Dyskurs kultury popularnej w społeczeństwie współczesnym

Dyskursy kultury popularnejw społeczeństwie współczesnym

Cybal-Michalska, Wierzba_Dyskursy kultury… 1Cybal-Michalska, Wierzba_Dyskursy kultury… 1 15.03.2012 07:4215.03.2012 07:42

Dyskursy kultury popularnejDyskursy kultury popularnejw społeczeństwie współczesnymw społeczeństwie współczesnym

Redakcja naukowa

Agnieszka Cybal-MichalskaPaulina Wierzba

Kraków 2012


© Copyright by Autorzy & Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, 2012

Recenzent:prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski

Adiustacja:Magdalena Polek

Korekta:Izabela Rutkowska

Projekt okładki:Anna M. Damasiewicz

Opracowanie typografi czne:Alicja Kuźma

Publikacja sfi nansowana ze środków Wydziału Studiów EdukacyjnychUniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

ISBN 978-83-7587-950-6

Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.plWydanie I, Kraków 2012


Spis treści

Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 7

Część I. SPEKTAKLE KULTURY POPULARNEJ

Agnieszka Cybal-MichalskaGlobalizacja i jej krytyka. O potrzebie zorientowania społeczeństwana wiedzę, aktywne współdziałanie i odpowiedzialność ................................... 13

Paulina Wierzba„Bóg chodzi w trampkach” – popkulturowy fenomen marki Conversei jego wpływ na konstruowanie tożsamości globalnego nastolatka ............. 41

Jarema DrozdowiczPerła w Koronie. Rzecz o Banksym ................................................................................. 49

Justyna StępieńSwingujące tożsamości. Brytyjski pop-art i płynna ponowoczesność ......... 59

Mateusz MarciniakRzecz o utowarowianiu siebie i innych ........................................................................... 67

Magdalena GrendaKonsumpcja spektaklem nabywania towarów ............................................................ 87

Eryk PieszakMiędzy popkulturowym pięknem a utowarowioną indywidualnością –rozważania o ucieczce „od” i „do” własnej tożsamości w kulturzekonsumpcyjnej ......................................................................................................................... 101

Magdalena Smolarek„Reinkarnacja” odzieży w społeczeństwie konsumpcyjnym. Studiumz pedagogiki kultury ................................................................................................................. 119

Olga Mazurek-LipkaPopkulturowa tożsamość współczesnego widza. Przyczyny, dla którychuwielbiamy oglądać CSI i inne fi lmy o profesjonalistach ................................... 139

Witold KubickiMTV, mit piękna i przemiany kultury współczesnej ............................................... 157


6 Spis treści

Karolina Domagalska-NowakTożsamość imigrantów w Norwegii. Wybrane aspekty i konteksty ............... 177

Marcin KorzewskiHomo aisthetikos – zmysły jako narzędzia tożsamości ........................................ 197

Część II. TWÓRCZOŚĆ I AKTYWNOŚĆ ARTYSTYCZNAW OBSZARZE KULTURY POPULARNEJ

Piotr Para Kompilacje jako praktyka tworzenia w obszarze kultury popularnej ........... 217

Krzysztof Kuźmicz, Szymon NożyńskiKultura remiksu a zmiany w muzyce ............................................................................. 227

Ryszard GlogerPrzyszłość radia w cyfrowej przestrzeni ...................................................................... 241

Izabella Starzec-Kosowska, Anna ZiętyKonstruowanie tożsamości dziennikarza muzycznego ........................................ 255

Monika TsudaSytuacja kobiet pracujących na przykładzie wybranych japońskich seriali telewizyjnych: zawód służącej .......................................................................................... 273

Barbara LaskowskaHannah Montana: popkulturowy spektakl schizofrenicznej tożsamości .... 281

Karolina Anna KulpaEgipska (pop)królowa ............................................................................................................ 297

Magdalena RoszczynialskaChodzenie i siedzenie oraz leżenie. Mobilność i immobilnośćw quasi-kryminałach Marcina Świetlickiego(Na przykładzie powieści Dwanaście) ........................................................................... 309

Sebastian Ciszewski, Magdalena SzwankowskaWytatuowane poczucie tożsamości – obrona czy destrukcjapodmiotowości młodzieży? ............................................................................................... 323


Wprowadzenie

Globalna „ekumena kulturowa” (U. Hannerz), mająca charakter wielowymia-rowy, wydaje się procesem nieuniknionym i nieodwracalnym. W refl eksji nad nową, złożoną i trudną do zdefi niowania jakością otoczenia społeczno-kul-turowego kluczową rolę odgrywa przeanalizowanie atrybutów strukturalnych „historycznie wytworzonego i aktualnie istniejącego, ale obiektywizującego się w swych działaniach społeczeństwa”1 – społeczeństwa, które uczestniczy w rzeczywistości (pop)kulturowej, przyczyniając się tym samym do formowa-nia jej nowej jakości.

Teoretycy globalnych przeobrażeń kultury podejmują próbę odpowiedzi na pytania: Czy mamy do czynienia z homogeniczną, „zachodnią” kulturą, sztucznie narzuconą na istniejącą wcześniej i nadal dynamiczną różnorod-ność kulturową, czy też różnorodność kulturowa w wymiarze lokalnym kon-stytuowana jest poza kulturową ekspansją Zachodu? Jeśli mamy do czynienia z tą drugą sytuacją, to czy owo zróżnicowanie znaczeń kulturowych jest zjawiskiem względnie świeżym, konsekwencją, jak sugeruje M. Featherstone, ostatnich zmian w technikach informacyjnych? Zatem czy można mówić za-równo o uniwersalnych, jak i partykularnych wątkach w procesach kulturowej globalizacji, odnoszących się do współczesnych i historycznych przeobrażeń rzeczywistości społeczno-kulturowej? A jeśli to drugie, to jakie są czynniki, które odpowiadają za „kulturowe organizowanie różnorodności” w obrębie zglobalizowanego wymiaru ponowoczesności?2 Unifi kacja i dywersyfi kacja są procesami komplementarnymi, wzajemnie na siebie oddziałującymi i kluczo-wymi dla współczesnej fazy rozwoju społeczeństwa globalnego. Paradygmat globalizacji na płaszczyźnie społeczno-kulturowej ujawnia się w binarnym układzie skrajności, między: dekontekstualizacją a rekontekstualizacją, de-kompozycją a rekompozycją, deterytorializacją a reterytorializacją, transkul-turacją a internalizacją3.

1 B. Misztal, Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Kraków 2000, s. 34–35.2 J.S. Kahn, Culture, Multiculture, Postculture, London 1995, s. 127–129.3 L. Korporowicz, Tożsamość wyobrażona [w:] A. Tyszka (red.), Róża wiatrów Europy, Warszawa

1999, s. 90–92.


8 Wprowadzenie

U podstaw heterogeniczności leży paradoksalnie brzmiące przekonanie, że

[…] epokowe zawirowania są przede wszystkim efektem sukcesu procesów moder-nizacji, które teraz przebiegają nie wedle kategorii normalnie, lecz wbrew katego-riom […]. Przeżywamy obecnie zmiany podstaw zmian4.

Przemiany strukturalne nowoczesnego społeczeństwa koncentrują się na sprzeczności między tym, co uniwersalne, a tym, co możliwe do urzeczywist-nienia, jedynie partykularnie i selektywnie. Jesteśmy więc świadkami „osłabiania się” społeczeństwa industrialnego w procesie jego samorealizacji5.

W ponowoczesnej retoryce, w obrębie wielokontekstowo zorientowanych prób określenia jakości globalnej ekumeny kulturowej i cech społeczeństwa współczesnego, warto zwrócić uwagę na spektakularność kultury dominu-jącej, jaką jest kultura popularna. Społeczeństwo zorientowane na kulturę popularną inspiruje do rozpoznania spektakli (wymiarów), które towarzyszą intensyfi kacji przemian w rzeczywistości (pop)kulturowej, oraz przyjrzenia się wybranym aspektom twórczości i aktywności artystycznej w obszarze kultury popularnej.

Popkultura w ujęciu wartościująco-oceniającym ma różne semantyczne konotacje. Zygmunt Bauman celowo rezygnuje ze stosowania określenia „kul-tura popularna”, podkreślając, że tkwi w nim wątek silnie hierarchizujący, wska-zujący na postulat kulturowej stratyfi kacji6. Ten nurt myślenia odzwierciedlają również poglądy P. Bourdieu porządkujące kulturowy wymiar rzeczywistości dwubiegunowo: kulturowe szlachectwo versus kulturowe barbarzyństwo człon-ków społeczeństwa, z podkreśleniem, że elita społeczna (happy few) korzy-sta z zasobów kultury wysokiej, natomiast klasy niższe uczestniczą w mniej wymagającej i negatywnie wartościowanej kulturze popularnej7. Patrząc na współczesną kulturę w świetle teorii P. Bourdieu, warto się jednak posłużyć odmienną logiką, ponowoczesna heterogeniczność, ambiwalencja i perma-nentna zmiana sprawiają bowiem, że „symptomem kulturowej elity i stawką w zmaganiach o bilet wstępu do niej nie jest już wybredność, lecz niewybrzy-dzanie i wszystkożerność”8. Właśnie uczestnictwo w popkulturze, jako kultu-rze dominującej, wydaje się koniecznym warunkiem osiągnięcia życiowego sukcesu i wielokontekstowego funkcjonowania w społeczeństwie9.

4 U. Beck, Społeczeństwo ryzyka, Warszawa 2002, s. 22.5 Tamże.6 J. Burszta, Kultura do spożycia na miejscu. Wywiad z Zygmuntem Baumanem [w:] W. Godzic

(red.), Bauman o popkulturze, Warszawa 2008, s. 307–308.7 P. Bourdieu, Dystynkcja: społeczna krytyka władzy sądzenia, Warszawa 2005, s. 10–25.8 Z. Bauman, podaję za: J. Burszta, Kultura do spożycia…, dz. cyt., s. 309.9 Z. Melosik, Teoria i praktyka edukacji wielokulturowej, Kraków 2007, s. 56.


9Wprowadzenie

Niewątpliwie popkultura stanowi bardzo istotny element współczesnej rzeczywistości, jest dla członków społeczeństw państw zachodnich podsta-wowym źródłem obowiązującej wersji wiedzy, wzorów myślenia i schematów postępowania. Można ją odmiennie wartościować, nie sposób jednak igno-rować olbrzymiej roli, jaką odgrywa w konstruowaniu ponowoczesnej rze-czywistości. W ujęciu funkcjonalnym kultura popularna pełni ważną funkcję w transmisji kulturowego dziedzictwa, kształtuje systemy wartości, nadaje statusy społeczne, kreuje rytuały, a nawet stanowi siłę napędową do wprowa-dzania zmian społecznych czy tworzenia innowacji10. Istotnym obszarem jej transmisji i transgresji jest jej urzeczywistnienie na różnych polach twórczej aktywności.

W celu zobrazowania szerokiego spektrum osobliwości kultury popu-larnej, wywołującej „efekt kolażu” (A. Giddens), oddajemy niniejszą książkę w ręce otwartych na dyskurs czytelników. Autorzy zawartych w książce ar-tykułów podejmują próby diagnozy otaczającej nas rzeczywistości w kontek-ście zwiększającego się wpływu kultury popularnej na społeczeństwo, analizu-ją szanse i zagrożenia wiążące się z tym zjawiskiem oraz kierunek, w którym możliwe są jakościowe zmiany współczesnego świata. Większość twórców poszukuje w przeprowadzanych analizach dotyczących kultury popularnej nie tylko niebezpieczeństw, z jakimi wiąże się rozpowszechnienie jej wpływów, lecz przede wszystkim tkwiącego w niej pozytywnego potencjału i sposobów jego wykorzystania. Wyrażamy nadzieję, że podjęte przez autorów artykułów nar-racje, obrazujące spektakularność kultury popularnej, stanowią zaproszenie do dalszych analiz i interpretacji (pop)„kultury uwodzenia” (Z. Bauman).

Szczególne podziękowania pragniemy złożyć Autorom opublikowanych tekstów, świadczących o jakości, aktualności i ważności podjętej w tytule tomu problematyki.

Słowa wdzięczności kierujemy też do Recenzenta, prof. zw. dr. hab. Bogu-sława Śliwerskiego, którego wnikliwość znacznie przyczyniła się do ukazania się niniejszej pracy w prezentowanym tu kształcie.

Dziękujemy również Dziekanowi Wydziału Studiów Edukacyjnych Uni-wersytetu im. Adama Mickiewicza prof. zw. dr. hab. Zbyszkowi Melosikowi za sfi nansowanie publikacji.

Agnieszka Cybal-MichalskaPaulina Wierzba

Poznań, styczeń 2012

10 D. Kidd, Harry Potter and the Functions of Popular Culture, „Th e Journal of Popular Culture” 2004, No. 40, s. 40–41.


Dyskurs kultury popularnej w społeczeństwie współczesnym

Documents

Transcript of Dyskurs kultury popularnej w społeczeństwie współczesnym