| 1

OPRACOWANIE RAPORTU:

dr hab. Piotr Mikiewicz

mgr Ewa Kaczmarek

Dolnośląskie Centrum Innowacji Edukacyjnych DSW

ul. Wagonowa 9, 53-609 Wrocław

tel.: +48 71 358 27 73

e-mail: biuro@dcie.pl

www.dcie.pl

| 2

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE……………………………………………………………………………3

STRUKTURA GRUPY…………………………………………………………………………4

Wiek

Płeć

Typ szkoły

Wykształcenie rodziców

Zawód wykonywany rodziców

Miejsce zamieszkania

CHARAKTERYSTYKA SKŁADU POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW SZKÓŁ …..…….….…9

Charakterystyka poszczególnych typów szkół ze względu na wyniki na

sprawdzianie po szóstej klasie i na egzaminie gimnazjalnym

Charakterystyka poszczegółnych typów szkół ze względu na skład społeczny

PLANY I ASPIRACJE UCZNIÓW……………………………………………………….…14

Ogólna charakterystyka planów edukacyjnych

Ogólna charakterystyka planów zawodowych

Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na status rodziny

Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na typ szkoły

WNIOSKI …………………………………………………………………………………….18

WYZWANIA DLA POLITYKI EDUKACYJNEJ ……………………………………….…..19

ANEKS…………………………………………………………………………………….....20

Wyniki na egzaminie gimnazjalnym z poszczególnych przedmiotów w skalach

staninowych

| 3

WPROWADZENIE

International Study of City Youth (ISCY) to badanie poszukujące

odpowiedzi na pytania o społeczne uwarunkowania funkcjonowania systemów

edukacyjnych.

Projekt ISCY realizowany jest pod auspicjami International Research

Network on Youth Education and Training – międzynarodowej sieci

badawczej skupiającej badaczy z 12 państw (z Europy, Ameryki Północnej

i Australii). Założeniem projektu jest przeprowadzenie badań tą samą metodą

w każdym z państw biorących udział w tym przedsięwzięciu oraz dogłębna analiza

funkcjonowania systemów edukacyjnych w warunkach różnych systemów

politycznych, gospodarczych i kulturowych.

Liderem projektu jest Centre for Research on Educational Systems, Victoria

University, Australia. We Wrocławiu badanie realizowane jest przez Dolnośląskie

Centrum Innowacji Edukacyjnych DSW, we współpracy

z Departamentem Edukacji Urzędu Miasta we Wrocławiu.

Celem badania jest zrozumienie uwarunkowań procesów

zachodzących w edukacji oraz wpływu poszczególnych struktur

oświatowych na edukacyjne i społeczne losy młodych ludzi.

Niniejszy raport podsumowuje II etap badania, które zostało

przeprowadzone w styczniu 2015 roku w 42 szkołach ponadgimnazjalnych

we Wrocławiu.

Badanie ISCY w szkołach ponadgimnazjalnych we Wrocławiu

Data zebrania danych: styczeń 2015

Liczba badanych: 4193, co stanowi 70% populacji

wszystkich uczniów klas pierwszych

publicznych szkół ponadgimnazjalnych

we Wrocławiu.

Średni poziom realizacji badania

w poszczególnych szkołach: 74,73 %.

| 4

STRUKTURA GRUPY

Wiek uczniów

Zdecydowana większość – aż 91,6 % uczniów uczęszcza do szkoły zgodnie

z planem rocznikowym, tzn. urodziła się w 1998 roku. W badaniu uczestniczyła

jednak spora grupa uczniów urodzonych w roku 1997 oraz uczniowie urodzeni

w latach 1992-1996 (0,8%). 1% uczniów rozpoczął naukę o rok wcześniej niż został

objęty obowiązkiem szkolnym bądź realizował obowiązek szkolny

w przyspieszonym trybie.

Płeć uczniów

Stosunek liczebności grupy dziewcząt do grupy chłopców biorących udział

w badaniu wynosi prawie 1:1, z niewielką przewagą chłopców.

1,0

91,6

6,6 0,80%

20%

40%

60%

80%

100%

przyspieszony zgodny zplanem

opóźniony 1rok

opóźniony 2-6lat

Wiek uczniów (%)

49,7 50,3

0%

20%

40%

60%

80%

100%

dziewczęta chłopcy

Płeć uczniów (%)

| 5

Typ szkoły

Największą grupę spośród badanych w 42 wrocławskich szkołach

ponadgimnazjalnych – aż 61% - stanowią uczniowie Liceów Ogólnokształcących.

Liczba uczniów Techników stanowi 30,8%, a Zasadniczych Szkół Zawodowych 8,0%

uczniów szkół objętych badaniem.

Wykształcenie rodziców

W grupie ojców badanych uczniów dominuje wykształcenie średnie (29,8%)

oraz wyższe magisterskie (22,2%), a następnie zasadnicze zawodowe (18,2%).

W grupie matek badanych uczniów największą grupę stanowią matki z wyższym

wykształceniem magisterskim (32%), a następnie z wykształceniem średnim

(25,4%).

8,030,8

61,1

0%

50%

100%

ZSZ Technikum LO

Typy szkół (%)

2,2

18,2

29,8

9,6

13,2

22,2

4,9

0 5 10 15 20 25 30 35

podstawowe

zasadnicze zawodowe

średnie

policealne

licencjat

magister

doktorat

Wykształcenie ojców (%)

1,8

11,8

25,4

12,7

12,2

32,0

4,2

0 5 10 15 20 25 30 35

podstawowe

zasadnicze zawodowe

średnie

policealne

licencjat

magister

doktorat

Wykształcenie matek (%)

| 6

0,4

4,1

29,7

0,7

1,5

14,9

10,3

16,1

2,3

4,8

0,7

5,2

0,5

1,9

4,2

0,3

0,6

1,5

wyżsi menedżerowie

niżsi menedżerowie

specjaliści

wolne zawody

technicy

pracownicy umysłowi

pracownicy usług wyżej kwalifikowanych

pracownicy usług niżej kwalifikowanych

robotnicy wykwalifikowani

robotnicy niewykwalifikowani

rolnicy i ogrodnicy

przedsiębiorcy

mundurowi

nie pracujący "z wyboru"

bezrobotni

emeryci i renciści

inni

uczeń nie wie

Zawody wykonywane matek (%)

Zawód wykonywany rodziców

1,0

6,2

19,3

1,7

3,7

5,0

4,2

7,5

22,9

5,1

1,6

11,7

4,8

0,4

1,1

1,2

0,5

2,1

wyżsi menedżerowie

niżsi menedżerowie

specjaliści

wolne zawody

technicy

pracownicy umysłowi

pracownicy usług wyżej kwalifikowanych

pracownicy usług niżej kwalifikowanych

robotnicy wykwalifikowani

robotnicy niewykwalifikowani

rolnicy i ogrodnicy

przedsiębiorcy

mundurowi

nie pracujący "z wyboru"

bezrobotni

emeryci i renciści

inni

uczeń nie wie

Zawody wykonywane ojców (%)

| 7

Wśród ojców badanych uczniów dominują zawody z grupy: robotnicy

wykwalifikowani (22,9%), następnie specjaliści (19,3%) oraz przedsiębiorcy (11,7%).

Wśród matek najliczniej reprezentowane są zawody z grup: specjaliści

(29,7%), pracownicy umysłowi (14,9%) oraz pracownicy usług niżej (16,1%) i wyżej

kwalifikowanych (10,3%).

Miejsce zamieszkania

64,3% uczniów uczęszczających do szkół ponadgimnazjalnych we Wrocławiu

deklaruje, że mieszka na terenie miasta Wrocławia. 35,7% uczniów dojeżdża do

szkół z okolicznych wsi (także nowych osiedli podmiejskich) oraz miast.

Spośród uczniów mieszkających poza Wrocławiem 73,5 % deklaruje,

że mieszka na wsi, 25,6 % w małych miastach poniżej 60 tyś. mieszkańców, 0,9 %

w miastach powyżej 60 tyś. mieszkańców.

64,3

35,7

0,0%

20,0%

40,0%

60,0%

80,0%

Wrocław Poza Wrocławiem

Miejsce zamieszkania (%)

73,5

25,6

0,90,0%

20,0%

40,0%

60,0%

80,0%

wieś miasto < 60 tyś. miasto > 60 tyś.

Uczniowie pochodzący spoza Wrocławia (%)

| 8

Wśród małych miast wymieniane są: Kąty Wrocławskie, Jelcz-Laskowice,

Wschowa, Środa Śląska, Oleśnica, Siechnice, Oława, Brzeg, Oborniki Śląskie,

Żmigród, Twardogóra, Kudowa Zdrój, Grodków, Kępno, Namysłów, Trzebnica,

Wołów, Szamotuły, Sulęcin, Sobótka, Wieruszów, Bogatynia, Milicz, Strzelin,

Duszniki-Zdrój, Strzegom, Pieszyce, Kłodzko, Bolesławiec, Rawicz, Głuchołazy,

Prudnik, Rawicz, Łęknica, Trzebinia, Żmigród, Polkowice, Kluczbork, Lwówek

Śląski, Bystrzyca Kłodzka, Nowa Ruda, Kamienna Góra, Zgorzelec, Bierutów,

Ostrzeszów.

W badanej grupie pojawiają się osoby, które dojeżdżają do wrocławskich

szkół z miast o liczebności powyżej 60 tyś. mieszkańców. Są to miasta takie jak

Wałbrzych, Opole, Lubin, Legnica, Radom, Białystok. Zarówno w przypadku

małych, jak i dużych miast uczniowie mogą dojeżdżać do szkoły, jak i mieszkać

w bursach we Wrocławiu.

| 9

CHARAKTERYSTYKA SKŁADU POSZCZEGÓLNYCH

TYPÓW SZKÓŁ

Charakterystyka poszczególnych typów szkół ze względu na

wyniki na sprawdzianie po szóstej klasie i na egzaminie

gimnazjalnym

Uczniowie byli zapytani o wyniki na poszczególnych progach selekcyjnych -

na sprawdzianie po szóstej klasie oraz na egzaminie gimnazjalnym. Poniżej

podajemy wartość średnich wyników uzyskanych przez uczniów wg ich wypowiedzi.

Zaprezentowane dane zostały opracowane na podstawie deklaracji uczniów.

Mogą one być nie do końca tożsame z realnymi wynikami uzyskanymi przez uczniów

na egzaminach, ponieważ obserwujemy tendencję do zawyżania swoich wyników

przez respondentów. Zakładamy jednak, że podane dane odzwierciedlają

zróżnicowanie wyników pomiędzy uczniami. Na potrzeby dalszych analiz

skonstruowano skalę znormalizowaną (skalę staninową - dziewięciostopniową) dla

każdego obszaru poddawanego egzaminowaniu. Umożliwia to porównywanie

poszczególnych szkół i grup uczniów poprzez analizę średnich wyników na progach

selekcyjnych (przedziały punktowe poszczególnych staninów podano w aneksie).

80,00

70,21

77,1

65,12

65,43

82,29

70,36

0 20 40 60 80 100

punkty na spawdzianie po szóstej klasie

Historia i Wiedza o społeczeństwie

Język Polski

Przedmioty przyrodnicze

Matematyka

Język obcy podstawowy

Język obcy rozszerzony

Średni wynik procentowy na kolejnych progach selekcyjnych (%)

| 10

Różnice pomiędzy typami szkół są istotne statystycznie.

Widzimy, że zarówno pod względem wyników na sprawdzianie po szóstej klasie,

jak i wyników na egzaminie gimnazjalnym istnieje duża różnica w poziomie

kompetencji uczniów w różnych typach szkół.

Wyniki sprawdzianu po szóstej klasie są najwyższe w liceach

ogólnokształcących i oscylują na poziomie powyżej 5 stanina, a więc powyżej

średniej ulokowanej pomiędzy 4 a 5 staninem. Analogiczna sytuacja ma miejsce

w przypadku wyników egzaminów gimnazjalnych ze wszystkich 4 zakresów.

0 1 2 3 4 5 6

ZSZ

T

LO

3,10

4,20

5,53

Sprawdzian po szóstej klasie (skala staninowa)

0,00 2,00 4,00 6,00

ZSZ

T

LO

2,67

3,97

5,57

2,54

3,97

5,58

2,80

4,18

5,52

2,93

3,99

5,48

Przedmiotyprzyrodnicze

Historia i WOS

Matematyka

Język polski

Wyniki egzaminów gimnazjalnych (skala staninowa)

| 11

Charakterystyka poszczególnych typów szkół ze względu na

skład społeczny

Wyraźnie widać zróżnicowanie składu poszczególnych typów szkół

ze względu na wykształcenie rodziców. O ile w całej badanej populacji tylko 18,2%

ojców posiada wykształcenie zawodowe, to w szkołach zawodowych jest

to wskaźnik 43,6%. Podobnie jest w przypadku wykształcenia matek uczniów.

Mamy tu znaczącą nadreprezentację osób z rodzin, gdzie rodzice posiadają

wykształcenie zawodowe, podstawowe i średnie. Również w technikach

nadreprezentowane są osoby z rodzin o wykształceniu zawodowym i średnim.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

ZSZ

T

LO

Ogółem

Ty

p s

zko

ły

8,5

2,9

1,1

2,2

43,6

27,0

11,2

18,2

35,1

40,1

24,4

29,8

4,6

9,5

10,2

9,6

4,6

8,9

16,2

13,2

3,5

10,2

29,9

22,2

1,5

7,0

4,9

Wykształcenie ojców uczniów w poszczególnych typach szkół (%)

podstawowe

zasadniczezawodowe

średnie

policealne

licencjat

magisterium

doktorat

0% 20% 40% 60% 80% 100%

ZSZ

T

LO

Ogółem

Ty

p s

zko

ły

9,2

2,3

0,7

1,8

36,2

17,6

6,2

11,8

36,5

38,3

18,0

25,4

8,9

14,8

12,2

12,7

6,6

15,7

42,6

32,0

1,1

2,3

5,4

4,2

1,5

9,0

14,9

12,2

Wykształcenie matek uczniów w poszczególnych typach szkół (%)

podstawowe

zasadniczezawodowe

średnie

policealne

licencjat

magisterium

doktorat

| 12

W liceach z kolei nadreprezentowane są osoby z rodzin, gdzie ojcowie i matki

posiadają wykształcenie wyższe.

Dla dalszych analiz określono syntetyczny wskaźnik statusu społecznego

ucznia biorący pod uwagę wykształcenie obojga rodziców oraz ich status zawodowy.

Utworzono w ten sposób skalę w przedziale od 2 do 32. Następnie znormalizowano

rozkład poprzez utworzenie skali staninowej. Poszczególne typy szkół różnią się

wartością indeksu statusu (wg. skali znormalizowanej).

Skonstruowany indeks statusu wyraża się w skali 9-stopniowej: status

najniższy, bardzo niski, niski, niżej średni, średni, wyżej średni, wysoki, bardzo

wysoki, najwyższy.

| 13

Różnice pomiędzy poszczególnymi typami szkół są istotne statystycznie.

Wartość indeksu statusu uczniów liceów ogólnokształcących plasuje się pomiędzy 5

a 6 staninem, a więc powyżej średniej wartości statusu. W przypadku techników

oraz szkół zawodowych, średnia wartość indeksu statusu ucznia jest poniżej ogólnej

średniej wartości statusu. Licea gromadzą młodzież z rodzin o relatywnie wyższym

statusie społecznym. Zasadnicze szkoły zawodowe są miejscem, w którym spotykają

się uczniowie z rodzin o niskim statusie społecznym.

2,9

3,9

5,5

0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0

ZSZ

T

LO

Średnia indeksu statusu - skala staninowa

| 14

PLANY I ASPIRACJE UCZNIÓW

Ogólna charakterystyka planów edukacyjnych

Zdecydowana większość badanych uczniów – 78,6% planuje uzyskać

wykształcenie wyższe, z czego aż 39,8% planuje zdobycie magisterium, a 19,5% w

swoich planach edukacyjnych zaznacza zdobycie doktoratu. Jedynie 3,3% badanych

planuje zakończyć naukę z wykształceniem zasadniczym zawodowym, a 12,6% z

wykształceniem średnim. Również niewielka grupa – 5,4% planuje uczęszczać do

szkół policealnych i pomaturalnych.

Ogólna charakterystyka planów zawodowych

3,3

12,6

5,4

19,3

39,8

19,5

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0

zasadnicze zawodowe

średnie

policealne

licencjat

magister

doktorat

Plany edukacyjne (%)

1,4

3,0

50,5

8,5

3,7

2,6

2,1

5,3

4,9

0,5

0,1

1,8

3,9

0,1

0,7

11,1

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0

wyżsi menadżerowie

niżsi menadżerowie

specjaliści

wolne zawody

technicy

pracownicy umysłowi

pracownicy usług wyżej kwalifikowanych

pracownicy usług niżej kwalifikowanych

robotnicy wykwalifikowani

robotnicy niewykwalifikowani

rolnicy i ogrodnicy

przedsiębiorcy

mundurowi

nie pracujący "z wyboru"

inni

nie wiem

Plany zawodowe (%)

| 15

Wśród planów zawodowych, najczęściej wymieniane są profesje z grupy

specjalistów z wyższym wykształceniem. Wskazania te stanowią 50,5% wszystkich

odpowiedzi. Pozostałe profesje są stosunkowo nisko reprezentowane. Grupa ponad

11% uczniów zaznaczyła, że nie jest jeszcze zdecydowana co do wyboru przyszłego

zawodu.

Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na status

rodziny

Uczniowie pochodzący z rodzin o wysokim statusie w swoich planach

edukacyjnych wskazują w większości na chęć zdobycia wykształcenia wyższego

magisterskiego (52,3%) oraz doktoratu (37,3%). Jedynie 1,2% planuje zakończyć

edukacje z wykształceniem średnim. Uczniowie ze srednim statusem wśród planów

edukacyjnych wymieniają również w większosci zdobycie wykształcenia wyższego

magisterskiego, licencjackiego oraz doktoratu. W przypadku uczniów o niskim

statusie odsetek osób aspirujących do wyższego wykształcenia spada, choć nadal jest

wysoko reprezentowany. W tej grupie znajduje się liczna grupa osób, które chcą

zakończyć naukę z wykształceniem średnim (26,5%) oraz zasadniczym zawodowym

(6,7%). Aspiracje dotyczące wykształcenia wyższego magisterskiego stanowią

największą grupę wskazań w przypadku każdej z grup statusowych

0% 20% 40% 60% 80% 100%

niski

średni

wysoki

6,7

0,4

0,4

26,5

6,7

1,2

7,4

5,1

1,0

23

22,1

7,9

27,6

44,1

52,3

8,8

21,6

37,3

Plany edukacyjne a status rodziny (%)

zasadniczezawodowe

średnie

policealne

licencjat

magister

doktorat

| 16

Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na typ szkoły

Widzimy, że w przypadku trzech typów szkół wskazanych na wykresie,

aspiracje dotyczące wykształcenia znacznie się różnią. W szkołach zawodowych

uczniowie najczęściej wskazują na chęć zdobycia wykształcenia zasadniczego

zawodowego (36,7%) oraz średniego (35,3%). W technikach 53,9% uczniów

deklaruje chęć zdobycia wykształcenia wyższego oraz 8,3% zdobycie doktoratu.

W liceach ogólnokształcących plany edukacyjne poniżej wykształcenia wyższego

licencjackiego są reprezentowane na poziomie 15%. W tego typu szkołach 52%

uczniów deklaruje chęć ukończenia studiów magisterskich oraz aż 27% zdobycia

doktoratu.

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

ZSZ

T

LO

Ogółem

36,7

0,7

0,3

3,3

35,3

28,5

1,7

12,6

5,1

8,6

3,9

5,4

10,3

30,2

15,1

19,3

7,1

23,7

52,0

39,8

4,5

8,3

27,0

19,5

Plany edukacyjne a typ szkoły (%)

zasadniczezawodowe

średnie

policealne

licencjat

magisterium

doktorat

| 17

WNIOSKI

1. Poszczególne typy szkół ponadgimnazjalnych gromadzą młodzież

o odmiennych poziomach kompetencji mierzonych wynikami egzaminu

ponadgimnazjalnego i sprawdzianu po szóstej klasie.

2. Poszczególne typy szkół ponadgimnazjalnych stanowią odrębne środowiska

społeczne – licea gromadzą osoby o relatywnie wyższym statusie społecznym,

technika i zasadnicze szkoły zawodowe są środowiskiem osób o relatywnie

niższym statusie społecznym.

3. Poziom aspiracji edukacyjnych młodzieży jest relatywnie wysoki

– zdecydowana większość myśli o zdobyciu wykształcenia wyższego.

4. Poziom aspiracji zawodowych jest relatywnie wysoki i zapowiada znaczącą

zmianą struktury zawodowej w porównaniu ze strukturą zatrudnienia

rodziców.

5. Zróżnicowanie społeczne szkół przekłada się na zróżnicowanie planów

i aspiracji edukacyjnych oraz zawodowych młodzieży. Uczniowie liceów mają

ambitniejsze plany edukacyjne i celują w pozycje zawodowe o relatywnie

wyższym prestiżu. Uczniowie techników i zasadniczych szkół zawodowych

planują krótsze ścieżki edukacyjne i są zorientowani na aktywność

zawodową.

6. Wniosek generalny – selekcja edukacyjna po gimnazjum odtwarza wyjściową

segmentację społeczną. Jest to zapewne efekt wcześniejszej selekcji

pomiędzy gimnazjami. Wyniki edukacyjne, plany i aspiracje są cały czas

silnie związane z czynnikami pochodzenia społecznego.

| 18

WYZWANIA DLA POLITYKI EDUKACYJNEJ

1. Analiza funkcjonowania poszczególnych typów szkół pod kątem kreowania

dalszych ścieżek edukacyjnych i zawodowych uczniów – zapobieganie

pogłębianiu się rozwarstwienia społecznego.

2. Przygotowanie wsparcia dla poszczególnych typów szkół adekwatnego dla ich

składu społecznego – doradztwo zawodowe dopasowane do poziomu

kompetencji i aspiracji młodzieży; wsparcie pracy nauczycieli, którzy

spotykają się z odmiennymi klasami problemów dydaktycznych

i wychowawczych.

3. W sytuacji znaczącej różnicy w poziomie aspiracji zawodowych młodzieży

w stosunku do pozycji zawodowych i społecznych rodziców, szkoła staje się

głównym polem sterowania dalszymi losami młodzieży – zwłaszcza tej, która

pochodzi z rodzin o niskim statusie. Konieczne stają się programy wsparcia

uczniów na tej swego rodzaju „ścieżce awansu społecznego”.

4. Dalsze monitorowanie procesów selekcji edukacyjnych i ich społecznego

podłoża.

| 19

ANEKS

Wyniki na egzaminie gimnazjalnym z poszczególnych

przedmiotów w skalach staninowych

Wyniki uczniów na egzaminie gimnazjalnym zostały przedstawione na skali

staninowej. Do każdego z dziewięciu staninów przyporządkowano wartości

punktów zdobytych na egzaminie z poszczególnych przedmiotów: najniższe, bardzo

niskie, niskie, niżej średnie, średnie, wyżej średnie, wysokie, bardzo wysokie,

najwyższe.

Język polski

| 20

Matematyka

Historia i WOS

| 21

Przedmioty przyrodnicze

Język obcy

Wyniki w rozkładzie surowym są bardzo mocno przesunięte w stronę

wyników wysokich, dlatego podajemy je w uproszczonej skali 3-stopniowej.

4,6

16,3

79,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

niskie (0-33) średnie (34-66) wysokie (67-100)

Język obcy - poziom podstawowy (%)

| 22

16,0

20,9

63,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

niskie (0-33) średnie (34-66) wysokie (67-100)

Język obcy - poziom rozszerzony (%)