evil of bed rest”; Han Kemper (Holandia) – „Can exercise prevent osteoporosis?”; Dusan Hamar (Słowacja) – „Health aspects of resistance trai-ning in middle aged and elderly population”; Tom Fahey (USA) – „Developing stre nght and power for sports”; Dieter Böning (Niemcy) – „Altitude training”; Michale Kalin-ski (USA) – „Catecholamine metabolizm and signal transduction during exercise”; Domhnall McAuley (Irlandia Północna) – „Treatment of soft tissue injuries with scien-ce”; Ron Maughan (Szkocja) – „Carbohydrates for exercise and better performance”.

W godzinach popołudniowych odbywały się sesje tematyczne: „Sport niepeł-nosprawnych”, „Traumatologia w praktyce lekarza sportowego”, „Aktywność ruchowa w profilaktyce kardiologicznej” oraz „Leki sportowej apteki”. Na zakończenie odbyła się sesja naukowo-szkoleniowa, której część pierwsza dotyczyła zrozumienia uwa-runkowań wspomagania i żywienia w sporcie, natomiast druga miała tytuł: „Zro-zumienie medycznych aspektów postępowania: profilaktyka, leczenie i rehabilitacja w obrażeniach sportowych narządu ruchu”.


141

Opublikowane pozycje tekstów referatów eksperckich1. Åstrand P. O.: Dlaczego wysiłek? Medicina Sportiva, 2000; 4 (2): 83–100.2. Böning D.: Altitude and hypoxia training – effects on performance capacity and

physiological functions at sea level. Medicina Sportiva, 2002; 6 (EE1): E7-E17.3. Greenleaf J.E.: Fatalne skutki długotrwałego unieruchomienia w pozycji leżącej.

Medicina Sportiva, 2001; 5 (4): 205–228.4. Kemper H. C. G., Wolff I., Croonenburg J. J., Twisk J. W. r., Kostense P. J.: Czy

wysiłek fizyczny może zapobiegać rozwojowi osteoporozy? Metanaliza oparta na randomizowanych badaniach kontrolowanych przeprowadzonych wśród kobiet przed menopauzą i po menopauzie. Medicina Sportiva, 1999; 3 (Supl.. 2): 37–59.

Podsumowanie

Wydarzenia obejmujące lata 1988–2000 określono jako okres destabilizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego. W retrospektywnej ocenie tych wydarzeń moż-na było wyróżnić dwa etapy: etap zwiastunów destabilizacji poradnictwa sportowo-lekarskiego (1988–1995) i etap postępującej likwidacji systemowego poradnictwa sportowo-lekarskiego i działań zaradczych (1996–2000).

W okresie tym znaczącymi wydarzeniami w dziejach medycyny sportowej w Polsce były:1. Postępująca likwidacja przychodni i poradni sportowo-lekarskich i intensywne

działania zaradcze ze strony środowiska skupionego wokół Polskiego Towarzy-stwa Medycyny Sportowej.

2. Przekształcenie Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Centralny Ośro-Przekształcenie Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Centralny Ośro-dek Medycyny Sportowej w Warszawie (1993–1994).

3. Wydano pierwszy numer czasopisma „Medicina Sportiva” (1997).4. Medycyna sportowa uzyskała status specjalizacji lekarskiej szczegółowej z za-Medycyna sportowa uzyskała status specjalizacji lekarskiej szczegółowej z za-

twierdzonym programem studiów specjalizacyjnych (1999–2000).5. Odbyły cztery Zjazdy Naukowe Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

W Jeleniej Górze (1990), Spale (1993), Krakowie (1996) i Poznaniu (1999).6. Krakowskie środowisko sportowo-lekarskie zorganizowało pierwsze Międzyna-Krakowskie środowisko sportowo-lekarskie zorganizowało pierwsze Międzyna-

rodowe Sympozjum „Medicina Sportiva” (1996), kontynuowane w następnych latach (1998, 2000).

Piśmiennictwo1. Adach Z., Adach J., Nieścieruk-Szafrańska B.: Ocena wpływu treningu pływac-

kiego na próg przemian anaerobowych ustalony metodą nieinwazyjną. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (1/32): 17–18.

Podsumowanie

142

2. Anioł-Strzyżewska K.: Zmiany stężeń elektrolitów we krwi, moczu i pocie wio-ślarzy kadry olimpijskiej poddawanych testowi wysiłkowemu w różnych okresach treningu. W: Fizjologiczne wskaźniki obciążenia wysiłkiem fizycznym w sporcie i pracy. AWF w Poznaniu. Monografie nr 214, Poznań, 1990, s. 533–546.

3. Białoszewski D., Sarafin-Król M., Sanocki J.: Zastosowanie skojarzonych ba-dań: klinicznego, ultrasonograficznego, izotopowego i rezonansu magnetycznego w rozpoznawaniu patologii tkanek miękkich narządu ruchu. Medycyna Sportowa, 1993; 9 (nr 31): 16–17.

4. Błachnio D., Dentkowski A., Opaszowski B.H.: Zmienność komponentów tkan-kowych w treningu zapaśniczym. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (5): 30–33.

5. Błaszczyk J., Skibińska E., Kędziora J., Buczyński A., Lewicki R., Kędziora-Kor-Błaszczyk J., Skibińska E., Kędziora J., Buczyński A., Lewicki R., Kędziora-Kor-natowska K., Paszowski J.: Aktywność antyoksydacyjna i procesy peroksydacji lipidów w krwinkach czerwonych podczas submaksymalnego wysiłku fizycznego i restytucji. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (1/32): 3–5.

6. Buczyński A., Kędziora J., Błaszczyk J., Dziedziczak-Buczyńska M., Skibińska E., Lewicki R.: Wpływ wysiłku fizycznego oraz czasowego unieruchomienia organi-zmu na wybrane parametry peroksydacji lipidow oraz agregację krwinek płytko-wych u człowieka. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (2/33): 2–4.

7. Bugajski A., Sojka-Krawiec K., Królikowska B.: Wskaźniki ukształtowania krę-gosłupa u zawodników uprawiających podnoszenie ciężarów. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 104–114.

8. Bugajski A., Śliwa W., Czamara A.: Zachowanie się krzywizn kręgosłupa pod wpływem obciążenia statycznego. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (11/41): 9–12.

9. Buła B.: Mierniki wydolności fizycznej i ich diagnozujące właściwości. W: Fizjolo-giczne wskaźniki obciążenia wysiłkiem fizycznym w sporcie i pracy. AWF w Po-znaniu. Monografie nr 214, Poznań, 1990, s. 3–16.

10. Burecka A.: Psychologiczne uwarunkowania osiągnięć sportowych na przykładzie badań młodych pływaków. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 50–53.

11. Burkhard-Jagodzińska K., Ładyga M., Starczewska-Czapowska J., Borkowski L., Anioł-Strzyżewska K, Łukawska-Graczyk M.: Wydolność fizyczna i stan odży-wienia 11–12-letnich dziewcząt z wioślarskiej klasy sportowej. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 45–49.

12. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. Program specjalizacji w medy-cynie sportowej, Warszawa, 2000.

13. Cempla J.: Dymorfizm płciowy w poziomie reakcji fizjologicznych charakteryzują-cych wysiłki o intensywności progów metabolicznych u 15-letniej młodzieży. Me-dyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 40–42.

14. Cempla J.: Kinetyka poboru tlenu wywolana 2-minutowym wysiłkiem o intensyw-ności przekraczającej poziom ¦O2max. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 42–44.


143

15. Cendrowski J., Wawrzyńczak-Witkowska A.: Uszkodzenia narządów ruchu u skocz-ków wzwyż. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 84–88.

16. Chmura J.: Wpływ wysiłku aerobowego na przebieg zmian czasu reakcji różni-cowej u 14- i 15-letnich zawodniczek. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 19–24.

17. Chmura J., Pilis W.: Wpływ wyniku wytrzymałościowego o wzrastającej intensyw-ności na powysiłkowy przebieg zmian sprawności psychomotorycznej u biathloni-stów. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 148–151.

18. Chmura J.: Przebieg zmian sprawności psychomotorycznej koszykarzy podczas meczu mistrzowskiego. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 152–155.

19. Chmura J.: Zmiany sprawności psychomotorycznej po wysiłku anaerobowym u bia-thlonistów. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 172–178.

20. Chmura J., Nazar K., Kaciuba-Uściłko H.: Czas reakcji różnicowej piłkarzy noż-nych podczas wysiłku stopniowanego, próg mleczanowi, adrenalinowy i noradre-nalinowy. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (6/37); 2–4.

21. Chwalbińska-Moneta J. i in.: Próg akumulacji mleczanu w mięśniach podczas pro-gresywnego wysiłku fizycznego. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 133–135.

22. Chwalbińska-Moneta J., Krysztofiak H., Ziemba A., Nazar K., Kaciuba-Uściłko H.: Progowy wzrost stężenia hormonu wzrostu we krwi podczas stopniowanego wysiłku, a próg anaerobowy u sportowców w różnym wieku. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (9/39): 19–20.

23. Chwalbińska-Moneta J., Sroga W., Wojciechowski A.: Czy kreatyna poprawia wydolność aerobową i anaerobową wioślarzy? Medycyna Sportowa, 1999; 15 (11): 33–37.

24. Cichy W.: Sprawozdanie z XXIV Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Me-dycyny Sportowej pt. „Aktywność ruchowa a zdrowie społeczeństwa u progu XXI wieku”. Poznań 22–25. 09. 1999 r. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (10): 44–45.

25. Cichy W., Nazar K., Ściński T.: XXIV Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Me-dycyny Sportowej. Aktywność ruchowa a zdrowie społeczeństwa u progu XXI wie-ku. Poznań, 22–25. 09. 1999 r. Sport Wyczynowy, 1999; 37 (11–12): 419–420.

26. Cybulski G., Krzemiński K., Niewiadomski W., Nazar K.: Wpływ treningu fizycz-nego na przebieg fazy przejściowej odpowiedzi układu krążenia na próbę ortosta-tyczną. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 190–192.

27. Czamara A., Bugajski A.: Fizjoterapia w zanikach prostych mięsni czworogłowych uda po urazach kończyn dolnych. Medycyna Sportowa, 1998; 14 (1): 13–17.

28. Danis D., Mikuła W.: Urazy i zespoły przeciążeniowe u sportowców uprawiających piłkę koszykową na wózkach. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (12): 15–20.

29. Dąmbski T.: Etiologia i patomechanika zespołu bolesności bocznego przedziału stawu łokciowego u tenisistów. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (3/34): 9–10.

Piśmiennictwo

144

30. Dąmbski T., Dobies E.: Postepowanie lekarza sportowego w przypadkach zespołu tzw. „kolana skoczka”. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (12/42): 2–3.

31. Dec L., Domosławski Z.: Zjazdy naukowe i ich recepcja w praktyce sportowo-le-karskiej. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (1/32): 2–12.

32. Dentkowski A., Opaszowski B.H., Błachnio D., Tyc Z., Boguszewska J.: Zmiany wydolności tlenowej i beztlenowej w treningu zawodników piłki nożnej. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (10/40): 9–12.

33. Dentkowski A., Opaszowski B. H., Błachnio D. W.: Wpływ suplementacji kre-atyny na wielkość rozwijanej mocy i zmęczenie podczas serii 15 s wysiłków na cykloergometrze. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (2): 17–21.

34. Dobies E., Dąmbski T.: Neuropatie uciskowe w sporcie wyczynowym. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (5/36): 9–11.

35. Dobies E., Tayara S.: Diagnostyka i program rehabilitacji w uszkodzeniach stożka rotatorów. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (6/37): 5–6.

36. Dobies E., Tayara S.: Zapalenie rozcięgna podeszwowego. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (4): 17–18.

37. Dobrzyński B.: Dynamika przyrostu wydolności fizycznej u pływaków w okresie trzylet-niej obserwacji. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 30–32.

38. Domosławski Z., Dec L.: Idea wychowania fizycznego w Polsce w okresie oświece-nia. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (4/35): 19.

39. Drygas W., Kuński H., Jegier A.: Long-term benefits of regular exercise in coronary heart disease prevention: the problem of threshold dose of physical activity. W: K. Nazar (red). International perspectives in exercise physiology. Human Kinetics Books. Champaign, IL., 1990, s. 211.

40. Drygas W., Röcker L.: Zmiany aktywności fibrynolitycznej osocza pod wpływem długotrwałego wyczerpującego wysiłku fizycznego. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 56–57.201–202.

41. Drygas W.: Wpływ wysiłku fizycznego na płytki krwi, układ krzepnięcia i fibryno-lizy. Medycyna Sportowa, 1995, 11 (10/51): 25–28.

42. Drygas W., Bielecki W., Puska P.: Ocena aktywności fizycznej mieszkańców sze-ściu krajów europejskich. Projekt „Bridging East-West Health Gap”. Medycyna Sportowa, 2002; 18 (5): 169–174.

43. Dubiel J. P., Nazar K., Cichy W. K., Dziak A.: Tematy z zakresu medycyny spor-towej obowiązujące do specjalizacji II stopnia. Medycyna Sportowa, 1989; 5 (1): 8–9; 1996; 11 (2): 13–15.

44. Dziak A.: Pourazowa niestabilność kolana. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Je-lenia Góra, 1990: 56–57.

45. Dziak A., Brodowski M., Ściński T.: Test przesiewowy do wykrywania najczęst-szych wad i dysfunkcji narządu ruchu u dzieci i młodzieży. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 92–94.


145

46. Dziak A., Zorani A.E.: Postępowanie w przypadkach sportowców zmuszonych do przedwczesnego kończenia kariery sportowej. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 118–120.

47. Emmerich J., Blachura L., Żuchowicz A., Plucińska G., Żychowski A.: Wydolność tlenowa oraz poziom progów anaerobowych podczas pracy kończynami dolnymi i górnymi. W: Fizjologiczne wskaźniki obciążenia wysiłkiem fizycznym w spo-rcie i pracy. AWF w Poznaniu. Monografie nr 214, Poznań, 1990, s. 275–285.

48. Emmerich J., Klimek A., Żuchowicz A., Blachura A., Żołądź J.: Reakcje fizjolo-giczne oraz próg niekompesowanej kwasicy metabolicznej (TDMA), w niespecy-ficznym teście wysiłkowym u młodych pływaczek i pływaków kadry „C”. Medycz-ne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 10–12.

49. Fajdasz A., Zatoń K.: Ukształtowanie kręgosłupa u młodzieży trenującej pływanie. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (7): 23–26.

50. Fojt E., Szewieczek J., Szymkowiak J., Strzałkowska D., Krzemiński M.: Kardiolo-giczne przyczyny niezdolności do uprawiania sportu na podstawie własnego mate-riału. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (7–8/38): 11–13.

51. Fojt E., Strzałkowska D., Kitowska-Koterla J., Nowak S.: Trudności diagnostyczne niektórych zmian w układzie krążenia u sportowców wyczynowych. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (9): 1–6.

52. Fojt T., Mandecki T., Fojt E., Strzałkowska D., Piekarski M.: Analiza zmian w układzie krążenia sportowców wyczynowych z uwzględnieniem późnych poten-cjałów komorowych. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (5): 26–30.

53. Gawroński W.: Ryzyko utraty zdrowia i życia w trakcie wyczynowego uprawiania slalomu kajakowego. Medycyna Sportowa, 1996; 12 (6): 2–4.

54. Gawroński W., Szyguła Z.: Pierwsze Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva” i XXIII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Medicina Sportiva, 1997; 1 (1): 7–12.

55. Gawroński W., Szyguła Z.: XXIII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medy-cyny Sportowej i 1-sze Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva”. Medy-cyna Sportowa, 1997; 13 (3): 25–26.

56. Gawroński W., Szyguła Z.: Drugie Międzynarodowe Sympozjum Medicina Sporti-va 98. Krynica 18–21. 03, 1998. Medicina Sportiva, 1998; 2 (2): 185–192.

57. Gawroński W., Szyguła Z.: III Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 2000”. Kraków 12–15. 11. 2000. Medicina Sportiva, 2000; 4 (4) 279–282.

58. Gołaszewski M., Król M., Sotowski R., Porębski P., Fleming J.: Narastanie często-ści złamań awulsyjnych w wyniku rekreacyjnego uprawiania sportu. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (10): 38–39.

59. Góralczyk B., Kiwerska-Jagodzińska K., Mikuła W.: Zapalenia nadkłykcia bocz-nego kości ramiennej u pacjentów poruszających się na wózku inwalidzkim. Me-dycyna Sportowa, 1999; 15 (12): 18–20.

Piśmiennictwo

146

60. Góralczyk B., Kiwerska-Jagodzińska K., Mikuła W.: Diagnostyka i leczenie uszko-dzeń ścięgna Achillesa. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (2): 25–27.

61. Grucza R., Smorawiński J.: Reakcje układu sercowo-naczyniowego na wysiłek statyczny typu handgrip u mężczyzn i kobiet. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (7–8/38): 2–3.

62. Gudaniec D., Sobańska B., Nieścieruk-Szfrańska B.: Wpływ dozowanego wysilku fizycznego na poziom wybranych metabolitów przemiany węglowodanowej i tłusz-czowej we krwi piłkarzy wodnych i ręcznych. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 155–159.

63. Hoszowski K., Gawron J., Tałajko A., Lorens R.: Nieinwazyjne metody pomiaru gęstości masy kostnej przy użyciu absorcjometriii fotonowej. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (7–8/38): 21–23.

64. Hubner-Woźniak E., Tomaszewski W., Lerczak K., Błach W.: Powysiłkowe zmia-ny aktywności enzymów wskaźnikowych we krwi – opis przypadku. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (5/36): 2–4.

65. Hubner-Woźniak E., Sendecki W.: Aktywność kinazy kreatynowej (CK) w osoczu jako wskaźnik przeciążenia wysiłkiem mięśni szkieletowych. Medycyna Sportowa, 1998; 14 (2): 23–26.

66. Jamski J., Brudnicki J.: Ostre urazy u sportowców. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (1): 4–5.

67. Janiszewski M., Drozd B.: Wpływ muzykoterapii aktywnej jako formy ruchowego treningu zdrowotnego na poziom wydolności fizycznej i tolerancji wysiłkowej u pa-cjentów z dystonią krążeniową. Medycyna Sportowa, 1995; 11 (9/50): 5–6.

68. Janiszewski M., Drozd B.: Ocena wybranych wskaźników fizjologicznych przeja-wów stanu emocjonalnego u pacjentów z dystonią krążeniowa poddanych rytmi-koterapii. Medycyna Sportowa, 1995, 11 (11/52): 2–4.

69. Jaskólska A., Jaskólski A.: Zależność pomiędzy spadkiem poziomu mleczanów we krwi po wysiłku supramaksymalnym a wydolnością tlenową. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 143–146.

70. Jaskólski A., Brzenczek W., Kisiel K., Adach Z., Jaskólska A.: Moc anaerobowa i jej składowe w różnych fazach cyklu menstruacyjnego. Medycyna Sportowa, 2001; 17 (5): 193–197.

71. Jegier A., Kuński H.: Diagnostyka kardiologiczna tolerancji na wysiłek fizyczny trenujących mężczyzn w wieku 30–59 lat. Monografie AWF, Poznań, 1990, nr 274, s. 431–445.

72. Jegier A., Drygas W., Kostka T., Meldner G., Mrozek P., Kuński H.: Efekty reha-bilitacji kardiologicznej ambulatoryjnej u chorych po przebytym zawale mięśnia serca. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (7–8/38): 4–8.

73. Jegier A., Różalski S., Lewicki R., Laskowska H.: Badania echokardiograficzne sportowców o bardzo wysokiej zdolności do wysiłków aerobowych. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (9/39): 9–12.


147

74. Jegier A., Różalski S.: Przepływy przezzastawkowe krwi w sercu sportowców wy-czynowych. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (11/41): 15–18.

75. Jegier A., Różalski S., Lewicki R.: Praktyczne aspekty zastosowania echokardio-grafii w medycynie sportowej. Medycyna Sportowa, 1995; 11 (7–8/49); 28–29.

76. Jegier A.: Badania nad rolą kortyzonu w genezie przerostu mięśnia sercowego sportowców. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (12): 3–8.

77. Jegier A.: Serce sportowca. Medicina Sportiva, 2000; 4 (suppl. nr 2): 31–45.78. Kaciuba-Uściłko H., Kruk B., Nazar K., Opaszowski B., Szczypaczewska M.

i in.: Reakcje fizjologiczne na długotrwały wysiłek przerywany u ludzi. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 130–132.

79. Karolkiewicz J., Szczęśniak Ł.: Zmiany stężenia zredukowanego glutationu (GS) w krwinkach czerwonych i TBARS w osoczu krwi pod wpływem maksymalnego wysiłku fizycznego u wioślarek o różnym stopniu wytrenowania. Medycyna Spor-towa, 2001; 17 (3): 104–108.

80. Karpińska-Stejnborn A., Szyszka K., Zembroń-Łacny A.: Wpływ zwiększonej po-daży antyoksydantów witaminowych na aktywność obrony antyoksydacyjnej i po-ziom produktów peroksydacji lipidów we krwi kajakarzy. Medycyna Sportowa, 2001; 17 (3): 114–118.

81. Kasprzak Z., Szczęśniak Ł., Rychlewski T., Gawlińska M.: Zmiany profilu lipidowe-go krwi u młodzieży z otyłością prostą – wpływ diety niskoenergetycznej i systema-tycznego wysiłku fizycznego. Medycyna Sportowa, 2001; 17 (7): 282–286.

82. Klukowski K., Święcicki L., Markiewicz L., Gembicka D., Pińkowski J.: Wpływ umiarkowanej hipoksji na zdolność wysiłkową sportowców w zależności od stanu wytrenowania. W: Fizjologiczne wskaźniki obciążenia wysiłkiem fizycznym w spo-rcie i pracy. AWF w Poznaniu. Monografie nr 214, Poznań, 1990, s. 55–66.

83. Kobosko W., Cempla J., Bawelski M., Klimek A. T.: Analiza wysiłkowych reakcji fizjologicznych u 14-letnich dziewcząt i chłopców z klas sportowych na tle dzieci nietrenujących. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (12): 21–26.

84. Kolasińska-Kloch W., Dubiel J. P., Czarnecka D.: Odległe badania echokardio-graficzne ciężarowców. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 179–181.

85. Kowalczyk P., Lewicki r., Solińska A., Błaszczyk J., Sibińska E., Kędziora J.: Ochronny wpływ witamin E i C na peroksydację lipidów krwinki czerwonej lu-dzi zdrowych w maksymalnym wysiłku fizycznym. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (11/41): 4–6.

86. Kowalik-Borówka E., Szczypaczewska M.: Wpływ wysiłku fizycznego na reakcję hemodynamiczną i metaboliczną u osób z cukrzycą typu 2. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (4): 14–17.

87. Kowalski J., Pawlicki L.: Zmiany ilościowe krwinek białych indukowane przemija-jącym niedokrwieniem mięśnia sercowego w czasie zabiegu przezskórnej plastyki tętnicy wieńcowej (PTCA). Medycyna Sportowa, 1994; 10 (2/33): 12–13.

Piśmiennictwo

148

88. Knychalska-Karwan Z.: Dzieje poradnictwa sportowo-lekarskiego w Krakowie (1948–1991). Medicina Sportiva, 1999; 3 (1): 71–74.

89. Krawański A.: Projektowanie treningu zdrowotnego – metodyka postępowania. Medicina Sportiva, 2001; 5 (suppl. nr 2): 129–146.

90. Kruk B. i in.: Aktywność elektryczna mięśni (EMG) podczas wysiłku w niskiej temperaturze otoczenia. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 136–138.

91. Krzemiński K., Cybulski G., Niewiadomski W., Stupnicka E. i in.: Wpływ krót-kotrwałego treningu siłowego na reakcje układu krążenia na standardowe wysiłki statyczne i dynamiczne. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 186–189.

92. Krzemiński M., Szewieczek J., Fojt E., Strzałkowska D., Kurek A.: Analiza skory-gowanego odcinka QT w elektrokardiogramach spoczynkowych sportowców. Me-dycyna Sportowa, 1994; 10 (11/41): 2–3.

93. Kuchar E., Szychowska Z.: Zaburzenia gospodarki węglowodanowej po przebyciu świnki u dzieci w wieku szkolnym. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (10): 9–10.

94. Kuchar E.: Doświadczenia własne ze stosowaniem szczepionki Vaxigrip u ludzi czynnie uprawiających sport. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (1): 11–12.

95. Kuński H., Drygas W., Grzelińska-Drygas I., Jegier A., Kostka T., Maślankiewicz A., Meldner G., Mrozek P., Rakus-Andersson E., Romanowska M., Wiśniew-ska A.: Wyniki 10-letnich badań prospektywnych efektów treningu zdrowotnego w aspekcie prewencji choroby niedokrwiennej serca. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (4/35): 2–6.

96. Kuński H.: Pracownia Medycyny Sportowej Akademii Medycznej w Łodzi 1975–1995. Medycyna Sportowa, 1995; 11 (10/51): 2–4.

97. Kuński H., Jegier A., Maślankiewicz A.: Współzależność pomiędzy zdolnością wy-siłkową, obciążeniem treningowym i poziomem wybranych wskaźników biologicz-nych u młodzieży 12–15 letniej na przykładzie pływania. Medycyna Sportowa, 1995; 11 (10/51): 9–13.

98. Kuński H., Klukowski K., Maślankiewicz A.: Badania współzależności pomię-dzy wskaźnikiem masy ciała, ciśnieniem tętniczym krwi oraz współczynnikiem chol/HDL-chol we krwi w zależności od stopnia aktywności ruchowej u mężczyzn w wieku 30–50 lat. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (4): 5–9.

99. Kuński H.: Poradnictwo prozdrowotne w programie „Sport dla wszystkich” w do-świadczeniach własnych. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (4): 2–4.

100. Kuński H.: Siedemdziesiąt lat polskiego czasopiśmiennictwa sportowo-lekarskiego (1929–1999). Medycyna Sportowa, 1998; 14 (12 (: 3–5.



149

102. Kuński H.: I. Posiedzenie Naukowe Komisji Historycznej PTMS. Poznań, 23 wrze-śnia 1999 r. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (10): 48.

103. Kuński H.: Poradnictwo sportowo-lekarskie w okresie wdrażania reformy ochrony zdrowia z perspektywy doświadczeń własnych. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (1): 29–31.

104. Kuński H.: Dzieje poradnictwa sportowo-lekarskiego w Łodzi (1929–1999). Me-dycyna Sportowa, 2000; 16 (3): 29–31.

105. Langfort J., Pilis W., Zarzeczny R.: Wpływ jednorazowego wysiłku wytrzymałościo-wego lub siłowego na tolerancję węglowodanów u mężczyzn po doustnym obciążeniu glukozą. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 138–140.

106. Lewicki R.: Sprawozdanie Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej za okres 1993–1996. Medicina Sportiva, 1997; 1 (1): 13–16.

107. Malcewicz M., Malcewicz S., Stępień C.: Leczenie operacyjne metodą Łukasika rozerwań podskórnych ścięgien Achillesa powstałych w związku z uprawianiem sportu. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (1/32): 6–7.

108. Malcewicz S., Stępień G., Malcewicz M.: Całkowite rozerwanie ścięgna mięśnia czworogłowego uda w związku z uprawianiem sportu, leczone operacyjnie metodą własną. Medycyna Sportowa, 1995; 11 (6/48): 6–7.

109. Marciniak R., Zimmer K.: Międzywojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska we Wrocławiu (organizacja, dzialanie i jego wyniki). Medycyna Sportowa, 1995; 11 (11/52): 10–12.

110. Marczewski W.: Identyfikacja obciążeń mechanicznych w stawach na podstawie modeli biocybernetycznych systemu ruchowego człowieka. Medycyna Sportowa, 1996; 12 (11–12): 18–20.

111. Markiewicz A., Osiadło G.: Biorytm choroby niedokrwiennej serca, wysiłek rano czy popołudniu? Medycyna Sportowa, 1994; 10 (9/39): 13–14.

112. Maścianica K., Nieścieruk-Szafrańska B., Suwary J.: Wybrane parametry wydol-ności tlenowej i beztlenowej u zawodniczek piłki nożnej z uwzględnieniem pozycji zajmowanej na boisku. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (3/34): 19–21.

113. Meldner G., Drygas W., Kuński H.: Wpływ treningu wytrzymałościowego na stężenie cholesterolu HDL u mężczyzn w wieku 30–59 lat. Medycyna Sportowa, 1989; 5 (3): 12–13.

114. Mędraś M.: O ryzyku rozwoju osteoporozy u sportowców wyczynowych. Medycy-na Sportowa, 1997; 13 (6); 1–6.

115. Mędraś M.: Refleksje o irracjonalnych elementach niektórych form dopingu far-makologicznego. Medycyna Sportowa, 1998; 14 (10): 11–13.

116. Mędraś M., Kluba R.: Niektóre medyczne aspekty uprawiania boksu. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (2): 9–13.

117. Mędrela-Kuder E.: Wpływ zanieczyszczeń mikologicznych na stan sanitarno-epide-miologiczny obiektów sportowych. Medycyna Sportowa, 1997, 13 (3): 9–10.

Piśmiennictwo

150

118. Mikuła W., Garlicki J., Jegierski L.: Złamania awulsyjne – wlasne obserwacje. Me-dycyna Sportowa, 2001; 17 (1): 16–19.

119. Nawarycz T., Ostrowska-Nawarycz L., Baszczyński J., Buczyński A., Karpińska E.: Siatka stanu hemodynamicznego – ocena przydatności w warunkach obciążeń fizycznych. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (6/37): 11–14.

120. Nazar K., Dobrzyński B., Lewicki R.: Stężenie amoniaku i mleczanu we krwi po maksymalnym wysiłku fizycznym u dziewcząt i chłopców w wieku dojrzewania. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 8–10.

121. Nieścieruk-Szafrańska B.: Zmniejszenie aktywności ruchowej a wydolność zawod-ników uprawiających sport żużlowy. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 222–225.

122. Nieścieruk-Szafrańska B., Suwary J.: Próba określenia przydatności progu prze-mian beztlenowych w ocenie wydolności aerobowej i skuteczności stosowanych ob-ciążeń treningowych u zawodniczek piłki nożnej. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (4/35): 20–22.

123. Odyński B.: Specyficzne uszkodzenia tkanek miękkich narządu ruchu w sporcie. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 82–83.

124. Olszański R., Filipek B.: Zagrożenie chorobą ciśnieniową. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (6/37): 15–16.

125. Opaszowski B., Kusiak R., Psyta B.: Ocena wytrzymałości, powysiłkowego stęże-nia kwasu mlekowego i pH krwi dzieci z klas I-VIII o profilu sportowym. Medycz-ne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 12–18.

126. Ostrowska-Nawarycz L., Baszczyński J., Lewicki R., Kaczorowski K., Nawarycz T.: Niefarmakologiczna profilaktyka i leczenie podwyższonego ciśnienia tętniczego u mło-dzieży – znaczenie aktywności fizycznej. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (7): 3032.

127. Pakuła R., Sobańska B., Szyszka K.: Wpływ odżywki węglowodanowo-mineralnej na wydolność fizyczną maratończyków w biegu terenowym na 20 km. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (2): 7–11.

128. Paradowski A., Szmatłoch E., Czerwiński F., Ratajczyk-Drobna E. i in.: Wybrane cechy morfologiczne i czynności dzieci uprawiających zawodniczo pływanie. Me-dyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 24–26.

129. Paradowski A., Szmatłoch E., Borek-Lichota I. i in.: Dynamika rozwoju ukla-du oddechowego i serca u 10–14 letnich pływaków. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 26–28.

130. Paradowski A., Szmatłoch E.: Model medycznej oceny sportowców w wieku roz-wojowym. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 28–30.

131. Paradowski A., Troszczyński J., Wronowska G.: Osiągnięcia sportowe pływaków w relacji do ich cech morfologicznych i ogólnej wydolności tlenowej. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (3/34): 4–5.

132. Pawelec r., Szczuka E.: Fizjoterapia w profilaktyce i leczeniu osteoporozy. Medycy-na Sportowa, 1997; 13 (6): 25–28.


151

133. Pilis W., Wojtyna J., Chmura J.: Moc anaerobowa u zawodników podnoszenia cię-żarów. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 140–143.

134. Pilis W., Rodziewicz-Gruhn J., Wojtyna J.: Wpływ nieselektywnej blokady beta-adrenergicznej na reakcję układu krążenia u kobiet i mężczyzn. Medyczne Aspek-ty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 194–197.

135. Pilis W.: Krążeniowa reakcja preryjna na dynamiczne wysiłki fizyczne u zawod-ników podnoszenia ciężarów. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 197–199.

136. Pilis W., Wojtyna J., Zarzeczny R., Chmura J., Rak L.: Wpływ treningu siłowego na tolerancję węglowodanów u mężczyzn w różnym wieku po doustnym obciąże-niu glukozą. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (7–8/38): 14–16.

137. Południkiewicz M.: Uszkodzenie wątroby a wysiłek fizyczny. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 207–209.

138. Popinigis J.: Wolnorodnikowy mechanizm powstawania chorób, procesu starzenia i powysiłkowego uszkodzenia mięśnia. W: Fizjologiczne wskaźniki obciążenia wysiłkiem fizycznym w sporcie i pracy. AWF w Poznaniu. Monografie nr 214, Poznań, 1990, s. 407–427.

139. Przybyłowski J., Zaborniak S., Obodyński K., Słomba M., Drozd S., Garmulewicz M., Grzegorczyk L.: Zespół Gilberta u supermaratończyka. Powysiłkowe zmiany biochemiczne i hormonalne. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (4): 11–16.

140. Przybyłowski J., Zaborniak S., Obodyński K., Drozd S., Garmulewicz M.: Wpływ dłu-gotrwałego intensywnego wysiłku na stężenia we krwi aldosteronu, kortyzonu, testostero-nu i niektóre parametry biochemiczne. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (5): 40–44.

141. Radzioch W., Lewicki R.: Struktura obrażeń i schorzeń pourazowych narządu ru-chu w materiale własnym WPS-L w Częstochowie. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (6): 22–24.

142. Radzioch W., Grzybowski A., Pietruszewski M.: Analiza obrażeń kończyn gór-nych w materiale Przychodni sportowo-lekarskiej w Częstochowie. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (6): 3–7.

143. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Zdrowia, 1999, nr 31, poz. 302.

144. Rychlewski T., Laurentowska M., Jastrzębski A., Szczęśniak Ł., Dylewicz P.: Zmiany tolerancji wysiłkowej pod wpływem treningu wytrzymałościowego u cho-rych w drugim okresie rehabilitacji po zawale serca. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (4): 10–13.

145. Smorawiński J., Grucza R.: Reakcje termoregulacyjne na wysiłek fizyczny u wy-trenowanych kobiet w zależności od fazy cyklu owulacyjnego. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 146–148.

146. Smorawiński J.: Opieka medyczna nad osobami uprawiającymi różne formy ak-tywności ruchowej. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (2): 3–6.

Piśmiennictwo

152

147. Sobańska B., Nieścieruk-Szafrańska B., Gudaniec D.: Ocena wydolności beztle-nowej dziewcząt uprawiających gimnastykę sportową. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 36–39.

148. Sobańska B., Szyszka K., Stuła A., Paszko W.: Wpływ odżywki energetyczno-elek-trolitowej (EN+EL) na stężenie glukozy, kwasu mlekowego i jonów u wioślarzy wy-konujących maksymalny wysiłek fizyczny. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (10/40): 15–17.

149. Sobańska B., Szyszka K.: Próg przemian anaerobowych w kontroli treningu mło-dych wioślarzy. Medycyna Sportowa, 1998; 14 (3): 26–28.

150. Sotowski R., Porębski P., Gołaszewski J., Fleming J., Król M.: Uszkodzenia ścię-gna pietowego w wyniku rekreacyjnego uprawiania sportu. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (1): 17–18.

151. Stańkowska K.: Podstawy odnowy biologicznej w sporcie kolarskim. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 217–219.

152. Stańkowska K., Petryński W.: Medyczno-techniczne aspekty bezpieczeństwa w że-glarstwie morskim. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (4/35): 11–13.

153. Stańkowska K.: Wpływ wieloletnich ćwiczeń fizycznych na stan kondycyjno-zdro-wotny dorosłych osób. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (4): 18–19.

154. Stańkowska K., Błacha R.: Żeglarstwo jako forma treningu zdrowotnego. Medycy-na Sportowa, 2000; 16 (10): 25–27.

155. Starosta W.: Kobieta a sport wyczynowy (wyniki badań, opinie, refleksje). Medy-cyna Sportowa, 1999; 15 (10): 3–13.

156. Starosta W., Anioł-Strzyżewska K.: Dokładność wrażeń kinestetycznych w świetle symetrii funkcjonalnej u zaawansowanych judoków. Medycyna Sportowa, 1998; 14 (11): 4–9.

157. Sterkowicz S., Rukarz W.: Typowe urazowe uszkodzenia ciała i ogólne wskazania w rehabilitacji ruchowej judoków. Medycyna Sportowa, 1996; 12 (11–12): 12–17.

158. Stępień-Fabisiak K., Dąbrowska G.: Wyniki własnej metody kompleksowego po-stępowania fizjoterapeutycznego w leczeniu kobiet otyłych. Medycyna Sportowa, 2001; 17 (5): 198–201.

159. Strzałkowska D., Fojt E., Szewieczek J., Romański H., Szymkowiak J.: Wypadanie płatka zastawki mitralnej u sportowców – opis przypadku. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (4/35): 14–16.

160. Strzałkowska D., Fojt E., Mandecki T., Fojt T., Piekarski M.: Zmienność rytmu za-tokowego u sportowców wyczynowych. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (1): 13–16.

161. Strzałkowska D., Fojt E., Mandecki T., Fojt T., Piekarski M.: Nieprawidłowości w układzie krążenia u sportowców wyczynowych w różnych dyscyplinach sporto-wych. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (3): 13–16.

162. Stypułkowski C., Mleczko E., Ostapczuk J.: Oddziaływanie odżywki regenerują-cej POL-VITA multi podawanej sportowcom stosującym intensywne obciążenia treningowe. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Gora, 1999: 230–232.


153

163. Szczepańska B., Siwińska D., Majle B., Raczyńska B., Raczyński G.: Poziom wie-dzy o żywieniu wśród młodzieży uprawiającej sport. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (2): 2–6.

164. Szczęsna-Kaczmarek A., Kuziemski H.: Aktywność dehydrogenazy mleczanowej w moczu. Wpływ wysiłku fizycznego na wydzielanie LDH do moczu. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 160–162.

165. Szczuka E., Pawelec R., Mydłowski R.: Kinezyterapia w okresie ciąży. Medycyna Sportowa, 1996; 12 (11–12): 21–24.

166. Szewieczek J., Fojt E., Strzałkowska D.: Zmiany w układzie krążenia obserwowa-ne u sportowców wyczynowych. Medycyna Sportowa, 1988; 4 (nr 11): 8.

167. Szewieczek J., Fojt E.: Dalsze badania nad zaburzeniami rytmu i przewodzenia u sportowców. Medycyna Sportowa, 1988; 4 (nr 12): 3–6.

168. Szewieczek J., Fojt E., Żyłka J., Okopiń B., Szymkowiak J.: Zespoły preekscytacji u sportowców w świetle badań własnych. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (1/32): 13–20.

169. Szewieczek J., Trusz-Gluza M., Gąsior Z., Fojt E., Krzemiński M.: Przypadek kar-diomiopatii przerostowej u 16-letniej szczypiornistki w świetle problemów diagnosty-ki tego zespołu u sportowców. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (10/40): 5–7.

170. Szymańska E.: Optymalizacja procesu wychowania do zdrowia dla potrzeb przy-szłych sportowców. Medycyna Sportowa, 1998; 14 (5): 13–17.

171. Szyszka K., Sobańska B., Stuła A., Paszko W.: Zmiany równowagi kwasowo-za-sdaowej i elektrolitowej u piłkarzy nożnych otrzymujących odżywkę EN+EL i wy-konujących test Coconiego. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (2/33): 10–14.

172. Ściński T.: Ostra i przewlekła niestabilność kolana u sportowców. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 58–60.

173. Śliwa W., Bugajski A., Czamara A.: Analiza postawy ciała dzieci ze środowiska miejskiego i wiejskiego. Medycyna Sportowa, 1995, 11 (1/43): 13–15.

174. Świerczyński R.: Uszkodzenia ścięgna piętowego u sportowców. Medycyna Spor-towa, 1994; 10 (10/40): 2–4.

175. Taniewski M., Cieślak J., Dziekańska I., Noskiewicz K.: Pobudliwość układu rów-nowagi sportowców wyczynowych. Medycyna Sportowa, 1990; 6 (nr 21): 10–12.

176. Taniewski M., Radtke A., Zaleski R.: Urazy wśród zawodników zespołowych gier sportowych. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (1): 2–3.

177. Taniewski M., Radtke A., Zaleski R., Wilk B.: Epidemiologia urazów sportowych wśród zawodników sportów walki. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (7): 28–29.

178. Taniewski M., Berlińska E.: Zwalczanie otyłości z zastosowaniem metody marszo-wo-truchtowej. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (10: 34–39.

179. Taniewski M., Wilk B., Walentukiewicz A.: Poglądy sportowców na temat dopin-gu farmakologicznego. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (11): 42–46.

180. Taniewski M., Treder-Mentuch A., Szewczyk K.: Poglady młodzieży na temat do-pingu w sporcie. Medycyna Sportowa, 1999: 15 (12): 30–33.

Piśmiennictwo

154

181. Tasiemski T.: Sport w życiu osób z para- i tetraplegią. Medycyna Sportowa, 1999; 15 (12): 9–14.

182. Tayara S.: Przeciążenia tkanek miękkich narządu ruchu. Medyczne Aspekty Spor-tu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 78–79.

183. Tayara S., Światlowski T., Olszewska E.: Usprawnianie w rekonstrukcjach więza-dła krzyżowego przedniego przeszczepem autogennym z więzadła rzepki. Medycy-na Sportowa, 2000; 16 (3): 26–28.

184. Tayara S., Dobies E., Łapinka I.: Unieruchomienie względne i wczesne doliczanie po operacyjnej rekonstrukcji zamkniętych uszkodzeń ścięgna piętowego. Medycy-na Sportowa, 2001; 17 (1): 20–22.

185. Tayara S.: Kinezyterapia u sposoby fizykoterapii w zespole bolesnego barku. Medy-cyna Sportowa, 2001; 17 (2): 80–82.

186. Tomasik M.: Niektóre wysiłkowe zmiany metaboliczne w krwinkach czerwonych osób w różnych stanach wydolności fizycznej. Akademia Medyczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1991, ss. 60.

187. Tomasik M.: Niektóre mechanizmy powysiłkowego uszkodzenia układu czerwono-krwinkowego. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (5): 27–29.

188. Tomasik M.: Historia Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Bydgoszczy. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (1): 19–28.

189. Tomasik M.: Wpływ wielkości tkanki tłuszczowej oraz spożywania margaryny w porównaniu z masłem na stężenie cholesterolu we krwi dzieci i młodzieży upra-wiającej sport. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (3): 23–25.

190. Tyka A.: Zmiany wysiłkowych mechanizmów adaptacyjnych organizmu profe-sjonalnych piłkarzy nożnych w okresie przygotowawczym. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (2/33): 15–20.

191. Wałat S., Paradowski A.: Związek wartości PWC170 z bezpośrednio oznaczonym maksymalnym poborem tlenu u zawodników w wieku rozwojowym. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (1/32): 19–20.

192. Wawrzyńczak-Witkowska A., Kawa M.: Prądy Nemeca w odnowie biologicznej narządow ruchu sportowców. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 219–221.

193. Wawrzyńczak-Witkowska A.: Znaczenie usprawniania leczniczego w profilaktyce powikłań uszkodzeń urazowych narządów ruchu. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (7–8/38): 17–18.

194. Widuchowski J., Smolik M.: Wybrane terminy i definicje zakresu ruchu i pozy-cji kolana w diagnostyce uszkodzeń więzadłowych stawu kolanowego. Medycyna Sportowa, 1994; 10 (5/36): 5–6.

195. Wisterowicz A.: Postawa ciała jako aktualny stan osobniczego przystosowania do siły grawitacji. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 226–227.

196. Zajączkowski Z.: Problemy medycyny sportowej w sporcie zawodowym. Medycz-ne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 128–130.


155

197. Zalewski J., Prochaczek F., Zalewska K.: Wpływ wysiłku fizycznego na czynność wydzielniczą tarczycy u sportowców uprawiających akrobatykę sportową. Me-dyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 165–167.

198. Zatoń M., Bugajski A.: Metody doboru optymalnych parametrów treningu inter-wałowego. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (3): 21–24.

199. Zatoń M. Bugajski A.: Gotowość wysiłkowa (GW) – próba oceny doraźnej dyspo-zycji do pracy. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (1): 8–10.

200. Zatoń M., Bugajski A.: Koncentracja mleczanu po wysiłkach testowych jako wskaźnik efektywności treningu. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (5): 22–25.

201. Zdanowicz r., Sitkowski D., Klusiewicz A.: Zdolności wysiłkowe juniorek i ju-niorów w kajakarstwie. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 168–172.

202. Zembroń-Łacny A., Szyszka K., Sobańska B., Pakuła R.: Zmiany aktywności SOD-1 podczas wysiłków o różnym charakterze. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (5): 10–13.

203. Zembroń-Łacny A., Szyszka K., Skarpańska-Steinborn A. Wpływ wysiłku fizycz-nego na antyoksydacyjny układ glutationowy. Medycyna Sportowa, 1998; 14 (10): 4–10.

204. Zgirska E., Kuński H.: Badanie stężenia 2, 3-difosfoglicerynianu w krwinkach czerwonych u mężczyzn w wieku 40–65 lat w zależności od wydolności tlenowej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1991; 35 (3): 23–28.

205. Ziemba A.W. i in.: Płeć, wiek, rozmieszczenie tkanki tłuszczowej i wydolność fi-zyczna a metaboliczne czynniki ryzyka choroby wieńcowej. Medyczne Aspekty Sportu, PTMS, Jelenia Góra, 1990: 192–194.

206. Żak M., Mika P.: Sport jako jeden z elementów rehabilitacji osób w wieku geria-trycznym. Medycyna Sportowa, 1997; 13 (4): 20–21.

207. Żukowska Z.: Wychowanie prozdrowotne młodzieży udana inwestycją w zdrowie społeczeństwa. Medycyna Sportowa, 2000; 16 (7): 10–13.

Piśmiennictwo

157

SŁOWNIK BIOGRAFICZNY ZNANYCH POLSKICH LEKARZY SPORTOWYCH

Noty biograficzne Prezesów oraz Członków Honorowych Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej zamieszczono w odpowiednich rozdziałach, wg koncepcji opracowania przedstawionego we wpro-wadzeniu.

Stanisław BOBER (1911–1970)

Lekarz internista, profesor, był kierownikiem Porad-ni Sportowo-Lekarskiej i Przychodni Lotniczo-Lekarskiej w Okręgowym Ośrodku Wychowania Fizycznego w War-szawie, kierownik Kliniki Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej (1954–1958), autor licznych badań elektro- i balistokardiograficznych u sportowców.

Urodził się 7 I 1911 r. w Miechowie. Szkołę średnią ukończył w 1929 r. w Miechowie i w tym samym roku zo-stał przyjęty do Szkoły Podchorążych Sanitarnych w War-szawie. Podczas służby w Szkole odbył studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskując w 30 IV 1935 r. dyplom lekarza. Po ukończeniu Szkoły Podcho-

rążych Sanitarnych z odznaczeniem, otrzymując w nagrodę tzw. „złotą szablę”, po-został w służbie stałej jako oficer-lekarz, specjalizował się w ośrodkach wojskowych w zakresie chorób wewnętrznych i higienie lotniczej. W pracy dodatkowej był kie-rownikiem Poradni Sportowo-Lekarskiej w Okręgowym Ośrodku Wychowania Fi-zycznego, umiejscowionym przy Stadionie Wojskowym przy ul. Łazienkowskiej 3 w Warszawie. Od 1 I 1939 r. był kierownikiem Przychodni Lotniczo-Lekarskiej przy Poradni Sportowo-Lekarskiej. Jako oficer-lekarz był uczestnikiem kampanii wrze-śniowej 1939 r., walki konspiracyjnej z okupantem i Powstania Warszawskiego. Za-łożył kilka powstańczych ośrodków szpitalnych na Okęciu w Warszawie, z których jeden – Szpital Polskiego Czerwonego Krzyża prowadził do końca wojny. W począt-ku 1945 r. powrócił do służby w Wojsku Polskim, w stopniu podpułkownika został powołany w 1946 r. na stanowisko szefa Oddziału Higieny w Centralnym Laborato-rium Medycyny Lotniczej ze Szpitalem. W latach 1949–1952 pracował na stanowi-sku ordynatora oddziałów chorób wewnętrznych Szpitala Okręgowego w Warszawie. Stopień doktora medycyny uzyskał 28 VI 1952 r. na podstawie rozprawy pt. „Maciej

158

z Miechowa”, na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu. W 1952 r. zwolniony z wojska, podjął pracę w I Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Me-dycznej w Warszawie. W latach 1954–1958 był kierownikiem Kliniki Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej przy I Klinice Chorób Wewnętrz-nych AM w Warszawie. W 1956 r. uzyskał stopień kandydata nauk medycznych po zdaniu egzaminów i obronie pracy pt. „Balistokardiografia – jej istota, zastosowanie kliniczne oraz zastosowanie do prób czynnościowych narządu krążenia”. W 1957 r. otrzymał tytuł naukowy docenta i stanowisko docenta etatowego w Akademii Me-dycznej w Warszawie. W 1958 r. został ponownie powołany do służby wojskowej, awansowany do stopnia pułkownika, na stanowisko Naczelnego Internisty Wojska Polskiego (do 1965 r.) i kierownika naukowego oddziałów wewnętrznych 2 Central-nego Szpitala Klinicznego Wojskowej Akademii Medycznej, którym pozostaje do czasu reorganizacji szpitala w 1964 r., po czym objął Katedrę i I Klinikę Chorób We-wnętrznych Instytutu Kształcenia Podyplomowego WAM. W 1968 r. otrzymał nomi-nację na profesora zwyczajnego, w osiem lat po wcześniejszej nominacji na profesora nadzwyczajnego (1960).

W latach 1959–1966 był członkiem Rady Naukowej Instytutu Naukowego Kul-tury Fizycznej, od 1963 r. członkiem Komitetu Kultury Fizycznej Polskiej Akademii Nauk. W okresie 1959–1964 był delegatem Ministra Obrony Narodowej do Wydziału VI Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk. W tym samym czasie był członkiem Rady Naukowej Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej.

Imponująco przedstawia się dorobek naukowy. Był autorem lub współautorem ponad 200 prac opublikowanych w czasopismach lekarskich oraz 27 pozycji książko-wych. Największą liczbę prac poświęcił metodom graficznym badania układu krąże-nia. Podręcznik „Elektrokardiografia praktyczna” za jego życia miała 4 wydania i da-lej jest wznawiana. Opracował normy niektórych elektrokardiograficznych u osób zdrowych i u sportowców oraz oryginalną metodę zastosowania balistokardiografii jako próby czynnościowej układu krążenia.

Wyniesione ze Szkoły Podchorążych Sanitarnych zainteresowania sportem, medycyną sportową i medycyną lotniczą, kontynuował przez z górą dwadzieścia lat pracy lekarskiej. Dotyczyły one sportu spadochronowego i szybownictwa oraz kry-teriów elektro- i balistokardiograficznych wytrenowania sportowców oraz wpływu specyficznych wysiłków na elektrokardiogram i balistokardiogram u wybitnych bok-serów startujących w Mistrzostwach Europy (1953) i kolarzy uczestniczących w wie-loetapowym wyścigu (1956).

Niezależnie od dużej liczby prac publikowanych w czasopismach lekarskich krajowych i zagranicznych, był autorem dużej części haseł medycznych Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN oraz współautorem Słownika lekarskiego polsko-łacińskiego. Opracował szereg rozdziałów w „Vademecum lekarza praktyka” i „Te-rapii w recepturze”. Posiadał również wybitny talent naukowo-sprawozdawczy po-pularyzując osiągnięcia medycyny wśród szerokich rzesz lekarzy. Zmarł 7 VI 1970 r.

Słownik biograficzny znanych polskich lekarzy sportowych

159

w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (dawny wojskowy) w Warszawie.

Renata BRYCKA-SAFROŃCZYK (1949-)

Lekarz, specjalista medycyny sportowej, chirurgii urazowo-ortopedycznej i rehabilitacji medycznej, kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Białymstoku.

Urodziła się 5 VII 1949 r. Świadectwo dojrzałości uzyskała w II Liceum Ogól-nokształcącym w Białymstoku (1967). Dyplom lekarza w 1973 r. po studiach w Aka-demii Medycznej w Białymstoku. W czasie studiów czynnie uczestniczyła w Studenc-kim Kole Naukowym przy Zakładzie Fizjologii (pod opieką późniejszego profesora Jan Górskiego), pozostając po dyplomie do 1975 r. asystentem w tym Zakładzie. W latach 1975–1983 była asystentem w Oddziale Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Białymstoku, jednocześnie lekarzem spor-towym w Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Białymstoku. W r. 1985 objęła kierownictwo tej placówki, przekształcając ją w 2003 r. w niepubliczny zakład o szerokim zakresie świadczeń w zakresie poradnictwa sportowo-lekarskiego, po-radnictwa urazowo-ortopedycznego i rehabilitacji medycznej. Posiada specjalizację I st. z chirurgii urazowo-ortopedycznej (1977), II st. z medycyny sportowej (1978), II st. z organizacji ochrony zdrowia (1999), II st. z rehabilitacji medycznej (2001). Od 1990 r. jest Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie medycyny sportowej. W do-robku naukowym ma prace doświadczalne w zakresie biochemii wysiłku fizycznego (nagradzane na Konferencjach Studenckich Kół Naukowych (1971, 1972) i fizjologii wysiłku fizycznego przedstawiane podczas Zjazdów Naukowych PTMS (1977).

Andrzej BUGAJSKI (1952-)

Lekarz sportowy, ortopeda, nauczyciel akademicki, dr n. med., kierownik Za-kładu Medycyny Sportu Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Rektor Wyższej Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu.

Urodził się 4 V 1952 r. we Wrocławiu. W latach 1971–1977 studiował na Wy-dziale Lekarskim Akademii Medycznej we Wrocławiu i po uzyskaniu dyplomu lekarza podjął bezpośrednio pracę w Zakładzie Medycyny Sportu w Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Początkowo jako asystent, później adiunkt (1988–2002) a w latach 1991–1993 kierownik Zakładu. Jednocześnie w latach 1977–87 był asysten-tem i starszym asystentem w Klinice Chirurgii Urazowej AM we Wrocławiu, uzyskał specjalizację w zakresie chirurgii urazowo-ortopedycznej (1982) oraz otrzymał sto-pień doktora nauk medycznych (1987). Później asystent w Klinice Ortopedii AM we Wrocławiu (1987–1991). Lekarz sportowy w Klubie Sportowym „Burza” we Wrocła-wiu (1977–1981), później do 1997 r w Klubie AZS-AWF we Wrocławiu. W kwietniu


160

1990 r. uzyskał tytuł specjalisty w zakresie medycyny sportowej. W latach 1994–2002 lekarz chirurg-traumatolog w Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej we Wrocławiu. Od 1999 r. pełni funkcję Konsultanta Regionalnego/Wojewódzkiego na terenie województw dolnośląskiego i opolskiego. Od 2002 r. jest Rektorem Wyższej Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu. Jest autorem i współautorem ponad 30 publikacji naukowych w tym 2 skrypty. Główny nurt zainteresowań naukowych dotyczy dia-gnostyki i profilaktyki zmian przeciążeniowych narządu ruchu osób uprawiających różne dyscypliny sportu, wczesnej diagnostyki wad postawy u dzieci wieku szkolnego oraz problemów związanych z likwidacją skutków ostrego i przewlekłego zmęczenia. Jest czynnym uczestnikiem Zjazdów Naukowych PTMS, wielokrotnie wybierany do władz Towarzystwa, współorganizator Zjazdów Naukowych PTMS i licznych Sym-pozjów o zasięgu regionalnym i krajowym.

Bolesław BUŁA (ur. 1926-) – biogram na s. 99–100.

Jan CHMIEL (ur. 1920)

Lekarz, specjalista chirurg i medycyny sportowej, wieloletni kierownik Woje-wódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Olsztynie (1960–1990).

Urodził się 24 VI 1920 r. w Hodowicy k/Lwowa. Dyplom lekarz uzyskał na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego w końcu 1946 r. Specjalizował się w chirurgii (II st. specjalizacji) i medycynie sportowej (II st. specjalizacji w 1973 r.). Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego XIII Zjazdu PTMS w Olsztynie (1969).

Wanda CZARNOCKA-KARPIŃSKA (1894–1971) – biogram na s. 58 oraz w tomie I, s. 60-62.

Albin CZECH (1934-)

Lekarz, specjalista rehabilitacji, nauczyciel wychowania fizycznego i trener lekkiej atletyki, wybitny sportowiec.

Urodził się 4 VIII 1934 r. w Salomonie w gminie Gościeradów (lubelskie). Po uzyskaniu matury, w latach 1953–1957 studiował w Wyższej Szkole Wychowa-nia Fizycznego we Wrocławiu, uzyskując dyplom magistra wychowania fizycznego. Po krótkim okresie pracy nauczyciela wychowania fizycznego w szkole w Gogolinie, w 1958 r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Białym-stoku. Studiując jednocześnie trenował i startował z sukcesami jako biegacz długody-stansowy, zdobywając sześciokrotnie akademickie Mistrzostwo Polski na dystansach 3000–5000 m. Był mistrzem Polski w biegu na 10 km (1958) i biegu maratońskim (1961). Był aktywnym członkiem Studenckiego Koła Naukowego przy Zakładzie Fi-


161

zjologii Akademii Medycznej w Białymstoku, kiedy to mając dyplom mgr wf, pro-wadził badania nad próbą oceny wydolności krążeniowo-oddechowej u lekkoatle-tów-biegaczy (1962). Uczestnicząc w zespole szkoleniowym zgrupowań lekkoatletów w Wałczu opracował i weryfikował jej przydatność w praktyce, oryginalną próbę or-tostyczno-wysiłkowo-wolicjonalną w ocenie wydolności biegacza (1967). Po uzyska-niu dyplomu lekarza, w latach 1967–1974 realizował się jako lekarz i trener w szkole sportowej w Zielonej Górze. W latach 1966–1971 był członkiem Komisji lekarskiej PZLA. Od połowy lat siedemdziesiątych do końca XX w. pracował, na stanowisku ordynatora oddziału rehabilitacji w Przychodni Przemysłowej przy Hucie Stalowa Wola. Jednocześnie przez kilka lat był lekarzem klubowym w Klubie Sportowym „Stal” Stalowa Wola. Po zakończeniu uprawiania sportu wyczynowego, pozostał en-tuzjastą systematycznego biegania, będąc wzorem dla byłych sportowców i lekarzy. Ukończył ponad 50 biegów maratońskich i około 150 biegów długich na dystansach od 5 do 20 km. Jest wielokrotnym uczestnikiem mistrzostw Polski lekarzy w biegach długich.

Janusz Aleksander DAAB (1918 – 1988)

Lekarz chirurg, ortopeda, traumatolog, dr n. med., ordynator Oddziału Scho-rzeń i Urazów Kręgosłupa i dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich, chirurg ortopeda w Centralnej Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Katowicach.

Urodził się 18 XII 1918 r. w Kłomnicach w pow. radomszczańskim, syn Adolfa i Stefanii z d. Wantuchowicz. Uczestnik Drugiej Wojny Światowej jako żołnierz AK, brał udział w powstaniu warszawskim, jeniec oflagu w Murnau. Rozpoczęte w 1936 r. studia lekarskie na Uniwersytecie Jagielońskim w Krakowie, ukończył na Uniwersy-tecie w Bolonii, tam też 18 VII 1947 otrzymał stopień doktora medycyny. W marcu 1948 r. powrócił do kraju i od czerwca t.r. rozpoczął pracę w Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej w Piekarach Śl. W sierpniu 1953 r. uzyskał specjalizację II st. z zakresu ortopedii i chirurgii urazowej, w styczniu 1955 r. otrzymał nominację na ordynatora. 1 VI 1970 r. został powołany na stanowisko dyrektora. Zorganizował, je-den z pierwszych w Polsce, wydzielony oddział leczenia urazów kręgosłupa z uszko-dzeniem rdzenia kręgowego. Był jednym z pierwszych trzech lekarzy zatrudnionych w 1950 r. w Centralnej Wojewódzkiej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Katowicach i przez ponad dwadzieścia lat współpracował z tą placówką jako konsultant i nauczy-ciel. Od 1966 r. organizował kursy dokształcające dla lekarzy w zakresie chirurgii urazowo-ortopedycznej, w wyniku których, 45 lekarzy uzyskało specjalizację a 11 stopień doktora medycyny. Czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS. Odzna-czony najwyższymi odznaczeniami państwowymi i wojennymi. Zmarł 22 II 1988 r., pochowany na cmentarzu w Piekarach Śl.


162

Aleksander DAWIDOWICZ (1919–1997)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, endokrynolog, docent w Zakładzie Leczniczo-Profilaktycznym i Zakładzie Medycyny Sportowej AWF w Warszawie.

Urodził się 27 II 1919 r. w Wilnie, syn Aleksandra. W 1937 r. ukończył renomo-waną szkołę średnią, Gimnazjum Państwowe im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie i w tym roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Po zlikwidowaniu uczelni, z częścią studentów, w r. akad. 1940/41 kontynu-ował studia na II roku Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kow-nie. W lipcu 1941 r. wrócił do Wilna, gdzie od jesieni 1941 r. do wiosny 1943 r. pracował w litewskim Zarządzie Samochodowym m. Wilna (Autovaldybe), jako tłumacz i rach-mistrz, jednocześnie prowadził zajęcia lekcyjne z zakresu chemii i nauki o człowieku na kompletach tajnego nauczania. Należał do Wileńskiego AK i uczestniczył w akcji „Ostra Brama”. W 1944 r., dostaje się jako ochotnik do Wojska Polskiego. Przydzielony do Kompanii Szkolnej Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie kończy studia medyczne i w 1947 r. uzyskuje dyplom lekarza, a w 1948 r. broni pracy doktorskiej u prof. Jakuba Węgierki z dziedziny cukrzycy. Wraz ze swo-im promotorem pracuje jako nauczyciel akademicki w Lublinie, potem w Szczecinie, wreszcie III Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie, jako asystent i adiunkt kliniki. W r. 1955 został ponownie powołany do wojska, zostaje ad-iunktem III Kliniki Chorób Wewnętrznych CSK WAM w Warszawie, potem od 1958 r. do 1961 był zastępcą komendanta ds. nauki, z którego awansuje na samodzielnego kie-rownika Oddziału Klinicznego. W 1956 r. obronił pracę na stopień kandydata nauk medycznych, zweryfikowaną w 1961 r. jako praca habilitacyjna z dziedziny endokry-nologii. W r. 1963 zostaje kierownikiem Kliniki Zdrowego Człowieka Wojskowego In-stytutu Medycyny Lotniczej. Z WIML zwalnia się ze względów zdrowotnych w 1964 r. Nie zaprzestaje pracy naukowej, zatrudnia się w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, podejmując ścisłą współpracę z prof. Haliną Szwarc w Zakładzie Profi-laktyczno-Leczniczym, a od 1971 r. w Zakładzie Medycyny Sportowej, w którym po-wierzono mu sprawy lecznictwa studenckiego. Z placówką tą był związany do przejścia na emeryturę. Obok zainteresowań chorobami metabolicznymi, cukrzycą w szczegól-ności, w swej działalności naukowej poświęcał dużo uwagi oddziaływaniu środowiska na zdrowie człowieka. Był inspiratorem i współautorem opracowania pt. „Zmęczenie Wypoczynek”, znaczącej pozycji w zakresie tego problemu. Z głębokim humanistycz-nym tłem, popularyzując znaczenie aktywności fizycznej we współczesnym świecie, stymulował podejmowanie badań nad metodyką i efektami systematycznej aktywności ruchowej osób dorosłych w umacnianiu zdrowia i profilaktyce chorób. Był zaangażo-wanym społecznikiem, m.in. w latach dziewięćdziesiątych XX w., jako Przewodniczący Zarządu Krajowego Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna oraz działacz Klubu Le-karza PTL w Warszawie. Interesował się historią, literaturą, sztuką, uprawiał turystykę pieszą. Publikował wiersze związane z krainą urodzenia i młodości („Troki’).


163

Zmarł 21 I 1997 r. w Warszawie. Urna ze spopielonymi zwłokami została po-chowana w Wilnie.

Lechosław DEC (1924-1994) – biogram na s. 100–103.

Wacław DROSZCZ (1930-)Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, medycyny sportowej, pneumonolo-

gii i alergologii, profesor, nauczyciel wychowania fizycznego, kierownik Kliniki Cho-rób Wewnętrznych i Pneumonologii Akademii Medycznej w Warszawie.

Urodził się 2 I 1930 r. we Lwowie. W maju 1944 r. wraz z rodzicami przeniósł się do Warszawy, skąd po upadku Powstania Warszawskiego został wywieziony do Niemiec. Ukończył Gimnazjum w polskiej szkole w Bawarii. Po powrocie do Pol-ski ukończył Liceum im. ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie, następnie w latach 1949–1954 studiował na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie. Po studiach rozpoczął specjalizowanie się w zakresie chorób wewnętrznych w I Klinice Chorób Wewnętrznych AM w Warszawie, jako asystent w Klinice Zdrowego Człowie-ka INKF. Jednocześnie pracował jako internista w CPSL. W 1955 r. rozpoczął studia na warszawskiej AWF, które ukończył w 1958 r. uzyskując tytuł nauczyciela wychowania fizycznego. Po odbyciu okresowej służby wojskowej, w 1960 r. rozpoczął pracę w Aka-demii Medycznej w Warszawie, jako asystent w I Klinice Chorób Wewnętrznych. Pracę doktorską obronił w 1964 r., habilitacyjną w r. 1975. W 1975 r. został kierownikiem i organizuje w Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha Oddział Wewnętrzny, przemianowany w roku 1977 na Klinikę Pneumonologii Instytutu Chorób Wewnętrz-nych, następnie przemianowaną w 1997 r. na Katedrę i Klinikę Chorób Wewnętrznych i Pneumonologii. W r. 1981 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w roku 1992 stanowisko profesora zwyczajnego. W 2000 r. przeszedł na emeryturę, został konsul-tantem w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie. Był pionierem wdrażania w polskiej medycynie nowoczesnych badań czynnościowych układu oddechowego. Główne zainteresowania naukowe dotyczyły badania mechanizmów nadreaktywno-ści oskrzeli, patofizjologii i leczenia astmy. Od ostatnich lat studiów związany z po-radnictwem sportowo-lekarskim. Specjalizację w zakresie medycyny sportowej uzy-skał w 1965 r. Był czynnym uczestnikiem Zjazdów Naukowych SLS. Autor rozdziałów na temat badań czynnościowych w medycynie sportowej w podręczniku „Medycyna sportowa w praktyce” (1973, 1984) i wykładowca na kursach unifikacyjnych lekarzy sportowych. Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Alergologicznego.

Wojciech DRYGAS (1952-)

Lekarz, specjalista medycyny sportowej, zdrowia publicznego i chorób we-wnętrznych, profesor medycyny, kierownik Katedry Medycyny Społecznej i Zapo-biegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi i Zakładu Epidemiologii, Prewencji


164

Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia Instytutu Kardiologii w Warszawie, członek ZG PTMS (1987–2005).

Urodził się 1 I 1952 r. w Łodzi, absolwent III LO w Łodzi, w latach 1969–1975 odbył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi, ukończone z wy-różnieniem. Pracę zawodową rozpoczął w Pracowni Medycyny Sportowej Instytutu Medycyny Wewnętrznej AM w Łodzi, jako asystent, st. asystent, adiunkt, pod kie-runkiem dr med. Henryka Kuńskiego (1975–84, 1984–1993), jednocześnie w Klinice Pulmonologii AM, pod kierunkiem prof. dr hab. med. Jerzego Rożnieckiego specjali-zował się w dziedzinie chorób wewnętrznych i pneumonologii. Stopień doktora nauk medycznych otrzymał na podstawie rozprawy pt. „Ocena wartości prób ortostatycz-nej sprawności układu krążenia w diagnostyce sportowo-lekarskiej „(1978). W 1990 r. habilitował się na podstawie rozprawy pt. „Znaczenie powysiłkowych zmian wybra-nych badań układu hemostazy dla doskonalenia programów treningowych stosowa-nych w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca”. Uzyskał specjalizacje w zakresie chorób wewnętrznych, medycyny sportowej i zdrowia publicznego. W 1993 r. objął kierownictwo Zakładu Medycyny Zapobiegawczej w Katedrze Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej AM w Łodzi, od 1996 Kierownik Katedry, profesor od 2001 r. W la-tach 2000–2003 pełnomocnik ds. organizacji a następnie pierwszy dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu AM (Uniwersytetu Medycznego) w Łodzi. Jednocześnie od 2003 r. kierownik Zakładu Epidemiologii Prewencji CHUK i Promocji Zdrowia w Instytucie Kardiologii w Warszawie. Od 2003 r. profesor zwyczajny nauk medycznych.

Główne zainteresowania badawcze dotyczą roli wysiłku fizycznego w profi-laktyce choroby niedokrwiennej serca i innych chorób przewlekłych, optymalizacji dawki wysiłku fizycznego w treningu rekreacyjnym i zdrowotnym oraz programo-wania, wdrażania i oceny skuteczności interwencyjnych metod profilaktyki chorób przewlekłych i promocji zdrowia w skali populacji. W dorobku naukowym do naj-ważniejszych należy cykl publikacji dotyczący wpływu różnych modeli wysiłku fi-zycznego na układ krzepnięcia i fibrynolizy oraz wieloletnie badania prospektywne dotyczące optymalizacji dawki wysiłku fizycznego w pierwotnej i wtórnej prewencji choroby niedokrwiennej serca. Prace te były wielokrotnie cytowane w międzynaro-dowym piśmiennictwie i podręcznikach fizjologii wysiłku fizycznego i medycyny sportowej. W dorobku naukowym ma prace oryginalne, monografie i książki, pod-ręczniki i skrypty oraz prace poglądowe.

Do ważnych osiągnięć zawodowych należy współudział w stworzeniu oraz działalności pierwszej w Polsce placówki (Poradnia Zdrowego Człowieka) zajmującej się poradnictwem sportowo-lekarskim dla osób w wieku średnim i podeszłym oraz pierwszej w Łodzi placówki prowadzącej ambulatoryjną rehabilitację kardiologiczną (1986), a także stworzenie w Katedrze Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej inter-dyscyplinarnego zespołu zajmującego się weryfikacją metod wczesnej diagnostyki chorób przewlekłych oraz profilaktyki dla grup wysokiego ryzyka i całej populacji. W 1991 r. wyróżniony nagrodą specjalna przewodniczącego MKOL Juana Antonio


165

Samarancha za najlepszą pracę w dziedzinie medycyny sportowej w czasie Kongresu Olimpijskiego Nauk o Sporcie w Barcelonie oraz nagrodą im. prof. Stanisława Ko-złowskiego za najlepszą pracę w dziedzinie medycyny sportowej w Polsce (1991).

Pełni funkcję Konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie zdrowia publicznego (od 1994), przewodniczącego Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Medycy-ny Społecznej i Zdrowia Publicznego, członka Komisji Profilaktyki oraz Promocji Zdrowia Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, członka Komitetu Epidemiologii i Zdrowia Publicznego PAN, był członkiem Zarządu Głównego PTMS (1987–2005), przez 18 lat przewodniczył Oddziałowi Łódzkiemu PTMS (1981–1999). Od 1996 pełni funkcję dyrektora Programu CINDI (Countrywide Noncommunicable Disease Intervention) WHO w Polsce. W 1997 Katedra uzyskała status ośrodka referencyj-nego WHO (WHO Collaborating Centre for Noncommunicable Disease Prevention and Control). Inicjator i koordynator, obok licznych krajowych i międzynarodowych projektów badawczych i interwencyjno-badawczych, Ogólnopolskiej Kampanii Ak-tywności Fizycznej „Postaw Serce na Nogi”.

Jerzy Paweł DUBIEL (1937 – 1991)

Lekarz internista i kardiolog, filozof, profesor zwy-czajny medycyny, w Akademii Medycznej w Krakowie – kierownik Zakładu Hemodynamiki i Angiokardiografii (1979–1986), później I Kliniki Kardiologicznej Instytutu Kardiologii (1986–1991). Lekarz Wojewódzkiej Przychod-ni Sportowo-Lekarskiej w Krakowie (1976–1991). Członek Krajowego Zespołu Specjalistycznego ds. Medycyny Spor-towej (od 1983 r.) i jego przewodniczący (1986–1991). Czło-nek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny

Sportowej (1982–1991) i Rady Programowej „Medycyny Sportowej” (1986–1991).Urodził się 18 VIII 1937 r. w Polance Wielkiej k/Oświęcimia, syn Mieczysława.

W latach 1954–1960 studiował na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Kra-kowie i jego późniejsza praca była związana z tą uczelnią do końca życia. Po uzyska-niu dyplomu lekarskiego w 1960 r., rozpoczął pracę jako wolontariusz, od 1963 r. asystent i starszy asystent w Klinice Chorób Wewnętrznych pod kierunkiem doc. dr Władysława Króla. Dyplom doktora medycyny, uzyskał na Wydziale Lekarskim Aka-demii Medycznej w Krakowie, na podstawie rozprawy pt. „Ocena kliniczna występo-wania III i IV tonu w badaniu fonokardiograficznym” (27 V 1966 r.). Jednocześnie od 1962 r. studiował na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jagielońskiego, uzyskując dy-plom mgr filozofii (1967). W 1968 r. jako stypendysta American College of Cardio-logy, pracował pod kierunkiem prof. Gensiniego w Cardiovascular Laboratory and Research Departament St. Joseph’s Health Center w Syracuse. W 1969 r. zdał egzamin specjalizacyjny II st. w zakresie chorób wewnętrznych i w 1973 r. II st. w zakresie


166

kardiologii. W latach 1971–1978 był adiunktem Klinice Wad Serca. Stopień doktora habilitowanego Rada Wydziału Lekarskiego macierzystej uczelni nadała mu na pod-stawie rozprawy pt. „Badania nad stanem czynnościowym lewej komory w zwężeniu lewego ujścia żylnego, ze szczególnym uwzględnieniem stanu kurczliwości mięśnia lewej komory” (30 III 1973 r.). W 1975 r. pracował w charakterze “research fellow” w Division of Cardiology, Department of Medicine, School of Medicine, Universi-ty of Missouri-Columbia, Columbia, USA, kierowanego przez prof. r. H. Martina (w dziesięć lat później, został zaproszony do tego ośrodka jako „visiting professor”). Po powrocie z USA, od 1976 r. rozpoczął jako lekarz internista współpracę z Woje-wódzką Przychodnią Sportowo-Lekarską w Krakowie, kontynuując badania naukowe sportowców w placówkach akademickich. W 1978 r. został powołany na stanowisko docenta etatowego i w następnym roku został kierownikiem Zakładu Hemodynami-ki i Angiokardiografii Instytutu Kardiologii, pełniąc tę funkcję do 1986 r., kiedy to już jako profesor nadzwyczajny (od 1984 r.) objął kierownictwo I Kliniki Kardiologii w tym Instytucie. W 1991 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.

Dorobek naukowy profesora Jerzego Dubiela jest niezwykle bogaty. Obejmuje 342 prace, artykuły oraz komunikaty naukowe, w tym około 80 zostało opublikowa-nych w renomowanych czasopismach o zasięgu światowym. Główna tematyka ba-dawcza dotyczyła czynności lewej komory chorego, zdrowego i wytrenowanego serca, zastosowania izotopów w badaniu przepływu wieńcowego, w rozpoznawaniu zawału mięśnia serca, tętniaków i miażdżycy tętnic wieńcowych, a także angiokardiografii ilościowej, pierwotnej kardiomiopatii, czynności prawej komory serca, pierwotnego i wtórnego nadciśnienia płucnego i nadciśnienia tętniczego. Dużą wartość przedsta-wiają również prace etyczno-deontologiczne, wynikające z jego wykształcenia i oso-bistych przemyśleń i doświadczeń.

Badania czynności lewej komory serca u sportowców, na materiale biegaczy długodystansowców rozpoczął w 1975 r. podczas pracy w Ośrodku Kardiologicznym w Columbii. Dalej je kontynuował przez następne piętnaście lat we współpracy z Wła-dysławą Kolasińską-Kloch, badając piłkarki ręczne i hokeistów. Wykazał, że lewa ko-mora wytrenowanego serca pracuje w spoczynku według krzywej funkcji serca osób nieuprawiających sportu wyczynowego, a zmiany podokresów skurczu lewej komory serca sportowców zachodzące pod wpływem wysiłku fizycznego świadczą o odmien-nym mechanizmie adaptacyjnym do wysiłku serca wytrenowanego; o mniejszej sty-mulacji adrenergicznej i większym znaczeniu mechanizmu Franka-Starlinga. Z in-nych badań wynikało, że płetwonurkowanie nie upośledza czynności lewej komory serca, natomiast pod wpływem treningu izometrycznego u ciężarowców obserwo-wano wpływ zarówno na morfologię serca jak i wskaźniki czynności lewej komory. W badaniach byłych piłkarzy nie wykazano ujemnego odległego wpływu wielolet-niego uprawiania piłki nożnej na stan układu sercowo-naczyniowego oraz czynność lewej komory serca. Podczas Sympozjum PTMS pt. Aktywność ruchowa w kreacji zdrowia i profilaktyce chorób osób dorosłych (Łódź, październik 1985), wygłosił


167

wyczerpujący referat na temat roli długotrwałego treningu fizycznego w pierwotnej i wtórnej profilaktyce chorób serca i przedstawił z prof. Stanisławem Kozłowskim projekt wytycznych kwalifikowania ludzi w średnim i starszym wieku do uprawiania sportu. Był moderatorem Konferencji okrągłego stołu pt. Serce sportowca, podczas XX Jubileuszowego Zjazdu PTMS (Warszawa, październik 1987). Swoje olbrzymie doświadczenie w zakresie kardiologii sportowej przedstawił w obszernym rozdziale zbiorowego podręcznika pt. „Medycyna Sportowa” (1991).

Równolegle do pracy naukowej prowadził intensywną działalność dydaktycz-ną uczestnicząc w nauczaniu studentów i szkoleniu podyplomowym. Był kierowni-kiem specjalizacji lekarzy z zakresu chorób wewnętrznych, kardiologii i medycyny sportowej. Profesor Jerzy Dubiel był promotorem dziewięciu przewodów doktor-skich i opiekunem jednej habilitacji, licznych recenzji prac doktorskich i kilku prac habilitacyjnych m.in. prof. Wojciecha Drygasa.

Był członkiem wielu towarzystw naukowych, w tym: Towarzystwa Internistów Polskich, Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Polskiego Towarzystwa Kardiolo-gicznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej i wielu towarzystw mię-dzynarodowych.

Od 1979 r. brał czynny udział w Zjazdach i Sympozjach Naukowych Polskie-go Towarzystwa Medycyny Sportowej, od 1981 r. wybierany do władz Towarzystwa. Podczas posiedzeń Zarządu Głównego i obrad naukowych dawał się poznać jako osobowość wybitna, formułujące swoje myśli logicznie i odważnie, a w kontaktach osobistych niezwykle serdeczny i życzliwy. W opinii współpracowników i wycho-wanków był człowiekiem o niespotykanej prawości i pracowitości. W 1983 r. przyjął zaproszenie prezesa PTMS prof. Stanisława Kozłowskiego do udziału w Krajowym Zespole Specjalistycznym ds. Medycyny Sportowej, którego był przewodniczącym w latach 1986–1991. Obaj znakomici uczeni darzyli się nawzajem dużym uznaniem i szacunkiem a ich, choć krótka współpraca, zaznaczyła swój wpływ na rozwój pol-skiej medycyny sportowej.

W 1986 r. zawarł związek małżeński z dr med. Alicją Karczmarz, lekarzem internistą.

Zmarł po kilkuletnim dzielnym zmaganiu z nieuleczalną chorobą w dniu 3 sierpnia 1991 r. w Krakowie. Minuta ciszy podczas posiedzenia 49 Posiedzenia Nauko-wego Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (Kraków, wrzesień 1991), które organi-zował, umieszczając w programie sesję kardiologii sportowej, była skromnym wyrazem uczczenia zasług Profesora na polu polskiej kardiologii i medycyny sportowej.

Artur DZIAK (ur. 1933-) – biogram na s. 124–125.


168

Zbigniew DZIUK (1923–2000)

Oficer-lekarz, fizjolog, specjalista medycyny sportowej, kierownik Pracowni Wydolności Fizycznej WIML w Warszawie.

Urodził się 15 III 1923 r. w Wilnie. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Krze-picach k. Częstochowy, kontynuował w latach 1934–1939 naukę w szkole średniej w zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Chyrowie. We wrześniu 1939 r., jako żołnierz-ochotnik brał udział w wojnie. W czasie okupacji aktywnie działał szeregach AK na Śląsku i jednocześnie kontynuował naukę na tajnych kom-pletach. Za działalność konspiracyjną był w 1944 r. aresztowany i zesłany do obozu w Gross Rosen, następnie Mauthausen. Po powrocie do kraju w 1945 r. uzyskał jako ekstern świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwer-sytetu Jagielońskiego w Krakowie. Już w czasie studiów pracował jako wolontariusz w II Klinice Chorób Wewnętrznych UJ. Dyplom lekarza na tym Wydziale uzyskał w 1952 r. W latach 1952–1953 kierował Poradnią Sportowo-Lekarską przy Akade-mii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W tym okresie aktywnie uczestniczył w przygotowaniach kadry sportowców do Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach (1952), kolarzy uczestniczących w Wyścigu Dookoła Polski, szermierzy biorących udział w mistrzostwach świata i uczestników uniwersjady w Austrii. Był członkiem Komisji Lekarskiej Mistrzostw Europy w boksie w Warszawie (1953). W 1954 r. został powo-łany do zawodowej służby wojskowej. Po przeszkoleniu na kursie oficerów w Wojsko-wym Centrum Wyszkolenia sanitarnego w Łodzi, w stopniu porucznika został skie-rowany jako lekarz do jednostki wojsk lotniczych. W 1957 r. został przeniesiony do Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawie, na stanowisko adiunkta, a następnie kierownika Pracowni Wydolności Fizycznej. Prowadził badania, mające na celu zwiększenie tolerancji organizmu na działanie przyspieszeń i niedotlenienia.

Kierował badaniami w Wojskowych Ośrodkach Szkoleniowo-Kondycyjnych dla pilotów. Badania te zostały zawarte w pracy doktorskiej pt. „Wydolność fizyczna pilotów w zależności od wieku” (1973). Ze względu na stan zdrowia w październi-ku 1979 r. przeszedł w stopniu podpułkownika do rezerwy. Zmarł 27 XII 2000 r. w Warszawie i został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu „Stare Powązki” w Warszawie.

Jan FIBAK (1924–2000)

Lekarz-chirurg i traumatolog, profesor, kierownik Zakładu Kontroli Lekar-skiej i Traumatologii Sportu w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Poznaniu (1964–1970) i ordynator Oddziału Chirurgicznego Szpitala im. F. Raszeji w Poznaniu (1964–1994). Autor podręcznika traumatologii sportu. Przez dziesiątki lat w działal-ności zawodowej, naukowej i społecznej związany ze środowiskiem sportowo-lekar-skim Poznania.


169

Urodził się 19 VI 1924 r. w Poznaniu. W latach wojny był żołnierzem Autonomicznej Organizacji Armii Krajowej „Polska Niepodległa”, okręg VIII, działającej na terenach Wielkopolski, wcielonych do Trzeciej Rzeszy. Od 1945 r. studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznań-skiego, które ukończył w 1949 r. uzyskując dyplom lekarza. Będąc studentem rozpoczął pracę jako asystent w Zakładzie Histologii na Uniwersytecie Poznańskim. W 1950 r. został asystentem w II Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Poznaniu pod kierunkiem prof. Romana Drewsa. W rok później obronił pracę doktorską, a w 1964 r. uzyskał sto-

pień naukowy doktora habilitowanego i stanowisko docenta. W Klinice pracował do 1964 r.; w tym samym roku objął stanowisko ordynatora Oddziału Chirurgicznego w Szpitalu im. Franciszka Raszeji w Poznaniu, z którym był nieprzerwanie związany przez 30 lat. Jednocześnie pracował od 1957 r. Wyższej Szkole Wychowania Fizycz-nego w Poznaniu, początkowo w niepełnym wymiarze godzin, a od 1964 na pełnym etacie jako kierownik Zakładu Kontroli Lekarskiej i Traumatologii Sportu. Zakładem kierował do 1970 r., pozostając związany z tą uczelnią do 1974 r. Od początku swej działalności na terenie WSWF, później przekształconej w Akademię Wychowania Fizycznego, prowadził wykłady i ćwiczenia z zakresu traumatologii sportu. W la-tach 1965–1968 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Wychowania Fizycznego AWF. W 1979 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1992 r. profesorem zwyczajnym.

W dorobku naukowym jest ponad 200 prac oryginalnych, 30 poglądowych i 16 rozdziałów w podręcznikach. Był autorem podręcznika akademickiego z trau-matologii sportu i redaktorem i współautorem podręcznika z chirurgii. Obok dzia-łalności praktycznej w zakresie traumatologii sportowej, prowadził rozległe badania naukowe nad specyficznością urazów sportowych w zależności od uprawianej dys-cypliny sportu i wychowania fizycznego. Był zaangażowanym uczestnikiem poznań-skiego środowiska sportowo-lekarskiego, brał czynny udział w Zjazdach Naukowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (Katowice, 1972; Łódź, 1974).

Na znaczące, często pionierskie osiągnięcia w zakresie leczenia chirurgicznego wskazują jego uczniowie w opracowaniach biograficznych. Ze szczególnym oddaniem traktował działalność dydaktyczną i promocyjną. Pod jego kierunkiem 50 lekarzy zdo-było specjalizację z chirurgii, był promotorem 18 rozpraw doktorskich, 72 prac magi-sterskich i opiekunem 3 przewodów habilitacyjnych. Zmarł 14 VIII 2002 r. w Poznaniu.

Eugeniusz FOJT (1930-)

Lekarz chorób wewnętrznych i medycyny sportowej, nauczyciel wychowania fizycznego, ordynator Oddziału Chorób Wewnętrznych w Centralnym Szpitalu Gór-niczym w Katowicach Ochojcu, profesor, lekarz Wojewódzkiej Przychodni Sporto-


170

wo-Lekarskiej w Katowicach, lekarz kadry narodowej i olimpijskiej Polskiego Związ-ku Lekkiej Atletyki.

Urodził się 31 I 1930 r. w Świętochłowicach, syn Franciszka i Gertrudy z d. Czyż. W latach 1949–1954 studiował na Wydziale lekarskim Akademii Medycznej we Wro-cławiu. Dyplom lekarza otrzymał 15 XI 1954 r. Jednocześnie w latach 1951–1953 stu-diował w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, uzyskując dyplom nauczyciela wychowania fizycznego. Pracę lekarską podjął w sierpniu 1954 r. Od paź-dziernika 1957 r. był wolontariuszem w III Klinice Chorób Wewnętrznych ŚAM, od września 1961 r. na etacie nauczyciela akademickiego. w tym roku uzyskał specjalizację II st. z zakresu chorób wewnętrznych. Na podstawie dysertacji pt. „Wpływ heparyny na krzepliwość krwi w miażdżycy” uzyskał 29 IV 1964 r. na Wydziale Lekarskim ŚAM sto-pień doktora medycyny i na podstawie przedłożonego dorobku naukowego i rozprawy pt. „Wątroba a wysiłek fizyczny”, Rada Wydziału Lekarskiego ŚAM 8 V 1975 r. nadała stopień dr habilitowanego n. med. W październiku 1976 r. mianowany docentem. Z dn. 1 IX 1977 r. oddelegowany na stanowisko kierownika nowo utworzonego I Oddziału Chorób Wewnętrznych CSG w Katowicach Ochojcu. Organizował od podstaw pracę oddziału i kształcił kadrę medyczną. W lutym 1991 r. awansował na stanowisko pro-fesora nadzw. ŚAM i w listopadzie t.r. został powołany na kierownika Zakładu Pielę-gniarstwa Klinicznego i Rehabilitacji Oddziału Pielęgniarskiego ŚAM. Umiejętnie łą-czył zainteresowania wychowaniem fizycznym i sportem z medycyną. W 1968 r. został uznany za specjalistę z zakresu medycyny sportowej. Od 1955 do 1999 r. był lekarzem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Katowicach, wielokrotnie pełnił funkcję lekarza kadry narodowej i olimpijskiej Polskiego Związku Lekkiej Atletyki (1957–1972), zorganizował pierwszą w Polsce Pracownię do badań antydopingowych przy Klinice Gastroenterologicznej (1975). Był konsultantem ds. medycyny sportowej Wojewódzkiej Federacji Sportu w Katowicach (1975–1980). Czynny uczestnik Zjaz-dów Naukowych PTMS. Na emeryturę przeszedł 1 X 2000 r.

Andrzej FRONTCZAK (1930-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, dr n. med., wieloletni ordynator Od-działu Chorób Wewnętrznych w Szpitalu im. Jonschera w Łodzi, związany ponad 40 lat z poradnictwem sportowo-lekarskim (WPSL, Ośrodek Matki i Dziecka w Łodzi). Przed laty koszykarz I ligowego zespołu.

Urodził się 18 IX 1930 r. w Łodzi. Po uzyskaniu matury w III LO im. Tadeusza Kościuszki w Łodzi (uprzednio im. Józefa Piłsudskiego), w latach 1950–1955 studio-wał medycynę na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi. W okresie szkol-nym i pierwszych latach studiów był czynnym sportowcem, koszykarzem I ligowego zespołu „Spójnia” Łódź. Pracę zawodową rozpoczął w 1957 r. jako asystent, kolejno st. asystent i adiunkt w III Klinice Chorób Wewnętrznych macierzystej Uczelni. Uzyskał kolejne stopnie specjalizacji w zakresie chorób wewnętrznych i stopień naukowy dr n.


171

med. (1964), W 1973 r. wygrał konkurs na stanowisko ordynatora Oddziału Chorób Wewnętrznych w Szpitalu im. Józefa Brudzińskiego w Łodzi. W 1980 r. został ordy-natorem Oddziału Chorób Wewnętrznych w Szpitalu im. Karola Jonschera w Łodzi, którym prowadził do przejścia na emeryturę (2003 r.). Jednocześnie, przez ponad 40 lat, w wymiarze godzinowym pracował w poradnictwie sportowo-lekarskim na tere-nie Łodzi (jako asystent w WPSL, Poradni Wychowania Fizycznego Ośrodka Matki i Dziecka). Był zastępcą przewodniczącego i skarbnikiem Komitetu Organizacyjnego IX Zjazdu SLS w Łodzi (1961). Jest znanym w środowisku społecznikiem, aktualnie przewodniczącym Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego.

Witold Juliusz FURGAŁ (1944-)

Lekarz, specjalista medycyny sportowej, chorób wewnętrznych i rehabilitacji medycznej, dr n. med., przewodniczący Komitetu Organizacyjnego XXVII Zjazdu PTMS w Solinie (2007), zaangażowany organizator i społecznik.

Urodził się 18 VIII 1944 r. w Kosarzewie Dolnym (lubelskie). Dyplom lekarza uzyskał po studiach na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Lublinie (1972). Uprawiał sport wyczynowy jako członek sekcji lekkoatletycznej AZS w Lublinie. W la-tach 1976–1997 był kierownikiem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Tarnobrzegu, jednocześnie był dyrektorem Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej tamże (1981–1990). Od 1998 r. nieprzerwanie jest Konsultantem Wojewódzkim ds. medycyny sportowej dla województwa podkarpackiego i lubelskiego. Od 1980 r. jest członkiem Zarządu Głównego PTMS. Jest pionierem w organizacji medycyny spor-towej w województwie tarnobrzeskim. W działalności poradniczej współpracował z kadrami narodowymi judo, lekkiej atletyki, piłki koszykowej, piłki siatkowej, tenisa stołowego oraz dyscyplinami paraolimpijskimi. Obecnie dyrektor Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej MEDIVITSPORT w Tarnobrzegu. Tytuł dr nauk me-dycznych, na podstawie pracy na temat odnowy biologicznej w treningu akrobatycz-nym pilotów uzyskał w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi (2008).

Janusz GARLICKI (ur. 1936-) – biogram na s. 234–235.

Wojciech GAWROŃSKI (1953-)

Lekarz, specjalista medycyny sportowej, ortopeda i traumatolog, specjalista rehabilitacji medycznej, dr n. kf., wybitny sportowiec, Zasłużony Mistrz Sportu, dy-plomowany trener kajakarstwa, nauczyciel akademicki, współzałożyciel i zastępca redaktora naczelnego kwartalnika „Medicina Sportiva”, redaktor naczelny kwartalni-ka „Medicina Sportiva Practica”, niestrudzony organizator konferencji, sympozjów, zjazdów i kongresów naukowych, członek wielu kadencji Zarządu Głównego i jego wiceprezes ds. organizacyjnych PTMS.


172

Urodził się 25 III 1953 r. w Nowym Sączu. W latach 1969–1979 był wielokrot-nym Mistrzem Polski i pięciokrotnym reprezentantem Polski na Mistrzostwach Świata w slalomie kajakowym, zdobywając 4 medale; olimpijczyk z Monachium (1972). Jed-nocześnie w okresie uprawiania sportu wyczynowego studiował i ukończył w 1976 r. Akademię Wychowania Fizycznego w Warszawie, a następnie w 1984 r. Wydział Lekar-ski Akademii Medycznej w Krakowie. Od 1983 roku nieprzerwanie pracuje w Zakła-dzie Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, asystent, st. asystent i od 1994 r. adiunkt. Tamże uzyskał stopień doktora nauk o kulturze fizycznej (1994). Równolegle rozwijał działalność lekarską w dziedzinie chirurgii urazowej, rehabilitacji i medycynie sportowej. Uzyskał specjalizację I st. z or-topedii i traumatologii ((1987), II st. z medycyny sportowej (1989), II st. z rehabilitacji medycznej (1997). Lekarz w Polskim Związku Kajakowym i członek Komisji Medycznej ICF (1990–1992). Prowadził jako trener kadrę olimpijską w slalomie kajakowym (1989–1992). W latach 1992–1999 nabywał praktyki menedżerskiej w słoweńskiej firmie far-maceutycznej. Od 1994 r. prowadzi własny specjalistyczny gabinet lekarski (medycyna sportowa i rehabilitacja medyczna). W 1996 r. z dr Zbigniewem Szygułą podjął się orga-nizacji Zjazdu Naukowego PTMS w Krakowie. Stało się to zalążkiem tradycyjnych Mię-dzynarodowych Sympozjów „Medicina Sportiva” i Krajowych Konferencji „Medicina Sportiva Practica”. Współzałożyciel i zastępca redaktora naczelnego kwartalnika „Me-dicina Sportiva” (od 1997 r.) i redaktor naczelny periodyku sportowo-lekarskiego „Me-dicina Sportiva Practica” (1999–2007). Autor publikacji naukowych m.in. unikalnych opracowań nt. problemów medycznych kajakarstwa slalomowego. Czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS, wielokrotnie wybierany do władz Towarzystwa, jako czło-nek Zarządu Głównego i jego wiceprzewodniczący ds. organizacyjnych. Łącząc działal-ność organizacyjną i popularyzatorską miał znaczący wpływ na stan formalny i fachowy poradnictwa sportowo-lekarskiego w kraju, trudnym jego okresie na przełomie wieków. W latach 2003–2007 pełnił funkcję Konsultanta Wojewódzkiego ds. Medycyny Spor-towej na terenie województwa świętokrzyskiego. Od 2001 roku współpracuje z kadrą paraolimpijską narciarzy biegowych. Lekarz na Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich w Turynie (2006) oraz szef misji medycznej na letnich IP w Pekinie (2008).

Zygmunt GILEWICZ (1880–1960) – biogram na s. 16, oraz w t. 1, s. 73–76

Lucjan GOLEC (1930-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, medycyny lotniczej i sportowej, profesor. W Zakładzie Fizjopatologii Lotniczej Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej (1951–1994), kierownik Zakładu Medycyny Sportowej w Instytucie Sportu w Warszawie (1986–1994), kierownik Katedry i Zakładu Fizjologii Wysiłku Fizycz-nego Akademii Medycznej w Bydgoszczy (1998).


173

Urodził się 30 III 1930 r. w Łodzi. W latach 1950–1955 studiował na Wydziale Le-karskim Akademii Medycznej w Łodzi, po których otrzymał dyplom lekarza. W latach 1956–1957 był asystentem w III Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii medycznej w Łodzi. Powołany do odbycia obowiązkowej służby wojskowej, w 1957 r. został kie-rownikiem Gabinetu Medycyny Lotniczej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, a od 1961 r. do emerytury w 1994 r. adiunktem w Zakładzie Fizjopatologii Lotniczej w Woj-skowym Instytucie Medycyny Lotniczej w Warszawie. W 1961 r. uzyskał stopień dok-tora medycyny w Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi, a w 1989 r. w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej stopień dr habilitowanego medycyny na podstawie roz-prawy pt. „Tolerancja ostrego niedotlenienia wysokościowego na podstawie zachowania się objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca, określonej metodą reograficzną w funkcji wieku”. W latach 1986–1994 był kierownikiem Zakładu Medycyny Sportowej w Instytucie Sportu w Warszawie. W 1998 r. powołany na stanowisko profesora nadzw. Akademii Medycznej w Bydgoszczy i kierownika Katedry i Zakładu Fizjologii Wysiłku Fizycznego. W dorobku naukowym ma 190 prac naukowych, w tym 95 prac doświad-czalnych i 4 monografii. Wnioski z wykonanych prac zostały wdrożone w medycynie lotniczej, medycynie sportowej i medycynie przemysłowej. W latach 1988–1996 był wi-ceprzewodniczącym Oddziału Warszawskiego PTMS. Czynny uczestnik Zjazdów Na-ukowych PTMS. Był lekarzem kadry narodowej i olimpijskiej Polskiego Związku Szer-mierczego, działaczem społecznym Akademickiego Związku Sportowego.

Maria GOŁĘBIOWSKA (1924-)

Lekarz, pediatra, profesor, kierownik Zakładu, następnie Kliniki Propedeutyki Pediatrii Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej w Łodzi.

Urodziła się 10 VIII 1924 r. w Łodzi. Maturę uzyskała w 1943 r. na tajnych kom-pletach Gimnazjum im. Aleksandry Piłsudskiej w Warszawie. W tym samym roku rozpoczęła studia na tajnym Wydziale Lekarskim Ziem Zachodnich i do wybuchu Powstania Warszawskiego zaliczyła 2 lata. Od 1945 r. kontynuowała studia na Uni-wersytecie Poznańskim, a następnie na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Łódzkiego. Dyplom lekarz otrzymała w 1950 r. Od 1950 do 1995 r. pracuje w Akademii Medycznej w Łodzi, od stanowiska asystenta w Klinice Chorób Dzieci, adiunkta, po habilitacji w 1973 r. docenta (1975), profesora nadzwyczajnego (1982) i profesora zwyczajnego (1992). W latach 1968–1975 była organizatorem i kierownikiem Zakładu Propedeuty-ki Pediatrii WAM. Po wygraniu konkursu w 1976 r. kierowała Zakładem, a następnie do 1995 r. Kliniką Propedeutyką Pediatrii Akademii Medycznej w Łodzi. Utworzyła pracownię antropometrii i spiroergometrii dla dzieci. W pracowniach tych prowadziła badania naukowe dotyczące sportu młodzieżowego. W latach 1989–1995 była człon-kiem Komitetu Rozwoju Człowieka PAN i w latach 1989–1997 sekretarzem Wydziału nauk medycznych Łódzkiego Towarzystwa naukowego. Była czynnym uczestnikiem Zjazdów Naukowych PTMS i członkiem Zarządu Głównego PTMS.


174

Stanisław IWANKIEWICZ (1920-)

Lekarz, otolaryngolog, profesor, kierownik Kliniki Otolaryngologicznej w Akademii Medycznej we Wrocławiu (1975–1991), Kierownik Wojewódzkiej Przy-chodni Sportowo-Lekarskiej we Wrocławiu (1952–1961), współorganizator Główne-go Ośrodka Badań Lotniczyczo-Lekarskich we Wrocławiu (1952).

Urodził się 24 XI 1920 r. w Kaliszu. Po otrzymaniu matury, w sierpniu 1939 r. rozpoczął służbę wojskową w szkole Podchorążych Sanitarnych Zawodowych w War-szawie. Brał udział w wojnie 1939 r., Powstaniu Warszawskim, był szefem sekreta-riatu Polskiego Szpitala Wojskowego (jenieckiego) w Zeithain. Studia lekarskie na Akademii Medycznej we Wrocławiu ukończył w 1950 r. W czasie studiów był jed-nym z organizatorów Akademickiego Związku Sportowego we Wrocławiu i realiza-torem odbudowy przystani wioślarskiej AZS. Od 1950 r. do 1991 r. pracował w Kli-nice Otolaryngologicznej AM we Wrocławiu. Doktorat uzyskał w 1961 r., habilitację w 1963 r. Docentem został w 1965 r., profesorem nadzwyczajnym w 1970 r. i zwyczaj-nym w 1977 r. W latach 1975–1991 był kierownikiem Kliniki, rektorem AM od 1972 do 1978 r. Jednocześnie od 1950 r. pracował jako lekarz, w latach 1952–1961 jako kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej we Wrocławiu. W 1952 r. wraz z dr Wacławem Kornaszewskim współorganizował Główny Ośrodek Badań Lotniczo-Lekarskich we Wrocławiu. W książce „A było to tak...Wspomnienia” (2001) opisał m.in. swoje związki ze sportem i medycyną sportową w latach 1945–1961.

Franciszek JAKSZEWICZ (1900–1968)

Lekarz, chirurg ortopeda, kierownik Poradni Sportowo-Lekarskiej w Łucku, we wczesnym okresie powojennym chirurg ortopeda w Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie.

Urodził się w 1900 r. W latach 1918–1919 murmańczyk, podczas studiów le-karskich członek korporacji akademickiej Konwent Polonia na Uniwersytecie Stefa-na Batorego w Wilnie. Dyplom lekarza uzyskał w 1932 r. Był inspektorem lekarskim w województwie wołyńskim, jednocześnie kierowaniem Poradni Sportowo-Le-karskiej w Łucku. Po II wojnie światowej, był asystentem w Klinice Ortopedycznej Wydziału Lekarskiego UW/AM w Warszawie, jednocześnie lekarzem chirurgiem w Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej. Współpracował z Polskim Związkiem Gimnastycznym. Czynny uczestnik Zjazdu SLS 1951 r., podczas którego przedstawił opracowanie na temat zapobiegania urazowości w gimnastyce W końcu lat pięćdzie-siątych został kierownikiem Ośrodka Porażeń Mózgowych w Sanatorium w Busku.


175

Jerzy JEDLIŃSKI (1925–2004)

Lekarz-neurolog, wieloletni kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Krakowie (1953–1991). Docent etatowy, dyrektor Instytutu Neurologii i kierownik Kliniki Neurologicznej Akademii Medycznej w Krakowie.

Urodził się w 1925 r. w Żmigrodzie Nowym w rodzi-nie lekarskiej. Od 1929 r. mieszkał w Łańcucie, gdzie ukoń-czył szkołę podstawową i rozpoczął naukę w gimnazjum. Podczas okupacji kontynuował naukę w tajnym nauczaniu. Od 1941 r. był żołnierzem Armii Krajowej. W 1945 r. zdał

maturę w Liceum im. H. Sienkiewicza w Łańcucie. W latach 1945–1949 studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie. W cza-sie studiów działał w Bratniej Pomocy i w Kole Medyków Studentów UJ, a także w Akademickim Związku Sportowym. Po uzyskaniu absolutorium w 1949 r. rozpo-czął pracę w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej UJ, a po powołaniu Kliniki Neu-rologicznej Akademii Medycznej w Krakowie, pracował w latach 1951–1972, kolejno jako asystent, starszy asystent, adiunkt i docent pod kierunkiem prof. Władysława Jakimowicza. Dyplom dr med. uzyskał w 1963 r. na podstawie pracy pt. „Obraz kli-niczny i angiograficzny niedrożności tętnicy mózgu środkowej i jej gałęzi”. Przewód habilitacyjny ukończył w 1969 r. pracą pt. „Pień i gałęzie korowe tętnicy mózgu środ-kowej w świetle badań anatomicznych i angiograficznych”. Po utworzeniu w roku 1970 Instytutu neurologii, był jego dyrektorem przez ponad 20 lat, a od 1972 r. do emerytury w 1995 r. – kierownikiem Klinik Neurologicznej. Głównym tematem za-interesowania Kliniki w tym okresie były choroby naczyniowe mózgu.

Równolegle z pracą kliniczną i akademicką, drugą podstawową dziedziną działalności zawodowej i naukowej była medycyna sportowa. Bezpośrednio po uzy-skaniu dyplomu lekarza, przystąpił do pracy w Poradni Sportowo-Lekarskiej w Kra-kowie. W początku 1953 r. przejął po dr Stanisławie Grochmalu, stanowisko dyrek-tora Centralnej Wojewódzkiej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Krakowie i pełnił te funkcję (od 1960 r. Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej) do końca 1991 r. Jako wieloletni szef tej placówki, dbał o wysoki poziom usług sportowo-lekarskich, m.in. pozyskując do współpracy wybitnych lekarzy specjalistów – adiunktów, docen-tów i profesorów krakowskiej Akademii Medycznej. Sam jako znakomity neurolog, szczególną uwagę poświęcał bokserom, których wielu, swoimi decyzjami opartymi na bezbłędnej diagnozie mógł uchronić od trwałego kalectwa. Opracował zagadnie-nia ostrych urazów czaszkowo-mózgowych i encefalopatii bokserów. Wykazał, że pięściarstwo uprawiane w Polsce zgodnie z obowiązującymi ówcześnie regulamina-


176

mi sportowymi prowadzi do drobnych objawów neurologicznych, psychiatrycznych i elektroencefalograficznych. Sugerował, że konieczne jest przeprowadzanie u bokse-rów tych wszystkich trzech rodzajów badania.

Był przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego VII Zjazdu Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w grudniu 1957 r. w Krakowie. W latach 1958–1968 był człon-kiem Zarządu Koła krakowskiego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Oddziału krakowskiego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. W swojej Klinice orga-nizował liczne konferencje naukowe poświęcone neurotraumatologii boksu. W sesji otwarcia XV Naukowego Zjazdu PTMS w Łodzi (1974) był moderatorem Konferen-cji Okrągłego Stołu pt. „Przeciążenia układu nerwowego”.

Miał wiele zainteresowań pozamedycznych, w szczególności był melomanem i interesował się historią. Zmarł 22 II 2004 r. w Krakowie.

Anna JEGIER (1953-) – biogram na s. 233–234.

Zbigniew JETHON (1929-)

Lekarz fizjolog, specjalista medycyny lotniczej, profesor, organizator i kie-rownik placówek naukowych związanych z fizjologią, higieną, ekologią i medycyną zapobiegawczą w instytutach badawczych i wyższym szkolnictwie medycznym i wy-chowania fizycznego.

Urodził się 18 II 1929 r. w Kołomyji. Maturę uzyskał w LO w Białogardzie (1947). W 1947 r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wrocławskiego, uzy-skując dyplom lekarza na Akademii Medycznej we Wrocławiu (1952). W latach 1949–1957 był asystentem i adiunktem w zakładzie Fizjologii AM we Wrocławiu. Powołany do służby wojskowej, w latach 1957–1970 w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej w Warszawie (1967–1970 komendant), doktorat (1960), habilitacja (1967). W latach 1970–1980 kierownik Zakładu Higieny Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii w Warszawie (od 1973 r. profesor). Był dyrektorem Instytutu Sportu w Warszawie (1977–81). W kolejnych latach organizuje Katedrę Fizjologii Człowieka i Ergonomii w Uniwer-sytecie Śląskim, Zakład Ekologii Człowieka w AWF we Wrocławiu, kieruje Zakładem Higieny AM we Wrocławiu (1992–1999), Katedrą Fizjologii Wysiłku Fizycznego AWF we Wrocławiu, jednocześnie kierownikiem Katedr Medycznych Wyższej Szkoły Fizjo-terapii we Wrocławiu. W 1995 r. utworzył i przewodniczył Ogólnopolskiemu Kolegium Kierowników Katedr Higieny, Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej. Wśród wielu kierunków zainteresowań, jest autorem licznych oryginalnych opracowań dotyczących problemów zmęczenia, odnowy biologicznej i badań wydolnościowych pilotów i spor-towców. Czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS.


177

Krystyna KACIUBA-UŚCIŁKO (1936–2000)

Fizjolog, profesor, kierownik Zakładu Fizjologii Stosowanej CMDiK PAN w Warszawie.

Urodziła się 6 VI 1936 r. we Lwowie. Po studiach w SGGW od 1959 pracuje w placówkach naukowych PAN w Warszawie, po habilitacji od 1972 r. w Zakładzie Fi-zjologii Stosowanej CMKiD, od 1975 r. na stanowisku docenta i od 1982 r. jako profesor. W 1986 r. została kierownikiem Zakładu. Wielokierunkowe badania w zakresie fizjo-logii wysiłków fizycznych łączyła z zainteresowaniami medycyną sportową. Była czyn-nym uczestnikiem Zjazdów Naukowych PTMS. Zmarła 4 VII 2008 r. w Warszawie.

Tadeusz KIELANOWSKI (1905-1992) – biogram na s. 16–17.

Andrzej KLISIECKI (1895–1975) – biogram na s. 31, oraz w t.1, s. 150–152

Zofia KNYCHALSKA-KARWAN (1922-) – biogram na s. 129–130.

Krzysztof KLUKOWSKI (1945-) – biogram na s. 228–230.

Wacław KORNASZEWSKI (1924-)

Lekarz, internista, profesor, wieloletni kierownik Ośrodka Badań Lotniczo-Le-karskich we Wrocławiu, sekretarz Zarządu Głównego PTMS (1965–1967).

Urodził się 21 IX 1924 r. w Poznaniu. Dyplom lekarza uzyskał 30 IV 1951 r. w Akademii Medycznej we Wrocławiu. Po studiach rozpoczął pracę pod kierunkiem profesora Zdzisława Wiktora, w Klinice Nefrologicznej Akademii Medycznej we Wrocławiu. Jednocześnie od 1952 r. przez kilka lat kierował Głównym Ośrodkiem Badań Lotniczo-Lekarskich Aeroklubu Polskiego we Wrocławiu. Doktoryzował się 20 XII 1961 r. na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we Wrocławiu na pod-stawie pracy pt. „Porównanie metod badania szybkości fali tętna z uwzględnieniem modyfikacji własnej”. Stopień doktora habilitowanego uzyskał 20 XII 1968 r. na tym samym Wydziale, na podstawie rozprawy pt. „Nadciśnienie tętnicze w obrazie poli-kardiograficznym”. Do połowy lat siedemdziesiątych XX wieku był docentem w Kli-nice Chorób Wewnętrznych Instytutu Medycyny Wewnętrznej AM we Wrocławiu, jednocześnie był wykładowcą rekreacji w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. W latach 1965–1967 był sekretarzem Zarządu Głównego PTMS. Brał czynny udział w Zjeździe Naukowym Towarzystwa we Wrocławiu w 1968 r., przed-stawiając pionierskie obserwacje treningu sportowego w komorze niskich ciśnień. Przez kilka dziesięcioleci był profesorem medycyny na Uniwersytecie w Kinszasie (Zair). Po uzyskaniu uprawnień emerytalnych wrócił do Wrocławia.


178

Tomasz KOSTKA (1961-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, medycyny sportowej i geriatrii, pro-fesor, kierownik Kliniki Geriatrii UM w Łodzi.

Urodził się 20 X 1961 r. w Łodzi. Świadectwo dojrzałości uzyskał w IV LO w Ło-dzi w 1980 roku. Studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi ukoń-czył 1986 roku. W tym samym roku rozpoczął pracę jako asystent w Pracowni Medycy-ny Sportowej Instytutu Medycyny Wewnętrznej AM w Łodzi, a od 1994 r. w Zakładzie Medycyny Zapobiegawczej, Katedry Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej. Po od-byciu wymaganych staży w klinikach AM w Łodzi, uzyskał w 1989 roku specjalizację Io a w roku 1992 specjalizację IIo w dziedzinie chorób wewnętrznych. W 1997 roku uzyskał specjalizację IIo w zakresie medycyny sportowej, a w 2003 roku specjalizację IIo w zakresie geriatrii. W 1992 roku Rada Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi nadała stopień doktora n. med. na podstawie rozprawy „Wpływ wysiłku fizycz-nego na odruch z baroreceptorów tętniczych u osób zdrowych i u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca”. W 2000 roku ta sama Rada nadała mu stopień naukowy doktora habilitowanego nauk medycznych w zakresie geriatrii na podstawie rozprawy „Fizjo-logiczne i metaboliczne mechanizmy aktywności ruchowej u osób starszych”. W 2005 roku uzyskał tytuł profesora. Wiodącym kierunkiem zainteresowań naukowych, są profilaktyczne i lecznicze aspekty aktywności ruchowej, szczególnie u osób w starszym wieku. Pełni funkcję recenzenta w renomowanych czasopismach naukowych. Odbył liczne staże zagraniczne (Szwajcaria, Anglia, Francja, Szwecja). Współpracuje w reali-zacji programu prewencji przewlekłych chorób niezakaźnych CINDI Światowej Orga-nizacji Zdrowia, m. in. aktywnie uczestnicząc w pracach CINDI Working Group on Smoking (International Quit and Win Group) oraz w Bridging the East-West Health Gap Project. Uczestniczył w realizacji programu Tempus Phare “Zarządzanie lekiem”. Na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi pełni szereg funkcji organizacyjnych. Jest człon-kiem Senackiej Komisji ds. Organizacji i Koordynowania Studiów Indywidualnych, Se-nackiej Komisji ds. Statutowych i Organizacyjnych, Senackiej Komisji Dyscyplinarnej dla Studentów, Senackiej Komisji ds. Nauczania i Wychowania. Uczestniczy w pracach Uczelnianej Komisji Rekrutacyjnej. Od 2003 roku pełnił funkcję prodziekana ds. dy-daktyki a od 2008 roku dziekana Wydziału Nauk o Zdrowiu. Jest członkiem Komisji Geriatrii i Gerontologii Komitetu Patofizjologii Klinicznej PAN. Przewodniczący Od-działu Łódzkiego PTMS od 2004, wiceprezes PTMS od 2005 roku. Od 2005 roku pełni funkcję kierownika Kliniki Geriatrii UM w Łodzi.

Edward KOZIŃSKI (1922–1997)

Lekarz i absolwent uniwersyteckiego StudiumWychowania Fizycznego, spe-cjalista medycyny sportowej, teoretyk treningu sportowego, wieloletni kierownik Za-kładu Kontroli Lekarskiej Akademii Wychowania Fizycznego i Zakładu Medycyny


179

Sportowej Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie, działacz Stowarzy-szenia Lekarzy Sportowych i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

Urodził się 31 V 1922 r. w Sosnowcu, syn Mieczysława i Marii z Piątkowskich. W czasie okupacji hitlerowskiej był przymusowym robotnikiem w fabryce metalur-gicznej, równocześnie przygotowywał się na tajnych kompletach do egzaminu doj-rzałości. W 1945 r. zdał maturę w Państwowym Gimnazjum i Liceum w Sosnowcu. W tym samym roku został studentem Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagieloń-skiego w Krakowie i tam w 1949 r. uzyskał dyplom lekarza. Równocześnie ukoń-czył studia na Studium Wychowania Fizycznego na Uniwersytecie Jagielońskim. W okresie studiów czynnie uczestniczył w pracach organizacji sportowych, pracując w okresie ferii jako instruktor i higienista. W 1949 r. wyjechał na studia specjali-styczne w zakresie medycyny sportowej do Moskwy. W latach 1951–1954 odbył stu-dia aspiranckie w moskiewskim Centralnym Instytucie Kultury Fizycznej, w którym obronił pracę na stopień kandydata nauk medycznych pt. „Isledowanije niekotorych słowno-reflektornych reakcji serca i dychania pri raznom funkcjonalnym sostajanii organizma” (1954). Pracę w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie podjął w listopadzie 1954 r. Kontynuował ją nieprzerwanie przez blisko 40 lat. W tym cza-sie był kierownikiem Katedry Kontroli Lekarskiej (1954–1957), przez kolejne lata zastępcą kierownika Katedry Kontroli Lekarskiej i kierownikiem Zakładu Kontroli Lekarskiej. Równocześnie w latach 1954–1964 był organizatorem i kierownikiem Za-kładu Medycyny Sportowej Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie. Po włączeniu placówek Instytutu do AWF, prowadził badania w Centrum Medycyny Sportowej (1971–1974) i Instytucie Medycyny Sportowej (1975–1976). Po likwidacji Instytutu Medycyny Sportowej podjął współpracę z Katedrą Teorii Sportu a w jej obrębie z Zakładem Teorii Treningu Sportowego. Formalnie przeszedł na emeryturę w 1992 r. Nie zerwał jednak kontaktu ze swoją Pracownią.

Sportem zajmował się nie tylko jako teoretyk treningu sportowego. Razem z rodziną uprawiał rekreacyjnie żeglarstwo, narciarstwo i turystykę.

Swoje zainteresowania naukowe ukierunkował na analizę porównawczą reak-cji organizmu podczas normowanych obciążeń w warunkach laboratoryjnych i pod-czas treningu w warunkach naturalnego ruchu w środowisku m.in. w kajakarstwie, narciarstwie i pięściarstwie. Przy wykorzystaniu, częściowe przez siebie konstruowa-nej aparatury telemetrycznej ocenił jak znaczne są różnice w reakcji układu krążenia i oddychania w badaniu laboratoryjnym i w środowisku naturalnym. Wyniki badań telemetrycznych były przydatne w praktyce racjonalizacji treningu sportowego. We wnioskach ogólnych postulował potrzebę badań nad wypracowaniem dla poszcze-gólnych dyscyplin sportowych specyficznych metod oceny wydolności fizycznej.

W 1954 r. ożenił się z Marią Kutzner, późniejszym dr wf i lekarzem medycyny, z którą miał córkę Joannę. Zmarł 29 IX 1997 r. i został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie.


180

Stanisław KOZŁOWSKI (1927–1985) – biogram na s. 66–67.

Henryk KUNSKI (1932-) – biogram na s. 133–134.

Wojciech Maria KUŚ (1936-)

Lekarz, ortopeda i traumatolog, specjalista medycyny sportowej, profesor, redak-tor naczelny pierwszego numeru kwartalnika „Medycyna Sportowa” (1985), inicjator i współorganizator Międzynarodowych Sympozjów Urazów Sportowych (1978–1985).

Urodził się 15 VIII 1936 r. w Warszawie, syn Władysława i Marii z d. Matu-szewskiej. Dyplom lekarza uzyskał w 1962 r. w Akademii Medycznej w Warszawie. Racę zawodową rozpoczął w 1962 r. jako asystent w Oddziale ortopedyczno-urazo-wym Miejskiego Szpitala Chirurgii Urazowej w Warszawie. Od 1971 r. nauczyciel akademicki w Klinice Ortopedycznej Akademii Medycznej w Warszawie, przecho-dząc kolejne szczeble kariery od starszego asystenta (1971), po otrzymaniu stopnia doktora medycyny – adiunkta (1974), po habilitacji w 1986 r. – docenta etatowego (1987) do profesora, zastępcy kierownika Kliniki. W 1972 r. uzyskał specjalizację II st. w zakresie ortopedii i w 1973 z medycyny sportowej. Jednocześnie pracował m. in. jako lekarz sportowy w Klubie Sportowym „Skra” w Warszawie. Był inicja-torem i współorganizatorem Międzynarodowych Sympozjów Urazów Sportowych w Kielcach (1978), Suwałkach (1980), Kielcach (1981), Zakopanem (1983) i w Ja-nowie Lubelskim (1985). Jako redaktor naczelny doprowadził w 1985 r. do wydania pierwszego numeru kwartalnika „Medycyna Sportowa” i przez następne dwa lata był członkiem Kolegium Redakcyjnego. Autor i współautor 21 książek i skryptów, 171 opublikowanych prac naukowych, w tym pionierskich badań w zakresie artroskopii stawu kolanowego i ok. 160 pozycji publicystycznych i popularnonaukowych.

Stefan KRZEPKOWSKI (1931–1998)

Lekarz internista i specjalista medycyny sportowej, dyrektor CPSL w latach 1964–1979.

Urodził się 9 V 1931 r. W latach 1949–1954 studiował na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie. Po uzyskaniu dyplomu lekarza od 1954 r. specja-lizował się w zakresie chorób wewnętrznych, jednocześnie podejmując pracę w CPSL w Warszawie. 1 III 1964 r. powołany na stanowisko dyrektora CPSL, którą pełnił do 30 IX 1979 r. Miał wpływ na tworzenie wartościowych aktów normatywnych dla poradnictwa sportowo-lekarskiego, dotyczących jego umocowania w systemie opie-ki nad sportem wyczynowym, w tym wdrożenia WPSL do współpracy z Polskimi Związkami Sportowymi. Redaktor „Vademecum lekarza poradni sportowo-lekar-skiej” (1980). Zmarł 24 XII 1998 r. w Warszawie.


181

Romuald LEWICKI (1948-) – biogram na s. 128. Olgierd ŁADA-ZABŁOCKI (1922-)

Lekarz sportowy i chorób wewnętrznych, lekarz oddziałów męskich przy-chodni lekarskiej w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, lekarz kadry narodowej i olimpijskiej Polskiego Związku Koszykówki.

Urodził się 6 IV 1922 r. w Wilnie, gdzie ojciec był dowódcą 23 pułku ułanów gro-dzieńskich. W czasie okupacji był żołnierzem AK. Uczestniczył w powstaniu warszaw-skim. Rozpoczęte wcześniej studia lekarskie ukończył na Uniwersytecie Warszawskim. Jako absolwent medycyny ukończył Kurs Medycyny Sportowej zorganizowany przez Stowarzyszenie Lekarzy Sportowych we wrześniu 1947 r. W pracy zawodowej od wrze-śnia 1949 r. do emerytury związany, z przerwą służby wojskowej (1951–1956), z Akade-mią Wychowania Fizycznego w Warszawie, jako lekarz oddziałów męskich. Jednocze-śnie przez kilka lat pracował w Instytucie Naukowym Kultury Fizycznej w Warszawie (Klinika Zdrowego Człowieka na bazie I Kliniki Chorób Wewnętrznych AM). Przez wiele lat był opiekunem medycznym kadry narodowej i olimpijskiej Polskiego Związ-ku Koszykówki. Jest autorem specyficznej próby czynnościowej w koszykówce. Dzia-łał społecznie m. in. w Radzie Wychowania Fizycznego i Sportu Ministerstwa Obrony Narodowej i Komisji Lekarskiej Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS. Sam o sobie, w krótkich wspomnieniach napisał, że może uczciwie powiedzieć, że całe swoje życie zawodowe poświęcił medycynie sportowej.

Maria ŁUKAWSKA-GRACZYK (1922-) – biogram na s. 126–127.

Stefan ŁUKASIK (1912-1981) – biogram na s. 93–94.

Seweryn ŁUKASIK (1919) – biogram na s. 69–61.

Juliusz MAJKOWSKI (1899–1981) – biogram na s. 15 i 28 oraz w tomie 1, s. 95–96.

Marek MĘDRAŚ (1948-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, endokrynolog, profesor, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sportu AWF we Wrocławiu, redaktor i współautor pod-ręcznika „Medycyna Sportowa” (2004).

Urodził się 23 V 1948 r. we Wrocławiu. Po uzyskaniu w 1966 r. matury w II LO we Wrocławiu, w latach 1966–1972 studiował medycynę w Akademii Medycznej we Wrocławiu. Po studiach zatrudniony na stanowisku asystenta, przeszedł kolejne


182

etapy awansowe do tytułu naukowego profesora (2003), związany z Katedrą i Kliniką Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami i jej poprzednikami, Akademii Medycznej we Wrocławiu. W 1975 r. uzyskał I st. i w 1980 II st. specjalizacji z cho-rób wewnętrznych, doktorat (1979), habilitację (1992), subspecjalizację z zakresu endokrynologii (1998). W 1996 r. na stanowisku profesora nadzwyczajnego został kierownikiem Katedry i Zakładu Medycyny Sportu w AWF we Wrocławiu. Główne zainteresowania naukowe dotyczą endokrynologii i wiążą się badaniami czynności egzo- i endokrynnej gonad męskich. Zajmuje się wieloaspektowymi badaniami pro-cesu starzenia się u mężczyzn, a także następstwami dopingu androgenno-anabo-licznego oraz zagadnieniami związanymi z problematyką gęstości mineralnej układu kostnego osób uprawiających różne dyscypliny sportowe. Do 20 r. życia aktywnie, z sukcesami uprawiał strzelectwo sportowe.

Jan MIKSZA (1925–2004)

Lekarz, specjalista laryngolog, dr n. med., konsultant w gabinecie specjali-stycznym Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi (1957–2002).

Urodził się 9 XII 1925 r. na Podlasiu. Studia lekarskie rozpoczął w 1949 r. jako podchorąży kompanii medycznej na Uniwersytecie Jagielońskim w Krakowie. Ukoń-czył na Fakultecie Wojskowo-Medycznym Akademii Medycznej w Łodzi, uzyskując w 1954 r. dyplom lekarza. Po studiach, skierowany do służby w Marynarce Wojennej, w jednostce stacjonującej na Helu. W latach 1958–1980 był asystentem adiunktem w Klinice Laryngologicznej WAM, następnie zastępcą Komendanta Szpitala Klinicz-nego WAM, do przejścia na emeryturę w 1985 r. w stopniu pułkownika. Jednocześnie od 1957 do 2002 r. był konsultantem w gabinecie specjalistycznym Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi. Ukierunkowaną działalność naukową ści-śle łączył z problemami laryngologicznymi w medycynie sportowej, w szczególności u pięściarzy, zapaśników i sportach wodnych. Tematem jego pracy doktorskiej były badania nad wpływem urazów bokserskich trzewoczaszki na rodzaj i stopień upo-śledzenia węchu (1970). Pozostawił w rękopisie, w literackim ujęciu kronikę WAM, pisał wiersze, malował. Zmarł 6 VIII 2004 r. w Łodzi.

Stanisław MICHALSKI (1922-2009) – biogram na s. 96–97.

Jan MISSIURO (1892-1967) – biogram na s. 16 i 78 oraz w tomie I, s. 101–103.


183

Jerzy MOSKWA (1923–2006)

Lekarz ortopeda i chirurg sportowy, dr n. med., ordyna-tor Oddziału Chirurgii Urazowej w Warszawie (1972–2003), konsultant w Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej (1953–1982), przewodniczący Komisji Lekarskiej i członek prezydium Polskiego Związku Bokserskiego (1953–1982), członek Komisji Lekarskiej PKOl (1954–1982), wiceprzewod-niczący Komisji Lekarskiej AIBA (1958–1982), lekarz olim-pijski na sześciu kolejnych Igrzyskach Olimpijskich (1960–1980), członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa

Medycyny Sportowej (1961–1965, 1974–1987), czynny uczestnik Zjazdów Naukowych SLS i PTMS w latach 1957–1990, pierwszy przewodniczący Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie, wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej II Kadencji.

Urodził się 10 III 1923 r. w Radomiu, syn Stanisława i Janiny z Jakubowskich. Ojciec pracownik Warsztatów Kolejowych w Radomiu. Do wybuchu drugiej wojny światowej ukończył 3. klasę Gimnazjum w Radomiu. Podczas okupacji pracował jako robotnik i na tajnych kompletach ukończył 4. klasę gimnazjum i pierwszą liceum. W latach 1942–1944 był żołnierzem Armii Krajowej w stopniu kaprala podchorą-żego. W pierwszym półroczu 1945 r. ukończył liceum matematyczno-fizyczne i zdał egzamin maturalny w Radomiu. Studia odbył na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945–1950, dyplom lekarza otrzymał 3 I 1952 r. w Akademii Medycznej w Warszawie. Będąc studentem rozpoczął pracę jako młodszy asystent na Oddziale Chirurgiczno-Ortopedycznym Szpitala Miejskiego nr 8 w Warszawie (Szpi-tal Ubezpieczalni Społecznej na Solcu) pod kierunkiem dr Kazimierza Opackiego. W tym szpitalu pracował od listopada 1948 r. do 30 VI 1952 r. Od 1 VII 1952 r. został zatrudniony jako starszy asystent w nowo organizowanym Miejskim Szpitalu Chirur-gii Urazowej w Warszawie (przy ul. Barskiej 16/20). Po dwuletniej przerwie, podczas której pracował Szpitalu Miejskim w Rybniku (1 II -31 VII 1953) i Sanatorium im. Janka Krasickiego w Otwocku na Oddziale Gruźlicy Kostno-Stawowej (1 VIII 1953- 1954) i po uzyskaniu zgody na zatrudnienie w Warszawie od 1955 r. powrócił do pracy jako starszy asystent w Oddziale Chirurgii Urazowej Szpitala przy ul. Barskiej. Po uzyskaniu specjalizacji w zakresie ortopedii i chirurgii urazowej w październiku 1958 r. został zastępcą ordynatora, a faktycznie zaczął pełnić obowiązki ordynatora. Formalnie na stanowisko ordynatora II Oddziału Chirurgii Urazowej w tym Szpitalu został powołany 16 V 1972 r. Na tym stanowisku pozostał do przejścia na emeryturę w 1993 r. Stopień naukowy doktora nauk medycznych uzyskał na Wydziale Lekar-skim Akademii Medycznej w Warszawie 11 XII 1974 r. na podstawie przedłożonej rozprawy pt. „Badania procesów oksydoredukcyjnych błony maziowej kolana meto-dą bioluminescencji” (promotor: prof. dr Marian Garlicki).


184

Równocześnie z nurtem działalności specjalisty ortopedy i traumatologia w pełni związał swoje zainteresowania z medycyną sportową. Rozpoczął w 1949 r. od pracy chirurga w Poradni Sportowo-Lekarskiej przy Szpitalu Ubezpieczalni Spo-łecznej pod kierunkiem dr Stanisława Tokarskiego. Od 15 VIII 1953 r. został chirur-giem w Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej i przez kolejne trzydzieści lat w róż-nej formie współpracował z tą placówką. 30 XII 1958 r. został uznany za specjalistę w zakresie medycyny sportowej. Sam o sobie powiedział, że zawsze lubił sport i wy-dawało mu się, rozumiał go. Swoje pasje poświęcił z dużymi sukcesami polskiemu i międzynarodowemu pięściarstwu. Od listopada 1953 r. został referentem zdrowia w Polskim Związku Bokserskim i opiekunem kadry olimpijskiej polskich bokserów, którą to funkcję podczas zgrupowań i startów w Igrzyskach Olimpijskich pełnił do 1982 r. W tym okresie był stale członkiem Komisji Lekarskiej PKOl. Od marca 1955 r. był członkiem korespondentem Komisji Lekarskiej AIBA, w 1958 r. wybrany stałym członkiem i wiceprezesem tej Komisji (do 1982). Jako jej przedstawiciel brał udział w Zebraniu Międzyfederalnej Komisji Lekarskiej FIMS podczas XVI Światowego Kongresu FIMS w Hanowerze (1966). Będąc opiekunem kadry polskich bokserów i wpływowym działaczem w międzynarodowej organizacji tego sportu referował na kolejnych posiedzeniach Komisji Lekarskiej problemy związane z bezpieczeństwem uprawiania boksu. Prezentował i forsował pogląd, że nie będzie zdrowego i bezpiecz-nego boksu dopóki nie będzie bezpiecznych metod treningowych i dopóki do walk bokserskich nie będą dopuszczani wyłącznie zawodnicy doskonale wyszkoleni i przy-gotowani. Podkreślał, że bez właściwych metod treningowych nigdy nie zapewnimy zawodnikom pełnej ochrony ich zdrowia. Był autorem modyfikacji prób czynnościo-wych przydatnych w treningu bokserskim. Rozumiał dylematu współczesnego spor-tu i jego obłędną gonitwę za rekordami, to wierzył w jego humanistyczne wartości i wyrażał życzenie, aby jego celem był pełnia i harmonia ludzkiej osobowości. Swoimi doświadczeniami ortopedy i chirurga sportowego dzielił się na zebraniach nauko-wych i kursach dydaktycznych dla lekarzy sportowych. Przedstawiał je na kolejnych Zjazdach Naukowych Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1957, 1959) i Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w latach 1961–1990. Był czynnym działaczem, pełniąc funkcję skarbnika w Zarządzie Głównym PTMS w kadencjach 1961–1965 i 1974–1987). Jako lekarz, wychowawca wielu pokoleń lekarzy sportowych, miał opi-nię osoby kulturalnej, życzliwej, skromnej i zawsze bardzo pogodnej.

Od początku swojej kariery zawodowej, zyskiwał zaufanie środowiska, w któ-rym pracował. Od 1949 r. należał do Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia, później pracując w sanatorium w Otwocku został wybrany przewodni-czącym Rady Miejscowej. W 1980 r. został członkiem Prezydium Komitetu Zało-życielskiego NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze, przewodniczącym Komisji Koordynacyjnej Pracowników Służby Zdrowia. W stanie wojennym działał w Ko-mitecie Prymasowskim Pomocy Internowanym. Był jednym z założycieli reaktywo-wanego samorządu lekarskiego, wiceprzewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Izb Lekarskich. Powierzono mu godność pierwszego przewodniczącego Okręgowej


185

Izby Lekarskiej w Warszawie, a następnie w drugiej kadencji – wiceprezesa Naczelnej Rady Lekarskiej, później honorowego prezesa Izby Warszawskiej.

W 1948 r. zawarł związek małżeński z Feliksą z Tomaszewskich, lekarzem, z którą miał dwóch synów Jacka (1949) i Stanisława (1951). Zmarł 6 X 2006 r. w War-szawie, pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Tomasz MROZOWSKI (1910–2001)

Lekarz, chirurg, specjalista medycyny sportowej, dr n. med., kierownik Woje-wódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi.

Urodził się 7 III 1910 r. w Warszawie. W 1932 r. po uzyskaniu matury, odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Piechoty w Zambrowie. Po jej ukończeniu wstąpił do Akademii Dentystycznej w Warszawie, w której uzyskał w grudniu 1937 r. dyplom lekarza dentysty i rozpoczął pracę w swoim zawodzie w Warszawie. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Okupację spędził w Warszawie. Po wojnie przeniósł się do Łodzi, gdzie obok pracy lekarza dentysty, studiował medycynę na Uniwersytecie Łódzkim, w którym uzyskał dyplom lekarza medycyny w czerwcu 1949 r. Pracę le-karską kontynuował na oddziałach chirurgicznych szeregu łódzkich szpitali. W latach 1953–1961 był kierownikiem Wojewódzkiej Przychodni Higieny Szkolnej w Łodzi. W 1962 r. został kierownikiem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Ło-dzi, której szefował do pierwszych miesięcy 1971 r. W okresie sprawowania tej funkcji obronił na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie pracę doktorską pt. „Cele działania medycyny sportowej świetle potrzeb społeczeństwa”. Był organizatorem Sympozjum PTMS w Łodzi i czynnym uczestnikiem XIII Zjazdu PTMS w Olsztynie, podczas którego, w szeregu referatów przedstawił swoje poglądy na temat medycyny sportowej jako dyscypliny medycyny pozytywnej. Zmarł 30 I 2001 r. w Łodzi.

Lesław MUSUR (1931-) – biogram na s. 239–240.

Krystyna NAZAR (1939-) – biogram na s. 235.

Tomasz NIEDEK (1923–1995)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych i medycyny wewnętrznej, redaktor działu medycyny sportowej w czasopiśmie „Sport Wyczynowy”, członek ZG PTMS wielu kadencji, w tym jego sekretarz (1963–1965).

Urodził się 22 XII 1923 r. w Warszawie. W 1939 r. ukończył gimnazjum, póź-niej na kompletach przy Liceum im. M. Reja, uzyskał świadectwo dojrzałości. Stydia lekarskie rozpoczął w 1942 r. w Szkole Zaorskiego, kończąc je na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskując dyplom lekarza w 1947 r. Po ich ukończe-niu został asystentem w Zakładzie Fizjologii Człowieka na Wydziale Lekarskim Uni-


186

wersytetu Warszawskiego. W latach 1953–1960 był asystentem w Klinice Zdrowego Człowieka INKF w Warszawie. W 1960 r. rozpoczął pracę w szpitalu Bielańskim i po-został w nim aż do emerytury w 1988 r., pełniąc funkcje ordynatora Oddziału Obser-wacyjnego i IV Oddziału Chorób Wewnętrznych, jednocześnie zastępcy dyrektora (1966–1972). Był zaangażowanym działaczem w środowisku sportowo-lekarskim. Od 1963 r. w kolejnych kadencjach był wybierany w skład ZG PTMS, w tym jego sekretarzem (1963–1965). W 1966 r. rozpoczął współpracę z redakcją czasopisma „Sport Wyczynowy”, redagując rubrykę „Z pracowni lekarza sportowego”. Uczest-niczył we wszystkich zmianach, jakie przechodziło czasopismo, w których proble-matyka medyczna była zawsze obecna. Zamieszczał sprawozdania z obrad Zjazdów i Sympozjów PTMS. Zmarł 6 I 1995 r. w Warszawie.

Danuta ONICHIMOWSKA (1930-)

Lekarz, specjalista medycyny sportowej i chorób wewnętrznych, opiekun me-dyczny kadry narodowej i olimpijskiej wioślarek i wioślarzy, kierownik działu meto-dyczno-organizacyjnego w Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie.

Urodziła się 7 VI 1930 r. w Białymstoku. Od czasu studiów lekarskich zwią-zana z medycyną sportową. Po otrzymaniu dyplomu lekarza w Akademii Medycz-nej w Warszawie (1953), uzyskała stypendium specjalizacyjne Ministerstwa Zdrowia w medycynie sportowej, rozpoczynając specjalizację w zakresie chorób wewnętrz-nych w I Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie. Jedno-cześnie od 1954 r. była pracownikiem naukowym w Zakładzie Medycyny Sportowej Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej w Warszawie i lekarzem sportowym w Głów-nej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie. Przez szereg kadencji była członkiem Komisji Lekarskiej PKOl, opiekunem medycznym kadry narodowej i olimpijskiej wioślarek i wioślarzy. W latach siedemdziesiątych do połowy osiemdziesiątych jako kierownik działu metodyczno-organizacyjnego w Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie miała znaczący wpływ na umacnianie struktur poradnictwa sportowo-lekarskiego na terenie kraju.

Jan Józef ORŁOWSKI (1936–2008)

Lekarz, specjalista w zakresie ortopedii i traumatologii oraz medycyny sporto-wej, profesor, kierownik Kliniki Chirurgii Urazowej Narządów Ruchu CMKP w War-szawie (Szpital Ortopedyczny w Otwocku), były opiekun medyczny drużyny narodo-wej w piłce siatkowej.

Urodził się 22 VI 1936 r. we Lwowie. Maturę uzyskał w Liceum Ogólnokształ-cącym w Mielcu. W roku 1960 uzyskał dyplom lekarza po studiach na Wydziale Le-karskim Akademii Medycznej w Krakowie. Po studiach przeniósł się do Warszawy i rozpoczął specjalizowanie się w zakresie ortopedii i traumatologii. Zaczynał jako


187

asystent w Klinice Chirurgii Urazowej SDL AM w Warszawie, po doktoracie w 1966 r. jako adiunkt, później ordynator Oddziału Urazowo-Ortopedycznego w Szpitalu Or-topedycznym w Otwocku, kończył na stanowisku profesora i kierownika Kliniki Chirurgii Urazowej Narządów Ruchu CMKP w Warszawie. Od lat młodzieńczych związany ze sportem, siatkówką, narciarstwem i tenisem. Był specjalistą w zakresie medycyny sportowej, wykładowcą na kursach unifikacyjnych lekarzy z medycyny sportowej, opiekunem medycznym narodowej drużyny w piłce siatkowej w okresie jej największych sukcesów tego okresu (1965–1972). Powołany jako ekspert w opra-cowaniu programu specjalizacji w zakresie medycyny sportowej (2003). Zmarł 9 X 2008 r. w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Andrzej PARADOWSKI (1936-)

Lekarz, fizjolog, profesor, kierownik Katedry i Zakładu Fizjologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.

Urodził się w 1936 r. Po studiach lekarskich w Akademii Medycznej we Wro-cławiu, został asystentem w Zakładzie Fizjologii macierzystej Uczelni. Po uzyskaniu doktoratu i habilitacji, przeniósł się do Szczecina, na stanowisko kierownika Katedry i Zakładu Fizjologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Wśród szerokich zainteresowań naukowych, szczególną pozycję w dorobku zajmują prace badawcze na temat wpływu uprawiania sportu na rozwój dzieci i młodzieży. Czynnie uczestni-czył w Zjazdach Naukowych PTMS (1990–1993).

Roman PODGÓRSKI (1929-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych i medycyny sportowej, kierownik WPSL w Szczecinie, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego XVI Zjazdu Nauko-wego PTMS w Szczecinie.

Urodził się 12 VIII 1929 r. Dyplom lekarza uzyskał na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Szczecinie (1961). Specjalizował się w chorobach wewnętrz-nych, na początku lat siedemdziesiątych uzyskał specjalizację w zakresie medycyny sportowej. Z poradnictwem sportowo-lekarskim związany od czasu studiów w koń-cu lat pięćdziesiątych. Organizator i pierwszy kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Szczecinie, jako pełno profilowej placówki specjalistycznej, umiejscowionej w Hali Sportowej (1969–1999). Przewodniczył Komitetowi Organi-zacyjnemu XVI Zjazdu Naukowego PTMS w Szczecinie (1977). Wieloletni przewod-niczący oddziału szczecińskiego i w latach 1977–1984 członek Zarządu Głównego PTMS.


188

Jerzy POPINIGIS (1936–2003)

Lekarz, biochemik, profesor, kierownik Katedry Bio-energetyki w Akademii Wychowania fizycznego w Gdańsku.

Urodził się 8 III 1936 r. w Brasławiu (woj. wileńskie). W 1954 r. zdał maturę w Liceum Ogólnokształcącym nr V w Gdańsku Oliwie. Dyplom lekarza uzyskał w 1963 r. po stu-diach na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Gdań-sku. W latach 1959–1977 pracował w kierowanym przez prof. Włodzimierza Mozołowskiego, Zakładzie Chemii Fizjolo-gicznej rodzimej Uczelni, przechodząc kolejne szczeble ka-

riery nauczyciela akademickiego od p.o. asystenta do adiunkta. Stopień doktora nauk medycznych nadał mu Rada Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Gdańsku w 1968 r., na podstawie pracy pt. „Wpływ białek zasadowych i innych związków bio-rących udział w transporcie elektronów na reakcje powstawania i zużywania wiązań wysokoenergetycznych”. Jednocześnie od roku akademickiego 1972/73 zaczął wykła-dać biochemie w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Gdańsku Oliwie (prze-mianowanej później na Akademię Wychowania Fizycznego), która to Uczelnia od 1 IX 1977 r. stała się głównym miejscem pracy. Stopień doktora habilitowanego nadała mu Rada Naukowa Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego w War-szawie, w 1979 r. na podstawie rozprawy pt. „Przepuszczalność błony jako czynnik ograniczający aktywność oddechową mitochondriów”. Przez 12 lat był w tej Uczelni docentem, od 1991 r. profesorem nadzwyczajnym. W 2001 r. został mu nadany tytuł profesora zwyczajnego. Odbył szereg dłuższych i krótszych staży naukowych w wielu pracowniach biochemicznych za granicą, głównie w USA i we Włoszech. Głównym celem badań, które prowadził, było poznanie mechanizmów odpowiedzialnych za patogenezę schorzeń, a tematami prac były: proces oddychania i struktura mitochon-driów, udział wolnych rodników w uszkodzeniach komórek i tkanek oraz metabolizm energetyczny mięśnia szkieletowego i wydolność fizyczna. Za największe swoje sukce-sy uważał m.in. wykazanie w pionierskiej pracy z E. Bertolim, że wolne rodniki mają działanie hamujące i rozkojarzące na proces oksydacyjnej fosforyzacji zachodzący w mitochondriach wyizolowanych z mięśnia szkieletowego człowieka i wątroby szczu-ra oraz kontynuując te prace w następnym dziesięcioleciu, wykazanie, że oksydacyjna fosforyzacja nie ulega zaburzeniu w wyniku krótkotrwałej inkubacji mitochondriów mięśnia szkieletowego człowieka w środowisku o pH = 6.45. Dla praktyki sportowo-lekarskiej opracował w zespole współpracowników test wydolnościowy „sprint versus endurance” pozwalający na określenie stopnia adaptacji oraz wskazującego na określo-ne predyspozycje wysiłkowe badanego. Kierując Katedrą Bioenergetyki, w 1995 r. po-szerzył jej zainteresowania dydaktyczne i naukowe o sprawy żywienia i wspomagania dietetycznego w sporcie. W działalności organizacyjnej, od początku swojej pracy był aktywnym członkiem Senatu AWF w Gdańsku, pełniąc wiele kluczowych funkcji. Jako


189

wybitny ekspert w sprawach biochemii i patologii komórkowej i molekularnej wysiłku fizycznego był członkiem Rady Programowej renomowanych czasopism, m.in. Medy-cyny Sportowej. W ocenie jego uczniów i współpracowników był wielkim autorytetem moralnym i naukowym. Zmarł 6 IX 2003 r.

Eligiusz Arnold PREISLER (1908-2008) – biogram na s. 30 oraz w tomie I, s. 158–160.

Stanisław PTAK (1940-)

Lekarz, specjalista medycyny sportowej i chirurgii urazowo-ortopedycznej, trener piłki nożnej II klasy, kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekar-skiej w Białymstoku (1969–1982) i Bielsku-Białej (1986–1999), współwłaściciel Przy-chodni Sportowo-Rehabilitacyjnej „Zdrowie” w Bielsku-Białej (od 1999), zawod-nik i trener drugoligowej drużyny piłki nożnej, członek Komisji Lekarskiej PZPN i PZN.

Urodził się 20 X 1940 r. w Żywcu. Dyplom lekarza uzyskał w 1968 r. po stu-diach w Akademii Medycznej w Białymstoku. Po stażu podyplomowym, specjalizo-wał się w chirurgii urazowo-ortopedycznej w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Białymstoku pod kierunkiem dr Kazimierza Molskiego. Jednocześnie od 1969 r. kierował Wojewódzką Przychodnią Sportowo-Lekarską w Białymstoku. Specjalista w zakresie medycyny sportowej (1975) i chirurgii urazowo-ortopedycznej (1977). W 1974 r. uzyskał dyplom trenera piłki nożnej II klasy. W latach 1982–1985 pracował jako lekarz specjalista w Libii. Po powrocie do kraju, 1986 r. zorganizował wielopro-filową placówkę sportowo-rehabilitacyjną, obejmując stanowisko kierownika Woje-wódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Bielsku-Białej, w końcu lat dziewięć-dziesiątych przekształconej w zakład niepubliczny o tym samym profilu usługowym. Jednocześnie pracował jako lekarz specjalista na oddziałach urazowo-ortopedycz-nych w szpitalach w Piekarach Śl. (1987–1991) i Pszczynie (1991–1999). Współpra-cuje z Domem Dziecka w Olszówce, organizując imprezy wypoczynkowo-rehabilita-cyjne. Uprawianie sportu wyczynowego rozpoczął jako uczeń szkoły średniej w sekcji piłki nożnej w Klubie Sportowym „Koszarawy” w Żywcu, kontynuując jako student medycyny w drużynach białostockich – „Włókniarz” i „Gwardia”, kończąc karierę za-wodniczą już jako lekarz i trener. Łącząc wykształcenie lekarza specjalisty i osobiste doświadczenie z uprawiania sportu, wykorzystał w pracy społecznej czynnie uczest-nicząc Komisji Lekarskiej Polskiego Związku Piłki Nożnej, praktycznie jako lekarz reprezentacji Polski juniorów i kadry młodzieżowej (1977–1982), lekarz pierwszej reprezentacji (1996–1997) i od 1998 r. jako lekarz Polskiego Związku Narciarskiego, m.in. jako opiekun medyczny grupy skoczków narciarskich, w okresie ich najwięk-szych sukcesów.


190

Stanisław ROUPERT (1887–1945) – biogram na s. 15 oraz w tomie I. s 118–122 Zbigniew RUCIŃSKI (1935–1993)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog, dr hab. med.Urodził się 27 VII 1935 r. s. Stanisława. Studia na Wydziale Lekarskim AM

w Warszawie w latach 1955–1961. Lekarz, internista – kardiolog, wychowanek prof. Jerzego Kucha, dr hab. med. (1989), ordynator Oddziału Wewnętrznego w Szpita-lu w Milanówku-Turczynku, adiunkt w Klinice Rehabilitacji Kardiologicznej Insty-tutu Kardiologii w Warszawie i ordynator w Szpitalu Rehabilitacji Kardiologicznej w Konstancinie, lekarz w Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie. Zajmował się dziejami polskiej myśli kardiologicznej. Redaktor „Kolumny Literac-kiej” w tygodniku „Służba Zdrowia”, jeden z największych poetów polskich, członek Unii Polskich Pisarzy Lekarzy. Jego słynna „Kolęda Polska” napisana w dniach stanu wojennego pozostanie na zawsze w złotej księdze literatury polskiej. Zmarł 14 XI 1993 r.

Paweł RUDNICKI (1917-1993) – biogram na s. 129.

Zbigniew RUSIN (1930-) – biogram na s. 235–236.

Aleksander SKWARCZEWSKI (1915–1972)

Lekarz internista, specjalista medycyny sportowej, kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi (1950–1958).

Urodził się 19 IV 1915 r. w Wilnie. Studia medyczne rozpoczął na Uniwersy-tetu Stefana Batorego w Wilnie. Od r. akad. 1935/36 był członkiem korporacji aka-demickiej Konwent Polonia. W czasie okupacji żołnierz AK, w szefostwie sanitarnym Okręgu Wileńskiego AK. Studia ukończył na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Łódz-kiego (1948). Specjalizował się w chorobach wewnętrznych jako wolontariusz w II Kli-nice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Łodzi. Zorganizował i kierował w latach 1950–1958 Wojewódzką Przychodnią Sportowo-Lekarską w Łodzi, przy ul. Próchnika 11. Był opiekunem Koła Miłośników Medycyny Sportowej, jako zaplecza kadrowego lekarzy sportowych na terenie województwa łódzkiego. Zmarł 1 III 1972 r. w Łodzi, pochowany na Cmentarzu rz.-kat. przy ul. Ogrodowej w Łodzi.


191

Wacław SIDOROWICZ (1905-1982) – biogram na s. 15 oraz w tomie I s. 95–96.

Jerzy SMORAWIŃSKI (1942-) – biogram na s. 132–133. Stanisław SIUTA (1929-)

Lekarz internista, ukończył studia nauczycielskie w Wyższej Szkole Wychowa-nia Fizycznego we Wrocławiu (1953), po których studiował na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we Wrocławiu, uzyskując w 1959 r. dyplom lekarza. Był wielo-letnim lekarzem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Jeleniej Górze, później lekarzem sportowym w zakładzie niepublicznym na tym terenie. Przewod-niczący Komitetu Organizacyjnego XXI Zjazdu Naukowego PTMS w Jeleniej Górze (1993). Członek Komisji Lekarskiej Polskiego Związku Kolarskiego.

Zbigniew SŁAWEK (1932–1989)

Lekarz chirurg, specjalista medycyny sportowej, kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Jeleniej Górze.

Urodził się 6 III 1932 r. Był wieloletnim lekarzem Polskiego Związku Kolar-skiego. Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, inicjator zorganizowania XXI Zjazdu Naukowego Towarzystwa w Jeleniej Górze i przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Zjazdu do przedwczesnej śmierci 11 IX 1989 r.

Zbigniew SOBOLEWSKI (1926-zm.)

Lekarz, specjalista medycyny sportowej i chorób wewnętrznych, dr n. med. (1972), wieloletni kierownik Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Byd-goszczy (1953–1970).

Urodził się 21 III 1926 r. Dyplom lekarza uzyskał w Akademii Medycznej w Łodzi (1952). Specjalizował się w chorobach wewnętrznych w szpitalach w Bydgoszczy, jed-nocześnie w 1953 r. objął kierownictwo Centralnej Wojewódzkiej Poradni Sportowo-Lekarskiej, od 1960 do końca 1970 r. Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Bydgoszczy. Doprowadził do zbudowania samodzielnego gmachu dla Przychodni, utworzenia wymaganej przez ustawę jej pełnej struktury i wyposażenia w nowoczesną aparaturę diagnostyczną (1965). W latach siedemdziesiątych był asystentem w Zakładzie Medycyny Sportowej INKF w Warszawie, jednocześnie kierownikiem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej dla województwa warszawskiego. Był członkiem Ko-misji Lekarskiej Polskiego Związku Kolarskiego (do 1971), później Zespołu lekarskiego


192

przy Polskim Związku Lekkiej Atletyki, opiekunem grupy dziesięcioboistów. W zainte-resowaniach naukowych dominowały problemy biochemii wysiłku fizycznego.

Eugeniusz SZMATŁOCH (1931-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych i kardiologii, profesor, autor pionier-skich badań w zakresie kardiologii sportowej, wieloletni lekarz Polskiego Związku Ko-larskiego, w okresie studiów członek pierwszoligowej drużyny siatkówki AZS Kraków.

Urodził się 2 IV 1931 r. w Rudzie Śląskiej. Dyplom lekarza uzyskał w Akademii Medycznej w Krakowie (1957). W latach 1957–1963 był asystentem w I Klinice Cho-rób Wewnętrznych Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu, od 1963 r. do emerytury w 2001 r., na kolejnych stanowiskach w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie Docent etatowy w Klinice Kardiologii (1978), w latach 1985–2001 kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych, profesor (1990), profesor zw. (2000). W latach 1995–1998 był prezesem Towarzystwa Internistów Polskich. Zasłużony działacz Akademickiego Związku Sportowego w Szczecinie. Czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS (1974–1990).

Karmena STAŃSKOWSKA (1929-) – biogram na s. 236–238.

Gustaw Adolf SZULC (1884–1941) – biogram na s. 14 oraz w tomie I s. 126–128.

Halina SZWARC (1923–2002)

Lekarz, internista i gerontolog, profesor, kierownik Zakładu Kontroli Lekarskiej Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu (1960–1964), Zakładów Profilak-tyczno-Leczniczego (1964—1971) i Kontroli Lekarskiej/Medycyny Sportowej (1972–1993) Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Kierownik Zakładu Gerontolo-gii z Oddziałem Rehabilitacji Gerontologicznej w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego w Warszawie (1975–1981). Twórca pierwszego w Polsce Uniwersytetu

Trzeciego Wieku (1975). Odznaczona orderem Virtuti Militari za działania patrio-tyczne w okresie Drugiej Wojny Światowej.

Urodziła się 5 V 1923 r. w Łodzi, jako Halina Kłąb, c. Wincentego i Marii z d. Włodzimierskiej. Uczęszczała do renomowanego prywatnego gimnazjum żeńskiego Heleny Miklaszewskiej w Łodzi. Przed wojna zrobiła małą maturę i rozpoczęła naukę w Liceum Przyrodniczym. Działała w szkolnej drużynie harcerskiej. W grudniu 1939 r. zgłosiła się do pracy konspiracyjnej w Związku Walki Zbrojnej (późniejsze AK). Na


193

polecenie przełożonych podjęła intensywną naukę języka niemieckiego i wystąpiła o przyznanie Volkslisty. Opuściła dom rodzinny i przeniosła się do Kalisza, gdzie zosta-ła zakonspirowana jako uczennica niemieckiego liceum. Zdobyła uznanie jako świetna uczennica i pianistka. W 1942 r. uzyskała niemiecką maturę z odznaczeniem. Jedno-cześnie cały czas prowadziła działalność wywiadowczą i po odbyciu obowiązkowego stażu pracy jako nauczycielka we wsi Piwonice pod Kaliszem, otrzymała skierowanie do pracy wywiadowczej na tereny niemieckie z punktem wypadowym w Wiedniu. Kamuflażem dla pobytu w Wiedniu były podjęte tam studia na kierunku lekarskim. W ramach tzw. Akcji N, przewoziła na odległe tereny Rzeszy prasę antyhitlerowską. W czasie licznych podróży zbierała jednocześnie informacje wywiadowcze. Szczególną misją była wyprawa do Hamburga z zadaniem zebrania szczegółowych danych o waż-nych, a zamaskowanych obiektach strategicznych, jako celach dla lotnictwa alianckie-go. Inny rodzaj wywiadu prowadziła pracując wiosną 1944 r. w Centralnym Archiwum Medycznym Rzeszy w Berlinie. 23 V 1944 r. została aresztowana w Łodzi i osadzona w więzieniu. W śledztwie torturowana, zachowała się bardzo dzielnie. Dostała wyrok śmieci, szczęśliwie uciekła z kolumny deportowanych więźniarek.

Po wojnie została zweryfikowana jako żołnierz AK, w procesie sądowym mu-siała udowodnić, że Volkslistę podpisała na rozkaz polskiego wywiadu. Wyjechała do Poznania, gdzie podjęła studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego, zaliczając kolejne semestry w skróconych terminach, 13 V 1948 r. uzyskała dyplom lekarza medycyny. Po studiach została asystentem, później starszym asystentem w II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Poznańskiego, kierowanej przez prof. Jana Roguskiego. Na podstawie pracy pt. „Wole endemiczne na terenie powiatów krotoszyńskiego, leszczyńskiego i kaliskiego” w dniu 17 III 1951 r. obroniła pracę doktorską na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu. Represjonowa-na przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, przesłuchiwana i aresztowana, została zwolniona z Kliniki. Dzięki wstawiennictwu prof. J. Roguskiego, została lekarzem fa-brycznym w poznańskim Stomilu, wkrótce kierownikiem Poradni Chorób Tarczycy w Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej w Poznaniu. W 1953 r. zdała egzamin specjalizacyjny II stopnia w zakresie chorób wewnętrznych. Wynikiem siedmiolet-niego dorobku pracy w Poradni była rozprawa na stopień kandydata nauk medycz-nych pt. „Rzadkie objawy choroby Graves-Basedowa w świetle badań własnych”, obroniona w 1959 r. na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi.

W 1960 r. została powołana na stanowisko docenta etatowego w Wyższej Szko-le Wychowania Fizycznego w Poznaniu, gdzie pracowała od 1959 r., jako kierownik Zakładu Kontroli Lekarskiej. W latach 1961–1964 była prodziekanem tej Uczelni. W 1964 r. została przeniesiona służbowo do Warszawy na stanowisko kierownika Zakładu Profilaktyczno-Leczniczego Akademii Wychowania Fizycznego. W Uczel-ni warszawskiej pozostawała do emerytury w 1993 r., pełniąc na różnych etapach reorganizacji struktur, kierownicze stanowiska w Zakładzie Profilaktyczno-Leczni-czym (1964–1971), Zakładzie Kontroli Lekarskiej (1971–1974), Instytucie Medycy-


194

ny Sportowej (1975–1976) i Instytucie Nauk Biologicznych i Rehabilitacji Ruchowej, prowadząc Zakład Medycyny Sportowej do 1993 r. W placówce tej pracowała i pro-wadziła badania w niepełnym wymiarze etatu do 1997 r. W AWF w Warszawie do-centem pozostawała do 1966 r., profesorem nadzwyczajnym do 1984 r., profesorem zwyczajnym od 1984 r. Prodziekanem w kadencji 1965–1968 i prorektorem w latach 1969–1971. Jednocześnie w latach 1975–1981 była kierownikiem Zakładu Geronto-logii z Oddziałem Rehabilitacji Gerontologicznej w Centrum Medycznym Kształce-nia Podyplomowego w Warszawie.

W 1975 r. założyła pierwszy w Polsce Uniwersytet Trzeciego Wieku w Warsza-wie, będąc też przewodniczącą Sekcji Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Polskim To-warzystwie Gerontologicznym (1981–1999). Była członkiem Zarządu (1977-) i wice-prezesem (1987-) Międzynarodowego Towarzystwa Uniwersytetów Trzeciego Wieku (AIUTA), organizatorem XIII Kongresu AIUTA w Warszawie (1987).

Zainteresowania naukowe i badania dotyczyły epidemiologii chorób tarczy-cy i kliniki zaburzeń gruczołów dokrewnych; wpływu wysiłku fizycznego na układ dokrewny i metabolizm; wydolności i sprawności fizycznej załóg pracowniczych w przemyśle oraz osób starszych. Łączyła zainteresowania medycyną sportową i ge-rontologią, wykazując szczególną rolę aktywności ruchowej w profilaktyce przed-wczesnego starzenia się i rehabilitacji gerontologicznej. Wyniki swoich badań prezen-towała wobec dużych interdyscyplinarnych zgromadzeń naukowych w Polsce, m.in. podczas Zjazdów Naukowych Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych (1961), Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (1963–1968), Kongresów Naukowych Kultury Fi-zycznej w 1979 r. w Poznaniu i 1987 r. w Warszawie oraz Sympozjum PTMS w Łodzi w 1985 r. Była uznawanym w skali międzynarodowej autorytetem w zakresie geron-tologii i medycyny sportowej, czynnym uczestnikiem wielu europejskich i świato-wych kongresów naukowych. Ważnym nurtem zainteresowań były badania ofiar II wojny światowej, kombatantów, a w szczególności więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych.

W 1949 r. zawarła związek małżeński z Andrzejem Szwarcem, prawnikiem (późniejszym profesorem). Ze związku tego miała dwoje dzieci: syna Andrzeja, pro-fesora historii w Uniwersytecie Warszawskim i córkę Annę, sędziego w okręgowym sądzie pracy w Warszawie. Rozwiodła się w 1963 r.

Zmarła po długiej i ciężkiej chorobie 28 V 2002 r. w Warszawie. Pochowa-na została z wszelkimi honorami wojskowymi w grobie rodzinnym na warszawskim Cmentarzu Powązkowskim.

Zbigniew SZYGUŁA (1952-)

Specjalista medycyny sportowej, rehabilitacji ogólnej, mgr rehabilitacji rucho-wej, dr n. k.f., nauczyciel akademicki, kierownik Zakładu Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, współzałożyciel


195

i redaktor naczelny kwartalnika „Medicina Sportiva”, członek wielu kadencji Zarządu Głównego PTMS.

Urodził się 22 X 1952 r. w Jaworznie. W 1977 r. ukończył Wydział Lekarski Aka-demii Medycznej w Krakowie, a następnym roku uzyskał magisterium z rehabilitacji ruchowej w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Od 1977 r. zatrudniony w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, jako asystent, adiunkt i kierownik Zakładu Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu. W latach 1987–1993 odbył liczne staże naukowe w znanych ośrodkach medycyny sportowej na świecie m. in. w McMa-ster University w Hamilton (Kanada), Medizinische Hochschule w Hanowerze (Niem-cy) oraz Free University of Brussels (Belgia). Otrzymał stopień doktora nauk wychowa-nia fizycznego na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie (1983). Specjalizację lekarską z rehabilitacji ogólnej ukończył w 1984 r., specjalizację II st z medycyny spor-towej w 1988 r. Równolegle z zajęciami uczelnianymi pracuje jako lekarz sportowy m. in. w własnym gabinecie specjalistycznym w Krakowie. Od 1999 r. pełni funkcję Kon-sultanta Regionalneg/Wojewódzkiego ds. medycyny sportowej na terenie województwa małopolskiego. Autor ponad 130 publikacji naukowych w czasopismach krajowych i za-granicznych. Wśród zainteresowań naukowych dominują problemy wpływu wysiłku fizycznego na układ erytrocytarny. Od 1997 r. jest współzałożycielem i redaktorem na-czelnym kwartalnika „Medicina Sportiva”, współorganizatorem tradycyjnych Między-narodowych Sympozjów „Medicina Sportiva”, Zjazdów i Kongresów Naukowych PTMS oraz konferencji „Medicina Sportiva Practica”. Czynny uczestnik Zjazdów i sympozjów Naukowych PTMS, wielokrotnie wybierany do władz Towarzystwa.

Kazimierz SZYSZKA (1942-)

Lekarz, farmakolog, pediatra, profesor, kierownik Katedry Medycznych Pod-staw Kultury Fizycznej i Zakładu Medycyny Sportowej i Promocji Zdrowia Zamiej-scowego Wydziału Wychowania Fizycznego poznańskiej Akademii Wychowania Fi-zycznego w Gorzowie Wlkp.

Urodził się 10 I 1942 r. W latach 1960–1966 studiował na Wydziale Lekar-skim Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Po uzyskaniu dyplomu lekarza, pozostał pracownikiem naukowym tej Uczelni na stanowisku asystenta w Zakładzie Farmakologii, w kolejnych latach do doktoracie (1972) – adiunktem, po habilitację w 1976 r. („Badania nad uciążliwością farmakologicznej regulacji transportu tryp-tofanu do mózgu”). W 1975 r. uzyskał specjalizacje z pediatrii. Od 1978 do 1988 r. pracował w Zakładzie Morfofizjologii Instytutu Wychowania Fizycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Szczecinie (od 1982 r. włączonej do Uniwersytetu Szczeciń-skiego). W 1988 r. przeniósł się do Gorzowa Wlkp., obejmując kierownictwo placó-wek dydaktyczno-naukowych na Zamiejscowym Wydziale Wychowania Fizycznego poznańskiej AWF. Jest kierownikiem Katedry Medycznych Podstaw Kultury Fizycz-nej i Zakładu Medycyny Sportowej i Promocji Zdrowia. W 2004 r. uzyskał tytuł pro-


196

fesora medycyny. Autor podręczników, monografii i oryginalnych prac naukowych, w większości dotyczących zagadnień medycznych kultury fizycznej. Od wielu dzie-sięcioleci czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS.

Mariusz TANIEWSKI (1931-)

Lekarz specjalista otolaryngolog, profesor, kierownik Zakładu Medycyny Sportowej Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku (1983–2001).

Urodził się 9 IX 1931 r. w Warszawie. Studia medyczne rozpoczął na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego, kończąc w 1953 r. na Akademii Medycznej w Szczecinie. Specjalizował się w otolaryngologii. Tytuł doktora medycyny uzyskał w 1963 r. Był wieloletnim ordynatorem Oddziału Otolaryngologicznego Szpitala Po-wiatowego w Białogardzie. W okresie 1972–1983 pracował w Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. Habilitował się w 1976 r. W 1983 r. objął stano-wisko kierownika Zakładu Medycyny Sportowej Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku. Został profesorem nadzwyczajnym tej uczelni. Po przejściu na emery-turę, został kierownikiem Zakładu Rekreacji i Promocji Zdrowia w Wyższej Szkole Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku. Był czynnym uczestnikiem Zjazdów Naukowych PTMS i przewodniczącym Komisji Rewizyjnej ZG PTMS (1993–1999). Autor liczny publikacji naukowych, monografii i podręczników, szczególnie z zakresu problemów związanych ze zmysłem słuchu i równowagi w odniesieniu do uprawianego sportu.

Mieczysław TOMASIK (1930-) – biogram na s. 135–136.

Wiesław TOMASZEWSKI (1957-)

Lekarz sportowy, ortopeda i traumatolog, dr n. med., redaktor naczelny czaso-pisma „Medycyna Sportowa”.

Urodził się 5 I 1957 r. w Warszawie. W 1982 r. ukończył studia lekarskie w Aka-demii Medycznej w Warszawie. W latach 1983–1991 pracował jako asystent i starszy asystent w Klinice Ortopedii II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warsza-wie. W tym okresie uzyskał II st. specjalizacji w zakresie medycyny sportowej i II st. specjalizacji w zakresie ortopedii i traumatologii. Jednocześnie od 1985 r. zajmował się praktycznie medycyną sportową jako lekarz kilku kolejnych Polskich Związków Sporto-wych. W okresie 1993–1996 pełnił funkcję zastępcy ordynatora Oddziału Ortopedycz-no-Urazowego w Szpitalu Czerniakowskim w Warszawie. Od 2000 do 2005 r. współ-pracował z Kliniką Rehabilitacji Akademii Medycznej w Bydgoszczy. Po obronie pracy pt. „Rola wapnia w modulującym działaniu promieniowania laserowego na śródbłonek i mięśniówkę gładką naczyń” otrzymał stopień doktora n. medycznych na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Bydgoszczy. Od 2005 r. jest pracownikiem Wyższej Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu. Od 1992 r. nadzoruje pracę wydawnictwa naukowego


197

Medsportpress wydającego czasopisma medyczne m.in. „Medycyna Sportowa”, „Orto-pedia Traumatologia Rehabilitacja”, „Fizjoterapia Polska” i „Acta Neuropsychologica”. Był wielokrotnym organizatorem Zjazdów i Kongresów Naukowych o znaczącej randze i zasięgu międzynarodowym, m.in. XXV Jubileuszowego Kongresu Naukowego PTMS w Warszawie (2002). W wielu kolejnych kadencjach od 1993 r. wybierany do władz PTMS. Jest autorem artykułów naukowych, popularnonaukowych i sześciu publikacji książkowych.

Tadeusz TRZASKA (1940-)

Lekarz, specjalista ortopeda i traumatolog, ordynator Oddziału Ortopedii, Chirurgii Urazowej i Traumatologii Sportu w Szpitalu w Puszczykowie, profesor.

Urodził się 25 IV 1940 r. w Olkuszu. Po ukończeniu w 1957 r. LO w Olkuszu, studiował w latach 1957–1964 medycynę na Akademii Medycznej w Poznaniu. Po sta-żu podyplomowym od 1966 r. do 1979 był asystentem i adiunktem w Klinice Ortopedii w Instytucie Ortopedii i Rehabilitacji AM w Poznaniu. Doktorat w 1973 r. Od 1979 jest ordynatorem Oddziału Ortopedii, Chirurgii Urazowej i Traumatologii Sportu w Szpi-talu w Puszczykowi, od 1992 r. wykładowcą w Katedrze Medycyny Sportu AWF w Po-znaniu i od 1995 r. kierownikiem Wielkopolskiego Ośrodka Chirurgii Kolana i Artro-skopii. Habilitacja w 2000 r. Profesor nadzwyczajny AWF w Poznaniu (2002). Członek Komisji Lekarskiej Polskiego Związku Zapaśniczego (1985–2001) i Komisji Medycznej PKOl (od 1990 r.), był w składzie ekipy lekarskiej reprezentacji Polski na Igrzyskach Olimpijskich (1996, 2000). Czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS.

Józef Edmund WĄSIK (1927–1993)

Lekarz sportowy, chirurg, ortopeda, traumatolog, ordynator Oddziału Urazowego w Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich, chirurg i zastępca kierownika Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Katowicach.

Urodził się 25 VI 1927 r. w Murkach w pow. pszczyń-skim, syn Józefa i Marii z d. Kania. W latach 1947–1952 stu-diował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego. Dyplom lekarza otrzymał 28 VIII 1952 r; we wrześniu tego

roku nakazem pracy został skierowany do Wojewódzkiego Szpitala Chirurgii Urazo-wej w Piekarach Śl. W 1957 r. uzyskał specjalizację II st. z chirurgii urazowej i orto-pedycznej, w 1959 – specjalizację II st. z medycyny sportowej. W 1960 r. został mia-nowany ordynatorem Oddziału Urazowego (męskiego), w którym były wydzielone łóżka dla urazów sportowych. Od 1953 r. pracował również jako chirurg i zastępca kierownika Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Katowicach. Dn. 15 V


198

1965 r. uzyskał na Wydziale Lekarskim Śląskiej Akademii Medycznej stopień doktora medycyny na podstawie dysertacji pt. „Zagadnienie uszkodzenia łękotek stawu ko-lanowego w świetle leczenia operacyjnego”, napisanej pod kierunkiem prof. Gabriela Wejsfloga. Po utworzeniu w 1976 r. Specjalistycznego Zespołu Urazowo-Ortopedycz-nego i Rehabilitacji „Repty-Piekary”, został powołany na stanowisko lekarza naczel-nego tego ośrodka. Czynny uczestnik Zjazdów Naukowych PTMS. W maju 1983 r. przeszedł na rentę inwalidzką. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim OOP. Żo-naty od 1956 r. z Ireną Dybek, farmaceutą, miał syna Tomasza (dr n. biol.). Zmarł 23 VIII 1993 r. i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Katowicach.

Marian Allan WEISS (1921–1981)

Lekarz, ortopeda i rehabilitant, traumatolog sportowy w Centrum Medycyny Sportowej, członek Rady Naukowej Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej, profe-sor i kierownik Katedry i Kliniki Rehabilitacji Akademii Medycznej w Warszawie.

Urodził się 30 VI 1921 r. w Kaliszu, syn Ignacego i Vally. Studia lekarskie rozpoczął przed II wojną światową na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Tamże uzyskał dyplom lekarza w 1944 r., zweryfikowany 12 III 1946 r. na Wydzia-le Lekarskim Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie. W 1947 r. podjął pracę na stanowisku asystenta w Centralny Instytucie Chirurgii Urazowej w Warszawie, kie-rowanym przez prof. Adama Grucę. Jednocześnie podjął pracę w Dziale chirurgii urazowej w Centrum Medycyny Sportowej w Warszawie i przejął na wiele lat opiekę nad Ośrodkiem Klinicznym w Ciechocinku, poświęciwszy się głównie schorzeniom narządu ruchu. Członek Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i czynny uczestnik Walnego Zjazdu Stowarzyszenia w 1948 r. Od 1949 r. swoje życie zawodowe związał ze Szpitalem Chirurgii Kostnej w Konstancinie, przekształconym następnie w Sto-łeczne Centrum Rehabilitacji. W 1951 r. uzyskał stopień doktora medycyny. Po po-wołaniu Instytut Naukowego Kultury Fizycznej w 1953 r. został powołany na członka Rady Naukowej. Czynne zainteresowania traumatologia sportową przejawiał w la-tach 1948–1960. W 1962 r. objął kierownictwo Katedry i Kliniki Rehabilitacji Akade-mii Medycznej w Warszawie. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1967 r., a w 1975 – zwyczajnego. Obdarzony zmysłem wynalazczym, unowocześnił już istniejące oraz wprowadził nowe metody m.in. w korekcji uszkodzeń i deformacji kręgosłupa oraz wydłużania kończyn. Zmarł 17 VII 1981 r. w Warszawie, tamże pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim na Powązkach.


199

Jerzy WIDUCHOWSKI (1943-)

Lekarz sportowy, ortopeda i traumatolog, dr hab. n. med., ordynator Oddziału w Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej w Piekarach Śl. Wieloletni lekarz kadry narodowej i olimpijskiej Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Przez wiele kadencji Członek Zarządu Głównego PTMS.

Urodził się w 19 V 1943 r. w Wilkowicach (bielsko-bialskie). Studia lekarskie na Śląskiej Akademii Medycznej ukończył w 1968 r. Od 1972 r. zatrudniony w Wo-jewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej w Piekarach Śl., od stanowiska asystenta do ordynatora. Posiada specjalizacje II st. w zakresie ortopedii i traumatologii (1975) i medycyny sportowej (1974). Na podstawie dysertacji pt. „Sposób postępowania chirurgicznego w przypadku uszkodzenia łękotki i jego wpływ na dalsze losy sta-wu kolanowego u sportowców wyczynowych”, uzyskał na Wydziale Lekarskim ŚAM w 1979 r. stopień doktora medycyny. Tytuł doktora habilitowanego medycyny otrzy-mał w grudniu 2003 r. („Artroskopia w diagnostyce i leczeniu uszkodzeń urazowych oraz schorzeń stawu kolanowego”). Jednocześnie w pierwszych dziesięcioleciach pra-cy zawodowej był lekarzem Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Kato-wicach, lekarzem klubowym i przez 25 lat członkiem Komisji Lekarskiej Polskiego Związku Hokeja na Lodzie, w okresie 1984–1995 przewodniczącym tej Komisji oraz członkiem Komisji Medycznej INF. Był szefem polskich misji medycznych na Igrzy-skach Olimpiad Zimowych w Calgary (1988) i Albertville (1992) oraz członkiem Ko-misji do Zwalczania Dopingu w Sporcie. Od 1999 r. jest Konsultantem Regionalnym/Wojewódzkim ds. medycyny sportowej na terenie województwa śląskiego. Przez wiele kadencji, z wyboru jest Członkiem Zarządu Głównego PTMS. Autor ponad 150 publikacji w czasopismach naukowych i 4 monografii wydanych w formie książ-kowej. Od 2001 r. był redaktorem naczelnym periodyku naukowego Sekcji „Kolano”, a od 2004 r. redaktorem naczelnym dwujęzycznego kwartalnika „Chirurgia Kolana, Artroskopia, Traumatologia Sportowa”.

Zdzisław ZAJĄCZKOWSKI (1911–1997) – biogram na s. 29 oraz w tomie I s. 164–166.

Konstanty ZAŁOGA (1919–1991)

Lekarz chirurg, profesor, kierownik Kliniki Chirurgicznej w Akademii Me-dycznej w Łodzi, lekarz-konsultant Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi.

Urodził się 17 I 1919 r. w Czelabińsku na Syberii, skąd powrócił do Polski w 1920 r. Po ukończeniu szkoły podstawowej, uczęszczał do I Państwowego Gimna-zjum i Liceum im. M. Kopernika w Łodzi, maturę uzyskał w Łasku. Studia na Wydzia-


200

le Lekarskim Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego rozpoczął w 1937 r. jako podchorąży Szkoły Podchorążych Sanitarnych w Warszawie, podczas okupacji kontynuował na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. We wrześniu 1939 r. służył w Szpitalu Polowym nr 62. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Od 1 III 1945 r. rozpoczął pracę jako lekarz miejscowy w Szpitalu im. Św. Rodziny w Łodzi. W 1946 r. otrzymał na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego dyplom lekarza. W latach 1947–1949 odby-wał służbę wojskową jako lekarz jednostki. Po demobilizacji rozpoczął w 1949 r. pracę w kierowanej przez prof. Mariana Stefanowskiego I Klinice Chirurgicznej Uniwersy-tetu Łódzkiego na stanowisku asystenta. Dyplom dr medycyny uzyskał w 1950 r. na podstawie pracy pt. „Witamina K w chirurgii”. Od tego roku był starszym asystentem, później adiunktem (1961–1969), docentem (1969–1978), a w latach 1978–1990 pro-fesorem nadzwyczajnym. Kierownictwo I Kliniki Chirurgicznej Akademii Medycznej w Łodzi przejął po prof. M. Stefanowskim 1 I 1970 r. W latach 1949–1955 był chirur-giem w Centralnej Wojewódzkiej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Łodzi, aktywnym członkiem Koła Łódzkiego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i autorem oryginal-nych opracowań z zakresu traumatologii sportowej. W 1955 r. zorganizował Przychod-nię Chorób Żył przy Klinice, której działalność służyła leczeniu ponad 10 000 kobiet pracujących w przemyśle włókienniczym. Ten olbrzymi materiał chorych leczonych różnymi sposobami zaowocował monografią oraz rozprawą habilitacyjną pt. „Zmiany ciśnienia żylnego w chorobach żył kończyn dolnych”. Był autorem monografii „Choro-by żył kończyn dolnych”. Był promotorem 4 doktoratów i opiekunem 3 habilitacji oraz kierownikiem specjalizacji II st. z zakresu chirurgii 10 lekarzy.

Zmarł 8 VIII 1991 r. w Łodzi i tamże pochowany na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej.


201

KALENDARIUM DZIEJÓW MEDYCYNY SPORTOWEJ

W POLSCE (1951 – 2000)

OKRES KSZTAŁTOWANIA STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH MEDYCYNY SPORTOWEJ DO USTANOWIENIA SPECJALIZACJI

LEKARSKIEJ (1951 – 1960).

ETAP TWORZENIA PAŃSTWOWEGO SYSTEMU PORADNICTWA SPORTOWO-LEKARSKIEGO

I ZESPOŁOWYCH BADAŃ NAUKOWYCH (1951 – 1956).

1951

*Powoływanie Centralnych Wojewódzkich Poradni Sportowo-Lekarskich, jako

państwowych zakładów leczniczych, utrzymywanych z kredytów Ministerstwa Zdrowia.

9 IINadanie statutu Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie, powoła-

nej na podstawie pisma okólnego Ministra Zdrowia z dnia 25 IV 1950 r. Uprzednio była to jedna z Centralnych Wojewódzkich Poradni Sportowo-Lekarskich utworzo-nych na podstawie pisma okólnego Ministra Zdrowia z dnia 8 XI 1949 r. i nadania statutu podobnym pismem z dnia 22 IX 1950 r.

17 – 21 IIFinansowane przez Ministerstwo Zdrowia badania wpływów stanów starto-

wych oraz wysiłków trwałych na elektrokardiogram narciarzy.*

Dyrektorem Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej został dr Zdzisław Zającz-kowski, uprzednio (od 1947 r.) dyrektor Centrum Medycyny Sportowej i Centralnej Wojewódzkiej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie.

202

Kalendarium dziejów medycyny sportowej w Polsce (1951 – 2000)

7–8 XIIV Walny Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Konferencja Naukowa

Medycyny Sportowej w Warszawie. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył dr Juliusz Majkowski.

Na funkcję prezesa SLS wybrano ponownie dr Juliusza Majkowskiego (Warszawa).

1952

VKolegium Ministerstwa Zdrowia i Głównego Komitetu Kultury Fizycznej

podjęło uchwałę dotyczącą ustanowienia w przyszłości specjalizacji lekarskiej z medycyny sportowej.

*Dr Wacław Sidorowicz, tworzy bazę kształcenia lekarzy sportowych (Klinika Spor-

towa Zdrowego Człowieka) przy II Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie, kierowanej przez prof. dr med. Mściwoja Semerau-Siemianowskiego.

1953

10 IIInstrukcja Ministra Zdrowia w sprawie norm badań sportowo-lekarskich.

11 IIInstrukcja Ministra Zdrowia w sprawie opieki sportowo-lekarskiej w czasie

treningów i zawodów sportowych.

15 IIIPorozumienie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i mi-

nistra Zdrowia w sprawie badań sportowo-lekarskich.

1 IVStanowisko dyrektora Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie ob-

jął dr med. Wacław Sidorowicz.

10–11 IVKonferencja poświęcona zagadnieniom opieki lekarskiej w Wyższych Szkołach

Wychowania Fizycznego w Warszawie.

19–24 VKompleksowe badania naukowe uczestników odbywających się w Warszawie

Mistrzostw Europy w boksie.

203


1 IXOtwarcie Kliniki Zdrowego Człowieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycz-

nej, w obrębie I Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie na podstawie porozumienia z jej kierownikiem prof. dr Andrzejem Biernackim. Pierw-szym kierownikiem Kliniki Zdrowego Człowieka INKF był doc. dr med. Tadeusz Orłowski, a po nim od 1954 r. intensywną działalność naukową rozwijał dr med. Stanisław Bober.

28 XIVI Walny Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Konferencja Naukowa

Medycyny Sportowej w Poznaniu. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył doc. dr med. Eligiusz Preisler.

Na funkcję prezesa SLS wybrano dr Zdzisława Zajączkowskiego (Warszawa).

29 IXZarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej w po-

rozumieniu z Ministrem Zdrowia w sprawie badań sportowo-lekarskich wg wytycz-nych Instrukcji „O opiece lekarskiej w sporcie” z dnia 15 XII 1950 r.

1954

31 IIIZarządzenie Ministra Zdrowia o przyznawaniu dla lekarzy stypendiów specjali-

zacyjnych, m.in. przyznanych dla lekarzy rozpoczynających specjalizację z chorób we-wnętrznych jako warunek specjalizowania się w przyszłości z medycyny sportowej.

*Powołanie Komisji Lekarskiej Polskiego Komitetu Olimpijskiego, pod prze-

wodnictwem dr Zdzisława Zajączkowskiego.

1955

VIIOrganizacja opieki lekarskiej, w szczególności zabezpieczenie opieki sporto-

wo-lekarskiej uczestników V Festiwalu Młodzieży w Warszawie.

1956

1 – 9 VKompleksowe badania fizjologiczne uczestników kolarskiego wyścigu „War-

szawa – Berlin – Praga 1956”.*

204


Wydano monografię Wandy Czarnockiej-Karpińskiej pt. „Czynnościowe ba-danie układu krążenia w praktyce lekarsko-sportowej”.

31 V – 2 VIUdział przedstawicieli polskiej nauki w 11. Światowym Kongresie FIMS w Luk-

semburgu. Przyjęto ponownie Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych do FIMS.

ETAP ROZSZERZANIA ZAINTERESOWAŃ MEDYCYNY SPORTOWEJ PROCESEM UMACNIANIA ZDROWIA I PREWENCJI CHORÓB OGÓŁU

SPOŁECZEŃSTWA (1957 – 1960)

1957

17–18 XIIVII Walny Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Konferencja Naukowa

w Krakowie. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył dr Jerzy Jedliński.Na punkcję prezesa SLS wybrano doc. dr med. Eligiusza Preislera (Poznań).

1958

25 VZarządzeniem Ministra Zdrowia, medycyna sportowa została uznana jako

specjalizacja lekarska II stopnia.

28 V – 3 VICzynny udział polskich lekarzy sportowych w 12. Światowym Kongresie FIMS

w Moskwie. Stowarzyszenie Lekarzy Sportowych, reprezentowało 8 delegatów i 26 uczestników wycieczki zorganizowanej przez Stowarzyszenie.

1 XPowołanie Katedry Medycyny Sportu na Wydziale Lekarskim Akademii Me-

dycznej w Poznaniu. Kierownikiem Katedry został doc. dr med. Eligiusz Preisler.

1959

30 IIIUkazał się numer „Polskiego Tygodnika Lekarskiego” poświęcony medycynie

sportowej z artykułem wprowadzającym autorstwa doc. dr med. Wandy Czarnoc-kiej-Karpińskiej.

205


20 – 21 XIVIII Walny Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Ogólnopolska Konfe-

rencja Naukowa Medycyny Sportowej we Wrocławiu. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył dr Lechosław Dec.

Na funkcję prezesa SLS wybrano ponownie doc. dr med. Eligiusza Preislera (Poznań).

1960

9 IVInstrukcja Ministra Zdrowia w sprawie ramowej struktury organizacyjnej wo-

jewódzkich przychodni (poradni) sportowo-lekarskich jako jednostek wchodzących w skład Zespołów Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych lub w pojedynczych przypadkach placówek samodzielnych.

31 XISympozjum Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych „Fizjopatologia Postawy”

w Bydgoszczy

OKRES UMACNIANIA MEDYCYNY SPORTOWEJ JAKO DZIEDZINY INTERDYSCYPLINARNEJ (1961 – 1974)

ETAP PRZEKSZTAŁCANIA STOWARZYSZENIA LEKARZY SPORTOWYCH W POLSKIE TOWARZYSTWO MEDYCYNY SPORTOWEJ (1961 – 1967)

1961

14 IVPrzekształcenie Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Centralna Przychod-

nię Sportowo-Lekarską w Warszawie z określeniem jej struktury organizacyjnej. Dy-rektorem Przychodni pozostaje dr med. Wacław Sidorowicz.

18 – 19 XIIX Walny Zjazd Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych i Ogólnopolska Konfe-

rencja Naukowa Medycyny Sportowej w Łodzi. Komitetowo organizacyjnemu prze-wodniczył doc. dr med. Władysław Czerucki.

Podjęto uchwałę o przekształceniu Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Pol-skie Towarzystwo Medycyny Sportowej.

206


Na funkcję prezesa PTMS wybrano prof. dr med. Włodzimierza Missiuro (Warszawa).

1962

*Wydanie książki dr med. Wacława Sidorowicza pt. „Zarys metodyki badań

i poradnictwa sportowo-lekarskiego”.

1963

*Określono zakres programu specjalizacji z medycyny sportowej, dostosowany

do zaleceń Zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 XIII 1962 r.*

Powołanie dr Zdzisława Zajączkowskiego na stanowisko specjalisty krajowego w zakresie medycyny sportowej.

1 VIIPowołanie Działu Kontroli Lekarskiej w Ośrodku Przygotowań Olimpijskich

w Gdańsku-Oliwie.

1 XDr Stefan Krzepkowski został powołany na stanowisko Dyrektora Centralnej

Przychodni Sportowo-Lekarskiej.

7 – 8 XIIX Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Warszawie.

Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył prof. dr med. Włodzimierz Missiuro.Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie prof. dr med. Włodzimierza

Missiuro. (Warszawa).

1964

*Ukazała się publikacja dr med. Stanisława Kozłowskiego, popularyzująca me-

todę pośredniego pomiaru maksymalnego zużycia tlenu jako próby zdolności wysił-kowej w sporcie.

207


1965

12 XIIXI Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Poznaniu.

Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył dr Paweł Rudnicki.Na funkcję prezesa PTMS wybrano doc. dr med. Seweryna Łukasika (Wro-

cław).

1966

1 VIWprowadzenie książeczki sportowo-lekarskiej jako dokumentu obowiązują-

cego w sportach walki, zawodników ligowych piłki nożnej i czołówki pozostałych dyscyplin sportowych.

1967

11 IVZmarł prof. dr med. Włodzimierz Missiuro (1892–1967), prekursor medycy-

ny sportowej, wybitny fizjolog, pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

ETAP DOSTOSOWYWANIA KWALIFIKACJI LEKARZY SPORTOWYCH DO USTAWOWO OKREŚLONYCH ZADAŃ MEDYCYNY SPORTOWEJ

(1968 – 1974)

1968

19 – 20 IXII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Wrocła-

wiu. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył doc. dr med. Seweryn Łukasik.Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie doc. dr med. Seweryna Łukasi-

ka (Wrocław). Prezes Towarzystwa przedstawił wytyczne badań naukowych w dzie-dzinie medycyny sportowej.

15 – 16 VICzynny udział polskich lekarzy sportowych w 16. Światowym Kongresie FIMS

w Hanowerze. Dr Jerzy Moskwa reprezentował Międzynarodową Federację Boksu Amatorskiego (AIBA) na zebraniu obradującej podczas Kongresu, Międzyfederalnej Komisji Lekarskiej FIMS.

208


18–19 XI Krajowe Sympozjum z Biochemii Sportu, organizowane przez Zakład Bio-

chemii Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu.

1969

30 VIIRozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie badań lekar-

skich osób uprawiających w sposób zorganizowany ćwiczenia ruchowe.

9 – 11 XXIII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Olsztynie.

Zjazd był połączony z Konferencją Komisji Badań Wpływu Ćwiczeń na Organizm Komitetu Fizjologii PAN („Stężenie podstawowych metabolitów przemiany węglo-wodanowej, białkowej i tłuszczowej oraz aktywność enzymów u młodocianych”). Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył dr med. Jan Chmiel.

Na funkcję prezes PTMS wybrano ponownie doc. dr med. Seweryna Łukasika (Wrocław).

1970

24–25 IVKonferencja naukowa nt. „Problemy racjonalizacji metod masowego uspraw-

nienia fizycznego i ćwiczeń profilaktycznych w wychowaniu fizycznym młodzieży”, organizowana przez Komisję Badań Wpływu Ćwiczeń Fizycznych na Organizm Ko-mitetu Nauk Fizjologicznych PAN w Poznaniu (w ramach obchodów 50-lecia Wy-działu Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego).

*Wydano podręcznik doc. dr med. Wacława Sidorowicza pt. „Poradnictwo

Sportowo-Lekarskie”.*

Wydano monografię pod redakcją doc. dr med. Stanisława Kozłowskiego pt. „Fizjologia wysiłków fizycznych”.

6 – 11 IXCzynny udział polskich lekarzy sportowych w 18. Światowym Kongresie FIMS

w Oxfordzie.*

Dr Zdzisław Zajączkowski opublikował artykuł pt. „Próba zdefiniowania me-dycyny sportowej”.

209


1971

4 IXZmarła prof. dr med. Wanda Czarnocka-Karpińska (1894–1971), prekursor

medycyny sportowej i twórca szkoły radiologii sportowej.

10–11 XIIKonferencje naukowe nt. „Gospodarka mineralna w procesie przystosowania

ustroju do obciążeń fizycznych” i „Wpływ wysiłku fizycznego na procesy przemiany węglowodanowej”, organizowane przez Komisję Badań Wpływu Ćwiczeń Fizycznych na Organizm Komitetu Nauk Fizjologicznych PAN, wraz z Wojewódzką Przychod-nią Sportowo-Lekarską w Bydgoszczy.

18 XIIKonferencja szkoleniowa zorganizowana przez Zakład Medycyny Sportowej

Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej i Zespół Lekarski Polskiego Komitetu Olim-pijskiego nt. „Ocena wydolności fizycznej w sporcie” w Warszawie.

1972

9–10 VIXIV Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Katowi-

cach. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył doc. dr med. Lechosław Dec.Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie prof. dr med. Seweryna Łuka-

sika (Wrocław).

8 – 9 XIISympozjum nt. „Problemy ergometrii w medycynie współczesnej”, organizo-

wane przez Komisję Badań Wpływu Ćwiczeń Fizycznych na Organizm Komitetu Fi-zjologii VI Wydziału PAN w Poznaniu.

1973

VIZatwierdzony przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego pro-

gram specjalizacji II stopnia z medycyny sportowej jako specjalności pochodnej od specjalności podstawowych, dostosowany do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 III 1973 r.

210


30 XI-1 XIISympozjum nt. „Fizjologia i fizjopatologia ustroju w stanach ograniczonej ak-

tywności ruchowej i jej aspekty psychologiczne”, organizowane przez Komisję Badań Wpływu Ćwiczeń Fizycznych na Organizm Komitetu Fizjologii VI Wydziału PAN w Poznaniu.

1974

18 IIKolegia Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Głównego Komitetu

Kultury Fizycznej i Turystyki wypracowały dokument pt. „Opieka zdrowotna nad uprawiającymi różne formy kultury fizycznej i turystyki.

10 IXWytyczne Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie organizacji opieki

sportowo-lekarskiej nad osobami uprawiającymi sport i inne formy kultury fizycznej oraz turystykę kwalifikowaną.

*Wydano w formie wielonakładowej broszury opracowanie pt. „Podstawy kwa-

lifikacji do uprawiania sportu wyczynowego”.

18 – 20 IXCzynny udział polskich lekarzy sportowych w 3. Europejskim Kongresie Me-

dycyny Sportowej w Budapeszcie.

27–28 IXXV Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Łodzi.

Zjazd był połączony z Konferencją Komisji Badań Wpływu Ćwiczeń na Organizm Komitetu Fizjologii PAN („Profilaktyka zespołów hipokinezji”). Komitetowi organi-zacyjnemu przewodniczył dr med. Henryk Kuński.

Na funkcję prezesa PTMS wybrano doc. dr med. Stanisława Kozłowskiego (Warszawa).

211


OKRES WZGLĘDNEJ DECENTRALIZACJI PORADNICTWA SPORTOWO-LEKARSKIEGO (1975 – 1987)

ETAP PRZEJMOWANIA NOWYCH ZADAŃ PRZEZ SZCZEBEL WOJEWÓDZKI MEDYCYNY SPORTOWEJ (1975 – 1981)

1975

1 IIIMinister Zdrowia i Opieki Społecznej wyznaczył Wojewódzkie Przychodnie

Sportowo-Lekarskie do sprawowania nadzoru specjalistycznego oraz powołał kon-sultantów wojewódzkich.

15 IVMinister Zdrowia i Opieki Społecznej i Przewodniczący Głównego Komite-

tu Kultury Fizycznej i Turystyki podpisali dokument pt. „Porozumienie w sprawie współpracy przychodni sportowo-lekarskich z Instytutem Medycyny Sportowej AWF i zakładami kontroli lekarskiej wyższych uczelni wychowania fizycznego oraz Polską Federacją Sportu”.

1 XPowołanie Pracowni Medycyny Sportowej w Akademii Medycznej w Łodzi.

Kierownictwo Pracowni Rektor Uczelni powierzył dr med. Henrykowi Kuńskiemu.

1976

31 V – 1 VIMiędzynarodowe Sympozjum Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej

i Polskiej Federacji Sportu pt. „Medyczne problemy sportu w wieku rozwojowym” w Łodzi.

9 XIISympozjum Komisji Badań Wpływu Ćwiczeń Fizycznych na Organizm Komi-

tetu Fizjologii PAN pt. „Fizjologia i psychologia ćwiczeń rehabilitacyjnych stosowa-nych w chorobach wewnętrznych i zawodowych” w Poznaniu.

1977

VIOpublikowano projekt „Zasad etyczno-deontologicznych Polskiego Towarzy-

stwa Medycyny Sportowej”.

212


13 – 14 XIXVI Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Szczecinie. Komite-

towi organizacyjnemu przewodniczył dr Roman Podgórski.Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie prof. dr med. Stanisława Ko-

złowskiego Warszawa).

9–10 XIIII Konferencja „Przyrodnicze podstawy kultury fizycznej, aktualny stan ba-

dań”, zorganizowana w Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu.

1978

VRozszerzenie zakresu terytorialnego nadzoru przez dotychczasowych konsul-

tantów wojewódzkich.

1979

6 – 8 XXVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Bydgoszczy. Komi-

tetowi organizacyjnemu przewodniczył dr med. Mieczysław Tomasik.Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie prof. dr med. Stanisława Ko-

złowskiego (Warszawa).

16 XIZarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Spor-

tu oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie opieki medycznej nad za-wodnikami w czasie zawodów w sporcie wyczynowym.

21–24 XII Kongres Naukowy Kultury Fizycznej i Sportu w Poznaniu, z czynnym uczest-

nictwem przedstawicieli środowiska sportowo-lekarskiego, m.in. prezesa PTMS.

1980

*Sformalizowanie współpracy Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej

w Warszawie z Oddziałem Chirurgii Urazowej i Ortopedycznej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Warszawie, w przyszłości Kliniki Ortopedycznej II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie, kierowanej przez doc. dr hab. med. Artura Dziaka.

213


1 VIPowołanie Zakładu Medycyny Sportowej w Wojskowej Akademii Medycznej

w Łodzi. Kierownictwo Zakładu powierzono dr med. Romualdowi Lewickiemu.*

Wydano w formie wielonakładowej broszury opracowanie pt. „Vademecum Lekarza Poradni Sportowo-Lekarskiej”.

1981

28 VIIZmarł prof. dr med. Stefan Łukasik (1912 – 1981).

18 – 19 XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Wrocławiu. Ko-

mitetowi organizacyjnemu przewodniczyła doc. dr med. Karmena Stańkowska.Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie prof. dr med. Stanisława Ko-

złowskiego (Warszawa).

ETAP „TRWANIA” W ZMIENIONEJ SYTUACJI SPOŁECZNO-POLITYCZNEJ KRAJU (1982 – 1987)

1982

30 IXMinister Zdrowia i Opieki Społecznej zmienił zasady nadzoru specjalistycz-

nego, przekazując od 1 stycznia 1983 r. uprawnienia powoływania specjalistów woje-wódzkich Lekarzom Wojewódzkim.

5 XZmarł doc. dr med. Wacław Sidorowicz (1905–1982), organizator i współtwór-

ca współczesnego poradnictwa sportowo-lekarskiego i autor podręczników z tego zakresu.

1983

VIUszczegółowiony program studiów specjalizacyjnych II stopnia z medycyny

sportowej dostosowany do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 1 II 1983 r.

*

214


Powołanie Zespołu Specjalisty Krajowego ds. Medycyny Sportowej pod prze-wodnictwem prof. dr med. Stanisława Kozłowskiego.

1984

18 VKonferencja Naukowa pt. „Kryteria wczesnych stanów przeciążenia wysiłko-

wego”, zorganizowana przez Komisję Fizjologii Pracy i Aktywności Fizycznej Komi-tetu Nauk Fizjologicznych PAN i Zakład Fizjologii Ogólnej i Sportu Akademii Wy-chowania Fizycznego w Poznaniu.

28 – 29 IXSympozjum medycyny sportowej pt. „Medyczne aspekty treningu wytrzyma-

łościowego” w Karpaczu

27 – 28 XXIX Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Gdańsku. Komite-

towi organizacyjnemu przewodniczył dr med. Stanisław Michalski.Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie prof. dr med. Stanisława Ko-

złowskiego (Warszawa).*

Pierwsze wydanie książki pod redakcją Stanisława Kozłowskiego i Krystyny Nazar pt. „Wprowadzenie do fizjologii klinicznej”.

1985

29 VIZarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Spor-

tu w sprawie opieki medycznej nad zawodnikami uczestniczącymi w zawodach, zgrupowaniach i treningach sportowych.

9 XZarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie zasad i trybu

prowadzenia badań lekarskich oraz zasad opieki medycznej nad osobami uprawiają-cymi sport i rekreację ruchową w ramach stowarzyszeń kultury fizycznej.

19 – 20 XSympozjum Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej pt. „Aktywność ru-

chowa w kreacji zdrowia i profilaktyce chorób osób dorosłych”, zorganizowane przez Pracownię Medycyny Sportowej Akademii Medycznej w Łodzi.

215


29 XZmarł prof. dr med. Stanisław Kozłowski (1927–1985), wybitny fizjolog, wie-

loletni prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

XUkazał się pierwszy numer kwartalnika „Medycyna Sportowa”, jako czasopi-

sma Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.*

Międzynarodowe Sympozjum poświecone problemom urazów sportowych w Janowie Lubelskim.

1986

14 – 16 IVII Kongres Naukowy Kultury Fizycznej w Gdańsku, z czynnym udziałem

przedstawicieli środowiska medycyny sportowej.

1987

18 – 20 VIMiędzynarodowe Sympozjum Poświęcone Upamiętnieniu Profesora Stanisła-

wa Kozłowskiego w Baranowie Sandomierskim.*

Kierownictwo Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej, jako pełniący obowiązki dyrektora objął dr Zbigniew Rusin.

15 – 17 XXX Jubileuszowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w War-

szawie. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył dr Zbigniew Rusin.Na funkcję prezesa PTMS wybrano prof. dr med. Bolesława Bułę (Wrocław).

216


OKRES DESTABILIZACJI PORADNICTWA SPORTOWO-LEKARSKIEGO (1988 – 2000)

ETAP ZWIASTUNÓW DESTABILIZACJI PORADNICTWA SPORTOWO-LEKARSKIEGO (1988 – 1995)

1988

11 – 12 XIKonferencja Naukowa pt. „Fizjologiczne wskaźniki obciążenia wysiłkiem fi-

zycznym w sporcie i pracy” zorganizowana przez Komisję Fizjologii Pracy i Aktyw-ności Fizycznej Komitetu Nauk Fizjologicznych Polskiej Akademii Nauk i Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej oraz Zakład Fizjologii Człowieka Akademii Wy-chowania Fizycznego w Poznaniu.

2 – 3 XIIKonferencja Naukowo-Szkoleniowa Komitetu Sportowego Wojska Polskiego

pt. „Wybrane zagadnienia medycyny Sportu” w Bydgoszczy.

1989

*Weryfikacja przez Zespół Specjalisty Krajowego ds. medycyny sportowej te-

matów z zakresu medycyny sportowej obowiązujących do specjalizacji II stopnia.

1990

11 – 13 XXXI Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Jeleniej Górze. Ko-

mitetowi organizacyjnemu przewodniczył dr Zbigniew Sławek.Na funkcję prezes PTMS wybrano prof. dr med. Artura Dziaka (Warszawa).

1991

3 VIIIZmarł prof. dr med. Jerzy P. Dubiel (1937–1991), wybitny kardiolog sportowy,

przewodniczący Krajowego Zespołu Specjalistycznego ds. Medycyny Sportowej.

4 – 5 IXSesja medycyny sportowej podczas 49 Posiedzenia Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego w Krakowie.

217


26 – 31 XCzynny udział polskich lekarzy sportowych w II Olimpijskim Kongresie Nauk

o Sporcie w Barcelonie. Dr hab. med. Wojciech Drygas został uhonorowany dyplo-mem honorowym Przewodniczącego Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego za najlepszą pracę w dziedzinie medycyny sportowej (wraz z prof. Lotharem Röcke-rem z Instytutu Medycyny Sportowej w Berlinie).

*Nakładem PTMS, wydano dzieło zbiorowe pod redakcją Artura Dziaka i Kry-

styny Nazar pt. „Medycyna Sportowa (Zagadnienia wybrane)”.

1992

*Dr Zbigniew Rusin wygrał konkurs na stanowisko powoływanego Centralnego

Ośrodka Medycyny Sportowej w Warszawie, jednocześnie Minister Zdrowia i Opieki Społecznej powołał Radę Nadzorczą nowo uruchamianej placówki.

*Zmiana formuły wydawniczej czasopisma „Medycyna Sportowa”.

1993

14 – 16 XXXII Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Spale. Komitetowi

organizacyjne przewodniczył prof. dr med. Romuald Lewicki.Na funkcję prezesa PTMS wybrano prof. dr med. Romualda Lewickiego

(Łódź).*

Przekształcenie Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej, usytuowany w Warszawie przy ulicy Wawelskiej 5.

1994

18 IIZmarł prof. dr med. Lechosław Dec (1924–1994), twórca i pierwszy Rektor

WSWF w Katowicach, historyk medycyny sportowej.

10 – 16 IXCzynny udział polskich lekarzy sportowych w 25. Światowym Kongresie FIMS

w Atenach.

218


19 – 22 XInterdyscyplinarna Krajowa Konferencja pt. „Aktualne problemy sportu dzie-

ci i młodzieży” w Spale, zorganizowana przez Instytut Sportu w Warszawie wspólnie z Zakładem Fizjologii Stosowanej Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie oraz Zakładem Medycyny Sportowej WAM w Łodzi.

3 – 5 XIŚląskie Międzynarodowe Sympozjum Chirurgii Kolana połączone z Ogólno-

polskim Kursem Artroskopii. Piekary Śląskie – Katowice.

1995

25 IIIPosiedzenie Rady ds. Kultury Fizycznej przy Prezydencie Rzeczypospolitej po-

święcone problemom organizacyjnym medycyny sportowej.

19 – 24 IIIMiędzynarodowe Sympozjum CIMS (Conseil International du Sport Milita-

ire), poświęcone problemom medycyny sportowej w Warszawie.

23 – 29 XCzynny udział polskich lekarzy sportowych w 8. Europejskim Kongresie Me-

dycyny Sportowej w Granadzie (Hiszpania).

Etap postępującej likwidacji systemowego poradnictwa sportowo-lekar-skiego i działań zaradczych (1996 – 2000)

1996

15 – 18 IXXXIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Krakowie. Zjazd

połączony był z I Międzynarodowym Sympozjum „Medicina Sportiva”. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczyli dr dr Zbigniew Szyguła i Wojciech Gawroński.

Na funkcję prezesa PTMS wybrano prof. dr med. Jerzego Smorawińskiego (Poznań).

25–27 IXMiędzynarodowe Sympozjum pt. „Ćwiczenia w prewencji, diagnozie i tera-

pii schorzeń metabolicznych” (poświęcone pamięci prof. Stanisława Kozłowskiego) w Warszawie.

219


1997

15 IZebranie Założycielskie Sekcji Traumatologii Sportowej Polskiego Towarzy-

stwa Ortopedycznego i Traumatologicznego we Wrocławiu na wniosek 40 członków Towarzystwa.

IIIUkazał się pierwszy numer kwartalnika „Medicina Sportiva”.

20 VISpotkanie kierowników Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich

i Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Gdyni.

14 XIZmarł dr Zdzisław Zajączkowski (1911–1997), organizator poradnictwa spor-

towo-lekarskiego, lekarz polskich ekip olimpijskich w latach 1952–1968.

22 XIŚląskie Sympozjum Traumatologii Sportowej wraz z Walnym Zebraniem Wy-

borczym Sekcji Traumatologii Sportowej Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego w Katowicach. Na przewodniczącego Sekcji wybrano dr Janu-sza Garlickiego, wiceprzewodniczącego dr Jerzego Widuchowskiego.

1998

7 IIIKonferencja Naukowo-Szkoleniowa pt. „Doping a dozwolone wspomaganie

treningu sportowego” w Warszawie.

18 – 21 IIIII Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 98” w Krynicy.

29 VIIWystąpienie senatora Jerzego Smorawińskiego, w sprawie ochrony zdrowia

osób uprawiających różne formy aktywności fizycznej na posiedzeniu Senatu RP.

10–12 IXIII Interdyscyplinarna Krajowa Konferencja pt. „Prozdrowotne wychowanie

dzieci i młodzieży” w Spale, zorganizowana przez Zakład Fizjologii Stosowanej Cen-trum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie i Zakład Medycyny

220


Sportu i Wychowania Fizycznego WAM w Łodzi oraz Klinikę Ortopedyczna II Wy-działu Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie.

5 – 7 XIKongres Sportu Polskiego w Spale. Sekcja „Sport a zdrowie”, zorganizowana

przez przedstawicieli PTMS.

13 XISpotkanie kierowników Wojewódzkich Przychodni Sportowo-Lekarskich

w Ministerstwie Zdrowia, odnośnie kontraktowania świadczeń zdrowotnych z za-kresu medycyny sportowej przez Regionalne Kasy Chorych.

1999

29 IIIRozporządzenie Ministra Zdrowia, wyodrębniającą medycynę sportową jako

specjalizację w szczegółowej dziedzinie medycyny.

1–3 VIInauguracja cyklu Konferencji naukowo-szkoleniowych „Medicina Sportiva

Practica” Rytro 1999.*

Wydanie pierwszego numeru kwartalnika „Medicina Sportiva Practica” i pierwszego Suplementu Medicina Sportiva.

22 – 25 IXXXIV Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w Pozna-

niu. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczyli prof. dr med. Jerzy Smorawiński i prof. dr med. Wojciech Cichy. Na funkcję prezesa PTMS wybrano ponownie prof. dr med. Jerzego Smorawińskiego (Poznań).

2000

1–3 VIII Konferencja naukowo-szkoleniowa „Medicina Sportiva Practica” Rytro

2000.

12 – 15 XIIII Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 2000” w Krakowie.

221


7 XIICentrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego zaakceptowało program

specjalizacji w medycynie sportowej, dostosowany do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 III 1999 r., zatwierdzony przez Ministra Zdrowia dnia 2 I 2001 r.

8–9 XIIII Naukowy Zjazd Sekcji Traumatologii Sportowej Polskiego Towarzystwa

Ortopedycznego i Traumatologicznego zorganizowany przez Sekcję Traumatologii Sportowej PTOiTr i Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej nt. „Uszkodzenia chrząstki stawowej u sportowców” w Poznaniu. Komitetowi Organizacyjnemu prze-wodniczył doc. dr Tadeusz Trzaska.

11 XIISeminarium Naukowe nt. „Wspomaganie żywieniowe w sporcie wyczyno-

wym”, zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej i Akademię Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Komitetowi Organizacyjnemu przewodniczył prof. dr Wojciech Cichy.

223

Aneks

PIERWSZE LATA XXI WIEKU (2001–2008)

Problemy organizacyjne i kształcenie lekarzy sportowych

Problemy organizacyjne tego okresu są nierozerwalnie łączą się z procesem kształcenia lekarzy sportowych. Z jednej strony doszło do zniszczenia państwowego systemu poradnictwa sportowo-lekarskiego i niezwykłych utrudnień w możliwości specjalizowania się w medycynie sportowej. Postępująca od dziesięciu lat destabi-lizacja państwowego systemu poradnictwa sportowo-lekarskiego, będąca pochodną nieudanych usiłowań reformowania ochrony zdrowia przez kolejne rządy, przy bier-nym zachowaniu resortu kultury fizycznej, doprowadziła na początku wieku do li-kwidacji zdecydowanej większości poradni sportowo-lekarskich, w tym też tradycyj-nie wiodących placówek wojewódzkich. W zaistniałej sytuacji, podstawowe zadanie poradnictwa sportowo-lekarskiego, jakim jest orzekanie o zdolności do ćwiczeń fi-zycznych, przejęli lekarze praktykujący w różnych formach działalności komercyjnej, częściowo finansowani poprzez umowy, w pierwszych latach z Regionalnymi Kasami Chorych, w późniejszych z Oddziałami Narodowego Funduszu Zdrowia. Formalnie zapewnienie odpowiedniego poziomu fachowego tej działalności zlecono konsultan-towi krajowemu oraz konsultantom regionalnym. Wobec nielicznej grupy lekarzy posiadających specjalizację z medycyny sportowej, problemy szkolenia przejęło śro-dowisko skupione wokół Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Rozpoczy-nając od wydawania krótkoterminowych certyfikatów uznaniowych, na podstawie dotychczasowej pracy w poradnictwie sportowo-lekarskim, zorganizowano system szkolenia lekarzy uprawnionych do orzekania sportowo-lekarskiego. Uporczywe za-biegi wobec Ministerstwa Zdrowia doprowadziły do wydawania kolejnych rozporzą-dzeń określających tę część populacji, która może korzystać z badań sportowo-lekar-skich w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Za sukces społeczny uznano, uzyskanie prawa do tych badań przez sportowców do 21 roku życia.

Odrębną sprawą jest specjalizacja lekarska w medycynie sportowej. Od 1999 r. pozostaje ona specjalizacją szczegółową. W 2003 r. zespół ekspertów wraz z powoła-nymi ekspertami opracował program specjalizacji. Program nowoczesny, szczegóło-wo rozpisany na poszczególne jego elementy, praktycznie niezwykle trudny do zreali-zowania przez lekarza niepracującego w poradnictwie sportowo lekarskim w pełnym

224

Aneks – Pierwsze lata XXI wieku (2001–2008)

wymiarze godzin. Osiągnięciem autorów programu jest uzgodniona współczesna definicja medycyny sportowej.

W pełnym tekście brzmi ona następująco: „Medycyna sportowa zwana rów-nież medycyną aktywności ruchowej, jest interdyscyplinarna dziedziną wiedzy lekar-skiej wykorzystującą osiągnięcia antropologii, biologii, biochemii, fizjologii i teorii treningu sportowego oraz takich dyscyplin klinicznych jak: ortopedia, traumatolo-gia, pediatria, choroby wewnętrzne i kardiologia. Podstawowym celem medycyny sportowej jest ochrona zdrowia osób biorących udział w aktywności fizycznej po-cząwszy od zajęć wychowania fizycznego do sportu wyczynowego, od rekreacji do treningu zdrowotnego i od profilaktyki chorób do ich leczenia i rehabilitacji. Medy-cyna sportowa zajmuje się człowiekiem aktywnym ruchowo w zdrowiu i chorobie we wszystkich okresach jego życia. W odróżnieniu od innych dyscyplin medycznych, medycyna sportowa obejmuje całość procesów fizjologicznych i patologicznych, ja-kie dokonują się w organizmie pod wpływem aktywności fizycznej lub jej braku, we wszystkich układach i narządach”. Można się spodziewać, że przy sprzyjających oko-licznościach i tendencji „europejskiej”, tak zdefiniowana medycyna sportowa uzyska statut specjalizacji podstawowej.

Przy znikomej liczbie lekarzy posiadających specjalizację z medycyny sporto-wej i niezwykle trudnych warunkach do rozpoczynania specjalizacji, Zarząd Główny PTMS wraz z Konsultantem Krajowym w dziedzinie medycyny sportowej, mając na względzie potrzebę szerokiej dostępności dzieci i młodzieży do badań sportowo-lekarskich przez przeszkolonych lekarzy, wprowadził w 2001 r. uzyskiwanie certy-fikatów PTMS w ramach cyklu szkoleń określonych jako kursy „ABC medycyny sportowej”. Cykl składa się z czterech jednodniowych szkoleń i zaliczenia. Blok fi-zjologiczny, połączony z warsztatami badań wydolnościowych, został ukierunko-wany przez Zakład Fizjologii Stosowanej IMDiK PAN w Warszawie, przy pełnym zaangażowaniu intelektualnym i wykonawczym dr hab. Andrzeja Ziemby. Certyfikat jest ważny w określonych granicach czasowych i wymaga odnawiania, zatem wymu-szono szkolenie permanentne. Na posiedzeniu Komisji Uzgodnieniowej w Minister-stwie Zdrowia w lipcu 2005 r. zatwierdzono utworzenie umiejętności „orzecznictwo sportowo-lekarskie”. Umiejętność tę potwierdza certyfikat PTMS z zakresie rozsze-rzonym. Towarzystwo, we wrześniu 2005 r., wydało obszerny zbiorowy podręcznik pod redakcją Anny Jegier, Krystyny Nazar i Artura Dziaka pt. „Medycyna Sportowa”, obok wydanej rok wcześniej książki pod redakcją Marka Mędrasia pt. „Medycyna sportowa”.

Przejęcie przez środowisko zintegrowane z Polskim Towarzystwem Medycyny Sportowej, zadań związanych z funkcjonowaniem poradnictwa sportowo-lekarskiego, było uzasadnieniem powołania dwunastu Komisji Towarzystwa, w znacznej mierze rozszerzających szczegółowe zadania statutowe. Były to: 1. Komisja ds. Certyfikatów i Umiejętności (przew. dr Wojciech Gawroński); 2. Komisja ds. Wydawnictw (przew. prof. Tomasz Kostka); 3. Sekcja Traumatologii i Rehabilitacji Sportowej (przew. prof.

225

Zjazdy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sporytowej i Sympozja „Medicina Sportiva”

Tadeusz Trzaska); 4. Komisja ds. Sportu Niepełnosprawnych (przew. prof. Romu-ald Lewicki); 5. Komisja ds. Legislacji, Kontaktów z Innymi Instytucjami i Marke-tingu (przew. dr Witold Furgał); 6. Komisja ds. Sportu Dzieci i Młodzieży (przew. prof. Anna Jegier); 7. Komisja ds. Promocji Zdrowia i Medycyny Zapobiegawczej (przew. prof. Tomasz Kostka); 8. Komisja ds. Sportów Olimpijskich i Paraolimpij-skich (przew. prof. Jerzy Smorawiński); 9. Komisja ds. Sportów Lotniczych (przew. prof. Krzysztof Klukowski); 10. Komisja ds. Badań Antydopingowych (przew. dr Wiesław Tomaszewski); 11. Komisja ds. Sportów Ekstremalnych (przew. dr Zbigniew Szyguła); 12. Komisja Historyczna (przew. dr Henryk Kuński). Wartościowym ma-teriałem kronikarskim do oceny stanu poradnictwa sportowo-lekarskiego na prze-łomie wieków są felietony dr Wojciecha Gawrońskiego w cyklu „Zamiast recepty”, wydane jako suplement „Medicina Sportiva 2008”. Autor relacjonuje na bieżąco po-jedynek między „urzędem” od samorządowego do obu resortów i potrzebami zdro-wotnymi sportowców, reprezentowanych przez medycynę sportową. Opisany bieg zdarzeń daje nadzieję, że medycyna sportowa zachowa swoje „przyczółki” i będzie miała szanse przetrwania oraz dalszego rozwoju. Należałoby to traktować jako zna-czący sukces środowiska, wobec rozproszenia lub częściowej likwidacji, ościennych dyscyplin medycyny profilaktycznej, higieny szkolnej i medycyny pracy,

Zjazdy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej i Sympozja „Medicina Sportiva”

Głównym forum prezentowania osiągnięć naukowych środowisk zaintereso-wanych medycyną sportową były cyklicznie organizowane Zjazdy Naukowe i Kon-gresy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej oraz Międzynarodowe Sympozja „Medicina Sportiva”. Znaczącym wzbogaceniem rozwoju myśli lekarskiej w tej dzie-dzinie było organizowanie sympozjów i konferencji przez sekcje działające w dwu dużych tradycyjnych Towarzystwach Lekarskich: Sekcji Chirurgii Kolana i Trauma-tologii Sportowej w Polskim Towarzystwie Ortopedycznym i Traumatologicznym i Sekcji Kardiologii Sportowej w Polskim Towarzystwie Kardiologicznym. Organizo-waniem Kongresów i kursów szkoleniowych zajmowało się też Polskie Towarzystwo Traumatologii Sportowej, lokalowo związane z Carolina Center w Warszawie.

Pod patronatem Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej wydawano trzy czasopisma, których redaktorami naczelnymi byli członkowie Zarządu Głównego Towarzystwa: „Medycyna Sportowa” (dr Wiesław Tomaszewski), „Medicina Sporti-va” (dr Zbigniew Szyguła) oraz „Chirurgia Kolana, Artroskopia, Traumatologia Spor-towa” (dr hab. Jerzy Widuchowski).

226


IV Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 2002”IV Krajowa Konferencja „Medicina Sportiva Practica”W dniach 14–19 kwietnia 2002 r. zorganizowano w Zakopanem „Dni Medy-

cyny Sportowej” pod hasłem „Medycyna sportowa – od teorii do praktyki”. Złożył się na nie cykl czterech konferencji: Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 2002”, Krajowa Konferencja „Medicina Sportiva Practica”, Warsztaty dla młodych fi-zjologów z krajów byłej demokracji ludowej (Advanced Work-shop for Young Phy-siologists), których organizację powierzyło Medicinie Sportivie The Physiological Society z Wielkiej Brytanii oraz szkolenie ogólnopolskie z cyklu „ABC Medycyny Sportowej”.

Wykładowcami na Sympozjum byli m.in. prof. Per Olof Åstrand, prof. Ron Maughan z Aberden, prof. Walter Schmidt z Niemiec, prof. Paul Greenhaff z Wie-kiej Brytanii, prof. Jan Górski z Białegostoku, prof. Mike Kalinski z USA. Szczególne zainteresowanie wzbudziły sesje monotematyczne: „Procesy wolnorodnikowe pod-czas wysiłków fizycznych (moderator – prof. Kazimierz Szyszka) i „Trening zdrowot-ny” (moderator – dr Henryk Kunski). Interesujące i wywołujące ożywioną dyskusję były także sesje: fizjologiczno-internistyczna prowadzone przez prof. Jana Górskiego i prof. Wladysława Rokickiego oraz ortopedyczno-traumatoloczno—rehabilitacyjna pod przewodnictwem profesorów Artura Dziaka, Tadeusza Trzaski i Z. Wrzosek.

Krajową Konferencję „Medicina Sportiva Practica” poświęcono praktycznym zagadnieniom – najczęściej spotykanym przez lekarza i fizjoterapeutę podczas pracy ze sportowcami. W programie wykłady łączono z warsztatami fizjologicznymi (dr Andrzej Ziemba, dr Jerzy Wnorowski), urazowo-ortopedycznymi (dr Bartłomiej Kita) i rehabilitacyjnymi (mgr Andrzej Czamara, dr Andrzej Bugajski).

W ostatnim dniu odbyło się I ogólnopolskie szkolenie z cyklu „ABC Medycy-ny Sportowej” nt. „Ortopedia i traumatologia w praktyce sportowo-lekarskiej” pod przewodnictwem prof. Artura Dziaka.

XXV Zjazd Naukowy PTMS (2002)Zjazd odbył się w dniach 12–14 września 2002 r. w Warszawie, zorganizowany

przez warszawskie środowisko sportowo-lekarskie pod przewodnictwem dr Tade-usza Ścińskiego i dr Wiesława Tomaszewskiego. Oficjalną Zjazd w zaproszeniach do jego uczestników i programie określono jako Jubileuszowy XXV Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Hasłem przewodnim było: „Medycyna sportowa w trosce o zdrowie i sukces”, którego rozwinięcie brzmiało: „Aktywność ruchowa w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych”.

Zjazd był interdyscyplinarnym kongresem naukowym, w którym udział wzię-li lekarze specjaliści z różnych dziedzin medycyny i przedstawiciele innych nauk związanych ze sportem. Do współpracy i prowadzenia wybranych sesji naukowych, zaproszeni zostali przedstawiciele wielu Polskich Towarzystw Naukowych, w tym Kardiologicznego, Diabetologicznego, Ortopedycznego i Traumatologicznego, Neu-

227


ropsychologicznego, Alergologicznego i Fizjoterapii. Podstawowym celem Zjazdu było, przede wszystkim, ukazanie roli i znaczenia aktywności ruchowej w profilak-tyce, a także w kompleksowym leczeniu i rehabilitacji najpowszechniejszych chorób cywilizacyjnych, w tym schorzeń układu sercowo-naczyniowego, układu oddecho-wego (ze szczególnym uwzględnieniem astmy), układu mięśniowo-szkieletowego, ośrodkowego układu nerwowego i innych groźnych chorób społecznych.

Oficjalne otwarcie Zjazdu poprzedziła „Międzynarodowa sesja trenerska” po-łączona z seminarium „ABC medycyny sportowej”, przy równoczesnych obradach trzech sesji naukowych: „Wybranych zagadnień kinezjologii” (przewodniczył prof. Włodzimierz Starosta), „Dziejów nauczania medycyny sportu w Polsce” (przewod-niczył dr Henryk Kuński), „Psychologii sportu” (przewodniczyli prof. Marcin Kraw-czyński i dr Jadwiga Kłodecka-Różalska).

Dwa wykłady inauguracyjne w sesji otwarcia wygłosili dr Henryk Kuński pt. „Od kursów informacyjnych dla lekarzy sportowych do specjalizacji z medycyny sportowej” i prof. Wojciech Drygas pt. „W poszukiwaniu uniwersalnej recepty na zdrowie, sprawność i długowieczność – rola aktywności ruchowej”.

Dla osiągnięcia określonego przez hasło celu Zjazdu, obrady odbywały się w sesjach dydaktyczno-naukowych, sesjach naukowych i sesji plakatowej. W zamie-rzeniach sesji dydaktyczno-naukowych chodziło o wykorzystanie postępów współ-czesnej nauki, w procesie permanentnego kształcenia lekarzy sportowych. Sesje dydaktyczne ujęto w następujące kolejno realizowane tematy tzw. internistyczne i ortopedyczno-traumatologiczne: „Aktywność ruchowa w pierwotnej i wtórnej prewencji chorób układu krążenia” (przewodniczyli prof. Wojciech Drygas i doc. Artur Mamcarz), „Choroby układu oddechowego a aktywność ruchowa – profilak-tyka, leczenie, rehabilitacja” (przewodniczył prof. Tadeusz Plusa), „Wybrane proble-my kardiologiczne w medycynie sportowej” (przewodniczyli doc. Artur Mamcarz i dr Wojciech Braksator), „Aktywność ruchowa w profilaktyce i leczeniu cukrzycy” (przewodniczył prof. Jan Tatoń) oraz „Dzień ortopedyczno-rehabilitacyjny” (prze-wodniczyli prof. Jerzy Kiwerski i doc. Tadeusz Trzaska). Na równocześnie w innych salach odbywanych obradach toczyły się sesje naukowe: „Fizjologia i biochemia wy-siłku” (przewodniczyli prof. Jerzy Popinigis i prof. Hanna Kaciuba-Uściłko), „Wybra-ne zagadnienia internistyczne w medycynie sportowej” (przewodniczył prof. Jerzy Smorawiński). „Kardiologia sportowa” (przewodniczyli doc. Anna Jegier i doc. Artur Mamcarz), „Zdrowie publiczne” (przewodniczył doc. Tomasz Kostka) oraz „Aktyw-ność ruchowa w profilaktyce i leczeniu dysfunkcji mózgu” (przewodniczyli prof. Ma-ria Pąchalska, prof. Adam Pąchalski i prof. Jan Talar).

Planowane Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej zostało odwołane z powodu uchybień formalno-proceduralnych. Wyboru władz PTMS dokonano 7 grudnia 2002 r., podczas Walnego Zgromadzenia Człon-ków, zorganizowanego w Poznaniu. Na stanowisko prezesa powołano prof. dr hab. med. Krzysztofa Klukowskiego z Warszawy. Siedziba Zarządu Głównego pozostała

228


w Warszawie z sekretariatem umiejscowionym na terenie Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W skład Zarządu weszli: Anna Jegier (Łódź) – wicepre-zes ds. naukowych i współpracy międzynarodowej; Wojciech Gawroński (Kraków) – wiceprezes ds. organizacyjnych; Witold Furgał (Tarnobrzeg) – sekretarz; Romuald Lewicki (Łódź) – skarbnik oraz członkowie: Andrzej Bugajski (Wrocław), Wojciech Drygas (Łódź), Zbigniew Szyguła (Kraków), Tadeusz Ściński (Warszawa), Tadeusz Trzaska (Poznań), Jerzy Widuchowski (Katowice).

Komisja Rewizyjna: Wiesław Tomaszewski (Warszawa) – przewodniczący. Sąd Koleżeński: Małgorzata Sikorska (Warszawa) – przewodnicząca.

Krzysztof Stanisław KLUKOWSKI (1945 -)

Lekarz wojskowy (płk rez.), specjalista medycyny lot-niczej, sportowej i rehabilitacji medycznej, profesor, wielo-letni komendant Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawie (1997–2002), prorektor ds. promocji i sportu AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie (2003–2005), opie-kun medyczny oraz koordynator przygotowań i treningów specjalnych polskich kandydatów na kosmonautów, członek rzeczywisty Międzynarodowej Akademii Medycyny Lotni-czej i Kosmicznej (2001-), prezes PTMS (2002–2005), wi-

ceprzewodniczący Komitetu Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN (2003-), redaktor naczelny czasopisma „Wychowanie Fizyczne i Sport” (2006–2008).

Urodził się 28 IX 1945 r. w Przemyślu, syn Józefa (łucznik i zawodnik tenisa stołowego). W czasach szkolnych uprawiał lekkoatletykę (trójskok, mistrz szkół śred-nich woj. rzeszowskiego), piłkę siatkową i koszykówkę w Liceum Ogólnokształcącym im. J. Słowackiego w Przemyślu; KKS „Czuwaj” Przemyśl (wicemistrz w trójskoku Fe-deracji Kolejarz) oraz „Orzeł” (koszykówka) i AZS Łódź (la). Podczas studiów w Woj-skowej Akademii Medycznej w Łodzi (1963–1969) występował w reprezentacji rocz-nika i uczelni w: trójskoku (mistrz uczelni wojskowych, 1963), trójboju wojskowym, piłce siatkowej i koszykówce. W latach 1967–1971 studiował w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie między innymi z Jerzym Kulejem, Norbertem Ozimkiem, Ro-mualdem Paszkiewiczem, Elwirą Seroczyńską i Hubertem Wagnerem.

Po ukończeniu studiów medycznych w Łodzi (1969) i odbyciu stażu pody-plomowego w CSK CKP WAM w Warszawie (1969–71), zostaje w drodze wyróżnie-nia (III lokata w WAM) skierowany do pracy w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej w Warszawie. Inicjatorem pracy w Instytucie był ówczesny komendant płk doc. dr hab. med. Zbigniew Jethon, wiodący lekarz lotniczy i fizjolog ekspery-mentalny, a także wybitny specjalista w zakresie fizycznego przygotowania pilotów i kosmonautów (późniejszy dyrektor Instytutu Sportu w Warszawie). Swoje pierwsze

229


kroki medyczne jako por. lek. stawiał w Pracowni Wydolności Fizycznej Zakładu Pa-tofizjologii Lotniczej, pod okiem lekarza sportowego i fizjologa wysiłku ppłk dr. med. Zbigniewa Dziuka. W Pracowni zatrudniony był również mjr mgr Henryk Sulajnis, były reprezentant Polski w pięcioboju nowoczesnym, co zaowocowało długoletnią współpracą oraz wieloma pracami naukowymi z dziedziny wydolności i sprawności fizycznej personelu lotniczego. Ich prace nadzorował wieloletni współpracownik prof. Z. Jethona i kontynuator wspólnych badań – doc. dr med. Zbigiew Sarol, kierownik Zakładu Patofizjologii Lotniczej. W roku 1974 obronił rozprawę doktorską z zakresu tolerancji czynników środowiska lotu i wydolności fizycznej pilotów z nadwagą. Pro-motorem rozprawy zostaje komendant Instytutu płk prof. Stanisław Barański, uzna-ny naukowiec i specjalista z dziedziny medycyny lotniczej i kosmicznej. Jest również wielkim orędownikiem prowadzenia prac naukowych na bazie WOSzK oraz wpro-wadzenia odnowy biologicznej dla personelu latającego. Zadaniem pracowników na-ukowo-badawczych Zakładu Patofizjologii, było między innymi prowadzenie kon-sultacji, nadzoru merytorycznego i monitorowania działalności dwóch Wojskowych Ośrodków Szkoleniowo-Kondycyjnych w Zakopanem (Gronik) oraz Mrągowie. Kpt. dr med. K. Klukowski, został członkiem zespołu konsultantów WOSZK (fizjolog wy-siłku, lekarz sportowy, psycholog, dietetyk, specjalista wf), później jego wieloletnim przewodniczącym. Między innymi na bazie doświadczeń w treningach specjalnych przeprowadzanych z pilotami w WOSzK (lotnicze gimnastyczne przyrządy specjalne, katapulta naziemna, komory niskich ciśnień, itp.) opracowano program treningów dla polskich kandydatów na kosmonautów (1976). W roku 1977 Zakład Patofizjolo-gii obejmuje uczeń prof. Juliana Walawskiego – prof. dr hab. med. Lech Markiewicz, który nadaje nowy impet pracom naukowym oraz aktywnie wspiera przyszłych ha-bilitantów (M. Wojtkowiak, J. Domaszuk, E. Sokołowski, K. Klukowski, L. Golec, B. Turski).Wszyscy wymienieni lekarze, niezależnie od medycyny lotniczej, parali się medycyną ekstremalnych warunków środowiska oraz wysiłkiem fizycznym, co zaowocowało licznymi wspólnymi pracami z pogranicza medycyny sportowej, fizjo-logii niedotlenienia wysokościowego, fizjologii hipergrawitacji itp. Między innymi z inicjatywy prof. L. Markiewicza dr K. Klukowski zostaje sekretarzem Komisji Fizjo-logii Pracy i Aktywności Fizycznej Komitetu Nauk Fizjologicznych PAN, skupiającą wybitnych badaczy fizjologii stosowanej w Polsce (prof. prof. S. Kozłowski, Z. Jethon, E. Miętkiewski, A. Klimek, R. Kubica).Wieńcząc dotychczasowy dorobek naukowy kpt. dr med. K. Klukowski przygotowuje rozprawę habilitacyjną z zakresu zmian wy-dolności fizycznej z wiekiem i powiązaniu ich z czynnikami ryzyka chorób cywiliza-cyjnych, którą broni w 1984 r. przed Radą Naukową WIML (podczas urlopu, będąc na dwuletnim kontrakcie z medycyny lotniczej w Szkole Śmigłowcowej w Bombah-Libia).W zakresie tworzenia programów promocji zdrowia oraz wprowadzania tre-ningu zdrowotnego dla pilotów wojskowych na bazie WOSzK, dr hab. K.Klukowski nawiązuje wieloletnią i ścisłą współpracę z dr med. Henrykiem Kuńskim, kierowni-kiem Pracowni Medycyny Sportowej AM w Łodzi oraz Wojewódzkiej Przychodni

230


Sportowej. Wiąże się także wieloma więzami naukowymi i towarzyskimi z zespołem Pracowni (prof. prof. W. Drygas, A. Jegier, T. Kostka).

W ramach dalszych awansów naukowych i zawodowych doc. K. Klukowski zostaje kierownikiem Zespołu Odnowy Biologicznej WIML (1985–1994), zastępcą komendanta ds. naukowych (1995–1996) oraz komendantem Instytutu (1997–2002).W latach 1993–1994 pełni funkcję z wyboru przewodniczącego Rady Naukowej WIML. W roku 1994 uzyskuje awans na profesora tytularnego. Tytuł odbiera w ga-lowym mundurze pułkownika wojsk lotniczych z rąk prezydenta Lecha Wałęsy, skła-dając na ręce prezydenta RP podziękowania w imieniu nowo mianowanych naukow-ców (m.in.Jerzego Stuhra).Nie mogąc się porozumieć z ówczesnym dowództwem Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Kraju w sprawie restrukturyzacji WIML (spór dotyczył zaniechania działalności naukowej na rzecz utrzymania finansowania z budżetu szpitala klinicznego), odchodzi w roku 2003 do rezerwy i podejmuje pracę nauczyciela akademickiego w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskie-go w Warszawie. Początkowo pracuje na etacie profesora zwyczajnego w Instytucie Turystyki i Rekreacji na Wydziale Wychowania Fizycznego (2003–2005 pełni funkcję prorektora ds. promocji i sportu), następnie w latach 2005–2006 zostaje kierowni-kiem Katedry Fizjologii i Biochemii, a następnie zmienia wydział i od 2006 roku jest Kierownikiem Katedry Fizjoterapii na Wydziale Rehabilitacji.

Z ostatnich wydarzeń naukowych wartych zapamiętania, jest wystąpienie prof. K. Klukowskiego z wykładem plenarnym (Allard Lecture) w roku 2005 w War-szawie – na Światowym Kongresie Medycyny Lotniczej i Kosmicznej (ICASM).Wykład dotyczył zagadnień granic tolerancji organizmu człowieka w skrajnych wa-runkach niedotlenienia, grawitacji oraz lotów międzyplanetarnych. Między innymi przypomniano wkład do nauki światowej wielkich Polaków oraz rekordy polskich lotników (sportowych też). Powyższy wykład traktowany jest jako najwyższe wyróż-nienie honorowe (nagradzane specjalnym medalem) dla lekarza lotniczego.

5 Konferencja „Medicina Sportiva Practica” Szczawnica ‘2003Konferencja odbyła się w dniach 18–21 czerwca 2003 r. w Szczawnicy. Obrady

zdominowały dwa bloki tematyczne: ortopedyczno-traumatologiczno-rehabilitacyjny, który poświęcono patologii barku oraz internistyczno-fizjologiczny. Wykład inaugu-racyjny nt. „Powaga i znaczenie bólu w narządzie ruchu” wygłosił prof. Artur Dziak. Uzupełnienie tej problematyki stanowiły wykłady dr Andrzeja Bugajskiego pt. „Zna-czenie badania ortopedycznego dla potrzeb sportowo-lekarskich” i dr Marka Kintzi pt. „Diagnostyka, leczenie oraz rehabilitacja uszkodzeń stawu barkowego z punktu widze-nia ortopedy”. Drugi blok wykładów zainaugurował wykład prof. Anny Jegier pt. „In-ternistyczno-kardiologiczne badanie dla potrzeb sportowo-lekarskich”. Następnie dr Jerzy Wnorowski przedstawił wykład nt. „Nowoczesne metody diagnostyki wydolno-ści u sportowców”. W kolejnych dniach uczestnicy Konferencji wysłuchali wykładów: prof. Krzysztofa Klukowskiego nt. „Patofizjologii wysokości”, dr Zbigniewa Szyguły pt.

231


„Teoria i praktyka treningu wysokogórskiego”, prof. Artura Dziaka pt. „Profilaktyka zmian przeciążeniowych w stawie barkowym” oraz dr Andrzeja Ziemby pt. „Najnow-sze doniesienia na temat celowości stosowania wyciągów roślinnych we wspomaganiu sportowym”. Na zakończenie konferencji mgr Andrzej Czamara objaśnił „Komplekso-wą rehabilitację sportową w uszkodzeniach stawu barkowego z zastosowaniem nowo-czesnych metod fizykoterapeutycznych oraz elementów terapii manualnej”.

V Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 2004”Sympozjum odbyło się dniach 5–8 września 2004 r. w Krakowie, zorganizo-

wane w obiektach Akademii Wychowania Fizycznego przez dr Wojciecha Gawroń-skiego i dr Zbigniewa Szygułę, pracowników Zakładu Medycyny WF i Sportu AWF w Krakowie oraz Oddział Małopolski Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

Sesja inauguracyjna (tłumaczona symultanicznie), która zgodnie z krakowską tradycją rozpoczęła się tuż po otwarciu Sympozjum hejnałem z wieży mariackiej. Sesja ta miała tematykę historyczną, a pretekstem jej zorganizowania był fakt upły-nięcia 75 lat od jednego z pierwszych kursów z zakresu medycyny sportowej dla le-karzy, właśnie w Krakowie. Pierwszym wykładowcą był prof. Per Olof Åstrand, który przedstawił rozwój fizjologii wysiłku od jej początków do dnia dzisiejszego. Kolejny wykładowca dr Henryk Kuński w referacie pt. „To było siedemdziesiąt pięć lat temu w Krakowie – Karta z dziejów medycyny sportowej w Polsce”, przedstawił genezę i program kursu i rolę polskich uczonych (dr Władysław Dybowski, dr Włodzimierz Missiuro) w organizacji środowiska sportowo-lekarskiego w świecie. Potwierdził to w wykładzie pt. „Development and current issues of sports medicine in Europe” his-toryk FIMS, dr John Wesseling z Hagi. Sesje podsumował dr Wojciech Gawroński doniesieniem, o tym, co w zakresie myśli lekarskiej i organizacji medycyny sportowej wnieśliśmy do Unii Europejskiej.

W Sympozjum wzięło udział ponad 120 osób z kraju oraz kilkunastu wybit-nych ekspertów zagranicznych, jako wykładowcy „FIMS Eastern European Tour: Po-land, Slovakia, Serbia & Montenegro” (prof. Per Olof Åstrand ze Sztokholmu, prof. Kai-Ming Chan z Hongkongu, prezydent FIMS, prof. Norbert Bachl z Wiednia, prof. Walter Frontera z Puerto Rico, prof. Duszan Hamar z Bratysławy, prof. Fabio Pigozzi z Rzymu). Z prezentacjami gości korespondowały wykłady polskich autorów (prof. Anny Jegier i prof. Wojciecha Drygasa).

XXVI Zjazd Naukowy PTMS (2005)Zjazd odbył się w dniach 23–25 września 2005 r. we Wrocławiu, zorganizo-

wany przez wrocławskie środowisko sportowo-lekarskie, pod przewodnictwem dr Andrzeja Czamary i dr Andrzeja Bugajskiego, Kanclerza i Rektora Wyższej Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu.

Otwarcie Zjazdu, wykłady inauguracyjne, zwieńczone programem muzycz-nym odbywały się w nowo odnowionej Sali Opery Wrocławskiej.

232


Hasłem, ujętym w zaproszeniu do uczestnictwa w Zjeździe i jego programie było „Postępy w medycynie sportowej”. Cztery wykłady inauguracyjne dotyczyły: rysu historycznego dolnośląskich Zjazdów Naukowych Medycyny Sportowej w la-tach 1959–1990 (Henryk Kuński), problemów internistycznych w medycynie sporto-wej (Anna Jegier), urazów sportowych w dekadzie kości i stawów (Tadeusz Trzaska) i medycyny a języka naszego powszedniego (Jan Miodek).

Program naukowy Zjazdu ujęto w 12. sesjach tematycznych i 1. plakatowej. W pierwszym dniu Zjazdu obradowano w trzech po sobie następujących sesjach na temat żywienia, wspomagania dietetycznego i zagadnień odnowy psychosoma-tycznej w sporcie (Barbara Raczyńska, Marek Mędraś, Zbigniew Szyguła); postępów w fizjologii, biochemii i endokrynologii wysiłku fizycznego (Zbigniew Jethon, Marek Mędraś, Andrzej Ziemba, Anna Jegier) oraz współczesnych problemów kardiolo-gicznych w medycynie sportowej (Anna Jegier, Wojciech Braksator, Artur Mamcarz, Hubert Krysztofiak).

Równocześnie w godzinach popołudniowych prezentowane były plakaty, po-traktowane jako sesja tematów wolnych. W sesji przedstawiono szereg oryginalnych opracowań.

W podziale czasowym dominowało 5 sesji o charakterze dydaktyczno-nauko-wych dotyczących traumatologii. Podczas kolejnych sesji drugiego i części trzeciego dnia Zjazdu, omówiono aktualne poglądy na temat leczenia więzadeł krzyżowych (Tadeusz Trzaska z zespołem) i wtórnej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przed-niego (Andrzej Czamara), przedstawiono poglądy na temat leczenia chrząstki stawo-wej (Tadeusz Trzaska) i uszkodzeń łąkotek stawu kolanowego (Jerzy Widuchowski), omówiono problem uszkodzenia rotatorów (Jarosław Fabiś) i niestabilności stawu ramieniowego (Leszek Romanowski), wraz z postępowaniem fizjoterapeutycznym w zwichnięciach stawu ramieniowego i uszkodzeniach pierścienia rotatorów (An-drzej Czamara), ostre obrażenia stawu skokowego (Jerzy Widuchowski) i diagnosty-kę i leczenie uszkodzeń ścięgna Achillesa (Marek Synder).

Ostatniego dnia Zjazdu, obok ostatniej sesji traumatologicznej, odbyły się cztery krótkie sesje dotyczące problemów osób w wieku starszym uprawiających działalność sportowo-rekreacyjną (Tomasz Kostka), zagadnień medycznych zawią-zanych z uprawianiem sportu przez dzieci i młodzież (Marian Krawczyński, Marze-na Wosik-Erenbek), sportu osób niepełnosprawnych (Romuald Lewicki, Wojciech Gawroński, Zbigniew Szyguła), aktualnych norm prawnych orzecznictwa w medycy-nie sportowej (Witold Furgał).

Walne Zgromadzenie Członków PTMS, w dniu 25 IX 2005 r., na stanowisko prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, wybrało prof. dr hab. med. Annę Jegier, kierownika Zakładu Medycyny Sportowej Uniwersy-tetu Medycznego w Łodzi.

Siedzibę Zarządu Głównego przeniesiono do Łodzi. W skład Zarządu weszli: wiceprezesi: Tomasz Kostka (Łódź) – wiceprezes ds. naukowych i Wojciech Gaw-

233


roński (Kraków) – wiceprezes ds. organizacyjnych; Witold Furgał (Tarnobrzeg) – se-kretarz; Andrzej Czamara (Wrocław) – skarbnik oraz członkowie: Andrzej Bugajski (Wrocław), Krzysztof Klukowski (Warszawa), Romuald Lewicki (Warszawa), Zbi-gniew Szyguła (Kraków), Wiesław Tomaszewski (Warszawa), Tadeusz Trzaska (Po-znań), Jerzy Widuchowski (Katowice). Komisja Rewizyjna: J. Jasiński, Benedykt H. Opaszowski (Warszawa), Maria Szczypaczewska (Warszawa). Sąd Koleżeński: Janusz Jurczyk, Kazimierz Szyszka (Gorzów), Krystyna Anioł-Strzyżewska (Warszawa), An-drzej Rakowski (Bydgoszcz), Marek Kintzi (Poznań).

Walne Zgromadzenia Towarzystwa, nadało tytuły Członka Honorowego Pol-skiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. W kolejności alfabetycznej uhonorowani zostali: prof. Artur Dziak, dr Janusz Garlicki, prof. Krystyna Nazar, dr Zbigniew Ru-sin i doc. Karmena Stańkowska.

Anna JEGIER (1953-)

Lekarz, specjalista chorób wewnętrznych i medy-cyny sportowej, profesor, kierownik Zakładu Medycyny Sportowej Katedry Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, prezes PTMS (2005–2009).

Urodziła się 26 II 1953 roku w Łodzi. Studia na Wy-dziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi ukończyła w 1977 roku. Jest lekarzem, specjalistą chorób wewnętrz-nych i medycyny sportowej. Od początku pracy zawodo-

wej zatrudniona w Akademii Medycznej w Łodzi w Pracowni Medycyny Sportowej, która w 2000 r. została przekształcona w Zakład Medycyny Sportowej. Zakładem tym kieruje od czasu jego powstania. Stopień doktora nauk medycznych uzyskała w 1983 roku a doktora habilitowanego w 1998 roku. W 2003 roku została miano-wana na stanowisko profesorem nadzwyczajnego w Zakładzie Medycyny Sportowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Jej działalność medyczna, obok poradnictwa sportowo-lekarskiego, obejmuje również zapobieganie chorobom układu krążenia i metabolicznym w Poradni Zdrowego Człowieka oraz Poradni Prewencji Chorób Układu Krążenia i Metabolicznych w Łodzi. W 1988 roku zorganizowała w Ło-dzi ambulatoryjną rehabilitację kardiologiczną, którą kieruje do dzisiaj w ramach Ośrodka Dziennej Rehabilitacji Kardiologicznej Centralnego Szpitala Klinicznego UM w Łodzi. Od 2003 roku prowadzi Centrum Medycyny Sportowej w strukturach tego Szpitala. Od 2001 r. jest specjalistą wojewódzkim ds. medycyny sportowej oraz kierownikiem specjalizacji 5 lekarzy z medycyny sportowej. W czasie kolejnych lat pracy brała czynny udział w nauczaniu studentów kierunków lekarskiego, fizjoterapii i zdrowia publicznego w zakresie takich przedmiotów jak: medycyna sportowa, fizjo-

234


logia wysiłku, medycyna zapobiegawcza, sport osób niepełnosprawnych, aktywność ruchowa adaptacyjna. Jest promotorem 7 doktoratów. Od 2001 roku jest członkiem senatu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W latach 2002- 2003 była prodziekanem, a w 2003–2008 dziekanem Wydziału Nauk o Zdrowiu UM w Łodzi. Od 2008 roku pełni funkcję prorektora ds. nauczania i wychowania tej Uczelni.

Główne kierunki badań naukowych obejmują medycynę aktywności ruchowej: 1) Znaczenie systematycznej aktywności ruchowej w prewencji pierwotnej i wtórnej chorób układu krążenia i metabolicznych z uwzględnieniem optymalizacją dawki wysiłku fizycz-nego; 2) Morfologiczno-czynnościową adaptację układu krążenia do wysiłku fizycznego; 3) Fizjo-patologiczne efekty wpływu treningu fizycznego na organizm człowieka. Doro-bek naukowy obejmuje prace oryginalnych w czasopismach krajowych i o zasięgu mię-dzynarodowym oraz 15 rozdziałów w monografiach, podręcznikach i skryptach.

Jest członkiem z wyboru wielu krajowych i międzynarodowych organizacji na-ukowych. W latach 1993–1999 i 2002–2009 jest członkiem Zarządu Głównego PTMS, w kadencji 2005–2009 jego prezesem. W latach 1995–2004 i od 2007 do chwili obec-nej jest członkiem zarządu Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Od 2004 roku jest członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Internistów Polskich. W ramach tego Towarzystwa prowadzi od 2001 r. Sekcję Rehabilitacji Medycznej. Od 2005 roku pełni funkcję członka Za-rządu Europejskiej Federacji Towarzystw Medycyny Sportowej (EFSMA) a od 2006 roku jest członkiem Zarządu Sekcji Fizjologii Wysiłku Fizycznego (EACPR) Europej-skiego Towarzystwa Kardiologicznego.

Artur DZIAK (1933-) – biogram na stronach 124–125.Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w kadencji 1990–1993.

Janusz GARLICKI (1936-)

Lekarz, chirurg ortopeda i sportowy, dyrektor Central-nej Przychodni Sportowo-Lekarskiej i kierownik Ośrodka Le-czenia Urazów Sportowych (1979–1987), lekarz reprezentacji Polski w piłce nożnej (1971–1982). Dyrektor Specjalistyczne-go Centrum Rehabilitacji i Leczenia Schorzeń Narządu Ru-chu im. Prof. Mariana Weissa w Konstancinie.

Urodził się 11 XI 1936 r. we Lwowie. Ukończył Wy-dział Lekarski Akademii Medycznej w Warszawie, uzyskując w 1961 r. dyplom lekarza. W latach 1962–1964 był asysten-

tem w oddziale chirurgii ortopedycznej w szpitalu Praskim w Warszawie. W latach 1967–1979 adiunktem w Klinice ortopedycznej Akademii Medycznej w Warszawie. Specjalizacje II stopnia z ortopedii i traumatologii narządu ruchu uzyskał w 1972,

235


z medycyny sportowej w 1974 r. W 1978 r. ukończył studia nauczycielskie w Aka-demii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W grudniu 1979 r. został powołany na stanowisko dyrektora Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej. Czynnie stano-wisko piastował do połowy 1987 r., wyjeżdżając do 1991 r. jako chirurg ortopeda do Zjednoczonych Emiratów Arabskich. W 1998 r. objął stanowisko dyrektora naczel-nego Specjalistycznego Centrum Rehabilitacji i Leczenia Schorzeń Narządu Ruchu im. Prof. Mariana Weissa w Konstancinie.

Jest czynnym uczestnikiem Zjazdów Naukowych Polskiego Towarzystwa Me-dycyny Sportowej i Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. Inicjator utworzenia sekcji traumatologii sportowej w tym ostatnim. Jest autorem pu-blikacji naukowych i współredaktorem książki pt. „Traumatologia Sportowa” (1978).

Krystyna NAZAR (1939-)Lekarz, fizjolog, profesor w Centrum Medycyny Kli-

nicznej i Doświadczalnej PAN, wieloletni członek Zarządu Głównego i wiceprezes ds. naukowych Polskiego Towarzy-stwa Medycyny Sportowej.

Urodziła się 10 III 1939 r. w Warszawie. Studiowała na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warsza-wie, uzyskując w 1961 r. dyplom lekarza. Pracę dydaktycz-ną i naukową rozpoczęła w 1958 r. w Zakładzie Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Od 1963 r. podjęła pracę naukową w Centrum Medycyny Klinicznej

i Doświadczalnej PAN w Warszawie. Doktorat w Akademii Medycznej w Warszawie (1970), habilitacja w CMKiD PAN (1980), profesor w CMKiD PAN (1987).

Zainteresowania naukowe skoncentrowane wokół problemów fizjologii wysił-ków fizycznych i aktywności ruchowej w medycynie prewencyjnej. Współredaktor i autor rozdziałów w książce pt. „Wprowadzenie do fizjologii klinicznej” (1984) i pod-ręcznikach medycyny sportowej dla lekarzy (1990, 2005).

Wieloletni członek Zarządu Głównego i wiceprezes ds. naukowych Polskiego Towarzystwa medycyny Sportowej. Promotor prac doktorskich i recenzent rozpraw habilitacyjnych m. in. kilku obecnych profesorów, działających w środowisku medy-cyny sportowej.

Zbigniew RUSIN (1930-)Lekarz sportowy i ortopeda, absolwent Wyższej Szkoły Wychowania Fizyczne-

go, od ponad 40 lat związany z medycyną sportową i sportem, dyrektor Centralnego Ośrodka Medycyny Sportowej w Warszawie i założyciel i prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Medycyny Sportowej wraz z Lecznicą Lekarską. Lekarz, trener i prezes Pol-skiego Związku Kolarskiego. Lekarz polskich ekip olimpijskich w latach 1964–2004, w tym sześciokrotnie jako szef misji medycznej.

236


Urodził się 19 IX 1930 r. we Lwowie. Po repatriacji za-mieszkał we Wrocławiu, gdzie ukończył studia nauczycielskie w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego (1953), po któ-rych studiował na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we Wrocławiu, uzyskując w 1959 r. dyplom lekarza. Po prze-niesieniu się na początku lat sześćdziesiątych, z rodziną do Warszawy, rozpoczął pracę w Oddziale Ortopedycznym Szpi-tala MSW, później Klinice Ortopedycznej AM w Warszawie, jednocześnie w Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej. Z największym zaangażowaniem związany przez jedenaście lat ze sportem kolarskim, jako lekarz, przewodniczący Komisji

Lekarskiej, trener kadry narodowej kolarzy, członek Zarządu i prezes Polskiego Związ-ku Kolarskiego. Od połowy 1987 r. pełniący obowiązki dyrektora Centralnej Przychod-ni Sportowo-Lekarskiej, w 1992 r. wygrał konkurs na stanowisko dyrektora Central-nego Ośrodka Medycyny Sportowej i zorganizował jego działanie, jako kontynuatora Centralnej Przychodni, w nowo wybudowanym budynku na terenie klubu sportowego „Skra” w Warszawie, przy ul. Wawelskiej 5. W czerwcu 1994 r. założył Fundację Rozwo-ju Medycyny Sportowej, zostając prezesem jej Zarządu. Już w sierpniu 1994 r. Fundacja utworzyła własną jednostkę organizacyjną, niepubliczną Lecznicę Lekarską, w której od kwietnia 1996 r. otwarto blok operacyjny. W ramach obowiązków jako lekarza Cen-tralnej Przychodni i dyrektora Centralnego Ośrodka Medycyny Sportowej szczególne zadania wykonywał w przygotowaniach lekarskich polskich ekip olimpijskich. Trzy-nastokrotnie był lekarzem tych ekip w latach 1964–2004, w tym sześciokrotnie jako szef misji medycznej. W 1999 r. został konsultantem regionalnym medycyny sportowej na terenie województw mazowieckiego i świętokrzyskiego. Przechodząc na emeryturę, pozostał czynnym lekarzem i organizatorem jako prezes Fundacji.

Od 1965 r. jest czynnym uczestnikiem Zjazdów Naukowych Polskiego Towa-rzystwa Medycyny Sportowej, autorem 41 publikacji. W wielu kadencjach członek Zarządu i wiceprezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

Karmena STAŃKOWSKA (1929-)Lekarz internista i sportowy, doktor nauk medycz-

nych i docent w Akademii Wychowania Fizycznego we Wro-cławiu. Pracownik naukowy w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (1953–1957, starszy asystent w III Klinice Chorób Wewnętrznych i Poradni Kardiologicznej w Akademii Medycznej we Wrocławiu (1957–1972), kierow-nik Zakładu Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu w Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (1972–1998), na emeryturze kierownik Zespołu Sportów Wodnych w tej Uczelni (od 1999 r). Wybitna polska żeglarka.

237


Urodziła się 1 V 1929 r. w Bydgoszczy, córka Ottona i Anny. Do wybuchu wojny ukończyła trzy klasy szkoły podstawowej w Bydgoszczy. Po wojnie uczyła się w trybie przyspieszonym w Izbicy Kujawskiej, kontynuowała w Bydgoszczy i Wrocławiu, uzy-skując w 1948 r. świadectwo dojrzałości w I Liceum Ogólnokształcącym we Wrocła-wiu. W r. akad. 1948/49 rozpoczęła studia lekarskie na Uniwersytecie Wrocławskim, od trzeciego roku studiów równocześnie w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Dyplom ukończenia studiów wychowania fizycznego uzyskała w 1952 r., dyplom lekarza w Akademii Medycznej we Wrocławiu w 1953 r. W latach 1953–1957 była asystentem w Zakładzie Kontroli Lekarskiej WSWF we Wrocławiu, pracując rów-nocześnie jako wolontariusz w III Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycz-nej we Wrocławiu. 1 VI 1957 r. otrzymała etat starszego asystenta w tejże klinice, kie-rowanej przez prof. Edwarda Szczeklika. Specjalizację z zakresu chorób wewnętrznych, uzyskała pierwszego stopnia w 1958 r., drugiego w 1962 r. W latach 1962–1972 była starszym asystentem w Przyklinicznej Poradni Kardiologicznej. Dyplom doktora nauk medycznych uzyskała na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej we Wrocławiu na podstawie rozprawy pt. „Zachorowalność na gościec robotników kopalni Turów”. W tym czasie zorganizowała Poradnię Kardiologiczną w Kombinacie Górniczo-Ene-getycznym w Turoszowie, którą kierowała przez 14 lat, będąc równocześnie konsultan-tem Oddziałów Chorób Wewnętrznych Szpitali Miejskich w Bielawie i Bogatyni, będąc opiekunem tamtejszych lekarzy specjalizujących się w zakresie chorób wewnętrznych. 1 IX 1972 r. powróciła do pracy w Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu na stanowisko adiunkta w Zakładzie Biologicznych Podstaw Sportu, od 1975 r. kierownika Zakładu Medycyny Wychowania Fizycznego i Sportu, od 1 VIII 1980 r. do przejścia na emeryturę w 1998 r. na stanowisku docenta etatowego. W 1999 r. została kierownikiem Zespołu Sportów Wodnych w Katedrze Turystyki i Rekreacji AWF we Wrocławiu.

Analizując osiągnięcia zawodowe, należy mieć w tle unikalną atmosferę inte-lektualną, jaka zaistniała w środowisku lekarskim odradzającego się do drugiej wojnie światowej Wrocławia, za sprawą współpracy badawczej i pedagogicznej wybitnych fizjologów i klinicystów, która sprzyjała rozwojowi myśli lekarskiej łączącej medy-cynę kliniczną z fizjologią stosowaną i medycyną sportową. Wszechstronna dzia-łalność naukowa dr Karmeny Stańkowskiej została udokumentowana publikacjami z zakresu medycyny klinicznej, medycyny pracy, medycyny wychowania fizycznego, sportowo-medycznych problemów w żeglarstwie, znaczenia aktywności fizycznej w profilaktyce zdrowotnej i metod odnowy biologicznej w odniesieniu do czynnych zawodowo osób dorosłych i sportowców.

Wielokrotnie wybierana do Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medy-cyny Sportowej. W roku 1981 była przewodniczącą Komitetu Organizacyjnego XVIII Zjazdu Naukowego Towarzystwa we Wrocławiu (1981). W latach 1983–1991 była członkiem Krajowego Zespołu Specjalistycznego w dziedzinie medycyny sportowej.

W środowisku sportowym zyskała miano Wielkiej Damy Białego Żagla. Z Jacht Klubem AZS związała się w roku 1950, co trwa blisko 60 lat. Na swój pierw-

238


szy rejs wypłynęła w 1957 r. jako jedyna kobieta na pokładzie s/y „Mariusz Zaruski”. Pełniła tam obowiązki lekarza. Uprawnienia jachtowego sternika morskiego nabyła w 1957 r., a 4 lata później, w 1961 r., została pierwszym kapitanem na Dolnym Śląsku, uzyskując patent jachtowego kapitana żeglugi wielkiej. Przepłynęła blisko 90 000 mil morskich w ciągu 21 000 godzin. Najwięcej ze wszystkich kobiet – kapitanów w Pol-sce. Była złotą medalistką w żeglarskich Mistrzostwach Polski (1967). W trakcie swo-jej kariery żeglarskiej uzyskała szereg stopni i uprawnień, m.in. patenty instruktora i trenera Żeglarstwa I klasy.

Zamężna z mgr. inż. Kazimierzem Stańkowskim (1952). Wdowa od 1983 r. Wychowali adaptowanego syna.

I Kongres „Medicina Sportiva 2006”Kongres odbył się w dniach 23–26 listopada 2006 r. w Krakowie zorganizowa-

ny tradycyjnie przez mały krąg osób, wśród których podstawowe prace spadały na głowy i barki dr. Wojciecha Gawrońskiego i dr. Zbigniewa Szyguły. Obrady Kongresu odbywały się w auli Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie.

Kongres otwierał uroczystości jubileuszu siedemdziesięciolecia Polskich To-warzystw Medycyny Sportowej. Wzięło w nim udział około 450 osób, w tym 18 wybitnych ekspertów zagranicznych z prezydentami FIMS prof. Walterem Fronte-ra i EFSMA prof. Norbertem Bachlem oraz 22 zaproszonych wykładowców z kra-ju. W godzinach przedpołudniowych odbywały się sesje plenarne, podczas których eksperci zagraniczni wygłosili wykłady z zakresu fizjologii, biochemii, kardiologii, gerontologii, ortopedii, traumatologii i rehabilitacji, dając przegląd współczesnej wiedzy mającej związki z medycyną sportową. W godzinach popołudniowych odby-wały się sesje krajowe, w tym sesja kardiologiczna poświęcona pamięci prof. Jerzego Pawła Dubiela.

W programie towarzyskim odbył się bankiet w Collegium Maius Uniwersytetu Jagielońskiego ze zwiedzaniem unikalnego Muzeum Uniwersytetu, zakończone noc-nym spacerem po Rynku Krakowskim.

XXVII Zjazd Naukowy PTMS (2007)Zjazd odbył się w dniach 6–8 września 2007 r. w Solinie, zorganizowany przez

podkarpackie i małopolskie środowisko sportowo-lekarskie po przewodnictwem dr Witolda Furgała przy współpracy dr dr Wojciecha Gawrońskiego i Zbigniewa Szygu-ły. Obrady odbywały się w Wojskowym Ośrodku Wypoczynkowym w Jaworze nad Soliną.

Wybór miejsca Zjazdu był powodowany nawiązaniem do tradycji miejsca zor-ganizowania przed 70 laty Pierwszego Zjazdu Polskich Lekarzy Sportowych i powo-łania Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w dniu 10 lutego 1937 r. w Worochcie. Zarówno Worochta, jak i Solina, aczkolwiek współcześnie rozdzielone granicą pań-stwową między Polską i Ukrainą, leżą w Karpatach Wschodnich. Tak jak w dwudzie-

239


stoleciu międzywojennym, Czarnohora, Gorgany, Prut i Czeremosz nęciły egzotyką, tak Bieszczady – jedyna polska część Beskidów Wschodnich w okresie powojennym stały się znaczącą atrakcją turystyczną i była to może w jakiejś mierze symboliczna rekompensata za utracone przez Polskę, a opiewane pasma Czarnohory i Gorganów. Symbolicznym gestem stało się wejście na nartach, lutym 2007 r., na Howerlę, naj-wyższego szczytu w paśmie Czarnohory przez dr Wojciecha Gawrońskiego, wicepre-zesa Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej.

Otwarcie Zjazdu i sesja inauguracyjna miało charakter uczczenia jubileuszu siedemdziesięciolecia działania Polskich Towarzystw Medycyny Sportowej, od po-wołania Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych do przekształcenia w Polskie Towarzy-stwo Medycyny Sportowej. Referaty odnoszące się do historii Towarzystw, fizjologii wysiłku fizycznego i ortopedii i traumatologii w medycynie sportowej w perspekty-wie minionych 70 lat, wygłosili dr Henryk Kuński, prof. Krystyna Nazar i prof. Artur Dziak. W programie Zjazdu umieszczono sesje naukowe i wykłady obowiązkowego kursu dla uzyskania certyfikatu PTMS. Wśród ośmiu sesji naukowych największym zainteresowaniem cieszyły się dwie sesje: „Fizjologia wysiłku fizycznego” (A. Klimek, J. Cempla i wsp. z krakowskiej Akademii Wychowania Fizycznego) oraz „Artroskopia w diagnostyce i leczeniu urazowych uszkodzeń stawów” (J. Widuchowski, K. Szyluk, A. Jasiński z Wojewódzkiego Szpitala Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich).

Organizatorzy zapewnili uczestnikom Zjazdu atrakcyjny program towarzyski i sportowo-rekreacyjny, zakończony bankietem 70. lecia Polskich Towarzystw Medy-cyny Sportowej.

Podczas Walnego Zgromadzenia Członków PTMS, przyznano tytuł Członka Honorowego dr Lesławowi Musurowi z Warszawy.

Lesław MUSUR (1931-)Lekarz, specjalista medycyny sportowej i chorób we-

wnętrznych, kierownik Działu diagnostyczno-badawczego w Centralnej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie (1968–1989), w różnych okresach czasu sprawował opiekę lekarską nad kadrą narodową narciarzy, zapaśników, judo-ków, kolarzy, żeglarzy, pływaków i sportowców niepełno-sprawnych.

Urodził się 23 IX 1931 r. we Lwowie, ukończył Gim-nazjum im. Stanisława Staszica w Lublinie. Po uzyskaniu matury w Liceum im. ks. Józefa Poniatowskiego w Warsza-

wie, w latach 1950–1954 odbył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie, uzyskując w r. 1955 dyplom lekarza. W czasie studiów był członkiem Koła Naukowego przy Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej w Warszawie. Pracę lekarską rozpoczął jako lekarz tej Poradni, jednocześnie stypendysta Ministerstwa Zdrowia w zakresie specjalizacji z medycyny sportowej, w I Klinice Chorób We-

240


wnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie. Specjalizację z medycyny sporto-wej, po uprzedniej specjalizacji I stopnia z chorób wewnętrznych, uzyskał w 1967 r. Na różnych stanowiskach w Głównej Poradni Sportowo-Lekarskiej, przekształcanej w Centralną Przychodnię Sportowo-Lekarską i Centralny Ośrodek Medycyny Spor-towej, z przerwą na odbycie obowiązkowej służby wojskowej pracował od 1955 r. do emerytury w 1997 r. Najdłużej, w latach 1969–1989, na stanowisku kierownika działu diagnostyczno-badawczego.

W różnych okresach czasu sprawował opiekę lekarską nad zawodnikami kadry narodowej narciarzy (1954–1955), zapaśników (1956–1979), judoków (1980–1985, 1988–1990), kolarzy (1985–1987), żeglarzy (1990–1996), pływaków (1996–2000) oraz kolarzy niepełnosprawnych (do 2008). W pracy lekarza sportowego, rzetelny i pryncypialny szczególnie w problemach etycznych.

Jest autorem rozdziału pt. „Diagnostyka ogólnej wydolności fizycznej spor-towców” w II wydaniu podręczniku „Medycyna sportowa w praktyce” (1984). Był od 1965 r. czynnym uczestnikiem szeregu Zjazdów Naukowych PTMS.

Międzynarodowy Kongres Naukowy PTMS (2008)Kongres odbył się w dniach 10–12 października 2008 r. w Warszawie, zorga-

nizowany przez warszawskie środowisko sportowo-lekarskie po przewodnictwem dr Wiesława Tomaszewskiego. Obrady odbywały się w Centrum Olimpijskim.

Kongres był pomyślany jako interdyscyplinarne spotkanie naukowe, w którym udział biorą lekarze specjaliści z różnych dziedzin medycyny i przedstawiciele innych nauk związanych ze sportem i aktywnością ruchową, a także trenerzy, działacze spor-towi i nauczyciele wychowania fizycznego. Termin Kongresu został wybrany celowo – po zakończeniu Igrzysk Olimpijskich i Paraolimpijskich w Pekinie (2008), miał nawiązywać do tradycji organizowania corocznych spotkań naukowych środowiska, Zjazdów Naukowych PTMS na przemian z Międzynarodowymi Kongresami PTMS.

Wykład wprowadzający pt. „Chlubne karty w dziejach medycyny sportowej w Polsce. Wydarzyło się w roku (olimpijskim) 1928”, nawiązujący do niezwykłych wydarzeń z przed osiemdziesięciu laty w polskiej medycynie sportowej, wygłosił dr Henryk Kuński.

Trzydniowe obrady obywały się w sesjach niekolidujących z sobą czasowo, w ten sposób uczestnicy Kongresu mieli możliwość wysłuchania wszystkich wystą-pień. Kolejne sesje dotyczyły: aktywności ruchowej i leczeniu chorób cywilizacyj-nych, biochemii i fizjologii wysiłku, sportów „nieolimpijskich i ekstremalnych”, kar-diologii sportowej, traumatologii sportowej, fizjoterapii w sporcie, dopingu w sporcie, psychologii sportu, kwalifikacji do sportu wyczynowego oraz tematy wolne i sekcje plakatowe.

W Kongresie wzięło udział ponad 300 uczestników, którzy mieli też sposob-ność odwiedzić liczne stoiska wystawowe najnowszego sprzętu diagnostycznego i leczniczego. Jak to jest, już zwyczajem w Kongresach warszawskich odbył się turniej

241

Podsumowanie

ringo, organizowany przez niestrudzonego popularyzatora tej polskiej gry sportowej i rekreacyjnej dr Krystynę Anioł-Strzyżewską.

Podsumowanie

Wobec zaistniałej sytuacji załamania się systemu państwowego poradnictwa sportowo-lekarskiego w skali całego kraju i niezwykłych utrudnień w specjalizowa-niu się w medycynie sportowej, środowisko sportowo-lekarskie skupione wokół Za-rządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej przy czynnym udziale Konsultantów Krajowych podjęło kroki do stworzenia podstaw do dalszego funk-cjonowania poradnictwa sportowo-lekarskiego. Najważniejszymi elementami tych podstaw były:1. Wynegocjowanie zasad kolejnych rozporządzeń Ministra Zdrowia stwarzających

możliwość bezpłatnych świadczeń w zakresie medycyny sportowej dla dzieci i młodzieży do lat 21 uprawiających sport amatorski.

2. Przyjęcie uchwały Zarządu Głównego PTMS w sprawie zasad przyznawania uprawnień w zakresie orzecznictwa sportowo-lekarskiego w stopniu podstawo-wym dla potrzeb Narodowego Funduszu Zdrowia (Certyfikat Polskiego Towa-rzystwa Medycyny Sportowej) i wdrożenie cyklu kursów „ABC medycyny spor-towej”.

3. Opracowanie przez zespół ekspertów i konsultantów programu specjalizacji w medycynie sportowej jako specjalizacji szczegółowej. Podpisany przez Ministra Zdrowia i opublikowany w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego.

4. Energiczna działalność dotycząca organizowania spotkań naukowych i szkolenio-Energiczna działalność dotycząca organizowania spotkań naukowych i szkolenio-wych formie kolejnych Zjazdów Naukowych PTMS (Warszawa 2002, Wrocław 2005, Solina-Jawor 2007), Kongresów PTMS (Kraków 2006, Warszawa 2008) oraz Międzynarodowych (Zakopane 2002, Kraków 2004) i Krajowych Sympozjów „Medicina Sportiva” (Szczawnica 2003), obok wielu monotematycznych konfe-rencji naukowo-dydaktycznych.

Piśmiennictwo1. Gawroński W., Szyguła Z.: „Medycyna sportowa – od teorii do praktyki”. Dni me-

dycyny sportowej Zakopane 2002. Medicina Sportiva, 2002; 6 (2): 49–55.2. Gawroński W., Szyguła Z.: „Medicina Sportiva Practica” Szczawnica ’2003. Medi-

cina Sportiva, 2003; 7 (2): 132–134.3. Gawroński W.: „Ku zdrowiu”. Medicina Sportiva Practica, 2004; 5 (1): 29–32.4. Gawroński W., Szyguła Z.: Sprawozdanie z V Międzynarodowego Sympozjum

„Medicina Sportiva 2004”. Medicina Sportiva Practica, 2004; 5 (4): 125–130.5. Gawroński W.: Powrót do źródeł. Medicina Sportiva, 2005; 6 (3): 95–96.

242


6. Gawroński W.: Sprawozdanie z XXVI Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Chirurgia Kolana, Artroskopia, Traumatologia Sportowa, 2005; 2 (4): 69–72.

7. Gawroński W.: Dekada – od Sympozjum do Kongresu. Medicina Sportiva Practi-ca, 2006; 7 (4): 83–84.

8. Gawroński W., Szyguła Z.: I Kongres „Medicina Sportiva 2006” w Krakowie to już historia. Medicina Sportiva Practica, 2007; 8 (1): 19–23.

9. Jubileuszowy XXV Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. Warszawa, 12–14 września 2002 r. Medycyna Sportowa, 2002; 18 (7): 231–338.

10. Międzynarodowy Kongres Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej 10–12 października 2008 r. Warszawa – Centrum Olimpijskie. Program Streszcze-nia Informacje. Medycyna Sportowa, 2008; 24 (suppl. 1), ss. 38.

11. Program specjalizacji w medycynie sportowej. CMKP, Warszawa, 2003.12. Protokół (wybrane fragmenty) z pierwszego posiedzenia Zarządu Polskiego Towa-

rzystwa medycyny Sportowej w dniu 19. 02. 2003 r. Medycyna Sportowa, 2003; 19 (2): 83–85.

13. Protokół z posiedzenia Zarządu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej w dniu 16. 04. 2003 r. Medycyna Sportowa, 2003; 19 (6): 234–235.

14. Protokół z Walnego Zgromadzenia Członków Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, podczas obrad XXVI Zjazdu Naukowego Towarzystwa we Wrocławiu w dn. 24 września 2005 r.

15. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie sposobu do-konywania kwalifikacji do poszczególnych dyscyplin sportu, zakresu koniecznych badań lekarskich oraz ich częstotliwości w stosunku do dzieci i młodzieży do ukoń-czenia 21 roku życia ubiegających się o przyznanie licencji na amatorskie uprawia-nie określonej dyscypliny sportu.

16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 282, poz. 2814).

17. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu koniecznych badań lekarskich oraz ich częstotliwości w stosunku do dzieci i mło-dzieży do ukończenia 21 roku życia, ubiegających się o przyznanie licencji na ama-torskie uprawianie określonej dyscypliny sportu (Dz. U. Nr 282, poz. 2815).

18. Zarząd Główny i Komisje Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. 70 lat Pol-skiego Towarzystwa Medycyny Sportowej. W: Materiały XXVII Zjazdu Naukowe-go PTMS.

243

KALENDARIUM PIERWSZYCH LAT XXI WIEKU (2001–2008)

2001

10 XIKonferencja naukowo-szkoleniowa „Doping a dozwolone wspomaganie tre-

ningu sportowego” w Warszawie, organizowane przez Odział warszawski PTMS i re-dakcję czasopisma „Medycyna Sportowa”.

2002

14–19 IVDni Medycyny Sportowej w Zakopanem.Advanced Workshop for Young Physiologists.IV Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva Zakopane 2002”.IV Konferencja naukowo-szkoleniowa „Medicina Sportiva Practica” Zakopa-

ne 2002.

12 IXSympozjum szkoleniowo-naukowe z zakresu „ABC medycyny sportowej” pt.

„Doping a dozwolone wspomaganie treningu sportowego” w Warszawie.

12–14 IXJubileuszowy XXV Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Medy-

cyny Sportowej w Warszawie. Komitetowi Organizacyjnemu przewodniczył dr Wie-sław Tomaszewski.

7 XIPodpisanie Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie sposobu dokonywa-

nia kwalifikacji do poszczególnych dyscyplin sportu, zakresu koniecznych badań le-karskich oraz ich częstotliwości w stosunku do dzieci i młodzieży do ukończenia 21 roku życia.

7 XIISympozjum szkoleniowo-naukowe z zakresu „ABC medycyny sportowej” pt.

„Wybrane zagadnienia internistyczne w praktyce lekarza sportowego” w Poznaniu. Obok Sympozjum odbył się Walny Zjazd Członków Polskiego Towarzystwa Medy-cyny Sportowej, podczas którego wybrano Prezesa i Członków Zarządu Głównego

244

Kalendarium pierwszych lat XXI wieku (2001–2008)

Towarzystwa. Prezesem wybrano prof. dr Krzysztofa Klukowskiego z Warszawy.

2003

16 IVPrzyjęcie na posiedzeniu w Warszawie, uchwały Zarządu Głównego PTMS

w sprawie zasad przyznawania uprawnień w zakresie orzecznictwa sportowo-lekar-skiego w stopniu podstawowym dla potrzeb Narodowego Funduszu Zdrowia (Certy-fikat Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej).

18–21 VIV Konferencja naukowo-szkoleniowa „Medicina Sportiva Practica” Szczawni-

ca 2003.*

Opracowanie przez zespół ekspertów i konsultantów programu specjalizacji w medycynie sportowej jako specjalizacji szczegółowej. Podpisany przez Ministra Zdrowia i opublikowany w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego.

18 VIIRozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu dokonywania kwali-

fikacji do poszczególnych dyscyplin sportu, zakresu koniecznych badań lekarskich oraz ich częstotliwości w stosunku do dzieci i młodzieży do ukończenia 21 roku życia ubiegających się o przyznanie licencji na amatorskie uprawianie określonej dyscypli-ny sportu.

2004

5–8 IXV Międzynarodowe Sympozjum „Medicina Sportiva 2004” w Krakowie.

22 XIIMinister Zdrowia podpisał kolejną wersję rozporządzeń w sprawie zakresu

i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą oraz w spra-wie koniecznych badań lekarskich oraz ich częstotliwości w stosunku do dzieci i mło-dzieży do ukończenia 21 roku życia, ubiegających się o przyznanie licencji na ama-torskie uprawianie określonej dyscypliny sportu.

245


2005

3–4 VIKongres Naukowy i Konferencja naukowo-szkoleniowa z okazji Jubileuszu

XX-lecia czasopisma „Medycyna Sportowa”, pod hasłem „Sport i aktywność rucho-wa dzieci i młodzieży” w Warszawie.

16–18 VIV Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Żywienie-Ruch-Zdrowie” w Pozna-

niu. Konferencja organizowana przez Zakład Żywności i Żywienia Akademii Wycho-wania Fizycznego w Poznaniu pod przewodnictwem prof. dr Wojciecha Chalcarza.

23–25 IXXXVI Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej we Wro-

cławiu. Komitetowi Organizacyjnemu przewodniczyli mgr Andrzej Czamara i dr Andrzej Bugajski. Podczas Zjazdu odbył się Walny Zjazd Członków Towarzystwa z wyborem Prezesa i Członków Zarządu Głównego. Prezesem wybrano prof. dr Annę Jegier z Łodzi.

13–15 XZebranie delegatów krajów członkowskich Europejskiej Federacji Towarzy-

stwa Medycyny Sportowej (The European Federation of Sports Medicine Associa-tions), podczas IV Kongresu Medycyny Sportowej EFSMA w Limasol (Cypr), wybra-ło do Zarządu Federacji delegata Polski prof. Annę Jegier. Federacja została powołana w 1997 r.

2006

2–3 VIOgólnopolska Konferencja Naukowa pt. „Dozwolone i niedozwolone wspo-

maganie w sporcie” w ramach obchodów 60-lecia Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu.

23–26 XIMiędzynarodowy Kongres „Medicina Sportiva 2006” w Krakowie. Komiteto-

wi Organizacyjnemu przewodniczył dr Wojciech Gawroński.

246


2007

14–16 VIVI Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Żywienie-Ruch-Zdrowie” w Pozna-

niu.

6–8 IXXXVII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej „70 lat

Polskich Towarzystw Medycyny Sportowej” w Solinie-Jaworze. Komitetowi Organi-zacyjnemu przewodniczył dr Witold Furgał.

2008

27–29 IIISympozjum „Medicina Sportiva Practica” – Od teorii do praktyki – „Medice

cura te ipsum” w Rytrze. W obradach wystąpił prof. F. Pigozzi, sekretarz generalny FIMS, z wykładem „Preparticipation physical examination and cardiovascular dise-ases: the Italian experience”.

12–13 VIMiędzynarodowa Konferencja Naukowa nt. „Zapobieganie i leczenie urazów

w sportach „piłka-rakieta-siatka” w Bydgoszczy.

10–12 XMiędzynarodowy Kongres Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Spor-

towej w Warszawie. Komitetowi Organizacyjnemu przewodniczył dr Wiesław Toma-szewski.

XIIKomunikat dotyczący organizacji XXVIII Zjazdu Naukowego Polskiego Towa-

rzystwa Medycyny Sportowej „Aktywność ruchowa w zdrowiu i chorobie” w dniach 25–27 VI 2009 r. w Łodzi.

ISBN 978-83-906715-6-7

DZIEJE MEDYCYNY SPORTOWEJ W POLSCE Tom II (1951 – 2000)

Documents

Transcript of DZIEJE MEDYCYNY SPORTOWEJ W POLSCE Tom II (1951 – 2000)