Slajd 1

Dramat Historia Dramatu : Dramat narodzi si w Atenach. Na przeomie marca i kwietnia mieszkacy Aten obchodzili Wielkie Dionizje na cze boga wina- Dionizosa. piewy wraz z postaci rozmawiajc zapocztkoway dramat. piewacy stopniowo zmienili si w chr. Pierwszego aktora wprowadzi Tespis w 543 r.p.n.e. Cz pieww miaa charakter biesiadny, a cz uroczysty, dlatego powstay komedia i tragedia. Twrca Antygony- Sofokles wprowadzi do teatru trzech aktorw.

Dionizos by wedug wierze staroytnych Grekw bogiem urodzajw, zwaszcza winnej latoroli, i odradzajcej si natury. Uznawano go za syna Zeusa i Semele.

Bachanalia W znaczeniu waciwym starorzymskie obrzdy na cze Bachusa.Tytus Liwiuszutrzymuje, e zostay zapocztkowane wWielkiej Grecji, skd przedostay si doEtrurii, skd dopiero doRzymui rozpowszechniy si szczeglnie w poudniowej Italii. Wizay si z nimi liczne potpiane naduycia, przez co przerodziy si z czasem w rozpustne orgie.Obrzdy te zostay zakazane przez senat w186 p.n.e.

Rodzaje literackie

epikaLiryka

Dramat

KomediaGatunek dramatu (obok tragedii) ,ktry wyrnia si komizmem sownym, postaci , sytuacyjnym , za akcja koczy si szczliwie dla bohaterw.Tragedia Gatunek dramatyczny obejmujcy utwory , ktrych bohaterowie tragedii s uwikani w konflikt tragiczny , A ich czas , dziaanie jest uzalenione od siy wyszej, fatum. Akcja koczy si najczciej mierci gwnego bohateraCechy staroytnego dramatu :

-zasada trzech jednoci: czasu (doba), miejsca i akcji (jeden gwnywtek)-istnienie chru - ma cile ograniczone kompetencje: wprowadza aktorw, komentuje i ocenia przebieg wydarze-zasadadecorum(stosownoci) - powanytemat- wysoki styl (tragedia), a bahy temat - niski styl (komedia)

-nie pokazywanie na scenie ludzkiej mierci, scen pojedynkw, okalecze itp. (funkcja posacw)

-zasada jednoci estetyki, ktra wykluczaa przeplatanie scen tragicznych z komicznymi

-brak scen zbiorowych - na scenie mogy by maksymalnie trzy osoby

-zasada niezmiennoci charakterw postaci

-tytuowanie utworu imieniem gwnego bohatera

-katharsis, czyli "oczyszczenie" pod wpywem ogldanej sztuki.

Twrcy :

Ajschylos- (525 - 456 p.n.e.) uznawany za twrc staroytnej tragedii. Pochodzi z zamonegoroduziemskiego z Eleusis lecego koo Aten. Wprowadzi II aktora.

Sofokles (496 - 406 p.n.e.) drugi z wielkich tragikw ateskich. Urodzi si w Kolonos pod Atenami, jako syn patnerza Sofilosa. Bra czynny udzia w yciu politycznym swojej ojczyzny

Eurypides (485 - 405 p.n.e.) najmodszy z wielkich tragikw ateskich. Nie bra czynnego udziau w yciu politycznym. Wielokrotnie wspzawodniczy z Sofoklesem w konkursach dramatycznych, ale zazwyczaj z nim przegrywa

Koloseum : Amfiteatr Flawiuszw, w Rzymie, wzniesiony w 70 82 r. przez cesarzy z dynastii Flawiuszw. Jest to ogromna budowla eliptyczna (d. osi 188 i 156 m, obwd 524 m, wys. 48, 5 m), z widowni (ok. 50 tys. miejsc) z 4 galeriami komunik. oraz aren z systemem podziemnych korytarzy. W Koloseum odbyway si m. in. walki gladiatorw. Od po. XVIII w. otoczony zosta opiek jako miejsce mczestwa pierwszych chrzecijan. Nazwa Koloseum zostaa nadana w redniowieczu od znajdujcego si w pobliu budowli ogromnego posgu Nerona.

Aktor StrjTypowy strj greckiego aktora to luna, jaskrawa szata spywajca od szyi do kostek (chiton), paszcz (himation lub chlamys) - pierwszy to dugie okrycie zarzucane na rami prawe, drugi to krtki paszcz zarzucany na rami lewe. Strj odznacza si wspaniaymi barwami, Aktorzy na nogach mieli koturny, czyli buty z podeszwami zrobionymi z kilku warstw skry. Dziki temu postacie byy wysze. Wysoko koturn wiadczya o statusie spoecznym odgrywanej postaci. Najwysze koturny mieli aktorzy odgrywajcy role osb wywodzcych si z rodu krlewskiego Najbardziej charakterystyczn cech greckiego aktora nie bya jednak adna cz jego ubioru, lecz maska, ktra dawaa w konwencjonalnych formach wskazwk, co do jego wieku, pozycji spoecznej i wadajcego nim nastroju. Maska umoliwiaa atwiejsze dostrzeenie wyrazu twarzy aktora i umoliwiaa maej liczbie aktorw obsuenie swych licznych rl. Szeroko wykrojony otwr na usta dawa rezonans, stanowicy podan pomoc nawet w greckich teatrach, w ktrych waciwoci akustyczne byy bliskie doskonaoci. Uywano czterech rodzajw masek: miechu, paczu, gniewu i strachu.

Kunszt odtwarzania przez aktora postaci scenicznych, ktrym uycza on swego gosu, twarzy i gestw; stanowi podstawowy i trway element teatru od pocztku jego istnienia, chocia wielu staroytnych aktorw pozostao bezimiennych i nieznanych. W historii teatru europejskiego za pierwszego aktora uwaa si Tespisa z Grecji (VI w. p.n.e.), ktry zapocztkowa dialog midzy aktorem i chrem w tragedii greckiej. W staroytnym Rzymie aktorami najczciej byli niewolnicy. Aktorami byli tylko mczyni - aktor wystpowa w masce, charakterystycznej i jednolitej typologicznie - kostiumy nie byy odbiciem strojw epoki, w jakiej rozgrywaa si akcja. Noszono kostiumy kontrastowe i jaskrawe. W tragediach aktor wystpowa w dugim chitonie, w komedii w krtkim (aby bardziej widocznymi, aktorzy watowali kostiumy) - rekwizyty charakterystyczne dla danej roli - koturny aby sta si bardziej widocznymi, a ktrzy dodawali sobie wzrostu - w komediach aby stworzy nastrj groteski, z przesad uwidaczniano wady budowy, np. garb czy tez szczegy anatomiczne phallos.

Dramat redniowiecznyDramat redniowieczny zwizany przede wszystkim z religi rozwija si bardzo powoli. Najczciej inscenizowano wydarzenia zwizane z Wielkim Tygodniem. Byy to tzw. misteria bodaj najbardziej zaawansowany gatunek sceniczny wiekw rednich. Z czasem pojawiy si take jasa dzisiejsze jaseka ktre przybieray form ludow. W wieckiej dziedzinie tej sztuki najwaniejsz rol odgrywali wdrujcy artyci rybaci (muzycy), minstrele (recytatorzy) oraz onglerzy (dajcy rozmaite popisy tako wokalne, jak i fizyczne). Ich wystpy czsto przeplatano tzw. intermediami (intermedium), czyli krtkimi scenami penymi humorystycznych wstawek.

Cechy dramatu redniowiecznego: Inscenizacja obrzdu

-brak fabuy -dua rola gestw-procesyjny charakter

Oficja dialogowe-dialog midzy osobami -dominujca rola sowa-fabua ilustrowaa zdarzenia biblijne

Misterium-wywodzi si z dramatu liturgicznego (pisanego po-acinie, dramatyczne inscenizacje obrzdw, oficja dialogowane, oficja dramatyczne)-charakter religijny-apokryficzny charakter-dydaktyzm i moralizatorstwo-czenie patosu z komizmem, realizm z satyr i fars-pisany po polskuMoralitet-udramatyzowana przypowie-dydaktyzm-religijny lub filozoficzny charakter-charakter satyryczny lub panegiryczny-psychomachia scena walki o dusz bohatera midzy zem a dobrembohater-kady (everyman)uniwersalne problemy czowieka

Teatr redniowieczny Teatr redniowiecznyoznacza widowiska religijnemisteriaimiracle, a take wieckiemoralitetyifarsywystawiane wredniowieczuw formienaboestw (religijne), jak i dla rozweselenia ludu (wieckie).Teatr redniowieczny wywodzi si odteatru antycznego. Jego elementy zachoway si i przenikny do redniowiecza, w uroczystociach dworskich i kocielnych, oraz turniejach rycerskich, a take - przede wszystkim - w ludowej tradycji podtrzymywanej przez wdrownychsztukmistrzw,rybatwczyminstreli. Ich twrczo daa pocztek formieintermediw.Teatr redniowieczny przyblia wydarzeniabiblijnei prawdy wiary ludziom, ktrzy nie potrafili czyta. Najwaniejsz form teatru redniowiecznego byomisterium.

RenesansRenesanslubodrodzenie(zfr.renaissance odrodzenie) okres w historiikulturyeuropejskiej, obejmujcy przede wszystkimXViXVI wiek, okrelany czsto jako "odrodzenie sztuk i nauk" oraz koncepcjahistoriozoficznaodnoszca si do historii kulturywoskiejodDantegodo roku 1520 (Il Rinascimento).

Teatr renesansu W renesansie nastpio odrodzenie teatru antycznego. Tumaczono i wystawiano sztuki takich autorw, jak Seneka czy Terenecjusz. Przedstawienia odbyway si jednak nie na wolnym powietrzu jak w teatrach antycznych, lecz w zamknitych pomieszczeniach. Z czasem z inscenizacji sztuk antycznych wyrosa opera. Innym gatunkiem uksztatowanym w renesansie jest woska komedia dell'arte. z kolei w Anglii powsta w tym czasie teatr elbietanski. Istotn zmian, jak przynis renesans, jest dopuszczenie do zawodu aktora kobiet- pojawiaj si one zarwno w komedii dell'arte, jak i w teatrze elbietaskim (pierwsze aktorki wystpoway na angielskich scenach okoko roku 1660). Jest to przeom w dziedzinie emancypacji kobiet, a zarazem wielki postp teatru. Jak wiadomo mczyzna nie odda troli kobiecej tak, jak zrobi to pe pikna.

Twrcy dramatu w renesansieJan BoccacioFranciszek PetrarkaFranciszek RebelaisLope de VegaMichel Montaigne

22BarokBarok gwnykierunekwkulturze rodkowo i zachodnioeuropejskiej, ktrego trwanie datuje si na zakres czasowy od kocaXVI wieku doXVIII wieku. Uznany za oficjalny stylKocio katolickiegoczaswpotrydenckich, std pojawiajce si jeszcze w poowieXX wiekuzamienne okrelenia: "sztuka jezuicka" czy "sztuka kontrreformacyjna. W odrnieniu od humanizmu antropocentrycznego doby renesansu, barok reprezentowa humanizm teocentryczny. W znaczeniu wszym, barok to jeden z nurtw literackich XVII wieku, koegzystujcy z klasycyzmem i manieryzmem; od niego XX-wieczni literaturoznawcy wyprowadzili jednak nazw dla caej epoki.Teatr barokuW okresie baroku dokona si w teatrze (zapocztkowany w XVI w.) jeden z najwaniejszych przeomw przejcie od sceny symultanicznej do sceny sukcesywnej. Uksztatowa si wwczas we Woszech, panujcy do czasw obecnych, typ staej sceny pudekowej, budowanej w zamknitym pomieszczeniu, oddzielonej od widowni (amfiteatralnej, pniej loowej) ram sceniczn i kurtyn. Scena taka suya wystawnym przedstawieniom dramatycznym, nastpnie operze; stosowano na niej malowane dekoracje iluzjonistyczne, wymieniane za pomoc stale udoskonalanej maszynerii (prospekt,kulisy), stwarzajce zudzenie perspektywy i dajce bogactwo efektw wizualnych (kinetycznych, wietlnych, barwnych) i akustycznych; ich projektantami byli architekci i inynierowie, m.in. we Woszech G.B. Aleotti (Teatro Farnese w Parmie), G. Torelli, G. Parrigi, Bibienowie, w Anglii I. Jones, w Niemczech J. Furttenbach. Ten typ teatru, dziki woskim budowniczym i licznym propagatorom, upowszechni si w XVII w. w caej Europie, jak rwnie pochodzca z Woch commedia dellarte

W Polsce idee owiecenia przyjy si pniej ni w krajach Europy Zachodniej, co byo zwizane z tym, e mieszczastwo zyskao wiksze znaczenie dopiero w II po. XVIII w. Przyjmuje si, e ramy czasowe polskiego owiecenia obejmuj okres od lat 40. XVIII wieku do roku 1822, z zastrzeeniem, i niektre przejawy klasycyzmu przetrway do poowy XIX w.Teatr owiecenia W 19 XI 1765 roku nastpio otwarcie teatru publicznego na wzr orodkw zagranicznych, a zagrano komedi J. Bielawskiego pt. Natrci. Do tej pory, owszem dziaay w Polsce teatry, ale nie publicznie. Bya to scena krlewska Wadysawa IV, teatry szkolne jezuitw i pijarw, teatry w rezydencjach magnackich (np. Radziwiw w Niewieu, Czartoryskiej w Puawach czy Lubomirskich w acucie.Teatr Narodowy sta si czym zupenie nowym - now, inn doktryn teatraln naszych czasw, mia podejmowa tematyk wspczesn i ksztatowa wiatopogld spoeczestwa. Na pocztku przez kilka lat funkcjonowania teatru, w repertuarze dominoway komedie Franciszka Bohomolca. Wykorzystywa wprawdzie w komediopisarz zachodnie wzorce komedii, ale propagowa ideay owieceniowe, byy prawe i poczciwe w wymowie, lecz nuyy dydaktyzmem.Znaczenie teatru w owieceniuTeatr publiczny peni bardzo wan rol. Wychowywa wczesnego obywatela. Pokazywa mu wady ustroju publicznego w ktrym y. Ksztaci i walczy o jzyk narodowy. Propagowa postpowe reformy pastwowe. Jego dziaalno szczeglnie wzrosa w czasie Sejmu Czteroletniego. Obok sztuk rozrywkowych wystawiane byy sztuki , ktre w sposb poredni lub bezporedni nawizyway do ycia politycznego kraju, propagoway nowe idee owieceniowe, domagay si przeprowadzenia w Polsce reform politycznych i spoecznych w myl zaoe spoecznych i humanitarnych.

Twrcy dramatuWojciech Bogusawski - najwaniejszy czowiek teatru owieceniowego, dyrektor Teatru Narodowego w najgortszym okresie epoki, podczas Sejmu Czteroletniego i czasu reform, prb ratowania ojczyzny. Franciszek Bohomolec - najstarszy z owieceniowych komediopisarzy. Jego model komedii wieckiej utrwali si na dugo, to waciwie on wprowadzi nowoczesn komedi w stylu francuskim do Polski. Czsto czerpa z obcych wzorcw fabularnych, z tym, e osadza postaci i zdarzenia w polskich realiach, czsto te wykorzystywa schemat Molierowski.Franciszek Zabocki - aktywno tego komediopisarza przypada na czasy stanisawowskie i uwaa si Zabockiego za wielkiego poprzednika Fredry. Komedie Zabockiego dotycz wiata Sarmatw, oparte s o ywy dialog i intryg, z reguy nieporozumienie i perypetie bohaterw wynikaj z zabawnej pomyki. Zabocki napisa ponad 50 sztuk.

Franciszek Zabocki Franciszek Bohomolec Wojciech Bogusawski NowoytnoEpoka trwajca od 1492 do 1918 r. (XX w.)W 2. po. XVI wieku w Anglii tworzy William Szekspir, ktrego dziea dramatyczne wci stanowi repertuar wielu teatrw. W swoich utworach dramaturg ten podejmowa tematy dotyczce czowieka jego emocje, wielkie namitnoci, uniwersalne postawy. Byo to ponadczasowe, ale te charakterystyczne dla epoki renesansu. Jednak tym, czego dokona w rozwoju form teatralnych oraz ich realizacji na scenie, znacznie wyprzedzi swoj epok, dlatego mawia si o nim jako o twrcy nowoytnego teatru.

Cechy nowoytnoci- Wystpuj kobiety i mczyni- Sztuki odbywaj si zwykle w teatrach (pomieszczenia zamknite)- du rol odgrywa ruch, wiato i dwik

Moda PolskaModa Polska polska odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej przypadajcego na lata 18911918. Nazwa tego prdu artystycznego jest analogiczna do np. Modych Niemiec lub Modej Skandynawii.

U schyu XIX wieku w polskim teatrze zachodz zmiany. W Polsce i Europie proces tych zmian i przemian nazywany jest reform teatru. Jerzy II von Miningen, ksi Turyngii zaoy zesp MANINGENCZYCY. Powsta nowy typ teatru, ktrego cechowao:zespoowo gry czyli odejcie od kultu gwiazd, niewielkie role przypaday aktorom duej miary.autentyzm historyczny, treci miaa by przeszo, autentyczno dotyczya realiw typowych dla epoki., rekwizyty autentycznemalarsko dekoracji, scena zbudowana zgodnie z prawdperfekcyjno inscenizacji, zrezygnowanie z improwizacji

Dramat wspczesnyDramat wspczesny to jeden z rodzajw dramatu, ktry jest oparty na yciowych i wspczesnych dowiadczeniach. Jest najnowszym typem dramatu.

Autorzy dramatu wspczesnegoCarles BatlleEmmanuel DarleyKamen DonewMagnus Dahlstrm

Cechy dramatu wspczesnegorozbudowane didaskalia, ktre wprowadzaj czytelnika w wiat utworu, ukazuj przestrze w ktrej toczy si akcja dramatu;podzia na okoo 30 scen, sekwencji, po ktrych nastpuj chwile milczenia;kompozycja zoona z kluczowych scen pozwala w poetyckim skrcie przedstawi najdramatyczniejsze w dzieje bohatera;bohater jest w zasadzie antybohaterem, to posta bierna bez okrelonego wieku, imienia, pozycji spoecznej (everyman), przecitny, byle jaki;jednostka nietypowa, dziaa sprzecznie z powszechnie uznanymi normami, symbol buntu;