Gdy wysy∏aliÊmy do Was, prenumeratorów, lipcowy numer „Naszej Troski”, do∏àczyliÊmydo magazynu specjalnie przygotowanà ankiet´. ChcieliÊmy jeszcze dok∏adniej poznaç Waszezdanie na temat naszego kwartalnika. PytaliÊmy o ulubione rubryki, o teksty, które Wasnajbardziej interesujà, o szat´ graficznà, o nowe pomys∏y...

WiedzieliÊmy, ˝e mo˝emy liczyç na Waszà odpowiedê, ale liczba ankiet, które do naswróci∏y, przesz∏a nasze najÊmielsze oczekiwania. Dzi´kujemy, ˝e poÊwi´ciliÊcie nam swójczas, wype∏niajàc i odsy∏ajàc ankiety. Dzi´kujemy te˝ za listy, które cz´sto do nichdo∏àczaliÊcie. Zazwyczaj bardzo ciep∏e i pe∏ne pochwa∏. Bardzo spodoba∏ nam si´ pomys∏,by „Nasza Troska” ukazywa∏a si´ cz´Êciej, o co prosi∏o wiele osób. Prosz´ nam wierzyç, myte˝ chcielibyÊmy jak najcz´Êciej goÊciç w Waszych domach. Niestety, na razie nie mo˝emyspe∏niç tej proÊby. PostanowiliÊmy jednak zwi´kszyç obj´toÊç magazynu. Ju˝ do przysz∏egonumeru do∏àczymy cztery dodatkowe strony. To b´dzie nasz Êwiàteczny prezent, który, mamynadziej´, sprawi Wam przyjemnoÊç. Wtedy te˝ przedstawimy wyniki otrzymanych ankiet.

Bardzo du˝o miejsca w tym numerze poÊwi´camy obchodom Mi´dzynarodowego DniaPacjenta ze Stomià, które mia∏y miejsce w Bia∏ymstoku i w Bia∏owie˝y w dniach 13-15wrzeÊnia br. MieliÊmy przyjemnoÊç braç w nich udzia∏ jako g∏ówny sponsor. Organizatorobchodów – Podlaski Regionalny Oddzia∏ Pol-Ilko – nie szcz´dzi∏ wysi∏ków, by zorganizowaçje na najwy˝szym poziomie. Obszernà relacj´ z imprezy zamieszczamy na stronach 8. i 9.

Z serdecznymi pozdrowieniami!

ISSN 1642-2457

nr 4(7), paêdziernik 2002

lek. med. Przemys∏aw StyczeƒDzia∏ Pomocy ConvaTec

W tym numerze:

Rozmowaz W∏adys∏awemBia∏obrzeskim

•Powik∏ania stomii– post´powaniew przypadku ich

wystàpienia•

Czy wartonauczyç si´optymizmu?

•O co najcz´Êciejpytajà pacjenci?

•Mi´dzynarodowyDzieƒ Pacjenta ze

Stomià•

Listy od czytelników

Drodzy Czytelnicy!

Podzi´kowania dla ConvaTec

„„NNaasszzaa TTrroosskkaa””Bezp∏atny magazyn

dla pacjentów ze stomià

WWyyddaawwccaaBristol-Myers Squibb Sp. z o.o.

(Dzia∏ Pomocy ConvaTec)ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa

tel.: (22) 874 38 10fax: (22) 874 38 35

e-mail: dzial.pomocy@bms.comwww.convatec.pl

RReeddaakkccjjaaDorota Anna Bronisz

Agnieszka Nestorowiczlek. med. Wojciech StraÊ

lek. med. Przemys∏aw Styczeƒ

PPrreennuummeerraattaaBezp∏atnà prenumerat´ mo˝na zamawiaç,

dzwoniàc pod bezp∏atny numer infolinii:0-800 120-093

PPrroojjeekktt ii oopprraaccoowwaanniiee ggrraaffiicczznneeMedical Communications

ul. Rzymska 39, 03-976 Warszawa

Pomagajàc bliênim,

potwierdzamy prawd´

o cz∏owieku – o jego

cz∏owieczeƒstwie

– t´ prawd´, której

Êwiat potrzebuje dziÊ

bardziej ni˝ chleba.

Te s∏owa ks. prof. Józefa Tischnerazadedykowa∏a nam Polska Misja Medyczna,przesy∏ajàc podzi´kowania za wspó∏zorga-nizowanie transportu z pomocà medycznàdla ofiar katastrofy lotniczej we Lwowie.Pami´tajà Paƒstwo ten tragiczny wypadekpodczas pokazów lotniczych, gdy wojskowymyÊliwiec spad∏ w t∏um widzów. Wiele osóbzgin´∏o, jeszcze wi´cej zosta∏o rannych.Potrzebowali oni mnóstwo leków i innychÊrodków medycznych. ConvaTec od razuzareagowa∏ na apel Polskiej Misji Medycznej,która wraz z Wydawnictwem „MedycynaPraktyczna” oraz ze Stowarzyszeniem„Lekarze Nadziei” organizowa∏a t´ pomoc.PrzekazaliÊmy znacznej wartoÊci opatrunki– Granuflex i Aquacel – stosowane przyleczeniu trudno gojàcych si´ ran.

Cieszymy si´, ˝e mogliÊmy pomócpotrzebujàcym, i ˝e dzi´ki naszym Êrodkomszybciej powrócà oni do zdrowia.

SSkk∏∏aaddnniikkii:: 2 kukurydze goto-wane lub 1 puszka konserwowej,

2 pomidory, ogórek, 10 dag ugo-towanej brukselki, g∏ówka sa∏aty, szklanka sosutatarskiego, p´czek koperku

SSppoossóóbb pprrzzyyrrzzààddzzeenniiaa:: Kukurydz´ i brukselk´dok∏adnie odsàczyç. Pomidory i ogórek pokroiçw kostk´, a liÊcie sa∏aty w cienkie paski. Ca∏oÊçumieÊciç w g∏´bokim pó∏misku, polaç sosemtatarskim z koperkiem i dobrze sch∏odziç. Mo˝napodawaç jako przystawk´.

Sa∏atka „Acapulco”

Nasza kuchnia

˚yczymy Paƒstwu pogody duchaoraz wiele wewn´trznego optymizmu,

które przydadzà si´na jesienne wieczory

Doniesienia

Warto zaszczepiç si´ przeciw grypie, zw∏aszcza,gdy pracujesz w du˝ym skupisku ludzi lub co roku∏apiesz infekcje. Najlepiej zrobiç to do koƒcapaêdziernika. Szczepienia zaleca si´ równie˝osobom po 65. roku ˝ycia, a tak˝e chorym naserce, z niewydolnoÊcià krà˝enia, przewlek∏ymichorobami uk∏adu oddechowego, cukrzycà orazchorobami nerek. Zalecana jest równie˝ odpo-wiednia dieta, która pozwoli zbudowaç silny uk∏adodpornoÊciowy. Nale˝y wi´c tak komponowaçposi∏ki, by zawiera∏y wszystkie potrzebne wita-miny i minera∏y. Poza tym trzeba si´ ruszaç,d∏u˝ej sypiaç i byç pogodnym!

Zbli˝a si´ sezon na gryp´...

Szczególnie teraz – jesienià oraz zimà – nie nale˝ywychodziç rano z domu bez Êniadania. Porannyposi∏ek gwarantuje odpowiedni poziom cukru we krwii dodaje si∏ niezb´dnych do dzia∏ania. Je˝eli zjeszposi∏ek dopiero ko∏o po∏udnia, Twój organizm b´dzietraci∏ energi´ na walk´ ze zm´czeniem, co zazwyczajwywo∏uje z∏y nastrój.

Zjedz Êniadanie!

2

JesteÊmy w Internecie!

www.convatec.plNa poczàtku paêdziernika br. firma ConvaTec

uruchomi∏a profesjonalny serwis internetowyw j´zyku polskim poÊwi´cony stomii. Jest toserwis skierowany do osób ze stomià, piel´gniarekoraz lekarzy.

Serwis zawiera obszerne informacje dotyczàcem. in.:

• piel´gnacji i zaopatrzenia ró˝nych rodzajówprzetok jelitowych,

• sprz tu stomijnego oraz zasad jego refundacji,• pracy zespo∏u Dzia∏u Pomocy ConvaTec, • programu „Z∏ota Karta ConvaTec”, • programu „Akademia Piel gniarek Stomijnych”.Du˝a cz´Êç stron serwisu poÊwi´cona jest tak˝e

tematyce leczenia odle˝yn oraz owrzodzeƒ podudzi.Na stronach www.convatec.pl znajdziecie

Paƒstwo równie˝ wszystkie archiwalne wydania„Naszej Troski” oraz „Troski” z mo˝liwoÊcià ichwydrukowania.

Zapraszamy do odwiedzenia naszego serwisu i dozarejestrowania si w nim. W przysz∏oÊci zamierza-my uruchomiç bowiem bezp∏atny serwis e-mailowy,który b´dzie dost´pny tylko dla osób zarejestro-wanych.

Zapami´taj ten adres:

www.convatec.pl

3

Na poczàtku wrzeÊnia obchodzi∏ 95 urodziny.Dziesi´ç lat temu, w grudniu, lekarze wy∏oniliMu stomi´, a On po wyjÊciu ze szpitala poszed∏do... Urz´du Stanu Cywilnego. Powtórnie wstàpi∏w zwiàzek ma∏˝eƒski. Jak twierdzi ma∏˝onka,drugiego takiego m´˝a pró˝no szukaç. A energiii optymizmu pozazdroÊciç Mu mo˝e niejedenczterdziestolatek.

Czy ma Pan recept´, jak przez tyle latzachowaç dobre samopoczucie?

Przede wszystkim nie mo˝na si´ dener-wowaç. Bo co to da, e cz∏owiek si´ z∏oÊci, k∏ócii narzeka. Trzeba byç optymistà i cieszyç si´z ka˝dego dnia. Zdradz´ Pani, ˝e pewien lekarz,AK-owiec, zaleci∏ mi, bym co jakiÊ czas wypi∏

naparsteczek alkoholu. Od razu poprawia si´krà˝enie. Ale i tak ka˝dy ma swój wyznaczonyczas i nic na to nie poradzi.

˚ona podpowiada, ˝e sprzàta Panw domu, gotuje dla siebie i dla Niej,nawet piecze ciasta...

Lubi´ to. Jak tylko zjemy obiad, to od razuciàgnie mnie do kuchni, ˝eby pozmywaç. Alepotem obowiàzkowo musz´ troch´ si´ zdrzem-nàç. Du˝o spaceruj´. Nie lubi´ siedzieç w jednym

miejscu. Nie poddaj´ si´ s∏aboÊciom, jestemtwardy, bo tego wymaga∏o ode mnie ˝ycie.

Stomia nie by∏a wi´c dla Panaproblemem?

Raczej nie. Na poczàtku, gdy nie by∏o dobregosprz´tu, piel´gnacja i zaopatrzenie stomii by∏ytrudne. Zawsze stara∏em si´ sam wszystko ro-biç przy swojej stomii. Tylko na poczàtku, przezjakiÊ czas, przychodzi∏a piel´gniarka. Teraz,gdy jest taki dobry sprz´t, nie mam ˝adnychproblemów. Mia∏em guza na jelicie grubym.Mog∏o wi´c nie skoƒczyç si´ tak dobrze. A ˝yj´po operacji ju˝ 10 lat. Przeszkadza mi tylko to,˝e stomia wypada, ale prze˝y∏em w ˝yciugorsze rzeczy. Mam co opowiadaç.

Urodzi∏ si´Pan w 1907 r.,czyli jako sied-miolatek by∏Pan Êwiadkiemwybuchu I Woj-ny Âwiatowej.Pami´ta PancoÊ z tamtychlat?

OczywiÊcie,mam przed ocza-mi pewne obrazy.Przysz∏o do na-szej wsi wojskocarskie. ˚o∏nierzebyli w ko˝uchacha to by∏ sierpieƒ,

upa∏. Ustawili swojà kuchni´ za stodo∏à w na-szym ogrodzie. Gdy zabrak∏o wody w studniach,brali jà ze stawu, z ró˝nym robactwem, z pijaw-kami, ale zupe∏nie im to nie przeszkadza∏o.Byli mili, nie spotka∏y nas z ich strony ˝adnenieprzyjemnoÊci.

Jest Pan zapalonym Pi∏sudczykiem,nawet na stole le˝y ksià˝ka o Marsza∏ku.Widzia∏ Go Pan?

Raz. W 1934 roku zaczà∏em pracowaç na

kolei. KiedyÊ na Dworcu Wschodnim siedzia-∏em na s∏upie i naprawia∏em lini´ telegraficznà.I widzia∏em Marsza∏ka spacerujàcego z laseczkàpo peronie. Samego, bez ˝adnej obstawy.

Podczas II Wojny Âwiatowej walczy∏Pan w Armii Krajowej. To nie podoba∏osi´ powojennym w∏adzom...

Mia∏em wi´ksze szcz´Êcie ni˝ moi koledzy.O wielu z nich s∏uch zaginà∏. Ja „uciek∏em” nakilka lat do Olsztyna, tam znalaz∏em prac´.Wi´ksze szcz´Êcie mia∏em jednak wczeÊniej– w 1939 roku. Po wybuchu wojny razem z in-nymi kolejarzami cofaliÊmy si´ przed Niem-cami na Wschód, niszczàc nasz sprz´t teleko-munikacyjny. Pod Kownem wpadliÊmy w r´ceRosjan, którzy ju˝ wkroczyli na wschodnie zie-mie. To, e nie trafi∏em do transportu, gdzieÊ doKazachstanu czy na Syberi´, to cud. Uda∏o mi si´wróciç do Warszawy. W 1941 roku wstàpi∏emdo AK. StacjonowaliÊmy w Puszczy Kampinow-skiej. Po wybuchu Powstania Warszawskiegonie uda∏o nam si´ jednak przedrzeç do stolicy.Z oddali widzia∏em ∏uny nad miastem.

Twierdzi Pan, ˝e nale˝y byç optymistà.Mimo nieszcz´Êç, które i Pana nieomin´∏y?

RzeczywiÊcie, los mi nie szcz´dzi∏ tragedii.W wieku 22 lat zginà∏ mój syn. ˚ona tak bardzoto prze˝y∏a, ˝e dosta∏a wylewu i zmar∏a. Zginà∏te˝ jeden z moich wnuków. Ale mam jeszczejednego syna i córk´, dwoje wnuków i dwojeprawnuków. Mam wspania∏à rodzin´, a ona jestnajwa˝niejsza.

Dlatego wzià∏ Pan Êlub w wieku 85 lat?Gdzie si´ Paƒstwo poznaliÊcie?

Miejsce mo˝e nie by∏o zbyt romantyczne– poznaliÊmy si´ w przychodni lekarskiej.SpotykaliÊmy si´ d∏u˝szy czas, a potem posta-nowiliÊmy, ˝e chcemy byç razem, wspieraçsi´, pomagaç sobie w chorobie. SamotnoÊçjest okropna, by∏em wdowcem ponad 20 lat.Teraz jestem znów bardzo szcz´Êliwy. I mamnadziej´, ˝e jeszcze d∏ugo tak pozostanie.

...W∏adys∏awem Bia∏obrzeskim95-latkiem, który niestrudzenie zara˝a wszystkich optymizmem

Dorota Anna Bronisz

Rozmowa z...

Piel´gnacja stomii

Powik∏ania stomii – post´powaniew przypadku ich wystàpienia

mgr Urszula Sobczakpiel´gniarka stomijna, od 1986 r. pracuje w Poradni dla Chorych ze Stomià przy III Katedrze i Klinice Chirurgii w Poznaniu

4

Kontynuujàc temat z poprzedniego numeru„Naszej Troski”, chc´ Paƒstwu przedstawiçpowik∏ania, z jakimi niektórzy z Was mogà si´spotkaç.

Poni˝ej omówi´ kilka najcz´Êciej spoty-kanych zaburzeƒ, które w zale˝noÊci od nasi-lenia i stanu ogólnego pacjenta mogà wyma-gaç interwencji chirurga.

Wypadanie stomii – powik∏anie, któreobjawia si´ tym, ˝e stomia wyd∏u˝a si´ o parcentymetrów, a Êluzówka jelita po prostuwysuwa si´ z otworu stomijnego. Przyczynàjest os∏abienie mi´Êni brzucha, które cz´stowyst´puje u osób w podesz∏ym wieku. Je˝eliwyd∏u˝enie stomii jest ma∏e, na kilka centy-metrów, nie stanowi ono ˝adnego zagro˝enia.Wystarczy wtedy zmieniç Êrednic´ dotychczasstosowanego sprz´tu na wi´kszà, aby nie po-wodowaç urazów stomii na skutek otarcia.Bardzo cz´sto zdarza si´ jednak, ˝e w pozycjile˝àcej Êluzówka jelita chowa si´ w otworzestomijnym i wyglàda tak, jak przed wystà-pieniem powik∏ania, a zaraz po wstaniu,w pozycji stojàcej, wysuwa si´. W tej sytuacjijest to normalne. Je˝eli wypadanie stomiinasila si´, Êluzówka wysuwa si´ na kilkanaÊciecentymetrów, a wystajàce jelito jest wyczu-walne pod ubraniem i trudno je zaopatrzyçdotychczasowym sprz´tem, to w takim przy-padku nale˝y zwróciç si´ do chirurga, któryzadecyduje, czy konieczna jest korekta stomii.

Przepuklina oko∏ostomijna – przyczynàmo˝e byç oty∏oÊç, przewlek∏y kaszel, zbytintensywna praca fizyczna, dêwiganie ci´˝kichprzedmiotów.

Je˝eli posiadasz ileostomi´, jesteÊ w ma∏ymstopniu nara˝ony na powstanie przepukliny.To powik∏anie dotyczy najcz´Êciej osób, któreposiadajà kolostomi´. Nie ka˝da wypuk∏oÊçwokó∏ stomii to przepuklina. Zazwyczaj w miej-scu wy∏onienia stomii brzuch jest troch´nierówny i lekko wypuk∏y.

Przepuklinie nie muszà towarzyszyç ˝adnedolegliwoÊci, ale, jeÊli wystàpi ból, cià˝enieczy pieczenie w tej okolicy, zw∏aszcza w czasiekaszlu bàdê po wysi∏ku fizycznym, powinieneÊ

zg∏osiç si´ do chirurga.Powa˝niejszà sprawà jest tzw. uwi´êni´cie

przepukliny, kiedy koniecznym staje si´post´powanie operacyjne, i to w ciàgu kilkugodzin.

Typowe dla uwi´êni´cia przepukliny objawyto: ból brzucha, wzd´cia, nudnoÊci, wymioty,zatrzymanie gazów i stolca. Nigdy nie nale˝ylekcewa˝yç takich dolegliwoÊci, ani próbowaçleczyç si´ samemu, tylko jak najwczeÊniejzg∏osiç si´ do lekarza.

Bardzo wa˝na jest tutaj profilaktyka, czylidzia∏ania majàce na celu zapobieganie powsta-waniu przepukliny lub, je˝eli ju˝ powstanie,zapobieganie jej powi´kszaniu si´.S∏u˝y do tego celu pas pooperacyjny lub pasprzepuklinowy, który zawsze zak∏adamy w po-zycji le˝àcej. Pas za∏o˝ony na stojàco niespe∏nia swojego zadania, poniewa˝ mi´Êniebrzucha zupe∏nie inaczej si´ wtedy uk∏adajà(jest to b∏àd, który pacjenci bardzo cz´stopope∏niajà).

Kszta∏t przepukliny powoduje trudnoÊciw dopasowaniu sprz´tu stomijnego. Nale˝ystosowaç sprz´t bardzo mi´kki, który ∏atwodopasowuje si´ do wypuk∏ej cz´Êci brzucha.Je˝eli do tej pory stosowa∏eÊ sprz´t stomijnydwucz´Êciowy z p∏ytkà podstawowà, to nale˝yzmieniç jà na p∏ytk´ Flexible lub sprz´tjednocz´Êciowy, np. Esteem.

Zw´˝enie stomii – przyczynà tegopowik∏ania jest niedokrwienie jelita, a wyst´-puje ono najcz´Êciej kilka tygodni lub miesi´cypo operacji. Je˝eli zauwa˝ysz, ˝e wydalanystolec jest bardzo cienki, o∏ówkowaty, a przyjego oddawaniu wyst´pujà bóle, zg∏oÊ si´ dochirurga. Lekcewa˝enie tych objawów mo˝espowodowaç, ˝e otwór stomijny zw´˝y si´zupe∏nie i stanie si´ przyczynà niedro˝noÊcijelit. Wówczas konieczna b´dzie w ciàgu kilkugodzin interwencja chirurga.

Je˝eli zw´˝enie jest ma∏e, dotyczy tylko ujÊciazewn´trznego stomii, lekarz zaleca pewneÊrodki zmi´kczajàce stolec, aby u∏atwiçwypró˝nienia, i stopniowe rozszerzanie przetokipalcem. Rozszerzanie polega na delikatnymwprowadzeniu do stomii palca w gumowej

r kawiczce, posmarowanego lignocainà w ˝elu.Podczas tej czynnoÊci mo˝e wystàpiç ma∏e

krwawienie. Je˝eli powy˝sze dzia∏ania niepomagajà lub zw´˝enie dotyczy d∏u˝szegoodcinka jelita, konieczna jest korekta stomii.

Wpadni cie stomii, czyli tzw. stomia wkl s∏a,wyst´puje najcz´Êciej u osób, które przyty∏y pozabiegu operacyjnym. Przy du˝ej zwy˝ce wagicia∏a stomia ulega wciàgni´ciu pomimowystajàcej Êluzówki. Pojawiajà si´ problemyw postaci wycieków treÊci jelitowej spod sprz tustomijnego, szczególnie w pozycji le˝àcej.

Pierwsza rada przy takim powik∏aniu, tooczywiÊcie zalecenie schudni´cia, a przy pro-blemach skórnych, zwiàzanych z podcieka-niem p∏ytki, idealnym rozwiàzaniem jestzastosowanie sprz´tu o nazwie „Convex”.

Materia∏, z którego wykonana jest p∏ytkaConvex, w kontakcie z wydzielinami z jelitap´cznieje, co zapobiega przedostaniu si´treÊci jelitowej pod sprz´t stomijny. Ponadto,goi on skór , jest szczelny i ∏atwy w u˝yciu.Otwór w p∏ytce dopasowuje si´ do wielkoÊcistomii bez docinania no˝yczkami, co u∏atwiazamocowanie sprz´tu na brzuchu. Nie mapotrzeby stosowania pasty uszczelniajàco-gojàcej, chocia˝, gdy wpadni´cie stomii jestznaczne, mo˝na jej u˝yç.

Stomia p∏aska – prawid∏owo uformowanaprzetoka na jelicie grubym, czyli kolostomia,powinna byç 0,5-1 cm wypuk∏a ponad skór ,natomiast ileostomia ok. 2-3 cm. Takie para-metry zapewniajà prawid∏owe zaopatrzeniestomii.

Je˝eli stomia jest zbyt p∏aska (dotyczy tozw∏aszcza ileostomii) i wydobywa si´ z niejp∏ynny stolec, mo˝e dojÊç do powik∏aƒ skór-nych w postaci zapalenia. O leczeniu tegopowik∏ania pisa∏am ju˝ w poprzednim numerze„Naszej Troski”.

SPROSTOWANIE: Redakcja serdecznie prze-prasza Czytelników i autork´ za b∏àd, który wkrad∏si´ w ostatnim numerze „Naszej Troski”. Stomii nie

powinno si´ nawil˝aç oliwkà ani wazelinà, gdy˝

mo˝e to powodowaç odklejanie si´ sprz´tu

stomijnego. Za pomy∏k´ jeszcze raz przepraszamy.

Psycholog radzi

Czy warto nauczyç si´ optymizmu?

mgr Jolanta Fryc-Martyƒskaspecjalista psychologii klinicznej

Katedra i Klinika ChirurgiiAM w Poznaniu

Jesieƒ kojarzy si´ z przemijaniem, z depre-sjà. W ostatnich latach szczególnie jesieniàukazujà si´ artyku∏y na ten temat. Badania epi-demiologiczne pokazujà, ˝e coraz wi´cej ludzicierpi z tego powodu. RoÊnie liczba Polaków,którzy leczà depresj´ – w 2001 roku sprzeda-no w naszym kraju leków przeciwdepresyjnychza sum´ 34 mln z∏!

Psychiatrzy i psychologowie poszukujà spo-sobów przeciwdzia∏ania i leczenia depresji.Martin Seligman zwróci∏ uwag´

na... optymizm.

Seligman jest przedstawicielem psychologiipoznawczej i zajmuje si´ g∏ównie myÊleniem.Ludzie sà szalenie przywiàzani do swojegosposobu myÊlenia, bardziej nawet ni˝ do do-brego samopoczucia.

Seligman pokaza∏, ˝e istnieje zale˝noÊçmi´dzy tym, co potocznie nazywamy „do∏em”,a utrwalonymi nawykami myÊlowymi.

Przywiàzujemy coraz wi´kszà wag´ do tzw.„pozytywnego myÊlenia”. Pojawia si´ wieleksià˝ek na temat tego, jak mo˝na, korygujàcswoje myÊli, nie tylko lepiej si´ poczuç, aletak˝e „wyleczyç” z ró˝nych chorób, w tymz depresji i z raka. Ksià˝ki te zalecajà praktyko-wanie dziwnych rytua∏ów, takich jak np. powta-rzania sobie „pozytywnych myÊli” itp. Samakilka razy w tygodniu s∏ysz´, jak lekarze mówiàdo pacjentów, ˝eby myÊleli pozytywnie, to wy-zdrowiejà, a piel´gniarki skar˝à si´ mi, ˝e ktoÊ„nie chce wyzdrowieç”.

Warto wiedzieç, co nauka do tej pory ustali-∏a, a co jest podejÊciem ˝yczeniowym czy ma-gicznym. Sprawy nie sà takie proste, jak byÊmysobie ˝yczyli.

Seligman zauwa˝y∏, ˝e najwa˝niejszym ele-mentem myÊlenia jest

styl wyjaÊniania wydarzeƒ pomyÊlnychi niepomyÊlnych.

Kiedy jednemu przydarzy si´ coÊ niemi∏ego– sprzeczka ma∏˝eƒska, zgubienie portfela –wyobra˝a sobie najgorsze rzeczy, np. rozwód

albo bankructwo. Popada w apati´, podupadana zdrowiu, nawet drobne, nieprzyjemne wy-darzenia stajà si´ zwiastunem koƒca Êwiata. Sàte˝ ludzie, którzy nawet najgorsze sytuacje wi-dzà w ich najmniej groênym aspekcie. Uwa˝a-jà, e przeszkody nale˝y pokonywaç i w krótkimczasie potrafià odzyskaç energi´ do dzia∏ania.

OptymiÊci i pesymiÊci. Cechà charaktery-stycznà pesymistów jest przekonanie, ˝e z∏ewydarzenia b´dà trwa∏y wiecznie i nie pozosta-∏o ju˝ nic do zrobienia.

OptymiÊci, stanàwszy wobec tych samychprzeszkód, uwa˝ajà, ˝e pora˝ka to chwiloweniepowodzenie i „jeÊli coÊ nie zabija, towzmacnia”. Uwa˝ajà, ˝e przyczyny niepowo-dzeƒ sà ograniczone, ˝e Êwiat w swej istociejest dobry i przyjazny. Takich ludzi pora˝ka niezniech´ca tak bardzo jak pesymistów, choçoczywiÊcie tak˝e prze˝ywajà wszystko, co ichdotyczy.

Byç optymistà to nie znaczy byç oboj´tnym.Byç optymistà to znaczy piel´gnowaç nadzie-j´. Nadzieja to przekonanie, ˝e po˝àdane rze-czy sà osiàgalne, niezale˝nie od tego, jak nie-wielkie jest ich prawdopodobieƒstwo. Nadzie-ja nie oznacza, ˝e otrzymamy wszystko, czegopragniemy. Przekonanie: „na pewno wyzdro-wiej´” nie jest optymizmem i nadziejà, jest

myÊleniem pozytywnym.

Ludzie mówià, ˝e jest to „wmawianie sobie”.Natomiast przekonanie: „mog´ wyzdrowieç nie-zale˝nie od tego, jak bardzo jestem chory”to wyraz nadziei. CO WI¢CEJ, OPARTE JESTNA FAKTACH, BO MEDYCYNA ZNA PRZY-PADKI WYZDROWIENIA Z BARDZO ZAAWAN-SOWANYCH CHORÓB.

Te dwa rodzaje myÊlenia o sobie i o Êwieciemajà du˝e znaczenie dla samopoczucia i dlaradzenia sobie z trudnoÊciami ˝yciowymi.Wiadomo tak˝e, ˝e u osób ze sk∏onnoÊciamido pesymizmu ∏atwiej rozwija si´ depresja.Wiele badaƒ naukowych pokazuje, ˝e umiej´t-noÊç piel´gnowania nadziei oraz optymistycz-ny styl wyjaÊniania wydarzeƒ powiàzane sàz systemem odpornoÊciowym, który uczestni-

czy w zwalczaniu chorób. Pesymizm i depresjau niektórych osób mogà wywo∏ywaç pogor-szenie stanu zdrowia. Mogà, ale nie muszà.Dlaczego tak si´ dzieje – do koƒca nie wiemy.Stàd mówienie, ˝e nale˝y myÊleç pozytywniei to jest droga do wyzdrowienia, nie opiera si´na naukowych podstawach. Takim podejÊciemwiele osób chorujàcych zosta∏o wp´dzonychw poczucie winy, ˝e sami nie potrafià zadbaço siebie i ˝e sà „do niczego”.

Czy zmiana stylu myÊlenia na optymistycz-ny i rozbudzajàcy nadziej´ przek∏ada si´ na za-pobieganie chorobom i zdrowie? Mo˝emyprzypuszczaç, ˝e tak. Mamy jednak pewnoÊç,˝e taka zmiana sprawia, i˝ cz∏owiek inaczejpodchodzi do problemów ˝yciowych. Gdy po-trafimy przyglàdaç si´ swojemu myÊleniu, toumiemy uÊwiadomiç sobie, które z naszychprzekonaƒ prowadzà do zamartwiania si´, za-zdroÊci, nienawiÊci itp. Umiemy „odmroziçczarne myÊli” i odmieniç je.

Cz´sto przyjmuje si´, e optymizm jest lep-szy od pesymizmu, wiara we w∏asne mo˝liwo-Êci lepsza od niewiary. Przekonanie, ˝e Êwiatdostosuje si´ do naszych myÊli, jeÊli tylko b´-dziemy mocno wierzyç w siebie, jest niebez-piecznym z∏udzeniem.

Pesymizm ma swoje dobre strony – radoÊçz rzeczy, na które nie mia∏o si´ ju˝ nadziei, jestwi´ksza. Pesymizm sprawia, ˝e czujniej obser-wuje si´ rzeczywistoÊç. Czasami pesymistycz-ne spojrzenie na rzeczywistoÊç motywuje dozrobienia czegoÊ dobrego, ˝eby zmieniç to, cojest z∏e. Jednak na co dzieƒ lepiej byçuÊmiechni´tym optymistà, jest to w koƒcu dlanas korzystniejsze i przyjemniejsze. Ale pesy-mizm te˝ mo˝e si´ przydaç. Czasami warto ró-˝owe okulary schowaç do szuflady.

U pod∏o˝a pesymistycznych tendencjiw myÊleniu le˝y bezradnoÊç – przekonanie,˝e na nic nie mam wp∏ywu, nic nie mog´.

Tegoroczny ÂWIATOWY DZIE¡ LUDZIZE STOMIÑ odbywa∏ si´ pod has∏em:„TAK, POTRAFIMY”.

Potrafimy wiele rzeczy, umiemy tak˝ecieszyç si´ ˝yciem i widzieç je w ca∏ejz∏o˝onoÊci.

5

Pytania i odpowiedzi

1. Od niedawna mam stomi´, jestem osobàbardzo aktywnà. Jaki sprz´t stomijnymo˝ecie mi poleciç?

Osobom, które niedawno przeby∏y operacj´wy∏onienia stomii, polecamy najcz´Êciej sprz´tdwucz´Êciowy Combihesive 2S. Nowo opero-wani, aktywni pacjenci powinni u˝ywaç sprz´tudwucz´Êciowego z p∏ytkà fizelinowà. P∏ytka taw cz´Êci przylegajàcej do skóry wokó∏ stomiiwykonana jest z materia∏u Stomahesive, któryposiada w∏aÊciwoÊci gojàce i ochraniajàce skór .Pozosta∏a cz´Êç p∏ytki wykonana jest z mi´kkiejfizeliny pokrytej warstwà przylepnà. Dzi´ki zasto-

sowaniu fizeliny, p∏ytka jest bardzo elastyczna,dobrze przylega do skóry i ∏atwo dostosowujeswój kszta∏t do wszystkich nierównoÊci cia∏a.Osobom aktywnym p∏ytka fizelinowa zapewniapoczucie bezpieczeƒstwa oraz daje pewnoÊç, ˝esprz´t stomijny utrzyma si´ na skórze nawet przyintensywnych ruchach cia∏a. Pacjentom, którzymimo wszystko zdecydujà si´ na sprz´t jedno-cz´Êciowy, polecamy nowy system – Esteem.

2. Dlaczego podra˝nienia skóry wyst´pujàcz´Êciej przy urostomii ni˝ przy innychprzetokach?

Dzieje si´ tak dlatego, i˝ mocz podra˝nia skórbardziej ni˝ wydzielina z kolo- lub ileostomii.

Aby zapobiec podra˝nieniom skóry, nale˝y pa-mi´taç o kilku wskazówkach. Przede wszystkimtrzeba dobraç odpowiedni rozmiar sprz´tu stomij-nego bàdê wyciàç otwór w p∏ytce lub w przylepcuw taki sposób, aby jak najdok∏adniej odpowiada∏kszta∏tem i rozmiarem posiadanej stomii. Podczas

wymiany sprz´tu stomijnego skóra wokó∏ stomiipowinna zostaç dok∏adnie umyta wodà z myd∏emlub przetarta gazikami ConvaCare (piszemyo nich nieco dalej). Przed za∏o˝eniem sprz tu skórwokó∏ przetoki mo˝na równie˝ dodatkowo zabez-pieczyç pastà uszczelniajàco-gojàcà Stomahesive.

Warto pami´taç o tym, ˝e podczas zmianysprz´tu przetoka moczowa powinna byç przy-kryta ja∏owym gazikiem, który b´dzie poch∏ania∏wydobywajàcy si´ z niej mocz.

3. Kiedy u˝ywa si´ gazików ochronnychConvaCare?

Obecnie na rynku polskim mogà Paƒstwo za-opatrzyç si´ w dwa rodzaje gazików ConvaCare:gaziki do zmywania skóry (w bia∏o-bràzowymopakowaniu) oraz gaziki z p∏ynem ochraniajàcym(w bia∏o-zielonym opakowaniu). Polecamy zao-patrzenie si´ w oba ich rodzaje. Gazików nale˝yu˝ywaç przy ka˝dej zmianie woreczka jednocz´-Êciowego lub p∏ytki (w sprz´cie dwucz´Êciowym).

Po zdj´ciu worka jednocz´Êciowego lub p∏yt-ki, skór´ wokó∏ stomii nale˝y przetrzeç gazikiemdo zmywania skóry ConvaCare lub dok∏adnieumyç wodà z myd∏em, a nast´pnie przetrzeç ga-zikiem z p∏ynem ochraniajàcym ConvaCare. P∏yn,którym nasàczony jest ten drugi gazik, po wy-schni´ciu tworzy barier ochraniajàcà przed po-dra˝nieniami skóry wywo∏ywanymi przez treÊçwydobywajàcà si´ z przetoki. Stosowanie gazi-ków ochronnych u∏atwia równie˝ przyklejaniei przed∏u˝a przyleganie sprz´tu do skóry. Nale˝ypami´taç, ˝e gazikami do zmywania skóryConvaCare mo˝na piel´gnowaç samà stomi´,natomiast gazikami z p∏ynem ochraniajàcymConvaCare nie nale˝y jej dotykaç – s∏u˝à onetylko do piel´gnacji skóry wokó∏ stomii.

4. Mam ileostomi´. Jak cz´sto powinienemzmieniaç woreczki stomijne?

Zale˝y to od rodzaju stosowanego sprz´tu.W ileostomii polecane jest przewa˝nie stoso-wanie sprz´tu dwucz´Êciowego (p∏ytki i worki).P∏ytki utrzymujà si´ na skórze przez kilka dni,natomiast woreczki mo˝emy opró˝niaç bàdêwymieniaç bez potrzeby zdejmowania p∏ytki.Ostateczna decyzja co do cz´stotliwoÊci wy-miany woreczków zale˝y od pacjenta, jego indy-

widualnych potrzeb, wra˝liwoÊci skóry, jak równie˝od jego nawyków piel´gnacyjnych. Sprz´tjednocz´Êciowy (otwarty woreczek z przylepcem)nale˝y zmieniaç przynajmniej raz dziennie.Nale˝y tak˝e pami´taç, ˝e zbyt cz´ste zmianysprz´tu jednocz´Êciowego (kilka razy w ciàgudnia) mogà powodowaç podra˝nienia skóry.Nie nale˝y te˝ przesadzaç w drugà stron´ i wy-d∏u˝aç czasu noszenia woreczka. Jest to niewska-zane ze wzgl´dów higienicznych (m.in. zwi´ksza-nie ryzyka powstawania nieprzyjemnego zapa-chu lub nag∏ego odklejenia si´ woreczka).

5. Jak powinienem si´ kàpaç? Z worecz-kiem, czy bez niego?

Stomia nie jest przeszkodà w prawid∏owej hi-gienie cia∏a. Kàpiel to najlepszy moment, abyskór´ wokó∏ stomii dok∏adnie oczyÊciç. Pacjenciz kolostomià mogà kàpaç si´ w wannie bez wo-reczka, gdy˝ wypró˝nienia przy kolostomii sàbardziej regularne i ryzyko zanieczyszczenia wodyjest w tym przypadku mniejsze. Pacjenci z uro-i ileostomià powinni podczas kàpieli w wanniemieç za∏o˝ony sprz´t stomijny.

Przy codziennych zabiegach higienicznych bar-dziej wskazane jest wzi´cie prysznica, ni˝ kàpielw wannie. Kàpiel pod prysznicem pozwala rów-nie˝ pacjentom z ileo- i urostomià kàpaç si´ bezsprz´tu stomijnego. Na koniec nale˝y wspom-nieç, e kàpiel (ta pod prysznicem równie˝) wp∏y-wa na nasze cia∏o bardzo relaksujàco i znako-micie poprawia samopoczucie.

6. Jestem miesiàc po operacji wy∏onieniastomii i otrzymuj´ chemioterapi´. Czymam spodziewaç si´ z tego powoduobjawów ubocznych?

Cz´sto przy chemioterapii wyst´pujà pewnedolegliwoÊci i objawy uboczne, spowodowanereakcjà organizmu na za˝ywane leki. Mogà wys-tàpiç nudnoÊci, wymioty lub bóle w okolicybrzucha. Bardzo cz´sto towarzyszy temu ogólneos∏abienie i poczucie rozbicia. O mo˝liwych obja-wach ubocznych powinien poinformowaç lekarzprowadzàcy leczenie. Je˝eli wystàpià jakiekolwiekniepokojàce objawy, o których lekarz wczeÊniejnie informowa∏, nale˝y jak najszybciej si´ doniego ponownie zg∏osiç na konsultacje.

Barbara Szuleckapiel´gniarka dyplomowana

Dzia∏ Pomocy ConvaTec

O co najcz´Êciej pytajà pacjenci?

6

P∏ytka Flexible

Bezp∏atna linia informacyjna - tel.: 0-800 120-093ConvaTec, ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa, tel.: (22) 874 38 10, fax: (22) 874 38 35

Jak prawid∏owo stosowaç ConvaCare ®

- gaziki z p∏ynem ochraniajàcym

3. Kiedy p∏yn ochraniajàcy wyschnie na skórze, tworzàczabezpieczajàcà barier´, nale˝y przykleiç p∏ytk´ stomijnà.Gaziki ConvaCare® z p∏ynem ochraniajàcym zapewniajàochron´ skóry oraz ∏agodzà podra˝nienia.

1. Po zdj´ciu p∏ytki nale˝y dok∏adnie oczyÊciç stomi´i skór´ wokó∏ niej (np. gazikami do zmywania skóryConvaCare® - na zdj´ciu).

2. Nast´pnie nale˝y przetrzeç dok∏adnie skór´ wokó∏ stomii(bez dotykania samej stomii) ggaazziikkiieemm CCoonnvvaaCCaarree®®

zz pp∏∏yynneemm oocchhrraanniiaajjààccyymm.. Jest on nasàczony specjalnymisubstancjami, które po wyschni´ciu tworzà na skórzeochronnà barier´. Bariera ta u∏atwia przyklejanie p∏ytkistomijnej i zwi´ksza jej przyleganie do skóry. JednoczeÊniepozwala skórze oddychaç chroniàc jà przed maceracjài odparzeniami.

Gaziki ConvaCare® sà dost´pne w ramach limitów ustalonych przez MZiOS

� tworzà ochronnà,zabezpieczajàcà warstw´na skórze wokó∏ stomii

� u∏atwiajà gojeniezmian skórnych

� zwi´kszajà przyleganiei szczelnoÊçsprz´tu stomijnego

� gwarantujà pewnoÊç i poczuciebezpieczeƒstwa pacjenta

Gaziki z p∏ynem ochraniajàcym

Tam byliÊmy...

8

Mi´dzynarodowy Dzieƒ Pacjenta ze Stomià

„Yes, we can!” (Tak, mo˝emy!). S∏owem – mo˝emy wszystko. Podtakim has∏em przebiega∏y w tym roku obchody Mi´dzynarodowegoDnia Pacjenta ze Stomià, których g∏ównym sponsorem by∏a firmaConvaTec. I wszyscy, którzy przyjechali w po∏owie wrzeÊnia doBia∏egostoku i Bia∏owie˝y, byli namacalnym dowodem, ˝e tak w∏aÊ-nie mo˝na ˝yç ze stomià – bez ˝adnych ograniczeƒ.

Pi´kny, zabytkowy Pa∏ac Branickich w Bia∏ymstoku, w którymrozpocz´∏y si´ oficjalne uroczystoÊci, p´ka∏ w szwach. GoÊcieprzyjechali z ca∏ego kraju, z ka˝dego regionalnego oddzia∏u Pol-Ilkooraz z zagranicy, z zaprzyjaênionych stowarzyszeƒ stomijnych.„Niektórzy pytajà nas, po co nam to Êwi´to?” – mówi∏a Alina Maty-siak, przewodniczàca Zarzàdu G∏ównego Pol-Ilko. „A my w tym dniuchcemy zwróciç uwag´ na nas samych i na nasze sprawy. Chcemypokazaç, ˝e cz∏owiek ze stomià jest taki sam, jak ten bez stomii.Dlatego to Êwi´to jest takie wa˝ne”.

Mi´dzynarodowy Dzieƒ Pacjenta ze Stomià obchodzony jest na ca∏ym Êwiecieco trzy lata, 5 paêdziernika. W ka˝dym kraju Êwi´to organizowane jest jednakw innym czasie, tak, by mo˝na by∏o goÊciç przedstawicieli zagranicznychstowarzyszeƒ. Dzi´ki temu na zaproszenie Pol-Ilko mogli przyjechaç delegaciz otwy, Czech, S∏owacji i Litwy. Zawita∏ te˝ prof. Vladimir Kleinwachter,prezydent Europejskiego Stowarzyszenia Stomików. Gratulacje p∏yn´∏y zewszàd,

tym bardziej, ˝e te-goroczne obchodyÂwiatowego DniaPacjenta ze Stomiàzbieg∏y si´ z 15-le-ciem dzia∏alnoÊciPol-Ilko. Pol-Ilko by∏opierwszym w krajachEuropy Ârodkowo-Wschodniej stowarzyszeniem, które zosta∏o zarejestrowanew Âwiatowym Stowarzyszeniu Stomijnym (International Ostomy Association).Jak zauwa˝y∏ prezydent Aleksander KwaÊniewski w przes∏anych gratulacjach: „Pol-Ilkojest ju˝ dawno wEuropie, a Polska

dopiero do niej zmierza”. GoÊciny w Pa∏acu Branickich, w Auli AkademiiMedycznej w Bia∏ymstoku, u˝yczyli rektor poprzedniej kadencji, prof. dr hab.med. Zbigniew Puchalski oraz rektor obecny, prof. dr hab. med. Jan Górski.Prof. Puchalski zgodzi∏ si´ równie˝ objàç honorowy patronat obchodów tegoÊwi´ta. Natomiast organizacj´ zjazdu wzi´li na swoje barki cz∏onkowiePodlaskiego Oddzia∏u Regionalnego Pol-Ilko w Bia∏ymstoku. Na czele komitetuorganizacyjnego stan´∏a dr med. Jadwiga Snarska, która do∏o˝y∏a wszelkichstaraƒ, by wszystko by∏o perfekcyjnie przygotowane. Uda∏o si´. I w Bia∏ymstoku,i w Bia∏owie˝y, gdzie bawiliÊmy si´ ju˝ mniej oficjalnie.

Bia∏ystok – Bia∏owie˝a, 13-15 wrzeÊnia 2002 r.

Na oficjalnà cz´Êç obchodów przyjecha∏o ponad 300 osób z ca∏ego kraju i z zagranicy

Za prezydialnym sto∏em zasiedli (od lewej):dr J. Snarska (przemawia), prof. V. Kleinwachter, A. Matysiak,

prof. Z. Puchalski, K. Hammar, dr hab. M. Rogowski

GoÊcie z Litwy: dr O.H. Vojncz i jeden z jej pacjentów stomijnych

Stoisko ConvaTec cieszy∏o si´bardzo du˝ym zainteresowaniem

Pierwszego wieczoru bawiliÊmy si´ przy ognisku i przy grillu. By∏y te˝ oczy-wiÊcie taƒce. Mimo tego nast´pnego dnia wszyscy, bardzo rzeÊcy, wyruszyliÊmyna wypraw´ do Puszczy Bia∏owieskiej. SpacerowaliÊmy wÊród wiekowychd´bów, które dawno, dawno temu zasadzili polscy królowie. Potem pojecha-liÊmy na wycieczk´ kolejkà wàskotorowà. Podró˝ niestety nie zakoƒczy∏a si´ zbytszcz´Êliwie, poniewa˝ zostaliÊmy zatrzymani przez... Czerwonoarmistów. Taknam si´ przynajmniej wydawa∏o, bo wokó∏ rozwiesili flagi z sierpem i m∏otemoraz wielki portret wodza Rewolucji Paêdziernikowej – W∏odzimierza IliczaLenina. ˚o∏nierze szukali wÊród nas... szpiegów. Na nic zda∏y si´ t∏umaczenia,musieliÊmy opuÊciç pociàg i dalszà drog´ przebyç pieszo. Doprowadzono nasdo pi´knej polany, gdzie czeka∏o na nas drugie Êniadanie. A nasi „oprawcy”okazali si´ mi∏ymi Bia∏orusinami, którzy pracujà tutaj jako „turystyczna atrakcja”.

W koƒcu wszyscy uczestnicy stan´li na starcie I Mi´dzynarodowego BieguPacjentów ze Stomià.

By∏ to bieg z przeszkodami.Uczestnicy, pokonujàc wyznaczony dystans w parach, po drodze musieli wykonaçspecjalne zadania. Nie musz´ chyba dodawaç, ˝e nikt nie mia∏ z nimi problemów.Pierwsze miejsce i specjalny puchar otrzyma∏ duet z Katowic – Zbigniew Chaj´cki

i Ryszard Lisek. „Nie by∏o ∏atwo,poniewa˝ 6 tygodni temu mia∏emoperacj´. Ale uda∏o si´”– nie kry∏zadowolenia pan Zbyszek. Naj-wi´ksze brawa zebra∏ jednakMieczys∏aw Przàdka z Olsztyna.„Wiedzia∏em, ˝e musz´ pobieci dobiec. Choç ostatni, ale musz´”– opowiada∏. RzeczywiÊcie przybieg∏ ostatni, z bolàcym kolanem, wsparty na ramieniupiel´gniarki, Gra˝yny Majewskiej, ale puchar te˝ zdoby∏. To si´ nazywa duch walki!

Niestety, wszystko, co mi∏e, szybko si´ koƒczy. Wieczorem spotkaliÊmy si´ na po˝eg-nalnej kolacji. ˚yczeniom, gratulacjom i podzi´kowaniom nie by∏o koƒca. I pod naszymadresem pad∏o mnóstwo mi∏ych s∏ów, za które serdecznie dzi´kujemy. To by∏a dla firmyConvaTec ogromna przyjemnoÊç i zaszczyt, ˝e mogliÊmy mieç swój udzia∏ w organizacjitego wyjàtkowego, radosnego Êwi´ta. „T radoÊç, którà tu znalaz∏am, chc´ zawieêç do domu,do Wilna. Chc´ nià zaraziç moich pacjentów stomijnych” – mówi∏a dr Ona Helena Vojnicz,inicjatorka powstania pierwszej poradni stomijnej na Litwie.

9

„Atak” Czerwonoarmistów oznacza∏ nieoczekiwanà przerw´ w podró˝y kolejkà

Zdobywca pucharu za... ostatnie miejsce

Parkiet nie pustosza∏ ani na chwil´

Z przewodnikiem zwiedzaliÊmyPuszcz´ Bia∏owieskà, m. in.Szlak D´bów Królewskich.

Zbiorowy portret wszystkich, którzy bawili si´ w Bia∏owie˝y

Takie przepi´kne witra˝edostali w prezencie

wszyscy uczestnicyspotkania w Bia∏owie˝y

od Pana Stanis∏awaMajewskiego.

Bardzo dzi´kujemy!

10

Listy od czytelników

Szanowni Paƒstwo!Dzi´kuj´ bardzo za otrzymane egzemplarze

„Naszej Troski”. Dotychczas nie pisa∏am o sobie,ale teraz dojrza∏am do tego. WiadomoÊç o cho-robie spad∏a na mnie „jak grom z jasnego nieba”,a by∏o to 28 lipca 2001 roku. Zawali∏ mi si´ Êwiat.Lekarz, który postawi∏ diagnoz´ – gruczolakorak– prosi∏ mnie bardzo, abym nie czeka∏a, tylkonatychmiast podda∏a si´ operacji. Tak zrobi∏am.W szpitalu przele˝a∏am 3 tygodnie, a 17 wrzeÊniamia∏am pierwszy kurs chemioterapii. Znowu niemog∏am si´ z tym pogodziç, pyta∏am: „dlaczegomnie to spotka∏o, jak dalej ˝yç?”. Lekarze ciàglemi mówili – g∏owa do góry, ludzie ˝yjà ze stomiài pracujà na wysokich stanowiskach. Mnie wcià˝jednak trudno by∏o si´ z tym pogodziç. Bardzopomaga∏a mi rodzina, szczególnie mój mà˝, któryprzeszed∏ na emerytur´, aby si´ mnà opiekowaç,oraz dzieci i wnuczki. Nadal, mimo ˝e mia∏am

bardzo dobrà opiek´ zarówno ze strony lekarzy,jak i w domu, trudno mi by∏o pogodziç si´z kalectwem. Dopiero, gdy w paêdzierniku 2001roku otrzyma∏am egzemplarz Waszego czaso-pisma, uwierzy∏am, ˝e mo˝na z tym ˝yç. Bardzobrzydko to zabrzmi, ale ucieszy∏am si´, ˝e innite˝ majà takie problemy, jak ja.

Teraz, po roku zmagania si´ z chorobà, patrz´optymistycznie na Êwiat.

Pismo Wasze bardzo podnios∏o i podnosimnie na duchu. Po przeczytaniu ka˝dego numeru,chce mi si´ krzyczeç z radoÊci. Tak wspanialepotraficie trafiç do chorego. Dzi´ki Waszemupismu, informacjom w nim zawartym, wiem,˝e sà kremy, zmywacze i inne nowoÊci na naszymrynku. Przyk∏adowo, dotàd nie wiedzia∏am, ˝e sàw sprzeda˝y gaziki do zmywania skóry ConvaCare.W moim domu jesteÊcie zawsze bardzo milewidziani.

Przepraszam za moje niewyraêne pismo, aleto z emocji. Bowiem, gdy sobie przypomn´, coprzesz∏am przez ten rok i jak bardzo pomogliÊciemi to przetrwaç, nie mog´ opanowaç dr˝enia ràk.

Z powa˝aniem,Kazimiera S.

OOdd rreeddaakkccjjii:: SSzzaannoowwnnaa PPaannii!! ˚aaddnnee ss∏∏oowwaa nniiee sspprraawwiiaajjàànnaamm wwii´kksszzeejj rraaddooÊÊccii nnii˝ ttee,, ˝ee ppoommoogglliiÊÊmmyyii ddzzii´kkii nnaamm uuddaa∏∏oo ssii´ PPaaƒƒssttwwuu zzaaaakkcceeppttoowwaaççssttoommii´,, aa ttaakk˝ee uuwwiieerrzzyylliiÊÊcciiee,, ˝ee ddaalleejj mmoo˝nnaannoorrmmaallnniiee ˝yyçç.. PPoo ttoo pprrzzeecciiee˝ ppoowwssttaa∏∏oo ttooppiissmmoo.. NNaa nniicc jjeeddnnaakk zzddaa∏∏yybbyy ssii´ nnaasszzee wwyyssii∏∏kkii,,ggddyybbyy PPaannii ssaammaa nniiee cchhcciiaa∏∏aa zzmmiieerrzzyyçç ssii´zz cchhoorroobbàà.. DDllaatteeggoo ˝yycczzyymmyy,, bbyy rraaddooÊÊçç ii ppoo--ggooddaa dduucchhaa nniiggddyy PPaannii nniiee ooppuusszzcczzaa∏∏yy.. PPrroosszz´ppaammii´ttaaçç oo pprrzzyyss∏∏oowwiiuu „„nniiee iissttnniieejjee nniicc zz∏∏eeggoo,,cczzeeggoo ssaamm nniiee uuwwaa˝aasszz zzaa nniieesszzcczz´ÊÊcciiee””..

Droga Redakcjo!Od pi´ciu lat mam ileostomi´, stosuj´ sprz´t

firmy ConvaTec. U˝ywam worków odp∏ywowych,poniewa˝ opró˝niam je z treÊci 4-6 razy w ciàgudnia. Gdy opró˝niam worki, bo sà ju˝ pe∏ne lubp´czniejà, a robi´ to w ∏azience biura, gdzie pra-cuj´, zapach jest tak nieprzyjemny, ˝e wstydz´si´ wyjÊç z kabiny.

Nauczy∏am si´ ˝yç z kalectwem, ale chcia∏abym,by sprz´t by∏ ulepszany, przez co umo˝liwia∏by mi˝ycie towarzyskie i nie kr´powa∏. Mam w zwiàzkuz tym uwagi: 1) aby by∏y dost´pne p∏yny bàdêwk∏ady neutralizujàce zapach, które mo˝na

wed∏ug uznania umieszczaç w workachodp∏ywowych, 2) aby by∏y dost´pne workiodp∏ywowe na przylepiec, który nie odznacza si´tak bardzo, jak p∏ytka, 3) aby by∏y dost´pne tak˝emi´kkie zapinki do worków, które nie odznaczajàsi´, np. pod kostiumem kàpielowym.

Chc´ czuç si´ komfortowo, chc´ chodziçw obcis∏ych spodniach i dopasowanych spódni-cach. Takie ulepszenia bardzo u∏atwi∏yby mi ˝ycie.A mo˝e jest ju˝ dost´pny bardziej komfortowysprz´t, tylko ja nic o nim nie wiem?

Z powa˝aniem,Danuta G.

OOdd rreeddaakkccjjii::SSzzaannoowwnnaa PPaannii!! DDzzii´kkuujjeemmyy zzaa uuwwaaggii ddoottyy--cczzààccee lleeppsszzeeggoo ddoossttoossoowwaanniiaa sspprrzz´ttuu ssttoommiijj--nneeggoo ddoo ppoottrrzzeebb ppaaccjjeennttóóww.. WW pprrzzyyppaaddkkuu PPaanniissttoommiiii ppoolleeccaammyy wwoorrkkii jjeeddnnoocczz´ÊÊcciioowweeSSttoommaaddrreessss,, kkttóórryycchh pprrzzyylleeppiieecc jjeesstt nniieeccoocciieeƒƒsszzyy nnii˝ pp∏∏yyttkkaa ww sspprrzz´cciiee ddwwuucczz´ÊÊcciioowwyymm..SSpprrzz´tt tteenn ppoossiiaaddaa rróówwnniiee˝ oodd nniieeddaawwnnaa nnoowwee,,eellaassttyycczznnee zzaappiinnkkii.. ZZaacchh´ccaammyy ttaakk˝ee ddoowwyypprróóbboowwaanniiaa nnoowweeggoo sspprrzz´ttuu jjeeddnnoocczz´--ÊÊcciioowweeggoo ddoo zzaaooppaattrrzzeenniiaa iilleeoossttoommiiii –– EEsstteeeemm..OOttwwaarrttee wwoorrkkii EEsstteeeemm ((iilleeoossttoommiijjnnee)) ppoossiiaaddaajjààffiillttrr ooddpprroowwaaddzzaajjààccyy ggaazzyy..

Moi drodzy!Dzi´kuj´ Wam za wszystko – równie˝ za

magazyn „Nasza Troska”. By∏em nim bardzo milezaskoczony. JeÊli chodzi o mnie, to od po∏owylutego tego roku jestem ju˝ po operacji.W pierwszych dniach po zabiegu prze˝y∏em szok.Nie mog∏em si´ z tym pogodziç, ˝e to w∏aÊniemnie spotka∏o. Przed zabiegiem tryska∏emzdrowiem, nic mnie nie bola∏o, nie chodzi∏em do˝adnych lekarzy, jedynie przechodzi∏em badaniaokresowe potrzebne w zak∏adzie pracy. A˝ tunagle sta∏o si´. W dodatku, w czasie pobytuw szpitalu, stwierdzono u mnie zawa∏ serca, coprzysporzy∏o mi dodatkowych zmartwieƒ, wcià˝musz´ bowiem braç leki nasercowe. Poma∏ujednak przyzwyczai∏em si´ do mojej stomii.Obecnie staram si´ nie martwiç i zapomnieç, comnie spotka∏o na stare lata.

Ze sprz´tu jestem bardzo zadowolony.

U˝ywam worków samoprzylepnych, które sàidealne. W szpitalu dawano mi worki z p∏ytkà, alew moim przypadku nie zda∏y egzaminu. Podwóch dniach marszczy∏y si´ i odkleja∏y, przez cow nocy brudzi∏em bielizn´ i poÊciel. Teraz mamspokój. ˚yj´ normalnie, choç oczywiÊcie doku-czajà mi ró˝ne ograniczenia. Zrezygnowa∏em naprzyk∏ad z wszelkich wyjazdów, poniewa˝ gazy,które wydobywajà si´ z przetoki, sà s∏yszalnewÊród pasa˝erów i majà niemi∏y zapach. Nie chcàcnaraziç si´ na przykroÊci i uwagi, wol´ iÊç pieszoni˝ jechaç, a z dalekich podró˝y ca∏kiem zrezyg-nowa∏em.

Raz w miesiàcu chodz´ do lekarza na kontrol´,aby zbadaç, czy wszystko jest w porzàdku. Nadalte˝ staram si´ prowadziç aktywny tryb ˝ycia.Choç jestem na emeryturze, to jeszcze dora-biam, pracujàc jako woêny-konserwator w jednejze szkó∏ w moim miasteczku. Jestem zatem wÊród

ludzi i bardzo mnie to cieszy. Praca pozwala mibowiem zapomnieç o chorobie.

Pozdrawiam,Wies∏aw L.

SSzzaannoowwnnyy PPaanniiee!!BByyçç mmoo˝ee PPaannaa pprroobblleemmyy zz nnaaddmmiieerrnnàà iillooÊÊcciiààggaazzóóww mmoo˝nnaa zzmmnniieejjsszzyyçç,, ssttoossuujjààcc ooddppoowwiieedd--nniiàà ddiieett´ ii lleeppiieejj ddoobbiieerraajjààcc sspprrzz´tt ssttoommiijjnnyy,,ttzznn.. wwyybbiieerraajjààcc ttaakkii,, kkttóórreeggoo ffiillttrr sskkuutteecczznniieejjhhaammuujjee pprrzzyykkrree zzaappaacchhyy.. WW ttyymm cceelluu zzaacchh´--ccaammyy ddoo kkoonnttaakkttuu zz nnaasszzyymm DDzziiaa∏∏eemm PPoommooccyy–– ppoodd bbeezzpp∏∏aattnnyymm nnuummeerreemm iinnffoolliinnii:: 00--880000112200--009933.. SSpprróóbbuujjeemmyy zzaarraaddzziiçç ccooÊÊ nnaa ttoo,, aabbyynniiee mmuussiiaa∏∏ PPaann rreezzyyggnnoowwaaçç zz aakkttyywwnnooÊÊccii..PPrraakkttyycczznnaa wwsskkaazzóówwkkaa –– bbaannddaa˝ ookk.. 3300 ccmmdd∏∏uuggooÊÊccii nnaammoocczzoonnyy ww cciieekk∏∏eejj ppaarraaffiinniiee mmoo˝nnaauummiieeÊÊcciiçç ww pprrzzeettooccee ttaakk,, aabbyy 1100 ccmm wwyyssttaawwaa∏∏oonnaa zzeewwnnààttrrzz.. PPoowwiinnnnoo ttoo tt∏∏uummiiçç ooddgg∏∏oossyy ggaazzóóww.. SSeerrddeecczznniiee ppoozzddrraawwiiaammyy..

⊕⊕ posiada kontrakt � nie posiada kontraktu

Województwo Âlàskie⊕⊕ Wojewódzka PoradniaProktologiczna i Stomijna ul. Powstaƒców 31, 40-038 Katowicekierownik poradni:dr Leszek Sedlaktel.: (32) 255 36 62

⊕⊕ Klinika Chirurgii PrzewoduPokarmowego Âlàskiej A.M.Poradnia Proktologiczna i Stomijna ul. Medyków 14, 40-752 Katowicekierownik poradni:prof. dr hab. med. Pawe∏ Lampetel.: (32) 789 40 00 centralalub 789 48 09

⊕⊕ Poradnia Proktologicznai Stomijna przy WojewódzkimSzpitalu Specjalistycznym nr 5Plac Medyków 1, 41-200 Sosnowieckierownik poradni:prof. dr hab. med. Jacek Starzewskitel.: (32) 36 82 733

� Przyszpitalna Poradnia Stomijnaul. Szpitalna 13,41-300 Dàbrowa Górniczakierownik poradni:dr Zbigniew Grzywnowicztel.: (32) 262 40 81, w. 13 -16

⊕⊕ Przyszpitalna Poradnia Stomijna ul. Wyzwolenia 18,43-300 Bielsko-Bia∏akierownik poradni:dr Stanis∏aw Hrapkowicztel.: (33) 816 40 61

Województwo DolnoÊlàskie� Poradnia dla Chorych ze Stomiàprzy Klinice Chirurgii i Onkologii A.M.we Wroc∏awiuul. M. Sk∏odowskiej-Curie 66,50-369 Wroc∏awkierownik poradni:dr Jerzy Medyƒskitel.: (71) 320 94 91

⊕⊕ OÊrodek Diagnostyki OnkologicznejPoradnia dla Chorych ze Stomiàprzy Poradni Onkologicznejul. Andersa 4, 59-220 Legnicakierownik poradni: dr Andrzej Haptel.: (76) 855 09 41, 855 55 17

⊕⊕ Poradnia dla Chorych ze StomiàSPZOZ Szpital Wojewódzkiul. ˚eromskiego 2, 58-500 Jelenia Górakierownik poradni:dr Zbigniew Markiewicztel.: (75) 764 91 00 (01-02)

Województwo Opolskie⊕⊕ Poradnia dla Chorych ze Stomiàprzy Wojewódzkim OÊrodku Onkologiiul. Katowicka 66a, 45-060 Opolekierownik poradni:dr Maria Urbaniectel.: (77) 441 60 00, 441 60 72

Województwo Lubuskie⊕⊕ Poradnia Stomijno-ProktologicznaSPZOZ Szpital Wojewódzkiul. Deckerta 1,66-400 Gorzów Wlkp.kierownik poradni:dr Mariusz Pawlaktel.: (95) 733 17 32

Województwo Mazowieckie⊕⊕ Szpital Bielaƒski – Pawilon HPoradnia Stomijnaul. Ceg∏owska 80, 01-809 Warszawakierownik poradni:dr Marek Szczepkowskitel.: (22) 834 48 52

⊕⊕ SPZOZ Wojewódzki SzpitalZespolony, Poradnia Stomijnaul. Medyczna 19, 09-400 P∏ockkierownik poradni:dr Mariusz Obr´bskitel.: (24) 262 52 61

Województwo ¸ódzkie⊕⊕ Poradnia StomijnaAl. KoÊciuszki 48, ¸ódê

Województwo Wielkopolskie⊕⊕ Szpital Kliniczny nr 2Poradnia Stomijna

ul. Przybyszewskiego 49,60-355 Poznaƒkierownik poradni:dr hab. med. Piotr Krokowicztel.: (61) 869 15 69

⊕⊕ Szpital Wojewódzki w PoznaniuPoradnia Proktologiczna i Stomijnaul. Juraszew 7/19, 60-479 Poznaƒkierownik poradni:dr Piotr Golusiƒskitel.: (61) 821 22 43

⊕⊕ Wielkopolskie Centrum Onkologii Poradnia Stomijnaul. Garbary 15, 61-866 Poznaƒkierownik poradni:dr Bohdan Kaczmarczyktel.: (61) 854 05 79

⊕⊕ Wojewódzki Szpital Zespolony Poradnia Chirurgicznadla Chorych ze Stomiàul. Szpitalna 45, 62-500 Koninkierownik poradni:dr Jaros∏aw D∏ugosztel.: (63) 244 31 00, w. 128

Województwo Ma∏opolskie⊕⊕ Poradnia Chirurgii Proktologicznej Szpital Miejski Specjalistycznyim. Gabriela Narutowicza ul. Pràdnicka 35-37, 31-202 Kraków Kier. poradni: dr Adam Korczyƒski tel.: (12) 416 22 66

⊕⊕ CM UJ w KrakowiePoradnia Schorzeƒ Jelita Grubego(Stomijna)ul. Kopernika 40, 31-604 Krakówkierownik poradni: dr Piotr Richtertel.: (12) 424 80 66

Województwo Âwi´tokrzyskie� Âwi´tokrzyskie Centrum Onkologii w KielcachPoradnia Stomijnaul. Artwiƒskiego 3, 25-734 Kielcekierownik poradni:dr Wojciech Korejbatel.: (41) 367 41 65

Województwo Lubelskie⊕⊕ Samodzielny Publiczny SzpitalKliniczny nr 1 w Lublinieul. Staszica 16, 20-081 Lublinkierownik poradni:dr Andrzej Andrzejewskitel.: (81) 534 41 27

Województwo Podlaskie⊕⊕ Samodzielny PublicznySzpital KlinicznyAkademii MedycznejPoradnia Stomijnaul. Waszyngtona 15A,15-274 Bia∏ystokkierownik poradni:dr Jadwiga Snarskatel.: (85) 74 68 573

⊕⊕ SPZOZ Wojewódzka PrzychodniaChirurgiczna Poradnia Stomijnaul. Radzymiƒska 2,15-863 Bia∏ystokkierownik poradni:dr Romuald Kowalczuk tel.: (85) 651 11 44

Województwo PomorskieSzpital Morski im. PCK Gdynia,ul. Powstania Styczniowego 1,81-519 Gdyniatel.: (58) 622 00 51

Województwo Kujawsko-PomorskiePoradnia Stomijnaul. Koszaliƒska 7,85-094 Bydgoszczdr Wojciech Szcz´snytel.: (52) 342 68 08

Szpital Wojewódzki im. Bizielaul. Ujejskiego 75, 85-168 Bydgoszczdr Zbigniew Banaszkiewicztel.: (52) 371 16 00 w. 375

WojewództwoWarmiƒsko-MazurskieSpecjalistyczny Zespó∏Onkologii i Pulmunologiiul. Jagielloƒska 78,10-357 Olsztyntel.: (89) 526 43 75

Adresy poradni stomijnych

Stowarzyszenia stomijne

11

Informacje

Zarzàd G∏ówny Pol-Ilko:Prezydium: Alina Matysiak – przewodniczàca (60-355 Poznaƒ, ul. Przybyszewskiego 49, tel.: (61) 869 15 69);Jerzy Kasprzak – wiceprzewodniczàcy (Czarnków); Anna Hebdowska – sekretarz (¸ódê); Wojciech Ratajczak– skarbnik (Oborniki); Cz∏onkowie: Stanis∏aw Majewski (¸´czna); Wies∏awa Piszczyk (¸ódê); Dionizy Chodo-rowski (Konin); Ryszard Jankowski (Moƒki); Jan Kalinowski (Ró˝anystok)

Oddzia∏y regionalne: 1. BIA YSTOK —2. BYDGOSZCZ — dr Danuta Karwacka, 85-183 Bydgoszcz, ul. Wieniawskiego 3, tel.: (52) 371 11 66 3. GORZÓW — Miros∏awa P´kosz, 66-400 Gorzów Wlkp., ul. Widok 24/51, tel.: (95) 725 80 00 4. KATOWICE — Bo˝ena Kralka, 32-300 Olkusz, Czarny Las 10, tel.: (32) 645 83 45 5. KIELCE — Eugeniusz Kotlarski, 25-432 Kielce, ul. Manifestu Lipcowego 137/3, tel.: (41) 331 87 06 6. KONIN — Dionizy Chodorowski, 62-502 Konin, ul. W∏adys∏awa Jagie∏∏y 13, tel.: (63) 245 05 65 7. KRAKÓW — Leszek Tylko, 30-020 Kraków, ul. Wójtowska 9/33, tel.: (12) 633 33 85 8. LIPNO — Wanda Ciepliƒska, 87-500 Rypin, ul. 3 Maja 13/7, tel.: (54) 280 53 96 9. LUBLIN — Anna K´ska-Gromadka, 20-130 Lublin, ul. Krzemieniecka 1/25, tel.: (81) 747 29 61 10. ¸ÓDè — Helena Pawlak, 95-050 Konstantynów, ul. Pi∏sudskiego 10/15, tel.: (42) 211 12 37 11. OLSZTYN — Janina Tabaczyƒska-Sassyn, 10-342 Olsztyn, ul. Limanowskiego 19 B/9, tel.: (89) 526 94 0812. P¸OCK — Lechos∏aw Or∏owski, 09-400 P∏ock, ul. Ga∏czyƒskiego 4/13, tel.: (24) 263 82 98 13. POZNA¡ — Zdzis∏aw Matuszak, 60-658 Poznaƒ, ul. Bonin 12/8, tel.: (61) 823 34 0514. RZESZÓW — Janina Or∏owska, 35-303 Rzeszów, ul. Grudniowa 4, tel.: (17) 862 95 97 15. SZCZECIN — Jan WiÊniewski, 73-110 Stargard Szczeciƒski, oÊ. Hallera 12 B/12, tel.: (92) 573 23 67 16. TARNOBRZEG — Jerzy Mazurek, 37-400 Tarnobrzeg, ul. Dàbrowskiej 7/59, tel.: (15) 822 71 9617. WARSZAWA — 18. ZIELONA GÓRA — Waldemar Maniak, 67-100 Nowa Sól, ul. Zielonogórska 61, tel.: (68) 387 52 39

Kluby stomijne:1. NOWY SÑCZ — Józef Myrlak, 33-300 Nowy Sàcz, ul. Nawojowska 21/5, tel.: (18) 443 57 93 2. PI¸A — Ewa Sowiƒska, 64-920 Pi∏a, ul. Jagielloƒska 11, tel.: (67) 214 16 54 3. TARNÓW — Cecylia Bielecka, 33-100 Tarnów, ul. Starodàbrowska 9/4, tel.: (14) 627 59 45

Polskie Towarzystwo Opieki nad Chorymi ze Stomià (Pol-Ilko)

Stomia w Internecie

www.convatec.plProfesjonalny serwis internetowy w j´zyku polskimpoÊwi´cony stomii. Przeznaczony dla osób zestomià, lekarzy i piel´gniarek. Zawiera obszerneinformacje dotyczàce piel´gnacji i zaopatrzeniaró˝nych rodzajów przetok. Cz´Êç serwisu dotyczyleczenia odle˝yn i przewlek∏ych owrzodzeƒ podudzi.www.polilko.w.interia.plStrona g∏ówna Polskiego Towarzystwa Opieki nadChorymi ze Stomià POL-ILKO. Zawiera praktycznewskazówki dotyczàce zasad piel´gnacji stomii.

www.stomia.info.plPrywatna strona o stomii, poruszajàca najwa˝niejszeproblemy z nià zwiàzane.www.ostomyinternational.orgAngloj´zyczna strona g∏ówna International OstomyAssociation (IOA). Informacje o stowarzyszeniu.Praktyczne rady. Materia∏y edukacyjne. CiekaweodnoÊniki do innych stron poÊwi´conych proble-matyce piel´gnacji stomii.www.ostomy.fsnet.co.ukBogata strona internetowa poÊwi´cona kolostomii.

Limity na sprz´t stomijny

Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 10.10.2001 wprowadzi∏o jednolite miesi´cznelimity cen na sprz´t stomijny. Obowiàzujà one w ca∏ej Polsce od 1 stycznia 2002 r.

• kolostomia: 270 z∏ • ileostomia: 320 z∏ • urostomia: 450 z∏(Dz. Ustaw nr 121 z dnia 18.10.2001)

Pomorskie Stowarzyszenie StomijneStefania Rych∏owska, 80-211 Gdaƒsk, ul. D´binki 7, tel.: (58) 673 82 26, Telefon zaufania: Maria Koss – (58) 553 05 45DolnoÊlàskie Stowarzyszenie Stomijnedr Krystyna Kuchtyn, 51-340 Wroc∏aw, ul. M. Sk∏odowskiej-Curie 66, tel.: (71) 320 94 32, (71) 361 16 94Towarzystwo Opieki nad Chorymi ze Stomià „˚ycie”Rozalia Bàba, 58-100 Âwidnica, ul. Spacerowa 4/2, tel.: (74) 856 82 22