Dysproporcje przestrzenne wybranych zjawisk patologii...

2. DYSPROPORCJEPRZESTRZENNEWYBRANYCHZJAWISKPATOLO‐GIISPOŁECZNYCHWŁODZI

2.1. Wstęp

Patologia,jakopołączeniegreckichsłówpathos(cierpienie)ilogos(na‐uka) oznaczało zespół czynnikówwywołujących chorobę – ale w sensiemedycznym. Swojego społecznego wymiaru termin ten nabył dopierowkońcuXIXwiekudla oznaczenia „chorób” trawiącychówczesne społe‐czeństwa.Chorobamitymi,czylipatologiamispołecznymiokreślanoróżno‐rodne zachowania ludzi skierowane przeciwko obowiązującym normomiwartościomspołecznym.WedługA.Gaberle (1993)patologiaspołecznato „zachowanie działające destrukcyjnie na społeczeństwo (lub jego ele‐menty), a przy tym niezgodne z wartościami powszechnie uznanymiw danym kręgu kulturowym”. Zauważył on, że zakres zachowań, któremożna uznać za patologiczne, powiększa się wraz z rozwojem społe‐czeństw. Dzieje się tak, gdy przestają działać dotychczasowe formalnei nieformalne elementy kontroli społecznej. Zgodnie z teorią kontroliprzyczynąpojawienia się zachowańpatologicznychu niektórych osób sąsłabe ichwięzi z innymi ludźmi, czego konsekwencją jest niedostosowy‐waniesiędoistniejącychnorm,atakżebrakprzekonania,żesąonesłusz‐ne. Nierespektowanie obowiązujących resztę społeczeństwa norm możebyćźródłemwieluprzewaginagród.Innateoriawskazuje,żezachowaniapatologicznejednostekkształtowanesąpoprzezreakcjeinnychludzi.Jeślirazjakaśjednostkazostanieoznaczona,etykietowanajakodewiant,prze‐stępca,alkoholik,prostytutkaczywariat,topopewnymczasietajednost‐ka może nabrać o sobie przekonania, że faktycznie taka jest, i zaczynapostępowaćzgodnieznim,utwierdzając innychwsłuszności ichprzeko‐nań. Uogólniając, te i inne teorie socjologiczne przyczyn pojawienia sięzachowańpatologicznychupatrująwosłabieniuwięzispołecznych,zakłó‐ceniukontroli społecznej, erozji pojęć „dobro” i „zło”, zagrożeniubezpie‐czeństwajednostkiipojawieniusięanomiiprzyjednocześnieodczuwanejniesprawiedliwościwpodzialedóbr,coczęstokroćwynikazróżnorodnychinteresówwielugrupludzi(Turner1998).

User

Typewritten Text

User

Typewritten Text

User

Typewritten Text

cite: Mordwa S., 2014, Dysproporcje przestrzenne wybranych zjawisk patologii społecznych w Łodzi, [w|:] A. Suliborski, M. Wójcik (red.), Dysproporcje społeczne i gospodarcze w przestrzeni Łodzi. Czynniki, mechanizmy, skutki, Wyd. UŁ, Łódź, s. 277-303;

278 IV.SkutkidysproporcjiwprzestrzenimiastaTerminpatologia społeczna często zastępowany jest takimi pojęciami,

jakdewiacjaspołeczna,dezorganizacja,nieprzystosowaniespołeczne,demo‐ralizacja, dewiacja, zachowania dewiacyjne, zachowanie dysfunkcjonalne,które uważane są za określenia bliskoznaczne i stosowane równolegle.Pojęciepatologia społeczna jestnajobszerniejsze (gdyżnp.niekażdezja‐wiskopatologicznejestprzestępstwem,chociażzdrugiejstronyniekażdyrodzajnieprzystosowaniaspołecznegojestpatologią),obejmującwdużymstopniu swoim zakresem znaczeniowym pozostałe nachodzące na siebiepojęcia. J.Szczepański(1972)określanp.dezorganizację jakozespółpro‐cesów społecznychpowodujących zachowania odbiegające odprzyjętychnormizagrażająceprocesomżyciazbiorowego.Polegaonam.in.naosła‐bieniu mechanizmów społecznej kontroli formalnej i nieformalnej, czywytworzeniuwzorcówzachowańodmiennychodtych,któresąuznawaneza dopuszczalne. Termin dewiacja społeczna odnosi się natomiast dowszystkichzachowań,którewjakikolwieksposóbnaruszajązasadyinormyobowiązującewdanejspołeczności(Herbert1976).

Patologiaspołecznajestzespołemzjawiskszkodliwychtaknapoziomieindywidualnym, jak i grupowym. Patologiemającewymiar jednostkowy,czylipatologieindywidualne,tonp.uzależnienia(alkoholizm,narkomania,lekomania),prostytucja,okaleczenia,czysamobójstwa.Patologiete,zwią‐zanesązsamoniszczeniemorganizmuosobyniądotkniętej,ale jejskutkimogą zagrażać otoczeniu jednostek, grup i społeczeństwu. W wymiarzegrupowymmożnaspotkaćprzejawypatologiirodziny(np.przemocwrodzi‐nie,rozpadrodziny,sieroctwospołeczne,osłabienielubdysfunkcjafunkcjiwychowawczych),albopatologiistrukturiinstytucji(np.korupcja,bezro‐bocie,przestępczość,bieda,biurokracja)(Kwaśniewski2000).

W tym opracowaniu analizie poddane zostaną przestrzenne aspektywystępowania wybranych patologii społecznych w przestrzeni miasta –Łodzi.Wybrano takie zjawiska jak bezrobocie, bieda i przestępczość. Ichcharakterystykę przedstawiono na szerszym tle wielu implikowanychprzeznieproblemówi innychpatologiispołecznych.Zestawtychproble‐mów, które będą szerzej omawianew czwartej części tego opracowania,przyjęto na podstawie wcześniej prowadzonych badań w Krakowie,aopublikowanychprzezJ.Czapską(2008)iJ.Jerschinęzzespołem(2012).Bezrobocie.WPolscepo1989r.pojawiłysięnoweźródła iprzejawy

patologii,którebyływynikiemzmianspołeczno‐ekonomicznych,kulturo‐wych i politycznych oraz konsekwencją transformacji ustrojowej i przej‐ścia do gospodarki rynkowej.Największe społeczne koszty transformacjizwiązanebyłyzgwałtownymwzrostembezrobocia.Pojawieniesiędługo‐trwałegobezrobociaznalazłoswojeodbiciewwieluaspektachżycialudzi.Przede wszystkim nastąpiło obniżenie poziomu konsumpcji, także dóbrpodstawowych, co znacznie wpłynęło na pogorszenie się poziomu życia

Dysproporcjeprzestrzennewybranychzjawiskpatologiispołecznych… 279

znacznychgrupspołecznych.Następstwemtegobyłopojawieniesiętakichstanów i uczuć, jakdepresja, lękprzedprzyszłością, stres, rozgoryczenieczy poniżenie. Niski poziom życia i natężenie zaburzeń emocjonalnychprzełożyłysięzkoleinastankondycjifizycznejiogólnystanzdrowiaosób,atakżewszerszymzakresie,nacorazgorszefunkcjonowanierodzin,któreprzestałyspełniaćswojefunkcje.

Przestępczość jest jedną z formpatologii społecznej. Jest takimzjawi‐skiem społecznym, które polega na naruszaniu pewnych norm społecz‐nych–głównieprawnychijestzawszeuzależnionaodtego,jakienormyiprzezkogouznawaneprzyjmiemyzawiążące(Bułati in.2010).Oprze‐stępczości P. Sztompka pisał, że „nie musi oznaczać negacji porządkuprawnego, a jedynie uchylenie jego wymagań w stosunku do siebie dlazyskaniajakichśkorzyści”(Sztompka2002,s.214).Doczynnikówsprzyja‐jącychpopełnianiuprzestępstw,możnazaliczyćteocharakterzeszczegól‐nym,np.cechyosobisteprzestępcyukładysytuacyjne,zachwianierówno‐wagi psychicznej, frustracje jednostek, rozpad więzi nieformalnych, nie‐domogiwdziałaniuorganizacji formalnych,alkoholizm,rodzinydysfunk‐cjonalne, wadliwe działanie systemu oświatowego i wychowawczego.Natomiast do grupy czynników uwarunkowań ogólnych należą: niespra‐wiedliwość i konflikty społeczne, nierówny podział bogactw, niski stanzdrowotnyspołeczeństwa,dominacjajednejgrupyspołecznejnadinnymi(Świętochowska2001).Terminprzestępstwojesttrudnydozdefiniowania.Charakterystyczne są dwie postawy, między którymi istnieją znacznerozbieżności. Tę dwoistość pojmowania przestępstwa zauważył już Ary‐stoteles. Pisał on: „przestępstwo jest to dobrowolnewyrządzenie komuśkrzywdy wbrew prawu. Prawo ma zaś charakter indywidualny lub po‐wszechny.Prawemindywidualnymnazywamprawopisane,którekierujeżyciemposzczególnych społeczeństw,powszechnymnatomiast –wszyst‐kieniepisanezasadypostępowania,którezgodnie,jaksięzdaje,przyjmująwszyscyludzie”(Arystoteles1988,s.112).Bieda.Zamkniętafabrykaczyupadłysklepgenerująbezrobocie,które

prowadzidobiedy, a czasem teżdo innychpatologii. Zaniedbaneprzyfa‐brycznekwartały,zamieszkaneprzezzwalnianychpracowników,zczasemzostają naznaczone stygmatem ubóstwa i patologii. Mieszkania w tychkwartałach stanieją, nie będą tak cenne jak lokale w innych częściachmiasta. Nastąpi ucieczka lepiej sytuowanych mieszkańców oraz osóbrespektujących dotychczasowe normy społeczne, a ich miejsce zajmiespauperyzowana ludność z innych obszarów. Taki jest mechanizm po‐wstawania enklaw biedy, które charakteryzuje segregacja przestrzennai izolacja społeczna. Na takich obszarach dochodzi do międzypokolenio‐wegoutrwaleniabiedy,cojestwynikiemjuwenilizacjibiedyiwykluczeniaspołecznego (nasilenie biedy wśród dzieci, nadreprezentowanie dzieci

280 IV.Skutkidysproporcjiwprzestrzenimiasta

imłodzieżywśród ludności biednej) oraz jej gettyzacji, czyli ponadprze‐ciętnegonasileniabiedywśródmieszkańcówdanegoobszaru(Warzywo‐da‐Kruszyńska2001).

Patologie społeczne mają swój wymiar przestrzenny, często skupiająsięnaograniczonym terenie, tworząc enklawybiedy, zakazanedzielnice,obszary slumsów. Skumulowaniepatologii społecznychnaograniczonymobszarzeprowadzidoutworzeniagett,którewyraźnieróżniąsięodresztymiasta. Miejscowi doskonale wiedzą, które miejsca lepiej jest omijać.Pierwszy,któryopisałwspółczesnemiejskiegetta,byłLouisWirthzchica‐gowskiejszkołysocjologicznej.OpisanaprzezniegoMaxwellStr.wChica‐go przeszła do historii jako miejsce, gdzie koncentrowały się wszystkieniesprzyjającedewiacjespołecznepowodująceizolacjętegoterytoriumodresztymiasta.Opracowania innychbadaczy z Chicagoprzyczyniły się dosformułowaniateoriidezorganizacjispołecznej.Zgodniezniązachowaniapatologiczne jednostekwynikająnie tylkoz ich indywidualnychcech,aletakżezogólniejszegokontekstuspołeczno‐kulturowegoobszaru,zktórymsąonezwiązane(Chainey,Ratcliffe2005).Ponadtoważnymteoretycznymosiągnięciem było sformułowanie koncepcji ekologicznych obszarównaturalnych. Na jej podstawie C. Shaw i H.McKay opracowali koncepcjęobszarów przestępczych, które charakteryzuje brak stabilności składumieszkańcóww związku z częstymimigracjami, nadmiernie wysoka gę‐stośćzaludnienia,awwymiarze fizycznymjest toobszarzdewastowanejiprzestarzałejzabudowywsąsiedztwieterenówprzemysłowych.Obszaryprzestępcze tworząwprzestrzenimiastaodseparowaneenklawy,owro‐gimnastawieniuwobecurządzeń i instytucji stojącychnastrażyobowią‐zującego prawa, a nawetwobecmieszkańcówpozostałych terenów.Wy‐różniająsięonenasilonymiaspołecznymizachowaniamiczęścimieszkań‐ców, przejawiającymi się w częstym naruszaniu obowiązujących normorazprzestępczością.Badaniate,kontynuowaneprzezD.Herberta(1976)dowiodły, że stosując perspektywę geografii społecznejmożnawyróżnićw przestrzeni znaczne dysproporcje natężenia zachowań dewiacyjnych.W.PiotrowskiprowadzącklasycznejużbadaniawŁodzi,takżezapożyczyłkoncepcjęobszarównaturalnych,którenazwałdzielnicamipodstawowymi.Wedługniegobyłyniminieuwzględnianewpodziałachadministracyjnychpewne obszary w przestrzeni miasta, które funkcjonowały główniewświadomościmieszkańców. Jakwykazał,dzielnicetecharakteryzowałypewne siły integrystyczne – skupiające mieszkańców, a jednocześnieujawniałysięwnichsiłyseparatystycznewystępującemiędzyobszaramiobarczonymi silnymi stereotypami. Zastosowanie koncepcji dzielnicpod‐stawowych pozwoliłoW. Piotrowskiemu na zidentyfikowanie wmieścieobszaróworóżnymnasileniuproblemówspołecznych(Piotrowski1966).Współczesne badania łódzkich socjologów doprowadziły do zidentyfiko‐


wano tzw. enklaw biedy. Dominujące w nich zubożałe sąsiedztwo jestbardzo istotnym czynnikiem w procesie „dziedziczenia” biedymiędzypokoleniamiiprowadzidowykluczenia.Dzieci–„wychowankowie”takichenklaw – zagrożone są osłabieniem dążenia do odniesienia sukcesuzawodowego imaterialnego,a takżenegatywnymiwzorcamiwchodzenianadrogędokonywaniaczynówzabronionychprzezprawo.Zanajważniej‐szy problem związany z łódzkimi dziećmi i młodzieżą uznano brakkonstruktywnie zorganizowanego czasu wolnego,przestępczośćnielet‐nich,brakpozytywnychwzorcówkulturowychimoralnychwzubożałychsąsiedztwach oraz pozbawienie ich możliwości uczestnictwa w róż‐nychformachspędzania wolnegoczasu(Grotowska‐Leder 2001; Wa‐rzywoda‐Kruszyńska 2001; Petelewicz, Warzywoda‐Kruszyńska 2010).Także w pracach K. Czekaja znaleźć można szczegółowy opis metodolo‐giczny prowadzenia badań nad problemami społecznymi w przestrzenimiast(Czekaj1993;2012).

Celem tego opracowania jest weryfikacja hipotezy, zgodnie z którąw przestrzeni Łodzi mamy do czynienia z wyraźnymi dysproporcjaminatężenia zjawisk patologii społecznej. Podjęta zostanie także próbawy‐znaczeniamiejscszczególnejkoncentracjitychzjawisk.

2.2. Obszarybadań

DoprzeprowadzeniabadańwŁodziwybranopięćobszarów,którepo‐krywają się z czterema obszarami SIM (Systemu Informacji Miejskiej):Centrum(napotrzebybadańpodzielonenaczęśćpółnocnąipołudniową),Karolew, Radiostacja i Doły1. Przy wyborze obszarów badań brano poduwagę odmienność ich typów zabudowy mieszkaniowej i pełnionychfunkcji oraz charakterystykę demograficznąmieszkańców (ryc. 2.1). Ob‐szarSIMCentrumzajmujewiększączęśćdawnejdzielnicyŚródmieście(doul. J. Kilińskiego), wzdłuż przebiegu najbardziej znanej łódzkiej ulicy –Piotrkowskiej.Obszartenobejmujenajbardziejprestiżoweterenyilokali‐zacjewskalicałegomiastazjednejstrony,aletakżekwartałykoncentracjibiedy, ubóstwa i innych patologii społecznych z drugiej strony (Grotow‐ska‐Leder,2001;Warzywoda‐Kruszyńska,2001).Tutajswojesiedzibymawiele urzędów, instytucji i przedsiębiorstw o znaczeniu ogólnomiejskim,anawetwojewódzkimikrajowym.Dominujenatymobszarzezabudowaśródmiejska,któracechujesiębardzozróżnicowanymstandardemmiesz‐kań: odwpełniwyposażonych, luksusowych lokali, pobudynki substan‐

1 System InformacjiMiejskiejwprowadzonouchwałąRadyMiejskiejwŁodzi

w2005r.(http://bip.uml.lodz.pl/index.php?str=83&id=17252).WrazztymSyste‐memwprowadzonopodziałmiastana56obszarówSIM.


dardowe,zktórychnależałobyjaknajszybciejwyprowadzićmieszkańców(Dzieciuchowicz 2011). Wyższe kondygnacje przeważnie pełnią funkcjemieszkaniową, natomiast na parterze najczęściej funkcjonują usługio różnej skali oddziaływania. Zawzględu na znaczne rozmiary, Centrumpodzielonowzdłużal.A.Mickiewicza ial. J.Piłsudskiegonadwaobszarybadań:Centrum‐Północ i Centrum‐Południe. Podział tenwynika równieżz różnego charakteru tych dwóch części Centrum. Północny fragmentul. Piotrkowskiej przekształcony jest w deptak (o ograniczonym ruchupojazdów),askoncentrowanenatymfragmenciedziałaniaFundacjiUlicyPiotrkowskiejmajądoprowadzićdoprzywróceniatejulicydawnejświet‐ności jako wizytówki i salonu miasta. W części północnej występuje nawiększości obszaru zwarta zabudowa XIX‐wiecznych kamienic.W częścipołudniowejnatomiastul.Piotrkowskapełninormalnefunkcjekomunika‐cyjne, a okoliczne obszary są w większym stopniu zdezorganizowaneprzestrzennie: tereny mieszkaniowe przenikają się z obszarami składo‐wymi,poprzemysłowymiczyugoramimiejskimi.Tezao istniejącychdys‐proporcjach zjawisk społecznychmiędzy północną i południową częściąCentrumzostaniezweryfikowanawdalszejczęścitegoopracowania.

Ryc.2.1.Obszarybadań

Źródło:opracowaniewłasne

±0 0,5 1 1,5 2

km

Legenda

kolej

granice obszarów SIM

ulice

tereny zieleni urządzonej lub naturalnej, parki, ogrody działkowe, cmentarze

tereny produkcyjne,składowe lub magazynowe

tereny usługowe

tereny wielofunkcyjneśródmiejskie

tereny mieszkaniowe

Doły

Radiostacja

Karolew

Centrum--Północ

Centrum--Południe

Dysproporcjeprzestrzennewybranychzjawiskpatologiispołecznych… 283ObszarCentrum‐Północmapowierzchnię198ha ibyłzamieszkiwany

przez 32 tys.mieszkańców.Miał onwśródbadanychobszarówzdecydo‐wanie największą gęstość zaludnienia – 16,2 tys. osób na km2. Centrum‐‐Północ wyróżniało się także cechami demograficznymi mieszkańców,gdyżkobietystanowiłytutajtylko54%osób(czyliniecomniejniżogólniewŁodzi),awskaźnikfeminizacjiprzyjąłnajniższąwartość–118kobietna100 mężczyzn – wśród uwzględnionych w badaniu obszarów. Na tymobszarze największy był także udział mieszkańców w wieku do 19 lat(20%)orazwwiekuprodukcyjnym(66%),acozatymidzienajmniejbyłotutaj mieszkańcóww wieku poprodukcyjnym (tylko 13%, wobec 15,6%wskalicałegomiasta).

Centrum‐Południemaodmiennecharakterystyki ludnościoweniżpół‐nocnyobszarCentrum.Naobszarze138hamieszkałook.12,5tys.osób,coprzekładasięnaznacznieniższągęstośćzaludnienia(9tys.osóbnakm2;aczkolwiekbyłotoitakznaczniewięcejniżogólniewŁodzi–2,5tys.osóbnakm2).Mniejbyłotutajosóbnależącychdonajmłodszejgrupywiekowej(16%),awięcejosóbnajstarszych(19%).Strukturapłci–55%mieszkań‐cówtokobiety–zbliżonabyładowartościprzeciętnejdlacałegomiasta.

NaobszarzeKarolewa2,którymapowierzchnię153ha,dominujefunk‐cjamieszkaniowa.Znajdująsiętugłównieterenyoprzewadzezabudowywielorodzinnej.Zabudowatapochodzizdrugiejpołowylat60.ijestsilniezróżnicowana podwzględem liczby kondygnacji i liczby lokalimieszkal‐nych.DlaKarolewa charakterystyczne jest duże zagęszczenie podobnychdosiebie, zubożonychplastyczniebudynków,wznoszonychmetodąwiel‐kopłytową. Same mieszkania są co prawda wyposażone w podstawoweinstalacje, alemają stosunkowomałąprzeciętnąpowierzchnięużytkową.Niewielkiterenzabudowymieszkaniowejjednorodzinnej(3,6ha)znajdujesię w zachodniej części osiedla, wzdłuż ul. J. Kozietulskiego. Natomiastznaczna części powierzchni we wschodniej części Karolewa zajęta jestprzez tereny kolejowe (związane z pobliskim dworcem Łódź‐Kaliska),zuwięzionąwewnątrz funkcjąprzemysłowo‐usługową(Studiumuwarun‐kowań… 2010). Na obszarze Karolewa zamieszkiwało prawie 13 tys.mieszkańców(niewielewięcejniżwCentrum‐Południe),agęstośćzalud‐nieniawynosiłaponad8,3tys.osóbnakm2.WodróżnieniuodCentrumtoobszarsilniejsfeminizowany(kobietystanowiły57%mieszkańców)orazo prawie dwukrotnie większym udziale ludności w wieku poprodukcyj‐nym (34%). Bardzo mało mieszkało tutaj dzieci i młodzieży, ich udziałwpopulacjiobszaruwynosiłtylko13%.

2WspółczesnyobszarSIMpołożonyjestnatereniedawnejpodłódzkiejosady

otejsamejnazwie.Jejwschodniaczęśćzostałaprzyłączonadomiastaw1906r.,pozostała–dopieropoIIwojnieświatowej.

284 IV.SkutkidysproporcjiwprzestrzenimiastaObszarRadiostacji3, o powierzchni 166ha, znajduje sięwnajbardziej

na wschód wysuniętej części Śródmieścia. W południowej części tegoobszaruznajdująsięterenyoprzewadzezabudowymieszkaniowejjedno‐rodzinnej, napółnocy zaś terenyoprzewadze zabudowywielorodzinnej.Między tymi terenamimieszkaniowymi znajduje się strefa z dominującąfunkcją usługo charakterzemetropolitalnym (m. in. szpital im.NorbertaBarlickiego, akademiki i budynkiUniwersytetuŁódzkiego iUniwersytetuMedycznego,obiektysportoweAZS)zwtrąceniamizabudowyczynszoweji modernistycznymi willami przy ul. G. Narutowicza. ZagospodarowanieobszaruRadiostacji uzupełnia jeszczeniewielki park im. J.Matejki (pow.2,5 ha) oraz duży kompleks ogródków działkowych w północno‐‐wschodniej części obszaru (Studium uwarunkowań…, 2010). Generalniewarunki mieszkaniowe na obszarze Radiostacji bardzo pozytywnie wy‐różniają się w skali całego miasta (Dzieciuchowicz 2011), a szczególniejegopołudniowaczęśćnależydonajbardziejpreferowanychprzezłodzianmiejscdozamieszkania(Mordwa2003).W2009r.obszartenzamieszka‐nybyłprzezniecałe6,5tys.mieszkańców,codawałoponad3,9tys.osóbna km2 (zatem o ponad połowę więcej niż w całym mieście). WśróduwzględnionychwbadaniuobszarówRadiostacjawyróżniałasięnajwyż‐szymodsetkiemkobiet(58%,wsp.feminizacjiwynosiłtutajaż137,wobec120dlacałejŁodzi)oraznajwyższymudziałemosóbwwiekupoproduk‐cyjnym–34%.Jednocześniemieszkałotutajnajmniejosóbwwiekudo19lat(13%).

OdpółnocyzRadiostacjąsąsiadująDoły(położonenaobszarzedawnejpodłódzkiejwsiDoły),któremająpowierzchnię210ha.Łodzianiezapew‐nenajczęściejtenobszarkojarzązpołożonymtutajkompleksemcmenta‐rzy różnych wyznań. Zlokalizowane są one w środkowej części obszarui stanowią 21% jego powierzchni. Na zachód od cmentarzy znajduje sięniewielki teren usług o charakterze metropolitalnym (Akademia SztukPięknych im. W. Strzemińskiego), natomiast po ich stronie wschodniejpołożonyjestterenoprzewadzezabudowymieszkaniowej–jednorodzin‐nej. Tereny położone jeszcze bardziej nawschódpełnią funkcje przemy‐słowo‐usługowe (m.in. Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego orazareszt śledczy). W zachodniej części Dołów (na północ od ul. WojskaPolskiego)znajdujesiędrugiterenzprzeważającązabudowąmieszkanio‐wą. Jest to terenwielorodzinnejzabudowyblokowejz lat50.XXw. (Stu‐diumuwarunkowań…2010).Generalnieobszartenrobiwrażenienieupo‐rządkowanego, bez wyrazu (poza funkcją cmentarną), niejednorodnego

3 Nazwa tego obszaru pochodzi od nazwy osiedla (osiedle z kolei nazwano

z powodu zlokalizowanej nieopodal rozgłośni radiowej), które zajmuje tylkomniejszą,południowączęśćtegoobszaru.


pod względem pełnionych funkcji, o chaotycznym ich rozmieszczeniu.Doły są najsłabiej zaludnionym obszarem spośród uwzględnionychw badaniu – 4,3 tys.mieszkańców, czyli nieco ponad 2 tys. osób na km2(mniejniżprzeciętniewŁodzi).SpołecznośćDołówbyławyraźniesfemi‐nizowana(131kobietprzypadałona100mężczyzn).Wstrukturzewieku,podobnie jak na obszarze Radiostacji, wyraźnie zaznacza się znacznyudział osób wwieku poprodukcyjnym (32%), przy jednocześnie bardzoniskimudzialedzieciimłodzieżydolat19(14%).

Napodstawiepowyższejcharakterystykimożnazatemuznać,żeKaro‐lew, Doły i Radiostacja (położone w bliskim sąsiedztwie Centrum) toobszarycharakteryzującesiębardzopodobnymistrukturamiwiekuipłcimieszkańców, ale jednocześnie bardzo różniące się zagospodarowaniemprzestrzeni.

2.3. Badania

Napotrzebybadańpodstawoweinformacjeidanepozyskanozróżnychźródeł. Jednym z nich były dane przechowywane przez różne instytucje.ZUrzęduMiastaŁodzipozyskanoinformacjeoliczbieistrukturzemiesz‐kańcówbadanychobszarów.DaneadresoweświadczeniobiorcówpomocyspołecznejudostępnionezostałyprzezMiejskieOśrodkiPomocySpołecz‐nej, właściwe dla obszarów dawnych dzielnicmiasta. Z dwóch Powiato‐wych Urzędów Pracy otrzymano informacje o miejscach zamieszkaniaosób bezrobotnych, a z Wojewódzkiej Komendy Policji dane dotyczącezjawisk przestępczych w przestrzeni miasta. Natomiast uzyskanie opiniimieszkańcówonatężeniuzjawiskpatologicznychwymagałozorganizowa‐nia badań terenowych. Wywiady kwestionariuszowe na obszarach Cen‐trum‐Północ (160wywiadów),Centrum‐Południe (150) iKarolew (150),przeprowadzonowokresiepaździerniklistopad2011 r., anaobszarachRadiostacji (130) iDołów(120)wpaździerniku i listopadzie2012r.Ra‐zemuzyskanoopinieod710przypadkowospotkanych,dorosłychrespon‐dentów,dobranychwsposóbcelowo‑losowy,wedługichzamieszkania.Kwestionariusz wywiadu obejmował zróżnicowaną problematykę, dalejprzedstawione wyniki stanowią zaledwie cząstkę danych, zogniskowanąnatematycetegoopracowania.

Wśród badanych było 412 kobiet (58%) i 298 mężczyzn; wyraźniewiększyudziałkobietzanotowanonaDołach(61,7%),anajniższywCen‐trum‐Północy (55,3%). Mediana wieku wyniosła 39 lat (przeciętnie naj‐młodsi byli respondenci z Centrum‐Południa [36,5] i Centrum‐Północy[37,5],anajstarsizRadiostacji[43]–cokorelujezprzedstawionąstruktu‐rą wieku badanych obszarów). Poszczególne grupy wiekowe były mniej


więcej tak samo liczne. Niewiele więcej osób było w wieku 30‐50 lat(34,1%),amniejjeszczeosóbnajstarszych(pow.50lat)–32,3%.

Ankietowani byli osobami nieco lepiej wykształconymi niż przeciętniłodzianie, co wynika także ze znanej w badaniach społecznych wyższejskłonności lepiejwykształconychosób i kobiet dobraniaudziałuw tegotypubadaniach.Wprezentowanychbadaniach29%respondentówzade‐klarowało wykształcenie wyższe (19,4% wyższe magisterskie i 9,6%wyższe licencjackie), 39,1% wykształcenie średnie, a tylko 11,5% wy‐kształcenie podstawowe, niepełne podstawowe lub brak wykształcenia.Wśród ankietowanych znacznie lepiej wykształceni byli mieszkańcy Ra‐diostacji,gdyżaż40%znichposiadałowykształceniewyższe.NatomiastwCentrum‐PółnocinaDołachudziałnajlepiejwykształconychbyłnajniż‐szy–odpowiednio22,6i25,6%.

Przedrozpoczęciembadańuznano,żetakżedługośćokresuzamieszka‐niarespondentównabadanymobszarzemoże istotnieróżnicowaćwyra‐żaneopinie. 27,3%badanychosóbwychowywało sięna jednymzpięciuwybranych obszarów od urodzenia, a dalsze 33,5% mieszkało tam conajmniej od 10 lat –wydaje się, że te dwie grupy badanych szczególniedobrzeznajązamieszkiwaneobszary.Wprzypadkuobuobszarówwcho‐dzącychwskładCentrumokazałosię,żenajwiększączęśćgrupyrespon‐dentów stanowią osoby tutaj urodzone. Stanowiły one 35,3% badanychw części północnej i 30% na w obszarze południowym, podczas gdywRadiostacjitakichosóbbyłotylko18,5%.Badaneobszaryzamieszkiwa‐ło od ponad 10 lat 39,3% respondentów z Karolewa i 35% z Centrum‐Południa.Popołączeniuobydwugruponajdłuższymstażuzamieszkiwa‐niaokazało się, żewdwóchobszarachCentrum inaKarolewiestanowiąoneok.2/3tamtejszychrespondentów,awRadiostacjiinaDołachjestichco najmniej połowa. Najwięcej osób z najkrótszym obszarem zamieszki‐wania(do5lat)zbadanozobszaruRadiostacji(32,3%)iDołów(30,8%).

Ważną cechą w badaniach prowadzonych przez autora opracowania,adotyczącychprzestępczości, poczucia zagrożenia lub zjawiskawiktymi‐zacji, wpływającą na wyrażane przez respondentów poglądy były prefe‐rencje polityczne (uwzględniano wyniki wyborów prezydenckich lubparlamentarnych do sejmu). Dlatego w formularzu przeprowadzonegowywiadu znalazło się pytanie o partię, na którą respondent głosowałw ostatnichwyborach do SejmuRP (odbyły się 9 października 2011 r.).Odpowiedziotym,naktórąpartięoddanogłosudzieliło57,7%badanych(38,7% stwierdziło, że nie brało udziału w tych wyborach, a pozostaliudzielili błędnych odpowiedzi), co było zbieżne z zarejestrowanąw tych


wyborach frekwencjąwyborcząw Łodzi (56,3%)4. Uzyskane od respon‐dentów odpowiedzi różnią się od oficjalnych wyników podanych przezPKW.Wśród badanych osób, będącychmieszkańcami wybranych obsza‐rówwŁodzi,więcejbyłozwolennikówPIS–36,6%(wobec23,9%wedługoficjalnychwynikówPKW),PJN–2,7%(1,6%)iPSL–3,9%(1,6%).Mniej‐szą reprezentację wśród respondentów miały natomiast: PO – 42,2%(49,1%),SLD–5,9%(9,9%),RP–7,6%(11,1%)orazPPPiNP.Uwzględ‐niającdeklaracjepolitycznebadanychosóbwodniesieniudodwóchzwy‐cięskich partii można zauważyć, że PIS miał najwięcej zwolenników naDołach (47,5%) i w Centrum‐Północ (41,9%), a najmniej w Centrum‐Południe (25,3%). Najwięcej zwolenników PO odnotowano z obszaruCentrum‐Południe (52,7%), a najmniej z Centrum‐Północ (36%) – copotwierdza społeczny wymiar dysproporcji między obiema częściamiCentrum.

2.4. Ocena zagrożeń wybranymi problemami społecznymi i prze‐

strzennymi

Oceniającwagęproblemówwystępującychnazamieszkiwanymobsza‐rze (na podstawie przedłożonego spisu tych problemów) respondenciwybieralirangiod1(cooznaczało,żeniestanowitowogóleproblemu)do5(jesttobardzopoważnyproblem).Strukturęodpowiedzidlawszystkichankietowanych przedstawiono na ryc. 2.2. Poszczególne problemy upo‐rządkowano nadając im hierarchię, którą ustalono na podstawie różnicymiędzysumąrang4i5(czyliodpowiedzioceniającychdanyproblemjakoważny lub bardzo ważny) oraz rang 1 i 2 (określających problem jakomałybądźnieistotny).Wefekcietegozabieguokazałosię,żenajważniej‐szeproblemynaobszarachbadań stanowiły:bezrobocie (poważny i bar‐dzo poważny problem dla 50% respondentów), zamało policji i strażymiejskiej na ulicach (50%), pijacy na ulicy (46%), grupywałęsającej sięmłodzieży (49%) oraz wandalizm (48%). Na ryc. 2.2 do pozycji napi‐sy/graffitinamurach,przeważająopinieodokuczliwościdanegoproblemu– poniżej znajdują się problemy, które ocenione zostały przezwiększośćjako nieistotne lub mało istotne. Okazało się, że ogół respondentówwwiększości nie zauważał istnieniaw swojej okolicy takich problemówjak:narkomani ihandlarzenarkotyków(chociażbyłtopoważnyibardzopoważnyproblemdla26%respondentów),napastowaniekobiet idziew‐cząt(29%),zadużyhałas(30%),przemocwrodzinie(36%),złeoświetle‐nieulic(35%).

4Wynikiwyborówpodanowedług informacjizawartychnastroniePaństwo‐

wejKomisjiWyborczej:http://wybory2011.pkw.gov.pl–dostęp:23.10.2013

288 IV.SkutkidysproporcjiwprzestrzenimiastaSpośróduwzględnionychwbadaniachcechrespondentówpłećbardzo

często istotniewpływała nawyrażane opinie. Okazało się, że za każdymrazemtokobietyczęściejdostrzegałydotkliwośćróżnychproblemów.Płećistotnieróżnicowałapostrzeganienastępującychproblemów5:małopolicjiistrażymiejskiejnaulicach (udziałkobiet,któreuważały tenproblemzaważnylubbardzoważnywyniósł55%),pijacynaulicy(52%),grupywałę‐sającejsięmłodzieży(56%),bieda(45%),brudiśmiecinaulicachiwpar‐kach (47%),dostępdopomocyspołecznej (49%). Jakwidaćkobietymiaływiększeobawyzwiązanezproblemamizwiązanymizzagrożeniamiulicz‐nymiorazfunkcjonowanieminstytucjimiejskich.

Rys.2.Ogólnypoziomzagrożeńwewszystkichbadanychobszarach


Zmienną,którawywarławpływnaocenęażośmiuproblemówbyłwiekrespondentów. Za każdym razemosobywwiekupowyżej 50 lat częściej

5 Ocenę istotności wpływu poszczególnych cech respondentów nawyrażane

opiniekażdorazowobadanozapomocątestuχ2(za istotneprzyjętowynikiprzyp<0,05).Tylkowprzypadkuczterechocenianychproblemówniezidentyfikowa‐noistotnegowpływucechrespondentównaichocenę.Dotychproblemównale‐żały: zrujnowane/zaniedbanebudynki,przemocw rodzinie,napastowanie kobietidziewcząt,narkomani ihandlarzenarkotyków, awięcpoza jednym problemyzwiązanezzagrożeniemprzemocą.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

bezrobocie

mało policji i straży miejskiej na ulicach

pijacy na ulicy

grupy wałęsającej się młodzieży

wandalizm

bieda

brud i śmieci na ulicach i w parkach

dostęp do pomocy społecznej

zrujnowane/zaniedbane budynki

napisy/graffiti na murach

bezdomni i żebracy

przestępczość

możliwości spędzania wolnego czasu

złe oświetlenie ulic

przemoc w rodzinie

za duży hałas

napastowanie kobiet i dziewcząt

narkomani i handlarze narkotyków

1 ‐ nie stanowi to w ogóle problemu; 2; 3; 4; 5 ‐ jest to bardzo poważny problem


uznawały dany problem za bardziej ważki w ich otoczeniu. Było takwprzypadkuoceny takichproblemów jak:bezrobocie (udziałosóbznaj‐starszejgrupywiekowej,któreuważałytenproblemzaważnylubbardzoważnywyniósł56%),małopolicjiistrażymiejskiejnaulicach(61%),grupywałęsającej się młodzieży (60%), bieda (51%), brud i śmieci na ulicachiwparkach(45%),napisy/graffitinamurach(51%),przestępczość(41%),czyzadużyhałas(37%).Starszeosobyprzywiązujązatemdużeznaczeniedotakichkwestiijakpoziomzagrożeńulicznych,funkcjonowanieinstytu‐cjimiejskich, a także zaniepokojeni są oni stanem (kondycją) zamieszki‐wanegoobszaru.

Ważnącechąrespondentówwpływającąnawyrażaneprzeznichocenyokazało się wykształcenie. W tym przypadku zawsze osoby posiadającewykształcenie poniżej średniego dostrzegały wagę otaczających ich pro‐blemów.Częściejzwracałyoneuwagęnatakiekwestiejak:pijacynaulicy(udział osób najsłabiej wykształconych, które uważały ten problem zaważny lub bardzoważnywyniósł 52%), grupywałęsającej sięmłodzieży(58%), wandalizm (57%), brud i śmieci na ulicach i w parkach (49%),dostępdopomocyspołecznej (51%),bezdomni i żebracy (45%),złeoświe‐tlenie ulic (44%). W przypadku wielu z tych problemów wydawać sięmogło,żetoosobyzwyższymwykształceniempowinnyczęściejodczuwaćichdotkliwość.Wbadanejgrupierespondentówprawidłowośćtaokazałasię jednak inna. To słabiej wykształceni (podobnie jak osoby starsze)przejmowali się takimi kwestiami, jak poziom zagrożeń ulicznych, funk‐cjonowanie instytucji miejskich, a także zaniepokojeni byli stanem tech‐nicznymzamieszkiwanegoobszaru.

Okreszamieszkiwaniaobszarubadańokazałsięistotnązmiennąróżni‐cującąocenęmożliwościspędzaniawolnegoczasu.Powagategoproblemuwzrastawrazze stażemmieszkaniowymnadanymobszarze (najczęściejnadużąlubbardzodużąwagętegoproblemuzwracałyosobyzamieszku‐jącewdanymmiejscuodurodzenia–43%).Preferencjepolityczneankie‐towanych okazały się istotne tylko podczas oceny stanu oświetleniaulic.TenproblemwnajwiększejmierzebyłistotnydlazwolennikówPiS(42%)iSLD(32%).

Najważniejszą jednak zmiennąwpływającą na oceny problemówbyłomiejsce zamieszkania respondentów. Mieszkańcy poszczególnych obsza‐rówbadawczychbardzo różnieocenialidotkliwośćproblemówwystępu‐jących w otaczającej ich przestrzeni6. Analiza poszczególnych rodzajów

6Miejscezamieszkaniarespondentównieróżnicowałotylkoopiniizwiązanych

z postrzeganiembiedy jakoważnego problemu (χ2 = 24,644, df = 16, p = 0,76).Wpozostałychprzypadkachbyłatoniezwykleistotnazmienna.Pozaprzypadkiem


problemówdoprowadziła downiosku, że przedewszystkim obszar Cen‐trum‐Północ jest szczególnie dotknięty wysokim natężeniem różnychproblemów. Jest toobszar,gdziestwierdzononajwiększą istotnośćaż13z18przedstawionychwkwestionariuszuproblemów.Były to:zrujnowa‐ne/zaniedbane budynki, napisy/graffiti na murach, mało policji i strażymiejskiejnaulicach, grupywałęsającej sięmłodzieży, bezdomni i żebracy,wandalizm, napastowanie kobiet i dziewcząt, pijacy na ulicy, przemocw rodzinie, za duży hałas, narkomani i handlarze narkotyków, dostęp dopomocyspołecznej,brud i śmiecinaulicach iwparkach.Ponadto,wprzy‐padku czterech problemów, obszar ten znalazł się na drugim miejscuwśródnajbardziejzagrożonych.Takzłejoceniepoddanezostały:bezrobo‐cie,przestępczość, złe oświetlenieulic orazmożliwości spędzaniawolnegoczasu. Przedstawione do oceny problemywpołudniowej części Centrumrzadziej traktowanebyły jakoważne lubbardzoważne –wośmiu przy‐padkachocena respondentówusytuowała tenobszarnadrugimmiejscu.Ważnymi tutejszymi problemami były: zrujnowane/zaniedbane budynki,grupywałęsającej sięmłodzieży,wandalizm, przemocw rodzinie, za dużyhałas, narkomani i handlarze narkotyków, dostęp do pomocy społecznej,brud i śmiecinaulicach iwparkach.Azatemobszartenwyraźnieodróż‐niałsięodswojegosąsiada.

DrugimnajgorzejocenianymprzezswoichmieszkańcówobszarembyłyDoły. Najwięcej było tutaj mieszkańców mających najbardziej krytycznyosądwtakichkwestiachjak:bezrobocie,przestępczość,złeoświetlenieulic,możliwościspędzaniawolnegoczasu.Ponadtonapodstawieopiniirespon‐dentóważpięćproblemówztegoobszaruznalazłosięnadrugimmiejscupodwzględemogólnejdokuczliwości.

Najmniejszy udział respondentów uznających występujące na danymobszarze problemy za istotne stwierdzonowRadiostacji.Wporównaniuz respondentami z innych obszarówmiejscowi ankietowani najłagodniejocenili natężenie aż11problemów.Wpozostałych siedmiuprzypadkachuczynilitakmieszkańcyKarolewa–chociażoniakuratbyliponadtonajbar‐dziej ze wszystkich respondentów krytyczni w ocenie biedy (najczęściejuznawanazabardzopoważnyproblemnatymwłaśnieobszarze)ibezrobo‐cia(drugiemiejscezamieszkańcamiDołówwoceniewagitegoproblemu).

Respondencizbadanychobszarówróżnili sięwoceniewystępowaniaposzczególnych problemów. Różnice polegają nie tylko na hierarchii ichważności,ale takżenawskazywaniuparokrotniezupełnie innychproble‐mów.Hierarchiapięciunajważniejszychspecyficznajestwposzczególnychbadanychobszarach,jesttakżeróżnaodhierarchiiproblemówotrzymanej

ocenygrupwałęsającej sięmłodzieży (χ2 = 27,276, df = 16, p = 0,039), poziomyistotnościbyłyrówne(dwarazy)lubponiżejpoziomu0,001.


napodstawieopiniiogółurespondentów(tab.2.1).Naprzykład,zupełnieinne problemyw opiniimieszkańcówdotykają obszaru Centrum‐Północ.Wskazują oni w większości na problemy związane z charakterystykamihigienicznymiistanemtechnicznymzamieszkiwanegomiejsca(wandalizm,brud,zaniedbanebudynki)orazproblemyspołecznezwiązanezobecnościąosób nietrzeźwych iwałęsającej sięmłodzieży w przestrzeni publicznej.Mieszkańcypołudniowej częściCentrumza jedneznajważniejszychpro‐blemówrównieżuznalibrud i śmiecinaulicach iwparkach orazwanda‐lizm.CharakterystycznedlaopiniiwyrażonychprzezmieszkańcówDołówjest zwrócenie uwagi na złe oświetlenie ulic. Respondenci z Karolewai Radiostacji podnieśli rangę dwóch innych problemów dotykających ichobszarów,którezwiązanesąogólnie zbiedą orazdostępemdouzyskaniapomocyspołecznej.

Tabela2.1

Hierarchiaproblemówwystępującychnabadanychobszarach

OgółemCentrum‐Północ

Centrum‐Południe

Doły Karolew Radiostacja

bezrobocie pijacy brud pijacy bezrobocie bezrobociemałopolicji wandalizm bezrobocie bezrobocie bieda małopolicjipijacy brud wandalizm małopolicji młodzież biedamłodzież zaniedbane pijacy oświetlenie małopolicji młodzieżwandalizm młodzież młodzież pomoc pomoc pomoc

Uwaga:rozwinięcieterminówwystępującychwtabeli:‘małopolicji’małopolicjiistrażymiejskiejnaulicach;‘pijacy’pijacynaulicy;‘młodzież’grupywałęsającejsięmłodzieży;‘brud’ brud i śmieci na ulicach i w parkach; ‘zaniedbane’ zrujnowane/zaniedbanebudynki;‘oświetlenie’złeoświetlenieulic;‘pomoc’dostępdopomocyspołecznej.Źródło:badaniawłasne.

2.5. Bieda,bezrobocieiprzestępczośćwbadanychosiedlachmiasta

Opiniewyrażoneprzezrespondentówna tematobecnościposzczegól‐nych problemów obecnych na zamieszkiwanych przez nich obszarachpostanowiono skonfrontować z oficjalnymi danymi, zbieranymi przezróżneinstytucje,dotyczącymibiedy,bezrobociaiprzestępczości.Wszcze‐gólności bieda i bezrobocie (obok niepełnosprawności, przewlekle cho‐rych,uzależnień,samotności,bezdomności) traktowanesąwwielubada‐niachnadwykluczeniemspołecznymjakogłównebarieryuniemożliwiają‐cepełneuczestniczeniewżyciuspołecznym.Imteżpoświęcanonajwięcejuwagiiprzyjmowano,żeprzeciwdziałaniebezrobociuorazbiedziestano‐wićpowinnozasadniczycelpolitykireintegracjispołecznej– takżeodsu‐wającytegrupy ludzioddziałańprzestępczych.Namapach(ryc.2.3,2.4,2.5),przedstawionodaneadresowedotyczącerozmieszczeniatychtrzech


wybranych zjawisk patologicznych. Były to miejsca zamieszkania bezro‐botnych, świadczeniobiorców pomocy społecznej (jako miernik biedy),a także miejsca w których policja zarejestrowała zdarzenia policyjne.Oprócz przedstawienia lokalizacji tych zjawisk w przestrzeni badanychobszarówŁodzi, opracowanodlanich tzw.hot spoty, czymiejsca,wktó‐rychkoncentrująsięposzczególnezjawiska7.

2.5.1. Świadczeniobiorcypomocyspołecznej

Pomocspołeczna jest instytucją,którejzadaniem jestwspieranieosóbi ich rodzinwwysiłkach zmierzającychdo zaspokojenia ichniezbędnychpotrzeb oraz umożliwienia im życie w odpowiednich i godnych warun‐kach. Pomoc społeczna pomaga swoim beneficjentom przezwyciężaćtrudnesytuacjeżyciowe,wktórychsięznaleźli,aktórymniesąwstaniesamodzielniepodołać.Celemtejpomocyjestdoprowadzeniedożyciowegousamodzielnienia świadczeniobiorcówbądźdo zintegrowania ich ze śro‐dowiskiem.Niestety,jaksięokazałonapodstawiedanychudostępnionychdla lat 20062010 przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, w Łodzipomoctakierowanajestciągledotychsamychosób–podtesameadresyzamieszkania8. Świadczyć tomoże o długotrwałympozostawaniuw bie‐dzie wielu osób oraz omałej skuteczności udzielanej pomocy świadcze‐niobiorcówzichtrudnejsytuacji.

W pięciu badanych obszarach w Łodzi mieszkało w 2010 r. prawie3,7 tys. świadczeniobiorców pomocy społecznej, z czego 2,5 tys. osóbpochodziło zpółnocnej częściCentrum.Przestrzennieosoby tebyłybar‐dzo wyraźnie skoncentrowane na obszarze Centrum na północ od ul.S. Moniuszki. Zidentyfikowano bowiem tutaj aż sześć hot spotów, miejscw których koncentruje się łódzka bieda i ubóstwo (ryc. 2.3). Miejsca tewchodząwskładhotspotuIIrzędu.Maonpowierzchnię72,5haigroma‐

7 Wykorzystano w tym celu grupowanie hierarchiczne bazujące na technice

najbliższegosąsiada(nearestneighborhierarchicalspatialclusteringNNH),którebyło możliwe do opracowania w programie CrimeStat III. Zaletą zastosowanejtechniki hierarchicznej jest praca na danych adresowych (point pattern data),która daje możliwość zidentyfikowania hot spotów zarówno pierwszego, jakidrugiegorzędu,czylipodejmowaniadziałańnapoziomietaktycznymjakistrate‐gicznym. Zastosowana procedura prowadzi o uzyskania najbardziej skoncentro‐wanychklastrów,wporównaniuz innymiproceduramiprowadzącymidootrzy‐maniahotspotów(Eckiin.2005;Smith,Bruce2008).

8WŁodzidonajczęściejudzielanych formświadczeńnależąróżnegorodzajuzasiłki (głównie okresowe pieniężne, ale także stałe bądź celowe), składki naubezpieczenia zdrowotne i społeczne, posiłki, a także usługi zdrowotno‐‐opiekuńcze(StatystykaŁodzi2012http://www.stat.gov.pl–dostęp2.02.2014)


dziłnaniejaż1,4tys.osób,którepobierałyświadczeniazMOPS.Najważ‐niejszymi przyczynami (oczywiście po spełnieniu kryterium biedy, czyliodpowiednioniskiejkwotydochodu),wedługktórychosobomiichrodzi‐nomnatymobszarzeprzyznanopomocbyły:bezrobocie(85%świadcze‐niobiorców), długotrwała lub ciężka choroba (44%), bezradnośćw spra‐wach opiekuńczo‐wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domo‐wego w rodzinach niepełnych (36%), niepełnosprawność (30%) orazpotrzebaochronymacierzyństwalubwielodzietności(15%)9.

Ryc.2.3.ŚwiadczeniobiorcyMOPSwprzestrzenibadanychobszaróww2010r.


Pozostałeobszaryzamieszkiwałozdecydowaniemniejosób,doktórychkierowanabyła pomoc społeczna.WCentrum‐Południe takich osóbbyło794, co jednak świadczy także o dużym natężeniu zjawiska, gdyż aż 64świadczeniobiorców przypada tu na 1 tys. mieszkańców. Wyznaczonotutajdwahot spoty biedy–wzdłużul. E.Abramowskiegoorazw rejonieulicWólczańskiej,F.ŻwirkiiT.Kościuszki.NatomiastwRadiostacjibene‐ficjentów pomocy MOPS było 170 (26 świadczeniobiorców na 1 tys.mieszkańców),naKarolewie224(18świadczeniobiorcówna1tys.miesz‐kańców),anaDołachtylko13(3świadczeniobiorcówna1tys.mieszkań‐ców). Jak widać, występowały znaczne różnicemiędzy badanymi obsza‐rami. Okazuje się jednak, że hierarchia powodów, według których przy‐

9Odsetkiniesumująsię,gdyżkorzystającyzpomocymogliwskazywaćwiele

różnychdysfunkcji,aponadtomoglionikorzystaćzkilkuróżnychformpomocy.

0 0,5 1 1,5 2km

±

Legendamiejsca zamieszkaniaświadczeniobiorców MOPS

ulice

hot-spoty 1 rzędu

hot-spot 2 rzędu


Karolew

Centrum--Północ

Centrum--Południe

Doły

Radiostacja


znawanebyłyświadczenia,jestbardzopodobnadlaróżnychobszarów.NaobszarzeCentrum‐Południepowodami,którepodawalibeneficjenci,świad‐czeń były: bezrobocie (87% świadczeniobiorców), długotrwała lub ciężkachoroba (55%), bezradność w sprawach opiekuńczo‐wychowawczychi prowadzeniu gospodarstwa domowego w rodzinach niepełnych (32%),niepełnosprawność(13%),potrzebaochronymacierzyństwalubwielodziet‐ności (13%) oraz bezradność w sprawach opiekuńczo‐wychowawczychiprowadzeniugospodarstwadomowegowrodzinachwielodzietnych(13%).

2.5.2. Bezrobotni

Łódźtomiasto,któregorozwójwsposóbzasadniczywiązałsięzgwał‐towną dziewiętnastowieczną industrializacją. Intensywność tego procesuwniosłanie tylkonowe elementydoukładuprzestrzennegomiasta, aletakżeistotniewpłynęłonaukształtowaniesięstrukturyspołecznejmiasta(z liczebną przewagą robotników), co w konsekwencji ukształtowałoorganizacjężyciamieszkańców,podporządkowanejsferzepracyiproduk‐cji.Utratapracy ipozostawaniebezpracywmieściepostprzemysłowym,oukształtowanymetosiepracy,powodujeniewątpliwiewieleproblemówspołecznych,wynikającychnietylkozpogorszeniasięsytuacjiekonomicz‐nejbyłychpracownikówiichrodzin.

Nieznacznawiększośćspośród33,7tys.bezrobotnychosóbwŁodziby‐litomężczyźni(50,4%).NaobszarachCentrumiRadiostacjistrukturapłcibezrobotnych była również wyrównana. Znaczne różnice występowałynatomiast na Dołach (wyraźna przewaga kobiet – 55% udziału wśródbezrobotnych) i Karolewie (przewaga mężczyzn – 54%). W skali Łodziodsetekbezrobotnychuprawnionychdopobieraniazasiłkuwynosiłtylko17%.Wbadanychobszarachudziałtychosóbbył jeszczeniższy,cotylkopogłębiaskalęproblemów,jakiespotkałytęgrupęludzi,atakżeichrodzi‐ny,pozbawienisąonibowiembieżącychśrodkówdożycia(oilepozostaliczłonkowie rodzin także ich nie posiadają). Najbardziej dramatycznasytuacjadotyczyłabezrobotnychzDołów,gdzietylko4%osóbztejgrupybyływypłacanezasiłki.Wtrudnympołożeniubyłatakżeomawianagrupaosób z Karolewa (10% posiadało prawo do świadczeń), natomiast napozostałychobszarachudziałbezrobotnychmającychprawodootrzymy‐wania zasiłków był tylko nieco niższy od wskaźnika ogólnołódzkiegoiwynosiłod14%wCentrum‐Północdo16%wRadiostacji(tab.2.2).


Tabela2.2

PodstawowacharakterystykaosóbbezrobotnychwŁodziw2010r.

NazwaobszaruLiczbabezrobotnych Płeć(w%)

ogółem zprawemdozasiłku(w%) K MCentrum‐Północ 2608 14 51 49Centrum‐Południe 843 15 52 48Doły 132 4 55 45Karolew 349 10 46 54Radiostacja 224 16 49 51

Źródło:opracowaniewłasnenapodstawiedanychPUPIiPUPIIwŁodzi.

Łódzcy bezrobotni to grupa mająca określone charakterystyki (tab.2.3). Znaczna ich część nie posiadała żadnych kwalifikacji zawodowych(w obu częściach Centrum tacy bezrobotni stanowili ponad połowę), nieposiadali doświadczenia zawodowego (znowu najgorzej pod tymwzglę‐dembyłowCentrum), anadodatekbyli słabowykształceni (wCentrumponad 60% osób pozostających bez pracy nie miało nawet średniegowykształcenia).Jednakżeokazujesię,żeniebyłytonajważniejszeczynnikiwpływające na długość okresu pozostawania bezrobotnym (istotne sątakże np. wiek, płeć, poprzednio wykonywany zawód, wysokość płac)10.Zdecydowanie najwyższy udział długotrwale bezrobotnych stwierdzonobowiemnaDołachiKarolewie(odpowiednio70i62%,wobecwartościdlawoj. łódzkiego wynoszącej 46%). Tylko w Radiostacji (36%) sytuacja wtymzakresieporównywalnabyłaznajbardziejpozytywniewyróżniający‐misięobszaramiwPolsce.Wkontekściedługotrwałegobezrobocianależykrytycznie jeszcze spojrzeć na odsetek bezrobotnych biorących udziałwszkoleniach lub będących na stażach (tab. 2.3). Poziom zaangażowaniabezrobotnych w podniesienie własnego doświadczenia lub nabycie no‐wych umiejętności był bardzo niski – nawyróżnienie zasługuje tylko 8‐procentowyudziałbezrobotnychzRadiostacjiodbywającychstaże.

Wskaźnikiobrazująceuwarunkowaniabezrobociasąsilnieskorelowa‐nezwiekiemnajkorzystniejszewartościobliczanesądlaosóbwwieku30‐45lat.Natomiastnajwyższewartościtegowskaźnikaodnosząsiędoosób młodych oraz w wieku przedemerytalnym. Wśród bezrobotnychzamieszkującychDoły iKarolewtylko89%toosoby,którenieprzekro‐

10Długotrwalebezrobotnitoosoby,którewciąguostatnichdwóchlatconaj‐

mniej365dnibyłyzarejestrowanejakobezrobotne.Wiadomo,żeczęśćbezrobot‐nych, a szczególnie ci, którzy dawno nie pracowali, wcale nie jest gotowa dopodjęciapracyiniewykazujewtymkierunkużadnejaktywności.Samibezrobotninie mogą jednak odmówić podjęcia pracy bez poniesienia konsekwencji, czylipozbawienia statusu osoby bezrobotnej (w konsekwencji osoba taka nie jestobjętanp.ubezpieczeniemzdrowotnym).


czyły 25. roku życia.W pozostałych obszarachwskaźnik ten przekraczawartość obliczoną dla całej Łodzi (11%) i przyjmuje wartości od 13 do15%. Także Karolew pozytywnie wyróżniał się, jeżeli weźmiemy poduwagępozostawaniebezpracynajstarszychosóbwwiekuprodukcyjnym(28%).Wpozostałychobszarachudziałtenbyłwyższy(3133%).

Tabela2.3

StatusosóbbezrobotnychwŁodziw2010r.

NazwaobszaruStatusosób(w%)

AbsBezDosw

BezKw

BezWy‐kszt

Dlug Dz NiepPo‐UrDz

PowPo‐zbWoln

Staz Szk

Centrum‐Północ 15 19 55 68 44 13 12 7 31 3 3 0Centrum‐Południe 13 19 51 64 48 13 13 6 33 3 4 1Doły 9 14 37 42 70 8 11 10 32 2 1 0Karolew 8 12 35 41 62 7 10 6 28 1 0 0Radiostacja 14 14 34 37 36 6 7 4 33 1 8 1

Uwaga:oryginalneoznaczeniastatusuosóbpochodzązsystemurejestracjibezrobotnychSyriusz: Abs bezrobotny do 25 roku życia; Dlug długotrwale bezrobotny; PoUrDz kobietapourodzeniudziecka;Powbezrobotnypowyżej50.rokużycia;BezKwbezro‐botnybezkwalifikacjizawodowych;BezDoswbezrobotnybezdoświadczeniazawodowe‐go; BezWykszt bezrobotny bez wykształcenia średniego; Dz samotnie wychowującydziecko do 18. roku życia; PozbWoln po odbyciu kary pozbawienia wolności; Niep bezrobotnyniepełnosprawny;Szknaszkoleniu;Staznastażu.Źródło:opracowaniewłasnenapodstawiedanychPUPIiPUPIIwŁodzi.

Najmniej bezrobotnych w 2010 r. zamieszkiwało Radiostację i Doły.Wprzestrzenitychobszarówwyróżnićmożnamiejscaowiększymzagęsz‐czeniumiejsc zamieszkania bezrobotnych. Pokrywają się one z terenamioprzeważającej zabudowiemieszkaniowej jednorodzinnej iwielorodzin‐nejwRadiostacjioraz zabudowywielorodzinnejnaDołach.Wmiejscachtychniezamieszkiwałojednakażtakwieleosóbpozostającychbezpracy,abyuznaćjezahotspotybezrobocia.WCentruminaKarolewiewidocznejestrównomiernerozmieszczeniebezrobotnychwprzestrzenizamieszki‐wanych obszarów. Hot spoty bezrobocia zidentyfikowano jednak tylkowCentrum–dwawczęścipołudniowejipięćwczęścipółnocnej.WCen‐trum‐Południewyznaczononajmniejszyobszarowohotspot,któryograni‐czałsięwpraktycedoul.Abramowskiego(mieszkałoprzytejulicyaż220bezrobotnych osób). Drugie w tej części miasta miejsce koncentracjimieszkań bezrobotnych (109 osób) znajdowało się w rejonie ulic Piotr‐kowskiej,T.KościuszkiiF.Żwirki(ryc.2.4).

Wszystkiehotspoty zobszaruCentrum‐Północznajdowałysięnapół‐noc od ulic A. Struga i J. Tuwima. Co więcej, na obszarze ograniczonymulicami:Ogrodową,Północną, J.Kilińskiego,S. Jaracza,S.Więckowskiego,Wólczańską i Gdańską, trzymiejsca koncentracji osób bezrobotnych po‐


krywały się z zasiągiem hot spotu o strategicznej sile oddziaływania (IIstopnia). Znaczenie nasilenia problemów społecznych w tym hot spociewynikało z zamieszkiwania na tym niewielkim obszarze ponad 1,6 tys.osóbbezrobotnych(orazczłonkówichrodzin).

Rys.4.Bezrobotniwprzestrzenibadanychobszarów


2.5.3. Przestępczość

Spośródponad20tys.zdarzeńpolicyjnych11zarejestrowanychw2010r.wŁodzinajwięcejwydarzyłosięichwcentralnejstrefiemiasta–charakte‐ryzującejsięprzeważającymśródmiejskimtypemzabudowy.Strefatamageneralnie układ południkowy: zaznacza się od położonychw północnejczęścimiastaRadogoszczaiJulianowa,przebiegaprzezStareBałuty,StareMiastoorazCentruminapołudniusięgapoChojnyiDąbrowę(posiadają‐ce zabudowę blokową). Ponadto duża liczba zdarzeń notowana była naosiedlach blokowych: Teofilów (na północnym zachodzie) orazWidzew‐

11DanetepochodzązrejestruKSIPizostałyudostępnioneprzezKWPwŁodzi.

W rejestrze tym przechowywane są informacje o tzw. zdarzeniach policyjnych,czyli o czynach, któredopierobędąweryfikowane–niektóre z nich zostaną za‐kwalifikowane jako przestępstwa (Decyzja nr 167 Komendanta GłównegoPolicji z dnia 19 marca 2008 roku w sprawie funkcjonowania zestawucentralnychzbiorówinformacjitworzącychKrajowySystemInformacyjnyPolicjiDzUrzKGPnr10z2008roku,poz.57).

0 0,5 1 1,5 2km

±

Legendamiejsca zamieszkaniabezrobotnych

ulice

hot-spoty 1 rzędu

hot-spot 2 rzędu


Karolew

Centrum--Północ

Centrum--Południe

Doły

Radiostacja


WschódiOlechów(nawschodzie).Ogólnezagrożeniadeliktamiwmieściewynosiło 27,4 czynówna1 tys.mieszkańcóworaz 2,2 na 1 ha terenówmieszkaniowych. Uwzględnione w badaniu obszary koncentrowały aż25% wszystkich zarejestrowanych w Łodzi zdarzeń. Najwięcej czynówpopełnionowCentrum‐Północ (ok. 2,9 tys.) oraz Centrum‐Południe (po‐nad1 tys.),natomiastnaDołach,Radiostacji inaKarolewie rejestrowałosięwyraźniemniej deliktów (odpowiednio: 291, 429 i 496 zdarzeń).Wewszystkich badanych obszarach zagrożenie przestępczością było wyższeniżprzeciętniewŁodzi.NajwiększebyłowCentrum(wczęścipółnocnejpopełniono91,awczęścipołudniowej83czynyna1 tys.mieszkańców),wysokie na Dołach i Radiostacji (odpowiednio 68 i 66 czynów na 1 tys.mieszkańców),anaKarolewiewynosiło39czynówna1tys.mieszkańców.

Dysproporcje między badanymi obszarami dotyczące przestępczościwyrażają się nie tylko w liczbie i natężeniu zarejestrowanych zdarzeńpolicyjnych.Ujawniająsięonetakżewstrukturzedeliktów(szerzejnatentemat: Mordwa, 2013). Najbardziej dotkliwymi (z racji powszechności)deliktamiokazały siędwiekategorie przestępstwprzeciwkomieniu: kra‐dzieże iwłamania. Ichudziałwśródwszystkichczynówwynosiłod55do70%.O ile jednakwCentrum(Północnym–44% iPołudniowym–49%)częstsze były kradzieże (szczególnie powszechne były tutaj kradzieżekieszonkowe), to w pozostałych obszarach dominowały włamania (Dołyi Radiostacja – po 27%wszystkich deliktów; Karolew – 33%).W grupiewłamań około połowęwszystkich czynów stanowiływłamania do samo‐chodów, których największy udział notowano na Radiostacji i Dołach.Spośródpozostałychczynówkaralnychwartezauważeniasąrozboje,któreszczególnie często dotykały mieszkańców Centrum‐Północy oraz uszko‐dzeniamienia,którebyły„popularne”naKarolewie(tutajtakżemieszkań‐com dokuczały stosunkowo częste kradzieże pojazdów). Zabójstwai uszkodzenia ciała należą do rzadko popełnianych przestępstw. Ich zna‐czeniepolega jednaknaciężarzegatunkowymczynu iszkodach jakiewy‐rządzają. Pod tymwzględem najgorzej byłomieszkaćw Centrum. Popeł‐nionotutajwszystkieczteryzabójstwa,zczegotrzywczęścipółnocnej.

Podwzględemlokalizacjiprzestępstwprzestrzenieposzczególnychpię‐ciu obszarów również nie były jednorodne. Zauważalne są miejsca,wktórychdokonywanychbyłoszczególniewieledeliktów(ryc.4.5).Na11zidentyfikowanychhot spotów przestępczości, aż sześć znajdowało się naobszarze Centrum‐Północ. Ich układ jest południkowy i nawiązuje doprzebiegu ul. Piotrkowskiej i al. T.Kościuszki, charakteryzujących się XIXwiecznąwielofunkcyjną handlowo‐kamieniczniczą zabudową. SzczególniezagrożonybyłterenograniczonyulicamiGdańskąiWólczańską(nazacho‐dzie),OgrodowąiPółnocną(napółnocy),Wschodnią(nawschodzie)oraz6‐goSierpniaiR.Traugutta(napołudniu).Jesttoobszar,którydlarozwią‐


zania występujących tutaj zachowań patologicznych wymaga podjęciastrategicznychdziałań.Napozostałychobszarachhotspotyprzestępczościpokrywałysięzterenamizdominowanymiprzezzabudowęwielorodzinną–blokową.Charakterystycznejest,żenaterenachzprzeważającązabudo‐wąmieszkaniowąjednorodzinnąbądźnaterenachodominującychinnychfunkcjach (zieleń, usługi, produkcja, magazyny itd.), nie występowałymiejscakoncentracjirejestrowanychzdarzeńpolicyjnych.

Ryc.4.5.Zdarzeniapolicyjnewprzestrzenibadanychobszarów


2.6. Podsumowanie

Wwielumiejscachtegoopracowaniapodkreślanoistotnedysproporcjewybranych problemów i patologii społecznychmiędzy obszarami badań,któretakwyselekcjonowano,abyodznaczałysięróżnymitypamiprzewa‐żającej zabudowy ipełnionymi funkcjamioraz różnymi cechami społecz‐nymiidemograficznymimieszkańców.Generalniewświetledanychpozy‐skanych z różnych instytucji najbardziej zagrożonym z badanych obsza‐rówbyłoCentrum‐Północ.Doświadczanejestononietylkoznacznąliczbąosób bezrobotnych, świadczeniobiorców pomocy społecznej czy miejsc,w których zarejestrowano zdarzenia policyjne. Także nasilenie tych zja‐wisk patologicznych na tym obszarze było najwyższe. Jako drugi ważnyobszaroistotnejobecnościnieprzystosowańspołecznychnależywskazaćCentrum‐Południe (chociaż o znacznie niższej ich liczbie i natężeniu).

0 0,5 1 1,5 2km

±

Legenda

ulice

hot-spoty 1 rzędu

hot-spot 2 rzędu


Karolew

Centrum--Północ

Centrum--Południe

Doły

Radiostacja


Wnajlepszej sytuacji przeważnie znajdowały się obszaryDołów iRadio‐stacji. Badane obszary nie okazały się jednorodne pod względem roz‐mieszczeniaanalizowanychzjawisk–zapomocątechnikGIS‐owychudałosię wyodrębnić miejsca ich ponadprzeciętnej koncentracji. W świetleprowadzonych badań nie jest uzasadnione poszukiwanie związkówmię‐dzy przestępczością a miejscami zamieszkania osób bezrobotnychi świadczeniobiorców pomocy społecznej. Niewątpliwym faktem jestjednak współwystępowanie tych trzech patologii społecznych w niektó‐rychmiejscachwszczególniedużymnatężeniu(ryc.2.6).

Rys.6.Współwystępowaniemiejsckoncentracjibiedy,bezrobociaiprzestępczości


Obecność problemów i patologii społecznych na badanych obszarachjestzauważanaprzez ichmieszkańców.Istotnośćtychproblemówipato‐logii podlegała ocenie w trakcie badań opinii respondentów. Napotkanowtejkwestiitrzyróżnesytuacje.BadanimieszkańcyobuczęściCentrumwwiększościprzypadkówzdająsobiesprawęzeznacznegonasilenianieko‐rzystnych zjawisk społecznych obecnych w otaczającej ich przestrzeniorazpotrafiąpoprawnieocenićwagęiznaczenietychzjawisk.Responden‐ci z Radiostacji, czyli jednego z obszarów najmniej zagrożonych patolo‐giami, także poprawnie ocenili ich istotność jako raczej niską. Badaneosoby z Dołów reprezentowały natomiast trzeci typ postawy.W swoichosądachprzewartościowywałyonewagęocenianychzjawisk.Takaposta‐wa,polegającananiewłaściwejoceniezagrożeń,jestszczególnieszkodliwa

0 0,5 1 1,5 2km

±

Legenda

ulice


Karolew

Centrum--Północ

Centrum--Południe

Doły

Radiostacja

hot spoty biedy

hot spoty bezrobocia

hot spoty przestępczości


dlaosiągnięciastanurównowagiispokoju,prowadzibowiemdopojawie‐nia się niepotrzebnych lęków, napięć i stresów. To jestwłaśnie problemroli wiedzy społecznej ludzie są bowiem racjonalni i logiczni zawszewodniesieniudowiedzy,którąposiadają. Jednakobserwatorzzewnątrzmożeodnieśćwrażenie,żeniemożnawkażdymprzypadkuliczyćnato,żebędąmyśleliidziałalilogiczne.Niewłaściwapercepcjaistniejącychzagro‐żeńmoże zostać poprawiona poprzez działania informacyjne oraz pracęśrodowiskową powołanych do takich działań społecznych instytucjiiorganizacji.

W toku tego opracowania przedstawiono różnorodne analizy wieluzjawiskspołecznychwichprzestrzennymkontekście.Powinnyonezainte‐resować tewładze lokalne, które są zobowiązane imają instrumenty doprowadzenia odpowiedniej polityki i działań. To lokalne władze mająbowiem znaczny wpływ na funkcjonowanie infrastruktury społecznej(również opiekuńczo‐zdrowotnej), politykę mieszkaniową, a także stantechniczny, higieniczny i estetyczny zarządzanych zasobów.Wyniki tychbadańuwzględnionewprocesiepodejmowaniadecyzjimogąsięprzyczy‐nićdozwiększeniaskutecznościlokalnejpolitykispołecznej.

Zgodniezprzyjętąw2013r.uchwałąwsprawieStrategiiprzestrzenne‐gorozwojuŁodzi2020+naobszarzestanowiącymcentrummiasta iobej‐mującym zabudowę historyczną, wyznaczona została Strefa Wielkomiej‐ska12. Jako jeden z głównych celów tej Strategii założono „Rozkwit cen‐trum Miasta”. Rozkwit ten ma być związany m.in. z rewitalizacją StrefyWielkomiejskiej oraz z tworzeniem dobrych publicznych przestrzeni.Rewitalizacja,przewidziananalata20142020,mabyćprzedewszystkimrealizowanawczęścistrefypołożonejnapółnocodal.A.Mickiewiczaial.J. Piłsudskiego. Teren ten podzielono na 55 obszarów analitycznych. Dlaniektórychznichopracowywanejestosiemprojektówrewitalizacji,któremają być realizowane w pierwszej kolejności. Projekty te przestrzenniemają objąć terenywewschodniej (związanej z realizowanym projektemNowegoCentrumŁodzi) ipółnocnej(okolicepl.Wolności iManufaktury)części Centrum obszaru SIM. Niestety tereny zidentyfikowane w tychbadaniach jako problemowe (społecznie i przestrzennie) są większe niżobszary przewidywane do rewitalizacji. Trzeba pamiętać zatem, że pozrealizowaniupierwszego etapu społecznej i technicznej odnowymiasta,tereny te będą bezpośrednio sąsiadowały, a nawet będą otoczone przezobszaryodużymnatężeniuzjawiskpatologiispołecznych.

12UchwałanrLV/1146/13RadyMiejskiejwŁodzizdnia16stycznia2013r.

wsprawieStrategiiprzestrzennegorozwojuŁodzi2020+.


L ITERATURA

Arystoteles,1988,Retoryka‐Poetyka,PWN,Warszawa.

BułatK.,CzarniakP.,GorzelakA.,GrabowskiK.,IwańskiM.,JakubekP.,JodłowskiJ.,MałekM.,Młodawska‐MąsiorS.,PapierzA., StożekM.,2010,Kryminologia,OficynaWoltersKluwerPolska,Warszawa.

ChaineyS.,RatcliffeJ.,2005,GISandCrimeMapping, JohnWileyandSons,Hobo‐ken.

CzapskaJ.,2008,PoczuciebezpieczeństwamieszkańcówKrakowa, [w:]K.Krajew‐ski (red.), Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców wielkich miast, Wyd. UJ,Kraków,s.143–200.

Czekaj K., 1993,Mapy problemów społecznych jako narzędzie badawcze ekologiihumanistycznej.Aspektyteoretyczneiempiryczne,[w:]J.Wódz(red.),Zagroże‐nia ekologiczne, warunki życia, wizje przyszłości, Wyd. Śląsk, Katowice,s.59–113.

CzekajK., 2012,Socjologicznemapybadawczewmiejskiejpolityce społecznej.Odtradycji do współczesnych dobrych praktyk w rozwiązywaniu problemówwmieście,[w:]A.Bartoszek,K.Czekaj,K.Faliszek,A.Niesporek,D.Trawkow‐ska,InstytucjewsparciaamonitoringproblemówspołecznychwKatowicach–księgadobrychpraktyk,UrządMiastaKatowice,Katowice,s.32–121.

DzieciuchowiczJ.,2011,Środowiskomieszkaniowewielkiegomiasta.PrzykładŁodzi,Wyd.UŁ,Łódź.

Eck J., Chainey S., Cameron J., Wilson R., 2005,Mapping crime: UnderstandingHotspots,NationalInstituteofJustice,WashingtonDC.

JerschinaJ.,LesińskaE.,PytlińskiŁ.,SiwekH.,2012,Badaniapoczuciabezpieczeń‐stwamieszkańcówPrądnikaCzerwonegowKrakowiezeszczególnymuwzględ‐nieniemwpływuzmianarchitektonicznychitechnicznychnapoziomlękuprzedprzestępczością,[w:]J.Czapska(red.),Zapobieganieprzestępczościprzezkształ‐towanieprzestrzeni,Wyd.UJ,Kraków.

GaberleA.,1993,Patologiaspołeczna,Wyd.Prawnicze,Warszawa.

Grotowska‐LederJ.,2001,Przestrzeńmiejskaazjawiskaupośledzeniaspołecz‐nego(naprzykładzieŁodzi),[w:]H.Rogacki(red.),Koncepcjeteoretyczneime‐todybadańgeografiispołeczno‐ekonomicznejigospodarkiprzestrzennej,Bo‐guckiWyd.Naukowe,Poznań,s.215–227.

HerbertD.T.,1976,Thestudyofdelinquencyareas:Asocialgeographicalapproach,“TransactionsoftheInstituteofBritishGeographers”,1,s.472–492.

Kwaśniewski J., 2000, Patologia społeczna, [w:] Encyklopedia Socjologii, Wyd.OficynaNaukowa,Warszawa,t.3,s.88‐96.

MordwaS., 2003,WyobrażeniaprzestrzenimiastPolski Środkowej.Napodstawiebadańgrupymłodzieżylicealnej,Wyd.UŁ,Łódź.

Mordwa S., 2013, Przestępczość i poczucie bezpieczeństwaw przestrzenimiasta.PrzykładŁodzi,Wyd.UŁ,Łódź.


PetelewiczM.,Warzywoda‐KruszyńskaW.,2010,Biedawdzieciństwiejakozagro‐żenie utrwaleniem biedy iwykluczenia społecznegow przyszłości,Wyd. Bibli‐oteka,Łódź.

SmithS.C.,BruceC.W.,2008,CrimeStatIII.UserWorkbook,NationalInstituteofJustice,WashingtonDC.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miastaŁodzi.Kierunki zagospodarowania struktura funkcjonalnamiasta, 2010, za‐łączniknr11douchwałynrXCIX/1826/10RadyMiejskiejwŁodzizdnia27października2010r.,http://www.mpu.lodz.pl/page/file.php?id=265–dostęp20.02.2014r.

SzczepańskiJ.,1972,Elementarnepojęciasocjologii,PWN,Warszawa.

SztompkaP.,2002,Socjologia.Analizaspołeczeństwa,Znak,Kraków.

ŚwiętochowskaU.,2001,Patologiecywilizacjiwspółczesnej,Wyd.AdamMarszałek,Toruń.

Turner J. H., 1998, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Wyd. Zysk i S‐ka,Poznań.

Warzywoda‐KruszyńskaW. (red.),2001, (Żyć) Namarginesie wielkiegomiasta,Absolwent,Łódź.

Dysproporcje przestrzenne wybranych zjawisk patologii...

Documents

Transcript of Dysproporcje przestrzenne wybranych zjawisk patologii...