DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych 1/2016

2

Rozmowa z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu Panią Lucyną Kurowską-Trudzik..………………………………..…………………………………………..3-4 Elżbieta Szymańska. A, B, C… e-learningu……….……………...…………………………………………5-11 Anna Zakrzewska. Baza EDUKACJA - najbardziej aktualne źródło informacji………………………12-16 Anna Chawawko. Nowoczesne źródła informacji w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu……………………………….……………………………………………………………………17-27 Ewa Bochynek. Hanna Szaga i „bajki terapeutyczne”, czyli jak przekonać dziecko do szkolnej biblioteki……………….......................................................................................................28-30 Renata Stańczak. Moje działania biblioterapeutyczne w pracy z uczniami………...........................31-39 Iwona Rabów. Edukacja regionalna nie tylko w bibliotece : komunikacja miejska w Jeleniej Górze dawniej i dziś……………………………………………………………………………….40-42 Anna Chawawko. Wybrane metody aktywizujące : zastosowanie w nauczaniu i uczeniu się…....43-49 Barbara Rdzanek. Kreatywne czytanie z papierowym teatrem kamishibai……………….………….50-53 Marzena Musialik. Klub Czytających Przedszkolaków : praca z przedszkolakami w Bibliotece Pedagogicznej w Jeleniej Górze………………………………………………………….….54-57 Ewa Bochynek. BAJKOWÓZ - wędrująca szpitalna biblioteka w wałbrzyskiej szkole przyszpitalnej.……………………………………………………………………………………….….58-61

SPIS TREŚCI

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

ROZMOWA NUMERU

3

Urszula Tobolska – redaktor naczelna

Pani dyrektor, jest Pani wydawcą e-

biuletynu o nazwie Dolnośląski Informator

Bibliotek Pedagogicznych. Czasopismo

powstało w 2012 r. Od samego początku

zostało pomyślane jako półrocznik emito-

wany w formie elektronicznej.

Decyzją wydawcy elektronicznego czaso-

pisma DIBP, w 2016 roku, zakończona

została działalność wydawnicza w Dolno-

śląskiej Bibliotece Pedagogicznej we

Wrocławiu. Tym samym lubiane przez

czytelników pismo, podejmujące podobną

działalność wydawniczą, kończy swą

działalność.

Czytelnikom należy się informacja wyja-

śniająca podjęcie takiego rozstrzygnięcia.

Lucyna Kurowska-Trudzik – dyrektor Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu

W roku 2012, kiedy w naszej placówce

powstał pomysł na własne e-

wydawnictwo, pracowaliśmy w nieco in-

nych realiach, odmiennych do obecnej

sytuacji. Te odmienne realia to poważne

zmiany kadrowe, polegające na zmniej-

szeniu liczby pracowników pedagogicz-

nych, zarówno w bibliotece wrocławskiej,

jak i wszystkich jej filiach.

Od stycznia 2016 roku biblioteki pedago-

giczne mają obowiązkowo realizować no-

we zadania, określone w Rozporządzeniu

Ministra Edukacji Narodowej z 28 lutego

2013 r. w sprawie szczegółowych zasad

działania publicznych bibliotek pedago-

gicznych (Dziennik Ustaw poz. 369).

Rozmowę z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu Panią Lucyną Kurowską-Trudzik o decyzji wygaszenia e-biuletynu DIBP przeprowadziła Urszula Tobolska

Lucyna Kurowska-Trudzik Dyrektor Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

ROZMOWA NUMERU

4

Takie działania podjęliśmy zaraz po wej-

ściu w życie w/w Rozporządzenia i wła-

śnie zebrane wcześniej doświadczenie we

współpracy ze szkołami w zakresie ich

wspomagania oraz wypracowany proces

wspomagania spowodowały duże zaan-

gażowanie naszej kadry w ten obszar

działalności Biblioteki.

W takiej sytuacji pojawił się niepokój o

skuteczność realizacji celów strategicz-

nych naszej placówki. W rezultacie anali-

zy tych celów oraz możliwości kadrowych,

po konsultacji z kierownikami Wydziałów

w DBP we Wrocławiu, stojąc przed dyle-

matem: zadanie strategiczne a alterna-

tywne, podjęłam decyzję o zakończeniu

edycji e-biuletynu DIBP.

Dziękuję serdecznie całemu zespołowi

redakcyjnemu za wielkie zaangażowanie

się w edycję naszego wydawnictwa oraz

wszystkim pracownikom, którzy podjęli z

nim współpracę.

Urszula Tobolska Dotychczas wydano 8 numerów pisma.

Niniejszy, w którym znajdzie się zareje-

strowana z Panią rozmowa, jest 9. Jako redaktor naczelna pragnę podziękować wszystkim autorom, którzy współpra-cowali z wydawnictwem, przysyłali własne teksty popularyzujące działania placówek, w których spędzali zawodo-wą część swojego życia, dzielili się własnymi pasjami i zainteresowaniami. Wiem, że ich wysiłek wkładany w pisa-nie tych tekstów był czasami niełatwy. Cieszę się, że mogłam przybliżyć sylwetki

tych osób, których nie ma już wśród nas,

a którzy twórczym zaangażowaniem i

pomysłami, przyczynili się tworzenia

kształtu sieci bibliotek pedagogicznych

Dolnego Śląska.

Dziękuję za rozmowę.

5

Poniższy artykuł ma pokrótce przedstawić

zalety uczenia się oraz uczenia innych

zdalnie oraz wskazać pomocne strony

w uczeniu metodą e-learningową. I jest to

opinia absolutnie subiektywna. Wnioski na

temat praktycznego korzystania z e-

learningu, opiera na pracy z platformą

Moodle prowadzoną przez KOWEZiU.

W październiku 2015 r. autorka rozpoczę-

ła kurs e-learnigowy organizowany przez

KOWEZiU pt. „Jak przygotować kurs online na platformie Moodle”. Można

więc powiedzieć, że był to skok na głębo-

ką wodę. Pierwsze szkolenie online i od

razu o tym, jak uczyć na odległość innych.

Było to zarówno teoretyczne, jak i prak-

tyczne zdobywanie wiedzy, którą teraz z

powodzeniem autorka przekazuje dalej.

Cel, który jej przyświeca, to zachęcenie

do korzystania z kursów i szkoleń reali-

zowanych właśnie na odległość.

A… czyli wady i zalety e-learningu

Korzyści jest zdecydowanie więcej niż

wad. Co ciekawe, zapoznając się z pi-

śmiennictwem sprzed kilku lat przeczyta-

my o wadach, których nie przedstawia się

dzisiaj 1. Coraz rzadziej wymienia się ba-

rierę technologiczną, brak dostępu do

komputera czy Internetu. Coraz mniejsze

wydają się być koszty, a coraz jaśniejsza

sytuacja prawna (Licencje Creative Com-

1 Por. Juszczyk, S. Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów. Toruń 2002. s. 152-156.

A, B, C… e-learningu

Elżbieta Szymańsk Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.


Zamiast wstępu… Jest końcówka lutego 2016 roku. W bazach DBP odnaleźć można 24 pozycje książkowe oraz 329 adno-towanych artykułów z czasopism na temat e-learningu. Praktyczna rada - przy wyszukiwaniu w bazie Edu-kacja nie wpisujmy myślnika, który konfunduje Alepha. Sporo też informacji znajdziemy w WikiEduLinkach pod hasłem Kształcenie na odległość. Można zapytać się, czy kolejny artykuł z tego zagadnienia jest więc potrzebny? Zdaniem autorki, zdecy-dowanie tak. Na pewno przyda się tym bibliotekarzom, którzy jeszcze z e-learningiem się nie zmierzyli. Być może wcześniej, podobnie jak autorka tego opracowania, zadają sobie pytania… czy w kontakcie z tą formą nauczania dam sobie radę? czy to ma sens? czy znajdę czas na niełatwy przecież e-learning? czy się czegokolwiek „w ten sposób” nauczę? Odpowiedź 4 x TAK!

6

mons - zmiany w prawie autorskim przy

wykorzystaniu w celach edukacyjnych).

Wciąż aktualną wadą tego typu kształ-cenia jest brak bezpośredniego kontaktu

z prowadzącym i innymi uczącymi się.

Kolejnym minusem przytoczonym przez

Z. Zielińskiego jest konieczność posiada-

nia silnej motywacji i bycia zdyscyplino-

wanym w samokształceniu 2. Z tymi wa-

dami, też jednak można dyskutować. Po-

kolenie Y, wchodzące powoli na rynek

pracy, jest przyzwyczajone do dominacji

życia społecznego i komunikacji w sieci.

Do szkół coraz większymi krokami wkra-

cza nowoczesna technologia, mobilność

oraz przede wszystkim sieć. Coraz czę-

ściej nauczyciele zamiast „walczyć z ko-

mórkami” wykorzystują ich możliwości

w trakcie lekcji, zwiększając zaintereso-

wanie i zaangażowanie uczniów. Silna

motywacja i konsekwencja jest potrzebna,

gdy mówimy o samokształceniu. Najpierw

podjęcie decyzji, a potem wytrwałe dąże-

nie do zakończenia kursu, szkolenia. Ina-

czej rzecz się ma przy kursie, na który

zostaliśmy wydelegowani, zadanie do wy-

konania, z którego musimy się rozliczyć.

Dobrym motywatorem zwiększającym na-

szą konsekwencję jest też poniesiony wy-

datek. Gdy za kurs musimy zapłacić,

2 Z. Zieliński, E-learning w edukacji. Gliwice 2012, s. 25

zwiększa się prawdopodobieństwo, że

skierujemy większą uwagę na ten kurs.

Jeśli chodzi o przymioty tej formy uczenia

– do najważniejszych zalet e-learningu

wymienionych przez wspominanego auto-

ra Z. Zielińskiego można zaliczyć:

Elastyczność nauczania – dowolność

czasu, miejsca i tempa. Dzięki tej jakości

autorka przystępując do kursu mogła

z powodzeniem go ukończyć. Większość

kursu zrealizowała w domu, wieczorem,

gdy Jej półtoraroczny roczny synek już

zasnął, a ona sama mogła na spokojnie

zapoznać się z przygotowanymi przez

prowadzącego materiałami i wykonywać

zadane aktywności. Dostęp do wszystkich

materiałów online, pozwalał na zapozna-

wanie się z treściami kursu w pracy,

w domu, w szpitalu na niespodziewanym

pobycie czy podczas podróży po kraju

autobusem z wifi. Okazało się, że i… ko-

rek przy wyjeździe z Poznania miał swoje

dobre strony – udało się wówczas pod-

czas tej podróży wykonać dwa czaso-

chłonne zadania, a brak lodówki, telewizo-

ra czy niepokojącego bałaganu w pokoju,

nie odrywał od komputera. Większość za-

dań wykonywała właśnie na komputerze

lub laptopie, czasem zdarzało jej się za-

7

Źródło: http://www.dbp.wroc.pl/moodle/

poznawać z wypowiedziami na forum za

pomocą smartfona.

Multimedialne i atrakcyjne formy prze-kazu – tu prowadzący jest ograniczony

jedynie swoją wyobraźnią, umiejętno-

ściami i czasem. Różnorodność form pre-

zentacji materiału, kontaktu ze słucha-

czami czy egzekwowania wiedzy jest

wciąż powiększana. Tutoriale, prezenta-

cje, instrukcje w pdf, odnośniki do portali,

artykułów, a w końcu różnorodne formy

ćwiczeń i aktywności. W trakcie kursu pi-

sząca te słowa poznała możliwości ankie-

ty online, pracy w zespole 4 osobowym,

który kontaktował się za pomocą forum,

czatu i znanego nam już wiki.

Rozwój umiejętności informatycznych – i to działa świetnie na obie strony. Za-

równo osoba przygotowująca szkolenie

(na zaliczenie kursu właśnie taki projekt

należało stworzyć) oraz osoba ucząca się,

praktycznie zapoznają się z możliwościa-

mi Internetu, platformy oraz mobilnych

urządzeń. Jeśli chodzi o platformę, to jej

wybór powinien być dostosowany do na-

szych potrzeb. Dziś nie musimy już wy-

dawać kroci na wykupienie licencji. Do-

stępne są platformy darmowe na licencji

GNU GPL lub Apache, szerzej o nich mo-

żemy poczytać w artykule Ewy Palki 3.

Dane zapisywane są na naszym serwe-

rze, dzięki czemu mamy zapewnione

większe bezpieczeństwo przetwarzanych

informacji. Wśród osób wykorzystujących

Moodle trwają dyskusje czy do instalacji

i obsługi platformy jest potrzebna pomoc

informatyka. Jest to coraz łatwiejsze

oprogramowanie, a z drugiej strony coraz

większe nasze własne

umiejętności obsługi urządzeń

oraz wykorzystywania TIK.

Do zestawienia proponowane-

go przez Zielińskiego dodać

jeszcze należy zaletę współ-

działania, jaką daje praca w grupie. Prawda, że jest to

3 Palka, E. Co różni platformy edukacyjne Mo-dle i OLAT? [online]. W: „E-mentor” nr 4(36), 2010. [Dostęp: 06.03.2016]. Dostępny na: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/36/id/771.

8

wciąż praca online, brak jest kontaktu

bezpośredniego, ale wciąż możemy sobie

wiele przekazać. Sama autorka miała

okazję wykorzystać zdobyte na kursie

umiejętności do pracy z koleżankami z filii

DBP we Wrocławiu. Pokolenie X dopiero

będzie uczy się kooperacji w sieci, pod-

czas gdy dla naszych uczniów jest to już

codzienność.

B… czyli kursy dla Bibliotekarzy i nie tylko

Portal Elektroniczna Biblioteka Pedago-

giczna posiada zakładkę e-learning,

w którym można się zapoznać zarówno

z teorią tego typu edukacji, jak też przejść

na strony, które takie właśnie kursy i szko-

lenia prowadzą. W większości realizowa-

ne przez biblioteki pedagogiczne są po-

sadowione na Moodle’u, co pozwala na

zmniejszenie bariery technologicznej.

Przy dokładnym poznaniu tego typu plat-

formy, łatwiej z niej korzystać. Co prawda

w prezentowanych stronach wykorzysty-

wane są różne wersje Moodle’a, lecz na-

rzędzia i sposób ich prezentowania pozo-

staje podobny.

Poniżej przedstawiono propozycje zasłu-

gujące na uwagę:

http://moodle.bpciechanow.pl/ Platforma

Moodle Biblioteki Pedagogicznej w Cie-

chanowie. Tu w czytelny sposób dowiadu-

jemy się jakie kursy są dostępne po zalo-

gowaniu, a które wymagają klucza dostę-

pu. Co ciekawe, oferowane kur-

sy/szkolenia przewidziane są dla bibliote-

karzy (Skontrum w bibliotece, Ewidencja

materiałów, Upowszechnianie czytelnic-

twa wśród dzieci i młodzieży) ale także

dla uczniów i studentów (Unia Europejska

w innym zwierciadle, Zagrożenia współ-

czesnego świata, Pierwsza pomoc… oraz

kurs doskonalący z pakietu PS Office).

http://moodle.wmbp.edu.pl/ Moodle War-

mińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicz-

nej z Elblągu pod nazwą Biblioteczne

Centrum Zdalnej Edukacji. Placówka ma

w swojej ofercie kursy samokształcenio-

we oraz kursy z prowadzącym, które wy-

magają rekrutacji, przestrzegania termi-

nów i zakończone otrzymaniem certyfika-

tu. Świetna opcja dla osób mających pro-

blemy z konsekwencją. Jest to oferta bo-

gata i bardzo aktualna. W chwili pisania

artykułu trwają zapisy na Poow Toon, Pa-

dlet, Prezi., BeFunky. Wszystkie kursy

i szkolenia pogrupowane są wg kategorii

takich jak: Cyfrowe opowieści, Materiały

biurowe, Wirtualne tablice, Materiały do

lekcji. Wszystko przedstawione bardzo

czytelnie i efektownie.

9

http://www.bptorun.edu.pl/moodle/ Plat-

forma zawierająca 11 kursów/szkoleń,

która trwale zapisała się już w polskim e-

bibliotekarstwie. Nazwiska prowadzących

kursy znane są wszystkim sięgającym do

fachowej literatury czy biorących udział

w konferencjach. Angielski dla biblioteka-

rzy, Glogster, Innowacyjny warsztat pracy

nauczyciela bibliotekarza i wiele praktycz-

nych narzędzi do wykorzystania w co-

dziennej pracy bibliotecznej. Co ciekawe

wyróżnione są też ćwiczenia uzupełniają-

ce do lekcji i szkolenia biblioteczne.

http://www.dbp.wroc.pl/moodle/ platforma

naszej biblioteki jest w trakcie reorganiza-

cji (przenoszenie zasobów do nowszej

wersji) lecz wciąż są dostępne kursy sa-

mokształceniowe. Do tej pory nie były re-

alizowane szkolenia z prowadzącym

w czasie rzeczywistym. Zapewne pojawią

się one wkrótce. Kursy dzielą się na kom-

puterowe i tematyczne. Znaleźć tu może-

my m.in. kurs o e-learningu, który wyjaśni

nam więcej na temat tej formy kształcenia

i dokształcania się. A oprócz tego kursy:

Cyberprzemoc, Książka nie książka

i Prawo autorskie w szkole.

https://moodle.umk.pl/BU/ Jeden kurs

otwarty dla wszystkich bibliotekarzy, ale

o ważnej tematyce jaką jest Prawo autor-

skie dla bibliotekarzy.

Akademia Górniczo-Hutnicza z Krakowa

posiada niemałe repozytorium kursów dla

swoich studentów, przygotowała także

kursy w kategorii open: Wprowadzenie

do e-learningu, Open Access - otwarta

nauka

http://fbc.pionier.net.pl/elearning/pl/mod/fo

rum/discuss.php?d=5 Federacja Bibliotek

Cyfrowych przygotowała kurs dla bibliote-

karzy związany z Budowaniem kolekcji

cyfrowej z LoCloud Collections oraz

Współpraca z Europeaną.

http://moodle.ebib.pl/ Wszystkim znany

EBIB też uruchomił platformę e-

learningową. Cztery udostępnione kursy

pozwolą nam zapoznać się z prawem au-

torskim, Wyszukiwaniem informacji w ba-

zach danych (głębokich zasobach) oraz

w otwartych zasobach Internetu. Doszko-

limy się też z redakcji publikacji elektro-

nicznych.

http://e-learning.biblioteki.org/ Projekt Lo-

gin biblioteka dobiegł już końca, jednak

dla chętnych wciąż udostępnione są ma-

teriały do realizacji kursów. Plan pracy

10

biblioteki, Specjalista informacji oraz Wy-

szukiwanie bez tajemnic.

Jednak nie samą biblioteką bibliotekarz

żyje, wciąż powinno się otwierać na nowe

usługi, dokształcać się w różnych kierun-

kach. Stąd kilka podpowiedzi, gdzie warto

szukać atrakcyjnych bezpłatnych kursów

i szkoleń.

https://www.akademiaparp.gov.pl/szkoleni

a-biznesowe.html Zagadnienia finansowe

i prawne, Zarządzanie strategiczne i ope-

racyjne, Umiejętności menadżerskie

i osobiste… to tylko kategorie, w których

możemy znaleźć wiele ciekawych kursów.

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębior-

czości przygotowała naprawdę bogatą

ofertę.

http://edukacja.fdn.pl/kursy-e-learning

Fundacja Dzieci Niczyje przygotowała

kursy dla dzieci i młodzieży na temat bez-

piecznego internetu w podziale na różne

etapy edukacji. Dla pracujących z dziećmi

i młodzieżą zamieszczone są 45, 80 i 180

minutowe kursy o cyberprzemocy, pracy

z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie

oraz dziecku – świadku w rozprawie są-

dowej.

http://centrumedukacji.eu/course/index.ph

p Centrum Edukacji Szczecińskiego Par-

ku Naukowo-Technologicznego. Informa-

tyka, Zarządzanie, Zawody Przyszłości to

kategorie (nie wszystkie) w których po-

grupowane zostały bezpłatne kursy Cen-

trum.

https://support.office.com/pl-pl Ekipa

Microsoftu też coś praktycznego przygo-

towała. Samouczki i kursy na temat pakie-

tu Office. Każdy znajdzie coś dla siebie.

http://koweziu.edu.pl tę stronę powinni-

śmy również sprawdzać aby w odpowied-

nim momencie przystąpić do rekrutacji

(Uwaga! Jest potrzebna akceptacja dyrek-

tora placówki, w której nauczyciel jest za-

trudniony). Właśnie rusza kurs e-portfolio,

planowany jest kurs na eksperta awansu

zawodowego. Przy otwartych zasobach

edukacyjnych znajdziemy również 169

kursów dla nauczycieli dydaktyków

zwłaszcza szkolnictwa zawodowego, któ-

re mogą być wykorzystane na własnych

platformach. (np. Dekoracja wyrobów cu-

kierniczych, Pierwsza pomoc, Zasady ob-

liczania wynagrodzeń i wiele, wiele in-

nych).

11

Zamieszczone powyżej linki odsyłają nas

do bezpłatnych kursów i szkoleń, których

jak widać w sieci jest całkiem sporo.

Jeszcze więcej znajdziemy takich, za któ-

re trzeba zapłacić, ale jak wspomnieliśmy

wcześniej niektórym taka mobilizacja jest

potrzebna. Na pewno zdecydowanie ła-

twiej odnaleźć je w internecie. Klikając

w ten adres https://www.e-

sgh.pl/baza.php?page=kursy znajdziemy

zestaw linków do sprawdzonych szkoleń.

C… czyli Co my na to… Pomimo tej całej nowoczesności, za-

awansowanych technologii czasu mamy

jakby wciąż mniej. Nasze umiejętności

nabyte w szkole czy na studiach zaczyna-

ją tracić swoją wartość. Ciągły rozwój

wymusza na nas poznawanie coraz to

nowych programów, obsługi urządzeń

oraz reagowania we właściwy sposób na

„potrzeby rynku” czy zmianę relacji mię-

dzyludzkich. Problemy cyberprzemocy,

dopalacze, bezpieczny Internet, sieroctwo

społeczne związane z emigracją zarob-

kową… te pojęcia nie występowały w na-

szych skryptach, jednak prawie codzien-

nie przychodzi nam się z nimi mierzyć.

Kolejne nowe tematy czekają na nas „za

rogiem”. Poznać je możemy na studiach

podyplomowych czy stacjonarnych, lecz

ich problematykę przybliżą nam (oczywi-

ście nie w tak pełnym stopniu) szkolenia

i kursy e-learningowe. Nie bójmy się, się-

gnijmy po nie, sprawdźmy jak ta cała

technologia może ułatwić nam życie.

A może jeszcze jeden krok do przodu…

może sami stworzymy kurs, podzielimy

się wiedzą z kolegami czy uczniami? To

naprawdę potrafi wciągnąć . Autorka

artykułu służy pomocą i własnymi materia-

łami, aby pomóc takie szkolenie lub kurs

opracować. A dziś zaprasza do wypełnie-

nia krótkiej anonimowej ankiety na ile e-

learning jest dla nas atrakcyjny i czy je-

steśmy zainteresowani tą formą dokształ-

cania czy kształcenia innych.

P.S. Część kursów jest już udostępniana

jako m-learning. Smartfony wkraczają

w kolejną sferę naszego życia…

Kontakt z autorem:

[email protected]

12

Jednym z jego elementów jest baza bi-bliograficzna artykułów z czasopism EDUKACJA, będąca cyfrową kontynuacją

kartkowej kartoteki zagadnieniowej, której

początki sięgają lat 50-tych XX wieku.

Zawartość bazy stanowią adnotowane

opisy bibliograficzne artykułów z czaso-

pism prenumerowanych w Bibliotece,

w tym z wybranych wydawnictw ciągłych

oficyn uczelnianych. Na potrzeby bazy

bibliografowane są zarówno czasopisma

wydawane w formie drukowanej, jak i te,

które ukazują się wyłącznie w postaci

elektronicznej. Pod względem treściowym

baza EDUKACJA zawiera wiadomości

z zakresu szeroko rozumianego pojęcia

edukacji, zarówno w wymiarze polskim,

jak i światowym, teorii i praktyki pedago-

gicznej, dydaktyki ogólnej, metodyk na-

czania poszczególnych przedmiotów, pe-

deutologii. W mniejszym stopniu repre-

zentowane są inne nauki społeczne i hu-

manistyczne, takie jak psychologia, histo-

ria, socjologia, kulturoznawstwo, itp.

Głównymi atutami bazy EDUKACJA są

wielkość oraz aktualność. Liczba opisów

bibliograficznych artykułów z czasopism

przekracza 216 tys. i na bieżąco wprowa-

dzane są kolejne, dzięki czemu baza sta-

nowi rzetelne źródło wiedzy o szybko

zmieniającej się edukacyjnej rzeczywisto-

ści. Mamy możliwość śledzenia reform

polskiego szkolnictwa, porównywania ich

z rozwiązaniami stosowanymi w innych

krajach, a także szukania inspiracji

w kwestii stosowania nowych metod

i strategii pedagogicznych.

Nauczyciele bibliotekarze dolnośląskich

bibliotek pedagogicznych tworzący bazę

BAZA EDUKACJA najbardziej aktualne źródło informacji

Anna Zakrzewska Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.


Głównym celem działalności Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu jest zapewnienie dostę-pu do źródeł wiedzy i informacji edukacyjnej niezbędnej w procesie kształcenia i dokształcania nauczycieli, jak również doskonalenia zawodowego kadry pedagogicznej. Aby wywiązać się z tego zadania, podejmo-wane są liczne przedsięwzięcia, w efekcie których użytkownikom Biblioteki oferowany jest nowoczesny warsztat informacyjny, pomocny w dotarciu do potrzebnych źródeł wiedzy i informacji naukowej.

13

Przykładowy rekord z danymi bibliograficznymi artykułu z czasopisma, wzbogacony o adnotację i wersję elektro-niczną

opracowują artykuły z czasopism pod

wzglądem zawartości treściowej, tj. kwali-

fikują artykuły po uprzedniej analizie ich

treści, formułują adnotacje (streszczenie

treści dokumentu) oraz indeksują je we-

dług stosowanego w Dolnośląskiej Biblio-

tece Pedagogicznej języka informacyjno-

wyszukiwawczego. Proces ten gwarantuje

użytkownikowi otrzymanie wartościowych

informacji, które zostały już wyselekcjo-

nowane pod względem treściowym, na-

tomiast opis bibliograficzny wzbogacony o

adnotację dostarcza pełnej i natychmia-

stowej wiedzy, czy znaleziony dokument

realnie odpowiada zapotrzebowaniu in-

formacyjnemu osoby przeszukującej za-

soby bazy.

Mocną stroną bazy jest również ciągłe

rozszerzanie jej zbiorów o pełnotekstowe

wersje artykułów w wersji online, a także

skany artykułów, które są wykonywane

w Bibliotece. Tak wzbogacone zasoby

umożliwiają użytkownikom bezpośredni

dostęp do treści znalezionego dokumentu

i bieżącą weryfikację poszukiwanych in-

formacji.

Zgodność rozwoju usług cyfrowych Biblio-

teki z koncepcją otwartego dostępu (ang.

open access) na rzecz budowy otwartego

modelu komunikacji naukowej, jest waż-

nym wyznacznikiem konstruowania no-

wego wariantu rozpowszechniania wiedzy

pedagogicznej i dziedzin jej pokrewnych,

jak i wychodzenia naprzeciw potrzebom

użytkowników nastawionych na rozwój

technologiczny.

Baza EDUKACJA obsługiwana jest w sys-

temie ALEPH, w dostępie online

http://aleph.dbp.wroc.pl/F?func=find-b-

0&local_base=dbp03.

14

Wyszukiwanie w bazie odbywa się

w oparciu o liczne funkcje oferowane

przez elektroniczny system biblioteczny.

Pierwszą opcję wyszukiwawczą stanowią

Indeksy, które pozwalają na przeglądanie

alfabetyczne w obrębie wybranego zbioru

(autorzy, tytuły, tytuły czasopism, hasła

przedmiotowe, nazwy osobowe). W ra-

mach korzystania z Indeksów warto pod-

kreślić atuty alfabetycznego przeglądania

bazy pod kątem haseł przedmiotowych.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna po-

siada własny język informacyjno-

wyszukiwawczy, którego zaletą jest kom-

patybilność z językiem naturalnym. Po-

nadto hasła bogate treściowo posiadają

formy rozbudowane, w których zastoso-

wano dodatkowe określniki głównego za-

gadnienia. I tak – wprowadzając frazę

„dziecko”, przy wyborze indeksu hasła

przedmiotowe, użytkownik bazy otrzyma

dodatkowe wskazania haseł pokrewnych

tematycznie (m.in. dziecko a alkoholizm,

dziecko a Internet, dziecko a narkoma-

nia), które skierują go do zbioru opisów

bibliograficznych artykułów ściśle odpo-

wiadających jego potrzebom informacyj-

nym.

Drugą opcją przeszukiwania bazy jest

proponowane przez system Wyszukiwa-

nie. W tzw. wyszukiwaniu prostym użyt-

kownik bazy posługując się swobodnym

zestawieniem słów kluczowych może do-

konać wyszukiwania przez wszystkie po-

la. Jeżeli zastosowane opcje wyszuki-

wawcze nie dają zadawalającego efektu,

może on skorzystać z funkcji pomocni-

czych systemu ALEPH. Można zatem do-

datkowo wykorzystać maskowanie części

wyrazu poprzez znak „?”, dzięki czemu

sformułowana przez nas fraza będzie np.

odmieniona przez przypadki. Można rów-

nież wykorzystać operatory logiczne

(AND, OR, NOT), funkcje zawężania lub

filtrowania, wyszukiwanie w wielu polach,

wyszukiwanie zaawansowane, które po-

szerzą spektrum precyzowania kryteriów

wyszukiwawczych, co z kolei ma kluczo-

we znaczenie przy trafnym wyborze źró-

deł. Otrzymane dane bibliograficzne moż-

na wydrukować, zapisać na dysku lokal-

nym, dodać do swojej e-półki, jak również

wysłać pod wybrany adres mailowy.

Wszystkie wskazówki dotyczące optymal-

nego wykorzystania funkcji programu

ALEPH w przeszukiwaniu zasobów EDU-

KACJI znajdziemy na stronie startowej

bazy.

Aby sprostać wymaganiom osób korzysta-

jących z zasobów Dolnośląskiej Biblioteki

Pedagogicznej, zwłaszcza tych spoza

Wrocławia, realizowana jest usługa ska-

15

nowania artykułów z bazy EDUKACJA.

Każda osoba posiadająca konto czytelni-

cze może złożyć zamówienie na elektro-

niczną wersję potrzebnego dokumentu.

Usługa ta wykonywana jest nieodpłatnie

dla nauczycieli korzystających ze zbiorów

DBP. Pełną informację można znaleźć

pod adresem:

http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/

kopiowanie-

dokumentow#us%C5%82uga-

skanowania.

Baza EDUKACJA tworzona jest głównie

z myślą o nauczycielach – kształcących

się i doskonalących swój warsztat pracy.

Jest ukierunkowana na służenie wspar-

ciem merytorycznym i praktycznym na

każdym etapie rozwoju zawodowego na-

uczycieli, pedagogów, logopedów, psy-

chologów. Co więc baza może im zaofe-

rować?

Nauczyciele, z uwzględnieniem podziału

na poszczególne etapy edukacyjne, znaj-

dą artykuły z czasopism na temat awansu

zawodowego, samokształcenia, trudności

wychowawczych, pracy z uczniem zdol-

nym, jak i tym, który boryka się z niepo-

wodzeniami szkolnymi. Dostępnych jest

także wiele scenariuszy zajęć lekcyjnych,

uroczystości, przedstawień, propozycji

zabaw dydaktycznych. Można się zapo-

znać z metodami i strategiami dydaktycz-

nymi, programami nauczania, propozy-

cjami wykorzystania w nauczaniu nowo-

czesnych technologii, jak również sposo-

bami na nawiązanie skutecznej współpra-

cy z rodzicami uczniów.

Baza uwzględnia także podział na dydak-

tyki poszczególnych przedmiotów szkol-

nych. Każda z nich obejmuje ogólne za-

gadnienia dotyczące nauczania (progra-

my, planowanie dydaktyczne, środki dy-

daktyczne, sprawy wychowawcze), orga-

nizację pracy dydaktycznej (rozwijanie

zainteresowań, samokształcenie ucznia)

oraz materiały skierowane do nauczycieli

(doskonalenie zawodowe, konspekty lek-

cji, samoocena). Na szczególnie rozbu-

dowany zasób mogą liczyć nauczyciele

języka polskiego, który został wzbogaco-

ny o wiadomości dotyczące egzaminów

szkolnych, podział na kształcenie języko-

we, kształcenie literackie i kulturalne oraz

nauczanie cudzoziemców.

Dużą część bazy bibliograficznej EDU-

KACJA stanowią opisy artykułów skiero-

wanych do kadry kierowniczej placówek

oświatowych. Kadra zarządzająca szkół,

przedszkoli i innych instytucji oświatowych

może szybko dotrzeć do aktualnych wia-

domości na temat zadań i obowiązków

dyrektorów w roku szkolnym, kompetencji

16

zawodowych, realizacji planu nadzoru pe-

dagogicznego, organizacji pracy rady pe-

dagogicznej i zespołów zadaniowych,

przepisów prawnych i ich interpretacji, re-

alizacji kierunków polityki oświatowej pań-

stwa. Od strony praktycznej można liczyć

na wzory dokumentacji szkolnej oraz

przykładowe przemówienia.

Specjalistom poradnictwa psycho-

pedagogicznego oraz psychologom

szkolnym zasób bazy oferuje artykuły na

temat form pomocy dzieciom, młodzieży

i ich rodzicom, przeprowadzania diagno-

zy, organizowania działań w obliczu sytu-

acji kryzysowej, podstaw prawnych i pro-

cedur udzielania wsparcia. Poza projek-

tami, propozycjami scenariuszy zajęć,

ćwiczeń i zabaw dydaktycznych odnaleźć

można informacje z zakresu kwalifikacji

zawodowych, problematyki wykonywania

zawodu, a także wzory dokumentów.

Aby wspomóc logopedów i ich pracę, bi-

bliografujemy artykuły dotyczące zarówno

wykonywania zawodu (kształcenie, kwali-

fikacje, odpowiedzialność), jak i materia-

łów praktycznych w postaci scenariuszy

zajęć logopedycznych, propozycji ćwi-

czeń, terapii do wykorzystania w pracy

z dziećmi (także z niepełnosprawnościa-

mi) i dorosłymi (np. po laryngektomii), me-

tod skutecznej pracy przy m.in. afazji, ją-

kaniu, czy mutyzmie.

Ważną grupę odbiorców zawartości bazy

bibliograficznej EDUKACJA stanowią stu-

denci, zwłaszcza przygotowujący się do

wykonywania zawodu nauczyciela. Na

bieżąco uzupełniane zasoby rozbudowują

ich warsztat naukowy, dopełniając wiedzę

informacjami publikowanymi wyłącznie na

łamach czasopism.

EDUKACJA to baza żywa, wciąż aktuali-

zowana i podążająca za potrzebami swo-

ich odbiorców, zwłaszcza w wymiarze

udogodnień technologicznych. Jest także

wyjątkowa - żadna inna biblioteka w Pol-

sce nie posiada bazy bibliograficznej za-

wartości czasopism z zakresu nauk peda-

gogicznych o tak szerokim zasięgu chro-

nologicznym, tematycznym i ilościowym.

Zapraszamy zatem do korzystania z jej

zasobów i możliwości.

kontakt z autorem:

[email protected]

17

Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej

Biblioteka stanowi cenne źródło wiedzy

i informacji edukacyjnej. Aby wykorzystać

posiadaną, bogatą kolekcję zbiorów o pro-

filu pedagogicznym, placówka rozpoczęła

w 2002 roku wdrażanie projektu pod na-

zwą Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej (DSIE). System tworzony

jest przez Dolnośląską Bibliotekę Peda-

gogiczną we Wrocławiu, biblioteki filialne

w Jeleniej Górze, Legnicy, Strzelinie,

Świdnicy oraz Wałbrzychu, oraz biblioteki,

które pracują w strukturach powiatowych

ośrodków doradztwa metodycznego na

terenie całego województwa dolnoślą-

skiego, a także niektóre biblioteki krajowej

sieci bibliotek pedagogicznych (baza Wi-

kiEduLinki). Dolnośląska Biblioteka Peda-

gogiczna jest biblioteką centralną i głów-

nym koordynatorem tego projektu. Dba

o poprawność merytoryczną systemu, or-

ganizuje współpracę, doskonali kadrę bi-

bliotek pedagogicznych oraz prowadzi

NOWOCZESNE ŹRÓDŁA INFORMACJI w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu

Anna Chawawko Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.


Rewolucja informacyjna zmieniła cały nasz świat i całe nasze życie. Przyczynił się do tego oczywiście In-ternet, który zrewolucjonizował dostęp do informacji. Dla odbiorcy ważna stała się aktualność oraz jakość wiedzy. Problemem stało się jednak to, w jaki sposób dana informacja zostanie przedstawiona. Nowocze-sny nauczyciel powinien umieć dzielić się swoją wiedzą oraz doświadczeniem z uczniami. Powinien współpracować również z nauczycielami, dzielić się z nimi swoimi spostrzeżeniami, dobrymi praktykami, zebranymi materiałami, ciekawymi pomysłami na lekcje, ponieważ umiejętność współpracy jest nieodłącz-nym atrybutem współczesnego pedagoga. Od nauczyciela bowiem wymaga się dziś otwartości na nowe technologie informacyjno-komunikacyjne i zmiany myślenia o roli jaką pełnią w procesie edukacji. Wymaga się również podnoszenia kompetencji, a co za tym idzie uczestnictwa w różnego typu szkoleniach, warsz-tatach czy konferencjach. Co z tego wynika dla nauczyciela? Przede wszystkim musi On stale podnosić swoje kompetencje. Hasło - kształcenie ustawiczne staje się dziś normą. Do tego niezbędne są narzędzia, z których nauczyciele mogliby skorzystać. Wiele instytucji wychodzi naprzeciw tym wymogom, i stara się ułatwić poszukiwanie informacji. Jedną z takich placówek, które wspierają nauczycieli w ich pracy eduka-cyjno-wychowawczej jest Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna.

18

badania nad efektywnością systemu i go

doskonali.

Celem działania Dolnośląskiego Syste-mu Informacji Edukacyjnej jest mi.in.:

uporządkowanie i zarządzanie na serwe-

rze DBP centralnej informacji edukacyjnej

o zbiorach bibliotek pedagogicznych

uczestniczących w systemie, bazach da-

nych instytucji członkowskich i nie będą-

cych członkami systemu. Zamierzeniem

Systemu jest również zapewnienie

wszystkim użytkownikom różnorodnej in-

formacji z zakresu edukacji, która wspie-

rałaby ich w ich pracy zawodowej, w do-

skonaleniu, podnoszeniu kwalifikacji z za-

kresu pedagogiki, nauk pokrewnych czy

oświaty.

Aby umożliwić Użytkownikom dostęp do

zasobów informacyjnych wykorzystano

zintegrowany system biblioteczny o na-

zwie ALEPH. Obecnie do

Biblioteki trafia jego najnowsza

wersja - ALEPH 22, wzbogacona

o nowe funkcjonalności, które z

pewnością jeszcze bardziej

usprawnią wyszukiwanie nie-

zbędnych informacji.

Źródła informacji online

Najpopularniejszym źródłem in-

formacji DSIE są Katalogi biblio-teczne. W Katalogu centralnym

sieci dolnośląskich bibliotek

pedagogicznych

http://aleph.dbp.wroc.pl:8991/F?fu

nc=find-b-0&local_base=dbp01

Czytelnik znajdzie informacje

o zbiorach wszystkich bibliotek

pedagogicznych sieci.

Autor: Alina Dyrek, Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

19

Prócz katalogu centralnego, w którym

znajdują się opisy wszystkich zbiorów,

bez względu na ich formę oraz miejsce

przechowywania wyodrębniono mniejsze

katalogi kierując się formą dokumentów

oraz miejscem, gdzie się znajdują. Dzięki

temu Użytkownik ma możliwość przeglą-

dania dodatkowo (nie wchodząc w katalog

centralny) samych książek, lub tylko do-

kumentów elektronicznych lub filmów

edukacyjnych lub tytułów czasopism albo

zbiorów obcojęzycznych. Na podobnej

zasadzie wyodrębniono katalogi dla po-

szczególnych dolnośląskich bibliotek pe-

dagogicznych. W tym przypadku kryte-

rium podziału stanowiło miejsce przecho-

wywania dokumentów bibliotecznych.

Katalogi można przeszukiwać wpisując

w odpowiednie miejsce autora, tytuł, hasło

przedmiotowe czy dowolne słowa kluczo-

we. Czytelnik ma pełną dowolność i wiele

opcji, które umożliwiają mu trafne i sku-

teczne znalezienie w bardzo szybki spo-

sób pożądanej wiedzy. Jeśli Użytkownik

potrzebuje informacji dotyczących tego,

od którego roku Biblioteka gromadzi dane

czasopismo, informacje znajdzie w

Katalogu tytułów czasopism. Obecnie

Biblioteka prenumeruje ok.130 tytułów.

Główne tematy to edukacja w Polsce i na

świecie, teoria i praktyka pedagogiczna,

dydaktyka ogólna i metodyka poszczegól-

nych przedmiotów nauczania, psycholo-

gia.

Co zrobić, aby w prosty i szybki sposób

wyszukać najnowszą i najbardziej aktual-

ną literaturę przedmiotu? Warto skorzy-

stać z edukacyjnych baz, które obok ka-

talogów oferuje Biblioteka. DBP proponuje

dwie bazy Bazę bibliograficzną artyku-łów z czasopism EDUKACJA oraz Bazę

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

20

Dolny Śląsk – edukacja regionalna, któ-

ra została zamknięta z końcem 2014 roku.

Ta pierwsza jest na bieżąco aktualizowa-

na, zawiera opisy bibliograficzne, przy

których bibliotekarze zamieszczają do-

kładną adnotację. Dzięki niej Czytelnik

wie, o czym jest dany artykuł i tym samym

ma możliwość oceny przydatności danego

materiału. Artykuły te opatrzone są rów-

nież hasłami przedmiotowymi. Druga ba-

za zawiera z kolei materiał z prasy regio-

nalnej dotyczący edukacji na Dolnym Ślą-

sku. Od kilku lat baza EDUKACJA jest

systematycznie aktualizowana a artykuły

w wersji elektronicznej online. Dzięki

temu materiał jest udostępniany Czytelni-

kom w postaci pełnych wersji tekstów

w plikach PDF.

Dzięki wypożyczalni elektronicznej,

w przypadku braku dostępu do danej pu-

blikacji, użytkownicy mają możliwość

otrzymania informacji, w której bibliotece

znajduje się dana pozycja; mogą ją rów-

nież zarezerwować, a w momencie do-

stępności zostaną o tym powiadomieni.

Elektroniczne konta Czytelników dają im

możliwość kontroli nad zamawianymi

zbiorami, informacje o karach czy zbyt

długim przetrzymaniu zbiorów. Biblioteka

daje również możliwość wypożyczenia

książek z Czytelni co jest rzadką praktyką

wśród bibliotek. Dzięki temu Użytkownicy

mogą swobodnie korzystać z większości

zbiorów, również w domu.

WikiEduLinki

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna

chcąc wyjść naprzeciw potrzebom Czytel-

ników uruchomiła w 2002 roku interak-

tywne źródło informacji pod nazwą WikiE-

duLinki. Zawiera wyselekcjonowane i upo-

rządkowane edukacyjne zasoby Internetu.

Dziś jest to baza składająca się z ponad

200 haseł, która polega na ogólnopolskiej

współpracy, gdyż oprócz DBP we Wro-

cławiu, bibliotek filialnych i sieci hasła

opracowywane są również przez biblioteki

pedagogiczne z całego kraju.

Zaangażowani w projekt są nauczyciele

bibliotekarze tych placówek, którzy dzięki

swojej wiedzy i umiejętności gromadzą

w tej właśnie bazie cenne dla Użytkowni-

ków materiały. Hasła dotyczą głównie ta-

kich dziedzin jak: pedagogika, psycholo-

gia, dydaktyka, szkolnictwo etc. W zależ-

ności od rodzaju hasła dołączone jest hi-

perłącze do portali, serwisów, multime-

diów, książek, czasopism, artykułów

z czasopism elektronicznych zestawień

bibliograficznych. Są one na bieżąco uak-

21

tualniane, dlatego też baza ta jest cennym

wsparciem dla pedagogów.

Baza WikiEduLinki to atrakcyjne źródło

informacji. Uzupełnia istniejące już źródła

informacji w Bibliotece. To bardzo intere-

sujące przedsięwzięcie, dlatego też jego

twórcy zachęcają do aktywnego uczest-

nictwa i tworzenia projektu.

Pakiety edukacyjne

Jeszcze inną formą wspierania edukacji

i rozwoju zawodowego nauczycieli są

elektroniczne tematyczne pakiety edu-kacyjne. Jest to zespolenie materiałów

publikowanych w dokumentach drukowa-

nych czyli książkach i czasopismach

z zasobami z Internetu. Materiały z doku-

mentów drukowanych

pochodzą ze źródeł DBP

we Wrocławiu oraz z

innych dolnośląskich

bibliotek pedagogicznych.

Przedstawione są one w

formie zestawień

bibliograficznych i

opublikowane w formie

PDF na stronie

internetowej Biblioteki.

Przy opisach

bibliograficznych zostały

zamieszczone adnotacje o zawartości tre-

ściowej publikacji. Tematyka ich związana

jest ściśle z bieżącą polityką oświatową.

Nauczyciel stale musi poszerzać swoją

Źródło: http://www.dbp.wroc.pl/linki/index.php?title=Strona_g%C5%82%C3%B3wna

22

wiedzę i umiejętności warsztatowe, dla

swoich uczniów powinien być dobrym

i twórczym pedagogiem. W związku z tym

każda biblioteka powinna być dla nich za-

pleczem naukowym i informacyjnym. Dla-

tego też pakiety wspierają ich pracy za-

wodowej. W ostatnim czasie ukazał się

pakiet pt. Wzmocnienie bezpieczeństwa

dzieci i młodzieży, ze szczególnym

uwzględnieniem dzieci ze specjalnymi po-

trzebami edukacyjnymi w młodzieżowych

ośrodkach wychowawczych, młodzieżo-

wych ośrodkach socjoterapii, specjalnych

ośrodkach szkolno-wychowawczych, spe-

cjalnych ośrodkach wychowawczych,

ośrodkach rewalidacyjno-

wychowawczych. Można z niego skorzy-

stać klikając w ten adres:


dla-nauczycieli/materialy-merytoryczne-i-

dydaktyczne-1/pakiety-

edukacyjne?download=297:wzmocnienie-

bezpieczenstwa-dzieci-i-mlodziezy.

Pełna wersja pakietu zgodnie z prawem

autorskim dostępna jest na komputerach

w siedzibie Biblioteki. Pozostałe dostępne

są na stronie www.dbp.wroc.pl w zakład-

ce Dla nauczycieli – materiały meryto-

ryczne i dydaktyczne.

Wirtualna czytelnia czy IBUK Libra

Oprócz wszystkich dostępnych źródeł in-

formacji – katalogi, bazy, pakiety eduka-

cyjne, edukacyjne zasoby Internetu -

w Bibliotece jedną z nowości jest korzy-

stanie z wybranych e-booków na stronie

www.libra.ibuk.pl. Dolnośląska Biblioteka

Pedagogiczna wykupiła dostęp do ponad

1500 tytułów.

Publikacje z zakresu pedagogiki, psycho-

logii, socjologii i komunikacji społecznej

dostępne są dla wszystkich Czytelników.

Jest to bardzo ciekawa propozycja ze

strony placówki i niejako uzupełnienie

zbiorów o nowe tytuły. Nauczyciele biblio-

tekarze zachęcają do pobrania PIN-ów

23

wszystkich swoich Czytelników, jest to na

pewno łatwy i szybki dostęp do wiedzy.

Innowacyjne technologie to ułatwienie dla

informacyjnego społeczeństwa XXI wieku.

Usługi on-line w Bibliotece

Kolejne e-usługi jakie wchodzą w skład

Dolnośląskiego Systemu Informacji Edukacyjnej to m.in. usługa e-informacji, dzięki której Czytelnik ma sta-

ły kontakt z bibliotekarzami bez wycho-

dzenia z domu. Na specjalny e-mail e-

[email protected] może przesyłać

zapytania dotyczące godzin otwarcia Bi-

blioteki czy sposobu zapisu, dostępności

konkretnych zbiorów, przedłużenia wypo-

życzeń, propozycji doboru literatury czy

sporządzenia zestawienia bibliograficzne-

go. Poczta jest sprawdzana na bieżąco,

dlatego też zainteresowany otrzymuje od-

powiedź najszybciej jak to jest możliwe.

Taka forma komunikacji z Biblioteką jest

jak najbardziej atrakcyjna.

Następna usługa, również bardzo przy-

datna, to usługa e-ekspert e-

[email protected]. Pod tym

adresem można przesyłać zapytania do-

tyczące stopni awansu zawodowego. Jest

to usługa przydatna nauczycielom, którzy

w gąszczu wielu informacji dostępnych

w sieci nt. awansu, nie zawsze potrafią

się odnaleźć lub niekoniecznie są na bie-

żąco ze zmianami jakie zachodzą w pra-

wie. Na wszystkie wątpliwości i pytania

odpowie ekspert w zakresie biblioteko-

znawstwa i pedagogiki opiekuńczo-

wychowawczej. Jest to usługa, która po-

dobnie jak e-informacja, daje Użytkowni-

kom rzetelną i szybką informację.

Informacja edukacyjna nauczycieli oraz

nauczycieli-bibliotekarzy.

Jak wiele tego typu placówek tak i Dolno-śląska Biblioteka Pedagogiczna dba

o to, by pracujący w niej nauczyciele bi-

bliotekarze stale podnosili swoje kwalifi-

kacje oraz doskonalili swój warsztat pra-

cy. Uczestniczą w wielu warsztatach,

szkoleniach i konferencjach. Dzięki temu

mogą dzielić się swoim doświadczeniem,

umiejętnościami i wiedzą. Wszyscy zain-

teresowani podnoszeniem swoich kompe-

tencji mogą skorzystać z usług jakie ofe-

ruje im DBP. Kadra pedagogiczna szkoli

wszystkich chętnych podczas otwartych

spotkań w siedzibie DBP ale też poza nią,

np. w szkołach, bibliotekach czy innych

ośrodkach edukacji. Prowadzi również

kursy samokształceniowe na platformie

edukacyjnej DBPMoodle. Tematyka szko-

leń dotyka zarówno tematów czysto prak-

tycznych jak np. szkolenie pt. Wybrane

24

metody aktywizujące i ich zastosowanie

w nauczaniu i wychowaniu z wykorzysta-

niem tablicy interaktywnej, jak i wykorzy-

stujące technologie informacyjno-

komunikacyjne, np. Grafika w chmurze.

Edytory graficzne on-line. Każdy znajdzie

coś dla siebie. Każde szkolenie przepro-

wadzane jest w nowoczesnych salach

multimedialnych.

Student i uczeń w Dolnośląskiej Biblio-tece Pedagogicznej

DBP jest placówką, która wspie-

ra w swoich działaniach dydak-

tyczno-wychowawczych również

tych młodszych, potencjalnych

użytkowników. W pracowniach

odbywają się zajęcia z edukacji

medialnej dla uczniów na

wszystkich poziomach edukacji,

od szkoły podstawowej, przez

gimnazja po szkoły ponadgim-

nazjalne.

Młodsi uczniowie mogą dowiedzieć się

w jaki sposób funkcjonuje biblioteka pe-

dagogiczna, jakie posiada zbiory, a tym

samym mają możliwość porównania Bi-

blioteki ze swoją szkolną lub miejską, do

której są zapisani. Odbywają się dla nich

zajęcia, które zapoznają ich z budową

książki, historią pisma czy atlasami, ma-

pami i encyklopediami podczas lekcji

o państwach Unii Europejskiej. Starsi

uczniowie dowiedzą się m.in. jak prze-

strzegać prawa autorskiego podczas pi-

sania prac, jak poprawnie sporządzić bi-

bliografię załącznikową czy choćby to,

w jaki sposób postrzegać dzisiejsze me-

dia – dystansować się wobec nich czy nie.

Ciekawość i atrakcyjność zajęć jest nie-

wątpliwie zaletą tej oferty, dlatego warto

z niej skorzystać dla uatrakcyjnienia edu-

kacji swoich uczniów.

Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych Wydawnictwo Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych to propozycja

dla wszystkich nauczycieli bibliotekarzy,

która ma sprzyjać popularyzacji wiedzy

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

25

edukacyjnej, rozwojowi zawodowemu na-

uczycieli oraz promowaniu wysokich

standardów pracy w środowisku eduka-

cyjnym. Autorami artykułów są oprócz

pracowników pedagogicznych DBP, na-

uczyciele bibliotekarze innych bibliotek,

którzy chcą podzielić się z Czytelnikami

swoim doświadczeniem. Opisują dobre

praktyki, które stosują na co dzień w swo-

ich placówkach, bibliotekach, swoje dzia-

łania na rzecz czytelnictwa, np. konkursy,

wystawy, zajęcia z uczniami. W artyku-

łach promowane są wartościowe lektury,

przy których warto choć na chwilę się za-

trzymać. Pokazują w jaki sposób realizują

zadania statutowe. I wreszcie, przedsta-

wiają praktyczne rozwiązania dydaktycz-

ne, czyli propozycje scenariuszy zajęć.

Bibliotekarze dzielą się swoją pracą pe-

dagogiczną, opisują inicjatywy jakie są ich

udziałem. Dolnośląska Biblioteka Peda-

gogiczna zachęca do korzystania z tego

cennego źródła praktycznych informacji,

jakim jest e-Biuletyn. Pod tym adresem


dsie-dibp-dolnolski-informator-bibliotek-

pedagogicznych dostępne są numery,

które dotychczas się ukazały.

Biuletyn czyta się dzięki programowi IS-

SUU, który w bardzo przystępny sposób

sprawia, że można wirtualnie wertować

kartki czasopisma. Ten nowoczesny spo-

sób promocji środowiska bibliotekarskiego

jest kolejnym dowodem na to, że Dolno-

śląska Biblioteka Pedagogiczna jest no-

woczesną placówką edukacyjną.

Technologia informacyjna niewątpliwie

zmieniła nasze życie. W dobie kompute-

rów i szeroko pojętej informacji nauka sta-

ła się o wiele bardziej dostępna, łatwiej-

sza i tańsza. Powszechność jej sprawiła,

że chętniej sięgamy po kolejne nowiki

techniczne. Wychodzimy naprzeciw tym

wymaganiom w szkole czy w pracy zawo-

dowej. Instytucje edukacyjne również za-

częły inaczej funkcjonować i diametralnie

się zmieniać. Technologia ta ma również

duży wpływ na biblioteki. Dawniej, kiedy

26

chcieliśmy wypożyczyć książkę w biblio-

tece korzystaliśmy z katalogów kartko-

wych. Dziś zastąpiły je nowocześniejsze –

elektroniczne. Tamte odchodzą w niepa-

mięć, zalegają w kątach bibliotek czy piw-

nicach. Jeśli można je jeszcze gdzieś

spotkać, to raczej tylko w bibliotekach

szkolnych. Dawniej, aby uzyskać jakie-

kolwiek informacje czy o bibliotece czy

o zbiorach musieliśmy wybrać się bezpo-

średnio do biblioteki. Dzisiaj możemy wy-

słać e-maila czy skorzystać z komunikato-

rów typu Gadu Gadu. Informacje o tym,

co ciekawego dzieje się w bibliotece mo-

żemy uzyskać ze stron internetowych bi-

bliotek, na bieżąco śledzić zmiany dzięki

Facebookowi czy Twitterowi. Szybki do-

stęp do informacji to jest to, czego dziś

potrzebuje nowoczesne społeczeństwo

informacyjne. Przed bibliotekami i przed

samymi bibliotekarzami stoi dziś nie lada

wyzwanie aby podtrzymać już dziś istnie-

jące standardy oraz by nadal je rozwijać,

unowocześniać. Ale także inwestować

w swoją przyszłość.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna sta-

ra się w szybki sposób odpowiadać na

potrzeby użytkowników. Odpowiedzią na

to jest Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej. Co z tego wybierze dla sie-

bie nasz Użytkownik?

Bibliografia: 1. Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna.

[online]. [dostęp: 25 lutego 2016]. Do-

stępny w WWW:

http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wrocl

aw/

2. Nowoczesne źródła informacji wspiera-

jące edukację użytkowników Dolno-

śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we

Wrocławiu. I. Gawrońska-

Paluszkiewicz [W:] Biblioteka w prze-

strzeni edukacyjnej : technologia in-

formacyjna w służbie użytkownikowi.

Kraków 2014, s. 163-173

3. Rozwój usług informacyjnych w Dolno-

śląskiej Bibliotece Pedagogicznej we

Wrocławiu w oparciu o nowe techno-

logie informacyjno-komunikacyjne. I.

Gawrońska-Paluszkiewicz, L. Kurow-

ska-Trudzik [W:] Rola bibliotek

w lokalnej przestrzeni informacyjnej,

edukacyjnej i kulturalnej. Poznań –

Kalisz – Konin 2009, s. 218-227

4. Tobolska, Urszula, Sikorska, Małgo-

rzata. Potencjał informacyjny Dolno-

śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we

Wrocławiu. Poradnik Bibliotekarza

2007, [nr] 2, s. 8-11.

27

5. Tobolska, Urszula. Usługi online

w Dolnośląskiej Bibliotece Pedago-

gicznej we Wrocławiu. Poradnik Biblio-

tekarza 2009, [nr] 7/8, s. 11-16.

6. Tobolska, Urszula. Wrocławska jubilat-

ka. Oblicza Edukacji 2011, nr 51, s.

10-14.

Kontakt z autorem:

[email protected]

28

Źródło: własność autorki.

Bajkoterapia to metoda wykorzystywana

do pracy z dziećmi w wieku przedszkol-

nym i wczesnoszkolnym, które wymagają

wsparcia ze strony osób trzecich. Realizu-

je się ją poprzez czytanie dzieciom,

bądź ich samodzielną lekturę. Ade-

kwatną opowieść terapeutyczną do-

biera się do danego problemu.

Główne zadanie tekstu terapeutycz-

nego to budowanie dobrego samo-

poczucia dziecka, pozytywnego my-

ślenia, że z każdej trudnej sytuacji

jest wyjście. Dzięki temu można po-

móc dziecku pokonać lęk, ograni-

czyć stres lub poczucie niskiej war-

tości. Bohater bajki terapeutycznej to

ktoś bliski dziecku, pozytywna po-

stać, z którą możliwa jest identyfika-

cja. Przygody i doświadczenia tej

postaci pomagają w codziennym ży-

ciu, uczą dziecko, że w trudnych sy-

tuacjach nie należy się poddawać. Bajki

terapeutyczne dają dziecku wzorce po-

stępowania, aby umiały zrozumieć ota-

HANNA SZAGA I „BAJKI TERAPEUTYCZNE” czyli jak przekonać dziecko do szkolnej biblioteki

Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu


Biblioterapia, a szczególnie bajkoterapia powinna być stosowana jak najczęściej w szkołach i innych pla-cówkach wychowawczych. Może pomóc w rozwoju dzieci i młodzieży. Prawidłowy dobór lektury może za-spokoić potrzebę kontaktu z drugim człowiekiem, naprawić relacje z rówieśnikami czy rodziną oraz niwe-lować niepożądane zachowania dziecka.

29

czający świat, aby nie czuły się samotne,

zalęknione.

Autorką książki zatytułowanej „Bajki tera-

peutyczne” jest Hanna Szaga - polonistka,

socjoterapeutka, nauczycielka i bibliote-

karka. Zbiór swoich siedmiu bajek zaopa-

trzyła dedykacją: „Ukochanemu wnu-kowi – Maksowi – pierwszemu dziecię-cemu odbiorcy”.

Czytając już pierwszy utwór - Kasia w krainie książek - nabieramy pewności,

że autorka to nauczyciel i bibliotekarz

z powołania. Gdy wprowadza małą pierw-

szoklasistkę (tytułową Kasię) do szkolnej

biblioteki, to upływ czasu przestaje mieć

znaczenie, a poza tym dziecko czuje się

tu bezpiecznie:

„Nagle czyjś głos wyrwał Kasię z Krainy

książek. W pierwszej chwili pomyślała, że

to molik do niej przemówił. Była to jednak

bibliotekarka. Mówiła, że już czas iść do

autobusu, ale Kasi tak się spodobało, że

najchętniej zastałaby dłużej”1 .

Dziewczynka polubiła bibliotekę, a może

sprawiły to moliki, które mieszkają

w książkach i każdy z nich robi wszystko,

aby zaprosić do swojego domku, czyli

swojej książeczki.

1 Szaga, Hanna. Bajki terapeutyczne. Kraków 2014, s. 11.

Kraina książek jest krainą ciszy i spokoju.

Kasia zapomina szybko o swoim strachu

i płaczu, o tym, że spóźniła się na auto-

bus, którym miała odjechać po lekcjach

do domu. Zapomina też, że jeszcze tak

niedawno nie lubiła swojej szkoły. Teraz

zmieniło się również nastawienie dziew-

czynki do szkoły:

„A wie pani, ja już chyba lubię szkołę,

a najbardziej bibliotekę. I książki też, bo

są kolorowe i ciekawe. Będę tu często

przychodziła”2 .

O tej swojej przygodzie Kasia opowiedzia-

ła w domu rodzicom. Zapewniła ich, że

nie muszą się martwić, gdyby nie przyje-

chała zaraz po zajęciach do domu, bo

przecież zamierza często po lekcjach

chodzić do biblioteki.

W podobny sposób przekonuje się do

szkolnej biblioteki nieśmiały Kuba. Chłop-

czyk, podobnie jak Kasia, czeka na szkol-

ny autobus. Nie chce uczestniczyć w za-

jęciach świetlicowych. Przypadkowo spo-

tyka na szkolnym korytarzu panią, która

zachęca pierwszoklasistę do udziału

w zajęciach prowadzonych w bibliotece.

Uczeń jest zainteresowany tym zaprosze-

niem, zwłaszcza, że słyszy zza drzwi bi-

blioteki śmiech rówieśników. Po powrocie

do domu prosi mamę, aby zapisała go na

2 Tamże, s. 11

30

poniedziałkowe zajęcia w bibliotece,

a niedługo potem namawia do udziału

w nich spotkaną na szkolnym korytarzu

zapłakaną Anię:

„Dziewczynka skinęła głową i poszli do

biblioteki. Oczywiście bibliotekarka zgo-

dziła się, żeby Ania (bo tak miała na imię

nowa koleżanka Kuby) została na zaję-

ciach. Dziewczynka początkowo siedziała

przy stoliku i czytała książkę, ale później

wspaniale się bawiła ze wszystkimi. (...)

Po zajęciach Kuba złapał swoją nową ko-

leżankę za rękę i razem poszli do autobu-

su” 3.

3 Tamże, s. 20

Bajki Hanny Szagi nie są długie. To prze-

ważnie kilka, kilkanaście kartek tekstu.

Walorem jest tu niewątpliwie język i pro-

sta konstrukcja zdań. A dzięki temu wła-

śnie książkę mogą także samodzielnie

czytać dzieci. Dodatkową zaletą są rysun-

ki autorstwa Agaty Fuks przypominające

kreślone ołówkiem szkice w dziecięcym

zeszycie.

kontakt z autorem:

[email protected]

31

Znaczenie biblioterapii

Biblioterapia to „użycie wyselekcjonowanych materiałów czytelniczych jako pomocy tera-

peutycznej w medycynie, psychiatrii, psychologii i pedagogice, a także poradnictwo w roz-

wiązywaniu problemów osobistych poprzez ukierunkowane czytanie”. Taką definicję biblio-

terapii, w 1966 roku przyjęło oficjalnie Amerykańskie Stowarzyszenie Bibliotekarzy.

Pedagogiczny aspekt biblioterapii koncentruje się wokół roli książki jako metody lecze-

nia opartego o proces edukacyjny, który ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją.

Powinna ona być stosowana jak najczęściej w szkołach i innych placówkach wychowują-

cych i opiekujących się dziećmi oraz młodzieżą. Biblioterapia może pomóc w rozwoju dzie-

ci i młodzieży, integracji osób niepełnosprawnych, nieprzystosowanych społecznie oraz

uczniom z zaburzeniami zachowania.

Terapeutyczna rola książki polega na zmianie sposobu widzenia swojej sytuacji, siebie,

pogłębianiu samoświadomości. Literatura piękna oddziałuje na człowieka, wyrabia w nim

nowe spojrzenie na świat, zmienia jego sposób myślenia, przeżywania i zachowania.

Dzięki temu człowiek wie więcej o świecie i o innych ludziach, ale także lepiej rozumie ich

postawy, zachowania. Odpowiednio dobrana literatura ma swój olbrzymi udział w rozwoju

osobowości, pomaga utrzymać równowagę emocjonalną, chroni przed negatywnymi emo-

cjami, smutkiem, żalem, lękiem, gniewem, uczy nowych zachowań.

MOJE DZIAŁANIA BIBLIOTERAPEUTYCZNE W PRACY Z UCZNIAMI

Renata Stańczak Nauczyciel bibliotekarz Szkoła Podstawowa nr 2 we Wrocławiu


Autorka artykułu prezentuje czytelnikom terapeutyczną rolę książki. Przybliża teorię dziedziny wiedzy, jaką jest biblioterapia i dzieli się pragmatycznym jej wykorzystaniem w pracy z uczniami. Literatura od wieków towarzysząca człowiekowi, jest doskonałym narzędziem do wykorzystania w procesie dydaktycznym i wy-chowawczym. Stosownie dobrana lektura przyczynia się do kształtowania pożądanych postaw. W szcze-gólności na wychowanie uznany jest wpływ baśni.

32


Rys historyczny

Termin biblioterapia wywodzi się od greckich słów „biblion” czyli książka oraz „therapeo”

co znaczy leczyć. Lecznicza moc słowa znana była od czasów najdawniejszych.

O terapeutycznej funkcji tekstu wiedziano już w czasach starożytnych. W XIII wieku p.n.e.

w Tebach nad wejściem do biblioteki Razmesa II widniał napis „Psyches iatreion” czyli

„Lecznica dusz”. Księga Koranu czytana była w szpitalu Al-Mansur jako część terapii

leczniczej już w XIII wieku n. e. Na terenie Europy w XVIII wieku czytanie chrześcijańskich

tekstów religijnych stosowano w leczeniu pacjentów chorych psychicznie. Jako pierwszy

terminu „biblioterapia” użył w 1916 r. Samuel McChord Crothers na łamach amerykań-

skiego czasopisma „Atlantic Monthly”.

Biblioterapia jako dyscyplina naukowa w Polsce nie ma długiej tradycji - termin ten pojawił

się po raz pierwszy w latach trzydziestych dwudziestego wieku; określano nim "działalność

terapeutyczną, w której główne narzędzia działania stanowi książka". Pojęcie biblioterapii

zostało przypomniane w latach sześćdziesiątych. W "Encyklopedii wiedzy o książce"

z 1971 r. czytamy: "biblioterapia - stosowanie lektury książek i innych materiałów druko-

wanych jako środka terapeutycznego w leczeniu chorych". Według "Encyklopedii współ-czesnego bibliotekarstwa polskiego" z 1976 r. biblioterapia to "dział psychologii czytel-

nictwa znajdujący się również w sferze zainteresowań medycyny, pedagogiki

i socjologii".

33

Podział biblioterapii

Trzy kategorie biblioterapii (według R. J. Rubin):

biblioterapia kliniczna – jest skierowana do osób chorych fizycznie lub psychicznie.

Polega na stosowaniu odpowiednio dobranej literatury w grupach pacjentów cierpią-

cych na taką samą chorobę lub pracy indywidualnej z cierpiącą osobą. Zajęcia mogą

być prowadzone w klinikach, szpitalach, w domu chorego. Głównym celem tego typu

terapii jest zmiana sytuacji psychologicznej pacjenta, zaakceptowanie choroby, po-

budzenie chęci wyzdrowienia;

biblioterapia ogólnorozwojowa (wychowawczą) – adresowana jest do osób

zdrowych, ale borykających się z różnymi problemami np. lękami, odrzuceniem, izo-

lacją społeczną. Wykorzystuje się w niej głównie książki dydaktyczne i wyobraże-

niowe. Skierowana może być do różnych odbiorców : dzieci, młodzieży, dorosłych,

seniorów. Najistotniejszym celem spotkań jest wspieranie rozwoju i samorealizacji,

pokonywanie trudności życia codziennego oraz dawanie uczestnikom warsztatów

wsparcia i poczucia bezpieczeństwa.

biblioterapia instytucjonalna – prowadzona jest w instytucjach medycznych, wy-

chowawczych oraz resocjalizacyjnych. Jej celem jest przekazywanie informacji,

wspieranie rehabilitacji, rekreacji i resocjalizacji 1.

Organizacja procesu biblioterapeutycznego

1. Diagnoza: ustalamy przyczyny zaburzeń lub choroby. W zależności od rodzaju bi-

blioterapii stosuje się różne metody i techniki diagnozowania. W przypadku bibliote-

rapii wychowawczej wykorzystujemy diagnozę pedagogiczną.

2. Planowanie działań terapeutycznych: ustalamy do kogo skierowane będą zajęcia,

opracowujemy scenariusze poszczególnych spotkań, gromadzimy środki i pomoce

dydaktyczne.

3. Dobór literatury: w zależności od problemu przygotowujemy różne utwory literackie

(fragmenty utworów), alternatywne materiały czytelnicze.

1 Tomasik, Ewa. Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej. Warszawa 1994, s.13.

34


4. Zajęcia integrujące grupę: mają ułatwić poznanie się członkom grupy terapeutycz-

nej.

5. Rozmowa z uczestnikami mająca na celu zwerbalizowanie przez nich problemu -

może to być rozmowa kierowana, swobodne wypowiedzi poszczególnych uczestni-

ków, debata.

6. Identyfikacja z bohaterami literackimi lub sytuacjami fikcyjnymi: doświadczanie

podczas kontaktu ze słowem czytanym, czy słuchanym pozytywnych lub negatyw-

nych doznań mających na celu uaktywnienie emocji lub wyciszenie uczestników te-

rapii.

7. Zabawy terapeutyczne w oparciu o przeczytane lub wysłuchane fragmenty literatu-

ry: zabawy plastyczne, elementy dramy, pantomimy, „burza mózgów”.

8. Zmiana w postawach i zachowaniu uczestników terapii: zajęcia powinny przy-

czynić się do zmiany sposobu postrzegania siebie, myślenia o chorobie, niepełno-

sprawności, czy sytuacji życiowej. Uczestnik stara się zmienić swój sposób funkcjo-

nowania w grupie terapeutycznej, w rodzinie, środowisku, w którym funkcjonuje

każdego dnia.

9. Ewaluacja: biblioterapeuta (terapeuta) uzyskuje informację zwrotną o przebiegu za-

jęć (warsztatów) od osób, które brały udział w zajęciach terapeutycznych.

35

Doświadczenia własne z pracy z uczniami metodą biblioterapii

Praca nauczyciela bibliotekarza (biblioterapeuty), zależna jest od prawidłowego zdiagno-

zowania zaburzenia, choroby czy uzależnień oraz od odpowiedniego doboru różnego ro-

dzaju metod i technik diagnozowania. Spotykam się z dziećmi z klas I-III oraz aktorami ko-

ła teatralnego – Teatrzyku pod Aniołkiem funkcjonującego w Szkole Podstawowej nr 2

we Wrocławiu. Jestem do tej pracy przygotowana merytorycznie. Wykorzystuję wiedzę

zdobytą podczas studiów podyplomowych – z dziedziny biblioterapia. Ponadto inspiracją

są dla mnie materiały dostępne w Internecie (szczególnie na blogu – Biblioteki Szkolne Online), lektury (tytuły kilku z nich podaję na końcu tego artykułu), ale też dobre praktyki

nauczycieli stosujących elementy biblioterapii, którzy zaprezentowali je na jednym ze spo-

tkań Sieci Aktywności Edukacyjnej Nauczycieli Bibliotekarzy Dolnośląskiej Biblioteki Peda-

gogicznej we Wrocławiu.

W swojej pracy terapeutycznej, wykorzystuję różnorodne formy pracy z tekstem. Jest to:

- czytanie tekstu;

- streszczenie poszczególnych fragmentów tekstu

- omawianie ilustracji w książce (wskazanie powiazań tekstu z ilustracjami)

- opowiadanie przeczytanych fragmentów tekstu

- ilustrowanie przeczytanego tekstu pracami plastycznymi

Podstawowym narzędziem pracy jest prawidłowo skonstruowany scenariusz zajęć biblio-terapeutycznych. Powinien on zawierać takie elementy jak:

- temat

- cele (terapeutyczne)

- informację o uczestnikach

- określenie warunków/miejsca pracy

- metody i techniki pracy

- formy zajęć

- środki

- literaturę

- wyodrębnienie poszczególnych części przebiegu zajęć

36

- części wstępnej (z wykorzystaniem np. zabaw integracyjnych)

- części właściwej (wprowadzającej, przedstawiającej temat spotkania, omawiany problem

z wykorzystaniem metod aktywizujących)

- prezentacja tekstu

- przepracowanie problemu zawartego w tekście (różne techniki)

- podsumowanie

- ewaluację

Przykładowy scenariusz zajęć biblioterapeutycznych, wykorzystywany na zajęciach z gimnazjalistami

(autor scenariusza: Renata Stańczak)

Temat: Czym się kierować w życiu?

Cele:

- poznanie sposobów postępowania innych ludzi

- wzmocnienie własnej wartości

- uświadomienie sobie odpowiedzialności za swoje życie

Uczestnicy: młodzież gimnazjalna (I klasa, 25 osób)

Czas trwania: 90 min.

Miejsce prowadzenia zajęć: czytelnia w bibliotece

Metody i techniki: - drama

- dyskusja

- czytanie, słuchanie, pisanie

37

Formy: zajęcia indywidualne i grupowe

Narzędzia dydaktyczne: tekst Małego księcia, materiały papiernicze, kredki, pisaki, sza-

blon samolotu, szablon planet, szablon słoneczka i chmurek, tablica, nożyczki

Literatura: Saint-Exupéry, A. de. Mały książę. Toruń 2005. s. 79.

Część I (wstępna): Przedstawienie się terapeuty i uczestników zajęć (wszyscy siadają w kole, następnie poda-

ją sobie maskotkę). Osoba, która trzyma maskotkę w ręku, mówi swoje imię oraz kilka

słów

o sobie np.: gdzie mieszka, czym się interesuje.

Część II (właściwa):

Wprowadzenie do tematu: wytworzenie nastroju skupienia, młodzież rysuje (lub odrysowu-

je od szablonu) samolot, ewentualnie planety

Praca z tekstem:

- uczestnicy zajęć dzielą się na grupy 3-4 osobowe

- każda z grup otrzymuje fragment książki poświęcony spotkaniu Księcia z inną postacią

- prowadzący wyjaśnia młodzieży, jakie mają zadania do wykonania w czasie swojej po-

dróży planetarnej. Mały Książę spotyka różne osoby, uczestnicy mają ustalić co wyniósł on

ze spotkania z nimi.

- „złotą myśl” grupy zapisują na wykonanych samolotach

Przykładowe efekty prac grupy: I grupa: spotkanie z Królem (Mały książę s. 31-35)

„Złota myśl” – Należy wymagać tego, co można otrzymać.

II grupa: spotkanie z Próżnym (s. 35-37)

„Złota myśl” – Człowiek zbyt wielką wagę przywiązuje do pozorów.

III grupa: spotkanie z Pijakiem (s. 37)

38

„Złota myśl” – Człowiek ucieka od rzeczywistości, nie mogąc sobie poradzić w ży-ciu.

IV grupa: spotkanie z Biznesmenem (s. 38-41)

„Złota myśl” – Wykonujemy jakąś pracę po to, żeby inni mogli z niej korzystać.

V grupa: spotkanie z Latarnikiem (s. 41-44)

„Złota myśl” – Nie można zajmować się tylko własną osobą. VI grupa: spotkanie z Geografem (s. 45-48)

„Złota myśl” – Dbajmy o rzeczy ulotne i marzenia. VII grupa: spotkanie ze Żmiją (s. 49-51)

„Złota myśl – Wśród ludzi też jest samotnie VIII grupa: spotkanie z Lisem (s. 55-62)

„Złota myśl” – Jedynie sercem można wszystko poznać. To co najważniejsze skrywa się przed wzrokiem.

- grupy prezentują efekty swoich prac

- prowadzący przykleja do tablicy okrągłe żółte słońce

- uczestniczy zajęć na promykach wypisują określenia dotyczące przyjaźni

- dyskusja na temat różnic między przyjaźnią a koleżeństwem

- gry dramowe (wyobrażona sytuacja np. uczniowie zamykają oczy i wyobrażają sobie, jak

Mały Książe opiekował się różą, chronił ją przed zimnem i chłodem)

Podziękowanie wszystkim uczestnikom zajęć za aktywność.

Ewaluacja: uczestnicy kończą zadanie: Wędrówka Małego Księcia uświadomiła mi, że:

- ........................................................................

- ........................................................................

39

Polecana literatura biblioterapeutyczna (dla dzieci młodszych):

1. Blogowe dbajki : bajki, które dbają o rozwój dziecka. Warszawa 2011.

2. Haręża, J. Kruk – między innymi : historia intymna dla mniej lub bardziej nieopierzonych. Warszawa

2008.

3. Magiczne bajki na dziecięce smutki : bajki pomagajki dla nieco starszych dzieci. Pod red. Lidii

Ippoldt. Skawina 2012

4. Tomaszewska, J., Kołyszko, W. Domonoś, odlotka i inne dziwolągi z mojej okolicy. Warszawa 2012.

5. Tomaszewska, J., Kołyszko, W. Opowieści z planety Holo : opowiadania terapeutyczne. Warszawa

2011.

kontakt z autorem:

[email protected]

40

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we

Wrocławiu Filia w Jeleniej Górze w roku

szkolnym 2015/2016 nawiązała współpra-

cę z Miejskim Zakładem Komunikacyjnym

w Jeleniej Górze, dzięki której możliwe

jest prowadzenie zajęć dla uczniów

z edukacji regionalnej. Dotychczas odbyły

się dwa spotkania, których celem było po-

znanie historii komunikacji miejskiej we

własnym mieście – małej ojczyźnie, zapo-

znanie z codzienną pracą kierowcy, pro-

mowanie zasad bezpiecznego korzystania

z komunikacji oraz poznanie możliwości

jakie daje bilet elektroniczny SeBa. W za-

jęciach wzięli udział uczniowie gimnazjum

Specjalnego Ośrodka Szkolno-

Wychowawczego w Jeleniej Górze.

Prezentacja tematu zajęć zobrazowana

była makietami dawnych pojazdów kon-

nych.

Młodzież miała możliwość poznania

zmian jakie następowały w wyglądzie au-

tobusów miejskich na przestrzeni wielu

lat. Chcących poszerzyć zdobytą na zaję-

ciach wiedzę zachęcam do przejrzenia

pozycji Cezarego Wiklika pt. „Historia na

szynach pisana”.

EDUKACJA REGIONALNA NIE TYLKO W BIBLIOTECE komunikacja miejska w Jeleniej Górze dawniej i dziś

Iwona Rabów Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze


W ramach programu rozwoju zainteresowań uczniów wiedzą o regionie i historii miasta zaplanowałam cykl spotkań uczniów z pracownikami Miejskich Zakładów Komunikacyjnych w ich siedzibie. Komunikacja miejska w Jeleniej Górze istnieje od 1875 r. Wtedy to pojawiły się pierwsze omnibusy. Na-stępnie przyszedł czas na tramwaje gazowe, które szybko zostały zastąpione przez pojazdy elektryczne.

41

W takcie zajęć uczniowie mieli możliwość

zwiedzenia terenu zakładu, tj. zajezdnię

autobusową, warsztaty samochodowe

oraz zapoznali się z zasadami bezpiecz-

nego i kulturalnego korzystania z komuni-

kacji miejskiej.

Uwieńczeniem tych spotkań był zorgani-

zowany przez wychowawczynię ze Spe-

cjalnego Ośrodka Szkolno-

Wychowawczego, konkurs pt. „Autobus

moich marzeń”. Uczniowie samodzielnie

wykonali ciekawą papierową makietę au-

tobusu, o jakim tylko faktycznie można

pomarzyć. Młodzież wykazała się ogrom-

ną pomysłowością w swoich pracach pla-

stycznych grupowych i indywidualnych, co

42

w pełni doceniła komisja konkursowa zło-

żona z przedstawicieli MZK.

Nagrodzono pracę zbiorową – makietę

autobusu marzeń oraz cztery prace pla-

styczne. Nagrodami były książki i gry

planszowe, z których uczniowie będą

mogli korzystać w swojej szkolnej biblio-

tece. Zajęcia o historii komunikacji miej-

skiej cieszą się dużym zainteresowaniem

uczniów i będą nadal kontynuowane jako

ciekawa forma zajęć edukacji regionalnej

realizowana nie tylko w bibliotece.

Kontakt z autorem:

[email protected]

43

Nauczanie jest planową pracą nauczycie-

la z uczniami, umożliwiającą im zdobywa-

nie wiadomości, umiejętności, nawyków

oraz rozwijanie osobowości. W prawidło-

wo zorganizowanym procesie dydaktycz-

nym rola nauczyciela polega na stwarza-

niu warunków i sytuacji pobudzających

uczniów do aktywności (uczenia się), kie-

rowaniu ich podczas zdobywania przez

nich wiedzy oraz czuwaniu nad jej wyko-

rzystaniem. Jednym ze sposobów pracy

z uczniami, podczas którego osiąga się

zaplanowane cele nauczania (tj. przeka-

zanie wiedzy, kształtowanie pożądanych

postaw, pomoc uczniom w nabywaniu

nowych umiejętności) jest zastosowanie

metod dydaktycznych. Tradycyjne me-

tody dydaktyczne oparte na wykładowym

przekazie wiedzy i odpytywaniu z niej są

obecnie krytykowane, gdyż to nauczyciel

jest tu zasadniczym źródłem wiedzy,

a uczeń jest biernym jej odbiorcą. Gdyby-

śmy mieli wybierać między wykładem na-

uczyciela na lekcji a wspólną pracą

uczniów i nauczyciela - wydaje się, że ta

druga opcja jest korzystniejsza dla obu

stron. Jak to zrobić? Odpowiedź wydaje

się prosta - poprzez aktywizowanie

ucznia.

Metody aktywizujące czy metody Aktywne Dwie formy są poprawne i dwóch można

używać. Metody aktywizujące (aktywne) to taki sposób nauczania, w którym na-

uczyciel nie przekazuje uczniom gotowej

wiedzy, lecz stwarza warunki do samo-

WYBRANE METODY AKTYWIZUJĄCE zastosowanie w nauczaniu i uczeniu się

Anna Chawawko Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.


Nauczyciele mogą wykorzystać przedstawione przez autorkę propozycje lub wymyślać własne. Pomysłów jest z pewnością tyle, ilu nauczycieli. W działaniach nauczycieli tkwi ogromny potencjał edukacyjno-wychowawczy, podnoszący kompetencje czytelniczo-informacyjne uczniów, rozwijające ich zainteresowa-nia. Po raz kolejny okazuje się, że nauczyciel bibliotekarz to człowiek ciekawy, twórczy i pełen pomysłów.

Umysł to nie dzban, który należy wypełnić, ale ognisko, które należy rozpalić

Plutarch grecki historyk, filozof-moralista oraz orator

44

dzielnego uczenia się, samodzielnych po-

szukiwań. Aktywizacja to nic innego jak:

twórcze myślenie, pobudzanie do wysiłku

intelektualnego, ale również budowanie –

poprzez wspólną pracę i tolerancję – po-

staw moralnych i etycznych. Dzięki temu

uczenie się możemy opisać jako wymianę

pomysłów, skojarzeń czy doświadczeń.

Czynniki motywujące ucznia do aktywno-

ści to m.in.: atrakcyjność proponowanych

przez nauczyciela zadań, dynamika pra-

cy. Dla ucznia ważne jest poczucie sensu

i przydatności realizowanego zadania,

odkrywanie czegoś nowego, a także moż-

liwość osiągnięcia satysfakcji i samoreali-

zacji.

Twórcze myślenie sprawia radość pod-

czas tworzenia wielu edukacyjnych roz-

wiązań. Dzieci myślące twórczo są bar-

dziej ciekawe świata. Dlatego też nowo-

czesna pedagogika skupia się na stymu-

lowaniu rozwoju dziecka w kierunku no-

woczesnego myślenia. Naturalnym zatem

jest prowadzenie zajęć tak, aby były one

skierowane na domyślanie się, zgadywa-

nie itd. Zdolność do twórczego myślenia

nie jest wyłącznie darem pojedynczych

jednostek, lecz naturalną potrzebą

wszystkich ludzi. Należy ją tylko rozwijać.

Stosowanie metod aktywizujących

Od prowadzącego wymaga się większego

przygotowania do zajęć. Stosowanie me-

tod aktywizujących wymaga od nauczy-

ciela bardzo dobrego przygotowania oraz

pochłania dużo czasu na przygotowanie

odpowiednich pomocy dydaktycznych.

i jedynie to może niektórych nauczycieli

zniechęcać do działań. Ale dzięki temu

nauczyciel ma grupę uczniów, którzy

chętnie stają się aktywni.

Metody aktywizujące, które charakteryzu-

je

duża siła stymulowania aktywności

uczniów

wysoka skuteczność przyswajania

wiedzy

różnorodność i atrakcyjność

uczą

współpracy i współdziałania w gru-

pie

dyskutowania (używania argumen-

tów)

przełamywania własnej nieśmiałości

(prezentowania przed innymi wła-

snych pomysłów)

Powyższe argumenty przemawiają za

stosowaniem metod aktywizujących w to-

ku zajęć.

45

Projektowanie pracy z dziećmi – wybór metody Należy pamiętać, że metody aktywne ma-

ją określone zastosowania. Dobry na-

uczyciel umie używać je wszystkie, ale też

potrafi ocenić, które będą przydatne mu

w danych okolicznościach. Projektując

pracę z dziećmi, warto brać pod uwagę

nie tylko efektywność i atrakcyjność pro-

ponowanych metod i technik, lecz także

sposób organizowania procesu edukacyj-

nego uwzględniającego skuteczne formy

pracy. Należy pamiętać, że to nie metody

są aktywne same w sobie, lecz ich zdol-

ność do aktywizowania, tj. do poszukiwań

i myślenia.

Dokonywanie świadomego wyboru metod

lub strategii nauczania, możliwość dosto-

sowania się do sytuacji i proponowanie

uczniom wielu rozmaitych form aktywno-

ści będzie możliwe dopiero wtedy, gdy

nauczyciel będzie wiedział:

wśród jakich metod nauczania mo-

że wybierać

co stanowi o sile, a co o słabości

każdej z tych metod

jakim celom służy każda z nich

jak używa się każdej z nich w prak-

tyce

Ważne jest by uczeń wyniósł jak najwięcej

korzyści, tzn. potrafił się uczyć. Dlatego

w pierwszym bloku metod przedstawiono metody, dzięki którym możliwe będzie

uczenie się a także rozwijanie sprawności

umysłowych, planowania, organizowania

i oceniania własnej nauki. Zaliczamy do

nich m.in.: Mapy myśli, Projekt eduka-cyjny, Haki pamięciowe, Odwrócona klasa, Autoprezentacja, Metoda SWOT.

W artykule omówiono niektóre z nich.

Mapy myśli (Mind Mapping – mapowa-nie myśli) to jedna z najbardziej znanych

i wykorzystywanych w edukacji metod ak-

tywizujących. Jej twórcą jest Tony Buzan,

który od lat prowadzi badania nad ludzkim

mózgiem i technikami uczenia się. Uważa

on bowiem, że podczas tradycyjnego, li-

nearnego notowania angażujemy tylko

niewielką część naszego mózgu. Wyko-

rzystujemy tylko lewą część półkuli mózgu

(zdania, zwroty, liczby), nie wykorzystu-

jemy niestety prawej półkuli (kolor, wy-

obraźnia, skojarzenia). Mapa myśli T. Bu-

zana wykorzystuje obie te półkule, dlatego

też warto stosować ją w nauczaniu.

Uczeń może ją wykorzystać do przygoto-

wania prezentacji, podczas przygotowań

do różnego typu egzaminów czy do nauki

języków. Mapy te tworzy się w bardzo

prosty sposób. Potrzebna jest duża karta

46

białego papieru i kolorowe pisaki. Na

środku kartki należy zapisać temat prze-

wodni, do którego uczeń będzie się odno-

sił. Następnie należy domalować do hasła

kilka kolorowych kresek – organicznie

wyglądające gałęzie. Do tematu głównego

dopisuje się kolejne hasła/skojarzenia do

tematu i stopniowo się go rozwija. Potem

dodaje się kolejne gałęzie - podtematy.

Tworzy się mapę na wzór pajęczyny. Na-

leży używać symboli, słów-

kluczy, różnego rodzaju

strzałek, kolorów, stylów, zna-

ków, obrazków. Można

wprowadzać liczby, aby nadać

porządek gałęziom. Warto też

wprowadzić hierarchię

grubości kresek – od

najgrubszej do najwęższej.

Metoda ta podnosi

efektywność pracy mózgu.

Cały proces nauczania i

zapamiętywania staje się

łatwym, prostym i przyjemnym. Uczeń

myśli twórczo i wielokierunkowo.

Metoda odwróconej klasy polega na

przygotowaniu przez uczniów w domu za-

dań powtórzeniowych na lekcję. Na lekcji

uczniowie wymieniają się zadaniami, któ-

re przygotowali w domu. Inni uczniowie

wykonują zadania zaproponowane przez

kolegów. Z tak przeprowadzonej lekcji

płynie szereg korzyści, dzięki którym na-

uczyciel wykorzystuje grupową pracę

uczniów i aktywność motywującą uczniów

do pracy. Możliwe jest utrwalanie naby-

tych wcześniej umiejętności poprzez sta-

wianie pytań. Lekcję odwróconą można

prowadzić na każdy temat, z różnych

przedmiotów i na wiele sposobów. Taką

lekcję można przeprowadzić już z naj-

młodszymi uczniami (nie umiejącymi pi-

sać). Dzieci mogą przygotować się do ta-

kich zajęć przygotowując informacje ob-

razkowe, np. jakie są niebezpieczne za-

chowania w zimie itp.

I jeszcze Metoda SWOT będąca metodą

zespołowej analizy i oceny jakiegoś zjawi-

ska, wydarzenia, problemu. Doskonale

pomaga w podejmowaniu decyzji.

Autorka grafiki: Anna Chawawko.

47

Uczniowie określają zarówno mocne stro-

ny danego zagadnienia i wynikające z

nich

szanse (możliwości), jak i słabe strony

i związane z nimi zagrożenia. Finałem

wspólnej pracy może być ustalenie osta-

tecznego stanowiska.

Aby skutecznie i trwale przyswoić sobie

informacje ważne jest powtarzanie. Ze

względu na organizację naszej pamięci

ważne jest powiązanie nowej wiedzy

z danymi już zawartymi w naszej pamięci

poprzez powtarzanie materiału i rozsze-

rzanie go. Należy pamiętać, że niemal

natychmiastowe wykorzystanie zdobytej

wiedzy następuje poprzez nauczanie in-

nych. Dlatego narzędzia zaproponowane

w tym bloku metod to m.in.:

Stacje zadaniowe, Wzajemne odpytywanie się, Chmurki i Rybki w akwarium. I tu również

omówiono niektóre z nich.

Technikę o nazwie Wzajemne odpytywanie się można

stosować na lekcjach

powtórzeniowych. Uczy

porządkowania informacji

zawartych w różnych

materiałach zapamiętanych

przez uczniów. Angażuje

wszystkich uczniów. Przebieg pracy tą

metodą:

1. Podanie tematu. 2. Indywidualne przy-

gotowywanie się uczniów do tematu po-

przez analizę różnych materiałów. 3. Pra-

ca w grupach, w których uczniowie przy-

gotowują zestawy pytań do tematu. 4.

Każdy członek nowej grupy przedstawia

pytania wcześniej wypracowane przez

swój zespół, pozostali na nie odpowiada-

ją.

Metoda Rybki w akwarium służy powta-

rzaniu materiału i zapamiętywaniu trud-

niejszych treści. Etapy przygotowujące do

jej wykorzystania: 1. Uczniowie przygoto-

wują się wcześniej w domu do pracy kon-

trolnej z większej partii materiału. 2. Do

Autorka grafiki: Anna Chawawko

48

lekcji powtórzeniowej potrzebne jest

ustawienie krzeseł w dwóch kręgach.

w kręgu wewnętrznym powinno być 4-5

wolnych krzeseł. Tu zasiada dwóch najle-

piej przygotowanych uczniów. Pozostali

uczniowie i nauczyciel siedzą w kręgu

zewnętrznym utworzonym z krzeseł

i przysłuchują się dyskusji. 3. Materiał

powtarzany jest w formie dialogu.

Uczniowie przedstawiają najważniejsze

aspekty, problemy, o których warto pa-

miętać na klasówce. 4. Osoba z kręgu

zewnętrznego, która chciałaby włączyć

się do dyskusji, może to uczynić i przejść

do kręgu wewnętrznego. 5. Uczniowie

w czasie tej wspólnej powtórki materiału

robią indywidualne notatki, które pomogą

im przygotować się do sprawdzianu czy

lekcji powtórkowej.

III blok metod najlepiej nadaje się do roz-wiązywania problemów. Problemy to

sprawy trudne i niejasne zagadnienia, któ-

re trzeba rozwiązać, wyjaśnić. Sposób

rozwiązywania problemów obejmuje

sformułowanie problemu, ustalenie moż-

liwych rozwiązań problemu, ocenę po-

szczególnych wariantów rozwiązań, wy-

bór optymalnego rozwiązania oraz zasto-

sowanie wybranego rozwiązania w prak-

tyce.

Podczas gromadzenia pomysłów najważ-

niejszą rolę spełnia myślenie kreatywne.

Oznacza to, że wszystkie pomysły roz-

wiązania problemu, nawet te nierealne,

absurdalne i niewykonalne są tak samo

ważne i należy je zapisać.

Do metod tych zalicza się m.in.: metodę

Za i przeciw, Drama, Metaplan, Metoda trójkąta, Rybi szkielet, Piramida priory-tetów. Poniżej omówiono Dramę i metodę

Metaplanu.

Drama to metoda, która polega na próbie

odgrywania scenek przez dzieci na zada-

ny przez nauczyciela temat. Uczeń wcho-

dzi w fikcyjne role, nie ma gotowego sce-

nariusza, improwizuje. Zachowuje się na-

turalnie. Nie ma tu podziału na widzów

czy aktorów. Otrzymuje on od nauczyciela

symboliczne przedmioty-rekwizyty i od-

grywa rolę. Metoda ta jest twórczym do-

świadczeniem dla ucznia, rozwija jego

empatię. a przede wszystkim wrażliwość

i wyobraźnię ucznia. Uczy twórczego my-

ślenia, kształci postawy, poprawia pamięć

i koncentrację, wyzwala ekspresję. Przy-

kładem może być lektura szkoły podsta-

wowej „Mikołajek na wakacjach” René

Goscinny i Jean-Jacques Sempé. Scenki

uczeń może odgrywać na podstawie krót-

kich opowiadań z tej książeczki.

49

Metoda Metaplanu jest raczej mało zna-

nym sposobem prowadzenia dyskusji dy-

daktycznej. Pozwala na wspólne omówie-

nie zagadnienia i szukanie najlepszego

rozwiązania. Dyskusję tą metodą można

przeprowadzić w dużej grupie lub w ma-

łych zespołach. W czasie debaty nad za-

gadnieniem uczestnicy tworzą plakat bę-

dący graficznym skrótem tej debaty.

Można na przykład zastanowić się wspól-

nie z grupą nad zagadnieniem słabego

czytelnictwa uczniów, a do pracy wyko-

rzystać poniższy schemat

Na koniec warto przeczytać Przepis „ku-linarny” na dobrą metodę nauczania wg Ireny Dzierzgowskiej.

1. Weź grupę 20-25 uczniów w dowol-

nym wieku. Omów z nimi cel lekcji,

pokaż, jakie korzyści z niej wyniosą.

Rób to krótko, z zapałem i entuzja-

zmem, aby wzrosło ich zaintereso-

wanie i motywacja.

2. Dodaj sprawną organizację: starannie

dobrane miejsce, odpowiednio zapla-

nowany czas, przygotowane materia-

ły. Zamieszaj uczniów, podziel ich na

grupy, przydziel konkretne zadania,

dołącz precyzyjną instrukcję.

3. Przypraw właściwymi cechami prowa-

dzącego: znajomością zasad komuni-

kacji, umiejętnością prowadzenia, a

jednocześnie podążania za grupą:

gruntowną, ekspercką wiedzą z na-

uczanego przedmiotu, zręcznością w

nawiązywaniu kontaktów, poczuciem

humoru.

4. Podtrzymuj nastrój entuzjazmu, pod-

grzewaj wiarę uczniów we własne siły,

optymizm i ciekawość poznawczą. Po

45 minutach spróbuj, jak „smakuje po-

trawa”.

Nie rozczarujesz się. Bon appetit!

Kontakt z autorem: [email protected]

Autorka grafiki: Anna Chawawko

50

Kamishibai to tradycyjna japońska sztuka

opowiadania i czytania, która wykorzystu-

je plansze z obrazkami i tekstem o wymia-

rach 37x27,5 cm wsuwane do małego

drewnianego parawanu nazywanego bu-tai, czyli scena. Parawan jest otwierany

i zamykany z przodu przy pomocy dwóch

lub trzech przysłon, które po otwarciu

nowią jego podpórki i zapewniają stabil-

stanowią jego podpórki i zapewniają sta-

bilność. Nazwa pochodzi od japońskiego

kami - papier i shibai - sztuka. Oznacza

teatr ilustracji lub teatr obrazkowy, a do-

słownie sztukę teatralną na papierze.

Można go porównać do znanego nam te-

atru kukiełkowego, w którym kukiełki za-

stąpiono obrazkami.

Kamishibai wywodzi się z XII

w., kiedy to buddyjscy mnisi

przekazywali umoralniające

opowieści za pomocą zwija-

nych rulonów z historiami ob-

razkowymi. Po upowszech-

nieniu się druku sztuka za-

marła. Powrócono do niej

w Japonii na początku XX w.,

gdzie wędrowni opowiadacze

przemieszczając się z miasta

KREATYWNE CZYTANIE Z PAPIEROWYM TEATREM KAMISHIBAI

Barbara Rdzanek Kierownik Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze


Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży to jeden z głównych kierunków polityki oświatowej MEN w bieżącym roku szkolnym. Biblioteki pedagogiczne, jako instytucje wspierające szkoły w realizacji zadań wynikających z przepisów oświatowych, w tym w działaniach promujących czytelnictwo, są organizatorami wielu zajęć, warsztatów, spotkań i konkursów proczytelniczych. Jedną z wielu form zaciekawienia książką i czytaniem, a mało jeszcze znaną w Polsce, jest papierowy teatr Kamishibai.

Źródło: zdjęcia własne autorki.

51

do miasta, z wioski do

wioski, przedstawiali za

pomocą drewnianych

skrzynek krótkie spektakle

dla ubogiej ludności. Po

latach rozkwitu obrazkowe

teatrzyki zniknęły w latach

60. ubiegłego wieku wyparte

przez telewizję, prasę i

komiksy. Dzięki staraniom

stowarzyszenia IKAIA, które

promuje edukacyjne

Kamishibai, papierowy teatr powrócił do

Japonii i rozpropagowany został na całym

świecie, jako forma kreatywnego czytania.

Prekursorką Kamishibai w Europie jest

Edtth Montelle, która od lat 70. XX w. pro-

paguje i równocześnie szkoli bibliotekarzy

i nauczycieli w sztuce opowiadania za

pomocą obrazkowego teatru.

Współczesne Kamishibai zachowało ideę

i formę teatrzyku, a treści dostosowuje do

tradycji kulturowych poszczególnych kra-

jów. Książki w formie kart narracyjnych

mówią o ważnych problemach dotyczą-

cych istoty życia i ludzkiej natury, o emo-

cjach, wartościach i sensie otaczającego

świata. Podstawą przedstawienia

w Kamishibai jest plansza z ilustracją do

opowiadanej historii. Każda ilu-

stracja odpowiada kolejnemu

fragmentowi opowieści.

Na odwrocie karty znajduje się

tekst czytany przez opowiada-

jącego oraz czarno-biały pod-

gląd ilustracji, którą widzi pu-

bliczność. Karty z ilustracjami

wsuwane są w okienko para-

wanu, który stanowi oprawę dla



52

ilustracji i skupia na niej uwagę słuchają-

cych, dzięki czemu opowieść zdecydowa-

nie wyodrębnia się z otaczającej rzeczy-

wistości. Zmiana ilustracji może być szyb-

sza lub wolniejsza, obraz może być poka-

zywany dłużej, dla podkreślenia przed-

stawianego aspektu. Można też kilkakrot-

nie wracać do danej ilustracji. Różne tem-

po zmian kart daje wrażenie ruchu jak

w animowanym filmie.

Kamishibai jest doskonałym na-

rzędziem ułatwiającym dzieciom

naukę czytania, opowiadania

i formułowania samodzielnych

wypowiedzi, gdyż mogą w nim

uczestniczyć zarówno jako wi-

dzowie, jak i narratorzy czy auto-

rzy. Dzięki temu, że z tyłu karty

znajduje się podgląd ilustracji,

dziecko, które nie potrafi jeszcze

czytać, może przyjąć rolę opowia-

dacza, opierając się wyłącznie na ilustra-

cji. Może też tworzyć własne wersje zna-

nych bajek, wymyślać dalsze losy bohate-

rów lub własne opowieści.

W ubiegłym roku szkolnym zorganizowali-

śmy w naszej bibliotece spotkanie dla na-

uczycieli, bibliotekarzy i rodziców, które

poprowadziła Pani Zofia Piątkowska-

Wolska z Wydawnictwa Tibum, będącego

pierwszym wydawcą i propagatorem Ka-

mishibai w Polsce. Podczas

spotkania odbył się seans

głośnego czytania przy użyciu

parawanu Kamishibai.

Prowadząca przedstawiła historię

i ideę teatru obrazkowego.

Omówiła metodykę głośnego

czytania w tej formie przekazu.

Uczestnicy mieli również



53

możliwość zakupu

również możliwość zakupu parawa-

nów i książek Wydawnictwa Tibum.

Teatrzyk Kamishibai wzbudził duże

zainteresowanie uczestników spo-

tkania. Reakcja obecnych podczas

seansu głośnego

czytania dzieci świadczyła, że Ka-

mishibai jest świetną formą obcowa-

nia z tekstem literackim, a zarazem

formą zabawy, przenoszącą widzów

do magicznego świata teatru i litera-

tury.

Tekst opracowano na podstawie informacji

ze strony Wydawnictwa

Tibum: www.tibum.pl

Kontakt z autorem:

[email protected]


54

Najmłodsza grupa czytelników

biblioteki jest grupą „ciekawską”,

wiele informacji stanowi dla nich

nowość, a możliwość przebywania

w bibliotece to dla nich ogromna

przyjemność. Dzięki działalności

Klubu Czytających Przedszkolaków bibliotekarze

mają szansę realizować swoje

plany pracy z przedszkolakami.

Klub daje możliwość rozwijania

i poszerzania zakresu tematyki i

działalności bibliotecznej. W

październiku 2015 roku dzieci

zapoznano ze światem biblioteki. W

pracy z najmłodszymi wykorzysta-

no wszelkie możliwości biblioteki

pedagogicznej. Poznanie jej

zasobów było tylko pretekstem, aby

włączyć je w dyskusję na temat

ulubionych książek. Najciekawszym

elementem zajęć było

KLUB CZYTAJĄCYCH PRZEDSZKOLAKÓW praca z przedszkolakami w Bibliotece Pedagogicznej w Jeleniej Górze

Marzena Musialik Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze


Z początkiem roku szkolnego Biblioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze wystartowała z nową ofertą edu-kacyjną na rok 2015/2016. Autorka artykułu dzięki współpracy z nauczycielami przedszkoli z Jeleniej Góry przygotowuje zajęcia w oparciu o potrzeby wychowawców. Autorka bardzo sobie ceni pracę z dziećmi.

55

poznanie Drogi Książki, czyli tego jak

powstaje książka - od autora do odbiorcy.

Na przykładzie ilustracji w książkach dla

dzieci wspólnie tworzono i opowiadano

historię stanowiącą treść bajek. Po raz

kolejny dzieci dowiodły, że ich kreatyw-

ność nie zna granic.

W poprzednim semestrze dzieci odjechały

w ramach zabawy kolorową lokomotywą

z Julianem Tuwimem, wspólnie śpiewa-

jąc, a następnie zapełniając wagony dzie-

cięcymi gadżetami. Każda grupa two-

rzyła swój pociąg. Najstaranniejsze

prace nagrodzono wówczas książ-

kami i kolorowankami.

Każdy dzień i każda pora roku jest

dobra, aby zwrócić uwagę dzieci na

zjawiska występujące w przyrodzie.

Jesień oczami dzieci przedstawiona

została, jako świat barw i zjawisk at-

mosferycznych.

Podczas omawiania jesiennej pory roku

tworzono np. kreatywną choinkę z… szy-

szek. Dzieci wcześniej je zbierały i przy-

niosły na zajęcia, gdzie z powodzeniem

zostały wykorzystane i pięknie umalowa-

ne. Czytały też nowe wiersze. Atrakcji by-

ło zatem wiele, a bibliotekarze w pracy

z najmłodszymi wykorzystali nowe techni-

ki pracy twórczej i przekazu informacji.

56

Ostatnim tematem

zrealizowanym w pierwszym

semestrze był wątek dotyczący

życia pingwinów na Antarktydzie.

Dzieci poznawały wiele

ciekawych historii, jak życie

pingwinów cesarskich. Zajęcia

okazały się bardzo ciekawe dla

dzieci, gdyż odbyły się z

wykorzystaniem tablicy inte-

raktywnej w sali DODN. Przedszkolaki

przybyły w dwóch grupach. Prezentacja

w Prezi o pingwinach zawierała nie tylko

szereg informacji, ale i dwa filmy: jeden

dokumentalny o pingwinach i drugi - bajka

o pingwinie PIK POK

(http://prezi.com/rqtfn-l-

q_83/?utm_campaign=share&utm_mediu

m=copy).

Na zakończenie zajęć dzieci stworzyły

tytułowego bohatera przy pomocy wcze-

śniej przygotowanych materiałów. Przed-

szkolaki bardzo skrupulatnie wykonały

swoje prace, a najpiękniejsze zostały

nagrodzone komiksami pt. „Pingwiny

z Madagaskaru”.

Na zajęcia do biblioteki uczęszcza zwykle

kilka grup przedszkolnych. Grupy zapisy-

wane są na bieżąco. Mimo ograniczonych

możliwości finansowych, wszystkie dzieci

otrzymują nagrody pocieszenia.

Działalność z najmłodszymi użytkowni-

kami będzie kontynuowana. W przyszłości

poszerzona zostanie o nowe tematy za-

jęć. Na pewno wykorzystana zostanie sa-

la Multicentrum DODN i

nowoczesne techniki, które

przybliżą dzieciom komputerowy

świat.

Informacje na temat zajęć a tak-

że foto relacje z ich przebiegu

zamieszczane są na portalu spo-

łecznościowym Facebook

57

(https://www.facebook.com/Biblioteka-

Pedagogiczna-w-Jeleniej-Górze-

553886134675278/ ) i na stronie utworzo-

nej na potrzeby Klubu Czytających Przed-

szkolaków (http://klubcp.wix.com/klubcp ).

Dzięki uprzejmości i pomocy wielu wy-

dawnictw dziecięcych pozyskano bezpłat-

ne materiały przeznaczone na nagrody

dla dzieci.

Zdjęcia są własnością autorki.

Kontakt z autorem:

[email protected]

58

Zespół Szkół Specjalnych Przyszpitalnych

w Wałbrzychu jest szkołą szpitalną.

Oznacza to, że uczniami są pacjenci ho-

spitalizowani w wałbrzyskim szpitalu,

a kadra pedagogiczna jest przygotowana

do pracy z dziećmi chorymi. Nauczyciele

tu uczący pomagają uczniom realizować

obowiązek szkolny, aby po powrocie do

zdrowia mogli oni bez problemów i zale-

głości powrócić do nauki w swojej szkole

macierzystej.

Taka szkoła jest jakby łącznikiem między

życiem szpitalnym a szkołą ucznia. Za-

pewnia małemu pacjentowi możliwość

ciągłości nauki szkolnej poprzez umożli-

wienie (podczas pobytu w szpitalu) reali-

zowania programu nauczania właściwego

dla szkoły, do której dziecko uczęszcza.

Dlatego też tak ważne jest dostosowanie

wymagań programowych do możliwości

ucznia poprzez prowadzenie działań, któ-

re przyspieszą proces leczenia małego

pacjenta, który przecież jest uczniem tak-

że podczas choroby.

Szkolna biblioteka w szkole przyszpitalnej

realizuje zadania wynikające ze specyfiki

szkoły. Z biblioteki mogą korzystać nie

tylko uczniowie, ale też nauczyciele i pra-

cownicy szpitala oraz rodzice małych pa-

cjentów. Księgozbiór dostosowywany jest

do potrzeb szkoły, wzbogacany z roku na

rok.

Z placówką tą od wielu lat współpracuje

wałbrzyska filia Dolnośląskiej Biblioteki

Pedagogicznej we Wrocławiu. Chyba

można nawet pokusić się o stwierdzenie,

że nawiązała się między nami przyjaźń -

górnolotnie mówiąc - zbudowana na wiel-

kiej miłości do książek.

Dzień piątego maja 2015 roku był dniem

szczególnym dla uczniów tej szkoły, ro-

dziców, nauczycieli, pracowników szpitala

BAJKOWÓZ wędrująca szpitalna biblioteka w wałbrzyskiej szkole przyszpitalnej

Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu


Czas spędzony w szpitalu przez dziecko nie musi wcale oznaczać dla niego jako ucznia zaległości w na-uce. Podczas pracy z nauczycielami uczniowie opanowują nie tylko bieżący materiał i zdobywają oceny.

59

oraz zaproszonych gości (wśród których

była przedstawicielka wałbrzyskiej filii

Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej -

autorka artykułu).

To właśnie w to majowe przedpołudnie do

szpitala przyjechał aż z Poznania bajko-

wóz. Jest to wędrująca szpitalna bibliote-

ka wypełniona książkami, magicznymi

przedmiotami, pełna skrytek i tajemni-

czych schowków. Witana była entuzja-

stycznie.

Świetlica szkolna pękała w szwach. Każ-

dy chciał zobaczyć ten niezwykły prezent,

jaki otrzymali mali pacjenci. Zresztą oni

sami też sumiennie przygotowali się na to

spotkanie. Były słowa powitania, był spek-

takl teatralny. Dzięki zaczarowanej loko-

motywie wszyscy ruszyliśmy do świata

znanych bajek. I tak na przykład na stacji

Kapturkowo mogliśmy spotkać Czerwo-

nego Kapturka ze swoją babcią, a kiedy

pojawiła się niezwykła pszczółka Maja,

nie mogliśmy nie przyłączyć się do śpie-

wania znanej wszystkim piosenki: „Tę

pszczółkę, którą tu widzicie...”. W rado-

snym nastroju pędzący pociąg zatrzymał

się na stacji Szpitalkowo i ... to właśnie

wtedy nastąpiło uroczyste przekazanie

bajkowozu dla pacjentów wałbrzyskiej

szkoły przyszpitalnej, a Bajka zapukała:

„Bajka zapukała do drzwi… Drzwi otworzyły się. Bajka weszła do środka i zaczęła snuć swoją opowieść… o Bajecznych Szpitalnych Oddziałach”1.

Cała ta akcja była zorganizowana po to,

aby nie było tak wielkiej tęsknoty i osa-

motnienia w szpitalu, aby dzieci przeży-

wały te uczucia mniej intensywnie. A sam

pobyt w szpitalu - w miarę możliwości -

dostarczył chociaż kilku pozytywnych do-

świadczeń, być może związanych z tym

niezwykłym bajkowozem.

1 Strona internetowa Fundacji Serdecznik: http://serdecznik.pl/3/strona/32/ODDZIAL_BAJKA

60

Przedstawicielka Fundacji Serdecznik,

koordynatorka projektu „Oddział Bajka - Wędrująca Szpitalna Biblioteka” - pani

Anna Bany, która miała swój udział w tym,

aby ta niezwykła biblioteka przyjechała do

Wałbrzycha, zwracając się do małych pa-

cjentów życzyła im, aby mogły chociaż na

chwilę zapomnieć o chorobie i wybrać się

w podróż do świata opowieści, bajek

i czarów, bo przecież:

„Bajkowozy kryją w sobie mnóstwo wyjątkowych książek i niezwykłych, baśniowych przedmiotów”2. Jednak to, na co wszyscy zwrócili uwagę

to fakt, że nie tylko książki przywiózł ten

zaczarowany pojazd z Poznania, ale też

niezwykłe pluszaki – przytulanki, gry i za-

bawki.

Poza tym:

„Każdy (...) Bajkowóz ma swoje imię i nie-

zwykłą osobowość. Niektóre z nich są

romantyczne i sentymentalne, inne

uwielbiają robić żarty i płatać psikusy.

Każdy z (...) Bajkowozów ma swoje se-

kretne życie, marzenia i szczególne cechy

osobowości”3.

2 Tamże. 3 Tamże.

Ten piękny projekt jest realizowany we

współpracy z Zespołami Szkół Przyszpi-

talnych z terenu całej Polski, a wszystko

po to, aby dostarczyć dzieciom radości,

umożliwić przeżycie nowej przygody pod-

czas czytania niezwykłych książek, które

zostały zgromadzone w takim niezwykłym

bajkowozie, a jest to sto tytułów.

„Wałbrzyski Bajkowóz” jest już siedem-

nastą biblioteką, która została przekazana

przez Fundację Serdecznik. Takie same

wędrujące biblioteki są już między innymi

w szpitalach w Opolu, Szczecinie, Gdyni,

Poznaniu i Olsztynie.

Rozumiejąc potrzebę czytelnictwo pod-

czas pobytu dzieci w szpitalu warto pro-

mować bajkowozy, te małe obwoźne bi-

blioteki, które mogą dotrzeć do każdego

szpitalnego łóżka, do każdego małego

pacjenta, aby ów czytając książkę spotkał

bajkę, baśń, niespodzianki, czary, a nade

wszystko odrobinkę radości.

61

Autorka artykułu składa słowa podziękowania dla

Pani Dyrektor szkoły – dr Haliny Noszczyk za

zaproszenie i możliwość udziału w uroczystości

powitania wędrującej biblioteki w wałbrzyskiej

szkole przyszpitalnej.

Zdjęcia są własnością autorki.

kontakt z autorem:

[email protected]

DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych 1/2016

Documents

Transcript of DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych 1/2016