Akademia Młodego Ekonomisty

Scenariusze przyszłości gospodarki.

Wiedza czy wróżenie z fusów

Dr Beata Banachowicz

Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

Wydział Zarządzania Uniwersytet Łódzki

21 listopada 2017 r.

Plan wykładu

Co to jest scenariusz i metody scenariuszowe?

Rodzaje, charakter i liczba scenariuszy

Scenariusze przyszłości – praca

5 scenariuszy przyszłości

Wiedza czy wróżenie z fusów?

Warsztat – Co to za scenariusz?

Co to jest scenariusz i metody scenariuszowe?

Scenariusz - jest to przewidywany obraz sytuacji w przyszłości.

Scenariusze tworzone dla organizacji przedstawiają możliwe zachowania wynikające z przewidywanych czynników zewnętrznych.

Metody scenariuszowe są narzędziem zarządzania strategicznego. Pomagają one przy planowaniu strategii organizacji w dłuższym okresie. Metody te pozwalają przewidzieć różnego rodzaju zjawiska, które mogą wystąpić w zmieniającym się otoczeniu, co pomoże przygotować się na nie.

Rodzaje scenariuszy

• są oparte na logice intuicyjnej, a ich istotą jest:

•tworzenie list wydarzeń możliwych w przyszłości, ważnych dla organizacji,

•wyprzedzające identyfikowanie przyczyn tych wydarzeń, możliwych kierunków ewolucji, siły i charakteru oddziaływań na organizację,

•określenie zdolności organizacji do dostosowania się do tych zjawisk,

Scenariusze możliwych zdarzeń

• za ich pomocą przeprowadza się ocenę wartości dokonanych wyborów decyzji strategicznych,

• te decyzje różnią się od siebie pod względem siły oddziaływania otoczenia na przedsiębiorstwo,

Scenariusze symulacyjne

•mają charakter jakościowy,

•określają siłę wpływu procesów występujących w otoczeniu na organizację,

•określają prawdopodobieństwa wystąpienia tych zjawisk w przyszłości,

Scenariusze stanów otoczenia

•są rozszerzoną wersją scenariuszy stanów otoczenia,

•skupiają się w szczególności na kluczowych procesach, które mogą silnie oddziaływać na organizację i jej dalsze funkcjonowanie w przyszłości

Scenariusze procesów otoczenia

Charakter scenariuszy

Scenariusz eksploracyjny - przedstawia opis sekwencji zdarzeń przeprowadzony w logiczny sposób od sytuacji wyjściowej do możliwej przyszłości z uwzględnieniem tendencji dominujących.

Scenariusz antycypacyjny - zawiera obraz przyszłości, określany jako pożądany, wynikający z zakładanych zmian w działaniu organizacji, niezbędnych aby te stany były osiągalne.

Liczba scenariuszy

Budowanie dwóch scenariuszy - są to np. scenariusze skrajne: największego zagrożenia i największych szans, lub scenariusze najkorzystniejsze dla organizacji i najbardziej

prawdopodobne. Alternatywą jest budowanie dwóch scenariuszy określanych jako "problemowe" np.: scenariusz osiągnięcia pozycji lidera w sektorze i scenariusz zniszczenia największego konkurenta.

Budowanie trzech scenariuszy - jeden z nich może być scenariuszem najbardziej prawdopodobnym i stanowi wypośrodkowanie szans i zagrożeń a dwa pozostałe mogą być ukierunkowane na analizę otoczenia w zależności od potrzeb danej organizacji.

Wyniki scenariuszy

Stożek przyszłości

Stożek przyszłości. Źródło: Joseph Voros, „A Generic Foresight Process Framework”, 2003

Praca: Scenariusze przyszłości

Raport przygotowany przez Infuture hatalskaforesight institute(http://infuture.institute/raporty/future-of-work/)

Raport poświęcony przyszłości pracy. Zawiera 5 scenariuszy, przy czym każdy z nich jest odpowiedzią na inny czynnik zmian – oprócz technologicznego, w prognozie uwzględniony został także czynnik społeczny, ekonomiczny, polityczny i środowiskowy.

Praca: Scenariusze przyszłości

Uwzględnia takie scenariusze, jak:

Working Forever (czynnik zmian: starzejące się społeczeństwo i wydłużający czas życia),

The Useless Class (czynnik zmian: automatyzacja, roboty, AI),

People Per Hour (czynnik zmian: ekonomia wolnych strzelców),

There Are No Jobs On a Dead Planet (czynnik zmian: zmiany klimatyczne, gospodarka niskoemisyjna),

Through the Glass Door (czynnik zmian: transparentność).

1. Working Forever

Scenariusz będący odpowiedzią na czynnik społeczny, czyli starzejące się społeczeństwo oraz wydłużający się czas życia, trudno bowiem wyobrazić sobie, że pokolenia,

które będą żyć 100 lat i więcej (a takie prognozy dotyczą dzieci urodzonych po 2007 roku), przejdą na emeryturę w wieku 60 lat;

Scenariusz zakłada więc, że będziemy pracować do późnych lat starości, nawet do 80-tki/ 90-tki, a w trakcie całego życia będziemy wielokrotnie przekwalifikowywać się,

Załamaniu ulegnie funkcjonujący aktualnie model edukacja – praca – emerytura;

Starzenie się społeczeństwaWykres-1

W 38,5 milionowej Polsce w końcu 2014 r. 8,5 mln osób miało 60 lat i więcej.

To ponad 22 proc. całej populacji.

W 2050 r. ludzi po sześćdziesiątce ma być ponad 40 proc.

Skutki starzenia się społeczeństwa

Wzrost wydatków budżetowych

Spadek liczby aktywnych zawodowo

Spadek bezrobocia (!)

Spadek tempa wzrostu gospodarczego

Ograniczenie konsumpcji

Wzrost zapotrzebowania na pracowników opieki społecznej i wyspecjalizowanej służby zdrowia (rehabilitantów, lekarzy geriatrów itp.)

2. The Useless Class

Scenariusz, który jest odpowiedzią na czynnik technologiczny,

Zakłada rozwój automatyzacji, robotyzacji i wykorzystanie sztucznej inteligenci na taką skalę, że praca ludzka stanie się zbędna, ewentualnie stanie się luksusem, na który będą mogli sobie pozwolić nieliczni,

Bezrobocie sięgnie nawet 40%; tu także poruszone zostały kwestie dochodu podstawowego (universal basic income) i skróconego czasu pracy (testowany aktualnie m.in. w Szwecji);

Co ciekawe z badań wynika, że ludzie doceniają pozytywne aspekty sztucznej inteligencji;

Skutki automatyzacji

Statystyki dotyczące robotyzacji mówią, że w Chinach odsetek zawodów nią zagrożonych wynosi 77 proc., w Stanach Zjednoczonych 47 proc., a w Wielkiej Brytanii 35 proc.

Wszechobecność maszyn i brak pracy może przyczynić się do globalnego kryzysu.

Automatyzacja i robotyzacja powodują dehumanizację ludzkości i stopniowo suma ludności na planecie będzie się zmniejszać.

Pocieszające jest to, że …

… zdaniem ekspertów Polska stoi przed unikalną szansą skorzystania z czwartej fazy rewolucji

przemysłowej.

Mamy potencjał w takich branżach jak robotyka i przemysł kosmiczny, w których liczy się kapitał

intelektualny, a nie aktywa trwałe.

3. People Per Hour

Scenariusz-odpowiedź na czynnik ekonomiczny, tzw. ekonomię wolnych strzelców/ ekonomię fuch czy z ang. gig economy,

Czyli odpowiedź na potrzeby młodszych pokoleń; już dziś millenialsi i generacja Z w kontekście pracy, na pierwszych miejscach stawiają elastyczność i mobilność, zdecydowanie częściej pracują jako freelancerzy, zdalnie, tworzą własne biznesy,

Ilościowe badanie postaw wykazało, że respondenci ogółem wskazywali na zarobki jako główną cechę dobrej pracy, natomiast kiedy wyniki zawężone zostały do grupy 15-35 na 1. miejsce wskakiwała „elastyczność pracy”),

Skutki gig economy

Rozwojowi gig economy sprzyja tworzenie się rynku pracownika - praca na zasadach freelancerskich dotyczy zatem wszelkich profesji wykorzystujących w swojej pracy internet.

Wieloaspektowe doświadczenie w różnych miejscach pracy przekłada się na rzeczywiste kompetencje pracownika.

Dzięki elastycznym formom zatrudnienia, takim jak m.in. praca w niepełnym wymiarze, praca zdalna, praca tymczasowa czy samozatrudnienie, wielu firmom udaje się przetrwać trudne czasy i dodatkowo rozwinąć biznes.

Pracujący w systemie gig economy potrzebują ochrony swoich praw i przywilejów m.in. płacy minimalnej czy minimalnego okresu wypowiedzenia umowy dla pracowników kontraktowych.

4. There Are No JobsOn a Dead Planet

Scenariusz uwzględniający czynnik środowiskowy

Próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak kwestie klimatyczne, dekarbonizacja, przejście na gospodarkę niskoemisyjną wpłyną na rynek pracy, w tym poziom zatrudnienia, sposób komunikacji w firmach czy nawet podróże służbowe;

Tu uwzględnia się kwestie skróconego czasu pracy (badania wskazują, że im dłużej pracujemy, tym większa konsumpcja i tym większy ślad ekologiczny, który zostawiamy);

Rozwój zrównoważony

Jest odzwierciedleniem polityki i strategii ciągłego rozwoju gospodarczego i społecznego, bez szkody dla środowiska i zasobów naturalnych, od których jakości zależy kontynuowanie działalności człowieka i dalszy rozwój.

Skutki zmian klimatu

Wzrost poziomu świadomości ekologicznej i społecznego zapotrzebowania na natychmiastowe działania w zakresie racjonalnego korzystania z zasobów i ochrony środowiska.

W niekorzystnych warunkach klimatycznych spada produktywność gospodarki.

Rozwój gospodarki niskoemisyjnej i wzrost wykorzystania alternatywnych źródeł energii.

Rozwój technologii prośrodowiskowych – pobudzanie innowacji i tworzenie nowych miejsc pracy.

5. Through the Glass Door

Scenariusz będący odpowiedzią na czynnik polityczny (transparentność);

Przedsiębiorstwa, organizacje i pracownicy muszą nauczyć się funkcjonować w środowisku, w którym każda rzecz, którą zrobią lub powiedzą, będzie mogła zostać podana do publicznej wiadomości.

To także świat pełnej transparentności dotyczącej procesów zachodzących w organizacji i decyzji tam podejmowanych (także na temat wysokości wynagrodzenia).

Szklany dom Santambrogio - pełna transparentność

Skutki transparentności

Wzrost zaangażowania pracowników, a tym samym efektywności ich pracy.

Firmy transparentne przyciągają potencjalnych pracowników i potrafią łatwiej utrzymać niską rotację kadr.

Przejrzystość wynagrodzeń przeciwdziała różnicom płacowym.

Niestety występują problemy z ochroną danych wrażliwych i nieuczciwą konkurencją.

Zmiany w funkcjonowaniu administracji publicznej –przejrzystość i jawność.

Internet rzeczy (Internet of Things)

Koncepcja, według której jednoznacznie identyfikowalne przedmioty mogą pośrednio albo bezpośrednio gromadzić, przetwarzać lub wymieniać dane za pośrednictwem instalacji elektrycznej inteligentnej KNX lub sieci komputerowej.

Obszary zastosowań: inteligentne domy i budynki,

inteligentne miasta,

inteligentne sieci zdrowia,

inteligentne przedsiębiorstwa i inteligentne przemysł,

inteligentne systemy energetyczne,

inteligentne systemy pomiarowe,

inteligentne środowisko, monitorowanie zagrożeń.

Scenariusze przyszłości gospodarki

Wiedza czy wróżenie z fusów?

Procedura budowy scenariusza

1• Określenie czemu scenariusz ma służyć

2• Ocena sytuacji wyjściowej organizacji

3• Ocena czynników, które mogą wpłynąć na sytuację organizacji

4• Określenie potencjału rozwojowego organizacji na podstawie zebranych doświadczeń

5• Opisanie możliwych wizji przyszłości i działań, które wpłyną na osiągnięcie celu

6• Opracowanie planu wykorzystania scenariuszy do budowy przyszłości organizacji

I to i to …

Wiedza (1-4)

Z całą pewnością określenie czemu scenariusz ma służyć

Dane i informacje niezbędne do oceny stanu wyjściowego organizacji

Ocena czynników, które mogą wpłynąć na sytuację organizacji

Określenie potencjału rozwojowego organizacji na podstawie zebranych doświadczeń

Wróżenie z fusów (5-6)

Opisanie możliwych wizji przyszłości i działań, które wpłyną na osiągnięcie celu

Opracowanie planu wykorzystania scenariuszy do budowy przyszłości organizacji

Warsztat – 4 scenariusze

Star Trek•Praktyczne zastosowanie energii

jądrowej do rozwiązania problemów gospodarczych i środowiskowych

•Rozwój technologii kosmicznych i kolonizacja Układu Słonecznego

Mad Max•Zmniejsza się wykorzystanie w

produkcji paliw konwencjonalnych, a alternatywne źródła energii są zbyt kosztowne

•Kryzys dotyka rynki finansowe, rządy stają się słabe i nie są zdolne kontrolować zdesperowanego i ubożejącego społeczeństwa

•Rynkiem rządzą tradycyjne korporacje

Ecotopia•System fiskalny wspiera przemysły

prośrodowiskowe i karze trucicieli

•Nowy styl życia charakteryzuje ograniczenie potrzeb transportowych i energetycznych

•Odrzucenie konsumeryzmu

Big Government•Rządy nakładają sankcje na firmy,

które nie działają w interesie publicznym

•Wykorzystanie energii jądrowej jest ograniczone restrykcyjnymi standardami dotyczącymi bezpieczeństwa

•Programy planowania rodziny ograniczają przyrost naturalny i wyrównują dochody

Bibliografia

Constanza R. (1999) Four visions of the century ahead: Will it be Star Trek, Ecotopia, Big Government or Mad Max, The Futurist, Feb; 33, (2) ProQuest Direct Complete

Gierszewska G., Romanowska M. (2017) Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,

Grant R. M. (2010) Współczesna Analiza strategiczna / analiza strategii Wydawnictwo Nieoczywiste

Penc J. (2008) Encyklopedia zarządzania. Podstawowe kategorie i terminy Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w Łodzi, Łódź

http://infuture.institute/raporty/future-of-work/

Dziękuję za uwagę!