DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych, nr 2/2013

2

Wstęp redakcyjny... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Beata Malentowicz. Zaczarowani kolejny raz. Konkursy w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we

Wrocławiu w Roku Juliana TuwimaMMMMM..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Urszula Tobolska. Julian Tuwim (1 894-1 953) M jestem tylko łowcą słów, czujny i zasłuchany

wyszedłem w świat na łów.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 0

Elżbieta Szymańska. Miejsce biblioteki pedagogicznej w zmieniającej się przestrzeni edukacji

i informacji. Sprawozdanie z I Ogólnopolskiego Forum Bibliotek Pedagogicznych, Kraków,

1 3–1 4 czerwca 201 3 r. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Iwona Paluszkiewicz. Biblioteka w komórce. Subiektywna relacja z Międzynarodowej Konferencji

Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, 4-6.06.201 3 r. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Urszula Tobolska. Sieci współpracy i samokształcenia zgodnie z założeniami nowego systemu

wspomagania szkół. Refleksje ze szkolenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Małgorzata Grabowska. Screencast jako pomoc dydaktyczna dla nauczycielaMMMM..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Anna Pawełków, Urszula Tobolska. Aleksander hrabia Fredro (1 793-1 876). Propozycja metodyczna

dla gimnazjum.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Elżbieta Szymańska. 201 3 – rok zapomnianego wynalazcy ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Magdalena Pilińska. Moja pasja. W górach jest wszystko co kocham.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Edyta Wzorek. Adnotowana bibliografia nabytków biblioteki pedagogicznej w Wałbrzychu.

Styczeń 201 3 – maj 201 3... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Agnieszka Nawrocka. Pani Jadwiga Borsukiewicz. Bibliotekarz z pasją... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Anna Mikos. Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej. Filia w Jeleniej Górze... . . 72

Julia Keplinger. Wrocław jakiego nie znamy .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

Anna Sitarek. Sztuka i piękno. Biografia intelektualna Jacka Malczewskiego.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Anna Sitarek. TUTAJ i TAM. Dwa światy, dwie przestrzenie Wisławy Szymborskiej.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81

Barbara Rdzanek. Minęło już 60 lat... Biblioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Ewa Bochynek. Szkoła w wałbrzyskim szpitalu. Współpraca z biblioteką pedagogiczną

w Wałbrzychu... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Urszula Tobolska. Szkoła przyszpitalna – metody pracy. Zestawienie bibliograficzne... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Julita Kruszka. Zespół samokształceniowy nauczycieli bibliotekarzy powiatu górowskiego.... . . . . . . . . . . . . . . . 1 03

Ewa Bochynek. Wałbrzyska stokrotka. Rekomendacja książki Daisy Hochberg von Pless

pt. Taniec na wulkanie... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 09

Lucyna Kurowska-Trudzik. Realizacja procesu wspomagania szkół i placówek oświatowych.

Rozmowę z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu przeprowadziła

Urszula Tobolska... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 1 2

3

DOLNOSLĄSKI INFORMATOR BIBLIOTEK

PEDAGOGICZNYCH

Półrocznik ukazuje się w wersji

elektronicznej od 201 2 roku.

ISSN 2299-2936.

Wydawca: Dolnośląska Bibl ioteka

Pedagogiczna, ul. Worcella 25-27,

50-448 Wrocław, reprezentowany przez

dyrektora Lucynę Kurowską-Trudzik.

Adres e-mail Redakcji :

[email protected] ;

tel . (71 ) 377 28 26.

Skład redakcyjny:

Redaktor naczelna:

Urszula Tobolska; adres e-mail :

u. [email protected]

Zastępca redaktora:

Lidia Soszyńska; adres e-mail :

l [email protected]

Opracowanie graficzne:

Alina Dyrek; adres e-mail :

[email protected]

Korekta:

Anna Pawełków; adres e-mail :

[email protected]

Magdalena Pil ińska; adres e-mail :

m.pi l [email protected]

Redakcja zastrzega sobie prawo

do dokonania koniecznych zmian utworu,

wynikających z opracowania redakcyjnego oraz

zwielokrotnienia techniką cyfrową.4

Przedstawiam Państwu drugi w roku 201 3 numer e-biuletynu

Dolnośląski Informator Bibl iotek Pedagogicznych. Minister-

stwo Edukacji Narodowej przygotowało plan rozwoju dla pol-

skiej edukacji na najbl iższe lata. Koncepcja ta nie pominęła

bibl iotekarstwa. Od lutego 201 3 r. uprawomocniło się Rozpo-

rządzenie MEN w sprawie szczegółowych zasad działania

publicznych bibl iotek pedagogicznych. Pojawiły się nowe

perspektywy pracy pedagogicznej nauczyciela bibliote-

karza.

Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu włączyła

się z nieukrywaną przyjemnością w obchody jubileuszowe

Roku Tuwima i zorganizowała konkurs pt. Zaczarowany

świat wierszy Juliana Tuwima. Była to sama przyjemność

słuchania bardzo młodych interpretatorów wierszy wybitnego

liryka. W biuletynie umieszczono działania Bibl ioteki honoru-

jące jego twórczość. Przedstawiła je Beata Malentowicz.

Z kolei pasje i dorobek twórczy autora Kwiatów Polskich

przybliżyła Urszula Tobolska. Biograficzny rys powstał

w oparciu o autorski tekst znakomitego poety.

Bibl ioteki pedagogiczne pozytywnie wyróżniają się na tle in-

nych typów bibl iotek. Cechuje je kreowanie wspólnych kie-

runków działań i zacieśnianie współpracy. Ela Szymańska -

uczestniczka konferencji w Krakowie w całości poświęconej

problematyce bibl iotek pedagogicznych - przytoczyła głosem

prelegentów ciekawe inicjatywy bibliotek pedagogicznych

w zmieniającej się przestrzeni edukacyjnej , w tym ważny

głos placówki wrocławskiej.

Wśród użytkowników bibl iotek pedagogicznych Dolnego Ślą-

ska panuje przekonanie, że placówki stają się dla nich wiary-

godnym miejscem zdobywania informacji . I tak jest w istocie.

Bibl ioteki najpierw obserwują zmiany zachodzące w środowi-

sku edukacyjnym, a potem dostosowują swą aktywność do

5

oczekiwań użytkowników. To można rzec - waru-

nek gwarantujący ich sukces. Czy przyszłością bi-

bl iotek pedagogicznych może być biblioteka wM

komórce? Na to pytanie spróbowała odpowie-

dzieć Iwona Paluszkiewicz z placówki wrocław-

skiej, która zainteresowała czytelników

subiektywną relacją z międzynarodowej konferen-

cj i odbywającej się w Łodzi.

Choć gruntowna przebudowa polskiej edukacji

miała miejsce w 1 999 roku, to można odnieść

wrażenie, że edukacja w Polsce jest w stadium

permanentnej reformy. Obecnie wprowadzane

zmiany po raz kolejny koncentrują się na potrze-

bach szkoły. Pomocnym w tym procesie ma być

nowy system doskonalenia nauczyciel i , który

zmierza w kierunku większej podmiotowości

i zwiększaniu wpływu szkoły na rodzaj otrzymy-

wanego wsparcia. Efektywność jego realizacji ma

zapewnić wprowadzenie dwóch nowatorskich

form działań rozwojowych: wdrożenie rocznego

planu wspomagania szkoły oraz sieci współ-

pracy i samokształcenia. W szkoleniu dla kan-

dydatów na koordynatorów sieci współpracy

i samokształcenia uczestniczyła Urszula Tobolska,

a w artykule przedstawiła refleksje z trzydniowych

warsztatów.

Małgosia Grabowska przedstawia możliwość na-

grania tzw. screencastu , czyl i zapisu czynności

wykonywanych na ekranie komputera. Możliwość

zapisania w postaci fi lmu wszystkiego, co dzieje

się na ekranie komputera można wykorzystać na

wiele sposobów. Próbuje pokazać to nasza kole-

żanka z placówki we Wrocławiu.

Proponuję artykuły, które zwiększają dostępność

czytelników do treści edukacyjnych. Autorki Ur-

szula Tobolska i Anna Pawełków przybliżają po-

stać Aleksandra hrabiego Fredry - najlepszego

polskiego komediopisarza. W roku 201 3 przy-

pada 220. rocznica jego urodzin. I choć czasy,

w których tworzył, wydają się dziś bardzo odległe,

to komedie jego cieszą się niesłabnącą popular-

nością. Ponadczasowa jest zwłaszcza ich tematy-

ka i umiejętnie dobrany humor. Propozycja auto-

rek może być inspiracją dla nauczyciel i real izują-

cych na lekcji języka polskiego zagadnienia

dotyczące życia i twórczości komediopisarza. Za-

proponowano scenariusz lekcji i materiały pomoc-

nicze: rozbudowane kalendarium życia poety,

krzyżówkę oraz test ze znajomości treści lektury

„Zemsty”.

Rok 201 3 jest również poświęcony pamięci kolej-

nego wybitnego Polaka. Druga wojna światowa

uniemożliwiła pełny rozkwit jego talentu. Mogę za-

ryzykować twierdzenie, że gdyby nie lata okupacji ,

zostałby kandydatem do nagrody Nobla. Metoda

wymyślona przez niego ma kluczowe znaczenie

dla światowej elektroniki. To dzięki jego wynalaz-

kowi funkcjonują urządzenia, w których znajdują

się układy z krzemu - telewizorów, komputerów,

zegarków kwarcowych itp. Ze strony rodaków

spotkało go jednak zapomnienie. I dopiero dzięki

gronu pasjonatów jego talentu udało się doprowa-

dzić, że rok 201 3 jest poświęcony polskiemu che-

mikowi. Cieszę się, że możemy na łamach

naszego pisma przypomnieć - za sprawą Eli Szy-

mańskiej - zapomnianego, a dla większości nie-

znanego wynalazcę Jana Czochralskiego.

Magdalena Pil ińska opisała swoją ciekawą pasję,

nadającą wartość jej życiu. To góry – przepiękne

o każdej porze dnia i roku. Wędrówka po nich

sprawia, że nawet w tym samym miejscu i na tym

samym szlaku można znaleźć coś nowego, coś

dla siebie. A jak już staniemy na szczycie, może-

my się sycić przepięknymi widokami. Zachęcam

do przeczytania, co góry proponują naszej kole-

żance, a Państwa do odkrywania własnych uzdol-

nień i dzielenia się nimi.

W centrum uwagi pracowników Bibl ioteki znajduje

się czytelnik, dlatego ich działania zmierzają do

możliwie najlepszego zaspokojenia potrzeb infor-

macyjnych czytelników. Współcześnie, na naszych

oczach, zmienia się kl ient bibl iotek pedagogicz-

nych, w dużym stopniu oczekujący dostępu do in-

formacji o publikacjach poszczególnych bibl iotek.

Przedstawiona w artykule Edyty Wzorek adnoto-

wana bibliografia nabytków jest interesującą

propozycją wzbogacenia warsztatu metodycznego

nauczyciela. W proponowanym przez autorkę spi-

sie l iteratury ujęto nowości z pedagogiki, psycho-

logi i , socjologi i i inne.

Nie uwzględniono lokalizacji proponowanych no-

wości we wszystkich bibl iotekach sieci dolnoślą-

skich bibl iotek pedagogicznych, a jedynie placówki

wałbrzyskiej. Adnotacje do biuletynu nabytków ge-

nerowano z autopsji bądź korzystano z opisów ze

stron internetowych (z podaniem źródła adnotacji).

W artykule wzięto jedynie wyimek obszernego ze-

stawienia, które można przejrzeć na stronie

http: //www.dbp.wroc.pl/bibl ioteki/walbrzych/ima-

ges/bibl ioteka/Wykaz%20nabytkow%205.pdf.

W bieżącym numerze przedstawiam dzięki

Agnieszce Nawrockiej postać pani Zofii Borsu-

kiewicz z placówki świdnickiej. To osoba, która na

zawsze pozostanie wzorem bibl iotekarza z powo-

łania, odważnego w słowach i niezależnego

w czynach, mającego na względzie przede

wszystkim dobro Bibl ioteki, jej czytelników i pra-

cowników.

W czwartym numerze biuletynu przedstawiam syl-

wetkę naszej koleżanki – Anny Mikos, która pra-

cuje w fi l i i Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedagogicznej

w Jeleniej Górze. Ania, którą w pracy interesuje

technologia informacyjna, prywatnie posiada wiele

ciekawych pasji .

Wraz z Anną Sitarek z placówki jeleniogórskiej

możemy wstąpić w swoistą czasoprzestrzeń wy-

pełnianą przez sztukę. Pani Anna przybliża nam

sposób opisywania świata według Wisławy

Szymborskiej i Jacka Malczewskiego. W pierw-

szym artykule zostajemy oczarowani osobą Jacka

Malczewskiego - malarza, który pozostawił po so-

bie najwięcejW autoportretów. Swoista to propo-

zycja lekturowa - biografia intelektualna wg Danuty

Kudelskiej. Malczewski był jednym z wybitnych

uczniów Jana Matejki. Choć Matejko widział

w Malczewskim kontynuatora jego sztuki, stało się

inaczej. Uczeń postanowił pójść własną ścieżką.

Malczewski był przede wszystkim malarzem ludz-

kiej twarzy. Przyjęłam zaproszenie wejścia w świat

sztuki i obejrzałam przepiękne obrazy Jacka Mal-

czewskiego – najbardziej znanego i naj lepiej roz-

poznawalnego malarza z epoki Młodej Polski

(http: //www.pinakoteka.zascianek.pl/Malczewski-

_J/Index.htm).

W 201 3 roku minął rok od śmierci Wisławy Szym-

borskiej. Noblistka należała do osób, które nie-

chętnie udzielały się publicznie. Poetka wolała

zostać tajemnicą, nigdy do końca nie zgłębioną.

Choć niezupełnieW bo jednak jakaś część poka-

zania Szymborskiej, została zrealizowana. Udało

się to dwóm paniom – Annie Bikont i Joannie

Szczęsnej. My też nie możemy patrzeć na biogra-

fię Wisławy Szymborskiej z dystansu. Subtelnie

skraca go czytelnikom Anna Sitarek.

Aktywne, ciekawe zajęcia to skuteczna edukacja.

Wie o tym Julia Keplinger – najmłodsza autorka e-

biuletynu. Uczestnicząc w projekcie edukacyjnym

w gimnazjum, do którego uczęszcza, postanowiła

swym kolegom przybliżyć Wrocław z dawnych lat.

Czytelnicy naszego pisma mają również tę niepo-

wtarzalną okazję poznania – jak zapewnia autorka

– Wrocławia jakiego nie znamy.

W ubiegłym roku minęło 60 lat działalności Bi-

blioteki Pedagogicznej w Jeleniej Górze. Czas

jubileuszowy skłania do powrotu pamięcią do po-

czątków, które przypadły na trudne lata powojen-

ne, kiedy to w wyzwolonej Jeleniej Górze zaczęto

dopiero organizować oświatę. Bibl ioteka powstała

z myślą o nauczycielach. Jej zadaniem była po-

moc w zakresie uzupełniania ich kwalifikacji zawo-

dowych i real izacji zadań dydaktyczno-

wychowawczych w szkołach. Placówkę opisuje

Barbara Rdzanek.

Współpraca między Zespołem Szkół Specjal-

nych w Wałbrzychu a biblioteką pedagogiczną

w Wałbrzychu trwa już dobrych kilka lat. Dokład-

nie w 2008 roku doprecyzowano obszary wzajem-

6

nego współdziałania. Początkowo skupiono się na

dostarczaniu do szkoły zamówionych przez na-

uczyciel i egzemplarzy książek. Ciekawy wątek

współpracy opisuje Ewa Bochynek z placówki

wałbrzyskiej.

Pozytywny wizerunek bibl ioteki ma istotne zna-

czenie. Inicjowanie działań promujących zbiory to

zamieszczanie streszczeń wydawanych pozycji ,

dzięki czemu czytelnik dotrze do literatury lub

sporządzanie zestawień bibl iograficznych. Urszula

Tobolska przygotowała zestawienie bibliogra-

ficzne, którego treścią są metody pracy

w szkole przyszpitalnej lub sanatoryjnej . Źró-

dłami informacji stanowiącymi sedno zestawienia

bibl iograficznego są wybrane z zasobów DBP we

Wrocławiu oraz sieci bibl iotek pedagogicznych

Dolnego Śląska książki i artykuły z czasopism.

W 201 3 roku mija 35 lat od zainicjowania prac ze-

społu samokształceniowego bibliotekarzy po-

wiatu górowskiego. Działalność tego rodzaju

grupy nauczyciel i rozpoczęła się w 1 978 roku. Do-

skonalenie nauczyciel i-bibl iotekarzy bibl iotek

szkolnych w powiecie górowskim sięga jednak

zdecydowanie lat wcześniejszych. Informacje

o pracy zespołów przedstawiła Jul ita Kruszka

z Bibl ioteki Pedagogicznej w Górze.

Rok 201 3 w województwie dolnośląskim został

ogłoszony Rokiem Księżnej Daisy. Kim była Da-

isy, zwana Stokrotką, która związała swe życie

z ziemią wałbrzyską i jej mieszkańcami? Chcąc

odpowiedzieć na to pytanie warto zapoznać się

z lekturami, które ukazały się niedawno albo zo-

stały wznowione, a opisują niezwykłe życie boha-

terki roku. Do przeczytania jednej z nich zachęca

Ewa Bochynek. Jest nią Taniec na wulkanie au-

torstwa samej księżnej Daisy Hochberg von

Pless.

Przed nami rok szkolny 201 3/201 4. Inicjujemy ko-

lejne działania, które mają służyć środowisku edu-

kacyjnemu, czytelnikom oraz rozwojowi

zawodowemu każdego z nas. Do rozmowy nume-

ru zaprosiłam dyrektor DBP panią Lucynę Kurow-

ską-Trudzik. Tym razem spojrzymy na

Dolnośląską Bibliotekę Pedagogiczną we Wro-

cławiu jako placówkę wspomagającą rozwój

szkół. Mimo może pewnych zmian metod – cel

nie zmienia się. Jest nim wspieranie nauczyciel i

w realizacji ich zadań. Nowe możliwości uściśla

rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad

działania publicznych bibl iotek pedagogicznych

z dnia 28 lutego 201 3 roku. Niektóre zapisy roz-

porządzenia przyczynią się do wzmocnienia rol i

tych placówek i poszerzenia zakresu oddziaływa-

nia na środowiska związane z edukacją.

Choć bibl ioteki patrzą na świat każda ze swojego

punktu widzenia, to jednak nie zmienia to praw-

dziwej postaci rzeczy. Ważne jest, że przy spoj-

rzeniu nawet z innej perspektywy, widok pozostaje

taki sam. Życzę miłej lektury naszego e-biuletynu.

Tematem kolejnego numeru chciałabym przedsta-

wić różne przestrzenie pracy bibliotek pedago-

gicznych . Zainteresowanych publikowaniem

artykułów zapraszam do współpracy. U progu no-

wego roku szkolnego życzę, aby Państwa za-

angażowanie w pracy było źródłem satysfakcji

i spełnienia zawodowego.

Redaktor naczelna

Urszula Tobolska

7

Beata Malentowicz

Nauczyciel bibl iotekarz

Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna

we Wrocławiu

ZACZAROWANI KOLEJNY RAZ

konkursy w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wroławiu

w Roku Juliana Tuwima

W 201 3 roku przypadają sześćdziesiąta rocznica śmierci i stulecie poetyckiego debiutu Juliana Tuwima.

Obie rocznice stanowią okazję do oddania hołdu Julianowi Tuwimowi - poecie, który kształtował język, wy-

obraźnię i społeczną wrażliwość wielu pokoleń Polaków, ucząc ich zarazem poczucia humoru i ukazując

optymizm codziennego życia. Rok ten został ogłoszony przez Sejm Rzeczpospolitej - Rokiem Juliana Tuwi-

ma.

W Dolnośląskiej Bibl iotece Pedagogicznej we

Wrocławiu podjęto wiele zadań aby uczcić tę

rocznicę. Największym wyzwaniem było zorgani-

zowanie konkursu „Zaczarowany świat wierszy

Juliana Tuwima” adresowanego do najmłod-

szych: uczniów szkoły podstawowej oraz wycho-

wanków przedszkola. Do współpracy zaproszono

bibl ioteki pedagogiczne z całego województwa

dolnośląskiego.

W lutym 201 3 roku konkurs został ogłoszony.

Uczniowie klas 4 i 5 zostal i zaproszeni do recytacji

wierszy poety, uczniowie klas 0-3 miel i wykonać

pracę plastyczną ilustrującą utwory Jul iana Tuwi-

ma, a wychowankowie przedszkoli zaprezentować

scenkę dramową inspirowaną jego poezją.

Do konkursu zgłosiło się w wyznaczonym terminie

1 59 placówek z całego województwa. Pierwszy

etap konkursu przeprowadzono w przedszkolach

i szkołach. Zwycięzcy tych edycji przeszl i do etapu

drugiego, który odbywał się w wytypowanych Bi-

bl iotekach Pedagogicznych w: Bolesławcu, Dzier-

żoniowie, Głogowie, Górze, Legnicy, Lubaniu,

Lubinie, Świdnicy, Wałbrzychu, Wrocławiu, Zgo-

rzelcu i Złotoryi.

W Dolnośląskiej Bibl iotece Pedagogicznej we

Wrocławiu konkursy odbyły się w czerwcu br. Bi-

bl iotekę „opanowały” dzieci i od razu podbiły serca

pracowników DBP. Znakomita interpretacja wspa-

niałych wierszy Jul iana Tuwima, pomysłowe prace

plastyczne uczniów szkół podstawowych oraz nie-

zwykłe scenki inspirowane poezją poety wykona-

ne przez dzieci z przedszkoli , przeniosły dorosłych

w niezapomniany „zaczarowany świat” dzieciń-

Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka pedagogicznw we Wrocławiu

8

stwa.

Do konkursu recytatorskiego przystąpiło we Wro-

cławiu 21 uczestników. Jury oceniało: stopień opa-

nowania tekstu, dykcję, właściwe tempo mówienia,

umiejętności interpretacyjne, ogólne wrażenie ar-

tystyczne.

Konkurs przebiegał na bardzo wysokim poziomie

i do finału wojewódzkiego przeszło pięcioro

uczniów z jednakową liczbą punktów.

Natomiast w konkursie plastycznym brało udział 25

prac. Jury oceniało: zgodność z tematyką konkur-

su, pomysłowość i oryginalność pracy, technikę

wykonania, ogólne wrażenie artystyczne. Trudno

było wśród bardzo ciekawych prac wybrać tę naj-

lepszą i dlatego do finału wojewódzkiego przeszło

siedem prac z jednakową liczbą punktów.

Z kolei w konkursie na scenkę dramową inspiro-

waną twórczością poety przystąpiło dziewięć grup

przedszkolnych. Jury oceniało: przekaz treści

utworu, właściwe tempo mówienia, formę i sposób

przekazu oraz ogólne wrażenie artystyczne. Kon-

kurs był niezwykle wyrównany i do finału woje-

wódzkiego przeszły trzy zespoły z jednakową

liczbą punktów.

Z niecierpl iwością wszyscy czekają na wojewódz-

ki etap konkursu , który odbędzie się w paździer-

niku 201 3 roku, a zwycięzcy spotkają się na

uroczystej Gali Konkursowej, na której zostaną

wręczone nagrody i wyróżnienia. Jednak najwięk-

szą nagrodą będzie ponowne spotkanie z dziećmi

iW zaczarowanym światem wierszy Jul iana Tuwi-

ma.

W Roku Juliana Tuwima Dolnośląska Bibl ioteka

Pedagogiczna we Wrocławiu zaproponowała także

konkurs dla uczniów wyższych klas: „Jul ian Tuwim

- zaklinacz słów”. Jest to konkurs z zakresu wiedzy

o życiu i twórczości Jul iana Tuwima: specjalnie

przygotowana krzyżówka oraz pytania konkursowe

w wersji tradycyjnej do wykorzystania przez na-

uczyciel i oraz w formie interaktywnej, dostępnej na

platformie edukacyjnej DBPMoodle. Na platformie

dostępna jest także wystawa multimedialna „Rok

201 3 - rokiem Juliana Tuwima - o życiu i twórczo-

ści poety”. Zainteresowani tematem znajdą tam

prezentację materiałów o życiu i twórczości Jul iana

Tuwima, wspomnienia o nim i jego dziele oraz pro-

pozycje scenariuszy zajęć, utwory do poczytania

i posłuchania.

kontakt z autorem:

[email protected]




9

Lata dziecięce i młodość (1 894–1 91 5)

Jul ian Tuwim urodził się 1 3 września 1 894 r. w Ło-

dzi w mieszczańskiej rodzinie zasymilowanych

Żydów. Sześć lat później urodziła się jego siostra

Irena, późniejsza tłumaczka Kubusia Puchatka

i Chatki Puchatka. Ojciec Izydor Tuwim był urzęd-

nikiem bankowy znał ki lka języków obcych. Mat-

ka, Adela z Krukowskich, była córką właściciela

drukarni. Jego dziadek Leon Krukowski drukował

pierwsze w Łodzi polskie pismo Dziennik Łódzki.

Rok 201 3 został ogłoszony Rokiem Juliana Tuwima, poety, twórcy piosenek i kabaretowych monologów

i scenek, autora wierszy dla dzieci, tłumacza, bibliofila i kolekcjonera. Poniższy rys biograficzny powstał

w oparciu o autorski tekst Juliana Tuwima Pisma prozą [Tuwim, Julian. Pisma prozą. Oprac. Janusz

Stradecki. Warszawa 1 964. Pierwodruk: „Wiadomości Literackie” 1 936 nr 1 1 ] i inne źródła wymienione

w proponowanym przez autorkę zestawieniu.

Urszula Tobolska



we Wrocławiu

JULIAN TUWIM (1 894-1 953)

M jestem tylko łowcą słów, czujny i zasłuchany wyszedłem w świat na łów

1 0

Matka po śmierci męża (1 935) przeżyła załamanie

psychiczne i próbowała popełnić samobójstwo.

Przebywała w szpitalu dla psychicznie chorych

w Otwocku. Podczas jego likwidacji w 1 942 r. zo-

stała zastrzelona przez Niemców.

W domu Tuwimów rozmawiano po polsku. Jak

mówił sam poeta : „w języku żydowskim pisać nie

mogę, gdyż ani go nie znam, ani nie znałem, ani

sami, aż wreszcie, napakowawszy calichloricum

do rurki metalowej, zacząłem rozgrzewać ją nad

świecą. Nagle – trach – wybuch – szczęście, że

sobie tylko rękę poszarpałem i poparzyłem. Szczę-

ście w ogóle, że cały dom przy ulicy Andrzeja nie

wyleciał kiedyś w powietrze”.

„Po chemii przyszła mechanika. Maszynki się bu-

dowało. Ale nie według jakichś planów, wzorów,

nie z gotowych części, jakie teraz we wspaniałych

pudłach sprzedają („Mécano”). Znowu na wariata,

na „a nuż!”, na fantazję. Pudełko od cygar, pałecz-

ka, deseczka, śrubka, kółko, drucik, gumka, sznu-

rek, korbka, tu wkręcić, tam zaczepić, tutaj

połączyć – i wreszcie maszynka działa, to znaczy:

kółko się kręci, a patyczek uderza o deseczkę. Ale

po co? Nie wiadomo do dziś”.

„Następny okres: magia. W małym plecionym ko-

szyczku zacząłem gromadzić jakieś dziwaczne in-

strumenciki, flaszeczki z kolorowymi płynami,

kamyki, krzemienie, koral iki , muszelki, diabl i wie-

dzą co. Bo to nawet nie były te skromne aparaciki

i sztuczki magiczne, jakie dziś z czułością oglądam

na maluśkiej wystawie sklepu czarodziejskiego

przy ulicy Chmielnej. Zebranie kilkunastu takich

sztuczek w koszyczku i bawienie nimi kolegów lub

znajomych dziewczynek byłoby całkiem zrozumia-

łe. Ale o to właśnie chodzi, że moje przedmioty nie

działały. To ja działałem, ja podejrzewałem je

o właściwości magiczne – w dalszym ciągu, jak

przy doświadczeniach chemicznych, oczekując cu-

du.

Przez pewien czas zbierałem zioła lekarskie, przy-

woziłem do miasta z łąk inowłodzkich miętę, rutę,

macierzankę, dziewannę, suszyłem, w torebki

układałem. Nikt się tym nie leczył. Więc po co?

dlaczego? Chyba dlatego, „że zielone, że majowe

i że niepotrzebne”.

Wspomnienia z dzieciństwa zostały jednak zdomi-

nowane przez traumatyczne doświadczenia zwią-

zane ze znamieniem na policzku. Chłopcu

dokuczano z tego powodu w szkole, uważając go

11

w domu nigdy nie słyszałem”. Rodzice przyszłego

poety byli bardzo tolerancyjni wobec syna. Pozwa-

lal i mu niemal na wszystko. Po ojcu Julek odzie-

dziczył zdolności do języków, po matce miłość do

polskiej poezji „Wto, że stałem się poetą, Jej

przede wszystkim zawdzięczam”. Ona recytowała

mu najpiękniejsze polskie wiersze. Była wielką mi-

łośniczką poezji Mickiewicza, Słowackiego, Asny-

ka. W specjalnym albumie zapisywała ulubione

utwory. Jul ian Tuwim wspomina: „książek dziecin-

nych miałem zawsze mnóstwo. Był w domu Przy-

jaciel Dzieci i Moje Pisemko, były czerwone

kwadratowe książki Przyjaciela, co miesiąc tom”.

Młody Tuwim uczył się w Państwowym Gimnazjum

Realnym im. Romanowych w Łodzi. Wspomina:

„W lutym r. 1 911 miałem lat szesnaście i pół, byłem

uczniem klasy szóstej (zostałem w niej potem na

drugi rok) i uczyłem się straszl iwie źle; W z piątej

klasy do szóstej miałem np. tzw. „dryndę” (po-

prawkę) W z geografi i”. Fakt ten nie jest jednak

odnotowany w histori i szkoły. W szkole znany był

z humoru i pomysłowości, i jak wspominała go Ire-

na Tuwim – siostra poety „Julek rozsadzał jak dy-

namitem szarość i ubóstwo naszego życia”.

Po swoich rodzicach Tuwim odziedziczył zamiło-

wanie do przedmiotów humanistycznych, z tych

zdobywał dobre stopnie. Nieco gorzej było z przyj-

mowaniem wiedzy z zakresu przedmiotów ścisłych

W „tępota moja matematyczna była nieomal upior-

na”.

Ciekawostką jest, że Tuwim interesował się przy-

rodą, astronomią i magią. Prowadził domowe la-

boratorium, w którym robił doświadczenia

chemiczne. Tuwim pisał o sobie: „I nagle coś mi do

głowy strzel i ło, że jestem z powołania chemikiem.

Zacząłem robić dziwne rzeczy. Najpierw skromnie:

mieszałem proszek do zębów z pianą mydlaną,

stearynę z atramentem, farbkę kuchenną z octem.

Potem od rzemyczka do nożyczka – ubijałem

w moździerzu saletrę z siarką, lycopodium z wę-

glem, a u wuja aptekarza kradłem co się dało

i wszystko kręciłem, rozcierałem, oblewałem kwa-

za odmieńca. Matka dostrzegała w znamieniu sy-

na przekleństwo losu i za wszelką cenę czyniła

starania usunięcia znamienia, jednak nikt z leka-

rzy nie chciał podjąć się zabiegu. Prawdopodob-

nie defekt ten był przyczyną, dla którego bardzo

dużo czasu spędzał w domu. Spędzał ten czas na

penetrowaniu różnych encyklopedii i słowników.

Notował np. brzmienia różnych słów w najbardziej

egzotycznych językach świata. Dzięki temu rozwi-

nął swe lingwistyczne zainteresowania. „Zaczął

się bzik l ingwistyczny, o którym najwięcej mogę

powiedzieć, gdyż pozostały mi po nim własną mo-

ją ręką pisane dokumenty: ki lka kajetów treści zu-

pełnie fantastycznej. Mam je właśnie przed sobą.

Co stronica, to pstrokate rojowisko słów w setkach

egzotycznych języków W„hałas ludów, confetti

słowników”. Notowałem to wszystko bez ładu i po-

rządku, czerpiąc z dzieł podróżniczych, etnogra-

ficznych i językoznawczych, branych

z wypożyczalni i bibl ioteki szkolnej. WJuż sobie

tam zapisałem, że żywica po malajsku zwie się

„damar”, głowa po dahomejsku „afo”, rybak po ja-

kucku „bałyksyt”, piekło na Tahiti „tiahobu”, stru-

myk po botokudzku „natu”, kwiat po

staroamerykańsku „szoczitl”, a świnia po maoryj-

sku „puaka”W ale niechaj obok tych tysięcy migo-

tl iwych dźwięków zalśnią nowe, jeszcze

osobliwsze, jeszcze dalsze i starsze! . . . ”.

W gimnazjum zaczął pisać pierwsze wiersze. Pi-

sał je w sekrecie. . . i zamykał w szufladzie. Być

może pozostałoby to tajemnicą, gdyby nie zagu-

biony kluczyk do szuflady. Konieczność wezwania

ślusarza odkryła sekret.

Kiedy miał ok. 1 1 lat na ul icach Łodzi rozpoczęły

się rewolucyjne walki. Strajki wybuchały także

w łódzkich gimnazjach, gdzie uczniowie upominali

się o możliwość nauki po polsku. Tuwim na wy-

raźne życzenie matki, nie przystąpił do buntu, co

z kolei dla strajkujących kolegów oznaczało zdra-

dę. Po rewolucj i 1 905 r. , kiedy to w mieście robiło

się zbyt niebezpiecznie, rodzina Tuwimów musiała

opuścić miasto. Na pewien czas schroniła się we

Wrocławiu.

Mały Jul ian prawie każde wakacje spędzał w Ino-

włodzu nad Pil icą. Miejsce to stało się dla niego

źródłem wielu inspiracj i poetyckich. Własne wier-

sze zaczął pisać od 1 911 r. pod wpływem fascyna-

cj i twórczością Staffa. Tak odnotował: „I zaczął się

szał. Czytałem Staffa przed snem i natychmiast po

obudzeniu, w szkole i na wizytach, bo brałem ze

sobą jego tomiki i recytowałem pannom oraz kole-

gom. Żaden podręcznik szkolny nie doszedł do te-

go stanu postrzępienia, co niebieskie tomiki we

Lwowie u Połonieckiego wydane. Wszystko poszło

w kąt: nastąpiło królowanie Staffa”. Wkrótce po-

prosił o opinię swojego pisania samego mistrza.

Ten nie chcąc zniechęcać młodego poetę, stwier-

dził, że jego miotanie się i rozterki są jak „czyhanie

na swego Boga”. Tuwim zapamiętał ten zwrot, po

kilku latach stał się on tytułem pierwszego tomu

jego wierszy.

„W tym samym mniej więcej okresie nauczyłem się

esperanta. Tłumaczyłem potem Staffa (od tego za-

częła się nasza listowna znajomość) i Słowackie-

go”. Na język esperanto przełożył wiersz Leopolda

Staffa W jesiennym słońcu, a potem kolejne wier-

sze ukochanego przez niego poety. Na esperanto

przekładał jeszcze Słowackiego, Tetmajera, Rim-

bauda, co w wydaniu książkowym ukazało się

w zbiorze zatytułowanym Versajoj propraj kaj tra-

dukitaj w 1 956 r. Staffa nikt wówczas nawet nie

znał. To dopiero Tuwim rozpowszechnił jego twór-

czość. Był zafascynowany nie tylko talentem Le-

opolda Staffa, a także poetami francuskimi.

Szczególnym szacunkiem darzył Aleksandra

Puszkina.

Osobiście Staffa poznał dopiero w 1 91 3 r. Po spo-

tkaniu Tuwim czuł się uskrzydlony. To uczucie było

tak mocne, że ani pierwsze niepowodzenia po-

etyckie, ani problemy z wydawcami, którzy nie

miel i ochoty na publikowanie wierszy Tuwima, nie

były w stanie zakłócić jego pasji tworzenia poezji .

Utwór zatytułowany Prośba okazał się na tyle in-

teresujący, że w roku 1 91 3 został opublikowany na

łamach Kuriera Warszawskiego. Ten jednak wiersz

poeta podpisał inicjałami St. M. , pod którymi kryło

1 2

1 3

się imię i nazwisko jego przyszłej żony Stefanii

Marchew, którą poznał w 1 91 2 r. Znajomość ta

przerodziła się w głębokie uczucie, inspirujące po-

etę do napisania cyklu wierszy miłosnych. Ich ślub

odbył się w Łodzi 30 kwietnia 1 91 9 r. Żona Tuwi-

ma w ówczesnym środowisku artystycznym ucho-

dziła za jedną z najpiękniejszych kobiet. Z jej

powodu Tuwim musiał nawet zakończyć przyjaźń

z Kazimierzem Wierzyńskim, który był w Stefanii

mocno zakochany.

Poezja stała się jego żywiołem, obowiązkowość

i humor nie opuszczały go. Nawet wtedy, gdy od

Bolesława Leśmiana – kolejnego, obok Staffa,

uwielbianego poetę – otrzymał przygniatającą opi-

nię na temat swej twórczości. Leśmian nie pozo-

stawiał złudzeń Tuwimowi, uważając jego

twórczość za złą.

Rzecz ciekawa, że te same wiersze po kilku latach

wydane w pierwszym poetyckim tomiku Czyhanie

na Boga, wzbudziły już u Leśmiana ogromny

aplauz. Tak wspomina spotkanie z Leśmianem:

W„Panie! – woła rozradowany [Leśmian] – Panie!

Przecież to cudowne! A Tuwim na to W„Panu się

doprawdy podoba? A przecież to te same wiersze,

które panu wtedy w Łodzi zostawiłem do przeczy-

taniaW”. Leśmian zawstydzony przyznał się, że

wcześniej nie zajrzał do żadnego wiersza Tuwima,

a Tuwim w prostocie swojego serca wybaczył Le-

śmianowi tę niedelikatność.

Dzięki matce nawiązał kontakt z redakcją Nowego

Kuriera Łódzkiego, w którym publikował wiersze

(jeszcze przed zdaniem matury) pod pseudoni-

mem Roch Pekiński.

Po zdaniu matury w 1 91 4 r. rozpoczął pracę jako

tłumacz literatury rosyjskiej. Mimo wybuchu I woj-

ny światowej w Łodzi działały kabarety i teatrzyki

rewiowe, toczyło się życie l iterackie. Tuwim stał się

bardzo aktywnym jego członkiem. Pod pseudoni-

mem Roch Pekiński pisał teksty do kabaretów.

Nawiązał współpracę z kabaretem Bi-Ba-Bo.

Pisał utwory dla teatrzyków rewiowych, przystoso-

wywał na scenę fel ietony m. in. rosyjskich satyry-

ków. Z czasem zarzucił esperanto, natomiast

przystąpił do tłumaczenia utworów pisarzy obcych

na język polski. W 1 91 5 r. dał przekład dramatu D.

Mereszkowskiego pt. Car Paweł I . Już wtedy ogar-

nęła Tuwima pasja poznania l iteratury rosyjskiej,

której stał się jej największym popularyzatorem

w Polsce. Stawał się coraz bardziej popularny.

Był wrażliwy na krzywdę ludzką i upokorzenie,

może też, że sam był poniżany. Właściwie każda

organizowana akcja społeczna mogła l iczyć na je-

go poparcie. Żadnej jednak organizacji nie udało

Fotografia Stefanii z 1 922 r.

Źródło: http: //muzeumliteratury.pl/tuwim-i-stefa-

nia-legenda-tych-lat/tych-lat/

Młodzieńcze zdjęcie poety ok. 1 91 3 r.

Źródło: http: //www.zwoje-

scrol ls.com/zwoje38/text01 p.htm

się uczynić z niego aktywnego działacza.

W latach młodzieńczych Tuwim zafascynowany

był katol icyzmem. Ta fascynacja zaowocowała kil-

koma wierszami rel igi jnymi, jak „Jeszcze się kie-

dyś rozsmucę, Jeszcze do Ciebie powrócę,

Chrystusie. . . ” czy „Rozpięty na ramionach Jak so-

kół na niebie. Chrystusie, Synu Boga, Spójrz pro-

szę na ziemięW”

Zaś o uwielbieniu postacią Chopina pisał tak:

„Chopin był największym wstrząsem artystycznym,

jakiego doznałem. Uwielbienie dla Chopina wciąż

rosło i nadal rośnie, uważam Go za najcudowniej-

sze zjawisko nie tylko w dziejach polskiej poezji ,

ale w ogóle sztuki wszechświatowej. I gdyby się

nagle zjawił jakiś wielki i straszny kontroler

i oświadczył, że na początku w. XIX los nazbyt

hojnie obdarzył tę ziemię genialnymi twórcami i że

teraz trzeba kogoś „wybierać” – wybrałbym bez

wahania! Oddałbym natychmiast: Mickiewicza –

z rozpaczą, Słowackiego – z żalem, a tuzin Kra-

sińskich za jednego Chopina. Sam nie grając, ży-

wię dla Chopina to uczucie, które tylko rel igią

nazwać można”.

Pobyt w Warszawie (1 91 6–1 939)

W 1 91 6 r. przeniósł się do Warszawy, z zamiarem

podjęcia studiów. Matka widziała w nim przyszłego

lekarza albo prawnika. Uważała, że poezja, którą

interesował się jej syn, nie da mu gwarancji boga-

tego życia. Pod presją rodziców rozpoczął studio-

wanie prawa na Uniwersytecie Warszawskim,

którego zresztą nie ukończył. Szybko okazało się,

że ten kierunek kompletnie go nie interesuje. Po-

tem podjął jeszcze studia polonistyczne, gdzie wy-

stępował na organizowanych przez uniwersyteckie

Koło Polonistów wieczorach autorskich. Na tych

studiach też nie zdołał się utrzymać.

W trakcie studiów rozpoczął współpracę z akade-

mickim miesięcznikiem Pro Arte et Studio. Tam

ukazywały się jego wiersze. Tam też w minimal-

nym nakładzie akademickim w 1 91 8 r. ukazał się

jego wiersz pt. Wiosna, który wywołał histeryczną

wręcz reakcję odbiorców. Ruszyła na niego lawina

ataków. Oskarżano go o gorszenie młodzieży i po-

zbawienie piękna poezji . Ale może dzięki tej sen-

sacji Warszawa poznała Tuwima.

W połowie 1 91 8 r. czterech z początkujących po-

etów : Antoni Słonimski, Tadeusz Raabe, Jan Le-

choń i Jul ian Tuwim wymyśliło Picadora – otwarty

klub poetów. Miejscem spotkań, w którym można

było posłuchać recytacji ich wierszy była kawiarnia

Pod Picadorem. Przyjaciele Picadorczycy porów-

nywali debiut Tuwima do debiutu samego Adama

Mickiewicza, uważając, ze to Tuwim przejmie berło

księcia po znakomitym Mickiewiczu. Właśnie jako

księcia poetów okrzyknęli Tuwima.

Tuwim był si lnie związany ze środowiskiem satyry-

ków, współtworzył słynny kabaret w kawiarni l ite-

rackiej „Pod Picadorem”, a następnie był

współzałożycielem kabaretu Qui pro Quo. Nawią-

zał współpracę z kabaretami Miraż i Czarny Kot

i z innymi, których w okresie międzywojennym po-

wstawało wyjątkowo dużo. Dostarczał im teksty,

scenki kabaretowe, dowcipy itp. Już w połowie

1 91 9 r. był sławnym i rozchwytywanym autorem.

Zrezygnował ze studiów, gdyż coraz więcej pienię-

dzy przynosiło mu pisanie tekstów do kabaretów.

Z Qui pro Quo współpracował do 1 931 r. , prawie

przez cały czas jego istnienia. Miał z kabaretem

spisaną umowę, według której nie wolno mu było

oddawać nikomu własnych utworów. Wyjątkiem

były jedynie teksty spektakl i teatralnych.

Miał niesamowitą łatwość pisania. Pisał dowcipy

kabaretowe oparte na humorze żydowskim (tzw.

szmoncesy), l iryczne piosenki (śpiewane przez ak-

torki, jak Hanka Ordonówna), czy pisanie tekstów

do prowadzenia kabaretów (tzw. konferansjerkę).

Podpisywał się ki lkudziesięcioma pseudonimami:

J. Wim, dr Pietraszek, Peer. W jego numerach wy-

stępowali naj lepsi aktorzy przedwojennego kaba-

retu. Kabaret dawał program co miesiąc, dlatego

potrzebne wciąż były nowe utwory. Niestety, bar-

dzo wiele z tych tekstów przepadło, gdyż Tuwim

nie przywiązywał do tej twórczości wielkiej wagi.

Dostawał jedynie za to dobre pieniądze. Sam uwa-

żał, że poezja dawała mu sławę, a kabaret pienią-

dze.

Upamiętnił się jako znany bibl iofi l , a także namięt-

ny kolekcjoner ciekawostek l iterackich, kalambu-

rów, czy krótkich tekstów, w rodzaju: pchła –

owad, który zszedł na psy. Zbieracz wszelkich

osobliwości - od absolutnych unikatów, jak doku-

menty wojskowe, czy cenne rękopisy pisarzy i po-

l ityków - po różne bibeloty i szpargały, broszury

o dziwnych treściach. Wierzył w zabobony i w de-

mony. Ukazało się nawet kilka broszur poświęco-

nych zabobonom, jak: Czary i czarty polskie,

Tajemnice amuletów i tal izmanów. Drugim tema-

tem, który go absorbował, były szczury. Tuwima

pociągała intel igencja tych zwierząt. Zgromadził

nawet szczurologiczną bibl iotekę, która jednak

przepadła w czasie wojny. Ciekawostką jest, że

kolekcja szczurologiczna Tuwima słynna była

wśród antykwariuszy w całej Europie, którzy od-

kładali dla niego najbardziej osobliwe książki, nie

tylko o wspomnianej tematyce, lecz także każdą

broszurę o osobliwej treści.

To jego słowa: „Zbieractwo moje poszło od pierw-

szej chwil i po l ini i kolekcjonowania curiosów, dzi-

wactw, osobliwości. Nie nęcą mnie wspaniałe,

luksusowe wydawnictwa, piękne oprawy, numero-

wane egzemplarze itp. okazy książek „estetycz-

nych” i „artystycznych”. Mijam obojętnie

gwiazdkowe wystawy księgarni, pełne salono-

wych, albumowych „prezentów” i bibelotów, potra-

fię natomiast długie godziny poświęcić grzebaniu

w makulaturze, śród której zawsze wyłowię jakiś

„smaczny” druczek”. WDiabły, czary, wiedźmy,

antychrysty, trucizny, cuda, opętani, dokumenty

głupoty i okrucieństwa, stary humor, prowincjonal-

ne powieści sprzed wieku, ulotne pisemka nie-

zwykłej treści, całe groteskowe panopticum

dziejów kultury – oto nieskończona dziedzina me-

go kolekcjonerstwa”.

W 1 91 9 r. ukazał się miesięcznik poetycki o na-

zwie Skamander. Tuwim redagował w nim dział

poezji . Ponadto współpracował z pismami saty-

rycznymi: Cyrul ik Warszawski i Szpilki . Od nazwy

miesięcznika powstała grupa poetycka. Do ska-

mandrytów należeli Jan Lechoń, Antoni Słonimski,

Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz.

Skamandryci opiewali codzienność, tłum, miasto.

Pisal i dla prostych, zwykłych ludzi, używając czę-

sto potocznego języka. Skamandryci zawładnęli

poezją polską w całym dwudziestoleciu międzywo-

jennym. W Skamanderze publikowali też m. in.

Witkacy, Witold Gombrowicz i Bruno Schulz.

Tuwim aktywnie uczestniczył w życiu l iterackim

kraju. Należał również, obok wspomnianego Ska-

mandra, do ugrupowania Futurystów Polskich,

współpracował z czasopismem ekspresjonistów

Zdrój, jak też z Wiadomościami Literackimi (naj-

ważniejszym pismem kulturalno-społecznym Dwu-

dziestolecia Międzywojennego). Od początku był

jednym z fi larów tygodnika, gdzie publikował naj-

ważniejsze swoje wiersze i artykuły. Zajmował się

też mniej poważnym zajęciem. Prowadził tam ru-

brykę „Camera obscura”. Gromadził w niej frag-

menty artykułów, wyszperane w innych gazetach,

a zawierające różne błędy językowe, czy sensacje.

Zwykle dokładał od siebie jakiś dowcipny komen-

tarz. To przysparzało mu jednak wielu nieprzyja-

ciół.

Był też członkiem i założycielem Związku Artystów

i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS). Sprzyjający

i zafascynowany Józefem Piłsudskim, pracował

w jego Biurze Prasowym, napisał też wiersz po-

święcony naczelnemu wodzu pt. Józef Piłsudski.

Przestał go wielbić dopiero po I I wojnie światowej.

Marszałka utożsamiano z niepodległością. Rów-

nież wspomniane wyżej pismo satyryczne Cyrul ik

Warszawski od początku było pismem pro mar-

szałkowskim.

Po pierwszym tomiku wierszy Tuwima – wspo-

mnianym już – „Czyhanie na Boga” (1 91 8), wyszły

kolejne: Sokrates tańczący (przełom 1 91 9/1 920),

Siódma jesień (1 921 ), a w 1 923 r. Poezji tom

czwarty. Pomiędzy tomikami własnych wierszy pu-

bl ikował przekłady poetów rosyjskich. A potem

ukazywały się kolejne jego tomy wierszy, jak: Sło-

wa we krwi (1 926), Rzecz czarnoleska (1 929),

1 5

w 1 932 r. Bibl ia cygańska i inne wiersze.

Kiedy w 1 931 r. przestał istnieć kabaret Qui pro

Quo Tuwim, Fryderyk Jarosy i Marian Hemar

założyl i własny kabaret o nazwie Banda. Po roku

złączyli się z prawdziwym Teatrem Polskim

Arnolda Szyfmana. W Teatrze Polskim Tuwim

zajmował się wyborem i przystosowywaniem

tekstów na scenę, jak: Zemsta nietoperza

Johanna Straussa, Rewizor Mikołaja Gogola

i wiele innych. Po plajcie kabaretu Banda

pojawiały się jeszcze inne, lecz już z mniejszym

powodzeniem.

Tuwim próbował ciągle czegoś nowego. Nie udało

mu się jednak zaistnieć ani w fi lmie, ani w Polskim

Radiu. Wspierał młodych poetów, podobnie jak on

kiedyś był wspierany przez Staffa i Leśmiana. Nie

ustawał w swych pasjach bibl iofi la i szperacza-

naukowca. Efektem była kolejna książka

z dziedziny, którą zbadał Polski słownik pijacki

i antologia bachiczna.

W 1 934 r. ukazała się książka pt. Jarmark rymów,

w której zebrał żarty kabaretowe, satyry i piosenki

z lat 1 91 4-1 934.

Wówczas pojawiły się u niego pierwsze

symptomy choroby, zwanej agorafobią (lęk przed

przebywaniem na otwartej przestrzeni). Nałożyły

się jeszcze na to problemy rodzinne, najpierw

śmierć ojca (1 935 r.), a potem choroba psychiczna

matki.

Od choroby uciekał w pracę. Do wybuchu I I wojny

światowej Tuwim dużo tworzył, działał w Związku

Literatów Polskich. W 1 935 r. powstał cykl wierszy

zatytułowany Z wierszy o państwie. Polska według

Tuwima była państwem nietolerancyjnym. Rok

później w 1 936 r. powstał wybitny poemat

satyryczny Bal w Operze – groteskowa wizja

Polski. Utwór krążył po Warszawie w tzw. drugim

obiegu i z uwagi na cenzurę, ukazał się dopiero po

dziesięciu latach, tj . w 1 946 r.

W 1 936 r. wydaje też kolejne tomiki wierszy pt.

Treść gorejąca. Potem ukazują się jeszcze:

kolejny tom Wierszy wybranych, antologia Cztery

wieki fraszki polskiej, a także artykuły do Pegaz

dęba, czyl i panopticum poetyckie. Panopticum

poetyckie stało się zbiorem kuriozów

językoznawczych. Znacznie więcej rzeczy

pozostało w sferze projektów poety.

Wtedy dał się poznać Tuwim jako autor wierszy

dla dzieci. Sam autor objaśniał, że dowcip tak go

rozsadza, iż musi dać upust pisząc książeczki dla

dzieci. Utwory dla dzieci pojawiły się po raz

pierwszy w 1 935 r. , były to m. in. : Lokomotywa,

Abecadło, Słoń Trąbalski, Bambo, Ptasie radio,

Pan Tralal iński i in. Wiersze przepełnione były

humorem i dowcipem.

W kraju nie obyło się bez antytuwimowskich wy-

stąpień. Przeciwnicy Tuwima przypisując mu wro-

gie nastawienie do państwa, domagali się palenia

jego książek. Na szczęście do tego nie doszło, ale

zbliżała się inna katastrofa – I I wojna światowa.

Założony w 1 939 r. przez Kazimierza Krukowskie-

go – aktora, piosenkarza i konferansjera, prywat-

nie kuzyna Ireny i Jul iana własny teatr Ali Baba –

powitał wojnę premierą rewii Pakty i fakty. Jednak

Jul ian Tuwim, ok. 1 930

Źródło: http: //www.tuwim.org/index.php?s=1 3

1 6

w obliczu wojny żarty o Hitlerze i słabości nie-

mieckiej armii nie były w ogóle śmieszne.

Życie poza Polską (1 939–1 946)

We wrześniu 1 939 r. wraz z żoną opuścił

Warszawę. Ważne dla poety utwory zostały

zapakowane do wielkiej walizy, która okazała się

jednak zbyt duża. Zmuszony był zakopać ją w

piwnicy domu jednego ze swoich

współpracowników z „Wiadomości Literackich”.

Przez Rumunię i Włochy dotarł do Paryża. Tam

spotkał się ze swoimi kolegami, też emigrantami:

Antonim Słonimskim, Janem Lechoniem,

Mieczysławem Grydzewskim i Kazimierzem

Wierzyńskim. Polscy poeci spotykali się w jednej z

paryskich kawiarni. Nastrój tych spotkań był raczej

smutny, przepełniony poczuciem klęski. Omawial i

oni powstanie nowych Wiadomości Literackich. Te

zaczęły się ukazywać w Paryżu w 1 940 r.

Nazywały się Wiadomości Polskie Polityczne i

Literackie. W Paryżu na ochotnika zgłosił się do

wojska. Lecz od komisj i lekarskiej otrzymał

niezdolność do służby wojskowej. Wydawało się,

że to właśnie tu przetrwa wojnę, jednak w obliczu

kapitulacj i Francji , zmuszony był uciekać dalej.

Europa stawała się niebezpieczna dla

żydowskiego poety. Tuwim, razem z Lechoniem,

udali się najpierw do Portugali i , a następnie do

Brazyli i . Tam spotkali się z Kazimierzem

Wierzyńskim. Cały czas Tuwimowie czekali na

wizę do USA.

W Brazyli i po okresie apati i twórczej, zaczął pisać

poemat Kwiaty polskie. To najważniejszy w

twórczości Tuwima utwór. Po otrzymaniu wizy

wyjechał do Nowego Jorku. Tam kontynuował

pisanie Kwiatów polskich. Dzieło pisał też po

powrocie do kraju w 1 946 r. Poemat powstawał do

ostatnich dni życia poety, nie został jednak

ukończony. Mieszkając w Ameryce poeta

publikował swoją twórczość w Nowej Polsce i

Robotniku.

Podczas pobytu na emigracji nastąpił rozpad

poetyckiej grupy „Skamander”. Prawdopodobną

przyczyną takiego stanu rzeczy, były sympatie

Tuwima do Związku Radzieckiego. Zamiłowań

tych nie podzielal i inni członkowie grupy. Na za-

wsze rozpadła się przyjaźń z Lechoniem, trwająca

ponad 25 lat. W ślad za nim kolejni i znajomi wy-

powiadali Tuwimowi przyjaźń. Tuwim nie był

w Ameryce szczęśliwy, tęsknił za rodzinnym do-

mem i chciał po zakończeniu wojny wrócić do kra-

ju. Marzyła mu się Polska w sojuszu ze Związkiem

Radzieckim. Marzyły mu się zdrowe dobrosą-

siedzkie stosunki z tym krajem bez nienawiści

i uprzedzeń. Od najmłodszych lat był sympatykiem

Rosji , darząc miłością rosyjską literaturę i był jej

doskonałym tłumaczem.

Powrót do Polski (1 946–1 953)

Na emigracji nie opuszczało go poczucie winy za

to, że nie uczestniczy w walce narodu. Mówił:

„Gnał mnie i pędził strach przed dostaniem się

w ręce Niemców. Gdybym nie był Żydem skaza-

nym na obóz koncentracyjny, wróciłbym z Francji

do Warszawy”. W drodze do Brazyli i tak pisał do

swojej siostry: „Niech tylko zjawi się pierwsza

Notatka sporządzona przez Jul iana Tuwima. Opisuje drogę, którą po-

eta i jego żona Stefania przebyli w 1 939 roku, uciekając z kraju po

wybuchu I I wojny światowej.

Źródło: http: //www.tuwim.org/pages_htm/galeriazdjec.htm

1 7

możliwość powrotu do Polski (choćby sowieckiej,

byle nie niemieckiej), a wrócę natychmiast. Nie

mam najmniejszego zamiaru urządzić się (choćby

jak najlepiej) gdziekolwiek poza Polską”.

W czerwcu 1 946 r. wraz z żoną powrócił do War-

szawy. Podczas powstania warszawskiego część

wielkiego księgozbioru Tuwima posłużyła do bu-

dowy barykady. W tym samym roku Tuwimowie

adoptowali dziewczynkę o imieniu Ewa, której ro-

dzice zginęl i podczas wojny. Tuwim był bardzo

z niej dumny i kochał jak własne dziecko.

Od razu włączył się w życie kulturalne kraju. W je-

go liryce pojawiły się pochwały życia w odrodzo-

nym kraju, sam uczestniczył w trudach odbudowy

stol icy. Szybko uświadomił sobie, że ukochana

Polska, do której powrócił, nie jest taką, jaką sobie

wymarzył. I choć na zewnątrz wyglądało tak, jakby

przez ówczesne władze stał się osobą uprzywile-

jowaną. Opinia ta była dla niego krzywdząca. Mi-

mo, że nazwano go poetą państwowym, to

prawdą jest, że po powrocie do kraju do swojej

śmierci napisał zaledwie kilkanaście wierszy. To

najlepiej świadczy o jego stosunku do ówczesnych

władz. Lubił powtarzać, że „pisanie wierszy jest

u niego „funkcją fizjologiczną”, tylko częściowo od

niego zależną. Dwa razy „zatkały się jego otwory

poetyckie”: w ostatnich latach przed wojną, gdy

najbardziej nękali go rodzimi nacjonaliści i zaraz

po powrocie” 1 .

Opuszczona posiadłość w Aninie, którą państwo

Tuwimowie rzekomo otrzymali od władz, nie była

darowizną, lecz przez nich kupiona.

Tuwim był autorem tekstu, który odczytał na au-

diencji u prezydenta Bolesława Bieruta, prosząc

w nim o ułaskawienie czekających na egzekucję

żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Bierut przy-

chyli ł się do jego prośby. Jeden z nich uratowany

Tadeusz Januszewski kierował działem rękopisów

warszawskiego Muzeum Literatury i wydał m. in.

ki lkanaście tomów pism Tuwima.

W 1 947 r. otrzymał stanowisko kierownika arty-

stycznego Teatru Nowego. Funkcję tę sprawował

przez trzy lata. W ostatnich latach życia Tuwim, jak

podałam wyżej, stworzył niewiele wierszy. Pisał je-

dynie na zamówienie bl iskich sobie ludzi i redak-

torów różnych pism, potrzebujących wierszy na

rocznicowe okazje. Jedynie pasja tłumaczenia po-

ezji z języków obcych nie opuściła go do końca

życia. Zajmował się też zbieraniem kuriozalnych

przypadków literackich, które publikował na ła-

mach miesięcznika Problemy, w cyklu noszącym

tytuł „Cicer cum Caule”, czyl i Groch z kapustą.

Pod tym samym tytułem został wydany po śmierci

poety.

W 1 948 r. został przewodniczącym Komitetu Jubi-

leuszowego ku czci Leopolda Staffa i współredak-

torem Księgi pamiątkowej ku czci poety. Na

łamach Odrodzenia wydał drukiem artykuł pt.

O moim Staffie, w którym opisuje dzieje swej przy-

jaźni z wybitnym mistrzem.

W tym samym roku Tuwim wyjechał do Moskwy

na zaproszenie Związku Pisarzy Radzieckich, aby

wziąć udział w uroczystości pierwszomajowej.

Zaczął chorować na żołądek. Mimo to wziął udział

w Kongresie Intelektual istów w Obronie Pokoju we

Wrocławiu w sierpniu 1 948 r. Było to spotkanie ra-

dzieckich i polskich komunistów. Na kongresie po-

znał m. in. Pabla Picasso i wielu innych twórców.

W 1 949 r. poeta otrzymał tytuł doktora honoris

causa Uniwersytetu Łódzkiego, nagrodę literacką

miasta Łodzi oraz odznaczony został Orderem

Sztandaru Pracy pierwszej klasy.

W marcu 1 949 r. dolegl iwości żołądkowe zmusiły

Tuwima do poddania się operacji .

Objął mecenatem szkołę w Inowłodzu, która z za-

łożonego przez niego Funduszu im. Adeli Tuwim

otrzymała bibl iotekę i pomoce naukowe.

Zmarł 27 grudnia 1 953 r. na atak serca w zako-

1 8

1 . Januszewski, Tadeusz. Zmieniony chytrze przez krętaczy.

Gazeta Wyborcza” 1 994, nr 21 3, s. 1 4.

Wybrana literatura przedmiotu (nie zawiera materiałów metodycznych i utworów poety). Dolnośląska

Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu zawiera bogaty zbiór materiałów metodycznych. Dla nauczycieli

biblioteka prowadzi usługę bezpłatnego skanowania artykułów. Zapraszamy do korzystania ze zbiorów

biblioteki.

DZIEŁA ZWARTE1 . Dunin, Janusz. WBi - Ba - Bo i gdzie indziej : o humorze i satyrze z Miastałodzi od Rozbickiego do Tuwima. Łódź :

Wydawnictwo Łódzkie, 1 966.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 54366)

2. Głowiński, Michał. Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 962.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 41 324, P 41 323)

3. Grydzewski, Mieczysław. Listy do Tuwima i Lechonia (1940-1943) . Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 986.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 511 73)

4. Hutnikiewicz, Artur. Portrety i szkice literackie. Warszawa [etc. ] : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1 976.

Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej

5. Księgi humoru polskiego : od Kasprowicza do Tuwima. [Cz. 4]. Wybór tekstów Tadeusz Chróścielewski, Helena Karwacka,

Edward Kozikowski. Łódź : Wydaw. Łódzkie, 1 968.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (P 35933/IV)

6. Łazarczyk, Bohdan. Sztuka translatorska Juliana Tuwima : przekłady z poezji rosyjskiej. Wrocław : Zakład Narodowy im.

Ossolińskich, 1 979.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 65946)

7. Marx, Jan. Skamandryci : [Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz, Antoni Słonimski, Jan Lechoń,

Stanisław Baliński]. Warszawa : "Alfa", 1 993.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (P 1 6461 8)

8. Matywiecki, Piotr. Twarz Tuwima. Warszawa : Wydawnictwo W.A.B 2007.


9. Nawarecki, Aleksander. Rzeczy i marzenia : studia o wyobraźni poetyckiej skamandrytów. Katowice : "Śląsk", 1 993. Od harfy

do megafonu. Muzyka w poezji Jul iana Tuwima, s. 71 -98.


1 0. Nawarecki, Aleksander. Rzeczy i marzenia : studia o wyobraźni poetyckiej skamandrytów. Katowice : "Śląsk", 1 993.

Postscriptum : "Kwiaty polskie", graty polskie, s. 1 59-1 65.


1 1 . Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży : pisarze, książki, serie, ilustratorzy, przegląd bibliograficzny. Red. Krystyna

Kuliczkowska, Barbara Tylicka. Wyd. 2. Warszawa : "Wiedza Powszechna", 1 984.


1 2. Rozmowy z Tuwimem. Oprac. Tadeusz Januszewski. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe Semper, 1 994.


1 3. Sawicka, Jadwiga. "Filozofia słowa" Juliana Tuwima. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1 974.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 87043, P 86994)

1 9

piańskim ośrodku ZAIKS-u Halama. Pochowany

został w Alei Zasłużonych na Powązkach w War-

szawie.

Cyprian Kamil Norwid napisał:

„Dwie tylko rzeczy nie przeminą – dobroć

i wiersze sercem tkane, być może chodzą po

szkle boso, lecz pamięć o nich pozostanie”.

Jestem przekonana, że pamięć o wielkim poecie

i prostodusznym człowieku, jakim był Jul ian Tu-

wim, pozostanie w naszej pamięci.

1 4. Sawicka, Jadwiga. Julian Tuwim. Warszawa : Wiedza Powszechna, 1 986.


1 5. Skamandryci [Film]. Cz.2. Scen. i real iz. Tomasz Wilde. Warszawa : Telewizja Polska S. A. ; MEN, 1 995.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (Vd 60/I I )

1 6. Sinielnikoff, Roxana. Ze studiów nad językiem Juliana Tuwima. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1 968.


1 7. Staff, Leopold. Z tysiącem serdeczności. . . : korespondencja z lat 1911-1953 [Leopold Staff, Julian Tuwim]. Oprac. Tadeusz

Januszewski, I rena Maciejewska, Janusz Stradecki. Warszawa : PIW, 1 974.


1 8. Stradecki, Janusz. Julian Tuwim : bibliografia. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 959.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (A 11 5404)

1 9. Stradecki, Janusz. O Julianie Tuwimie 1894-1953 : poradnik bibliograficzny. Wyd. 2 rozsz. i uzup. Warszawa : BN, 1 969.


20. Stradecki, Janusz : Wkręgu Skamandra. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 977.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 08860, P 1 08857)

21 . Tokarz, Bożena. Mit literacki : od mitu rzeczywistości do zmiany substancji poetyckiej. Katowice : Śląsk, 1 983.

Książka zawiera rozdziały, m. in. : mit rzeczywistości w poezji Tuwima.


22. Warneńska, Monika. Warsztat czarodzieja. Łódź : Wydaw. Łódzkie, 1 975.


ARTYKUŁY Z CZASOPISM1 . Dorosz, Beata. Jul ian Tuwim : [bibl iografia analityczna podmiotowo - przedmiotowa]. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 984, nr 2,

s. 53-58.

2. Hurwic, Jozef. Jul ian Tuwim jako uczony i miłośnik nauk ścisłych : wspomnienia z okazji 1 00. rocznicy urodzin. „Nauka” 1 996,

nr 1 , s. 1 93-1 97.

3. Kempa, Andrzej. Świat książek Jul iana Tuwima : w setną rocznicę urodzin poety. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 994, nr 9,

s. 35-37.

4. Low, Ryszard. Jul ian Tuwim : w kręgu hebrajskim. „Literatura na Świecie” 1 992, nr 5/6, s. 376-379.

5. Matuszewski, Ryszard. "Będę ja pierwszy w Polsce futurystą" : wokół problemów twórczości Jul iana Tuwima. „Miesięcznik

Literacki” 1 983, nr 3, s. 52-64.

6. Mosler-Kowalczyk, Ewa. Jul ian Tuwim - setna rocznica urodzin poety. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 994, nr 9, s. 29-30.

7. Rychlewski, Marcin. Tuwim kontra Ważyk, czyl i "Oniegin" w służbie socjal izmu. „Polonistyka” 2000, nr 6, s. 347-352.

8. Rymkiewicz, Anna. Nie tylko Skamander. „Guliwer” 2004, nr 1 , s. 54-57.

9. Sadkowski, Wacław. Leśmian i Tuwim w przekładach Langera. „Literatura na Świecie” 2000, nr 1 2, s. 322-325.

1 0. Sinielnikoff, Romana. Język listów do przyjaciół - pisarzy Jul iana Tuwima. „Poradnik Językowy” 1 991 , z. 9/1 0, s. 353-360.

11 . Skiba, Elżbieta. Przepytywanka dla wielbiciel i twórczości Jul iana Tuwima. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 995, nr 1 , s. 26-28.

1 2. Szewczyk, Katarzyna. "I trwać w uporze" : Jul ian Tuwim o poecie i poezji . „Polonistyka” 2000, nr 2, s. 1 03-1 07.

1 3. Tuwim, Jul ian. To było w Łodzi : [wspomnienia poety o początkach znajomości z Leopoldem Staffem]. „Guliwer” 1 993,

nr 1 , s. 41 -42.

1 4. Wiatr, Aneta. Expres Tuwim. „Twórczość” 2001 , nr 5, s. 41 -53.

1 5. Wójcicka, Elżbieta. Pasje i namiętności Jul iana Tuwima: scenariusz spotkania. „Bibl ioteka w Szkole” 1 999, nr 4, s. 1 2-1 4.

1 6. Zawodniak, Mariusz. Socrealistyczna palinodia : "Jamby polityczne" Jul iana Tuwima. „Pamiętnik Literacki” 1 995, z. 3,

s. 35-43.

1 7. Ziółkowska-Sobecka, Marta. Świat dziecka w poezji Jul iana Tuwima. „Wychowanie w Przedszkolu” 1 994, nr 1 0, s. 579-586.

Kontakt z autorem:[email protected]

20

Elżbieta Szymańska



we Wrocławiu

MIEJSCE BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ

W ZMIENIAJĄCEJ SIĘ

PRZESTRZENI EDUKACJI I INFORMACJI

sprawozdanie z I Ogólnopolskiego Forum Bibliotek Pedagogicznych,

Kraków, 1 3–1 4 czerwca 201 3 r.

W dniach 1 3-1 4 czerwca 201 3 r. w Krakowie odbyło się I Ogólnopolskie Forum Bibliotek Pedagogicznych.

Organizatorami tego przedsięwzięcia były: goszcząca forumowiczów Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka

im. Hugona Kołłątaja w Krakowie oraz Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu m.

KEN w Krakowie.

Organizatorzy podkreślal i , że było to pierwsze te-

go typu wydarzenie w kraju poświęcone w całości

problematyce bibl iotek pedagogicznych. Jedno-

cześnie inicjatorzy konferencji zakładają cyklicz-

ność tych bibl iotekarskich spotkań. Wśród celów,

jakie postawiono Forum, były między innymi:

- prezentowanie oferty usług bibl iotek pedago-

gicznych w zmieniającej się przestrzeni edukacyj-

nej

- propagowanie dobrych praktyk oraz nowator-

skich sposobów pracy z czytelnikiem

- forum jako miejsce wymiany doświadczeń, za-

cieśniania współpracy oraz wypracowywania

wspólnych kierunków działań

Tematem przewodnim pierwszego spotkania było

Miejsce biblioteki pedagogicznej w zmieniają-

cej się przestrzeni edukacji i informacji . Zjazd

zgromadził praktyków oraz teoretyków bibl ioteko-

znawstwa z całej Polski. Największy jednak pro-

cent uczestników stanowil i nauczyciele bibl ioteka-

rze, głównie z bibl iotek pedagogicznych. Cieka-

wym pomysłem było przygotowanie przez

organizatorów mapy Polski, na której zaznaczono

miejsca, z których przybyli forumowicze. Najsi l-

niejszą reprezentację miały województwa połu-

Mapa uczestników I OFBP.

Źródło:

http: //www.pbw.edu.pl/images/stories/Konferencja/mapaIOFBP. jpg

21

Centrum Doskonalenia Nauczyciel i w tekście Bi-

blioteka Pedagogiczna wobec przemian kultury

czytania w Europie skupił się na problemach dzi-

siejszego czytelnictwa. Jego zdaniem czytamy na-

główki artykułów, reklamy, które przyciągają wzrok,

natomiast potrzebne nam materiały skanujemy.

Działania te nazwał nawet „skanokulturą”. Swobo-

da publikacji w Internecie, wszechobecne e-booki,

czytniki przynoszą też problemy związane z cyto-

waniami publikacji . Zdaniem prelegenta, wciąż po-

trzebne są kampanie promujące czytelnictwo.

Godnym polecenia jest akcja Cityreads, gdy całe

miasto czyta tę samą książkę. Wrocław może się

dopisać na listę miast, które uczestniczyły w City-

reads, gdy w ubiegłym 201 2 roku wspólnie czytal i-

śmy Pana Tadeusza.

Sylwia Czachorowska z Warmińsko-Mazurskiej Bi-

bl ioteki Pedagogicznej w Olsztynie już tytułem

swego referatu zadała pytanie Czy biblioteka pe-

dagogiczna jest (jeszcze) potrzebna nauczycie-

lom? Według prelegentki szukając na nie

odpowiedzi należy zastanowić się nad potrzebami

i oczekiwaniami dzisiejszych nauczyciel i wobec bi-

bl ioteki pedagogicznej. Referentka rozważała

myśl: Czy w świetle nowego rozporządzenia nie

należałoby pomyśleć nad powołaniem w bi-

bliotece wydziału wspomagania edukacji? Za-

uważalne jest bowiem obniżenie poziomu edukacji

(studenci bez zażenowania stwierdzają, że pracę

licencjacką, czy magisterską napisal i bez korzy-

stania z książek). Konieczny jest więc powrót do

„mody na czytanie”. Jak zauważyła autorka refera-

tu nauczyciele od bibl iotek pedagogicznych ocze-

kują bogatych i aktualnych zbiorów, dostępu do

baz, fachowej pomocy oraz kompleksowego

wsparcia.

Prof. dr hab. Uniwersytetu Wrocławskiego Krzysz-

tof Walczak, pełniący również funkcję dyrektora

Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, przedstawił

referat Biblioteka pedagogiczna i jej rola

w przestrzeni regionalnej i lokalnej . Podkreśl i ł

rolę bibl iotek pedagogicznych, które w mniejszych

miejscowościach są jedynymi placówkami o na-

dniowo-wschodniej Polski, jednak nie brakowało

bibl iotekarzy z Gdańska, Olsztyna, Gorzowa Wiel-

kopolskiego.

Jako pierwsza przemawiała dr hab. prof. Uniwer-

sytetu Pedagogicznego – Hanna Batorowska.

W swym wystąpieniu, którego tematem była Bi-

blioteka Ośrodkiem Pedagogiki Informacyjnej ,

prelegentka zwróciła uwagę na rolę bibl iotek

w kształceniu dojrzałości informacyjnej użytkowni-

ków. Oprócz konieczności samokształcenia i sa-

moświadomości czytelników, jej zdaniem, ważna

staje się kwestia odpowiedzialności w posługiwa-

niu się informacją.

Kolejnym referentem była dr Renata Piotrowska

z Instytutu Informacji Naukowej i Bibl iotekoznaw-

stwa Uniwersytetu Wrocławskiego. W swym wy-

kładzie Biblioteki pedagogiczne mentorami

edukacji medialnej i informacyjnej nawiązała do

nowego rozporządzenia regulującego obowiązki

bibl iotek pedagogicznych. Główna myśl jej wystą-

pienia koncentrowała się na rol i mentora edukacji

medialnej i informacyjnej. Aby pełnić właściwie to

zadanie należy wprowadzić zasadę indywidualne-

go podejścia dla każdej szkoły, z którą bibl ioteka

współpracuje. Wypracowanie dobrego wzorca po-

zwoli na rozpropagowanie idei współpracy z na-

uczycielami przedmiotowcami.

Dr Sławomir Iwasiów z Zachodniopomorskiego

Czytelnia Pedagogicznej Bibl ioteki Wojewódzkiej im. Hugona

Kołłątaja w Krakowie goszcząca I Ogólnopolskie Forum Bibl iotek

Pedagogicznych

Źródło: http: //www.pbw.edu.pl/o-nas/galeria/1 ofbp/1 8-1 469#joomimg

22

ukowym charakterze. Niebagatelna jest również

ich rola w tworzeniu i podtrzymywaniu tożsamości

lokalnej. Wspomagają działające w okolicy uczel-

nie zawodowe użyczając ich słuchaczom swoich

zbiorów. Wnioskował, iż zamykanie bibl iotek pe-

dagogicznych w powiatach znacznie ograniczy

dostęp mieszkańców do naukowego księgozbioru.

Kolejnym wystąpieniem była prezentacja Ewy

Obały zatytułowana Gospodarka magazynowa

i konserwacja zbiorów jako element działalno-

ści biblioteki pedagogicznej. Przypadek Książ-

nicy Pedagogicznej im. Alfonsa Parczewskiego

w Kaliszu . W prezentacji przedstawiono sytuację

lokalową oraz charakterystykę działalności pla-

cówki w kontekście sposobów konserwacji mate-

riałów bibl iotecznych.

Jolanta Obrzut z Pedagogicznej Bibl ioteki Woje-

wódzkiej w Nowym Sączu w interesującym mate-

riale przedstawiła Działalność Koła Sądeckiego

Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.

Wśród licznych zadań wymieniła konferencje,

warsztaty, konkursy. Koło wydaje także Biuletyn,

w którym można znaleźć m. in. programy, scena-

riusze opracowane przez członków koła. Kluczem

do sukcesu jest współpraca z powiatem, bibl ioteką

i szkołami.

Uczestnicy konferencji mogli też wysłuchać referat

pani Małgorzaty Janusz przedstawiający doświad-

czenia bibl ioteki w aspekcie kształcenia ustawicz-

nego pt. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka

w Nowym Sączu, Filia Gorlice w systemie

kształcenia ustawicznego – z naszych do-

świadczeń .

Dr Wanda Matras-Mastalerz z Instytutu Informacji

Naukowej i Bibl iotekoznawstwa Uniwersytetu Pe-

dagogicznego w Krakowie w referacie Biblioteka

pedagogiczna miejscem biblioterapeutycznych

inicjatyw twórczych szeroko omówiła zagadnie-

nia bibl ioterapii . Przywołała ustanowioną przez

ONZ Dekadę kształcenia (na lata 2005-201 2).

Zadaniem między innymi bibl iotekarzy jest wy-

kształcenie nowego pokolenia, które będzie po-

siadało umiejętności uczenia się zdobywania wie-

dzy, działania, harmonijnego współistnienia oraz

życia. W wielu sytuacjach właśnie za pomocą me-

tod bibl ioterapeutycznych, można osiągnąć satys-

fakcjonujące rezultaty, a bajkoterapię można

wykorzystać np. przy przygotowaniu dziecka do

obowiązku szkolnego.

Drugi dzień konferencji zdominowały prezentacje

przedstawiające działalność bibl iotek pedagogicz-

nych. Pierwszą prelegentką była Renata Kozłow-

ska z Pedagogicznej Bibl ioteki Wojewódzkiej

w Rzeszowie z referatem Pedagogiczne Biblio-

teki Podkarpacia – zasoby i oferta edukacyjna.

Cztery bibl ioteki główne oraz dwadzieścia jeden

fi l i i wykonują wspólnie ogrom pracy bibl iotekarskiej

i pedagogicznej. Konferencja, szkolenia, konkursy

akcje promocyjne czy wystawy to nie jedyne dzia-

łania. Na uwagę zasługują m. in. Edukacyjne Śro-

dy (zajęcia dla uczniów i przedszkolaków) oraz

konkursy pięknego czytania, które potrafią zgro-

madzić nawet 1 500 uczestników[! ].

Warmińsko-Mazurska Bibl ioteka Pedagogiczna

z Elbląga w osobie Elżbiety Mieczkowskiej,

przedstawiła działalność bibl ioteki w referacie Od

zespołów samokształceniowych do sieci

współpracy na przykładzie doświadczeń War-

mińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej .

Pochwaliła się organizowanym od 2006 roku El-

bląskim Forum Nauczyciel i Bibl iotekarzy, zapre-

zentowała także bogatą ofertę kursów i szkoleń

zrealizowanych w ramach Bibl iotecznego Centrum

Zdalnej Edukacji . Planowane są obecnie prace na

podstawą programową.

Magdalena Pil ińska z Dolnośląskiej Bibl ioteki Pe-

dagogicznej we Wrocławiu wyjaśniła na czym po-

lega nowoczesność i innowacyjność oferty

placówki prezentowanej użytkownikom. Każda bi-

bl ioteka powinna zadać sobie serię pytań doty-

czących czytelnika: kim jest, czego potrzebuje,

w jaki sposób chce/potrafi otrzymywać/wyszuki-

wać informację. Na tej podstawie można przygo-

23

tować atrakcyjną dla użytkowników ofertę bibl iote-

ki. Przedstawiła referat pt. Innow@cje w DBP we

Wrocławiu – działania edukacyjne. Szeroki wa-

chlarz propozycji idzie w DBP w parze z mobilno-

ścią bibl iotekarzy, którzy na szkolenia i warsztaty

dojeżdżają do szkół i POD-ów.

Robert Karpiński z Pedagogicznej Bibl ioteki Wo-

jewódzkiej w Kielcach w prezentacji Społeczeń-

stwo informacyjne a współczesny bibliotekarz

przedstawił model współczesnego bibl iotekarza.

Okazuje się, że w świecie zalewanym przez infor-

mację, stajemy się katal izatorami przefi ltrowują-

cymi istotne dane dla naszych czytelników.

Agnieszka Miśkiewicz ze Społecznego Gimna-

zjum Nr 1 im. Z. Herberta w Krakowie zaprezen-

towała efekty współpracy realizowanej

pomiędzy Pedagogiczną Biblioteką Wojewódz-

ką w Krakowie a krakowskimi szkołami . Aran-

żerem owocnej współpracy jest powołany przy

placówce Doradca metodyczny ds. bibl iotek

szkolnych. Z danych przedstawionych przez pre-

legentkę wynika jak dużym zainteresowaniem

młodzieży cieszą się konkursy (zwłaszcza pla-

styczne) organizowane przez Bibl iotekę. Ponadto

spoiwem środowiska jest działające w Krakowie

Towarzystwo Nauczyciel i Bibl iotekarzy Szkół Pol-

skich.

Po części konferencyjnej przyszła pora na warsz-

taty. W podziale na grupy forumowicze miel i oka-

zję spotkać się na bibl ioterapeutycznych

warsztatach. W trakcie ich trwania dowiedziel i-

śmy się o prezentowanych przez nas postawach,

a w konsekwencji o naszym dostosowaniu spo-

łecznym. Warsztaty poprowadziła dr Lidia Ippoldt,

która również (w drugim dniu konferencji) w refe-

racie Biblioteka Pedagogiczna w Skawinie

przedstawiła działalność swojej placówki.

Atrakcją zjazdu była wizyta forumowiczów w Klini-

ce Papieru Bibl ioteki Uniwersytetu Jagiel lońskie-

go, podczas której pracownik Kliniki

zaprezentował urządzenia oraz metody odkwa-

szania zbiorów stosowane w BUJ zagrożonych

degradacją. Wykorzystywane są instalacja Book-

keeper na licencji amerykańskiej oraz aparat Ne-

schen C9000. Bibl iotekarz jawi nam się teraz

także jako ochroniarz treści książkiW.. przed ma-

teriałem z jakiego została wykonana.

Odkwaszona książka ma życie wydłużone trzy lub

nawet czterokrotnie. Tempo prac jest imponujące,

dziennie można „odkwasić” 1 00-200 książek.

Ale przy pozostałych 500.000 voluminów do od-

kwaszenia, sporo pracy przed nimi. Trzymamy

kciuki!

Bardzo łaskawa dla bibl iotekarzy była pogoda.

Początek czerwca pozwolił nam na maszerowanie

w miłej atmosferze z budynków Pedagogicznej Bi-

bl ioteki Wojewódzkiej do Bibl ioteki Uniwersytetu

Jagiel lońskiego, a później także na krakowską

starówkę. Wspólne posiłki były okazją do wymiany

opini i , wzajemnego poznania się, czyl i jednym

słowem integracji środowiska bibl iotekarskiego.

Warsztaty bibl ioterapeutyczne z dr Lidią Ippoldt.


Magdalena Pil ińska prezentująca innowacje w DBP.


24

W trakcie konferencji swą ofertę dla bibl iotek pe-

dagogicznych zaprezentowało wydawnictwo

PWN, które zachęcało do korzystania z wirtualnej

czytelni IBUK LIBRA. Firma E-Libron przedstawiła

system zabezpieczania zbiorów, bramki RFID

oraz samoobsługowe stanowiska wypożyczalni

oraz wrzutnie na książki.

Podsumowanie:

Cele postawione przez organizatorów zostały

z pewnością osiągnięte. Około 80 nauczyciel i bi-

bl iotekarzy oraz teoretyków bibl iotekoznawstwa,

w ciagu tych dwóch dni miało szansę i możliwość

wysłuchania ciekawych wystąpień, a także po-

dzielenia się problemami, z jakimi borykają się bi-

bl ioteki, obejrzenia wielu zdjęć dokumentujących

działalność bibl iotek z całego kraju. Organizatorzy

już na wstępie zapowiedziel i , że chciel iby, aby Fo-

rum Bibl iotek Peadgogicznych na stałe wpisało się

do kalendarza bibl iotecznych imprez. Wysoka fre-

wencja pozwala przypuszczać, że w kolejnych la-

tach także spotkamy się, aby podziel ić się swoimi

pomysłami.

Kontakt z autorem:

[email protected]

W Klinice Papieru Bibl ioteki Uniwersytetu Jagiel lońskiego.


25

Nowe technologie w usługach bibliotecznych

W pierwszej sesj i pt. Nowe technologie w usłu-

gach bibliotecznych znalazło się sześć wystą-

pień. Sesję otworzyła prezentacja pani Małgorzaty

Góralskiej (Uniwersytet Wrocławski) zatytułowana

„Książka w pajęczynie cyfrowej informacji” .

Autorka w swoim wystąpieniu zwróciła uwagę na

ważne zjawisko związane z rewolucją cyfrową

w odniesieniu do kultury książki, czyl i „łączenie”

real izowane na wielu poziomach. Najprostsze „łą-

czenie” odbywa się za sprawą hipertekstu. Inny

poziom wyznaczają narzędzia collaborative l ifte-

ring, wykorzystywane do łączenia użytkownika

z informacją. Dzięki nim powstają sploty samych

informacji , które stanowią gotowe „pakiety informa-

cyjne” oferowane przez różne serwisy (np. serwis

Amazon). Według autorki zjawisko to prowadzi do

kształtowania się pewnego korpusu wiedzy gene-

rowanego z sieci.

Następne dwa referaty dotyczyły usług mobilnych

w bibl iotekach. Pan Mariusz Jarocki (UMK w Toru-

niu) w prezentacji „Mobilność a usługi biblio-

teczne na przykładzie publicznych uczelni

akademickich w Polsce - case study” przedsta-

W czerwcu 201 3 r. miałam niewątpliwą przyjemność uczestniczyć w Międzynarodowej Konferencji

organizowanej co dwa lata przez Bibliotekę Uniwersytetu Łódzkiego. Obecna konferencja przebiegała pod

tytułem: Biblioteka w komórce? – przyszłość usług bibliotecznych. Tak sformułowany tytuł był pytaniem

o kierunek rozwoju usług oferowanych przez biblioteki. Podczas obrad starano się przedyskutować

wyzwania, jakie stoją przed polskim i światowym bibliotekarstwem. Konferencja została podzielona na 5

sesji tematycznych, w ramach których autorzy prezentowali przygotowane referaty. W tytule artykułu

użyłam sformułowania ”subiektywna relacja”, ponieważ wymieniłam i w ogromnym skrócie streściłam tylko

niektóre spośród 27 prezentowanych referatów.

Iwona Gawrońska-Paluszkiewicz



we Wrocławiu

BIBLIOTEKA W KOMÓRCE

subiektywna relacja

z Międzynarodowej Konferencji Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego,

4-6.06.201 3

26

Autor: Zhao !

Źródło: http: //www.fl ickr.com/photos/36993742@N00/6736940485

wił wyniki badań dotyczące przystosowania pol-

skich bibl iotek akademickich do wszechogarniają-

cej społeczeństwo mobilności. Autor zauważył, że

na 63 badane usługi tylko 3 były w pełni mobilne,

co stanowi 4,61% mobilności usług bibl iotecznych

badanych bibl iotek. Dużym brakiem jest przede

wszystkim niedostępność katalogów (OPAC)

w wersji mobilnej. Autor wysnuł wniosek, że pol-

skie bibl ioteki akademickie są dopiero na początku

drogi w zakresie dostępności swoich usług na

urządzenia mobilne.

Z innego punktu widzenia zagadnieniu mobilności

przyjrzała się pani Agnieszka Łakomy (Instytut Bi-

bl iotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ w Ka-

towicach). W referacie pt. „Rozwój mobilnych

usług bibliotecznych i informacyjnych. Analiza

problemowa na podstawie bibliograficzno-abs-

traktowych baz danych: Library and Informa-

tion Science Abstracts oraz Library,

Information Science and Technology Abs-

tracts” przeanalizowała technologie i rozwiązania

uznane za najbardziej reprezentatywne dla rozwo-

ju mobilnych usług bibl iotecznych i informacyjnych.

Autorka zauważyła, że obecnie ok. 44% telefonów

komórkowych na świecie to smartfony. Jej zda-

niem kolejnym krokiem w rozwoju bibl iotek powin-

no być przeniesienie usług bibl iotecznych

i informacyjnych na urządzenia mobilne. Obecnie

wachlarz usług oferowanych przez wiodące bibl io-

teki na świecie (np. Japonia, USA, Niemcy) jest

bardzo szeroki. Do podstawowych i równocześnie

najbardziej oczekiwanych przez użytkowników

usług należy OPAC.

Pan Grzegorz Gmiterek (Uniwersytet Warszawski)

wybrał spośród urządzeń mobilnych iPad, jako

„łącznik między smartfonem a komputerem”, po-

siadający zalety tych obu urządzeń. W wystąpieniu

„iPad dla czytelników i bibliotekarzy. Interak-

tywność, ikoniczność i integracja mediów

w bibliotecznej praktyce” przedstawił możliwo-

ści zastosowania iPada w bibl iotekach m. in. udo-

stępnianie tych urządzeń użytkownikom.

Interesujące, z punktu widzenia przyszłości bibl io-

tek, było wystąpienie pana Richarda Sapon-White

(Oregon, State University Libraries, USA). Autor

w referacie „Nowe usługi biblioteczne w Cen-

trum Cyfrowej Nauki i Usług na Uniwersytecie

Stanu Oregon” pokazał, jak nowe potrzeby użyt-

kowników oraz możliwości technologiczne spowo-

dowały zmiany organizacyjne w Bibl iotekach

Uniwersytetu Stanu Oregon i zastąpienie tradycyj-

nych usług nowymi. W ostatnich latach zauważono

systematyczny spadek w tradycyjnych sposobach

zakupu i katalogowania zbiorów. Od połowy 201 2

r. niemal wszystkie zamówione i planowane zaku-

py docierają w postaci książek gotowych do wsta-

wienia na półki, z pl ikiem zawierającym pełne

rekordy bibl iograficzne z OCLC (Światowa Koope-

racja Bibl iotek). Proces zakupu i opracowania źró-

deł tradycyjnych odbywa się na zasadzie

outsourcingu (poza bibl ioteką). Nastąpiło też prze-

sunięcie ku źródłom cyfrowym. Kupowane są

głównie dokumenty cyfrowe zamiast tradycyjnych.

Zmiany te spowodowały restrukturyzację i ko-

nieczność przeszkolenia pracowników w nowych

umiejętnościach. Obecnie do najważniejszych

usług Centrum Cyfrowej Nauki i Usług na Uniwer-

sytecie Stanu Oregon należy: gromadzenie dorob-

ku naukowego Bibl ioteki Stanu Oregon w postaci

cyfrowej, cyfryzacja unikatowych źródeł oraz do-

starczanie usług informacyjnych dla wydziałów

Uniwersytetu.

27

Autor: Marta Cañizares

Źródło: http: //www.fl ickr.com/photos/4801 7987@N03/4560239360

Nowe technologie w usługach bibliotecznych –

doświadczenia bibliotek

W drugiej sesj i znalazły się referaty prezentujące

doświadczenia bibl iotek w zakresie zastosowania

nowych technologii . Pan Aleksander Gniot i Piotr

Karwasiński (Bibl ioteka Uniwersytecka w Pozna-

niu), autorzy aplikacji Libsmart w referacie „Wizja,

odwaga, realizacja – aplikacja Libsmart w Bi-

bliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu” przed-

stawil i główne idee wdrażania innowacji

w Bibl iotece Uniwersyteckiej w Poznaniu (elektro-

niczne płatności, platforma komunikacji wirtualnej,

zintegrowany system zdalnego zamawiania kopii).

Przedstawiciele gospodarzy konferencji w refera-

cie „E-learningowe szkolenie biblioteczne

w UŁ – przedstawienie wdrożenia jakie zasto-

sowano dla studentów pierwszego roku wyko-

rzystaniem zasobów teletechnicznych oraz

platformy zdalnego kształcenia”, oprócz pod-

stawowych informacji o kursie, zaprezentowali

uwagi na temat możliwości i zasadności stosowa-

nia zdalnego nauczania na ich uczelni.

Biblioteka w społeczeństwie informacyjnym -

dostępność usług bibliotecznych

Kolejną sesję otwierały referaty dotyczące zasto-

sowania nowych technologii w kontekście wspie-

rania osób wykluczonych informacyjnie. Pani

Małgorzata Fedorowicz-Kruszewska (UMK w To-

runiu) w bardzo ciekawym referacie „Biblioteki

wobec wykluczenia informacyjnego – współ-

czesne tendencje” przedstawiła teoretyczne

aspekty zagadnienia. Uporządkowała pojęcia

związane z tematem. W referacie podjęła refleksję

nad rolą bibl iotek w zapobieganiu wykluczeniu cy-

frowemu osób z niepełnosprawnością.

Następne wystąpienie było kontynuacją poprzed-

niego. Pani Anna Gońka (Bibl ioteka Politechniki

Lubelskiej) w wystąpieniu „Biblioteki wobec

osób niedowidzących i niewidomych – stan

przygotowania” przedstawiła wyniki wstępnych

badań ankietowych prowadzonych w bibl iotekach

polskich szkół wyższych. Przyczynkiem do

zainteresowania się tematem był fakt niskiego

procentu osób niepełnosprawnych z wyższym

wykształceniem. Autorka podejmując badania

postawiła tezę, że przyczyną takiego stanu rzeczy

mogą być bariery utrudniające kontynuowanie

kształcenia. Ankieta została skierowana do

dyrektorów bibl iotek państwowych uczelni

wyższych. Pytania dotyczyły stanu przygotowania

bibl iotek szkół wyższych do obsługi czytelników

niewidomych i niedowidzących, czyl i dostępności

stanowisk komputerowych, oprogramowania

specjal istycznego, sprzętu specjal istycznego oraz

innych udogodnień oferowanych przez bibl ioteki

studentom niedowidzącym i niewidomym. W

podsumowaniu autorka zwróciła uwagę na

niewystarczający stan przygotowania bibl iotek do

obsługi tej kategori i czytelników. Przyczynę tego

stanu upatruje w niewystarczającej l iczbie

stanowisk komputerowych, oprogramowania,

sprzętu oraz w braku odpowiedniego

przygotowania bibl iotekarzy do obsługi

niepełnosprawnych użytkowników.

Edukacja biblioteczna – wdrażanie programów

information literacy

W referatach wypełniających czwartą sesję poru-

szono kwestię edukacji informacyjnej. Szczególnie

zainteresowało mnie wystąpienie pani Zuzanny

Wiorogórskiej (Bibl ioteka UW, SBP) „Edukacja

28

Autor: Alina Dyrek

informacyjna stałym elementem programu stu-

diów?” Referat składał się trzech części. Na po-

czątku prelegentka przedstawiła przegląd definicj i

information l iteracy, przegląd l iteratury tematu oraz

stan zaawansowania prac nad włączeniem eduka-

cj i informacyjnej do programu studiów. W drugiej

części autorka opierając się na podstawach peda-

gogicznych omówiła potrzebę profesjonalizacji dy-

daktycznej rol i bibl iotekarzy. Ostatnia część

referatu dotyczyła administracyjnych aspektów

procesu włączenia edukacji informacyjnej do pro-

gramu studiów.

Sesję zakończyła dyskusja z udziałem studentów

i pracowników naukowych UŁ pod tytułem „Użyt-

kownik, bibliotekarz, usługi biblioteczne –

przełamywanie barier” . Dyskusja okazała się nie-

zwykle cenna, ponieważ przewijały się w niej za-

równo poglądy bibl iotekarzy, jak i użytkowników.

Dyskutanci różnil i się w ocenach poruszanych pro-

blemów, co dawało możliwość spojrzenia na oma-

wiane zagadnienie z różnych punktów widzenia

i czasami zrewidowania swoich dotychczasowych

sądów.

Biblioteka w komórce – nowe wyzwania,

usługi niestandardowe

W kolejnych referatach prezentowano rozwiązania

niestandardowe, takie jak dostęp do zasobów cy-

frowych, szkolenia onl ine, wydłużenie czasu pracy

bibl ioteki w zależności od potrzeb studentów, mo-

bilność bibl iotekarzy, mobilność zasobów bibl iotek

cyfrowych.

Sesję otwierał referat „5 in Lodz. Biblioteka mię-

dzy informacją a charyzmą” . Pan Krzysztof Ci-

choń (EC1 Fundacja Łódzka) zaprezentował

założenia przedsięwzięcia polegającego na utwo-

rzeniu kolekcji złożonej z książek pozyskanych od

wybranych osób z całego świata – zawsze 5 ksią-

żek. W ocenie ich właściciel i są to książki najważ-

niejsze, które wpłynęły na ich życie. Otwarcie

bibl ioteki i udostępnienie zbiorów planowane jest

na koniec 201 5 roku. W prezentacji rozważano

możliwość badania kultury jako sfery prywatnych

wyborów na podstawie zbioru sytuującego się po-

między bibl ioteką jako narzędziem badawczym

a kolekcją muzealną.

Spośród referatów omawianej sesj i zwróciła moją

uwagę prezentacja pań: Renaty Felińskiej i Teresy

Górniak (BUŁ). W wystąpieniu pt. „Analiza ten-

dencji i kierunki zmian w polityce gromadzenia

książki elektronicznej w bibliotekach nauko-

wych” przedstawiono m. in. zalety e-podręczników

dla użytkowników i bibl ioteki oraz wskazano meto-

dy gromadzenia, e-książek do zastosowania

w praktyce bibl iotecznej.

Konferencję zakończył referat pani Renaty Osie-

wały (Bibl ioteka Instytutu Histori i UŁ) „Czy biblio-

teki i książki przetrwają próbę czasu : od

książki drukowanej do e-książki, od biblioteki

tradycyjnej do wirtualnej” . Autorka zaprezento-

wała w historycznym ujęciu rozwój książki od jej

powstania do czasów współczesnych ze szczegól-

nym uwzględnieniem okresów przełomowych. Na-

stępnie omówiła wpływ technologii IT (w tym

Internetu) na zróżnicowanie usług bibl iotecznych

w odniesieniu do różnych grup użytkowników.

Wskazała zalety i zagrożenia, jakie niesie Internet.

Prelegentka zakończyła wystąpienie optymistycz-

ną konkluzją o współwystępowaniu w przyszłości

zarówno dokumentów w postaci drukowanej, jak

i w wersj i cyfrowej, bibl iotek tradycyjnych, hybry-

dowych i wirtualnych zgodnie ze zróżnicowanymi

preferencjami użytkowników.

Konferencja była przede wszystkim okazją do

wymiany doświadczeń głównie bibl iotekarzy

bibl iotek uniwersyteckich w zakresie

innowacyjnych rozwiązań dotyczących mobilności

bibl iotek. Z satysfakcją mogę stwierdzić, że na tle

prezentowanych rozwiązań Dolnośląska Bibl ioteka

Pedagogiczna z pewnością należy do grona

wiodących placówek. Warto chociażby wspomnieć

o serwisie Bibl ioteki na urządzenia mobilne, który

jest bardzo przyjazny dla użytkownika. Dzięki

wyszukiwarce Primo (polecanej przez firmę Aleph

podczas konferencji , jako innowacyjne

29

rozwiązanie dla bibl iotek), użytkownik może

przeglądać równocześnie katalogi i bazy

dolnośląskiej sieci bibl iotek pedagogicznych oraz

zamawiać wybrane publikacje. Obok wyszukiwarki

Primo umieszczone są inne najczęściej

poszukiwane elementy serwisu Bibl ioteki: kontakt,

godziny otwarcia, lokal izacja. Mobilność w

odniesieniu do urządzeń mobilnych, to zaledwie

jeden z obszarów tzw. mobilności. Dolnośląska

Bibl ioteka Pedagogiczna w innych obszarach ma

także spore doświadczenia. Wymienię tylko

niektóre z nich, takie jak: wychodzenie

bibl iotekarzy poza macierzystą bibl iotekę

pedagogiczną z ofertą edukacyjną i prowadzenie

zajęć w innych placówkach oświatowych, kursy na

platformie elektronicznej Moodle dla użytkowników

czy współpracę bibl iotekarzy na platformie

edukacyjnej Fronter. Kolejna refleksja dotyczy

standardowości usług bibl iotecznych.Po wysłucha-

niu wszystkich referatów zaczęłam się zastana-

wiać nad tym, jakie niestandardowe usługi

bibl ioteczne zaprezentują bibl ioteki naukowe za

dwa lata, gdy BUŁ znów podejmie się organizacji

kolejnej konferencji? Rozwiązania omawiane na

tegorocznym spotkaniu (przynajmniej większość

z nich), zważywszy na tempo zmian w bibl iote-

kach, staną się już z pewnością standardowe.

Kontakt z autorem:

[email protected]

30

Urszula Tobolska



we Wrocławiu

SIECI WSPÓŁPRACY I SAMOKSZTAŁCENIA

ZGODNIE Z ZAŁOŻENIAMI NOWEGO

SYSTEMU WSPOMAGANIA SZKÓŁ

refleksje ze szkolenia

Choć gruntowna przebudowa polskiej edukacji miała miejsce w 1 999 roku, to można odnieść wrażenie, że

edukacja w Polsce jest w stadium permanentnej reformy. Obecnie wprowadzane zmiany po raz kolejny kon-

centrują się na potrzebach szkoły. Pomocnym w tym procesie ma być nowy system doskonalenia nauczy-

cieli, który zmierza w kierunku większej podmiotowości i zwiększaniu wpływu szkoły na rodzaj

otrzymywanego wsparcia. Efektywność jego realizacji ma zapewnić wprowadzenie dwóch nowatorskich

form działań rozwojowych: wdrożenie rocznego planu wspomagania szkoły oraz sieci współpracy i samo-

kształcenia.

Ogólne założenia projektu systemu

Projekt o nazwie System doskonalenia nauczyciel i

oparty na ogólnodostępnym kompleksowym

wspomaganiu szkół real izowany jest przez Ośro-

dek Rozwoju Edukacji i współfinansowany ze

środków unijnych. Choć ma rozpocząć się w 201 6

r. , to już niektóre powiaty pilotażowo w roku szkol-

nym 201 2/201 3 rozpoczęły realizację zadań wyni-

kających z kompleksowego wspomagania szkół.

Kolejne projekty wdrożeniowe rozpoczną się we

wrześniu 201 3 r. Od 201 6 r. łącznie 5 tys. placó-

wek objętych zostanie kompleksowym wspoma-

ganiem w ramach realizowanych projektów.

Ze szkołami i przedszkolami współpracować będą

szkolni organizatorzy rozwoju edukacji (SORE).

Specjal ista SORE (zwany też koordynatorem sie-

ci) to osoba spoza szkoły/przedszkola, która

ukończyła specjalne szkolenie i jest przygotowana,

by wspierać dyrektora i nauczyciel i w przygotowa-

niu i real izacji rocznego planu wspomagania.

Roczny plan wspomagania (RPW) to plan zbudo-

wany na bazie jednej z ofert doskonalenia dosto-

sowany do potrzeb konkretnej placówki

i real izowany w danej placówce.

Do zadań SORE w ramach realizacji rocznego

planu wspomagania należy:

- pomoc w diagnozie potrzeb szkoły/przedszkola

- dostosowanie oferty doskonalenia do zdiagno-

zowanych potrzeb (realizacja konkretnych działań,

jak: warsztaty, szkolenia, konsultacje)

- pomoc nauczycielom we wprowadzaniu zmiany

- ewaluacja podjętych działań

31

Koordynator sieci w założeniach resortu edukacji

będzie miał pod swoją opieką kilkanaście

szkół/przedszkoli . Placówki te stworzą Sieć współ-

pracy i samokształcenia. To druga z wymienianych

nowatorskich form działań. W jednej sieci ma być

około 1 5 szkół, ale nie więcej niż 24 nauczyciel i .

W praktyce nauczyciele zebrani w sieć współpra-

cy mają spotykać się 3–5 razy w roku szkolnym

(w odstępach około 2 miesięcy). W toku tych spo-

tkań nauczyciele będą współpracować ze sobą:

rozwiązywać problemy, dziel ić się doświadcze-

niem. W spotkaniach sieci będą mogli uczestni-

czyć eksperci zewnętrzni.

Między spotkaniami uczestnicy mogą komuniko-

wać się ze sobą korzystając z platformy interneto-

wej udostępnionej przez ORE i przeznaczonej jako

miejsce umieszczania materiałów samokształce-

niowych i wymiany doświadczeń. Te rozwiązania

wskazują na praktyczne korzyści pracy w sieci.

Refleksje ze szkolenia

Autorka niniejszego artykułu uczestniczyła w trzy-

dniowych warsztatach dla kandydatów na koordy-

natorów sieci współpracy i samokształcenia. Silną

reprezentację grupy stanowiły przedstawicielki

WCDN we Wrocławiu, dwie osoby reprezentowały

Dolnośląską Bibl iotekę Pedagogiczną we Wrocła-

wiu, pozostałe osoby były nauczycielami i dyrekto-

rami placówek oświatowych.

Przed szkoleniem o sieciach współpracy słysza-

łam niewiele. Zapewne nie tylko ja. Choć oczywi-

ście pewne wyobrażenie miałam. Dlatego dobrze

się stało, że je ukończyłam, gdyż mogłam usyste-

matyzować swą wiedzę.

W pierwszym dniu szkolenia określono i przyjęto

zasady współpracy całej grupy. Uwzględnianie

specyfiki uczenia się osób dorosłych to ważna

umiejętność dla koordynatora sieci, który przełoży

ją na tworzenie zachowań budujących partnerskie

relacje w tworzonej przez siebie sieci współpracy.

Odpowiedzialność za proces nauczania należy za-

równo do uczestników grupy, jak i do prowadzące-

go. Dlatego dobrze jest ustalać wspólnie z grupą

cele działań sieci, nadzorować realizację przyję-

tych celów i motywować członków sieci do pracy.

Wartością jest też to, co nazywa się „wkładem”

każdego z uczestników zespołu. Każdy dysponuje

pewnym doświadczeniem i wiedzą, z której korzy-

stać mogą inni. W budowaniu partnerskich relacj i

zwraca się uwagę na jasne określanie i dotrzymy-

wanie zobowiązań ustalonych przez zespół.

Prowadząca przedstawiła założenia projektu sys-

temu doskonalenia zawodowego nauczyciel i ,

a także ideę budowania sieci współpracy i samo-

kształcenia, wspólnie przeanalizowałyśmy zadania

i kompetencje koordynatora. Są nimi – obok klu-

czowego organizowania działań sieci – przygoto-

wywanie i prowadzenie wybranych spotkań. Do

koordynatora należy wybór i zapraszanie innych

prowadzących spotkania, jak: metodyków i eksper-

tów z określonych dziedzin.

To nie wszystkie zadania, które ma wykonać koor-

dynator. Zostaje jeszcze moderowanie forum dys-

kusyjnego na platformie cyfrowej i zamieszczanie

tam materiałów samokształceniowych dla uczest-

ników.

Dużą część pierwszego dnia przeznaczono na dia-

gnozowanie potrzeb rozwojowych sieci. Uczestni-

cy warsztatów zostal i podzieleni na 4 zespoły

Autor: Alina Dyrek

32

i ładnie nazwani : zespół niebieskich, czerwonych

itp. Współpracowały ze sobą zespoły, np. Czerwo-

ni z Niebieskimi. Uczestnicy każdej z grup przygo-

towywali pytania ankietowe do wybranego przez

siebie tematu. Po ich opracowaniu dobrano się

w pary i wymieniano pytaniami. Każdy już indywi-

dualnie udzielał odpowiedzi na pytania. Następnie

w tych samych parach omawiano trudności, które

pojawiły się w czasie udzielania odpowiedzi. Poja-

wienie się ich sugerowało, że pytania nie są do-

brze skonstruowane i należy wprowadzić zmiany.

Chcę zwrócić uwagę na to ćwiczenie. Często oso-

by układające pytania, czy organizujące szkolenia

wzorują się na subiektywnych odczuciach. Uważa-

ją, że to oni naj lepiej wiedzą, co użytkownik powi-

nien umieć, rzadko pytają się go, co „chce” i czego

„potrzebuje”. Tymczasem, właściwe określenie

potrzeb użytkowników i dostosowanie do nich

szkoleń jest kluczem do ich efektywności. Badanie

potrzeb edukacyjnych/szkoleniowych, a następnie

ich analiza jest jedną z dobrych metod, a przepro-

wadzana jest po to, by skonstruować odpowiedni

i skuteczny plan szkolenia.

W systemie doskonalenia ważnym jest formułowa-

nie celów, które nie powinny być ani zbyt drobia-

zgowe, ani też zbyt ogólnikowe. W drugim dniu

szkolenia podjęłyśmy jedną z metod formułowania

celów - metodę SMART. Przypomnę pokrótce, że

korzystając z niej można precyzyjnie określ ić swo-

je cele. Nazwa tej metody pochodzi od pierwszych

liter angielskich słów określających jej najważniej-

sze zasady: Simple – jasno określony, prosty i zro-

zumiały, Measurable – mierzalny, Achievable –

osiągalny, realny w danych warunkach, Relevant –

istotny, ważny dla uczestników, by chciel i go osią-

gnąć, Time dimensioned – określony w czasie.

Uczyłyśmy się jak ustalać cele ogólne i szczegóło-

we spotkań w cyklu rocznej pracy sieci. Plan rocz-

nej pracy sieci jest zbudowany na bazie jednej

z ofert doskonalenia realizowany w konkretnej

szkole. Taki plan zawierać powinien w szczególno-

ści: datę rozpoczęcia i zakończenia jego realizacji ,

opis diagnozy potrzeb, cel/cele realizacji RPW, role

i zadania osób realizujących RPW, harmonogram

realizacji RPW wraz ze wskazaniem działań (np.

warsztatów, konsultacj i , szkoleń), ewalaucje.

W toku warsztatów omawiałyśmy też trudne sytu-

acje, jakie mogą zaistnieć podczas spotkań z gru-

pą. Może to być dominacja jednej lub kilku osób,

mała aktywność całej grupy itp. Moderowanie

pracy grupy nie jest sztuką łatwą. Poznałyśmy

sporo ćwiczeń integrujących i usprawniających

komunikację w grupie. Zaangażowana była nie

tylko osoba prowadząca, ale i uczestnicy. Każda

z nas miała też swoje pomysły na ćwiczenia.

Pozwolę sobie przytoczyć jedną z propozycji -

utworzenie „Lądowiska jaj” Zostałyśmy podzielone

na dwie grupy. Każda otrzymała instrukcję ogólną

pracy oraz narzędzia do wykonania zadania: po 2

kartki papieru A4, 2 spinacze, 2 balony, 2 słomki, 1

jajo (surowe). Zadaniem było skonstruowanie rze-

czonego lądowiska, by jajo cało w nim wylądowa-

ło. Wybrano też obserwatorów, którzy rejestrowali

styl pracy i zjawiska zachodzące w grupach. Na-

stępnie je omawiano. Przy okazji tego ćwiczenia

poznałyśmy role grupowe. Okazuje się, że każdy

z nas wypełnia jakąś rolę w zespole, nawet jeśl i

nie do końca jest tego świadomy. Można być np.

kreatywnym pomysłodawcom, praktycznym reali-

zatorem, racjonalnym analitykiem, czy duszą ze-

społu.

Uczyłyśmy się też oceny efektywności szkolenia,

w którym uczestniczyłyśmy. I tu znowu prowadzą-

ca zaangażowała wszystkich uczestników warsz-

tatów. Zaproponowała, by jedna z osób zadawała

pytanie, jednocześnie wskazywała na osobę, która

ma na nie odpowiedzieć. Ta po udzieleniu wska-

zywała na kolejną itd.

W trzecim dniu omawiana była współpraca z eks-

pertem. Przypomnę, że spotkania w ramach sieci

współpracy i samokształcenia nauczyciel i mogą

być prowadzone z udziałem ekspertów. Poznały-

śmy zadania ekspertów, jak przygotowanie i pro-

wadzenie przez nich wykładów, warsztatów czy

innych form szkoleniowych zaplanowanych w pla-

33

nie pracy sieci. Ekspert współpracuje z koordyna-

torem sieci i jest zapraszany przez koordynatora.

Dzięki inwencji prowadzącej przećwiczyłyśmy sy-

mulacyjne spotkania koordynatora z ekspertem.

Trzeba dodać, że ćwiczenie było tak przygotowa-

ne, że każda z grup miała do czynienia z innym

typem eksperta (profesjonalistą, wszystko wiedzą-

cym itp.)

Zakończenie

Zajęcia odbyły się w sympatycznej i bezstresowej

atmosferze. Oceniam je na ocenę bardzo dobrą.

Moją uwagę zwróciła wiedza i umiejętne jej wyko-

rzystanie przez prowadzącą, która miała doskona-

ły kontakt z uczestnikami zajęć. Ta bardzo miła

osoba zaaranżowała sympatyczną atmosferę pod-

czas warsztatów, pełną życzliwości. Zajęcia były

ciekawe, z dużym pakietem praktycznych ćwiczeń,

angażujące i prowadzącą, i każdą z nas. Nie od-

czułam zmęczenia czy znużenia podczas wielu

godzin szkolenia, choć na dworze panowały nie-

możebne upały, a w sali nie było kl imatyzacji ,

oprócz kilkuW wiatraków.

Dla większości z nas był to czas urlopów, jednak

czas wykorzystany bardzo efektywnie. Zdobyte

wiadomości na pewno wykorzystam w swojej dal-

szej pracy zawodowej, gdyż praktyczne ćwiczenia

były interesujące i inspirujące, materiały szkole-

niowe zostały dobrze przygotowane.

Choć nie wszyscy uczestnicy szkolenia będą ko-

ordynatorami sieci współpracy, to jedno jest pew-

ne – wiadomości tam zdobyte zostaną

wykorzystane na pewno przez uczestników w du-

żym stopniu.

Organizacja wspomagania szkół na przykładzie

Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we

Wrocławiu

Zgodnie z nowymi rozporządzeniami dotyczącymi

zasad działania placówek doskonalenia nauczy-

ciel i , poradni psychologiczno-pedagogicznych

oraz bibl iotek pedagogicznych zadania wsparcia

szkoły oraz kompleksowe wspomaganie zostało

wprowadzone jako obowiązkowe zadanie ww. pla-

cówek. Dysponujemy już pewnym uporządkowa-

nym kompendium wiedzy o sieci współpracy

i samokształcenia, jakie zapewne wkrótce będą

tworzyły polskie szkoły i pracujący w nich nauczy-

ciele. Dzięki sieci możliwe jest zorganizowanie

systemu umożliwiającego współpracę, wymianę

poglądów, dostępu do informacji . Podkreśl ić nale-

ży najcenniejszą wartość owych sieci, jaką jest

preferowanie praktycznych źródeł wiedzy.

Polecam Państwu rozmowę z dyrektor Dolnoślą-

skiej Bibl ioteki Pedagogicznej we Wrocławiu, którą

mogą Państwo przeczytać w aktualnym numerze

e-biuletynu DIBP. Wynika z niej zapowiedź zadań,

jakie będą obecne w placówce a nawiązujące do

„organizowania i prowadzenia wspomagania szkół

i placówek w realizacji zadań dydaktycznych, wy-

chowawczych i opiekuńczych, w tym w wykorzy-

staniu technologii informacyjno-komunikacyjnej” (§

1 , ust. 2, pkt. 2 a rozporządzenia). Do realizacji

powołany został w Bibl iotece Wydział wspomaga-

nia szkół i placówek oświatowych, którego kierow-

nik ma przygotowaną koncepcję realizacji nowych

zadań ujętą w „Programie rozwoju Dolnośląskiej

Bibl ioteki Pedagogicznej we Wrocławiu na rok

szkolny 201 3/201 4”.

Poszukując cały czas wiedzy o tym, na czym kon-

kretnie taka współpraca połączonych „sieciowo”

nauczyciel i z ki lku placówek powinna polegać, do-

stosowywany jest zakres działań Bibl ioteki w za-

spokajaniu potrzeb oraz w rozwiązywaniu

problemów tych placówek. Za najważniejsze za-

dania uznaje się pozyskanie szkół/przedszkoli do

współpracy, pomoc tym placówkom w diagnozo-

waniu ich potrzeb, zaplanowania adekwatnych do

zdiagnozowanych potrzeb form wspomagania, ich

realizację oraz wspólną ocenę efektów.

Ponieważ istotą nowego zadania jest indywiduali-

zacja wspomagania, dlatego kierujemy komplek-

sowe wsparcie do konkretnej szkoły/przedszkola

34

i konkretnych nauczyciel i w niej zatrudnionych,

jak: gromadzenie i dostarczanie nowości wydaw-

niczych zgodnych z potrzebami placówki, opraco-

wanie minipakietów edukacyjnych, wspomaganie

szkół w korzystaniu z technologii informacyjno-ko-

munikacyjnych, nabywanie umiejętności korzysta-

nia z platform edukacyjnych, np. Fronter

i aktywnego w nich uczestnictwa i szereg innych

posunięć. Działania te czynią je elementem syste-

mu wspomagania rozwoju placówek edukacyj-

nych.

Kończąc ten artykuł pragnę wyrazić nadzieję, że

idea tworzenia sieci współpracy i samokształcenia

nauczyciel i stanie się już niedługo praktyką. Mam

nadzieję, że nie będzie to kolejna propozycja

wprowadzona za unijne pieniądze i trwająca tak

długo, na jaki czas przewidziano realizację pro-

jektu. A także to, że nauczyciele dzięki wspieraniu

się w wielu trudnych sytuacjach i wymiany do-

świadczeń, będą mogli efektywniej real izować się

w swych rolach zawodowych.

Kontakt z autorem:

[email protected]

35

Małgorzata Grabowska



we Wrocławiu

SCREENCAST JAKO POMOC

DYDAKTYCZNA DLA NAUCZYCIELA

Autorka artykułu przedstawiła różne narzędzia graficzne dostępne w Internecie. Zwróciła uwagę na ciekawe

możliwości aplikacji graficznych online, omówiła ich funkcje. Narzędzia te są bardzo przydatne w pracy

nauczyciela.

Co to jest screencast?

Screencast stanowi rozwinięcie idei zrzutów ekra-

nowych, (z ang. screen – ekran, to cast – przed-

stawiać), to fi lm będący zapisem zdarzeń

prezentowanych na ekranie komputera, tak jak wi-

dzi go użytkownik. Uzupełniony o komentarz jest

demonstracją i instruktażem. Z pojęciem

screencast związany jest tutorial (z ang. samo-

uczek) – publikacja pokazującą krok po kroku jak

obsługiwać program, tworzyć grafikę. Pojęcie jest

oczywiście znacznie szersze.

Podstawową zaleta screencastów i tutorial i jest ich

prostota, łatwiej coś pokazać niż opisać.

Tutorial morze zrobić każdy, kto chce się podziel ić

wiedzą. Autorami zresztą zwykle są entuzjaści

amatorzy, a materiały są darmowe i ogólnodostęp-

ne.

Po co nagrywać Screencast?

Wbrew pozorom screencast ma zastosowanie nie

tylko w informatyce (Przykład: Odcinki i l inie

w trójkącie.

Poza tym, gdy trzeba coś wielokrotnie powtórzyć,

(w licznej klasie część uczniów zwykle zaczyna się

nudzić).

Dodatkową zaletą zrobienia i opublikowania tuto-

rialu jest możliwość wielokrotnego odtwarzania

materiału. Tutoriale są proste, szybkie w wykona-

niu (gdy ma się praktykę), tanie i efektywne. Pod

warunkiem, że spełnimy kilka kryteriów.

Podstawowe zasady

Po pierwsze scenariusz. Nie musi być rozbudowa-

ny, wystarczy kilka punktów żeby wiedzieć co

i w jakiej kolejności chcemy pokazać, co jest na-

prawdę ważne, no i żeby można było zapis powtó-

rzyć.

Przed nagraniem należy przygotować pulpit

(uprzątnąć), nawet jeśl i nagrywamy fragment

ekranu lub tylko okno aplikacji łatwiej będzie nam

pracować. Jeżeli pokazujemy obsługę programu

powinien on wyglądać możliwie tak jak po instala-

cj i (widz nie może się gubić, ani rozpraszać

znacznymi różnicami w interfejsie).

36

Jing

Pozwala na nagrania do 5 minut, umożliwia wybór wskazanego fragmentu lub całego ekranu, rejestrację

dźwięku, Po uruchomieniu na górze pulpitu pojawia się „słoneczko” z dostępnymi opcjami: Capture, Hi-

story i More, gdzie zdefiniujemy szczegółowe ustawienia. Jeżeli chcemy nagrać cały pulpit, możemy je

zamknąć i posługiwać się ikoną na pasku zadań.

tykule 1 0 darmowych narzędzi do tworzenia

screencastów. W artykule przedstawiono kilka

propozycji prostych w obsłudze, darmowych pro-

gramów.

Podstawowe funkcje tego typu aplikacji zwykle są

podobne. Programy oferują możliwość nagry-

wania całego ekranu, fragmentu pulpitu, lub

okna wybranej aplikacji. Wszystkie mają moż-

liwość nagrywania dźwięku , w niektórych pokaz

można wzbogacać komentarzami tekstowymi.

W każdym można posługiwać się skrótami (hot

keys), ułatwiającymi pracę. Większość programów

nie daje możliwości edycji gotowego materiału, ale

możemy posłużyć się w tym celu programem Mo-

vie Maker, zaś format fi lmu zmienić w Format

Faktory (oba programy bezpłatne).

Czym zatem kierować się przy wyborze?

Po pierwsze potrzebami. Jeśl i chcemy jednorazo-

wo nagrać prosty pokaz wystarczy aplikacja typu

Jing, CamStudio, jeżel i zamierzamy tworzyć wię-

cej screencastów, lub bardziej złożone warto po-

znać bliżej rozbudowane aplikacje (np. : Active

Presenter). Po drugie – decyduje nasz gust i wy-

goda pracy. To subiektywne odczucia,

dobrze zatem sprawdzić kilka programów. Zachę-

cam do samodzielnych testów.

Jakość nagrania musi być dobra, zarówno audio

jak i video. Chodzi nie tylko o odpowiednią wiel-

kość klatek fi lmu i ostrość. Trudno skupić się na

materiale gdy autor stęka, jąka się, pokrzykuje, lub

wszystko dzieje się na tle zbędnych dźwięków.

Czasem warto narrację dograć na końcu, a jeśl i

nie mamy dobrego mikrofonu pozostać przy ko-

mentarzach tekstowych.

Wszystko powinno być naturalne i przemyślane.

Unikajmy chaotycznego klikania, zbędnych ruchów

kursora, itp. Jeżeli zamierzamy użyć dodatkowych

efektów zastosujmy je przy końcowym montażu

i obróbce.

Na temat screencastów warto poczytać na stronie

Blogu dla nauczycieli i uczniów - temat „Scre-

enCast w edukacji”. Znajdziemy tam porady,

wskazówki, przykładowe scenariusze.

Czym nagrywać Screencast?

Programów do tworzenia screencastów i tutorial i

jest bardzo dużo. Pod adresem znajdziemy prze-

gląd kilkudziesięciu programów (darmowych i płat-

nych) z opisem i l inkami do pobrania. Warto

pamiętać, ze nawet programy płatne dają często

możliwość czasowego korzystania z pełnych funk-

cj i .

O darmowych programach można poczytać w ar-

37

Gotowy materiał możemy zapisać lub od razu udostępnić w Internecie. Mimo angielskiego menu, używa-

nie programu jest proste i intuicyjne. Idealny dla początkującego użytkownika, wystarczy zapamiętać

skróty i nic już nie rozprasza przy nagrywaniu.

CamStudio

Program rejestruje wszystkie operacje wykonywane przez użytkowni-

ka - ruchy kursorem myszy, uruchamianie aplikacji , wpisywanie tekstu

itd. , na całym lub wskazanej części pulpitu.

Dla ułatwienia pracy można wcześniej zdefiniować skróty (start, za-

trzymanie, koniec nagrania).

Program daje dobrej jakości obraz w formacie AVI lub SWF i jest łatwy

w użyciu, a jednocześnie oferuje ciekawe możliwości.

Do nagrania można włączyć obraz z kamery internetowej oraz wpro-

wadzić komentarze tekstowe.

W trakcie nagrania, możemy je zastopować, przeciągnąć z przybornika (Screen Annotation) wybrany

kształt (shapes) i wypełnić go tekstem. Komentarz edytujemy po kliknięciu go prawym przyciskiem myszy

lub w okienku (Text properties). Wybór kształtów jest spory, dodatkowo możemy je zmieniać lub wklejać

własne ilustracje.

38

Przy nagraniu wygodnie jest posługiwać się

skrótami.

Program pozwala też dostosować wygląd i podświetlenie kursora widocznego w nagraniu.CamStudio dostępny jest w wersj i portable, można go przetestować bez instalacj i .

Przykładowe kształty.

BB FlashBack Express

Dostępny zarówno w wersji darmowej (Express) jak i płatnej. W tej drugiej można dodawać komentarze

tekstowe. Program nagrywa obraz, dźwięk oraz przechwytuje obraz z kamery internetowej. Gotowy ma-

teriał, (format AVI lub SWF) można od razu przesłać do wybranego serwisu z fi lmami. Program oferuje

pomoc i dostęp do tutorial i .

Przed nagraniem możemy zdefiniować wygląd

i podświetlenie kursora lub wybrać opcję przy-

ciemnienia zbędnej w danej chwil i części na-

grania.

39

Aplikacja bardzo przyjemna w pracy. Jakość

materiału jest bardzo dobra, a po zakończeniu

nagrania możemy od razu

wyeksportować (zapisać) screencast lub dokonać

podstawowych poprawek w Playerze (Open In

Player), który służy zarówno do odtwarzania jak

i modyfikowania nagranego materiału.

Darmowa wersja wymaga po 30 dniach bezpłatnej

rejestracji , o czym program przypomina po

każdym uruchomieniu.

Możemy też czasowo testować komercyjną wersję

programu.

Wink

Program znany od dawna i prosty w obsłudze. Oprócz dużej możliwości edycji gotowego materiału (ko-

mentarze graficzne i dźwiękowe) oraz eksportu do różnych formatów (flash, html, pdf, pl iki graficzne)

program potrafi utworzyć nagranie z pojedynczych zrzutów ekranu poprzez automatyczne uzupełnienie

ruchu kursora pomiędzy slajdami (klatkami). Opcja przydatna dla osób, którym brakuje wprawy. Nie ma

konieczności edycji dużej l iczby klatek, el iminuje się chaotyczne ruchy kursora. Ponadto można przesu-

wać kursor na slajdach i zmieniać jego wygląd. W Programie można tworzyć zrzuty, edytować zaimporto-

wane slajdy lub nagrywać normalne sekwencje video. Tutoriale do programu zawarte są w programie.

W internecie dostępna jest też obszerna instrukcja przetłumaczona przez Roberta Wiśniewskiego.

40

Active Presenter Free Edition

Program dostępny zarówno w wersji darmowej jak

i płatnej. Nagrywanie screencastów to tylko jedna

z wielu funkcji . Oprócz kilku sposobów rejestracji

materiału i rozbudowanych opcji ustawień nagrywa-

nia, program może między innymi importować pre-

zentacje PowerPointa lub tworzyć projekty od

podstaw.

Active Presenter to jednak przede wszystkim program do tworzenia profesjonalnych poradników i szko-

leń, oraz kursów e-learningowych.

Gotowy materiał można edytować i uzupełniać komentarzami graficznymi (napisy, chmurki, kształty, pod-

świetlenia, światło punktowe) i dźwiękowymi oraz interaktywnymi elementami, typowymi dla szkoleń czy

quizów (np. : kl iknięcie myszką, najechanie kursorem, naciśnięcie klawisza lub pole tekstowe).

41

Nagranie możemy edytować na osi czasu, zapętl ić odtwarzanie, odsłuchiwać i odtwarzać własną narra-

cję, dziel ić i łączyć nagrania, wstawiać puste (zamrożone) klatki, regulować poziom głośności itp. Korzy-

stanie ułatwia polski interfejs.

Program oferuje bardzo duże możliwości konfiguracji i dostosowania do własnych potrzeb i upodobań,

a także korzystania z gotowych profi l i . Na stronie domowej (http: //atomisystems.com/tutorials/) dostępne

są liczne tutoriale i poradniki.

Wersja bezpłatna nie ma ograniczeń czasowych ani funkcjonalności, jednak przy eksporcie do niektórych

formatów pojawia się znak wodny. Brak go przy eksporcie do obrazów PNG i JPEG oraz wideo AVI ,

WMV, MPEG4 i WebM.

CommunityClips

Projekt Community Clips skierowany jest do użytkowników pakietu biurowego Microsoft Office. Fi lm in-

struktażowy jak posługiwać się programem znajdziemy w artykule Jak zarejestrować ScreenCast przy

użyciu CommunityClips?

Kontakt z autorem:

[email protected]

42

Urszula Tobolska

Anna Pawełków

Nauczyciele bibl iotekarze


we Wrocławiu

ALEKSANDER HRABIA FREDRO

(1 793-1 876)

propozycja metodyczna dla gimnazjum

Aleksander hrabia Fredro to najlepszy polski komediopisarz. W roku 201 3 przypada 220. rocznica

jego urodzin. I choć czasy, w których tworzył, wydają się dziś bardzo odległe, to komedie jego

cieszą się niesłabnącą popularnością. Ponadczasowa jest zwłaszcza ich tematyka i umiejętnie

dobrany humor.

Propozycja autorek może być inspiracją dla nauczycieli realizujących na lekcji języka polskiego

zagadnienia dotyczące życia i twórczości komediopisarza. Zaproponowano scenariusz lekcji

i materiały pomocnicze: rozbudowane kalendarium życia poety, krzyżówkę oraz test ze znajomo-

ści i rozumienia treści lektury „Zemsty”.

Materiał 1 .

Kalendarium życia Aleksandra hrabiego Fredry (1 793-1 876)

Dzieje życia komediopisarza, poety, pamiętnikarza, zostały ułożone w formie rozbudowanego kalendarium.

Z jednej strony poczucie utraty ojczyzny, która znajdowała się pod zaborami, z drugiej uchwalenie Konsty-

tucji 3 maja i przekonanie o podjęciu walki o odzyskanie wolności kraju ojczystego, wypełniały lata życia

poety.

1 793

Urodził się 20 czerwca 1 793 roku w Surochowie. Z powodu zaginięcia metryki urodzin, datę jego urodzin

określano według tradycji rodzinnej. Rodzicami poety byli Jacek Fredro i Marianna z Dembińskich. Pań-

stwo Fredrowie byli niezbyt zamożną szlachtą. Tytuł hrabiowski, obecny przy nazwisku poety, zdobył jego

ojciec na początku lat 20. XIX wieku.

1 797-1 806

Państwo Fredrowie miel i dziewięcioro dzieci (sześciu synów i trzy córki). Dość liczne zmiany miejsc za-

43

mieszkania rodziny Fredrów wiązały się z zajęciami ojca. Miejscem bardzo ważnym była posiadłość

w Beńkowej Wiszni, gdzie Aleksander i jego rodzeństwo spędzil i dzieciństwo.

Nauką dzieci zajmowali się dość liczni guwernerzy. Edukacja ta nie była jednak ugruntowana. Więcej

uwagi rodzice przywiązywali do zdobycia umiejętności nieodzownych szlachcicowi niż do wiadomości

teoretycznych.

1 806

Śmierć matki Marianny (chorującej na serce) była wstrząsem dla całej rodziny. Aleksander odczuwał si l-

ną więź z matką. Biografowie odnotowują też pożar rodzinnego domu w Beńkowej Wiszni, po którym oj-

ciec wraz z dziećmi przeprowadził się do Lwowa.

1 809

Żołnierskie marzenia rozbudził w Aleksandrze zapewne przyjaciel domu Łukasz Biegański, adiutant Ko-

ściuszki, potem generał. Aleksander Fredro wstąpił do tworzącej się polskiej armii - oddziałów księcia Jó-

zefa Poniatowskiego. W wojsku pełnił służbę adiutanta majora.

1 81 2

Podczas wojny z Rosją trafił do rosyjskiej niewoli , skąd udało mu się uciec. Później służył w wojsku Na-

poleona. Wydarzenia związane ze służbą opisał w pamiętniku „Trzy po trzy”.

1 81 3–1 81 4Brał czynny udział w kampanii napoleońskiej w randze oficera.

1 81 4

Za zasługi wojenne odznaczony został Krzyżem Legii Honorowej – najwyższym orderem nadawanym

przez państwo francuskie. Został uhonorowany też polskim orderem Złotym Krzyżem Virtuti Mil itari .

W roku 1 81 4 podjął decyzję o wystąpieniu z wojska. Czas oczekiwania na załatwienie potrzebnych for-

malności, spędził w Paryżu, korzystając z uroków miasta.

1 81 5

Powrócił z Paryża do kraju, zatrzymując się na krótki czas we Lwowie. Nadzór nad rodzinnym majątkiem

Beńkowa Wisznia przypadł starszemu bratu Sewerynowi. Aleksander przyjął decyzję ojca gospodarowa-

nia majątkiem Jatwiegi, leżącym niedaleko Beńkowej Wiszni. W tym czasie zaczął gromadzić książki do

swej domowej bibl ioteki.

1 81 6

Na łamach „Pamiętnika Lwowskiego” ukazały się pierwsze utwory poetyckie Fredry.

1 81 7

Poznał i zakochał się w Zofi i Skarbek – mężatce, będącej w nieformalnej separacji ze swym mężem.

1 81 8

Napisał pierwszą komedię pt. „Pan Geldhab”, która w dwa lata później została wystawiona w teatrze

warszawskim. Choć oceny krytyki nie były przychylne, to jednak aplauz widowni spowodował, że Fredro

postanowił dalej pisać komedie.

1 821

Pojawiły się dalsze utwory, jak „Cudzoziemczyzna”, „Mąż i żona”, „Odludki i poeta”, „Damy i huzary”, któ-

44

re podobały się publiczności i były często wystawiane w teatrach.

1 822

Ojciec Aleksandra Jacek Fredro uzyskał dla siebie i rodziny tytuł hrabiowski.

1 823-1 824

Pojawił się pierwszy z okresów twórczego milczenia Aleksandra Fredry. Te ujawniały się też w później-

szych latach.

1 824

Objął w posiadanie po bracie Sewerynie majątek rodzinny Beńkowa Wisznia.

1 825-1 827

Pisał kolejne utwory sceniczne. Niemożność zawarcia ślubu z ukochaną kobietą wprawiło Fredrę w za-

łamanie psychiczne.

1 828

Zaczęła się choroba Fredry odziedziczona po ojcu – podagra. Drugim przykrym wydarzeniem była

śmierć ojca.

1 828

Zofia Skarbek otrzymała unieważnienie swojego małżeństwa. Po jedenastu latach oczekiwania odbył się

ślub Aleksandra z właścicielką zamku w Odrzykoniu Zofią hrabiną Skarbkową. Rok ten obfitujący

w zmiany w życiu osobistym, zapowiadał kolejne twórcze wyciszenie Fredry.

1 829

Urodził się pierwszy syn - Jan Aleksander. Kolejni synowie zmarl i po kilku miesiącach życia. Pisarz

otrzymał zaproszenie do działalności w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Warszawie – stowarzyszeniu

naukowym zajmującym się popularyzacją wiedzy i działalnością społeczną. Za zaszczyt ten Fredro oso-

biście podziękował Jul ianowi Ursynowi Niemcewiczowi.

1 830

Wybuch powstania l istopadowego postawił Aleksandra Fredrę przed trudnym wyborem między służbą

w wojsku a opieką nad rodziną. Ostatecznie podjął pracę w Obywatelskim Komitecie Pomocy dla Po-

wstania, który został utworzony we Lwowie.

1 832

Pojawiły się komedie uznawane za najlepsze w dorobku twórcy, jak: „Zemsta”, „Śluby panieńskie”, „Pan

Jowialski”, „Dożywocie”.

1 835-1 855

Fredro przerwał działalność l iteracką na kilkanaście lat. Powodem były m. in. nieprzychylne recenzje jego

twórczości. Zarzucano mu brak kultury l iterackiej, naśladowanie obcych wzorów, tandetę i in.

1 837Urodziny córki Zofi i .

1 837-1 839

Nastąpiły lata aktywności Fredry w sprawach publicznych. Poeta zajmował się m. in. działalnością Osso-

45

l ineum, został członkiem Wydziału Stanowego, czyl i urzędnikiem wysokiego szczebla odpowiedzialnym

za sprawy wewnętrzne.

Był posłem do Sejmu Krajowego, czynił starania o budowę w Galicj i pierwszej l ini i kolejowej, organizował

Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności.

Otrzymał też Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa.

1 842

Poeta zorganizował rodzinny wyjazd do Włoch dla poratowania zdrowia.

1 844 – 1 848

Krótki epizod twórczy poety – do pamiętników z czasów napoleońskich „Trzy po trzy” dopisywał nowe

fragmenty i uzupełniał tekst.

1 846

Napisał memoriał „Uwagi nad stanem socjalnym w Galicj i”, będącym odpowiedzą na powstanie chłopskie

1 846 r.

1 846

Poeta podjął decyzję przeprowadzenia się wraz z całą rodziną do Lwowa. Lecz ostatecznie zdecydował

się na zakup dworku na Chorążczyźnie. Dworek ten stał się później rodzinną siedzibą Fredrów.

1 849 – 1 854

Kilkuletni pobyt rodziny Fredrów w Paryżu. W tym czasie w Paryżu znalazło się kilka osób z dalszej ro-

dziny poety.

1 854

Okazał się konieczny ze względów gospodarskich powrót do majątku rodzinnego. Fredro rozważał

sprzedaż majątku i osiedlenia się na Śląsku.

Wznowił działalność komediopisarską, ale nie publikował swych komedii i nie pozwalał ich wystawiać.

1 857

Ostatnie dwadzieścia lat życia poety to pogarszający się stan zdrowia, zarówno fizyczny, jak i psychicz-

ny. Choć jeszcze przez jakiś czas udawało się go nakłonić do pełnienia rozmaitych funkcji społecznych, to

jednak problemy żołądkowe i reumatyczne sprawiły, że odsunął się od aktywności społecznej.

1 873

Dostąpił zaszczytu otrzymania Wielkiego Krzyża Orderu Franciszka Józefa jako odznaczenia za ogólne

zasługi dla Cesarstwa Austriackiego.

1 876

Zmarł 1 5 l ipca 1 876 we Lwowie. Zwłoki Aleksandra Fredry przewieziono do Rudek, gdzie złożono je

w krypcie rodzinnej w podziemiach kościoła.

46

Materiał 2.

Krzyżówka

Pytania

1 . Jak miał na imię ojciec poety?

2. Miejsce złożenia zwłok poety.

3. Jak określano panie, które towarzyszyły huzarom (w tytule komedii Fredry).

4. Nazwa dworku i rodzinna siedziba Fredrów.

5. Majątek ziemski W. Wisznia.

6. Tytuł pamiętników poety „Trzy po W”.

7. Imię matki poety.

8. Tytuł jednej z wielu komediiW albo wyrok do końca życia.

9. Tytuł komedii , w której występują W. i żona.

1 0. Miejsce urodzin poety.

1 1 . Imię córki poety.

1 2. Przyrzeczenia panieńskie według Fredry.

1 3. Tytuł komedii , w której mieszają się intrygi.

1 4. Imię syna poety.

1 5. Tytuł szlachecki Aleksandra Fredry.

Odpowiedzi

1 . Jacek. 2. Rudki. 3. Damy. 4. Chorążczyzna. 5. Bańkowa W. 6. Trzy. 7. Marianna.

8. Dożywocie. 9. Mąż. 1 0. Surochów. 11 . Zofia. 1 2. Śluby. 1 3. Zemsta. 1 4. Jan. 1 5. Hrabia.

Hasło krzyżówki

CUDZOZIEMCZYZNA

47

Materiał 3.

Test sprawdzający wiedzę z Zemsty Aleksandra Fredry

1 .Wymień epokę, w której żył i tworzył Aleksander Fredro.

WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW

2. Do jakiego rodzaju i gatunku zaliczysz „Zemstę”?

WWWWWWWWWWWW..WWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Na ile aktów podzielony został cały utwór?

WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW..

4. Gdzie i kiedy rozgrywa się jego akcja?


5. Scharakteryzuj krótko bohaterów utworu:

• Rejent Milczek - WWWWWWWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Cześnik Maciej Raptusiewicz - WW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .WWWWWWWW.. . . . . . . . . . . .W . . .

• Klara Raptusiewiczówna - WWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .WWWWWWWWWW.. . . . . . . . . .

• Józef Papkin - WWWWWWWW.. . . . . . . . .WWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Podstol ina Hanna Czepiersińska - WW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .WWWWWWW

• Wacław Milczek - WWWWW.WWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Co było głównym powodem sporu pomiędzy Rejentem a Cześnikiem?

WWWWWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Jakie relacje łączyły Wacława z Klarą?


8. Jak nazywał się jeniec uprowadzony przez Papkina?

WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.

9. Jak nazywała się słynna szabla Papkina?

WWWWWWWWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . .

1 0. Kim był Dyndalski?

WWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.. . .

1 1 . Kim była Klara dla Cześnika?

a) bratanicą

b) żoną

c) kuzynką

d) siostrzenicą

48

1 2. Co oprócz angielskiej gitary – zgodnie z testamentem Papkina – przypadło w udziale Raptusiew

iczównie?

a) złota podkowa

b) zbiór chusteczek

c) kolekcja motyl i

d) flaszka po szkockim trunku

1 3. Kto to powiedział, do kogo i w jakiej sytuacji?

"Jeśl i nie chcesz mojej zguby,

Krokodyla daj mi, luby"

WWWWWWWWWWWWWWWW..WWW.. . . . . . .

"Niech się dzieje wola Nieba!

Z nią się zawsze zgadzać trzeba"

WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWWW.

"Idź, serdeńko, bo cię trzepnę"

WWWWWWWWWWWWWWWW..WW..W.. . . . .

”Czy nie byłoby sposobu,

Ustąpiwszy ze stron obu,

Zapomniawszy przeszłe szkody,

Do sąsiedzkiej wrócić zgody?”

WWWWWWWWWWWWWWWW..W.. . . . . . . . . . . . . .

”Od powietrza, ognia, wojny,

I do tego od człowieka,

Co się wszystkim nisko kłania -

Niech nas zawsze Bóg obrania”

WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . .

”Znaj więc wielką moję duszę:

Jesteś wolny - idź do diaska -

A za wolność dasz co łaska"

WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . .

”Jemu oddam Podstol inę,

Malowidło nieco stare;

Sobie wezmę śliczną Klarę”

WWWWWWWWWWWWWWWW..W.. . . . . . . . . . . . . .

”Już jest twoją, daję słowo.

Chcesz? Przysięgnę - masz już żonę.

Bo ja szczęście mam szalone -

Tylko spojrzę, każda moja,

A na każdą spojrzeć umiem.

Idę”

WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.W

”Bo ja rzadko kiedy myślę,

Alem za to chyża w dziele”

WWWWWWWWWWWWWWWW..WW.. . . . . . . . . . .

49

”Dalej za mną, mocium Panie!”


”Hej! Serwacy! daj gwintówkę!

Niechaj stracę tę makówkę”

WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . . .

”Co skłoniło Podstol inę

za takową iść gadzinę”

WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . . .

”O królowo wszechpiękności!

Ornamencie człowieczeństwa!”


”Mózgu we łbie za trzy grosze!”


1 4. Podaj imię i nazwisko reżysera fi lmu Zemsta z 2002 r. Jakie jeszcze inne lektury zekranizował ten re-

żyser?


1 5. Wymień inne znane tytuły dzieł Aleksandra Fredry.

WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW

Materiał 4.

„Nawet zło może prowadzić do dobra” : scenariusz lekcji języka polskiego

dla klasy I gimnazjum na podstawie fragmentów Zemsty Aleksandra Fredry

Temat lekcji „Nawet zło może prowadzić do dobra”.

Cele lekcji

a) w zakresie zdobywania wiadomości

Uczeń:

- zna podstawowe informacje dotyczące genezy powstania komedii

- potrafi scharakteryzować głównych bohaterów utworu

b) w zakresie zdobywania umiejętności

Uczeń:

- potrafi wymienić i przedstawić w formie scenek sytuacje konfl iktowe w Zemście

- zna i rozróżnia pojęcia: „dobro”, „zło”, „zemsta”, „krzywda”, „przebaczenie”

- wskazuje przykłady postępowania zgodnego z zasadą: „zło dobrem zwyciężaj”

Procedury osiągania celów – metody i formy pracy

- pogadanka, praca z tekstem w grupach, redagowanie notatki (uwaga! młodzież dysponuje znajomo-

ścią lektury. Od nauczyciela uczniowie wcześniej otrzymali polecenie przyniesienia tekstów z zaznaczo-

50

nymi fragmentami charakterystyki głównych bohaterów).

Materiały i środki dydaktyczne

- lektura Zemsta

- tabl ica, zeszyt

Przebieg lekcji

a) faza wstępna

Powitanie, sprawdzenie l isty obecności, podanie tematu zajęć (3 minuty).

b) faza realizacyjna

1 . Pogadanka na temat genezy utworu (2 minuty).

2. Praca z tekstem, redagowanie notatek charakteryzujących bohaterów (9 minut).

3. Odegranie scenek odzwierciedlających sytuacje konfl iktowe w utworze (20 minut).

c) faza podsumowująca

1 . Dyskusja podsumowująca temat: „Nawet zło może prowadzić do dobra”. Utrwalenie poznanych

pojęć : „dobro”, „zło”, „zemsta”, „krzywda”, „przebaczenie” (7 minut).

2. Zaprezentowanie przez uczniów innych przysłów nawiązujących do wymowy motta utworu:

„Bywa z węża dryjakiew (lekarstwo), złe często dobremu okazyją daje”, które Aleksander Fredro nadał

swojemu utworowi (3 minuty).

3. Podanie treści zadania domowego (1 minuta).

Czas trwania lekcji

45 minut

Bibliografia:

1 . Fredro, Aleksander. Zemsta. Kraków 2003.

2. Inglot, Mieczysław. „Zemsta” Aleksandra Fredry. Warszawa 1 995.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

FAZA WSTĘPNA

1 . Powitanie uczniów.

2. Sprawdzenie l isty obecności.

3. Podanie tematu lekcji .

FAZA REALIZACYJNA

1 . Rozmowa z uczniami na temat genezy powstania komedii . Podanie realnej histori i sporu o zamek, na

kanwie której powstał utwór.

Zemsta została napisana w latach 1 832-1 833. Bodźcem do powstania utworu stał się autentyczny pro-

ces właściciel i zamku w Odrzykoniu: Piotra Firleja i Jana Skotnickiego. Jeden z nich zajmował dolną

część zamku, drugi był właścicielem zamku górnego. Szlachetnemu Firlejowi nie spodobało się sąsiedz-

two awanturnika Skotnickiego. Toczyli oni ze sobą waśnie. Dopiero kres kłótniom położyło małżeństwo

ich dzieci. Ta niezgoda stała się głównym tematem Zemsty.

2. Uczeń zna głównych bohaterów utworu.

51

Uczniowie dzielą się na 3 grupy. Praca w grupach. Każdej grupie przydzielona jest para bohaterów. Gru-

pa pierwsza odnajduje w tekście fragmenty obrazujące Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka, druga

Papkina i Podstol inę, trzecia Wacława i Klarę. Następnie przedstawiciel każdej z grupy przedstawia krót-

ko charakterystykę bohaterów.

I para: cześnik Raptusiewicz i rejent Milczek.

Cześnik Maciej Raptusiewicz był postacią o bujnej i niepokornej przeszłości. Ulegał łatwo zdenerwowa-

niu. Lubił rządzić, co często podkreślał uderzeniem pięścią w stół. Ze swym najważniejszym oponentem

rejentem Milczkiem dziel i ł zamek. Pozostawał też z nim w wiecznym konfl ikcie o mur graniczny w zamku.

Pozornie zdrowy, nie był jednak okazem sprawności fizycznej „Pan zaś, mówiąc między nami, masz pe-

dogrę (. . . ) kurcz żołądka (. . . ) reumatyzmy jakieś łupią”. Opiekował się swoją bratanicą Klarą. Ubierał się

jak szlachcic (żupan w zarzuconym na niego kontuszem, przepasany pasem i szablą przy boku).

Drugi z bohaterów Milczek dorobił się majątku na posadzie rejenta (notariusza). Stać go było na kupno

części zamku, który dziel i ł z Cześnikiem. Był człowiekiem obłudnym, chętnym do bójek. Mówił cicho, nie-

ustannie powołując się na wolę niebios „Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba”.

Był wdowcem, miał syna Wacława. Ubierał się zgodnie ze staropolską modą, najczęściej w kontusz

związany pasem. Z wyglądu był drobny, szczupły i dość niski.

I I para: Papkin i Podstolina.

Józef Papkin nie był człowiekiem majętnym. Mieszkał u Cześnika, a w podzięce pomagał w drobnych

pracach domowych. Utrzymywał się także bardzo często z gry w karty. Był tchórzem, ale o sobie miał

opinię bohatera „Ach, co każesz, wszystko zrobię. Byłbym zaraz dopadł koniaW bom jest jeździec do-

skonały”. Był mistrzem w udawaniu różnych sytuacji . Koloryzował swoje wypowiedzi lub je zmyślał „Pę-

dząc cwałem na rozkazy, zamęczyłem szkap bez liku. Wywróciłem się sto razy, tak że z nowej mej

kolaski, gdzieś po drodze tylko trzaski”. Jednak nie był człowiekiem głupim i miał ogładę towarzyską. Miał

też powodzenie u kobiet. Nosił się z francuska, chodził w peruce, nie nosił kontusza, tylko krótkie spodnie

i kapelusz, u boku miał szpadę.

Podstol ina Hanna Czepiersińska to kobieta w średnim wieku, trzykrotnie owdowiała. Nazwisko Czepier-

sińska nosiła po trzecim mężu „Nie wiedziałeś, że Podstol i Czerpiesiński, mąż mój trzeci, niech nad du-

szą Bóg mu świeci, zaślubiwszy mnie na wiosnę, już w jesieni leżał w grobie?”.

Mimo dojrzałego wieku była jeszcze atrakcyjną kobietą.

Podstol ina była daleką krewną Klary i zarządzała jej posagiem. Gościnnie mieszkała w domu Cześnika.

Podstol ina myślała głównie o sobie, była osobą łasą na pieniądze. Przebiegła, jednak niezbyt mądra. Nie

przestrzegała zasad moralnych - w domu nowego narzeczonego Cześnika Raptusiewicza uwodziła Wa-

cława (dawną miłość), choć ten zakochany był w Klarze.

I I I para: Wacław i Klara.

Wacław Milczek zdobył wykształcenie w Warszawie. Był doświadczonym amantem, potrafiącym postępo-

wać z kobietami. Mimo wszystko był zdolny do prawdziwej miłości. Klarę darzył prawdziwym uczuciem

i chciał się z nią ożenić. Na świat patrzył krytycznie, postępowanie ojca oceniał trzeźwo i miał odwagę

zbuntować się przeciw niemu. Raczej młody i atrakcyjny (choć w tekście brak jest szczegółowych infor-

macji o jego wyglądzie).

Klara Raptusiewiczówna, bratanica Cześnika, dysponująca znacznym majątkiem. Z pozoru naiwna pa-

nienka, trzeźwo patrzyła na świat. Potrafiła podjąć decyzje finansowe (i życiowe) z opanowaniem i precy-

zją. Ładna i intel igentna, z dużym poczuciem humoru. Kochała Wacława, lecz bez zgody opiekunów nie

52

chciała brać z nim ślubu „Gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie, zawsze twoją - prócz w niesławie”.

Ciągle wypominała Wacławowi jego miłosne podboje: „Czemuż twoja miłość inna, coraz nową postać

bierze”?

3. Sytuacje konfliktowe w Zemście.

Zadaniem uczniów będzie odegranie scenek odzwierciedlających sytuacje konfl iktowe w utworze.

Uczniowie pozostają w 3 grupach. Każda grupa odtwarza inne wydarzenie z utworu, które zostały na-

zwane następująco:

1 . Starania Cześnika o małżeństwo z Podstol iną.

2. Przebiegłość Podstol iny.

3. Miłość z dwóch zwaśnionych rodów.

Następnie uczniowie analizują konkretną sytuację i określają motywy działania osób w niej występują-

cych.

Sytuacja 1 . Starania Cześnika o małżeństwo z Podstol iną. Przeanalizuj sytuację i określ motywy działa-

nia osób w niej występujących.

Cześnik zdecydował się ożenić. Rozważał dwie kandydatki. Pierwszą była jego bratanica Klara, drugą

Podstol ina. O pierwszej mówił: „Miałbym z Klarą sukces pewny. Ale Klara młoda, płocha, Chociaż dzisiaj

i pokocha, Któż za jutro mi zaręczy!”. W ostateczności wybrał wdowę Podstol inę, uznając „Dobrą żoną

pewnie będzie”. A dalej „jeszczeć młoda jest i ona, ależ wdowa - doświadczona. Zna proporcją, mocium

panie, I nie każe fircykować, po kulikach balansować”. Cześnik był bardzo łasy na majątek Podstol iny.

Jego zdaniem miała ona znaczniejsze dochody niż Klara, dlatego postanowił: „z wdówką zatem działać

zacznę”. Rzekome bogactwo wdowy „Co za czynsze! - To kobieta!WTrzy folwarki! ” okazało się niepraw-

dą. Nie wiedział, że ona sama, z podobnych – finansowych powodów, też szukała męża.

Cześnik nie potrafił postępować z kobietami „Owe jakieś bałamutnie, afektowe świegotanie. Niech mi za-

raz łeb kto utnie, nie potrafię, mocium panie”, dlatego też swym swatem uczynił Papkina „Ty więc musisz

swą wymowąW”. Ufał Papkinowi, wiec powierzył mu bardzo odpowiedzialne zadanie, by ten zdobył dla

niego rękę Podstol iny. Papkin, który potrafił rozmawiać z kobietami zapewniał: „Jest już twoją - daję sło-

wo. Chcesz, przysięgnę - masz już żonę, bo ja szczęście mam szalone: tylko spojrzę, każda moja, a na

każdą spojrzeć umiem. Idę”.

W omawianej intrydze brał też udział Rejent, który nie chciał dopuścić, by Cześnik ożenił się z Podstol i-

ną. Postanowił wyswatać swojego syna z wdową. Choć Podstol ina wcześniej przyjęła oświadczyny Ma-

cieja Raptusiewicza, to jednak szybko wycofała się ze słowa danemu Raptusiewiczowi, gdy na

kandydata do zamążpójścia pojawił się jej dawny kochanek Wacław. Cześnik, na wiadomość, że został

odrzucony, postanowił zakłócić plany nieuczciwej narzeczonej, a do swoich zamierzeń również wykorzy-

stać osobę Wacława. Wpadł na pomysł ślubu młodego Rejentowicza z Klarą. Nie domyślał się nawet, że

młodzi od dawna darzyl i się uczuciem.

Sytuacja 2. Przebiegłość Podstol iny. Przeanalizuj sytuację i określ motywy działania osób w niej wystę-

pujących.

Podstol ina - kobieta pełna wdzięku, lecz mająca słabość do pieniędzy, szukała majętnych kandydatów na

czwartego już męża. Cześnik Raptusiewicz sądząc, że jest ona posiadaczką fortuny zamierzał się z nią

ożenić. Ona choć zakochana w Wacławie, przyjęła propozycję bogatego Raptusiewicza, gdyż obawiała

się, że gdy jej podopieczna Klara pierwsza wyjdzie za mąż, może stracić prawo opieki nad jej majątkiem

„Ów majątek zapisany - na czas tylko był mi dany”. Dodatkowo miała słabość do pieniędzy i bała się, „by

53

nie zostać całkiem w nędzy”.

Jednak gdy pojawił się jej dawny adorator, Wacław, zrezygnowała z zamążpójścia za Raptusiewicza.

Wcześniej pod fałszywym imieniem księcia Rodosława Wacław uwodził Podstol inę. Okazało się też, że

uczucia wdowy do Wacława jeszcze nie wygasły.

W omawianej intrydze również ważna była osoba Rejenta. Będąc z natury przebiegłym, Rejent chcąc

zrobić na złość Cześnikowi, namawiał swojego syna Wacława do małżeństwa z wdową. Pełna tempera-

mentu Podstol ina przyjęła podstępną propozycję, mimo, że była po swatach z Cześnikiem.

Wskutek intrygi złego Raptusiewicza, który połączył z sobą Wacława i Klarę, wdowa nie wyszła za mąż

ani za Cześnika, ani za syna Rejenta. Na szczęście jednak kobieta otrzymała od Rejenta pewną sumę

pieniędzy jako odszkodowanie za odstąpienie od matrymonialnej umowy przez Milczków. I choć nie miała

czwartego męża, to ostatecznie osiągnęła swój cel – miała pieniądze zapewniające jej niezależność.

Sytuacja 3. Miłość z dwóch zwaśnionych rodów. Przeanalizuj sytuację i określ motywy działania osób

w niej występujących.

Klara i Wacław spotkali się po powrocie Wacława z Warszawy, gdzie pobierał nauki. Młodzieniec po raz

pierwszy ujrzał Klarę w ogrodzie. Wacław wykorzystał zamieszanie, które powstało podczas bójki z mu-

rarzami i przedostał się do części zamku, należącej do Cześnika, by być bliżej ukochanej. Zaczęli się re-

gularnie spotykać. Dość szybko wyznał dziewczynie swoją miłość. Oboje pragnęli się pobrać, lecz

musiel iby to zrobić potajemnie i bez zgody swoich opiekunów (Milczka i Raptusiewicza). Przeszkodą do

ich wspólnej przyszłości był bowiem konfl ikt między ich rodzinami „Ach, obecność mnie zastrasza, bo tak

dotąd czynim mało, by zapewnić przyszłość całą - a przyszłością miłość nasza. Z twoim stryjem ojca me-

go ciągłe sprawy, sprzeczki, kłótnie nic nie wróżą nam dobrego. Raczej mówią, iż okrutnie będziem kie-

dyś rozdzieleni, Jeśl iW ’’ . Wacław zaproponował, że powinni pobrać, choćby potajemnie. Klara nie

zamierzała jednak postąpić wbrew woli stryja i odrzuciła propozycję ukochanego. Wacław proponował

nawet Klarze ucieczkę, ale rozsądna dziewczyna odrzuciła i ten projekt: „A, rozumiem. – Nie, Wacławie,

gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie, zawsze twoją – prócz w niesławie”.

W omawianej sytuacji brał też udział Cześnik, który pomógł wyswatać Wacława ze swoją bratanicą Klarą.

Choć zrobił to na złość Postol inie, to nieopatrznie przyczynił się do szczęścia Klary i Wacława. Miłość

młodych zakończyła się na ślubnym kobiercu, a ich małżeństwo doprowadziło do pojednania zwaśnio-

nych rodzin.

FAZA PODSUMOWUJĄCA

Nauczyciel inicjuje dyskusję podsumowującą temat lekcji . Uczniowie proszeni są o zastanowienie się, jak

rozumieją zdanie: „Nawet zło może prowadzić do dobra”. Utrwalają pojęcia, jak: „dobro”, „zło”, „zemsta”,

„krzywda”, „przebaczenie”.

Tytuł utworu nawiązuje do intrygi Cześnika, która miała być zemstą za zniewagę, jakiej doświadczył od

Podstol iny. Złączenie węzłem małżeńskim Wacława ze swoją bratanicą Klarą, na złość Rejentowi Milcz-

kowi, doprowadziło do szczęśliwego zakończenia, tj . zgody skłóconych sąsiadów, o czym z ulgą opowia-

dają wszem i wobec „Tak jest, zgoda, a Bóg wtedy rękę poda”.

Paradoksalnie najmocniej połączyło obu bohaterów to, co ich najbardziej dziel i ło, tj . spór o zamek. Na-

prawa muru o mały włos nie doprowadziła do sądowego finału, gdyż podczas prac naprawczych wywią-

zała się bójka, która mogła zakończyć się pojedynkiem. Na szczęście w porę ujawniła się wierność

Cześnika dla honoru szlacheckiego, który zrezygnował z pojedynku z Rejentem Milczkiem. Wypowiedział

wtedy słowa: „Nie wódź mnie na pokuszenie, Ojców moich wielki Boże! Wszak gdy wstąpił w progi moje,

włos mu z głowy spaść nie może”. Dlatego też pierwszy wyciągnął rękę do porozumienia i zakończenia

54

sporu mówiąc „Mocium panie, z nami zgoda”.

Przez puszczenie w niepamięć waśni, obaj wygral i moralnie. Zemsta, nieczyste intencje, podejrzane in-

trygi, odwróciły się w zgodę i zło doprowadziło do dobra.

Na koniec nauczyciel nawiązuje do motta utworu: „Bywa z węża dryjakiew (lekarstwo), złe często dobre-

mu okazyją daje”, które Aleksander Fredro nadał swojemu utworowi. Uczniowie przytaczają inne znane

im sentencje nawiązujące do wymowy motta, jak:

„nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”

„nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj”

„nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało”

„nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe”

„wszystko dobre, co się dobrze kończy”

„i le dasz, tyle otrzymasz, czasem z najbardziej niespodziewanej strony”

„wysyłaj w świat promienie dobra, aby w przyszłości mogły ogrzać i ciebie”

Nauczyciel podaje polecenie napisania zadania domowego.

Napisz krótkie opowiadanie, w którym dobro zwycięża zło.

Kontakt z autorami:

u. [email protected]

[email protected]

55

Elżbieta Szymańska



we Wrocławiu

201 3 – ROK ZAPOMNIANEGO WYNALAZCY

Artykuł ma na celu przybliżenie sylwetki prof. Jana Czochralskiego – wybitnego polskiego uczonego

pierwszej połowy XX wieku - chemika i wynalazcy.

201 3W – po wpisaniu tych cyfr do wyszukiwarki,

pierwszym wyświetlonym wynikiem jest informacja

z Wikipedii . W niej dowiadujemy się, że rok 201 3

ogłoszono m. in. rokiem Powstania Styczniowego

oraz postaci: Jul iana Tuwima, Witolda Lutosław-

skiego, Księżnej Daisy Von Pless, a także Jana

Czochralskiego. Nazwiska Jul iana Tuwima i Witol-

da Lutosławskiego nie dziwią nikogo – to znane,

wybitne postaci trwale wpisane w polską, a nawet

światową kulturę. Księżna Daisy nieobca jest

większości Dolnoślązaków, doskonale kojarzona

z podwałbrzyskim zamkiem Książ. A kim jest Jan

Czochralski? Dlaczego znalazł się wśród wyżej

wymienionych. Czy nie było nas na jakiejś lekcji

56

Oficjalne logo Roku Czochralskiego.

http: //www.muzeumpw.com.pl/news,1 67.htm

Źródło: http: //www.muzeumpw.com.pl/news,1 67.htm

w szkole? Okazuje się, że wszyscy odrabiamy

lekcję – pominiętąW przez historię. Dopiero w

60. rocznicę śmierci Jana Czochralskiego Sejm

Rzeczypospolitej Polskiej

Już po przeczytaniu ki lku pierwszych zdań w ha-

śle opisującym życie i dorobek naukowy profeso-

ra, przecieramy oczy ze zdumieniaW „Jan

Czochralski (ur. 23 października 1 885 r. w Kcyni,

zm. 22 kwietnia 1 953 r. w Poznaniu) – polski che-

mik, metaloznawca, wynalazca powszechnie sto-

sowanej do dzisiaj metody otrzymywania

monokryształów krzemu, nazwanej później meto-

dą Czochralskiego, podstawy procesu produkcji

mikroprocesorów. Najczęściej wymieniany polski

uczony we współczesnym świecie techniki” 2.

Z informacji przedstawionych na oficjalnej stronie

poświęconej profesorowi dowiadujemy się, że

w świecie nauki doszło do zaskakującego „oddzie-

lenia” nazwiska od osoby 3. Często wykorzystywa-

na „metoda Czochralskiego” nie była kojarzona

z postacią Jana Czochralskiego, a jednocześnie

bohatera roku 201 3.

W Polsce okresu PRL-u nazwisko to starano się

wymazać z pamięci ludzi i zdobyczy nauki. Na

szczęście wieloletnie starania osób ze środowiska

poznańskich fizyków doprowadziły do rehabil itacj i

nazwiska profesora. Badania chemika okazały się

bardzo ważne, bez nich mógłby zupełnie inaczej

wyglądać dzisiejszy świat. Opracowana przez nie-

go w 1 91 6 r. metoda otrzymywania monokryszta-

łów metal i , o prawie 40 lat wyprzedziła naukę.

W latach 50-tych XX wieku znalazła zastosowanie

w otrzymywaniu monokryształów krzemu. To dzię-

ki temu odkryciu możliwy stał się rozwój współ-

czesnej elektroniki.

Biograf Czochralskiego dr Paweł Tomaszewski

nazywa go nawet „Kopernikiem elektroniki” 4, choć

prace profesora skupiały się na chemii i metalo-

znawstwie, a „metoda Czochralskiego” była jedy-

nie dziełem przypadku.

A jak przebiegało życie profesora? Dziś wystarczy

kilka kl iknięć myszką, aby znaleźć obszerne infor-

macje zarówno na temat życia jak i działalności

zawodowej naukowca. Między innymi na stronie

Polskiego Towarzystwa Wzrostu Kryształów 5, któ-

re obrało Czochralskiego za swojego patrona, za-

mieszczono bibl iografię opracowaną przez

wspomnianego biografa chemika 6. Znajdujemy tu

artykuły poświęcone wynalazcy oraz dokumenty

związane z aresztowaniem i powojennym proce-

sem profesora.

Jak podaje Paweł Tomaszewski 7, pierwsze do-

świadczenia chemiczne Jan Czochralski przepro-

wadzał jako dziecko. Większym zainteresowaniem

młodego Janka cieszyły się laboratoria w drogeri i

i aptece, niż zabawy z rówieśnikami. Pierwsze

własne laboratorium zbudował w piwnicy mając 1 2

lat. Gdy jako piętnastolatek spowodował większy

wybuch, matka kategorycznie zabroniła mu prze-

prowadzania kolejnych doświadczeń. Po ukoń-

czeniu Seminarium Nauczycielskiego podarł

świadectwo maturalne, nie zgadzając się z otrzy-

manymi ocenami. W wieku 1 9 lat wyjechał do Ber-

l ina, gdzie znalazł zatrudnienie w aptece,

następnie w laboratoriach metalurgicznych zakła-

dów przemysłowych. W tym samym czasie

uczęszczał (eksternistycznie) na zajęcia z chemii

na Politechnice w Charlottenburgu. Studia ukoń-

czył w 1 906 r. otrzymując tytuł inżyniera chemika.

Swą przyszłą żonę pianistkę Margueritę Haase

poznał podczas zajęć na wydziale Sztuki Uniwer-

sytetu Berl ińskiego, na które również uczęszczał.

57

2. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3].

Dostępny w Internecie: http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.

3. Prof. Jan Czochralski : 23.1 0.1 885 r. - 22.04.1 953 r. [biografia,

wstęp]. [onl ine]. [dostęp: 1 l ipca 201 3]. Dostępny w WWW:

www.janczochralski.com/biografia-wstep/.

4. Tomaszewski, Paweł. Dorobek profesora Jana Czochralskiego.

„Chemia w Szkole” 2004, nr 2, s. 1 9.

5. Nasz Patron. W: Polskie Towarzystwo Wzrostu Kryształów.

[onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny w Internecie:

http: //www.ptwk.org.pl/pol/patron.html.

6. Tomaszewski, Paweł. Powrót : rzecz o Janie Czochralskim.

Wrocław 201 2.

7. Tomaszewski, Paweł. Dorobek profesora Jana Czochralskiego.

„Chemia w Szkole” 2004, nr 2, s. 9.

Objął również Instytut Badań Materiałów Uzbroje-

nia, wykonując w nim zadania zlecone przez pol-

skie wojsko. Jednocześnie bardzo zaangażował

się w działalność kulturalną i społeczną. W swojej

warszawskiej wil l i organizował spotkania l iterackie,

sam także pisał wiersze.

Ze środków pozyskanych z patentów fundował

stypendia. Wspierał badania archeologiczne w Bi-

skupinie oraz renowację dworku rodziny Chopina.

Podczas przeprowadzanych w 1 91 6 r. badań,

sporządzając notatki, zupełnie przypadkowo za-

nurzył pióro w tyglu ze stopioną cyną. Do końca

stalówki przylgnęła drobina stygnącej cyny, która

wyciągnęła się w cienką metalową nić. Otrzymane

druciki okazały się być monokryształami. Badanie

właściwości metalu kontynuowane było podczas

kolejnych eksperymentów. Pozwoliły one określ ić

sposób badania szybkości krystal izacji metal i . Za-

stosowanie metody w latach 50-tych do pozyski-

wania monokryształów krzemu umożliwiło

przemysłową produkcję tranzystorów oraz póź-

niejszą rewolucję elektroniczną.

Rok później Czochralski przeprowadził się do

Frankfurtu nad Menem, gdzie za jego namową

koncern Metal lbank und Metal lurgische Gesell-

schaft utworzył laboratorium metalurgiczne. Czo-

chralski został jego kierownikiem w wieku

zaledwie 32 lat. To tu powstawały l iczne prace na-

ukowe, podręczniki, patenty.

Między innymi na Metal B – bezcynowy stop łoży-

skowy dla kolejnictwa, zakupiony przez USA,

Francję i Anglię. W 1 91 9 r. powstało – także dzięki

staraniom Czochralskiego – Niemieckie Towarzy-

stwo Metaloznawcze. Pomimo podkreślania swojej

polskości został przez Niemców wybrany na prze-

wodniczącego Towarzystwa na Zjeździe w 1 925 r.

we Wrocławiu.

Trzy lata później powrócił do Polski na osobiste

zaproszenie Prezydenta I I RP prof. Ignacego Mo-

ścickiego – także chemika. Zrezygnował tym sa-

mym z wszystkich dotychczas pełnionych funkcji

i posad w Rzeszy. Odrzucił też intratną propozycję

złożoną przez Henry Forda, który oferował mu

stanowisko dyrektora w zakładach samochodo-

wych w Detroit.

W Warszawie zapoczątkował działalność Instytutu

Metalurgi i i Metaloznawstwa Politechniki War-

szawskiej oraz Działu Metalurgicznego w Che-

micznym Instytucie Badawczym.

58

Prezydent Ignacy Mościcki podczas wizyty na Politechnice

Warszawskiej. 1 931 r.

Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.

Prof. Jan Czochralski w gabinecie na

Politechnice Warszawskiej. Zdjęcie zrobione

prawdopodobnie już po zajęciu Polski przez

Niemców.

Źródło: Archiwum Pawła Tomaszewskiego.

W 1 929 r. otrzymał doktorat honoris causa na Po-

l itechnice Warszawskiej.

Niestety, te wszystkie sukcesy, spotkały się z za-

wiścią środowiska naukowego. Powtarzały się

oskarżenia o zdradę, sabotaż i szpiegowanie na

rzecz Niemców. Szerokim echem odbił się spór

z prof. Witoldem Broniewskim, który dokonania

Czochralskiego określał mianem „nieudolnego

wynalazku”, oskarżając go również o sabotaż na

rzecz Niemiec w kontekście sprzedaży wojsku

i kolei „złego stopu” 8. Sprawa znalazła swój finał

w sądzie. Trzykrotnie sądy różnych instancji orze-

kały na korzyść Czochralskiego. Doszło nawet do

pojedynku na szable, nie znamy jednak jego wy-

niku 9.

Na tym tle interesująco wyglądają badania Brat-

kowskiego, które wskazują, że powrót Czochral-

skiego do Polski był związany z grożącą mu ze

strony Niemców dekonspiracją. Podobno przez la-

ta chemik współpracował w polskim wywiadem

wojskowym 1 0.

W momencie wybuchu I I Wojny Światowej Czo-

chralski kierował się na wschód, jednak po napa-

ści ZSRR na Polskę, wrócił do Warszawy. Tu na

prośbę współpracowników, a także po ustaleniach

z rektorem Drewnowskim zwrócił się do okupanta

o zgodę na otworzenie Zakładu Badań Materiałów

w pomieszczeniach instytutu, w którym pracował

przed wojną 11 ,

Otwarta placówka stała się pierwszym z wielu za-

kładów otwartych przy warszawskich uczelniach.

Pozwalały one przetrwać wojnę pracownikom na-

ukowym zapewniając im pracę, zabezpieczały

również sprzęt i urządzenia przed wywiezieniem

w głąb Rzeszy. Zakład prowadzony przez Czo-

chralskiego przyjmował zlecenia od ludności cy-

wilnej, z czasem otrzymywał także polecenia od

Niemców. Z resztek materiałów zamawianych

przez Niemców wykonywano żeliwne granaty dla

oddziałów AK.

Naukowiec zatrudniał też fikcyjnie członków AK,

zapewniając im w ten sposób oficjalne dokumenty.

Oprócz tych działań Czochralski wysyłał pomoc do

warszawskiego getta, pomagał w uwolnieniu wielu

Polaków z obozów i więzień. Ratował zbiory l ikwi-

dowanych muzeów oraz organizował wywożenie

z Warszawy urządzeń należących do Politechniki.

Okazało się, że również w tym czasie „życzliwi”

donosil i na Czochralskiego, tym razem do AK. De-

nuncjacje te nie spotkały się z większą reakcją ze

strony władz polskiego podziemia. Żadnego wyro-

ku za rzekomą zdradę, na szczęście, nie wykona-

no.8. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3].

Dostępny w Internecie:

http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.

9. Krajewski, Andrzej W. Wyklęty odkrywca. „Focus”, 2005,

nr 1 0, s. 52-53.

1 0. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca

201 3]. Dostępny w Internecie:


1 0. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3].

Dostępny w Internecie: http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.

1 1 . Cieśl iński, Piotr. Uczony, którego nie ma. W: „Gazeta Wyborcza”

[onl ine]. 1 998, 1 9-20 czerwca. [dostęp 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny

w Internecie: http: //www.ptwk.org.pl/pol/documents/art1 .htm.

Prof. Jan Czochralski w ogrodzie w swojej warszawskiej

wil l i .

Źródło: Archiwum Pawła Tomaszewskiego.

59

Po zakończeniu wojny Czochralski został areszto-

wany pod zarzutem: „kolaboracja, współpraca

z okupantem na szkodę ludności cywilnej,

względnie Państwa Polskiego”. Od kwietnia do

sierpnia 1 945 r. przebywał w więzieniu w Piotrko-

wie Trybunalskim. Decyzją sądu śledztwo zostało

umorzone z braku dowodów. Pomimo dej decyzji

senat Politechniki Warszawskiej decyzją z grudnia

1 945 r. usunął Czochralskiego z listy pracowni-

ków. Kariera naukowa wynalazcy zakończyła się.

Odsunięty od środowiska, skazany na wyklucze-

nie i zapomnienie powrócił do Kcyni, gdzie założył

rodzinną firmę drogeryjną BION. Produkowany tam

proszek na kichanie, czy płyn do trwałej ondulacj i

wg receptury Czochralskiego, cieszyły się sporym

powodzeniem w całej Polsce.

Czochralski zmarł w Poznaniu 22 kwietnia 1 953 r.

na atak serca po rewizj i wil l i w Kcyni przeprowa-

dzonej przez Urząd Bezpieczeństwa. Pochowany

został w bezimiennym grobie w rodzinnej Kcyni,

a tabl iczka z nazwiskiem na jego nagrobku pojawi-

ła się dopieroW w 1 998 roku.

Bibliografia:

1 . Augustyn-Szaruga, Dorota. Prof. Jan Czochralski - zapomniany uczony. „Chemia w Szkole” 2003,

nr 5, s. 324-325.

2. Biesaga, Agata. Krzem w inżynieri i materiałowej. „Delta” 201 2, nr 7, s. 1 4-1 5.

3. Cieśl iński, Piotr. Uczony, którego nie ma. W: „Gazeta Wyborcza” [onl ine]. 1 998, 1 9-20 czerwca.

[dostęp 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny w Internecie: http: //www.ptwk.org.pl/pol/documents/art1 .htm.

4. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny w Internecie:


5. Krajewski, Andrzej W. Wyklęty odkrywca. „Focus” 2005, nr 1 0, s. 52-53.

6. Nasz Patron W: Polskie Towarzystwo Wzrostu Kryształów. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny

w Internecie: http: //www.ptwk.org.pl/pol/patron.html.

7. Prof. Jan Czochralski : 23.1 0.1 885 r. - 22.04.1 953 r. [onl ine]. [dostęp: 1 l ipca 201 3]. Dostępny w

WWW: www.janczochralski.com/biografia-wstep/.

Strona prowadzona przez rodzinę Czochralskiego. Zawiera biografię, opis metody Czochralskiego, l inki do publikacji

na temat profesora oraz galerię zdjęć.

8. Rok Jana Czochralskiego. W: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca

201 3]. Dostępny w Internecie: http: //www.nauka.gov.pl/ministerstwo/rok-jana-czochralskiego.

Strona MNiSW w związku z rokiem Czochralskiego przygotowała zestaw materiałów: m. in. biografię, l inki do artykułów,

książek, stron internetowych a także audycji radiowych poświęconych wynalazcy, kalendarium i ciekawostki.

9. Tomaszewski, Paweł. Dorobek profesora Jana Czochralskiego. „Chemia w Szkole” 2004, nr 2, s. 9-1 9.

1 0. Tomaszewski, Paweł. Jan Czochralski - wybitny metaloznawca. „Foton” 2001 , [nr] 73, s. 41 -44.

1 1 . Tomaszewski, Paweł. Jan Czochralski : 1 885-1 953. „Nauka” 2003, nr 4, s. 81 -85.

1 2. Tomaszewski, Paweł. Powrót : rzecz o Janie Czochralskim. Wrocław 201 2. ISBN 978-83-7432-81 7-3.

1 3. Uchwała Sejmu RP z dnia 7 grudnia 2012. [onl ine]. [dostęp: 26 czerwca 201 3]. Dostępny w

Internecie: http: //www.nauka.gov.pl/ministerstwo/rok-jana-czochralskiego/uchwala-sejmu-rp-w-sprawie-

ustanowienia-roku-201 3-rokiem-jana-czochralskiego/.

1 4. Wiśniewski, Zbigniew. O Janie Czochralskim i jego krzemie. „Fizyka w Szkole” 2006, nr 4, s. 1 8-21 .

Uprzejmie dziękujemy panu dr Pawłowi Tomaszewskiemu za udostępnienie zdjęć z prywatnego archiwum.

kontakt z autorem:

[email protected]

60

Magdalena Pilińska



we Wrocławiu

W GÓRACH JEST WSZYSTKO CO KOCHAMM

Co takiego jest w górach, że człowieka w nie ciągnie? Zawsze, jak o tym rozmyślam, przypominam sobie

pytanie, które ktoś zadał słynnemu polskiemu alpiniście - Krzysztofowi Wielickiemu: „Co takiego jest w gó-

rach, że przyciągają jak magnes; jaki sens ma chodzenie po górach?”

Wielicki odpowiedział szybko: „powiedzcie mi, jaki jest sens życia - a natychmiast wam odpowiem, jaki jest

sens chodzenia po górach!”. Tylko tyle i aż tyle.

Moją wyprawę w góry mogę dopasować do aktualnego nastroju: jak chcę być samotna, to wybiorę się na

Baraniec w Górach Kaczawskich, jak chcę być wśród ludzi, to wejdę na Śnieżkę w Karkonoszach, kiedy za-

pragnę, żeby wiatr smagał moje włosy, wybiorę się w Tatry na Halę Ornak.

Można wymieniać bez końca, wszystko zależy od tego, czy chcę zobaczyć kwieciste łąki Beskidów, czy gra-

nitowe turnie Tatr. A gdy wolę lekko wystające Góry Świętokrzyskie, śmiałe grzbiety Pienin, groźne kotły

polodowcowe Karkonoszy czy fantastyczne formy skalne Gór Stołowych – po prostu tam się wybieram.

Mam możliwość wyboru naszych polskich gór lub tych tuż za granicą albo tych całkiem odległych.

61

Zaczynałam jak większość z nas wyjazdami na

wycieczki szkolne, były też wyjazdy „na wyciąg”

z rodzicami. Potem przyszły bardziej ambitne wę-

drówki w czasach licealnych z przyjaciółmi. Naj-

pierw jedno, potem kilkudniowe lub dłuższe. Taki

W Tatrach Wysokich. Fot. Ze zbiorów autorki.

wyjazd to frajda! Najpierw część organizacyjna,

czyl i przemyślenia dokąd i jak dojechać.

Pytania, gdzie spać: w schronisku, pod namiotem

czy może w kolibie skalnej? Z biegiem lat wyjazdy

stawały się coraz dłuższe i w coraz odleglejsze gó-

ry. Już nie wystarczał widok z Gubałówki na Tatry

czy ze Szrenicy na Kotl inę Jeleniogórską. Kusiła

zagranica. Najpierw ta bliska, tuż za miedzą, czyl i

czeskie Karkonosze bądź Beskidy albo słowackie

Tatry. Później przyszedł czas na dalsze, jak np.

Czarnohora na Ukrainie bądź Alpy Jul i jskie w Sło-

wenii .

Góry można poznawać na kilka sposobów. Ten

najbardziej standardowy to piesze wędrówki –

przez cały rok, inny to wędrówki zimowe na nar-

tach biegowych bądź śladowych, kiedy można na

62

nowo odkryć znane już nam miejsca. Ostatnio co-

raz bardziej popularnym sposobem jest poznawa-

nie gór przy pomocy roweru górskiego. Wymaga

on jednak nie lada kondycji i dobrego sprzętu.

Każdy sposób na obcowanie z górami ma swoje

zalety, jednak największą zaletą jest sam ruch, jaki

wykonujemy. Paradoksalnie, mimo ogromnego

wysiłku fizycznego, jesteśmy wypoczęci.

Wyjazdy w góry to też przygoda, bo nigdy nie wie-

my, jak dojedziemy i gdzie wylądujemy z nocle-

giem. Choćby wspomniana Czarnohora na

Ukrainie – kwintesencja turystyki, gdzie wędruje

się po ścieżkach pozbawionych znaków. Tylko

mapa i kompas. Tam zresztą dwukrotnie goniła

nas burza! Ach jak szybko trzeba było uciekać

z głównej grani przed piorunami. W planie miel i-

śmy wtedy nocleg w namiocie, a wylądowaliśmy

w ośrodku przygotowań olimpijskich na Zaroślaku.

W Bieszczadach, czy Tatrach przy odrobinie

szczęścia można zobaczyć tropy niedźwiedzia,

w Górach Izerskich posłuchać toków głuszca czy

ryków jeleni. Można zobaczyć żmije wygrzewające

się w słońcu na kamieniach Pogórza Kaczawskie-

go albo salamandrę zagubioną na leśnej ścieżce

Beskidów.

Najgorszym utrapieniem turysty górskiego jest

deszcz. Przychodzi nie wiadomo skąd, czasem

trwa chwilę, a czasem całe dnie. Prawie zawsze

jesteśmy słabo przygotowani na deszcz, zapomi-

namy o kurtkach przeciwdeszczowych, gdy dzień

rozpoczyna się ładnym porankiem i nic nie zapo-

wiada deszczu. Są jednak góry, gdzie zawsze pa-

da. Wytrawni bieszczadzcy turyści nawet mówią,

„że kogo deszcz na połoninie nie zmoczył, ten

w Bieszczadach nie był”. Doświadczyłam tego i ja

będąc w Bieszczadach i stojąc w strugach desz-

czu na krańcu Polski na Przełęczy Użockiej przez

dobrą godzinę!

Od 2004 roku mamy już prawdziwą wolność w gó-

rach, a przynajmniej w ich części. Góry podzielone

granicami i skrupulatnie pilnowane przez wojsko

nagle otworzyły się na ludzi. Granice zniesiono

w ramach umowy z Schengen i od tej pory może-

my dowolnie sobie wędrować, jak chcemy i gdzie

chcemy (nie dotyczy to tylko Parków Narodowych

i rezerwatów na wyznaczonych szlakach). W ten

sposób śniadanie można zjeść w Polsce, obiad

w Czechach a kolację na Słowacji – wszystko

w ramach jednej wycieczki. To piękne doświad-

czenie, które było też moim udziałem - stykanie

Urokliwa Czarnohora. Fot. Ze zbiorów autorki. Góry zimą są niewiarygodnie piękne. Fot. Ze zbiorów autorki.

Surowe i piękne Alpy Jul i jskie. Gdzieś w drodze na Triglav. Fot. Ze

zbiorów autorki.

się granic Polski, Ukrainy i Słowacji na Krzemień-

cu w Bieszczadach. Spotkani tam Słowaccy po-

granicznicy zapraszali nas na wycieczkę w dół

dol iną do ich kraju, gdy tymczasem, by legalnie

przejść przez granicę, trzeba byłoby nadłożyć

chyba 1 00 km, by dojść do najbl iższej wsi górskiej,

gdzie jest przejście graniczne.

Góry to też ludzie. Na szlaku raczej nie spotkamy

ludzi o złych zamiarach, czy nastawionych nie-

przyjaźnie. Wielu turystów pozdrawia się na szla-

ku. Często ludzie wędrują całymi rodzinami,

a nawet zabierają ze sobą psy, które trzeba jednak

prowadzać na smyczy. Po latach znamy już nie-

których właściciel i schronisk, przewodników czy

zwykłych turystów spotykanych na szlakach.

Na koniec pragnę podziel ić się pewną myślą. Mar-

twi mnie jednak trochę wdzierająca się hałaśl iwa

atmosfera „kurortowa” i postępująca macdonaldy-

zacja. Są jednak na szczęście miejsca, gdzie ku-

bek gorącej herbaty i porcja bigosu smakuje jak

obiad u Ritza a hamburgerów „nie ma, nie było

i nie będzie” - jak głosi napis w pewnym schroni-

sku.

Do zobaczenia na szlaku!

Kontakt z autorem:

m.pil [email protected]

63

Edyta Wzorek


Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Fi l ia w Wałbrzychu

ADNOTOWANA BIBLIOGRAFIA NABYTKÓW

BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ W WAŁBRZYCHU

styczeń 201 3 – maj 201 3

W centrum uwagi pracowników Biblioteki znajduje się czytelnik, dlatego ich działania zmierzają

do możliwie najlepszego zaspokojenia potrzeb informacyjnych czytelników. Przedstawiona w ar-

tykule adnotowana bibliografia nabytków jest interesującą propozycją wzbogacenia warsztatu

metodycznego nauczyciela. W proponowanym przez autorkę spisie literatury ujęto nowości z pe-

dagogiki, psychologii, socjologii i inne.

W artykule wzięto jedynie wyimek obszernego zestawienia, którego całość można przejrzeć na

stronie: http: //www.dbp.wroc.pl/biblioteki/walbrzych/images/biblioteka/Wykaz%20nabytkow%205

.pdf.

Nie uwzględniono lokalizacji proponowanych nowości we wszystkich bibliotekach sieci dolnoślą-

skich bibliotek pedagogicznych, proponowana lokalizacja nabytków dotyczy wyłącznie placówki

wałbrzyskiej. Adnotacje do biuletynu nabytków generowano z autopsji bądź korzystano z opisów

ze stron internetowych (z podaniem źródła adnotacji).

64

PEDAGOGIKA

1 . Aktywizacja ucznia z niepełnosprawnością w różnych obszarach jego edukacji. Red. Piotr Majewicz,

Adam Mikrut. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 201 2.

Głównym celem publikacji jest wsparcie działań pedagogów praktyków w ich codziennej, trudnej, ale jakże

cennej pracy z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych i to zarówno w szkolnictwie specjalnym,

integracyjnym, jak i ogólnodostępnym. Książka składa się z dwóch części. Pierwsza poświęcona jest zagadnieniom

diagnozy, organizacji oraz realizacji działań edukacyjno-terapeutycznych w integracyjnej formie kształcenia, druga

dotyczy aktywizacji ucznia z niepełnosprawnością w ramach różnych zajęć edukacyjnych.

Źródło adnotacji : http: //www.wydawnictwoap.pl/ksiegarnia/sklep.php?s=karta&id=739

Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 23938)

2. Andrukowicz, Wiesław. By dziecko było geniuszem. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 201 2.

Pojawiające się do tej pory różnego rodzaju książki, podręczniki czy poradniki dotyczące rozwoju zdolności,

talentu czy geniuszu człowieka miały - oczywiście nie wszystkie - jedną zasadniczą wadę: kurczowo trzymały się

bądź to jednej dyscypliny wiedzy (najczęściej psychologii lub/i pedagogiki), bądź to zredukowanego obszaru

problemów (rozwoju umysłowego, percepcyjnego, emocjonalnego, intuicyjnego). Przypominało to czasami

podawanie przepisów w książce kucharskiej (. . . ). Okazuje się, iż stworzenie w miarę optymalnego podręcznika

wymaga szerszego przygotowania z kilku, a nawet z bardzo wielu dyscyplin naukowych (nie mówiąc

o subdyscyplinach) głębokiego wglądu w kulturę, a w zasadzie w to, co transkulturowe, jak również konkretnych

obserwacji i doświadczeń w wielu różnych praktykach i dziedzinach życia. Stąd niniejsza książka nie jest typowym

poradnikiem odpowiadającym na praktyczne pytania typu "jak", nie jest również typowym podręcznikiem

historiozoficznym zbierającym wszystkie możliwe teorie i pytania typu "co", a tym bardziej nie jest typowym dziełem

zasad i reguł kanonicznych odpowiadających apodyktycznie na najważniejsze pytania typu "dlaczego" (. . . ). Z jednej

strony, ma prowadzić do ukazania najnowszych tendencji , strategii i technik stymulowania zdolności, a z drugiej -

wzbudzić refleksję nad historią tego, co istotne w edukacji człowieka; z jednej strony, ma pokazać wielowątkową

i wielowarstwową rolę edukowanych, a z drugiej - przedstawić bardzo złożoną i odpowiedzialną rolę edukujących

w procesie współtworzenia osobowości dziecka na miarę jego talentu, a nawet geniuszu. Powinno to zainteresować

nie tylko faktycznych rodziców i wychowawców, ale również potencjalnych rodziców i tych, którzy mogą i powinni

z nimi współpracować: studentów pedagogiki, nauczyciel i , opiekunów społecznych, urzędników, dziennikarzy czy

polityków, w trudnym procesie optymalnego rozwijania i formowania każdej ludzkiej istoty. . . [. . . ] .

Źródło adnotacji : http: //www.impulsoficyna.com.pl/nowosci/by-dziecko-bylo-geniuszem,1 405.html


PSYCHOLOGIA

1 . Brzezińska, Małgorzata, Graczkowska, Małgorzata. Zaradnik terapeutyczny : jak pracować z seniorami

w domu pomocy społecznej?Warszawa: Wydawnictwo Difin, 201 2.

„Zaradnik terapeutyczny. Jak pracować z seniorami w domu pomocy społecznej?” został napisany, aby

zaradzić różnym trudnym sytuacjom, które mogą pojawić się w pracy terapeuty oraz, gdy te już się pojawią, pomóc

je rozwiązywać. Prezentowana publikacja ma zatem na celu wsparcie osób pracujących (lub chcących pracować)

z osobami starszymi poprzez zaprezentowanie form aktywizacji seniorów z różnymi niepełnosprawnościami.

Jest to swoiste vademecum, do którego można sięgnąć, gdy znajdziemy się na takim etapie pracy, że wydaje się,

że nic nowego już nie wymyślimy. Szczególnie gdy pracujemy z osobami ze sprzężonymi niepełnosprawnościami,

czasami trudno jest znaleźć taki rodzaj terapii , który będzie dostosowany do możliwości uczestnika, ale również

będzie odpowiadał jego zainteresowaniom, da mu chwilę wytchnienia, odpoczynku i może zapomnienia o swoich

dolegl iwościach, o tym, że dawno nikt go nie odwiedził, że współmieszkaniec nie pozwala otworzyć okna itp. Dla

osób, które dopiero przygotowują się do tej trudnej i odpowiedzialnej pracy, lektura „ZaradnikaW” będzie okazją do

zapoznania się z jej specyfiką i przygotowania się na to, czego (i kogo) można się spodziewać. Dzięki temu

terapeuci czy opiekunowie poznają zasady pracy z osobami starszymi i będą mogli już na wstępie swojej pracy

wypracować sobie optymalne do niej podejście (. . .).Źródło adnotacji : http: //www.ksiegarnia.difin.pl/index.php?id=1 709


65

2. Całusińska, Małgorzata, Malinowski, Wojciech. Trening umiejętności wychowawczych : dla rodziców

i specjalistów. Sopot: GWP, 201 2.

Żyjemy w szalonym tempie - świat wokół nas zmienia się z minuty na minutę. Autorzy książki pokazują, jakie

umiejętności powinni wykształcić rodzice, aby stal i się dla swoich dzieci przewodnikami po świecie, w którym jedyną

stałością jest zmiana. Zaproponowane przez nich ćwiczenia, odnoszące się do różnych sfer rodzicielstwa, pomogą

dorosłym rozwinąć właściwe postawy wychowawcze. Ten praktyczny przewodnik ukazujący świeże spojrzenie na

wychowanie powinien wzbogacić bibl ioteczkę każdego nowoczesnego rodzica, pedagoga i terapeuty. Dzięki tej

książce dowiesz się: - jak efektywnie komunikować się z dzieckiem, - jak rozpoznawać jego emocje i poprawnie na

nie reagować, - jaka jest rola zabawy i jak bawić się z dzieckiem, - czym są granice, dlaczego ich potrzebujemy i jak

je ustal ić, - jak wychować dziecko na niezależnego młodego człowieka.

Źródło adnotacji : http: //www.gwp.pl/1 0330,trening-umiejetnosci-wychowawczych-dla-rodzicow-i-

specjal istow-praktyczny-przewodnik.html


SOCJOLOGIA

1 . Aboujaoude, Elias. Wirtualna osobowość naszych czasów : mroczna strona e-osobowości. Kraków:

Wydawnictwo UJ, 201 2.

Na publicznym forum internetu, na którym wszystkie chwyty są dozwolone, wielu z nas tworzy swoje

alternatywne Ja - bardziej asertywne, bardziej kompetentne, seksowniejsze, śmielsze. Opierając się na swoim

doświadczeniu kl inicznym, zdobytym na Uniwersytecie Stanforda, El ias Aboujaoude szczegółowo opisuje

nieodwracalne szkody, jakie naszemu Ja off-l ine wyrządza nasze wirtualne alter ego, czyl i "e-osobowość".

W "Wirtualnej osobowości naszych czasów" Aboujaoude pokazuje, że e-osobowość może być zarówno urzekająca,

jak i autodestrukcyjna. Analizuje różnorodne przypadki , zastanawiając się nad subtelnymi zmianami, jakie

zachodzą w zachowaniu niemal każdego internauty. Internet oddziałuje na wszystkie aspekty codziennego życia,

zanika granica między tym, co wirtualne, a tym, co realne, a w jej miejscu powstaje próżnia z niepewnymi regułami

i prawie całkowitym brakiem ograniczeń oraz wyobcowany stan istnienia, który Aboujaoude nazywa "wirtual izmem".

"Wirtualna osobowość naszych czasów" to niezwykły portret naszej współczesnej kondycji zarówno on-l ine, jak i off-

l ine. Wypełniony wnikl iwymi spostrzeżeniami psychologicznymi i analizą socjologiczną, wzywa nas do starannego

zbadania medium, które sprawia, że unikamy zadumy, rozpraszamy się i mamy obsesję na punkcie gratyfikacji .

Źródło adnotacji : http: //www.poczytaj.pl/23861 4


2. Barczykowska, Agnieszka. Kapitał społeczny a zjawiska patologii społecznej w wielkim mieście.

Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 201 2.

Monografia jest bardzo oryginalnym opracowaniem - o charakterze informacyjno-podręcznikowym,

a zarazem eksplikacyjnym, analizującym zarys problematyki pojęcia "kapitał społeczny". Czytelnik odnajdzie w niej

wiele impulsów przydatnych w poszerzeniu pól badawczych we współczesnej pedagogice społecznej, pedagogice

specjalnej czy socjologi i wychowania. [. . . ] Na podstawie szeroko zakrojonych badań empirycznych publikacja

uwiarygodnia swój status jako typ eksploracji , prezentacji danych i propozycji określanych w świecie mianem active

research [. . . ] .

66

Odegra poważną rolę w praktyce nauczania uniwersyteckiego i to nie tylko w obszarze pedagogiki społecznej, ale

także w pedagogice resocjal izacyjnej, socjologi i miasta bądź też edukacji międzykulturowej (regionalnej). Fragment

recenzji prof. zw. dr. hab. Andrzeja Radziewicza-Winnickiego

Publikacja składa się z sześciu rozdziałów. Pierwszy przedstawia teoretyczne rozważania na temat kapitału

społecznego. Przybliżono w nim pojęcie i genezę koncepcji kapitału społecznego, klasyczne opracowania

zagadnienia, a także najnowsze ich uzupełnienia. W rozdziale drugim omówiono źródła kształtowania się kapitału

społecznego na wybranych poziomach struktury społecznej. Podjęto również próbę wyjaśnienia, dlaczego

w Polsce, mimo dwóch dekad życia w porządku demokratycznym, jest on wciąż na tak niskim poziomie. Trzeci

rozdział zawiera charakterystykę wielkiego miasta jako obszaru kształtowania się kapitału społecznego oraz

rozważania nad związkami kapitału społecznego z patologią w świetle dotychczasowej l iteratury przedmiotu.

Rozdział czwarty otwiera część empiryczną książki. Przedstawiono w nim metodologiczne podstawy oraz

informacje dotyczące użytych metod i technik badawczych, jak również próbę badawczą. Ostatnie dwa rozdziały

zawierają wyniki badań własnych. Na bazie zgromadzonych danych empirycznych oszacowano, jakimi zasobami

kapitału społecznego dysponują badane społeczności wielkomiejskie, co stanowiło punkt wyjścia do analizy

wzajemnych związków między kapitałem a występowaniem zjawisk patologii społecznej na obszarze poznańskiej

Wildy i Grunwaldu, a dokładniej: mieszczących się w ich granicach wielkomiejskiego blokowiska oraz obszaru

kulturowo zaniedbanego. Analiza ma charakter nie tylko statystyczny, ale również przestrzenny. Tę część publikacji

zamyka zakończenie zawierające wnioski z przeprowadzonych badań, a całość dopełniają spisy schematów, tabel

i wykresów oraz bibl iografia.

Źródło adnotacji : http: //ksiegarnia.pwn.pl/produkt/1 08998/kapital-spoleczny-a-zjawiska-

patologii-spolecznej-w-wielkim-miescie.html


INNE

1 . Plastusiowa mama : wspomnienia o Marii Kownackiej. Red. Mariola Pryzwan. Warszawa: PIW, 2009.

Maria Kownacka (1 894-1 982), bibl iotekarka i pisarka, autorka książek oraz sztuk teatralnych dla dzieci

i młodzieży. Twórczyni teatrzyku supełków, współtwórczyni warszawskiego teatru „Baj”. Jedna z najwybitniejszych

postaci polskiej l iteratury dziecięcej dwudziestego wieku. Spośród jej utworów największą popularność zdobyły

Kajtkowe przygody, Rogaś z Doliny Roztoki i oczywiście Plastusiowy pamiętnik. Stworzony przez Kownacką

sympatyczny ludzik z plastel iny stał się ulubieńcem kilku pokoleń polskich dzieci. Marię Kownacką – działaczkę

społeczną, przyjaciółkę dzieci i kobietę z pasją – wspominają wnuki jej sióstr Zofi i Malickiej i Janiny Holnickiej-Szulc.

Dzięki ich zwierzeniom poznajemy dotychczas nieznane, prywatne życie autorki przygód Plastusia.

O pracy twórczej Mari i Kownackiej, o jej wielkiej miłości do dzieci i przyrody mówią przyjaciele i znajomi, m. in.

Wanda Chotomska, Krystyna Kolińska, Maria Łopatkowa, Ewa Urbańska, Bohdan Burnetko i prof. Bolesław Faron.

Źródło adnotacji : http: //www.piw.pl/fragmenty/plastus.htm

Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 2401 0)

Kontakt z autorem:

[email protected]

67

stanęła w progach Bibl ioteki zajmującej jedno po-

mieszczenie z 5 tys. książek ułożonymi na kilku

drewnianych regałach, nie myślała zapewne, że

uda jej się stworzyć placówkę o charakterze na-

ukowym, ważną dla mieszkańców miasta i powia-

tu. Atuty tej placówki to bogaty księgozbiór l iczący

35 tys. woluminów i stanowiący istotne źródło wie-

dzy (także pozapedagogicznej) dla szerokich krę-

gów osób kształcących i doskonalących.

Rozpoczynając pracę od razu podjęła starania

o nowy przestronniejszy lokal. Dzięki jej usi lnym

Agnieszka Nawrocka



Fi l ia w Świdnicy

JADWIGA BORSUKIEWICZ

bibliotekarz z pasją

Pisać o osobie, która wprowadziła mnie w arkana zawodu bibliotekarza i kierowania Biblioteką

Pedagogiczną w Świdnicy, jest niezmiernie miło. Pani Jadzia (tak się do niej zwracamy, kiedy odwiedza nas

w Bibliotece), na zawsze pozostanie dla nas wzorem bibliotekarza z powołania, odważnego w słowach

i niezależnego w czynach, mającego na względzie przede wszystkim dobro biblioteki, jej czytelników

i pracowników.

Urodziła się 1 3 września 1 942 r. w położonym nad

Bugiem Horodle, w województwie lubelskim. Po

ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego w ro-

dzinnej miejscowości, rozpoczęła w 1 960 r. studia

bibl iotekoznawcze na wydziale Filologicznym Uni-

wersytetu Wrocławskiego. Po uzyskaniu tytułu

magistra została skierowana do pracy w Koźlu,

obecnie Kędzierzynie-Koźlu, gdzie przez rok była

instruktorem w Powiatowej i Miejskiej Bibl iotece

Publicznej. W Koźlu po raz pierwszy zetknęła się

z bibl ioteką pedagogiczną, podejmując w niej do-

datkowo pracę na pół etatu.

Przez 33 lata, od 20 lipca 1 967 do 30 czerwca

2000 r. , pani Jadwiga kierowała Bibl ioteką Peda-

gogiczną w Świdnicy. Następnie pracowała na pół

etatu jako nauczyciel bibl iotekarz do 31 sierpnia

2004 r. Szkoda, że nie mogła świętować 40-lecia

pracy zawodowej w placówce, której poświęciła

trzydzieści siedem lat swojego zawodowego ży-

cia. Przez trzy lat była zatrudniona w bibl iotece

wydziału zamiejscowego wrocławskiej Akademii

Medycznej w Świdnicy. Kiedy po raz pierwszy

68

Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Świdnicy

zabiegom, po kilku przeprowadzkach, Bibl ioteka

zyskała na 38 lat przestronne pomieszczenia l i-

czące około 300 m 2 w Domu Nauczyciela przy al.

Niepodległości.

Pani Jadwiga stworzyła fundamenty warsztatu in-

formacyjno-bibl iograficznego, organizując i po-

rządkując księgozbiór, kompletując w roczniki

luźne numery czasopism, wyodrębniając księgo-

zbiór podręczny, czy zakładając nowe katalogi

i kartoteki tekstowe.

Doniosłym osiągnięciem pani Jadwigi było założe-

nie jedynego na Dolnym Śląsku katalogu przed-

miotowego z zakresu pedagogiki, psychologii ,

socjologi i i częściowo medycyny, do którego opra-

cowała autorski specjal istyczny indeks haseł

przedmiotowych. Był on dwukrotnie wydany przez

Instytut Kształcenia Nauczyciel i we Wrocławiu

i Jeleniej Górze. W 2006 r. indeks został pozytyw-

nie oceniony przez dr Jadwigę Sadowską, kierow-

nika Instytutu Bibl iograficznego Bibl ioteki

Narodowej w Warszawie.

Wartość indeksu docenil i nie tylko bibl iotekarze,

ale również czytelnicy Bibl ioteki. Autorka tego

opracowania, doceniając ogromny wysiłek intelek-

tualny pani Borsukiewicz włożony w stworzenie

katalogu i jednocześnie nieustannedoskonalenie

indeksu haseł przedmiotowych, kontynuowała do

2008 r. dzieło kierownika bibl ioteki.

Wiele uwagi poświęcała bibl iotekom szkolnym

przewodnicząc - najpierw Sekcji Bibl iotekarskiej

przy ZNP w Świdnicy (za co otrzymała Złotą Od-

znakę) - a potem pełniąc społecznie przez lata

funkcję metodyka do spraw bibl iotek szkolnych.

Prowadziła l iczne spotkania i konferencje dla na-

uczyciel i bibl iotekarzy z udziałem zaproszonych

prelegentów, pracowników naukowych Uniwersy-

tetu Wrocławskiego. Często wyjeżdżała do róż-

nych bibl iotek szkolnych w terenie udzielając na

miejscu instruktażu metodycznego. Organizowała

również zebrania samokształceniowe dla dwóch

grup bibl iotekarzy szkół podstawowych i średnich

powiatu świdnickiego, konkursy międzyszkolne,

a także wyjazdy szkoleniowe do bibl iotek szkol-

nych i naukowych Poznania, Kórnika, Krakowa,

Warszawy i Wrocławia.

Nawiązała ścisłą współpracę z władzami oświato-

wymi i związkowymi zapewniając obecność przed-

stawiciel i bibl ioteki na konferencjach

nauczycielskich. W latach 1 974-1 995 prowadziła

wykłady na kursach dla bibl iotekarzy szkolnych or-

ganizowanych przez Instytut Kształcenia Nauczy-

ciel i i Badań Oświatowych we Wrocławiu.

Ukończyła podyplomowe Studium Przedmiotowo-

Metodyczne na kierunku reedukacja zorganizowa-

ne przez Instytut Kształcenia Nauczyciel i i Badań

Oświatowych w Lublinie oraz kurs dotyczący za-

Codzienna praca – lata 70.

Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Świdnicy.

Wyjazd do Krakowa z uczestnikami Sekcji Bibl iotekarskiej


69

stosowania środków informatyki w bibl iotece

szkolnej. Uzyskała w 1 991 r. trzeci stopień specja-

l izacj i zawodowej w zakresie bibl iotekoznawstwa,

składając egzamin dyplomowy przed Główną Ko-

misją Kwalifikacyjną przy Centrum Doskonalenia

Nauczyciel i im. Władysława Spasowskiego

w Warszawie. W latach 1 992-1 996 była doradcą

metodycznym w Wojewódzkim Ośrodku Meto-

dycznym w Wałbrzychu. Współpracowała także

z Liceum Księgarskim w Świdnicy organizując

praktyki zawodowe dla uczniów szkoły.

W czasach, kiedy Bibl ioteka przestała otrzymywać

jakiekolwiek środki finansowe na swoją działal-

ność, Jadwiga Borsukiewicz podjęła działania ma-

jące na celu ratowanie placówki. Utworzyła

fundusz czytelniczy, zbierając od czytelników do-

browolne wpłaty na zakup książek.

W 1 998 roku nawiązała współpracę z Fundacją

im. Stefana Batorego. Fundacja opłaciła prenu-

meratę czasopism oraz przyznała dotację na za-

kup modemu do komputera i zainstalowanie

w Bibl iotece łącza internetowego. Pani Kierownik

powołała do życia stowarzyszenie zwykłe, zwane

Kołem Przyjaciół Bibl ioteki, którego zadaniem było

między innymi tworzenie w środowisku pozytyw-

nej atmosfery wokół placówki oraz pozyskiwanie

środków na wzbogacanie księgozbioru. Dzięki do-

browolnym składkom członków Koła, a także za

pieniądze uzyskane ze sprzedaży używanych

książek oraz serwowanie kawy i herbaty w czytel-

ni, Jadwiga Borsukiewicz zakupiła dwie kseroko-

piarki, komputer, drukarkę, program bibl ioteczny

Sowa, maszynę elektryczną, inne brakujące wy-

posażenie, a przede wszystkim książki i czasopi-

sma.

Za osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowaw-

czej w 1 998 r. otrzymała nagrodę Kuratora Oświa-

ty w Wałbrzychu. W 1 999 r. Zarząd Województwa

Dolnośląskiego przyznał pani Borsukiewicz nagro-

dę specjalną za wybitne osiągnięcia w pracy za-

wodowej. Ponadto pełniła wiele funkcji

społecznych, będąc między innymi radną Miejskiej

Rady Narodowej w Świdnicy.

Należy szczególnie podkreśl ić ogromne zasługi

pani kierownik w zdobywaniu przez pracowników

Bibl ioteki pełnego przygotowania zawodowego.

Nie tylko motywowała ich do ukończenia studiów

wyższych czy podyplomowych, ale przede

wszystkim nigdy nie stwarzała żadnych trudności

organizacyjnych związanych z wyjazdami na

uczelnie. Zawsze aktywnie zachęcała swoje kole-

żanki do pogłębiania zarówno teoretycznej, jak

i praktycznej wiedzy bibl iotekarskiej. Ogromna pa-

sja, bogata wiedza i doświadczenie zawodowe

oraz osobiste zaangażowanie i umiejętności orga-

nizacyjne pani Jadwigi pozwoliły jej stworzyć ze-

spół, który traktował bibl iotekę, jak swój drugi dom.

Przejście na emeryturę pozwoliło pani Jadwidze

w większym stopniu poświęcić się rozwijaniu l icz-

nych zainteresowań, o których potrafi opowiadać

w ciekawy sposób. Jej pasją jest przede wszyst-

kim piękny przydomowy ogród, który sama zało-

żyła i o który nieustannie się troszczy. Od

kilkunastu lat podczas wakacji mamy okazję go-

ścić w tym rajskim (jak go nazywamy) ogrodzie

pełnym pięknych drzew, krzewów i kwiatów.

Wzbogacamy go ciekawymi rośl inami przekazy-

wanymi jego właścicielce. Przy wspólnym obiedzie

i podwieczorku rozmawiamy o wrażeniach z l icz-

nych podróży zagranicznych i krajowych, które

często odbywała i odbywa. Dzięki nadal doskona-

lonej przez nią umiejętności obsługi komputera,

możemy podziwiać uwiecznione na fotografiach

i opisane z humorem zabytki, krajobrazy i osoby

towarzyszące jej podczas dalekich wojaży.

Kolejna pasja Pani Jadwigi to l iteratura. Od po-

nad czterdziestu lat jest aktywnym członkiem sa-

mokształceniowego Koła Polonistów w Świdnicy

skupiającego pasjonatów czytelnictwa, głównie

nauczyciel i szkół świdnickich. Na odbywające się

regularnie spotkania członków Koła przygotowuje

referaty na temat przeczytanych książek oraz

dziel i się swoimi wrażeniami z podróży. Społecznie

udziela się także w Towarzystwie Przyjaciół Cho-

rych „Hospicjum” w Świdnicy.

70

W gronie współpracowników i przyjaciół. Jubileusz 35-lecia pracy

zawodowej - 2002.


Podsumowując swoje zawodowe życie na uroczy-

stości z okazji 50-lecia świdnickiej Bibl ioteki

w 2002 roku, szanowna Jubilatka stwierdziła:

„Wszystko najlepsze dopiero przede mną”.

Cieszymy się, że pani Jadzia, pomimo wielu zajęć,

chętnie nadal odwiedza nas w Bibl iotece, służąc

radą i zarażając wszystkich swoją niewyczerpaną

pogodą ducha i optymizmem.

Kontakt z autorem:

[email protected]

71

Poza tym zajmuję się opracowaniem zawartości

czasopism, dzięki czemu rejestruję na bieżąco

tematyk pedagogiczną, psychologiczną, także re-

gionalną (również dzięki skanowaniu artykułów do

bazy Edukacja na Dolnym Śląsku). Interesują

mnie różne nowinki technologiczne, które można

ciekawie wykorzystać do promocji działalności bi-

bl ioteki i zbiorów.

Tworzę więc biuletyny nowości, plakaty multime-

dialne, projektuję lekcje on-l ine korzystając z za-

sobów Internetu, współtworzę serwis bibl ioteki.

W ten obszar zainteresowań wpisują się działania

na platformie Fronter, gdzie staram się zamiesz-

czać materiały w ciekawej formie, przydatne dla

nauczyciel i . Jestem również zaangażowana

w przygotowywanie i real izację oferty szkoleniowej

dla nauczyciel i , studentów i uczniów oraz kontakt

Anna Mikos



Fi l ia w Jeleniej

NAUCZYCIEL BIBLIOTEKARZ

DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ

W JELENIEJ GÓRZE

Jestem nauczycielem bibliotekarzem z...

1 0 letnim stażem pracy w Bibl iotece Pedagogicz-

nej.

Ukończyłam...

Studia wyższe - Bibl iotekoznawstwo i Informacja

Naukowo-Techniczna (Uniwersytet Wrocławski).

W 2004 r. uzupełniłam wymagane kwalifikacje

o roczny Kurs Pedagogiczny dla Nauczyciel i

Czynnych Zawodowo organizowany przez Dolno-

śląski Ośrodek Doskonalenia Nauczyciel i w Jele-

niej Górze.

Jakie było moje wyobrażenie o pracy, którą

wybrałam?

Zawsze byłam zainteresowana i zafascynowana

książką, światem informacji oraz pracą z ludźmi.

Pewnie dlatego moje intuicje i oczekiwania doty-

czące pracy w zawodzie bibl iotekarza nie zawiodły

mnie. . .

W bibliotece zajmuję się...

Przede wszystkim pracą z czytelnikiem, którą

uważam za swój przywilej i radość.

72

Fot. ze zbiorów autorki.

z nauczycielami-bibl iotekarzami bibl iotek szkol-

nych.

Moje dalsze plany zawodowe...

To przede wszystkim rozwijanie umiejętności

z zakresu technologii informacyjno-komunikacyj-

nej, także doskonalenie kompetencji pedagogicz-

nych i dydaktycznych. Chciałabym bardziej

zaangażować się we wprowadzanie nowych dzia-

łań stanowiących rozszerzenie oferty usług bibl io-

teczno-informacyjnych i edukacyjnych

świadczonych przez bibl iotekę, jak np. usługa e-

informacja. W najbl iższym czasie czeka mnie

również duża praca związana z selekcją księgo-

zbioru czytelni (jestem odpowiedzialna za księgo-

zbiór podręczny) w celu wyodrębnienia książek

z czytelni z możliwością wypożyczenia ich do do-

mu.

Znaczenie placówki dla nauczycieli. . .

Nieocenione źródło pomocy dydaktycznych, pe-

dagogicznych, psychologicznych, inspirujących

do samodoskonalenia. Oferta bardzo bogata

i różnorodna, wiele udogodnień, dostęp do wiedzy

praktycznie 24 godziny na dobę (wystarczy włą-

czyć nasze bazy).

Znaczenie placówki dla studentów i uczniów...

Uważam, że stanowi skarbnicę wiedzy i pomocy

merytorycznej. Tutaj także rola wychowawcza,

wprowadzenie w świat informacji , szczególnie

w przypadku uczniów.

Uważam, że nauczyciel bibliotekarz w dzisiej-

szych czasach...

Ma mnóstwo możliwości do ciekawej samoreali-

zacji . Sprzyjają temu wynalazki technologiczne,

ciągły kontakt ze zmianami i innowacjami w edu-

kacji , a przede wszystkim łączność z czytelnikami

i obserwacja ich preferencji i potrzeb.

Czytam...

Kilka książek równocześnie, chociaż nie wiem czy

to zdrowe. . . Ostatnio coraz silniej pociąga mnie

i fascynuje historia Polski, zatem obecnie na półce

mam książki z tego zakresu. Lubię także książki

podróżnicze, niedawno wpadła mi w ręce kapitalna

„Droga 66” Doroty Warakomskiej. Polecam, warto.

Moje hobby...

To śpiewanie, śpiewanie, śpiewanie oraz muzyka

klasyczna. Pasja to jest taka przestrzeń w czło-

wieku, która pozwala mu oddychać trochę innym

powietrzem niż tylko to codzienne, zwyczajne. Za-

tem pozwalam sobie na tę przyjemność i dwa razy

w tygodniu ćwiczę głos na próbach chóru. Korzy-

stam również z różnych, wyjazdowych warsztatów

muzycznych. Poza tym jestem od lat zaangażo-

wana w skauting (Skauci Europy). Tę metodę wy-

chowawczą uważam za genialną, sprawdzającą

się w każdych czasach i warunkach. Mam mnó-

stwo przyjaźni w harcerskim środowisku oraz

wciąż wiele zadań do zrobienia na rzecz wspoma-

gania rodzin w wychowywaniu dzieci i młodzieży.

Zdrowe środowisko rówieśnicze to wartość cenio-

na i coraz częściej pożądana przez rodziców.

A w środowisku harcerskim możliwa do zrealizo-

wania.

A gdybym mogła pracować gdzie indziej.. . , by-

łoby to...

Nie mam pojęcia. . . . nigdy nie wyobrażałam sobie

innej pracy. Może styl izacja w eleganckim sklepie

odzieżowym dla pań. . . . .

kontakt z autorem:

[email protected]

73

Każde miasto rozwija się, nieustannie zmieniając

swój krajobraz. Najważniejszą przyczyną nagłej

zmiany wyglądu Wrocławia w ubiegłym stuleciu

była I I Wojna Światowa. Działania wojenne spo-

wodowały wiele niepowetowanych strat i pomimo

prac rekonstrukcyjnych, części obiektów nigdy nie

udało się odtworzyć. Nie da się również w pełni

wskrzesić ducha dawnego Breslau.

Jednak dzięki starym obrazom, grafikom, fotogra-

fiom, pocztówkom, dziennikom i pamiętnikom,

możemy choć na chwilę cofnąć się w czasie i na

nowo odkrywać stary Wrocław 1 .

Rynek, Ostrów Tumski czy Hala Stulecia zostały

już wielokrotnie opisane i są wrocławianom dobrze

znane, dlatego tworząc prezentację do naszego

projektu postanowiłyśmy skupić się na miejscach,

których nazwy z jednej strony nie są obce nawet

ludziom niemieszkającym we Wrocławiu, ale kó-

rych przeszłości nie znają niejednokrotnie nawet

Julia Keplinger

Uczennica

Gimnazjum nr 23 we Wrocławiu

, ,WROCŁAW JAKIEGO NIE ZNAMY”

W dzisiejszych czasach skupiamy się głównie na teraźniejszości, a przecież czasami warto

zatrzymać się i spojrzeć w przeszłość, bo bez niej nie byłoby dnia dzisiejszego. Wszystko co nas

otacza - każdy budynek, most czy pomnik - ma swoją historię, mówiąc o dawnych czasach

i ludziach, którzy je stworzyli. W ramach projektu edukacyjnego postanowiłyśmy zatem naszym

kolegom i koleżankom przybliżyć Wrocław z dawnych lat - Wrocław jakiego nie znamy.

74

długoletni mieszkańcy. Wybrałyśmy obiekty, które

kiedyś znajdowały się w dobrze znanych nam dzi-

siaj miejscach, ale których nie obejrzymy już w na-

szym mieście.

Zaczniemy od jednego z największych wrocław-

skich parków. Z pewnością kojarzycie piękny po-

mnik Fryderyka Chopina odsłonięty w 2004 roku

na pamiątkę występów tego wielkiego kompozyto-

ra i pianisty w naszym mieście. W przedwojennym

Breslau w miejscu dzisiejszego pomnika znajdował

się, wybudowany w 1 898 roku, budynek restaura-

cji niemieckiego browarnika Georga Hasse'go.

Fot. Ze zbiorów autorki

1 . Obrazy dawnego Wrocławia w różnej formie (pocztówek czy

fotografi i , i tp. ) zaczerpnęłyśmy z albumów i książek o Wrocławiu oraz

z Internetu. Fotografie współczesne wykonałyśmy same podczas

naszych wędrówek po miejscach, które chciałyśmy opisać.

Zajmował on ogromną część parku znanego nam

jako Park Południowy. Był to jeden z najpopular-

niejszych lokali gastronomicznych we Wrocławiu

w pierwszej połowie XX wieku. Niestety, tuż po

wojnie budynek rozebrano, gdyż w wyniku działań

wojennych został doszczętnie zniszczony.

O czym myślicie, gdy jest mowa o cyrku?

Na pewno o wędrującej trupie, zatrzymującej się

w większych i mniejszych miastach i przedstawia-

jącej niesamowite popisy akrobatyczne oraz wy-

stępy tresowanych zwierząt. Jednak pierwsze co

przychodzi nam do głowy to potężny kolorowy na-

miot, o charakterystycznym zaokrąglonym kształ-

cie, który zawsze rzuca się w oczy i przyciąga

uwagę mieszkańców. Wrocław również posiadał

swój własny cyrk.

Nie był to jednak, jak byśmy się tego spodziewali ,

ogromny namiot, lecz budynek w tym kształcie,

noszący nazwę od jego kierownika - Busch'a.

Z całą pewnością wielu oglądając fotografię za-

chwyci się tą niesamowitą, bogato zdobioną i wy-

Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/6781 29,foto.html

myślną budowlą - podobnie było też z nami. Nasze

miasto było trzecim po Berl inie i Hamburgu ośrod-

kiem w Niemczech, który takową posiadał. Swoją

siedzibę cyrk miał na Placu Rozjezdnym. Niestety

podobnie jak wiele innych został rozebrany tuż po

wojnie i już nigdy nie będzie zapraszał do obejrze-

nia cyrkowego spektaklu.

W przedwojennym Wrocławiu znajdowało się wiele

pałaców. Wiele z nich zachowało się do dnia dzi-

siejszego, jednak temu nie dane było stanowić

części współczesnego nam miasta. Pałac ślą-

skiego rodu magnatów ziemskich i przemysło-

wych - Henckel von Donnersmarck - dla

przeciętnego Wrocławianina to nazwa, którą sły-

szy pierwszy raz w życiu. Nie inaczej było z nami.

Okazało się, że ten okazały budynek dodający

miastu szyku i elegancji usytuowany był przy

skwerze na rogu ulicy Piotra Skargi naprzeciwko

Wzgórza Partyzantów. Jeden z przedstawiciel i ro-

du żyjący na przełomie XIX i XX wieku – Guido

Henckel von Donnersmarck – był jednym z najbo-

gatszych mieszkańców Niemiec, który posiadał

spore wpływy polityczne. Cesarz niemiecki Wil-

helm I I nadał mu dziedziczną godność pruskiego

księcia von Donnersmarck. Po wojnie rodzina

straciła całą śląską fortunę, ale jej pozycja wśród

arystokracji nie uległa zmianie.

Przeglądając stare pocztówki i fotografie natrafiły-

śmy na jedną, która nas szczególnie zaintrygowa-

ła. Przedstawiała most, który rozpoznałyśmy bez

Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/758983,foto.html

75

Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/3692940,foto.html?id

żadnego problemu - Most Grunwaldzki.

Nie pasował nam jednak jeden element – kościół wi-

doczny na drugim planie. Jak się okazało fotografia

pokazywała doskonale wszystkim znany Plac Grun-

waldzki, na którym, pod koniec XIX stulecia, posta-

wiono dla wrocławskich protestantów Kościół p.w.

Marcina Lutra. Został on zl ikwidowany, podobnie jak

wyżej opisane budowle, zaraz po wojnie, gdyż duża

jego część uległa zniszczeniu w 1 944 roku podczas

obrony Festung Breslau, najdłużej broniącej się twier-

dzy I I I Rzeszy, która skapitulowała dopiero cztery dni

po upadku Berl ina.

W 1 925 roku we Wrocławiu mieszkało około 23

tysiące osób wyznania mojżeszowego. Była to

trzecia co do wielkości gmina żydowska

w Niemczech, dlatego też bardzo ważnym ele-

mentem przedwojennego Wrocławia była No-

wa Synagoga, która mieściła się na rogu ulic

Podwale i Łąkowej, naprzeciwko Domu Han-

dlowego Renoma (dawniej Dom Handlowy

Wertheim'a). Ta wrocławska świątynia żydow-

ska, podobnie jak wiele innych na terenie ca-

łych Niemiec, została doszczętnie spalona

w „noc kryształową” z 9 na 1 0 l istopada 1 938

Źródło: http: //fotopolska.eu/69797,foto.html

Fot. Ze zbiorów autorki Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/773833,foto.html

Źródło: http: //skarbykultury.pl/historia-kultura-

sztuka/wroclaw/architektura-wroclawia/50-

dzielnica-czterech-kultur-we-wroclawiu

76

roku w wyniku rozpoczętych przez Hitlera i jego

zwolenników w 1 933 roku prześladowań Żydów.

Nowa Synagoga należy do najsłynniejszych za-

bytków przedwojennego Wrocławia. Była dziełem

architekta Edwina Opplera wzbudzając podziw za-

równo jemu współczesnych, jak i dzisiejszych

mieszkańców miasta, kiedy spoglądają na przed-

stawiające ją fotografie czy grafiki.

Mamy nadzieję, że informacje, które zebrałyśmy

były interesujące i zachęcą Was do dalszego po-

znawania Wrocławia. Dla nas było to duże wyzwa-

nie i ciekawa przygoda.

Odkrywałyśmy historię miejsc, które codziennie

mijamy w pośpiechu, nie zwracając na nie uwagi

i nie zastanawiając się, jak mogły wyglądać

w przeszłości. A jak się okazuje, w wielu przypad-

kach prezentowały się one zdecydowanie piękniej

niż dzisiaj. Historia Wrocławia l iczy już ponad 1 000

lat. Odkrywanie jej, choćby w tak małym stopniu,

jak w naszym przypadku, sprawiło, że miasto,

w którym mieszkamy stało nam się bl iższe i bar-

dziej fascynujące.

Tekst:

Jul ia Keplinger, Gimnazjum nr 23 we Wrocławiu

Na podstawie materiałów zgromadzonych na

potrzeby projektu edukacyjnego realizowanego

wspólnie z Anną Bodek i Roksaną Walczak

77

Anna Sitarek



Fi l ia w Jeleniej Górze

SZTUKA I PIĘKNO

biografia intelektualna Jacka Malczewskiego

Tak i sztuki, która jest modlitwą naszą, nie będziemy czynili:

ani dla świata, który nas otacza,

ani dla pieniędzy, których do życia nam pozornie potrzeba,

ani dla pychy rzemiosła,

w którym staliśmy się biegli, ani dla podziwu tłumów,

które jeszcze słyszeć nie chcą głosu wołającego na puszczy.

Ale uprawiać Ją (sztukę) będziemy z miłości zbliżenia się

i łączenia z Najwyższym Duchem Ojcem przedwiecznym w ciszy,

w pokorze i osamotnieniu.

(Jacek Malczewski)

Do zajęcia się biografią Jacka Malczewskiego, artysty znanego, „opisanego” w tak licznych, że trudnych do

opanowania w pełnej liczbie, książkach, artykułach, recenzjach i przyczynkach, a przy tym ciągle będącego

ważnym akcentem w dzisiejszym widzeniu sztuki Modernizmu końca XIX wieku, skłoniła mnie swego rodza-

ju dysproporcja poznawcza. O ile interpretacja jego dzieł ciągle poszerza obszary badań, zmienia się, opali-

zuje nowymi sposobami widzenia, o tyle wiedza o życiu malarza, o jego rozwoju emocjonalnym, duchowym

i intelektualnym, o życiu prywatnym - o dziejach jego przyjaźni i miłości, wreszcie o udziale w życiu arty-

stycznym współczesnego mu Krakowa, właściwie prawie nie zmienia się od 1 968 roku, czyli od ukazania się

monografii Jadwigi Puciatej-Pawłowskiej („Jacek Malczewski”) i przełomowej w recepcji dzieła Malczew-

skiego poznańskiej wystawy monograficznej z tego samego roku. A biorąc pod uwagę zachowany

i w ogromnej większości niewykorzystany materiał archiwalny, utrzymujące się ciągle zachwianie równowa-

gi badawczej wydaje się tym wyraźniejsze [Kudelska, Dorota. Dukt pisma i pędzla, Lublin 2008, s. 9.].

Przytoczyłam fragment wstępu rozprawy nauko-

wej Doroty Kudelskiej Dukt pisma i pędzla. Bio-

grafia intelektualna Jacka Malczewskiego, która

ukazała się nakładem Wydawnictwa Katol ickiego

Uniwersytetu Lubelskiego. Autorka podjęła trudne

wyzwanie dopełnienia sylwetki Malczewskiego -

malarza, o sferę jego myśli .

Rozprawa, za którą badaczka uzyskała habil itację

na KUL-u, została uhonorowana prestiżową na-

grodą Nowych Książek w roku 2008. To 856 stron

tekstu w skromnej oprawie graficznej. Formę

i kształt biografi i autorka wyjaśnia we Wstępie.

7878

79

Dorota Kudelska gromadziła materiały do tej

książki przez kilkanaście lat. Przemierzyła całą

Polskę i pół Europy. Odnalazła ponad tysiąc nie-

znanych listów, także tych pisanych przez Marię

Kingę Balową, muzę i kochankę Jacka Malczew-

skiego. Rzucają one światło na dzieje ich dziesię-

cioletniego związku, a także na nieudane

małżeństwo artysty z córką zamożnego krakow-

skiego aptekarza. Maria Balowa jest jego muzą

i modelką, autorką czułych listów. Jej miłość

dała mu większą pewność siebie, pozwoliła

rozwinąć się talentowi. Autorka poświęca tej

sprawie wiele uwagi.

Malował, pisał wiersze, nałogowo palił papierosy,

namiętnie grał w karty. Bywał łagodny i l iryczny,

subtelny i drapieżny. Jacek Malczewski jest naj-

bardziej znanym i najlepiej rozpoznawalnym mala-

rzem z epoki Młodej Polski. Jego dzieła są obecne

we wszelkich - w kraju i za granicą - prezentacjach

sztuki polskiej powstałej około 1 900 roku. Wszyscy

badacze analizujący twórczość Malczewskiego

podkreślają, że artysta ten w sposób bardzo kon-

sekwentny i świadomy odchodzi od uświęconego

wielowiekową tradycją kreowania przestrzeni pu-

dełkowej w stronę ukazywania przestrzeni nie

określonej do końca, zjawiskowej, sprzyjającej nie

tyle oglądaniu prezentowanego świata, co wnika-

niu weń, współuczestniczeniu. Pisze się tu

o umowności przestrzeni, niedookreśleniu, wielo-

znaczności, o tym, że istnieje ona w stanie niejako

niegotowym, sprawiającym, iż można ją dowolnie

zorganizować, poszerzyć czy zmniejszyć.

W jakiejkolwiek perspektywie oglądać twór-

czość Malczewskiego, jakkolwiek ją interpreto-

wać, jedno stwierdzenie musi się narzucić

nieuchronnie: był on przede wszystkim mala-

rzem człowieka, postaci ludzkiej, ludzkiej twa-

rzy. Sposób pracy i rytm powstawania dzieł pełne

są osobliwości. Autorka prowadzi Czytelnika przez

skomplikowane obszary znaczeniowe głównych

tropów sztuki Malczewskiego, prostuje zawiłe

ścieżki jego wyobraźni umocowanej w świecie

starożytności klasycznej, romantycznych inspiracj i

l i terackich, domowej tradycji rel igi jno-patriotycznej,

odniesień do sztuki dawnej i współczesnej, odwo-

łuje się do głębokich przemyśleń fi lozoficznych

bohatera oraz stale mu towarzyszącej refleksj i

o kondycji artysty. Odnosząc się niemal zawsze do

tekstów Malczewskiego, tych bardzo prywatnych

i tych oficjalnych, z rozmysłem najmniej miejsca

poświęca analizie jego bogatego oeuvre. W roz-

dziale ostatnim, pod skromnym tytułem Warsztat,

omawia twórczość malarsko-rysunkową artysty.

Analizuje tajniki warsztatu: intrygujące rekwizyty,

stroje, piękne modelki. . .

Odejście od tradycyjnego sposobu przedstawienia

biografi i malarza, skupienie uwagi na osobach

i miejscach dlań ważnych miało służyć opisowi je-

go związków i sporów ze środowiskiem twórców

w kraju i za granicą. W odnalezionych dokumen-

tach poświęconych Malczewskiemu wiele miejsca

zajęły kwestie uczucia do Marii Balowej, ślady po-

szukiwań miłości idealnej, nieobciążonej rodzinny-

Źródło:

http: //www.pozytywy.com/fi les/images/d/u/k/dukt-pisma-i-pedzla.gif

80

mi powinnościami, które skądinąd artysta starał się

spełniać, jak umiał naj lepiej, a także przebłyskują-

ce czasami poczucie wyższości wobec kolegów,

łatwość korzystania z poświęcenia bl iskich mu

osób, co nie zawsze odwzajemniał, wielka ambicja

zawodowa. Autorka odtworzyła również powiąza-

nia towarzysko-przyjacielskie, podążyła tropem

wychowania i wykształcenia oraz lektur l iterackich

i fi lozoficznych swego bohatera. Różność i Róż-

noznaczność. Kraków, Lwów, I tal ia, Paryż, Wie-

deń. Miasta i podróże.

W znakomitej seri i Fortuna i Fatum, Czytelnik

otrzymał skróconą, nową (łatwiejszą w czytaniu)

wersję rozprawy habil itacyjnej autorki [Kudelska,

Dorota. Malczewski : obrazy i słowa, Warszawa

201 2. ]. Obrazy kryją w sobie znacznie więcej niż

to, co można z nich wyczytać. „Refleksji nad dzie-

łami Malczewskiego taka szersza perspektywa

niewątpliwie jest bardzo potrzebna” – można

przeczytać w Zakończeniu. Książki opatrzone są

bardzo szerokimi przypisami. Te obszerne noty

ułatwiają Czytelnikowi przyswajanie nowych treści.

Sztuka wprowadza widza w inną czasoprze-

strzeń. . . Tak więc życzę pełnej swobody w rozpo-

częciu tej fascynującej lektury.

Wykorzystana literatura:

Jakimowicz A. , Jacek Malczewski, Warszawa 1 974.


Źródło:

http: //wab.com.pl/images/cache/8811 77fe1 04b965aeb1 8f2b9d983aa

73. jpg

80

81

W języku poezji waży się każde słowo. Istoty po-

ezji nie da się zdefiniować, gdyż poezja jest Ta-

jemnicą. Poezja Wisławy Szymborskiej rodzi się

z woli poznania i chęci ponownego nazwania

spraw pozornie oczywistych, z ciekawości i zdu-

mienia światem: jego bogactwem, nadmiarem,

niejasną genezą, skomplikowaniem. Poezja rodzi

się z Natchnienia. Co to jest Natchnienie?

Szymborska odpowiada: Czymkolwiek ono

jest, rodzi się z bezustannego nie wiem. Albo-

wiem z każdego rozwiązanego zagadnienia wy-

fruwa rój nowych pytań.

Te dwa małe, ale mocno uskrzydlone słowa nie

wiem przywiodły Ją do Sztokholmu, gdzie ludzi

o duchu niespokojnym i wiecznie poszukującym

nagradza się Nagrodą Nobla.

O języku poetyckim Szymborskiej można pomy-

śleć tak: słowa i sekwencje słów mają ograniczoną

Anna Sitarek




TUTAJ I TAM

dwa światy, dwie przestrzenie Wisławy Szymborskiej

Ty tu płaczesz, a tam tańczą.

A tam tańczą w twojej łzie.

Tam się bawią, tam wesoło,

tam nie wiedzą nic a nic.

(Wisława Szymborska)

Niedługo przed śmiercią mówiła pani, że miała długie, dobre, ciekawe życie i szczęście do ludzi, do przyja-

ciół - mówił dalej Rusinek, a nad nami wszystkimi stojącymi na cmentarzu prószył śnieg. - Była pani za to

wdzięczna losowi i pogodzona z tym, co miało się stać.

Ciekawe, co pani teraz robi. Zakładała pani, że w wersji pesymistycznej będzie pani siedzieć gdzieś przy

stoliczku i pisać dedykacje.

A w wersji optymistycznej? No cóż, w niebie jest podobno pani ulubiona Ella Fitzgerald, więc pewnie słucha

jej pani teraz, paląc papierosa i pijąc kawę.

Ale równocześnie - na szczęście dla nas - wciąż może być pani z nami. Zostawiła nam pani sporo do czyta-

nia i sporo do myślenia [Bikont, Anna, Szczęsna Joanna, Pamiątkowe rupiecie, Kraków 201 2, s. 367].

82

zdolność wyrażania. Za precyzją językową czuje

się niezwykłą koncentrację myśli i wyobraźni. Na-

gromadzenie szczegółów widzialnego i nie-wi-

dzialnego świata, który jest źródłem nieustannego

zdziwienia, dar uważnej obserwacji , postrzegania

wszystkiego niejako po raz pierwszy, całe bogac-

two niespodzianek i odkryć - może właśnie

wszystko to świadczy, że Niewiedza tutaj jest za-

pracowana, ciągle coś liczy, porównuje, mierzy,

wyciąga z tego wnioski i pierwiastki. Żyjemy dłu-

żej, ale mniej dokładnie i krótszymi zdaniami

[Szymborska, Wisława. Tutaj, Kraków 2009, s. 6,

28. ]. W krótkich zdaniach Poetka wypowiada

prawdy niezwykle istotne, piękne, proste emocje,

niepewności i zwyczajne wzruszenia. Wszystkie

utwory to małe fi lozoficzne traktaty, które mówią

o bolesnych doświadczeniach współczesnego

człowieka: o zamachach terrorystycznych, o roz-

wodach, o podróżach w czasie i przestrzeni, o cu-

downej wyprawie dyliżansem z Juliuszem

Słowackim, a także o istocie i tajemnicy snów, pa-

mięci. Wreszcie o największych miłościach Poetki:

Vermeerze i El l i Fitzgerald. Zdumiewające, i le

światów można pomieścić w wierszach. Pojawiają

się w Tutaj motywy i wątki, tematy i ujęcia nawet.

Tyle naraz świata ze wszystkich stron świata!

Wisława Szymborska podziwia malarstwo Verme-

era z Delft, ochoczo odwiedza muzea archeolo-

giczne, nie cierpi gry w monopol, nie lubi hałasu,

nie gardzi oglądaniem filmów grozy, nie uważa, że

przysłowia są mądrością narodów, w czołówce

wdzięku i nonszalancji umieszcza pajączka przę-

dziorka, pisze w pozycji półleżącej, jest miłośnicz-

ką indeksów, przypisów, cytatów, odnośników,

odsyłaczy, skorowidzów i bibl iografi i . Chadza cza-

sem do opery, ceni pedanterię, ma ciepły stosunek

do ptactwa, psów, kotów i w ogóle do przyrody.

Lubi ptaki za pierzaste żaboty, pióropusze,

grzebyki, kryzy, falbany, kubraki, pantalony,

wachlarze i wypustki. Nie wyobraża sobie, by

ktoś mógł nie mieć w domowej bibliotece Dic-

kensowskiego Klubu Pickwicka. Do jej ulubio-

nych reżyserów należał Federico Fell ini . Wielbi

Jonathana Swifta, Marka Twaina oraz Tomasza

Manna, jedynego pisarza, któremu wprost złożyła

hołd w wierszu. Jego istnienie uznawała za swego

rodzaju cud. Poza tym kochała się kiedyś w Bohu-

nie i Sherlocku Holmesie, no i była entuzjastką Ell i

Fitzgerald. Jesteś piękne - mówię życiu - bujniej

już nie można było!

Dwa światy, dwie przestrzenie Tutaj i Tam , współ-

istnieją przecież równolegle. Biografia Wisławy

Szymborskiej napisana przez Annę Bikont i Joan-

nę Szczęsną, pełna jest anegdot i wierszy, opisów

podróży i przyjaźni, nieznanych dotąd szczegółów,

rozmów, zaskakujących faktów i histori i rodzin-

nych. Jest portretem osobistym Poetki. Posmako-

wałam klimat Epoki Szymborskiej. A wszystko

zaczyna się tak: Wisława Szymborska nie lubiła

wścibstwa, nawet zaświatowego. Nigdy nie chcia-

ła mieć „biografii zewnętrznej”, zawsze uważała,

że wszystko, co ma do powiedzenia o sobie, jest

w jej wierszach. I tak dalej. . . Jej l iryki niejedno-

krotnie pobrzmiewają tonem intymnego wyznania.

Źródło: http: //www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,331 3,Pamiatkowe-

rupiecie

Autorkom udało się z drobiazgów stworzyć mi-

mochodem biografię kogoś tak niezwykle su-

werennego, niedostępnego i skromnego

zarazem, zarówno gdy chodzi o własną osobę,

jak i o własną poezję. Stroniąca od zgromadzeń,

tłumów i demonstracji , daleka od manifestowania

wspólnotowych haseł, nieobecna w telewizyjnych

kadrach uzmysławia, jaki dar stanowi nasza osob-

ność, przywilej odrębności. Nic dwa razy się nie

zdarza i nie zdarzy.

A mnie wspominaj wdzięcznie, że mało tak się

śniłam, a przecież byłam, no przecież byłam...

Ciekawa jestem, co Pani teraz Tam robi?

- Obmyślam świat, wydanie drugie, wydanie

drugie, poprawione.

Uparcie i skrycie Życie kochała nad Życie! Między

Chwilą a Dwukropkiem. Między Tutaj a Wystarczy.


83

Barbara Rdzanek




MINĘŁO JUŻ 60 LAT...

Biblioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze

Biblioteki stanowiły na przestrzeni wiekównajważniejszą formę przechowywania naszej zbiorowej mądrości.

(Umberto Eco)

W ubiegłym roku minęło 60 lat działalności Biblioteki Pedagogicznej w Jeleniej Górze. Czas jubileuszowy

skłania do powrotu pamięcią do początków, które przypadły na trudne lata powojenne, kiedy to w wyzwolo-

nej Jeleniej Górze zaczęto dopiero organizować oświatę. Biblioteka powstała bowiem z myślą o nauczycie-

lach. Jej zadaniem była pomoc w zakresie uzupełniania ich kwalifikacji zawodowych i realizacji zadań

dydaktyczno-wychowawczych w szkołach.

Zaczątkiem zbiorów były książki gromadzone

wcześniej w Bibl iotece Podręcznej Podinspek-tora

przy Inspektoracie Szkolnym. Do dziś zachowała

się książka z pierwszym numerem inwentarzowym

wraz z jej kartą wypisaną ręcznie jeszcze przez

pracowników tejże bibl ioteki w 1 948 roku. Pewną

ilość woluminów przejęto z Powiatowego Ośrodka

Doskonalenia Kadr Oświatowych, a także z Cen-

tralnej Bibl ioteki Pedagogicznej KOS we Wrocła-

wiu. Nie zacho-wały się niestety protokoły

przekazania tych zbiorów, a pochodzenie książek

ustalono na podstawie posiadanych przez nie

znaków własnościowych.

Zbiory te, które wg zapisów z pierwszej księgi in-

wentarzowej l iczyły 1 600 woluminów, były podsta-

wą utworzenia w styczniu 1 952 r. Pedagogicznej

Bibl ioteki Powiatowej w Jeleniej Gó-rze. Jej pierw-

szym kierownikiem został Roman Pilarz. Nowa bi-

bl ioteka została usytuowana w siedzibie Powiato-

wej Bibl ioteki Publicznej przy Al. Wojska Polskiego

65. Od tego czasu dziewięciokrotnie zmieniała ad-

res. Ostatnia przeprowadzka nastąpiła w 1 975 r.

do budynku Studium Nauczycielskiego (obecnie

DODN) przy ul. 1 Maja 43.

Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze

Rozwój bibl ioteki zależy w dużej mierze od osia-

danych środków finansowych. Przez pierwsze lata

działalności placówka nie posiadała własnego bu-

dżetu, a zakupy książek i prenumerata czasopism

dokonywane były centralnie przez Pedagogiczną

Bibl iotekę Wojewódzką we Wrocławiu. Dopiero po

przejściu w 1 959 r. pod nadzór lokalnych władz,

Inspektorat Oświaty w Jeleniej Górze zobowiązany

został do zapewnienia Bibl iotece funduszy na za-

kup książek. W ciągu pierwszych dziesięciu lat

działalności placówki księgozbiór wzrósł ponad

dwukrotnie - w dniu 31 grudnia 1 962 r. wynosił

4047 woluminów. Kupowano głównie l iteraturę pe-

dagogiczną i psychologiczną, l iteraturę piękną oraz

książki z innych dziedzin pomocne w nauczaniu

przedmiotów szkolnych.

Do 1 962 r. PBP w Jeleniej Górze obsługiwała tylko

środowisko nauczycielskie miasta i powiatu,

przede wszystkim nauczyciel i szkół podstawo-

wych. W latach 1 952-1 962 liczba czytelników

wzrosła pięciokrotnie z 46 do 228, a i lość wypoży-

czonych książek prawie dziesięciokrotnie ze 1 59

do 1 371 . Bibl ioteka była więc placówką bardzo

ważną i potrzebną dla stale doskonalących się na-

uczyciel i powiatu jeleniogórskiego.

Przełomowym momentem w histori i Bibl ioteki było

powstanie w 1 975 r. województwa jeleniogórskie-

go, a tym samym przekształcenie bibl ioteki powia-

towej w Pedagogiczną Bibl iotekę Wojewódzką

w Jeleniej Górze, która uzyskała samodzielność

kadrową i finansową. Nowe, zwiększone zadania

Bibl ioteki spowodowały szybki rozwój organizacyj-

ny i etatowy placówki. Rozbudowano wewnętrzną

strukturę tworząc działy gromadzenia, opracowa-

nia, udostępniania oraz informacyjno-bibl iograficz-

ny. W jej skład weszły też fi l ie (wcześniej bibl ioteki

powiatowe) w Bolesławcu, Kamiennej Górze, Lu-

baniu, Lwówku Śląskim i Zgorzelcu. Nastąpił złoty

okres Bibl ioteki, który trwał do początków lat dzie-

więćdziesiątych. Posiadane fundusze pozwalały na

systematyczną i przemyślaną rozbudowę zbiorów,

a zakupów nowości dokonywano dwa razy w mie-

siącu.

Likwidacja województwa jeleniogórskiego z koń-

cem 1 998 r. spowodowała kolejne zmiany organi-

zacyjne. Od stycznia 1 999 r. nasza placówka stała

się oddziałem Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedago-

gicznej we Wrocławiu. W maju 2005 r. weszła

w skład Dolnośląskiego Centrum Doskonalenia

Nauczyciel i i Informacji Pedagogicznej we Wrocła-

wiu, a od września 201 0 r. ponownie jest fi l ią DBP

we Wrocławiu.

Obecnie Bibl ioteka posiada ponad 70 tys.

vol. książek i czasopism oraz ponad 300 kaset wi-

deo i dokumentów elektronicznych. Zbiory te są

udostępniane na zewnątrz, na miejscu w czytelni,

a także poprzez wypożyczalnię międzybibl iotecz-

ną. Udoskonalono procesy bibl ioteczne. W 1 998 r.

zakupiono pierwszy komputer i rozpoczęła się

komputeryzacja Bibl ioteki.

Zbiory opracowywano początkowo w programie

bibl iotecznym SOWA, a od 2002 r. w programie

Aleph, współtworząc wraz 27 bibl iotekami peda-

gogicznymi na Dolnym Śląsku Dolnośląski System

Informacji Edukacyjnej. Najważniejszym dla użyt-

kowników efektem komputeryzacji było urucho-

mienie w 2005 r. pracowni Internetowego Centrum

Informacji Multimedialnej umożliwiającej wolny do-

stęp do Internetu, a w roku 2011 wdrożenie modu-

łu wypożyczalni elektronicznej, dzięki której

czytelnicy mają przez całą dobę dostęp do infor-

Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze.

85

macji o zbiorach i możliwość zdalnego zamawiania

książek oraz wgląd w swoje konto.

Oprócz gromadzenia, opracowania i udostępniania

zbiorów Bibl ioteka prowadzi również działalność

oświatową i popularyzatorską poprzez wystawy,

konkursy i imprezy czytelnicze, a także wspiera

nauczyciel i i bibl iotekarzy szkolnych organizując

konferencje i szkolenia, przede wszystkim w za-

kresie wykorzystania nowoczesnych technologii in-

formacyjnych.

Szczególne miejsce wśród działań Bibl ioteki zaj-

muje działalność dydaktyczna oparta na specjal i-

stycznym, ukierunkowanym na nauki

pedagogiczne warsztacie informacyjnym. Prowa-

dzone są liczne zajęcia edukacyjne dla uczniów

wszystkich etapów edukacyjnych. Wyjątkową tro-

ską otaczamy młodzież klas maturalnych, dla któ-

rej opracowano program „Maturzysto! Bibl ioteka

otwarta dla Ciebie”. Celem programu jest przygo-

towanie uczniów do samodzielnego i efektywnego

wyszukiwania informacji , zapoznanie z zasadami

sporządzania opisu bibl iograficznego oraz wy-

kształcanie umiejętności odpowiedzialnego korzy-

stania z różnorodnych źródeł. Dużym

zainteresowaniem, zarówno wśród uczniów jak

i nauczyciel i , cieszyły się zajęcia z wykorzystaniem

programu do tworzenia bibl iografi i załącznikowej

BIBLIOGRAFIKON. Dzięki otrzymanemu wsparciu,

uczniowie bez stresu mogą właściwie przygotować

prezentację i spełnić wymagania ustnego egzami-

nu maturalnego z języka polskiego.

Od 2005 r. real izowany jest program dla grup

przedszkolnych „Klub Czytających Przedszkola-

ków”, którego celem jest kształtowanie nawyku

czytania i zdobywania wiedzy od najmłodszych lat.

Dzieci - oprócz tematycznych zajęć l iterackopla-

stycznych - zwiedzają pomieszczenia bibl ioteczne

i dowiadują się, na czym polega praca bibl ioteka-

rza. Spotkania, które prowadzone są z wykorzy-

staniem techniki bibl ioterapii i arteterapii cieszą się

niesłabnącym zainteresowaniem. Rocznie odbywa

się około 40 zajęć czytelniczych dla przedszkola-

ków.

Podstawowym celem zajęć dla dzieci i młodzieży

jest edukacja czytelnicza, ale jest to również do-

skonały sposób na promocję i kształtowanie pozy-

tywnego wizerunku nowoczesnej Bibl ioteki wśród

nauczyciel i – opiekunów grup.


86



Na przestrzeni lat Bibl ioteka Pedagogiczna w Je-

leniej Górze wielokrotnie zmieniała swoją siedzibę

i strukturę, poszerzała grono czytelników i usług im

oferowanych. Tradycyjny warsztat bibl iograficzny

został wzbogacony o nowoczesne elektroniczne

narzędzia informacyjne, a jako publiczna bibl ioteka

pedagogiczna służy nie tylko nauczycielom i stu-

dentom, lecz jest otwarta dla wszystkich zaintere-

sowanych jej księgozbiorem. W istocie jednak

pozostała taka sama. Jest ważną i nieodzowną

częścią lokalnej rzeczywistości.

Kontakt z autorem:

[email protected]

87

Ewa Bochynek



Fi l ia w Wałbrzychu

SZKOŁA W WAŁBRZYSKIM SZPITALU

współpraca z biblioteką pedagogiczną w Wałbrzychu

Współpraca między Zespołem Szkół Specjalnych w Wałbrzychu a biblioteką pedagogiczną w Wałbrzychu

trwa już dobrych kilka lat. W 2008 roku doprecyzowano obszary wzajemnego współdziałania. Początkowo

skupiono się na dostarczaniu do szkoły zamówionych przez nauczycieli egzemplarzy książek (wypożycza-

nych na okres trzech miesięcy). Cyklicznie odbywały się prezentacje wybranych nowości wydawniczych,

które znalazły się w zbiorach wałbrzyskiej biblioteki. Uwzględniając sugestie dyrektor szkoły, pani Haliny

Noszczyk, przygotowywano tematyczne zestawienia bibliograficzne – wykazy książek i artykułów z czaso-

pism znajdujących się w placówce.

W roku szkolnym 2009/201 0 wspólnym przedsię-

wzięciem obu placówek było zorganizowanie akcji

„Wolne książki w Wałbrzychu”. W szkole przyszpi-

talnej powstała „półka z uwolnionymi książkami”

dla małych pacjentów. Początkowo planowano, że

półka będzie funkcjonowała przez okres jednego

miesiąca. Pomysł spodobał się i proces jest konty-

nuowany. Do kampanii uwalniania książek dołą-

czył personel medyczny wałbrzyskiego szpitala. To

dzięki zaangażowaniu wielu osób akcja zapocząt-

kowana pięć lat temu prężnie się rozwija. Obecnie

obie placówki uczestniczyły wspólnie w X edycji

Ogólnopolskiego Święta Wolnych Książek.

88

Pani dyrektor dr Halina Noszczyk

Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Fi l ia

w Wałbrzychu

Nauczycielka ze szkoły przyszpitalnej i autorka artykułu wraz

z uczniami podczas akcji „Wolne książki w Wałbrzychu”.

Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Fi l ia

w Wałbrzychu

88

89

Warto też wspomnieć o wydarzeniach związanych

z obchodami Roku Korczaka. Tej niezwykłej po-

staci poświęcony był rok 201 2. Korczak prawie

sto lat temu podkreślał rolę i znaczenie czytania

książek w szpitalach dziecięcych. Sam też założył

bibl iotekę dla małych pacjentów szpitala dziecię-

cego. Dla upamiętnienia obchodów roku korcza-

kowskiego wałbrzyska szkoła przyszpitalna

wydała broszurę, w której umieszczono zdjęcia

prac dzieci, biorące udział w konkursie plastyczno-

l iterackim pt. „Janusz Korczak – przyjaciel dzie-

ci”. Celem konkursu było przybliżenie postaci te-

go pedagoga i lekarza poprzez zilustrowanie jego

twórczości w formie plastycznej i l i terackiej oraz

propagowanie idei korczakowskich. Janusz Kor-

czak to autor podstawowych praw dziecka. Pani

dyrektor szkoły wielokrotnie podkreślała, że trudno

jest respektować te prawa (np. prawo do zabawy),

gdy uczniowie są jednocześnie pacjentami szpita-

la.

Ciekawym przedsięwzięciem realizowanym z ini-

cjatywy pani dyrektor Haliny Noszczyk jest projekt

z edukacji czytelniczej „Czytanie przy choince”.

Rozumiejąc znaczenie edukacji czytelniczej opra-

cowana została anonimowa ankieta sprawdzająca

stan czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży przeby-

wającej w wałbrzyskich szkołach przyszpitalnych

(szkoła podstawowa i gimnazjum). Uważa się, że

podczas choroby jest dużo wolnego czasu,

a zmniejszony zakres obowiązków to okoliczności

sprzyjające czytaniu. Powinno się jednak pamię-

tać, że czas choroby nie jest „czasem wolnym”.

Chorzy uczniowie często podkreślają, że nie mogą

czytać przed zabiegami, operacją, po niektórych

lekach, przy podwyższonej temperaturze lub ze

względu na ból. Oczywiście, że książka nie może

wyleczyć, ale niektórym pacjentom może pomóc.

Okres sprzyjający czytaniu u chorych dzieci to

czas ich powrotu do zdrowia, okres rekonwale-

scencji . Wtedy można na przykład poprzez litera-

turę zrealizować swe pragnienia, marzenia, plany,

które choroba przesunęła w czasie lub je unie-

możliwiła.

Warto powtarzać sobie słowa, że misją każdego

nauczyciela jest doprowadzenie do spotkania

ucznia – czytelnika z autorem i jego książką, że

jest to bardzo ważne spotkanie, nawet jeśl i odbę-

dzie się w tak szczególnym miejscu, jakim jest

szkoła przyszpitalna. Wszak już Marcus Tull ius

Cicero twierdził, że: „Czytanie rozwija rozum

młodzieży, odmładza charakter serca, uszla-

chetnia w chwilach pomyślności, daje pomoc

i pocieszenie w przeciwnościach”.


Urszula Tobolska

nauczyciel bibl iotekarz

Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedagogicznej

we Wrocławiu

SZKOŁA PRZYSZPITALNA – METODY PRACY

zestawienie bibliograficzne

Szkoła przyszpitalna lub sanatoryjna jest specyficzną placówką, która zapewnia dziecku choremu

kontynuację nauki. Na lekcjach w szkole przyszpitalnej zwykle jest tylko kilkoro lub kilkunastu uczniów

będących na różnych etapach nauczania. Prowadzenie nauki w połączonych klasach jest niewątpliwie pracą

trudną, wymagającą od nauczyciela dużych umiejętności organizacyjnych i dużej pomysłowości. Dlatego

też najlepiej sprawdza się nauczanie zindywidualizowane oraz zajęcia terapeutyczne i manualne.

W poniższym zestawieniu zebrano materiały w następującym porządku tematycznym:

1 . Dziecko przewlekle chore – podstawowe zagadnienia psychologiczne.

2. Szkoła przyszpitalna – zagadnienia ogólne.

3. Nauczyciel szkoły przyszpitalnej.

4. Metody pracy w szkole przyszpitalnej.

Źródłami informacji stanowiącymi sedno zestawienia bibliograficznego są wybrane z zasobów DBP we

Wrocławiu oraz sieci bibliotek pedagogicznych Dolnego Śląska książki i artykuły z czasopism.

90

Dziecko przewlekle chore – podstawowe zagadnienia psychologiczne

Dzieła zwarte

1 . Antoszewska, Beata. Dziecko z chorobą nowotworową : problemy psychopedagogiczne. Kraków : "Im-

puls", 2006. Sytuacja szkolna dzieci z chorobą nowotworową – wyniki badań, s. 1 97-227.

Trudności, z jakimi stykają się rodzice oraz dzieci z chorobą nowotworową. Jedną z nich jest zapewnienie

kontynuacji nauki dzieciom przebywających w zakładach opieki zdrowotnej.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 89337, W 1 90703, W 1 90704, Pw 11 0-1 89336)

2. Dziecko przewlekle chore - problemy medyczne, psychologiczne i pedagogiczne : heurystyczny wy-

miar ludzkiej egzystencji. Red. Beata Antoszewska. Toruń : Wydawnictwo Edukacyjne "Akapit", 2011 .

ISBN 978-83-891 63-61 -5.

Podjęto w niej niezwykle trudne i złożone problemy dzieci doświadczonych ciężką chorobą. Ukazują też sy-

tuację dzieci przewlekle chorych w systemie oświaty.

91


3. Maciarz, Aleksandra. Dziecko niepełnosprawne : podręczny słownik terminów. Zielona Góra : "Ver-

bum", 1 995. ISBN 83-90111 4-3-8.

Słownik stanowi podręczne źródło informacji o rodzajach niepełnosprawności dzieci, jej przyczyn, skutków,

sposobów usuwania. Zawiera objaśnienia 1 80 terminów z dziedziny pedagogiki specjalnej, psychologii kl inicznej

i medycznej.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (Pw 1 72-1 661 59)

4. Maciarz, Aleksandra. Dziecko przewlekle chore : opieka i wsparcie. Warszawa : Wydawnictwo Akade-

mickie "Żak", 2006. ISBN 83-89501 -55-4.

Książka polecana osobom, które opiekują się dziećmi chorymi i uczestniczą w procesie ich rehabil itacj i ,

szczególnie pedagogom specjalnym, pielęgniarkom oraz studentom przygotowującym się do pracy z dziećmi cho-

rymi i niepełnosprawnymi.


5. Maciarz, Aleksandra. Dziecko przewlekle chore w roli ucznia. Kraków : "Impuls", 1 998. ISBN 83-

86994-70-3.

Dzięki lekturze nauczyciele poznają różnorodne skutki przewlekłej choroby w rozwoju, nauce i zachowaniu

się dziecka oraz tych czynności wychowawczych, które mogą służyć wspieraniu chorego dziecka w wypełnianiu rol i

ucznia.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 68574, Pw 46-1 68573)

6. Maciarz, Aleksandra. Pedagogika terapeutyczna dzieci przewlekle chorych. W: Pedagogika specjalna :

praca zbiorowa. Red. Władysław Dykcik. 5. Poznań 1 998, s. 1 97-205.

Psychologiczne koncepcje przewlekłej choroby. Możliwości rozwoju i formy edukacji dzieci przewlekle cho-

rych.

Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 70040, W 1 70041 , W 1 691 48, W 1 691 49, Pw 46-1 691 47)

7. Maciarz, Aleksandra. Psychoemocjonalne

i wychowawcze problemy dzieci przewlekle

chorych. Kraków : "Impuls" 1 998. ISBN 83-

86994-71 -1 .

Przesłaniem książki jest wskazanie na po-

trzebę podmiotowego traktowania dziecka w walce

z chorobą.

Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni

międzybibl iotecznej.

Dostępna w DBP we Wro-

cławiu (W 1 68576, W 1 83473, Pw 21 -1 68575)

Autor: Christiaan Triebert

Źródło: http: //www.fl ickr.com/photos/2652581 6@N06/90241 6541 5

92

8. Pecyna, Maria Bogumiła. Dziecko i jego choroba. Warszawa : "Żak", 2000. ISBN 83-881 49-35-0.

Proponowany zbiór zagadnień kierowany jest do rodzin z dziećmi dysfunkcyjnymi, studentów kierunków pedagogicz-

nych, nauczycieli. Omówiono dysfunkcje rozwojowe w autopercepcji dzieci przewlekle chorych.

Dostępna w bibliotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibliotecznej.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 72468, Pw 21 -1 72467)

9. Pecyna, Maria Bogumiła. Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Warszawa : "Żak", 1 998.

ISBN 83-86770-72-4.

Poznanie wiedzy z zakresu psychologii kl inicznej ma służyć lepszej efektywności zawodu pedagoga.

Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 68381 , W 1 68382, Pw 11 0-1 68380)

1 0. Ślenzak, Jadwiga. Uczeń z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju. Warszawa : Wydawnictwa

Szkolne i Pedagogiczne, 1 984. Funkcjonowanie intelektualne dzieci z odchyleniami w stanie zdrowia

i rozwoju w roli ucznia, s. 1 7-26.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 41 939-941 , W 1 421 88-1 91 , W 1 43604, P 1 41 938)

11 . Uczeń z przewlekłą chorobą i uczeń z zaburzeniami psychicznymi w szkole ogólnodostępnej :

poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych : praca zbiorowa. Red. Tadeusz Kott. Warszawa : Mini-

sterstwo Edukacji Narodowej i Sportu, 2005.

Przedstawiono aspekty psychologiczno-pedagogiczne pracy z dzieckiem przewlekle chorym. Przykłady sce-

nariuszy zajęć wychowawczych dla różnych klas.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (Pw 46-1 84005)

1 2. Uczniowie z chorobami przewlekłymi : jak wspierać ich rozwój, zdrowie i edukację. Red. Barbara

Wojnarowska. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 201 0. ISBN 978-83-01 -1 6251 -1 .

Autorzy dostarczają podstawowych informacji o istocie, przyczynach i specyfice najczęściej występujących

chorób przewlekłych oraz ich wpływie na dziecko i jego funkcjonowanie w szkole.



1 3. Wspieranie rozwoju ucznia nieprzeciętnego w szkole ogólnodostępnej. Red. El iza Chodkowska, Mar-

ta Uberman. Rzeszów : Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2011 . ISBN 978-83-7338-61 6-7.

Artykuły podzielono na cztery grupy tematyczne. W części I I . "Diagnoza i wspieranie rozwoju dzieci z proble-

mami zdrowotnymi".


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 991 22, W 1 991 23, Pw 46-1 991 21 )

1 4. Ziółkowska, Beata. Dziecko chore w domu, w szkole i u lekarza : jak wspomagać rozwój dzieci prze-

wlekle chorych. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 201 0. ISBN 978-83-7489-239-1 .

Autorka zwraca uwagę na rozwój i potrzeby dziecka chronicznie chorego (akceptacja choroby, stres, depre-

sja, rola zabawy, edukacja, problemy szkolne, wsparcie psychologiczne) oraz problemy jego opiekunów.

92

93


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 97508, Pw 11 0-1 97507)

Artykuły z czasopism

1 . Chrąściel, Katarzyna. Dziecko w sanatorium. „Edukacja i Dialog” 2006, nr 8, s. 29-35.

Badania badające stopień adaptacji chorych dzieci do życia w sanatorium dziecięcym (na przykładzie Ze-

społu Szkół Specjalnych przy Sanatorium Rehabil itacj i dla Dzieci Niepełnosprawnych Ruchowo w Goczałkowicach-

Zdroju).

2. Chrąściel, Katarzyna. Pobyt w sanatorium i szpitalu a możliwości adaptacyjne dzieci i młodzieży. „Nie-

pełnosprawność i Rehabil itacja” 2007, nr 1 , s. 25-32.

Zależności, jakie zachodzą pomiędzy możliwościami adaptacyjnymi młodych pacjentów do środowiska sa-

natoryjnego, a ich wcześniejszymi pobytami w zakładach opieki zdrowotnej.

3. Chrąściel, Katarzyna. Znaczenie pozycji socjometrycznej dzieci w środowisku sanatoryjnym. „Niepełnospraw-

ność i Rehabil itacja” 2007, nr 3, s. 38-51 .

Analiza i ocena badań własnych.

4. Dworak, Alina. Edukacja zdrowotna rodzin dzieci przewlekle chorych. „Chowanna” T. 2 (2008),

s. 1 69-1 79.

Twórcy programów edukacyjnych zwracają uwagę na konieczność rozszerzania edukacji na najbl iższe oto-

czenie pacjenta, tj . rodziców i rodzeństwo.

5. Lassota, Lucja. Proces kształtowania tożsamości dziecka chorego lub z chorobą. „Edukacja” 2005,

nr 2, s. 72-81 .

Najważniejszą, obok rodziny formalną instytucją wychowawczą i socjal izującą dla dziecka chorego, jest szko-

ła. Badania dotyczą funkcjonowania społecznego dzieci z astmą, w wieku od 1 2 do 1 5 r.ż. , w środowisku szkolnym.

6. Lassota, Lucja. Twórczość dziecka przewlekle chorego jako źródło wiedzy o samym sobie i droga

spełniania. „Edukacja” 2008, nr 4, s. 98-1 01 .

Problemy dziecka z chorobą przewlekłą. Edukacja do twórczości drogą do rozwoju i integracji dziecka prze-

wlekle chorego. Dziedziny aktywizujące w terapii twórczej : muzyka, l iteratura, choreografia itp.

7. Maksymowicz, Lucyna. Zaspokajanie - potrzeby poczucia tożsamości dzieci i młodzieży przewlekle

chorej - w procesie rehabil itacj i . „Edukacja” 2005, nr 2, s. 81 -93.

Stwarzanie uczniowi choremu możliwości refleksj i nad sobą poprzez organizowanie kontaktu z innymi rówie-

śnikami i nauczycielem.

8. Maciarz, Aleksandra. Dziecko przewlekle chore w roli ucznia. „Życie

Szkoły” 1 999, nr 2, s. 94-98.

Stosunki koleżeńskie dzieci przewlekle chorych. Kontakty z rodzicami.

9. Stępa, Małgorzata. Choroba przewlekła jako czynnik ryzyka trudności adaptacyjnych. „Szkoła Specjal-

na” 2009, nr 4, s. 252-266.

Badania nad trudnościami adaptacyjnymi młodzieży przebywającej w uzdrowiskach.

1 0. Szymanowska, Joanna. Dziecko chore i niepełnosprawne w szkole. „Edukacja” 2009, nr 2,

s. 38-49.

Sytuacja niepełnosprawnych i chorych dzieci w ich środowiskach szkolnych. Badania.

11 . Woynarowska, Barbara, Tabak Izabela. Uczniowie z chorobami przewlekłymi w szkole. „Remedium”

2009, nr 1 2, s. 22-23.

Funkcjonowanie dzieci chorych w szkole.

1 2. Ziółkowska, Beata. Sytuacja psychologiczna dzieci chronicznie chorych. „Remedium” 2006, nr 4, s. 8-

9.

Zadania adaptacyjne związane z chorobą i ich realizacja.

1 3. Żemła, Katarzyna. Jak funkcjonują dzieci w sanatoriach? „Małżeństwo i Rodzina” 2005, nr 4,

s. 49-51 .

Badania, których celem jest ustalenie związków między stopniem adaptacji chorych dzieci do środowiska sa-

natoryjnego, a ich sytuacją rodzinną.

Szkoła przyszpitalna – zagadnienia ogólne

Dzieła zwarte

1 . Anyszko, Ryszard, Kott, Tadeusz. Wychowanie dzieci w zakładach leczniczych. Warszawa : Wydaw-

nictwa Szolne i pedagogiczne, 1 988.

Przedstawiono m. in. : warunki i specyfikę wychowania w zakładach leczniczych, sprawowanie funkcji terapeu-

tyczno-rewalidacyjnej, wychowawczej i opiekuńczej.


2. Klaczak, Marzena. Współpraca nauczyciel i i personelu medycznego szkoły przyszpitalnej z rodzicami

dziecka chorego. W: Kompetencje pedagoga w kontekście teorii i praktyki edukacji specjalnej. T. 3. Red. :

P. Majewicz, A. Mikrut. Gliwice ; Kraków 2008, s. 1 1 5-1 21 .

Ogólne zadania szkoły przyszpitalnej są ściśle związane z procesem rewalidacyjnym dzieci przewlekle cho-

rych.



3. Matyjas, Bożena. Zakład leczniczy jako środowisko opiekuńczo-wychowawcze dzieci przewlekle

chorych. W: Opieka i wychowanie w rodzinie, szkole i środowisku. Red. Bożena Matyjas, Renata Stojec-

ka-Zuber. Kielce 2007, s. 1 43-1 55.


4. Ziółkowska, Beata. Dziecko chore w domu, w szkole i u lekarza : jak wspomagać rozwój dzieci prze-

wlekle chorych. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 201 0. ISBN 978-83-7489-239-1 .

Zawiera m. in. rozdziały omawiające proces organizowania dziecku przewlekle choremu warunków do nauki.

Leczenie szpitalne i sanatoryjne.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 97508, Pw 11 0-1 97507)

94

5. Żarczyńska-Hyla, Jolanta. Szkoła przyszpitalna. W: Formy opieki, wychowania i wsparcia w zreformo-

wanym systemie pomocy społecznej. Red. Józefa Brągiel, Sylwia Badora. Opole 2005,

s. 423-436.

Geneza instytucjonalnych form opieki nad dzieckiem przewlekle chorym w Polsce. Rola szkoły przyszpitalnej

i formy pracy z dziećmi przewlekle chorymi.




1 . Czajkowska, Agnieszka. Ruszyła szpitalna szkoła w „Korczaku”. Szkoła w szpitalu pediatrycznym im.

Korczaka w nowym pawilonie przy ul. Koszarowej we Wrocławiu. „Gazeta Wyborcza” 2011 , nr 205, dod.

Wrocław, s. 4.

Zawiera wersję elektroniczną: http: //gazetawyborcza.newspaperdirect.com/epaper/viewer.aspx.

2. Dachowska, Karol ina. Szkoła dla małych pacjentów. „Edukacja i Dialog” 2005, nr 7, s. 61 -65.

Działania pedagogów pracujących w szkole szpitalnej na oddziale onkologicznym.

3. Europejska Karta Dziecka w Szpitalu. „Niebieska Linia” 2002, nr 2, s. 22.

Dzieci przebywające w szpitalu, oprócz leczenia, powinny mieć zapewnioną możliwość zabawy, odpoczynku

i nauki dostosowanej do swego wieku i stanu psychosomatycznego.

4. Gierak, Alina. Byle do wakacji : zagrożenie l ikwidacją Specjal istycznej Szkoły przy Dziecięcym Szpitalu

Astmologicznym w Szczawnie Zdroju (powiat wałbrzyski). „Słowo Polskie” 2000, nr 1 26,

s. 7.

5. Gromadziński, Stanisław. Rola szkoły specjalnej dla dzieci przewlekle chorych w systemie opiekuńczo-

wychowawczym szpitala. „Z Doświadczeń Nauczyciel i Poznańskich” T. 8 (1 984),

s. [1 1 4]-1 1 7.

Omówienie głównych zadań edukacji specjalnej w zakresie zaspokajania potrzeb dzieci specjalnej troski.

6. Michalczuk, Lidia. Edukacja (też) dla dzieci przewlekle chorych : rozmowa z Grażyną Lidią Micha

lczuk, dyrektorem Zespołu Szkół Specjalnych nr 78 przy Instytucie "Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka"

w Warszawie, na temat specyfiki pracy w placówkach przyszpitalnych i problemach dzieci z chorobą

przewlekłą. „Doradca Nauczyciela Przedszkola” 201 2, nr 5, s. 1 0-1 4.

7. Nowicka, Agnieszka. Ośrodek leczniczy jako środowisko wychowawcze. „Problemy Opiekuńczo-Wy-

chowawcze” 1 998, nr 3, s. 30-32.

Dzieci przewlekle chore przebywające w zakładzie leczniczym (sanatorium lub szpitalu).

8. Orzeszyna-Biegańska, Elżbieta. Szkoła w szpitalu : Szkoła Podstawowa w Klinice Hematologii i Cho-

rób Rozrostowych Dzieci we Wrocławiu. „Gazeta Szkolna” 1 994, nr 76, s. 1 .

9. Rychcik-Laskowicz, Żaneta. Szkoła, która nie tylko uczy i wychowuje. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005,

nr 1 0/11 , s. 223-225.

95

Zespół Szkół przy Wojewódzkim Szpitalu Neuropsychiatri i w Krośnicach (Dolny Śląsk) - różnorodne działania

terapeutyczne i dydaktyczno-wychowawcze.

1 0. Rylska, Sabina. Przedszkole w otwockim szpitalu. „Wychowanie w Przedszkolu” 1 997, nr 4,

s. 249-250.

Przedszkole przy Szpitalu Gruźl icy i Chorób Płuc dla Dzieci w Otwocku.

11 . [Sad]. Nowa szkoła na Zarzeczu : szkoła szpitalna przy Centrum Pulmunologii i Alergologii w Karpa-

czu (powiat jeleniogórski). „Nowiny Jeleniogórskie” 2003, nr 5, s. 2.

Nauczyciel szkoły przyszpitalnej

Dzieła zwarte

1 . Doroszewska, Janina. Nauczyciel - wychowawca w zakładzie leczniczym. Warszawa: Państwowe Za-

kłady Wydawnictw Szkolnych, 1 963.

Podstawy teoretyczne pracy pedagogicznej w zakładach leczniczych. Warsztat pracy nauczyciela pracujące-

go z dzieckiem przewlekle chorym.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (A 1 041 71 )

3. Kształcenie dzieci w zakładach leczniczych : z teorii i praktyki nauczania początkowego : praca zbioro-

wa. Red. Roman Janeczko. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1 991 . ISBN 83-02-

03691 -9.

Złożoność sytuacji dzieci przebywających w zakładach leczniczych wymaga wypracowania odpowiedniej

orientacji terapeutyczno-rewalidacyjnej.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (P 1 62208)


1 . Mazur, Paweł. Polonistki oddziałowe. „Między Nami Polonistami” 2006, nr 4, s. 1 0-1 3.

Nauczanie języka polskiego w szpitalu. Specyfika pracy polonisty w szkole przyszpitalnej.

2. Piotrowska, Stanisława. Polonista w białym fartuchu. „Język Polski w Szkole : dla klas IV-VI I I ” R. 36:

1 990/91 , z. 5, s. 65-67.

O wyjątkowej rol i nauczyciela - rewalidatora w szkole szpitalnej. Nauczyciel szkoły szpitalnej musi wykazy-

wać się dobrą znajomością swego przedmiotu, by móc racjonalnie selekcjonować materiał programowy, dostoso-

wując swoje wymagania do możliwości chorego ucznia.

3. Sawionek, Joanna. Rola nauczyciela w szkolnej adaptacji dziecka przewlekle chorego. „Remedium”

2008, nr 7/8, s. 1 4-1 5.

Nauczyciel jako źródło wsparcia.

96

Metody pracy w szkole przyszpitalnej

Dzieła zwarte

1 . Borecka, Irena. Biblioterapia formą terapii pedagogicznej. Wałbrzych : Wydawnictwo Państwowej

Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa, 2008. ISBN 978-83-88425-53-0.

Bibl ioterapia jest coraz częściej stosowana w lecznictwie dzieci przewlekle chorych. W materiale scenariusze

zajęć bibl ioterapeutycznych będące pomocą dydaktyczną dla nauczyciel i .


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 93201 , W 1 93202, Pw 11 0-1 93200)

2. Drąg, Katarzyna, Janiszewska, Magdalena. Kim będę? : będę kimś! : cykl scenariuszy ułatwiających

podjęcie decyzji zawodowej dla dzieci przewlekle chorych przebywających w sanatorium. W: Edukacja

zawodoznawcza w szkole. Red. Krystyna Sujak-Lesz, Andrzej Krajna, Leszek Ryk. Wrocław ; Opole

2006, s. 246-258.


3. Gąsienica-Szostak, Aldona. Muzykoterapia

w rehabilitacji i profilaktyce. Warszawa : Wy-

dawnictwo Lekarskie PZWL, cop. 2003. ISBN

83-200-2782-9.

Omówiono rehabil itację i muzykoterapię

w procesie leczenia ortopedycznego i okul istyczne-

go dzieci i młodzieży. Opisano ćwiczenia na oddzia-

le ortopedii i okul istyki z wykorzystaniem

muzykoterapii .

Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni

międzybibl iotecznej

Dostępna w DBP we Wro-

cławiu (W 1 97672, W 1 90372, Pw 11 0-1 90371 )

4. Nowicka, Ewa, Kwapińska, Anna. Terapia rozrywkowa (zabawowa) w pracy z dziećmi przewlekle cho-

rymi i kalekimi : propozycje zabaw słownych. Wrocław : Oddział Doskonalenia Nauczyciel i , [1 987].

Publikacja zawiera przykłady zabaw, których celem jest rozwijanie logicznego myślenia i aktywności twór-

czej, zwiększanie zasobów słów u dzieci i umiejętności zabawy.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 95631 )

5. Gąstoł, Agnieszka. Model pracy z uczniem z chorobą przewlekłą. W: Podniesienie efektywności

kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi : materiały dla nauczycieli. Warszawa

201 0, s. 302-321 .

Przykładowe narzędzia diagnostyczne w pracy z uczniami chorymi przewlekle i pomoc specjal istyczna. Wy-

znaczniki procesu edukacyjnego w odniesieniu do ucznia z chorobą przewlekłą.

Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 99831 , Pw 46-1 99830)

6. Szczupał, Bernadeta. Praca Pedagogiczna w zakładzie leczniczym. W: Pedagogika wobec kryzysów

życiowych. Red. Jerzy Stochmiałek. Warszawa ; Radom 1 998, s. 263-274.

Autor: Alina Dyrek

97

Przystosowanie dzieci do warunków szpitalnych, w tym nauki w zakładzie leczniczym.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 9891 8, W 1 99884, Pw 20.4-1 6861 2)

7. Szczupał, Bernadeta. Terapeutyczna rola zajęć plastycznych w pracy pozalekcyjnej z dziećmi

przewlekle chorymi w warunkach szpitalnych. W: Edukacja kreatywna. Red. Ewa A. Zwolińska. Byd-

goszcz 2005, s. 359-362.

Zajęcia plastyczne realizowane w zakładzie leczniczym, w którym przebywa chore dziecko, obok zadań

kształcących, spełniają wiele funkcji i stwarzają możliwości wypowiedzenia siebie poprzez ekspresję plastyczną.



8. Szczupał, Bernadeta. Wspomaganie rozwoju społecznego i emocjonalnego dzieci i młodzieży

przewlekle chorych przez wykorzystanie zajęć bibl ioterapeutycznych. W: Teraźniejszość i przyszłość

osób niepełnosprawnych w kontekście społecznych zmian. Red. Grażyna Miłkowska, Bożena Olszak-

Krzyżanowska. Kraków 2008, s. 309-31 5.

W pracy terapeutyczno-wychowawczej prowadzonej z dziećmi przewlekle chorymi istotnym celem jest przy-

wracanie funkcji psychofizycznych, które zostały zaburzone. Ważne jest także nabywanie sprawności warunkującej

aktywność społeczną tych dzieci. Cele te mogą być realizowane m. in. : przez bibl ioterapię.



9. Szczupał, Bernadeta. Zastosowanie bibl ioterapii w pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi

przewlekle chorymi w zakładzie leczniczym. W: Wybrane problemy edukacji dzieci w przedszkolu i szko-

le. Red. Sabina Guz, Jolanta Andrzejewska. T. I I . Lubl in 2005, s. 51 -57.

Poprzez bibl ioterapię możliwe jest nabywanie sprawności warunkującej aktywność społeczną dzieci prze-

wlekle chorych.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 84250/I I , W 1 85488-90/I I , W 1 90847-48/I I , Pw 36-1 84249/I I )

1 0. Zabawa w psychoterapii. Red. Heidi Kaduson, Charles E Schaefer. Tł. Wiesława Kampert. Sopot :

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2011 . ISBN 978-83-7489-363-3.

Opisy i zastosowania zabawowych technik terapeutycznych pomocnych w pracy z dziećmi wymagającymi

pomocy psychologicznej np. przewlekle chorymi.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 99046-47, W 200273-77, Pw 11 0-1 87964)

11 . Zgrychowa, Irena, Michał Bukowski. Chore dziecko chce się bawić. Warszawa : Wydawnictwa Szkol-

ne i Pedagogiczne, 1 983. ISBN 83-02-01 575-X.


Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 39058-59, W 1 39476, W 1 40280-81 , P 1 39056)

1 2. Żarnowska, Barbara. Rewalidacyjna funkcja pracy dydaktycznej z dzieckiem chorym w szkole szpi-

talnej na przykładzie lekcji biologii. Kraków : Wydawnictwo WOM, 1 992.


98


1 . Bednarek, Zofia. Rachilewicz, Zofia. Scenariusz sesji popularnonaukowej : propagowanie świadomości

ekologicznej w szkole szpitalnej. „Aura” 2001 , nr 6, dod. s. 4.

Edukacja ekologiczna w Zespole Szkół Specjalnych w Łodzi. Propagowanie treści ekologicznych w szkole

szpitalnej.

2. Berg, Anna, Zabłocka, Ewa. Ekologia w szpitalnej szkole : plan sesji popularnonaukowej. „Aura” 2003,

nr 6, dod. ekologiczny dla szkół nr 1 05, s. 7.

Plan scenariusza sesji ekologicznej.

3. Bocheńska, Katarzyna. Nauczanie indywidualne - potrzeba czy wymysł? „Edukacja i Dialog” 2005,

nr 8, s. 53-58.

Przykłady nauczania indywidualnego u dzieci chorych.

4. Grzelak, Zofia. Poznaj swoją wyobraźnię. „Rewalidacja” 2005, nr 1 , s. 90-1 02.

Autorski program pracy z dzieckiem chorym w szkole przyszpitalnej od kl. 4 szkoły podstawowej do matury;

ćwiczenia z wizualizacji . Scenariusz zajęć integracyjnych i relaksacyjnych.

5. Harczuk, Mira. Zamalowywanie smutku, czyl i ki lka słów o terapii manualnej w warszawskim szpitalu.

„Unesco i My” 1 997, nr 3/4, s. 1 3-1 5.

Rozmowa z Mirą Harczuk, kierownikiem do spraw wychowania w Szkole Podstawowej nr 287 w Szpitalu kl i-

nicznym A.M. w Warszawie.

6. Jóźwik, Krystyna. Techniki Celestyna Freineta w szkole szpitalnej. „Szkoła Specjalna” 1 994,

nr 5, s. 302-306.

Przebieg zajęć.

7. Kaczorowska, Małgorzata. Małe dziecko w szpitalu. „Wychowanie w Przedszk

olu” 1 996, nr 7,

s. 421 -426.

Praca z dziećmi w przedszkolu szpitalnym. Dobór metod, form pracy, zależy od rodzaju i stopnia zaawanso-

wania choroby, czasu przebywania w szpitalu.

8. Kierył, Maciej. Elementy muzykoterapii

w pracy pedagoga (w szpitalu dziecięcym).

„Wychowanie Muzyczne w Szkole” 1 993,

nr 1 , s. 1 1 -1 8.

9. Klauza, H. 30 [Trzydziestolecie] Szkoły

Podstawowej przy Szpitalu Dziecięcym im. J.

Korczaka we Wrocławiu. „Szkoła Specjalna”

1 988, nr 2, s. 1 50-1 51 .

Historia szkoły.

99

Autor: Suzette Pauwels

Żródło: http: //www.fl ickr.com/photos/46821 896@N00/4460376281

1 0. Klim-Klimaszewska, Anna. Specyfika pracy opiekuńczo-wychowawczej w zakładzie leczniczym.

„Opieka, Wychowanie, Terapia” 1 997, nr 4, s. 29-34.

Krótka historia opieki nad dziećmi chorymi w szpitalach. Rola pedagoga szpitalnego.

11 . Klown w szpitalu : model pracy. „Na Temat” 2002, z. 3, s. 1 8-20.

Klown - jako terapeuta w pracy z chorymi dziećmi.

1 2. Leśkiewicz, Anna. „Dać cierpiącemu”. „Gazeta Szkolna” 1 994, nr 76, s. 4.

Szkoła Podstawowa nr 11 4 w Państwowym Szpitalu Klinicznym nr 4 we Wrocławiu.

1 3. Leśkiewicz, Anna. Muzykoterapia (w szpitalu). „Gazeta Szkolna” 1 994, nr 71 , s. 4.

Muzykoterapia dla dzieci przewlekle chorych ma walory terapeutyczne i wychowawcze.

1 4. Lisiak, Ewa. Gry i zabawy dydaktyczne na lekcjach środowiska społeczno-przyrodniczego

w szkole szpitalnej. „Szkoła Specjalna” 1 991 , nr 2/3, s. 1 03-1 04.

1 5. Łaźny, Grażyna. Zajęcia pozalekcyjne w szkole przyszpitalnej. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze

2003, nr 2, s. 24-26.

1 6. Maksymowicz, Lucyna. Możliwości rozwijania umiejętności życiowych osób przewlekle chorych i nie-

pełnosprawnych poprzez dramę i teatr. „Edukacja” 2008, nr 4, s. 91 -97.

Aktywizowanie ucznia w toku zajęć poprzez teatr sprzyja podejmowaniu różnych form aktywności: senso-

rycznej (odbieranie bodźców zewnętrznych), motorycznej (ruchy ciała), recepcyjnej (przyjmowanie i przechowywa-

nie informacji).

1 7. Masłowska, Lucyna. Terapeutyczna rola zajęć pozalekcyjnych w szkole szpitalnej. „Szkoła Specjalna”

1 997, nr 5, s. 293-298.

Szkoła Podstawowa nr 60 przy szpitalu Chorób Płuc w Łodzi.

1 8. Matysiak, Mirosław. Szachy w szkole szpitalnej. „Psychologia w Szkole” 2009, nr 4, s. 1 41 -1 48.

Ciekawa forma aktywizacji uczniów.

1 9. Otręba, Iwona, Waleczek, Jolanta. Postępowanie na lekcjach wychowania fizycznego z uczniami ma-

jącymi astmę oskrzelową. „Lider” 2008, nr 1 2, s. 24.

Zasady postępowania.

20. Rachilewicz, Zofia. Propagowanie ochrony środowiska w szkole szpitalnej. „Aura” 2004, nr 5. Doda-

tek ekologiczny dla szkół nr 11 6, s. 1 0.

Treści ekologiczne na lekcjach chemii w klasach gimnazjalnych.

21 . Rogalska, Justyna. Dziecko wobec własnej śmierci i przemijania. „Życie Szkoły” 2006, nr 9,

s. 1 2-1 5.

Praca z dzieckiem chorym onkologicznie.

22. Stasiowska, Władysława. Przykłady lekcji przeprowadzonych na oddziale psychiatrycznym. „Język

1 00

Polski w Szkole : dla klas IV-VI I I ” R. 36: 1 990/91 , z. 5, s. 68-71 .

Refleksje i przykłady działań w szkole szpitalnej.

23. Sobiegała, Agnieszka, Stemplewska, Bożena. Pedagogika twórczości w pracy personelu medyczne-

go. „Życie Szkoły” 201 0, nr 1 , s. 23-27.

Metody pedagogiki twórczości w pracy z małymi pacjentami.

24. Szweda, Grażyna. W przedszkolu szpitalnym. „Wychowanie w Przedszkolu” 2003, nr 3,

s.1 54-1 55.

Zajęcia na temat: skąd są wzięła sól, wiatr i deszcz.

25. Świrydo, Barbara. Jak wykorzystuję komputer w szpitalu w pracy z uczniem-pacjentem? „Nasz Czas”

2004, nr 5, s. 6.

Konspekt zajęć zintegrowanych na temat: Zwierzęta leśne, dla dzieci z klas 0-I I I .

26. Tojza, Anna. Praca z dziećmi z chorobą nowotworową. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2002,

nr 5, s. 48-52.

Nauczanie dzieci w szpitalu.

27. Uchto, Beata. Nauczanie dzieci przewlekle chorych. „Edukacja i Dialog” 2006, nr 8, s. 27-29.

Praca pedagogiczna w sanatorium z oddziałem dziecięcym w Ludwikowie.

28. Żarnowiecka-Kiec, Anna. Zajęcia manualne z dziećmi przewlekle chorymi i kalekimi w zespole szkol-

no-wychowawczym w szpitalu. „Z Doświadczeń Nauczyciel i Poznańskich” T. 1 0 (1 987),

s. 1 36-1 46.

Problematyka pracy rewalidacyjnej. Zadania pedagogiki terapeutycznej. Wykorzystanie terapii zajęciowej ja-

ko podstawowej formy zajęć.

Kontakt z autorem:

[email protected]

1 01

Julita Kruszka


Bibl ioteka Pedagogiczna

w Górze

ZESPÓŁ SAMOKSZTAŁCENIOWY NAUCZYCIELI

BIBLIOTEKARZY

POWIATU GÓROWSKIEGO

W 201 3 roku mija 35 lat od zainicjowania prac zespołu samokształceniowego bibliotekarzy powiatu górow-

skiego. Działalność tego rodzaju grupy nauczycieli rozpoczęła się w 1 978 roku. Gdyby spojrzeć na przerwę

w funkcjonowaniu zespołu, byłby to inny jubileusz - 20-lecia jego istnienia.

Doskonalenie nauczycieli-bibliotekarzy bibliotek szkolnych w powiecie górowskim sięga jednak zdecydo-

wanie lat wcześniejszych. Bowiem w roku szkolnym 1 964/1 965 na terenie powiatu powołano do życia

pierwsze zespoły samokształceniowe. Wówczas Instruktorzy Ośrodka Metodycznego zaproponowali wy-

branych nauczycieli na przewodniczących zespołów. W grudniu 1 964 r. ustalono ostateczną ich liczbę, lo-

kalizację oraz obsadę. W ciągu roku szkolnego było już aktywnych 45 takich grup. Wśród nich przodowały

dwie pod nazwą Biblioteki i czytelnictwo - jedna w Górze, której przewodniczyła Teresa Baczyńska, druga

w Wąsoszu prowadzona przez Marię Górońską. Niestety, nie znaleziono informacji o pracy zespołów w la-

tach kolejnych.

1 978-1 981

Dopiero w 1 978 r. ponowiono prace Zespołów Sa-

mokształceniowych Bibl iotekarzy Szkolnych. Na

podstawie protokołów spotkań można odtworzyć

organizację i tematykę szkoleń. Do 1 981 r. odbyło

się 1 0 zjazdów. Tematyka była następująca: Pla-

nowanie, sprawozdawczość i statystyka w pracy

bibliotekarzy, Warsztat służby informacyjno-biblio-

graficznej w pracy biblioteki, Treść i formy przy-

sposobienia czytelniczego uczniów, Rola i zadania

biblioteki w propagowaniu książki i rozwijaniu czy-

telnictwa – współpraca bibliotekarza z Radą Pe-

dagogiczną, Katalogi i katalogowanie, Działy

nauczycielskie w bibliotekach szkolnych, Rola

i zadania służby informacyjnej w bibliotece szkol-

nej i pedagogicznej, Praca pedagogiczna z czytel-

nikiem w bibliotece szkolnej, Omówienie Raportu

o stanie bibliotek szkolnych i pedagogicznych ze

szczególnym uwzględnieniem bibliotek woj. lesz-

czyńskiego, Klasyfikacja zbiorów bibliotecznych

w warunkach biblioteki szkolnej. Większość zebrań

odbywała się w siedzibie Biblioteki Pedagogicznej

(mieszczącej się wówczas przy ul. Marchlewskiego

43), niektóre miały miejsce w bibl iotekach szkol-

nych w Górze. Szkolenia organizował ówczesny

kierownik Bibl ioteki Pedagogicznej Ryszard Ku-

charski, uczestniczyl i w nich bibl iotekarze szkolni

oraz Bibl ioteki Pedagogicznej w Górze, a także

zaproszeni goście - bibl iotekarze Pedagogicznej

1 02

1 03

Bibl ioteki Wojewódzkiej w Lesznie i wizytator Ku-

ratorium Oświaty i Wychowania w Lesznie.

Podczas każdego spotkania wygłaszano referat,

po którym wywiązywała się żywa dyskusja. Poru-

szano również bieżące problemy występujące

w pracy bibl iotekarzy. Ostatnie spotkanie Zespołu

odbyło się 29 maja 1 981 roku. W związku z ów-

czesną sytuacją polityczną kraju przerwano orga-

nizowanie szkoleń.

1 993-2000

Dopiero rok 1 993 przyniósł zmiany. W dniu 27

października w Bibl iotece Pedagogicznej w Górze

zorganizowano konferencję metodyczną dla bi-

bl iotekarzy, której celem było wznowienie dosko-

nalenia poprzez reaktywację zespołu

samokształceniowego. W spotkaniu oprócz na-

uczyciel i-bibl iotekarzy uczestniczyl i zaproszeni

goście: Janina Nawrocka - dyrektor PBW w Lesz-

nie, Krystyna Dzikowska - doradca WODN

w Lesznie, Władysław Flig - kierownik Delegatury

Oświaty w Górze, Bogusław Sitnik - wizytator De-

legatury Oświaty w Górze. Spotkanie prowadziła

Zofia Stepan - kierownik Bibl ioteki Pedagogicznej

w Górze, która przedstawiła własną koncepcję po-

mocy metodycznej bibl iotekom szkolnym, wynika-

jącej z Rozporządzenia Ministra Edukacji

Narodowej z dnia 9 czerwca 1 993 r. w sprawie or-

ganizacji i zasad działania publicznych bibl iotek

pedagogicznych. Kolejnym punktem było oprowa-

dzenie przybyłych gości po nowej siedzibie Bibl io-

teki mieszczącej się przy pl. Bolesława Chrobrego

27, gdzie funkcjonuje do chwil i obecnej. Podczas

zebrania powołano zespół, a na przewodniczącą

wybrano Elżbietę Maćkowską [zdjęcie nr 1 ]. Utwo-

rzono Radę Programową, w skład której weszły

oprócz przewodniczącej i kierowniczki Bibl ioteki

Pedagogicznej, doświadczone bibl iotekarki: Janina

Stadnik ze Szkoły Podstawowej w Witoszycach

oraz Barbara Świerz ze Szkoły Podstawowej

w Wąsoszu.

W okresie od 1 993 do 2000 roku odbyło się 1 7

spotkań szkoleniowych. Tematykę proponowali bi-

bl iotekarze, a organizacją i przygotowaniem mate-

riałów dydaktycznych zajmowała się Rada

Programowa. Większość spotkań odbywała się

w czytelni Bibl ioteki Pedagogicznej, jednak zda-

rzyły się również dwa spotkania w Bibl iotece Pu-

bl icznej w Górze. Nawiązano także współpracę

z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną. Tema-

tyka spotkań była bardzo różnorodna. Wspomnieć

należy choćby kilka z nich: Stan prawny bibliotek

szkolnych, Komputeryzacja bibliotek w Polsce, Za-

sady biblioterapii w pracy z uczniem trudnym, Bi-

blioteka szkolna jako źródło wiedzy o regionie,

Zmiany w systemie UKD. Każde spotkanie prowo-

kowało do dyskusji i wymiany doświadczeń,

uczestnicy otrzymywali przygotowane materiały

metodyczne oraz kolejne numery „Wykazu Nowo-

ści Pedagogicznych” Bibl ioteki Pedagogicznej

opracowane przez Mirosława Żłobińskiego.

2001 do chwili obecnej

Od września 2001 roku Zespół Samokształceniowy

Nauczyciel i-Bibl iotekarzy zaczął działać pod egidą

Powiatowego Centrum Doskonalenia Nauczyciel i

w Górze. Nową jego przewodniczącą została Mał-

Zdj. nr 1 . Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze

1 04

gorzata Podolecka - nauczyciel-bibl iotekarz Ze-

społu Szkół w Górze, w skład Rady Programowej

weszły: Janina Stadnik i Zofia Stepan. W ciągu ro-

ku odbywają się dwa, trzy spotkania, najczęściej

w czytelni Bibl ioteki Pedagogicznej w Górze, ale

też w sali komputerowej PODN. Jedno ze spotkań

poświęcone edukacji czytelniczej i medialnej pro-

wadziła Lil la Wojtysiak-Nitka z Dolnośląskiego

Ośrodka Doskonalenia Nauczyciel i we Wrocławiu.

Tematyka innych spotkań to: Możliwość wykorzy-

stania Internetu w pracy nauczyciela-bibliotekarza,

Drama jako forma pracy z czytelnikiem; Przewod-

nik Bibliograficzny, Bibliografia Zawartości Czaso-

pism - komputerowe bazy danych. Spotkania

zespołu odbywały się także w bibl iotekach Gimna-

zjum nr 1 i nr 2 w Górze oraz w bibl iotece Zespołu

Szkół w Górze. W 2003 r. odwiedzono ponadto

Kuratorium Oświaty we Wrocławiu, gdzie obejrza-

no prezentację bibl ioteki Zespołu Szkół w Górze

oraz Wojewódzką Bibl iotekę Publiczną we Wrocła-

wiu. Małgorzata Podolecka kierowała pracą ze-

społu do 2004 r.

We wrześniu 2004 r. po rezygnacji Małgorzaty Po-

doleckiej, funkcję przewodniczącej objęła Anna

Pieprz [zdjęcie nr 2] nauczyciel-bibl iotekarz Gim-

nazjum nr 1 w Górze.

Zaczął się aktywny okres działalności Zespołu. Je-

go członkowie spotykali się w różnych szkołach

powiatu, także wiejskich. Bibl ioteki miały sposob-

ność zaprezentowania swoich placówek i pokaza-

nia warsztatu pracy, nie zawsze stricte

bibl iotekarskiego. Nauczyciele uczestniczyl i

w okolicznościowych apelach, wieczorkach po-

etyckich, lekcjach otwartych, miel i możliwość obej-

rzenia miejsc pracy swoich koleżanek - bibl iotek

całkowicie skomputeryzowanych (jak bibl ioteka

Zespołu Szkół w Górze), i tych bardzo malutkich,

gdzie mieści się małe biureczko bibl iotekarki i ki lka

regalików na książki. Warto w tym miejscu podać

tematykę kilku spotkań: Jest taka poezjaE - spo-

tkanie poświęcone pamięci zmarłego Jana Pawła II

oraz jego twórczości poetyckiej, Pasowanie na

czytelnika uczniów klas pierwszych SP nr 3 w Gó-

rze, Wokół książki - apel, Czasopisma specjalne –

lekcja pokazowa. Każde spotkanie pobudza do

refleksj i , jest okazją wymiany doświadczeń, tym

bardziej, że w szkołach powiatu górowskiego naj-

częściej obsada bibl ioteczna jest jednoosobowa.

Nierzadko nauczyciel ten pełni również funkcję na-

uczyciela innego przedmiotu.

W 2005 r. podczas jednego ze spotkań Zespołu

zaproponowano jego członkom (najprawdopodob-

niej przez panią Ewę Walczak) wyjazdy do bibl io-

tek znajdujących się poza naszym powiatem.

Celem tych wyjazdów było poznanie pracy i księ-

gozbiorów większych bibl iotek, przyjrzenie się no-

woczesnym rozwiązaniom z użyciem nowych

technologii itp. Cyklicznie odbywały się wyjazdy

szkoleniowo-dydaktyczne do dużych, ale także do

mniejszych, a ciekawych pod różnymi względami

bibl iotek. Na końcu artykułu podano kalendarium

wyjazdów.

Przewodnicząca Anna Pieprz była również inicja-

torką zorganizowania konkursu bibl iotecznego dla

Zdj. nr 2. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze

uczniów gimnazjów powiatu górowskiego. W 2006

r. odbył się pierwszy Powiatowy Międzygimna-

zjalny Konkurs Bibl ioteczny pt. „Książka - Bibl iote-

ka - Informacja - Internet”. Konkurs składał się

z dwóch części: etapu szkolnego oraz finału po-

wiatowego. Nad przygotowaniem pytań do obu

części i przebiegiem finału powiatowego czuwała

komisja konkursowa powołana z członków Zespołu

Samokształceniowego Nauczyciel i-Bibl iotekarzy.

W skład komisj i wchodził przewodniczący Zespołu

oraz najczęściej pięciu jego członków. Do tej pory

w pracach komisj i brały udział: Anna Pieprz - jako

przewodnicząca w latach 2006-2009 - następnie

jako członek; Jul ita Kruszka - najpierw jako czło-

nek, później przewodnicząca od 201 0; Marta Ka-

iser, Mirosława Rutkowska, Lidia Kaczor, Dorota

Żłobińska, Lucyna Borecka, Andrzelika Sackie-

wicz, Elżbieta Sarek, Joanna Liśkiewicz – jako

członkinie. Co roku odbywa się kolejna edycja

konkursu, 1 9 marca 201 3 r. przygotowano już VI I I

finał powiatowy.

W czerwcu 2009 r. Anna Pieprz zrezygnowała

z funkcji przewodniczącej. Na nową przewodni-

czącą Zespołu wybrano Jul itę Kruszkę [zdjęcie

nr 3], nauczyciela-bibl iotekarza Bibl ioteki Pedago-

gicznej w Górze.

W związku z pewnymi zastrzeżeniami niektórych

dyrektorów szkół odnośnie spotkań nauczyciel i

w godzinach przedpołudniowych i częstotl iwości

spotkań, spotykamy się jako Zespół tylko cztery

razy w ciągu roku i jeśl i jest to możliwe, popołu-

dniami. Jednak, gdy jedziemy do szkoły obserwo-

wać lekcje, apele, czy inne uroczystości

przygotowane przez uczniów pod kierunkiem bi-

bl iotekarza robimy to w godzinach przedpołudnio-

wych, w czasie kiedy odbywają się lekcje.

Wyjątkiem są wyjazdy szkoleniowo-dydaktyczne,

kiedy wyjeżdżamy na cały dzień. Ciekawą formą

spotkań Zespołu były warsztaty z logopedą Prawi-

dłowa emisja głosu i dykcja w pracy nauczyciela-

bibliotekarza oraz Arteterapia - jak ją wykorzystać

podczas zajęć z uczniami w bibliotece. Bibl ioteka-

rze szkolni są grupą zawodową, która chce ciągle

doskonalić swoje umiejętności, jednak jest zbyt

mało kursów przeznaczonych właśnie dla nich.

Ucieszyl iśmy się z oferty, którą otrzymaliśmy

z Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedagogicznej odnośnie

zorganizowania warsztatów komputerowych z wy-

korzystaniem nowych technologii dla bibl iotekarzy

w naszej placówce. Warsztaty planowane są na

wiosnę tego roku (201 3), odbędą się w ramach

spotkania Zespołu.

Od 2001 roku do końca 201 2 r. odbyło się 59 spo-

tkań Zespołu Samokształceniowego Nauczyciel i-

Bibl iotekarzy, w których uczestniczyło 725 osób,

w tym 1 4 spotkań wyjazdowych, o charakterze

szkoleniowo-dydaktycznym w dużych bibl iotekach.

Przygotowaliśmy siedem oraz organizujemy ósmy

konkurs bibl ioteczny, w których dotychczas w eta-

pie szkolnym wzięło udział 91 2 uczniów, natomiast

w finale powiatowym 225 uczniów.

Myślę, że działania członków Zespołu Samo-

kształceniowego Nauczyciel i-Bibl iotekarzy są wła-

ściwe, wspieramy się jako środowisko,

nawiązujemy również kontakty z bibl iotekarzami

bibl iotek publicznych z naszego terenu, ale też

z bibl iotekarzami bibl iotek, do których się udajemy

na wyjazdy szkoleniowe. Przynoszą one efekty

w postaci nowych pomysłów, możliwych do stoso-


1 05

wania w naszych bibl iotekach, poszerzają naszą

wiedzę i umiejętności. Jesteśmy otwarci na nowe

pomysły, zapraszamy do naszego grona wszyst-

kich zainteresowanych.

Kalendarium wyjazdów szkoleniowo-dydak-

tycznych Zespołu w latach 2003-201 2

02.1 2.2003 - Wojewódzka Bibl ioteka Publiczna

i Kuratorium Oświaty we Wrocławiu

20.09.2005 - Bibl ioteka w Kórniku i Muzeum-Pra-

cownia Literacka w Puszczykowie

24.1 0.2006 - Bibl ioteka Zakładu Narodowego im.

Ossolińskich we Wrocławiu (zdjęcie nr 4)

1 6.04.2007 - Bibl ioteka Archiwum Archidiecezjal-

nego w Gnieźnie

1 6.1 0.2007 - Bibl ioteka Raczyńskich w Poznaniu

(zdjęcia ne 5)

1 3.05.2008 - Bibl ioteka Uczelniana PWSZ w Lesz-

nie i Bibl ioteka Pedagogiczna w Głogowie (zdjęcie

nr 6 i 7)

07.1 0.2008 - Bibl ioteka w Klasztorze Benedykty-

nów w Broumov (zdjęcie nr 8) i Skalne Miasto

[Czechy]

1 9.05.2009 - Wojewódzka i Miejska Bibl ioteka Pu-

bl iczna (zdjęcie nr 9) i Bibl ioteka Główna PWSZ






1 06

w Gorzowie Wielkopolskim

27.1 0.2009 - Książnica Pedagogiczna w Kaliszu

i Zamek w Gołuchowie oraz Oddział Literacki Mu-

zeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Russowie

6.1 0.201 0 - Książnica Karkonoska w Jeleniej Gó-

rze i Zamek w Bolkowie

1 7.05.201 1 - Bibl ioteka Poaugustiańska w Żaganiu

i Muzeum Martyrologii Jeńców Alianckich w Żaga-

niu (zdjęcie nr 1 0)

1 3.09.201 1 - Wojewódzka i Miejska Bibl ioteka Pu-

bl iczna i Pedagogiczna Bibl ioteka Wojewódzka

w Zielonej Górze oraz Skansen w Ochli (zdjęcie

nr 11 )

22.05.201 2 – Miejska Bibl ioteka Publiczna w Opo-

lu (zdjęcie nr 1 2) i Muzeum Wsi Opolskiej


Zdj. nr 1 0. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze

Zdj. nr 11 . Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze

Zdj. nr 1 2. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze

1 07

02.1 0.201 2 – Powiatowa i Miejska Bibl ioteka Pu-

bl iczna „Bibl ioteka pod Atlantami” w Wałbrzychu.

Skład Zespołu Samokształceniowego Nauczy-

cieli-Bibliotekarzy na koniec 201 2 roku:

Anna Borowiecka, Elżbieta Sarek – Szkoła Pod-

stawowa nr 1 w Górze,

Joanna Liśkiewicz, Dorota Żłobińska – Szkoła

wa i Przedszkole w Glince,

Andrzelika Sackiewicz – Zespół Szkół w Jemielnie,

Aneta Skrzynecka – Zespół Szkoła Podstawowa

i Gimnazjum w Irządzach,

Kamila Szelest – Szkoła Podstawowa w Czarno-

borsku,

Irena Władyka – Szkoła Podstawowa w Pobielu,

Wioleta Wardyba-Niziałek – Zespół Szkół w Sici-

nach,

Czesława Zabłocka – Zespół Szkoła Podstawowa

i Przedszkole w Witoszycach,

Jul ita Kruszka, Ewa Walczak, Mirosław Żłobiński –

Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze,

Zdzisława Potopa – emerytka ze Szkoły Podsta-

wowej w Sicinach.

Kontakt z autorem:

[email protected]

1 08

Podstawowa nr 3 w Górze,

Anna Pieprz – Gimnazjum nr 1 w Górze,Marta Ka-

iser – Gimnazjum nr 2 w Górze,

Mirosława Pawlicka-Pacyga, Ewa Orzechowska-

Świątek, Małgorzata Podolecka – Zespół Szkół

w Górze,

Beata Działo – Liceum Ogólnokształcące w Górze,

Anna Babij – Publiczna Szkoła Podstawowa

w Wąsoszu,

Lucyna Borecka – Gimnazjum w Wąsoszu,

Lidia Kaczor – Zespół Szkoła Podstawowa, Gim-

nazjum i Przedszkole w Czerninie,

Barbara Łysik – Gimnazjum w Niechlowie,

Małgorzata Hływa – Gimnazjum w Naratowie,

Mirosława Rutkowska – Zespół Szkoła Podstawo-

Okazją do poznania wielu interesujących epizo-

dów z jej życia były rozmowy z uczniami szkół

w Wałbrzychu czy Świebodzicach. Podczas spo-

tkania z uczniami szóstej klasy Szkoły Podstawo-

wej im. Janusza Korczaka w Świebodzicach

poznałam różne ciekawostki na temat księżnej

Daisy. Wiadomości o Wałbrzyskiej Stokrotce nie

uzyskali bezpośrednio z lektur, lecz od dziadków

czy sąsiadów. Młodzi mieszkańcy Świebodzic za-

skoczyli mnie bardzo pozytywnie, umiel i nawet

wskazać ulubioną trasę Daisy z Książa nad pobli-

skie jeziorko Daisy. Ucieszyło mnie, że zaintereso-

wali się książkami o Pani na Książu, które

niedawno wzbogaciły księgozbiór naszej Bibl iote-

ki. Chciel i wiedzieć o niej więcej, o jej relacjach

z synami, o bajecznych podróżach i ekstrawa-

ganckich przyjęciach. Już przeglądając nowe na-

bytki książkowe o Daisy, zwracali uwagę na

bezsporny walor, jakim są niezwykle piękne foto-

grafie, które można znaleźć prawie w każdej pu-

bl ikacji .

Ewa Bochynek



we Wrocławiu. Fi l ia w Wałbrzychu

WAŁBRZYSKA STOKROTKA

rekomendacja książki Daisy Hochberg

von Pless pt. Taniec na wulkanie

Rok 201 3 w województwie dolnośląskim został ogłoszony Rokiem Księżnej Daisy. Kim była Daisy, zwana

Stokrotką, która związała swe życie z ziemią wałbrzyską i jej mieszkańcami? Chcąc odpowiedzieć na to

pytanie warto przeczytać książki, które ukazały się niedawno albo zostały wznowione, a opisują niezwykłe

życie księżnej Daisy. Naprawdę nazywała się Mary Theresa Olivia Cornwallis-West, pochodziła ze znanego,

ale niezbyt zamożnego angielskiego rodu. Daisy of Pless zmarła 29 czerwca w 1 943 r. w Wałbrzychu

w wieku 70 lat. Można porozmawiać o księżnej Daisy z tymi, którzy znali tę niezwykłą Angielkę osobiście

i pamiętają, jak wiele dobrego zrobiła dla mieszkańców Dolnego Śląska.

Trudno było mi wybrać tylko jedną książkę godną

polecenia. Wiadomo, że gust czytelniczy jest za-

wsze sprawą niełatwą. A jednak chciałabym pole-

cić do przeczytania pamiętniki Wałbrzyskiej

Stokrotki. Daisy Hochberg von Pless. Taniec na

wulkanie. Tł. Mariola Palcewicz. Wyd. 8, Kraków

2011 .

Książka ma 1 3 rozdziałów przyporządkowanych

okresom życia księżnej. I tak rozdział obejmuje :

I – 1 873 – 1 891 , I I - 1 892 – 1 900, I I I – 1 901 –

1 904, IV – 1 905 – 1 907, V – 1 908 – 1 909, VI –

1 909 – 1 91 0, VII – 1 911 – 1 91 3, VIII – 1 91 4, IX –

styczeń – czerwiec 1 91 5, X – lipiec – grudzień

1 91 5, XI – 1 91 6, XII – 1 91 7, XIII – 1 91 8. A poza

tym: Zamiast zakończenia - dama z perłami

oraz Tablice genealogiczne Hochbergów.

Warto zwrócić szczególną uwagę na początek

książki autorstwa jednej z najpiękniejszych Angie-

lek przełomu XIX i XX wieku: „Daj nam odejść

ryglu u drzwi Ze sobą zabrać skrzypce...”.

1 09

11 0

Jest to fragment trójzwrotkowego wiersza rozpo-

czynający pierwszy rozdział książki „Taniec na

wulkanie”. Obejmuje okres osiemnastu lat, czyl i

czas beztroski – od daty urodzin do momentu ślu-

bu z Hansem Henrichem XV (Londyn, 08.12.

1891). Najpierw poznajemy rodzinę Cornwall is –

West: rodziców, brata i siostrę Daisy, a potemW

niekochanego męża. Obok przepięknego zdjęcia

młodej kobiety w sukni ślubnej widnieje napis:

„Powiedziałam Henrykowi, że go nie kocham. Od-

parł, że to nie szkodzi i że miłość przyjdzie po ślu-

bie. Być może czasami tak się dzieje, ale obawiam

się, że niezbyt często” 1 .

Zaledwie osiemnastoletnia panna młoda przyzna-

je, że z ceremonii ślubnej, która odbyła się

w Westminsterze niewiele pamięta. Wspomina

jednak fakt, że włożyła wtedy koronę wysadzaną

brylantami – prezent ślubny od teścia. Przypomina

też przyjacielską radę, której udziel i ł jej król

Edward, aby nauczyła się niemieckiego i stała się

dobrą poddaną przybranej ojczyzny. Daisy starała

się pamiętać o tej radzie, chociaż nigdy nie udało

się jej dobrze nauczyć ojczystego języka swego

męża.

Pamiętniki są niezwykle emocjonalne, jak i sama

Maria Teresa Olivia Hochberg von Pless. Pewnie

dlatego w ostatnim akapicie rozdziału możemy

nawet usłyszeć smutek w słowach autorki, gdy pi-

sze – zwracając się do czytających pamiętniki ko-

biet - jak uboga była jej praktyka towarzyska: „Nie

umiałam nawet nosić mojej eleganckiej francuskiej

sukni” 2.

Jednak przeglądając zdjęcia Daisy zamieszczone

w tej książce odniosłam wręcz przeciwne wrażenie

i bardziej skłaniałabym się ku opini i , że Wałbrzy-

ska Stokrotka (jak mówią w okolicy Wałbrzycha) to

nie tylko piękna i urocza kobieta, ale i niezwykła

elegantka, która umiała „chodzić w gorsecie i nosić

się elegancko”.

Pamiętniki napisane przez kobietę nie należy trak-

tować jako książki adresowanej tylko do kobiet.

Czytając wspomnienia młodej arystokratki z prze-

łomu XIX i XX wieku możemy razem z nią odbyć

niezwykłą podróż w czasie do dawnej, starej Eu-

ropy, poznać ciekawych ludzi.

Zakończenie książki daje nadzieję, że wciąż mo-

żemy spotkać dawną angielską piękność, bo gdy

odeszła Daisy Hochberg von Pless, to: „(. . . ) za-

częło się jej życie w legendzie. Stała się dobrotliwą

zjawą, zamkowym duchem, który wielokrotnie

podczas powojennego półwiecza pojawiał się zdu-

mionym oczom ludzi odwiedzających zamek

i park” .

Autorka we fragmencie (Zamiast zakończenia -

dama z perłami) podaje, że Daisy wciąż jest

obecna na ziemi wałbrzyskiej, czuwa nad odwie-

dzającymi Wałbrzych wskazując np. drogę na

1 . Hochberg von Pless, Daisy. Taniec na wulkanie. Tł. Mariola

Palcewicz. Wyd. 8, Kraków 2011 , s. 31 .

2. Tamże, s. 34.

Autor: Lafayette Ltd

Źródło: http: //pl .wikipedia.org/wiki/Pl ik:Daisy_von_Pless. jpg

111

dworzec, a tych, którzy zabłądzą w parku szczę-

śl iwie z niego wyprowadza. Ponoć ma na sobie

słynny naszyjnik z pereł, ten który podarował jej

małżonek podczas podróży poślubnej.

Kontakt z autorem:

[email protected]

Lucyna Kurowska-Trudzik

dyrektor


we Wrocławiu

ROZMOWĘ Z LUCYNĄ KUROWSKĄ-TRUDZIK,

DYREKTOREM DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI

PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU,

o placówce realizującej proces wspomagania

szkół i placówek oświatowych,

przeprowadziła Urszula Tobolska

Urszula Tobolska – redaktor naczelny DIBP:

Priorytetowym zadaniem bibl iotek pedagogicznych

zapisanym w Rozporządzeniu MEN z dnia 28 lu-

tego 201 3 r. w sprawie szczegółowych zasad

działania publicznych bibliotek pedagogicz-

nych [http: //dziennikustaw.gov.pl/du/201 3/369/1 ]

jest „organizowanie i prowadzenie wspomagania

szkół i placówek w realizacji zadań dydaktycznych,

wychowawczych i opiekuńczych, w tym w wyko-

rzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnej”

(§ 1 , ust. 2, pkt. 2 a). Czy Dolnośląska Bibl ioteka

Pedagogiczna we Wrocławiu przystosowuje już

swoją działalność do nowych zadań, choć „Roz-

porządzenieW” daje fakultatywny termin do 31

grudnia 201 5 r. , a obowiązującym terminem reali-

zacji nowych zadań jest dzień 1 stycznia 201 6 r.?

Lucyna Kurowska-Trudzik – dyrektor Dolno-

śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocła-

wiu:

Miniony rok szkolny 201 2/201 3 był pierwszym

etapem tworzenia nowoczesnego systemu wspo-

magania szkół i placówek. Od 1 stycznia 201 6 r.

placówki doskonalenia nauczyciel i , poradnie psy-

chologiczno-pedagogiczne i bibl ioteki pedagogicz-

ne mają być w pełni gotowe do wykonywania

nowych zadań w zakresie wspierania pracy szkoły,

w tym do tworzenia sieci współpracy i samokształ-

cenia dla nauczyciel i .

W mijającym roku szkolnym skończyła się realiza-

cja zadań Bibl ioteki zebranych w trzyletniej „Stra-

tegii rozwoju DBP we Wrocławiu na lata 201 0/11 –

201 2/201 3”. Rok szkolny 201 3/201 4 zaczynać bę-

dziemy więc z kolejną 3-letnią strategią, w której

przedstawiono nowe zadania bibl iotek pedago-

gicznych określone w „RozporządzeniuW”.

Nowe zadania ujęte zostały jako jeden z celów

strategicznych – Dolnośląska Biblioteka Peda-

gogiczna – ośrodkiem wspomagania szkół

i placówek oświatowych. Ponadto do ich reali-

zacji powołany zostanie w Bibl iotece odrębny wy-

dział – Wydział wspomagania szkół i placówek

oświatowych. Już w tej chwil i , przyszły kierownik

tego Wydziału ma przygotowaną koncepcję reali-

1 1 2

zacji nowych zadań ujętą w „Programie rozwoju

Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we

Wrocławiu na rok szkolny 201 3/201 4” .

Urszula Tobolska:

Wspomaganie wiąże się z nowymi zadaniami dla

bibl iotek pedagogicznych obok realizowania tych,

jakie obowiązywały je dotychczas. Co jest istotą

wspomagania?

Lucyna Kurowska-Trudzik:

Nowe „RozporządzenieW.” wprowadza zmiany,

których celem jest szersze niż obecnie włączenie

bibl iotek pedagogicznych do procesu wspomaga-

nia szkół i placówek oświatowych oraz pracują-

cych w nich nauczyciel i , a także dostosowanie

zadań i form działania bibl iotek do modernizowa-

nego systemu doskonalenia nauczyciel i , jako ele-

mentu wspomagania szkół.

W głównym założeniu system wspomagania ma

służyć wspieraniu szkół w wykonywaniu przez nie

zadań nakładanych przez państwo, jak również

wspomagać szkoły w zaspokajaniu ich potrzeb

oraz w rozwiązywaniu ich problemów. Dostosowa-

nie zakresu działań bibl iotek pedagogicznych do

tych potrzeb, czyni je elementem systemu wspo-

magania rozwoju szkół.

Organizowanie i prowadzenie wspomagania szkół

i placówek oświatowych w realizacji zadań dydak-

tycznych, wychowawczych i opiekuńczych, w tym

w szczególności w wykorzystywaniu technologii

informacyjno-komunikacyjnej oraz organizowanie

i prowadzenie wspomagania bibl iotek szkolnych,

ma obejmować:

- pomoc szkole czy placówce w diagnozowaniu

jej potrzeb lub problemów

- ustalenie sposobów działania prowadzących do

zaspokojenia jej potrzeb

- zaplanowania, adekwatnych do zdiagnozowa-

nych potrzeb oraz możliwości, form wspomagania

- ich realizację oraz wspólną ocenę efektów

- opracowanie wniosków z realizacji zaplanowa-

nych form wspomagania

Urszula Tobolska:

Wydaje się, że w wizj i Ministerstwa Edukacji doty-

czącej wspomagania Bibl ioteka jest już obecna?


Wspomaganie szkół w korzystaniu z technologii

informacyjno-komunikacyjnych wiele bibl iotek pe-

dagogicznych już prowadziło. Na Dolnym Śląsku

wpieramy tak placówki oświatowe od ponad 1 0 lat.

Niewątpl iwie jednak należy rozwijać te działania

poprzez udzielanie nauczycielom pomocy w naby-

waniu i rozwijaniu kompetencji praktycznego sto-

sowania innowacyjnych metod dydaktycznych

z wykorzystaniem TIK czy nabywaniu umiejętności

korzystania z platform edukacyjnych i aktywnego

w nich uczestnictwa.

Istotą tego nowego zadania jest:

- indywidualizacja wspomagania, które kierujemy

do konkretnej szkoły czy placówki i konkretnych

nauczyciel i w niej zatrudnionych

- organizowanie i prowadzenie sieci współpracy

i samokształcenia dla nauczyciel i , w ramach któ-

rych organizowane będzie doskonalenie w róż-

nych formach, obejmujących spotkania z udziałem

ekspertów (np. wykłady, warsztaty, konsultacje

grupowe), jak również wszelkie formy inicjowane

przez bibl ioteki prowadzące sieć (np. organizacja

lekcji pokazowych, omawianie dobrych praktyk,

Autor: Alina Dyrek

11 3

wspólne poszukiwanie optymalnych rozwiązań

bieżących problemów).

Sieci współpracy będą mieć mogły charakter

przedmiotowy (np. sieć współpracy nauczyciel i bi-

bl iotekarzy szkolnych czy pedagogicznych) lub

problemowy (np. sieć współpracy nauczyciel i da-

nego przedmiotu czy pracujących z wykorzystanie

technologii informacyjno-komunikacyjnej). Liczeb-

nie sieci nie muszą być duże, mogą je tworzyć kil-

kunastoosobowe grupy nauczyciel i , którzy

w zorganizowany sposób współpracują ze sobą

w celu doskonalenia swojej pracy, w tym wymianę

doświadczeń.

Warto podkreśl ić fakt, że działania sieci współpra-

cy mogą być, a w naszym województwie wręcz

powinny być wspierane aktywnością uczestników

sieci na platformach internetowych. Widzę tu ko-

lejną możliwość wykorzystania platformy Fronter

przez nauczyciel i bibl iotekarzy bibl iotek pedago-

gicznych z Dolnego Śląska.

Urszula Tobolska:

Czy może Pani przybliżyć nam koncepcję DBP we

Wrocławiu wspomagania szkół i placówek oświa-

towych ?


W koncepcji wspomagania szkół i placówek

oświatowych wyodrębniono trzy moduły:

I . Procesowe wspomaganie szkół i placówek

oświatowych w zakresie.

I I . Tworzenie sieci współpracy i samokształcenia

nauczyciel i .

I I I . Wspomaganie bibl iotek szkolnych.

Procesowe wspomaganie szkół ma polegać na:

1 . Aktual izacji serwisu oświatowego w serwisie

DBP (Aktualności oświatowe / Raporty edukacyj-

ne).

2. Opracowaniu i wdrożeniu oferty wspomagania

szkół obejmującej płaszczyzny:

- dostarczenie placówce informacji o zasobach

dolnośląskiej sieci bibl iotek pedagogicznych z za-

kresu określonego przez placówkę,

- opracowywanie i dostarczanie informacji oświa-

towej na określony przez placówkę temat,

- gromadzenie i dostarczanie dokumentów

w oparciu o sprecyzowaną przez placówkę dia-

gnozę,

- szkolenia dla nauczyciel i dostosowane do po-

trzeb placówki,

- zajęcia edukacyjne dla uczniów dostosowane do

potrzeb placówki,

- współpraca w ramach promocji czytelnictwa

i uczenia się (wystawy, konkursy, spotkania oko-

l icznościowe).

3. Gromadzeniu i udostępnianiu na platformach

edukacyjnych materiałów przydatnych nauczycie-

lom.

Chcę podkreśl ić, iż działania Bibl ioteki zawarte

w koncepcji procesowego wspomagania szkół

i placówek, będę ewaluowane i poszerzane.

Urszula Tobolska:

Pani minister Krystyna Szumilas wypowiadała się

już na temat nowego wspomagania. Powiedzia-

ła m. in. : „Dopełnieniem i rozszerzeniem realizo-

wanego w szkole wspomagania mają być sieci

współpracy skupiające nauczyciel i , dyrektorów,

psychologów, pedagogów, bibl iotekarzy itd. Sieci

ma być wiele rodzajów, np. skupiających nauczy-

ciel i danego przedmiotu i metodyków zajmujących

się tym przedmiotem, czy nauczyciel i i specjal i-

stów zajmujących się pracą z dziećmi o specjal-

nych potrzebach edukacyjnych. Mają być

platformą m.in. wymiany doświadczeń i analizy

dobrych praktyk”. Jak Bibl ioteka przygotowała się

do realizacji tego zadania?


Podobne zadanie realizowaliśmy już w sposób

dobrze zorganizowany na rzecz nauczyciel i bibl io-

tekarzy bibl iotek szkolnych. W obecnie opracowa-

nej koncepcji wspomagania szkół zakres pracy

Bibl ioteki w tym obszarze będzie wyglądał nastę-

pująco:

1 . Opracowanie zasad tworzenia sieci współpracy

nauczyciel i (diagnoza potrzeb, zdefiniowanie te-

matyki, zakres działań i odpowiedzialności, formy

11 4

komunikacji).

2. Utworzenie (w odpowiedzi na zgłoszone po-

trzeby):

- sieci współpracy bibl iotekarzy w zakresie edu-

kacji informacyjnej i medialnej,

- sieci współpracy bibl iotekarzy w zakresie opra-

cowania podstawy programowej dla nauczyciel i

bibl iotekarzy.

3. Wykorzystanie platformy edukacyjnej do pracy

sieci.

Urszula Tobolska:

Pani dyrektor, proszę odnieść się jeszcze do ko-

lejnego zadania wynikającego z omawianego roz-

porządzenia. W § 1 , ust. 2, pkt. 2 b czytamy

również, że do zadań bibl ioteki pedagogicznej na-

leży wspomaganie bibl iotek szkolnych, w szcze-

gólności w zakresie zarządzania bibl ioteką

szkolną. Jak to się przełoży na praktyczne działa-

nia?


W przypadku zadań bibl iotek pedagogicznych na

rzecz bibl iotek szkolnych w obecnym „Rozporzą-

dzeniuW” nie wprowadzono żadnych zmian

w stosunku do poprzedniego. Bibl ioteki szkolne od

zawsze były naszymi partnerami – DBP ma zor-

ganizowaną ofertę szkoleniową dla bibl iotekarzy

szkolnych w postaci warsztatów, seminariów sta-

cjonarnych i e-learningowych. Od kilku lat corocz-

nie bibl ioteka organizuje regionalną konferencję

w cyklu „Szkolne Centra Multimedialne”. Przy bi-

bl iotece działa Koło Nauczyciel i Bibl iotekarzy

Szkolnych i Pedagogicznych przy Stowarzyszeniu

Bibl iotekarzy Polskich. Bibl ioteka udostępniła bi-

bl iotekom szkolnym elektroniczny Katalog central-

ny do pobierania opisów bibl iograficznych do

swoich katalogów. Ponadto placówka współpracu-

je z bibl iotekarzami szkolnymi organizując różne

imprezy, jak np. konkursy, wystawy prac uczniow-

skich. Udzielana jest pomoc merytoryczna i meto-

dyczna nauczycielom bibl iotekarzom szkolnym,

usługa e-eksperta ds. awansu zawodowego. Chcę

podkreśl ić, że obszar tego wsparcia może ulec

rozszerzeniu o zdefiniowane w wyniku diagnozy

potrzeby konkretnej bibl ioteki szkolnej.

Urszula Tobolska:

Pani dyrektor, życząc nam wszystkim wytrwałości

i ciekawych pomysłów do intensywnej pracy, bar-

dzo dziękuję za rozmowę.

11 5

DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych, nr 2/2013

Documents

Transcript of DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych, nr 2/2013