Polska Fundacja Rozwoju Oświaty

Dlaczego i jak naprawić polską oświatę

Paweł Dobrowolski

dobrowol@post.harvard.edu

Projekt 0.02

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Dlaczego

Dwie Polski oświatowe: Jakość nauczania zależy od miejsca zamieszkania i statusu społeczno-majątkowego rodziców.

Niski zwrot na inwestycji: W zamian za wysokie nakłady na oświatę dostajemy produkt kiepskiej jakości.

Szkoła totalitarno post-socjalistyczna: Uczeń jest przedmiotem przygotowywanym do życia w społeczeństwie autokratycznym lub totalitarnym.

Dlaczego Jak 1 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty

Niewielka ilość dobrych szkół nie zmieni przeciętnie niskiego poziomu oświaty (patrz średni wynik dla polski i zasadniczych szkół zawodowych)

Dwie Polski oświatowe

 Wyniki badań OECD/PISA […] według rodzaju szkoły

 

Skala Licea Ogólnokształcące

Średnie Szkoły

Zawodowe

Zasadnicze szkoły

zawodowe

Średnia dla Polski

Rozumienie tekstu 544 478 356 479

Kompetencje Matematyczne 528 477 470 470

Umiejętność Myślenia Naukowego 536 482 483 483

Jakość szkoły do której dany uczeń ma dostęp zależy przede wszystkim od miejsca zamieszkania ucznia oraz statusu społeczno majątkowego rodziców.

Dlaczego Jak 2 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty

Nakłady budżetowe na oświatę w Polsce przewyższają nakłady w większości krajów OECD

Według danych za rok 1998 nakłady budżetowe na oświatę w Polsce wynosiły 5,8% PKB podczas gdy ta sama liczba w OECD wynosiła średnio 5,1%.

Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie

Nakłady Budżetowe na Oświatę jako % PKB

012345678

Szw

ecj

a

No

wa

_Z

ela

nd

ia

Da

nia

Fin

lan

dia

US

A

No

rwe

gia

Au

str

ia

Fra

ncj

a

Po

lska

Po

rtu

ga

lia

Ka

na

da

Szw

ajc

ari

a

Isla

nd

ia

Be

lgia

His

zpa

nia

Wło

chy

Wlk

. Bry

tan

ia

Cze

chy

Nie

mcy

Wę

gry

Irla

nd

ia

Me

ksyk

Ko

rea

Au

str

alia

Ho

lan

dia

Lu

kse

mb

urg

Jap

on

ia

Gre

cja

Średnia OECD

Dlaczego Jak 3 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty

Udział nakładów na oświatę w wydatkach budżetowych ogółem jest wyższy niż w większości państw OECD

Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie (c.d.)

Nakłady budżetowe na oświatę jako % budżetu

n

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

Polska

Nowa

Zelan

dia

Norew

gia

Korea

Wlk.

Bry

tania

Szwajc

aria

Islan

dia

Irland

ia

Austra

lia

Kanad

a

Czech

y

Finlan

dia

Franc

ja

Holand

ia

Japo

nia

Niemcy

USA

Średnia dla państw OECD

Dlaczego Jak 4 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty

1. Zwiększyć rolę rodziców i uczniów:

2. Publiczna kontrola poprzez jawność

3. Decentralizacja kierowania oświatą i większa autonomia dla szkół

4. Zapewnić powszechność dobrej oświaty

5. Mądrze wydawać dostępne środki

Jak

Dlaczego Jak 5 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Zwiększyć rolę rodziców i uczniów

Zastąpić reformy wcielane co kilka lat szkołą, która rozwija się i poprawia na co dzień. W tym celu należy uelastycznić system oświaty by szybko i sprawnie odpowiadał na zmieniające się potrzeby uczniów i rodziców, zamiast czekać aż narastająca frustracja wywoła kolejną reformę.

Wyposażyć rodziców w kompetencje do nadzoru szkoły poprzez stworzenie Rad Nadzorczych Szkoły

Stworzyć mechanizmy finansowe promujące dobre szkoły, dobrych dyrektorów i dobrych nauczycieli

W starszych klasach gimnazjum oraz w całym liceum umożliwić wybór przedmiotów przez ucznia. Minimum programowe to minimum. Reszta to wolny wybór ucznia.

Umożliwić profilowanie klas w niektórych przedmiotach na klasy dla uczniów zaawansowanych i uczniów wymagających dodatkowej pomocy

Artykuł 48 Konstytucji R.P. „Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.”

+

Młodzież w demokratycznym społeczeństwie ma prawo uczyć się sama decydować o swoim losie.

Dlaczego Jak 6 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Publiczna kontrola jakości nauczania

Aby możliwa była publiczna kontrola oświaty a rodzice mogli dokonywać trafnych decyzji oświatowych musi polepszyć się jakość, zakres i dostępność informacji na temat oświaty:

Jawność wyników i finansów nauczania na poziomie państwa, województwa, powiatu, gminy, szkoły i klasy.

Jawna ocena jakości szkół przez uczniów poprzez coroczne udostępnienie przez każdą szkołę wyników anonimowego kwestionariusza „Ocena szkoły przez ucznia”

Upowszechnić obiektywne miary wyników nauczania takie jak standardowe testy

Zapewnić jawność procedur wyboru podręczników

Zapewnić udział polskich szkół w międzynarodowych testach i badaniach wiedzy i umiejętności uczniów

Dlaczego Jak 7 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Autonomia

Autonomia umożliwi sprawne zarządzanie szkołami i pozwoli na odzwierciedlenie różnorodności opinii i przekonań obywateli w programach nauczania. Dlatego należy przenieść środki i odpowiedzialność za decyzje tam gdzie są one rzeczywiście podejmowane i gdzie istnieją informacje potrzebne do ich podjęcia. Ponadto należy zastąpić debaty ideologiczne polityków z Warszawy możliwością edukowania dzieci zgodnie z przekonaniami lokalnych społeczności.

Przenieść decyzje o sposobie wydawania pieniędzy do szkół i samorządów

Zwiększyć udział samorządów, szkół, rodziców i uczniów w kształtowaniu programu nauczania

Przenieść odpowiedzialność za zatrudnianie i awansowanie nauczycieli do szkół

Odbiurokratyzować awans zawodowy nauczycieli

Decydować o płacach i innych warunkach zatrudnienia na poziomie szkoły (n.p. ilości godzin nauczania pracy)

Dzieci z ubogich rodzin są głównymi poszkodowanymi scentralizowanego systemu oświaty, który obniża jakość oświaty w imię równości. Są one bowiem skazane na szkoły, których jakość cierpi w wyniku tzw. „równania w dół”, a nigdy nie doświadczą korzyści prywatnych kursów i korepetycji.

Dlaczego Jak 8 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty

Koszty osobowe to 80-90 procent budżetu oświaty (bez inwestycji). W większości innych krajów liczba ta wynosi 60-70%

Za dużo wydajemy na pensje nie tych nauczycieli co potrzeba: mamy za mało nauczycieli licealnych, za dużo zaś w szkolnictwie podstawowym i zawodowym

Karta nauczyciela jest sprzeczna z autonomią szkół

Karta nauczyciela uniemożliwia dyrektorom i samorządom racjonalne zarządzanie

Udział kosztów osobowych w budżecie oświaty (bez szkolnictwa wyższego)

1980 59%

1985 60%

1990 79%

1992 83%

Dlaczego Jak 9 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Mądrze wydawać dostępne środki

Głównym kryterium alokacji środków publicznych na oświatę powinno być maksymalizowanie korzyści społecznych. Należy zwłaszcza:

rozpatrzyć proporcje pomiędzy nakładami na szkoły podstawowe i średnie a nakładami na nauczanie uniwersyteckie,

obniżyć obowiązkowy wiek rozpoczęcia nauczania,

zastąpić zakup podręczników przez uczniów odpłatnym wypożyczaniem podręczników ze szkoły

Dostosować korpus nauczycielski do struktury demograficznej uczniów

Dlaczego Jak 10 12 listopada 2005

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Zapewnić powszechność dobrej oświaty

Powszechny dostęp do dobrej oświaty umożliwi pełne wykorzystanie potencjału Polski i jej obywateli. Jest on konieczny aby zapewnić równość szans i uczynić naszą gospodarkę wydajniejszą.

Uczęszczanie do klas „zerowych” powinno być obowiązkowe w całej Polsce i finansowane z budżetu centralnego.

Ubogie dzieci z dobrymi wynikami w nauce powinny otrzymywać stypendia.

Należy powiązać pomoc społeczną dla rodziców z uczęszczaniem dzieci do szkoły.

Chcemy Polski w której każdy bez względu na pozycję społeczną i dochody rodziców jest w stanie własną pracą i wiedzą osiągnąć sukces.

Dlaczego Jak 11 12 listopada 2005