Determinanty podaży i popytu towarów podrabianych ... · Taka reprodukcja czy imitacja jest...

KLAUDIA PLA�YK

DETERMINANTY PODAY I POPYTU TOWARÓW PODRABIANYCH KONSUMENT A TOWARY PODRABIANE

Streszczenie

Celem niniejszego artykułu jest wyja�nienie, czym jest podrabianie towarów oraz przedstawienie głównych determinant wpływaj�cych na poziom poda�y i popytu towarów podrabianych. W artykule przedstawiono równie� wyniki badania przepro-wadzonego w�ród nabywców dóbr podrabianych na temat ich motywacji do zakupu tego typu dóbr.

Słowa kluczowe: towary podrabiane, fałszowanie, determinanty poda�y i popytu, konsument

a towary podrabiane

1. Wprowadzenie

Obecnie jedn� z najwi�kszych warto�ci dla producentów dóbr jest marka. Marka słu�y pro-

mocji produktów, jest te� jednym z najlepszych sposobów pozyskiwania zaufania i lojalno�ci

klientów. Produkty oznaczone jako markowe notuj� przewa�nie wy�szy poziom sprzeda�y ni� ich

niemarkowe odpowiedniki. Najsilniejsze marki �wiata wyceniane s� na dziesi�tki milionów dola-

rów, a ich warto� jest niejednokrotnie wy�sza ni� wszystkich innych aktywów nale��cych do

przedsi�biorstwa.

Stworzenie silnej i rozpoznawalnej marki to proces czasochłonny i kosztowny. Konieczno�ci�s� wielokrotnie powtarzane badania rynkowe, prace projektowe i marketingowe. Pozycj� silnej

marki na rynku tworzy nieustanne dbanie o wysok� jako� produktów, czy te� poprzez wdra�anie

innowacji maj�cych na celu jeszcze lepsze dopasowanie produktu do potrzeb klientów.

Dlatego nie powinno dziwi, �e na rynku bardzo cz�sto dochodzi do nieuczciwych praktyk

polegaj�cych na wykorzystywaniu znanych i silnych marek przez podmioty nie b�d�ce ich wła�ci-

cielami. Działania te polegaj� po prostu na oznaczaniu towarów niemarkowych znanymi markami,

w celu wykorzystania renomy i popularno�ci okre�lonej marki do sprzeda�y własnych wyrobów.

Proceder ten jest nie tylko nielegalny (znaki towarowe s� prawnie zastrze�one przez wła�cicieli),

ale równie� nieetyczny.

Nale�y równie� mie na uwadze, �e towary podrabiane zazwyczaj nie spełniaj� wymaga� ja-

ko�ciowych, które musz� spełni towary oryginalne. W niektórych przypadkach mog� by nawet

szkodliwe dla zdrowia, a nawet �ycia konsumentów.

Na handlu podrabianymi towarami trac� równie� bud�ety pa�stw. Organizacje czy osoby

sprzedaj�ce podrabiane towary nie odprowadzaj� podatków, do odprowadzania których zobowi�-zani s� producenci markowych towarów.

Trzeba równie� zwróci uwag� na fakt, �e nieuprawnione wykorzystywanie znaków firmo-

wych szkodzi wła�cicielom podrabianych marek. Negatywne konsekwencje to głównie mniejsza

sprzeda�, mniejsze zyski, czy ograniczanie zatrudnienia. Jednak najwi�ksz� bol�czk� dla wła�ci-

Klaudia Pla�yk Determinanty poda�y i popytu towarów podrabianych.

Konsument a towary podrabiane

284

cieli podrabianych marek wynikaj�c� z podrabiania ich towarów jest negatywny wpływ tego pro-

cederu na same marki. Jak ju� wspominano, podmioty wprowadzaj�ce na rynek towary podrabiane

nie przywi�zuj� du�ej wagi do jako�ci, przez co konsumenci, którzy my�l�, �e maj� do czynienia

z produktem oryginalnym, trac� zaufanie do danej marki.

W wyniku procederu fałszowania marek poszkodowane s� nie tylko firmy b�d�ce ich praw-

nymi wła�cicielami, ale tak�e konsumenci, którzy cz�sto kupuj� podróbki w przekonaniu, i� na-

bywaj� towary oryginalne. Oczywi�cie, podkre�li nale�y, �e cz�� konsumentów nabywa podra-

biane produkty z pełn� tego �wiadomo�ci�. Problem podrabiania marek jest znany na �wiecie od wielu lat. W Polsce, ze wzgl�du na krót-

k� tradycj� gospodarki rynkowej, jest on stosunkowo nowy, jednak skala zjawiska powi�ksza si�. Celem niniejszego artykułu jest wyja�nienie czym jest podrabianie towarów oraz przedsta-

wienie głównych determinant wpływaj�cych na poziom poda�y i popytu na tym rynku.

W artykule przedstawione zostan� równie� wyniki badania przeprowadzone w�ród nabywców

towarów podrabianych na temat ich motywacji do zakupu tego typu dóbr.

2. Podrabianie towarów – istota poj�cia

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w raporcie „The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary” terminem podrabianie nazywa opisywanie nie-

legalnych działa� zwi�zanych z naruszaniem prawa własno�ci intelektualnej1.

ORGALIME (Organisme de Liaison des Industries Métalliques Européennes), stowarzyszenie

zrzeszaj�ce europejski przemysł in�ynieryjny (m.in.: maszynowy, metalowy, elektryczny, elektro-

niczny), w raporcie „Combating counterfeiting” (opublikowanym przy wsparciu Komisji Europej-

skiej) definiuje proceder podrabiania jako nielegaln� reprodukcj�/imitacj� produktów.

Taka reprodukcja czy imitacja jest nielegalna kiedy dochodzi do złamania prawa własno�ci in-

telektualnej, na które składaj� si�: • zastrze�ony znak towarowy,

• niezarejestrowane prawa własno�ci szaty graficznej (np. elementu wizualizacji, charakte-

rystyczny sposób opakowania),

• patent,

• wzór u�ytkowy,

• prawa autorskie2.

Union des Fabricants (organizacja zrzeszaj�ca przemysłowców) formułuje podrabianie jako

„całkowite lub cz��ciowe powielanie lub wykorzystanie znaku towarowego, wzoru, patentu lub

praw autorskich bez zgody jego posiadacza, naruszaj�c tym samym uznane prawa własno�ci inte-

lektualnej”3.

Z powy�szych definicji wyłania si� ogólna charakterystyka okre�laj�ca towary podrabiane:

1 The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary, OECD, http://www.oecd.org/ data-oecd/13/12/38707619.pdf, [23.10.2010].2 Combating counterfeiting, ORGALIME, http://www.orgalime.org/publications/guides/counterfeiting_guide_en.pdf, [23.10.2010].3 Counterfeiting & organised crime – Report 2nd edition, Union des Fabricants, http://counterfeiting.unicri.it/docs/Union%20des%20Fabricants.Counterfeiting%20and%20Organised%20Crime%20Report.2nd%20edition2004.pdf, [23.10.2010].

285

• towary podrabiane s� celowo produkowane tak, by wygl�dały identycznie jak towary

oryginalne,

• posiadaj� podrobione znaki towarowe, przez co staj� si� trudne do odró�nienia od pro-

duktów, które na�laduj�,• podróbkami s� te towary, które same w sobie lub których opakowania produkowane s�

bez zgody wła�ciciela znaku towarowego.

3. Czynniki determinuj�ce poda� i popyt na rynku towarów podrabianych

Jak w ka�dej działalno�ci biznesowej, równie� strony zaanga�owane w proceder podrabiania,

robi� to w celu osi�gni�cia zysku. Tym samym, staj� przed takimi samymi wyzwaniami rynku, jak

inne podmioty reprezentowane przez uczciwych przedsi�biorców. W zwi�zku z tym, obawy zwi�-zane z kosztami produkcji, kanałami dystrybucji i zachowaniami konsumentów s� tak samo realne

dla firm wytwarzaj�cych podróbki, jak i dla produkuj�cych towary oryginalne.

Fałszerze mog� korzysta z du�ej przewagi konkurencyjnej nad posiadaczami praw autor-

skich, poniewa� nie ponosz� oni kosztów zwi�zanych z badaniami i rozwojem. Korzy�ci s� szcze-

gólnie wysokie w przypadku produktów o du�ej zawarto�ci IP (Intellectual Property4) i niskich

kosztach produkcji (np. leki).

Podmioty planuj�c produkcj� podrabianych towarów musz� dokona wyboru co do rodzaju

podrabianego towaru (np. czy bardziej opłacalna b�dzie produkcja podrabianych leków czy odzie-

�y) oraz rynku, na którym ma by rozpowszechniony towar. Decyzje co do wyboru towaru i rynku

zwi�zane s� z ni�ej wymienionymi aspektami, do których nale��: 1. Cechy rynku - zainteresowanie podrabianiem produktów zale�y w du�ej mierze od wielko�ci

rynku(ów), które potencjalnie mog� zosta wykorzystane. Istotny wpływ na to wywieraj�:• rentowno� jednostki - okre�lona jest przez cen� produktu w stosunku do poniesionych na-

kładów zwi�zanych z jej wyprodukowaniem. Im wy�szy potencjał rentowno�ci jednostki

podrabianej, tym wi�ksza jest zach�ta dla naruszaj�cych prawo, aby wej� danym produktem

na rynek. W przypadku naruszenia znaków towarowych i praw autorskich, najwy�sze zyski

jednostkowe na ogół dotycz� sprzeda�y produktów na rynku pierwotnym5, gdzie konsumenci

s� oszukiwani my�l�c, �e kupili oryginalne towary.

• wielko� rynku – im wi�kszy jest rynek mog�cy wchłon� du�� ilo� podrabianego towaru,

tym wi�ksza zach�ta dla fałszerzy, aby dokonywa procederu fałszowania.

• siła marki oryginalnej - im wi�ksza jest moc marki i powa�anie w�ród konsumentów, tym

wi�ksza zach�ta do naruszania jej znaku towarowego.

4 szerzej na temat ochrony Intellectual Property w: Sell Susan K., The global IP upward ratchet, anti-counterfeiting and piracy enforcement efforts: the state of play, http://www.twnside.org.sg/title2/intellectual_property/development.research/SusanSellfinalversion.pdf, [22.10.2010]. 5 Rynek towarów podrabianych mo�na podzieli� na dwa rynki: rynek pierwotny, gdzie jedyn� mo�liwo�ci� penetracji tego rynku przez fałszerzy jest oszukiwanie klientów tak, aby my�leli, i� nabywaj� towary oryginalne oraz rynek wtórny, gdzie pod pewnymi warunkami konsumenci skłonni s� naby� towar wiedz�c, �e nie jest oryginalny (np. du�o ni�sza cena od ory-ginału. [Za: The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary, OECD].

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011



286

2. Wzgl�dy techniczne i logistyczne - aby wykorzysta potencjał rynków, produkcji

i dystrybucji towarów podrabianych ich produkcja musi by opłacalna i technicznie wyko-

nalna. Zwraca si� tutaj uwag� na:

• inwestycje produkcyjne i wymagania technologiczne - podrabianie towarów, które wymagaj�zaawansowanych i kosztownych urz�dze� do produkcji powoduje ograniczenie liczby pod-

miotów, które anga�uj� si� w tego typu działalno� (np. samochody lub produkty o podobnej

zło�ono�ci s� trudnym celem dla fałszerzy, nawet je�li mog� wykorzysta do ich produkcji

taniej siły roboczej),

• logistyka - ma szczególne znaczenie w odniesieniu do towarów, które naruszaj� prawo zna-

ków towarowych i prawa autorskie. Zło�ona struktura zarz�dzania logistycznego zwi�zana z

wprowadzeniem i dostarczeniem na rynek nielegalnych towarów, powoduje ni�szy stopie�prawdopodobie�stwa naruszenia praw własno�ci intelektualnej produktów oryginalnych,

• marketing i sprzeda� towarów - im łatwiejsze jest stworzenie kanałów, poprzez które produk-

ty podrabiane mog� by dystrybuowane i sprzedawane, tym wi�ksza jest zach�ta do podra-

biania oryginałów. Wyzwania zwi�zane z dystrybucj� ró�ni� si� znacznie w zale�no�ci od

produktów. Sprzeda� podrobionych towarów bez zamiaru wprowadzania w bł�d konsumenta

(co do zapewnie� o ich oryginalno�ci) mo�e odbywa si� w prosty sposób i w du�ych ilo-

�ciach przez ulicznych sprzedawców czy za po�rednictwem Internetu,

• umiej�tno� ukrywania działalno�ci - ma szczególne znaczenie dla naruszania prawa znaków

towarowych i praw autorskich. Ze wzgl�du na nielegalny charakter podrabianych towarów,

ich produkcja, dystrybucja i sprzeda� charakteryzuje si� du�ym ryzykiem wykrycia, �cigania

i ukarania za tego typu działalno�. St�d, aby móc działa na rynku towarów podrabianych

konieczne jest ukrywanie działalno�ci, aby zmniejszy ryzyko,

• umiej�tno� oszukiwania – jak ju� wspomniano, w celu sprzeda�y produktów na rynku pier-

wotnym, fałszerze musz� wprowadza w bł�d konsumentów, �e produkty, które sprzedaj� s�oryginalne. W zwi�zku z tym dla fałszerzy uprawianie działalno�ci na rynku pierwotnym jest

du�o trudniejsze. Powodzenie oszustwa zale�y od trzech aspektów: 1) cechy produktu, 2)

opakowanie, 3) sposób, w jaki produkt jest sprzedawany. Je�li produkt lub opakowanie pro-

duktu w sposób widoczny ró�ni si� od oryginału, konsumenci zauwa�� ró�nic� i zorientuj�si�, �e s� oszukiwani.

3. Otoczenie instytucjonalne – mimo, �e produkcja towarów podrabianych praktycznie ma

miejsce we wszystkich gospodarkach na całym �wiecie, jednak gospodarki te ró�ni� si� mi�-dzy sob�. Ró�nice w du�ej mierze wytłumaczy mo�e zbadanie szeregu instytucjonalnych

czynników, w tym szeroki zakres ustale� prawnych, kulturowych, politycznych i społecz-

nych, które mog� utrudni albo ułatwi handel towarami podrabianymi. Wyró�nia si� tutaj:

• ramy regulacyjno-prawne – s� kluczowymi czynnikami instytucjonalnymi mog�cymi mieznacz�cy wpływ na zachowanie fałszerzy. System prawny zawiera szereg instrumentów uła-

twiaj�cych walk� z rynkiem towarów podrabianych, okre�la co jest prawnie chronione i jakie

kary gro�� za łamanie prawa własno�ci intelektualnej. Mocne ramy prawne mog� zniech�cido podrabiania, a zbyt liberalne zach�ci.

• egzekwowanie i ryzyko wykrycia - przepisy prawne mog� wpływa na poziom podrabiania,

ale tylko do zakresu jakiego zostały wprowadzone w �ycie. Je�eli �rodki przeznaczone do

egzekwowania prawa s� niewystarczaj�ce lub je�li prawa własno�ci intelektualnej nie s� w

287

inny sposób egzekwowane przez władz� publiczn�, warto� przepisów ustawowych i wyko-

nawczych dla posiadaczy praw jest zmniejszona,

• kary – odzwierciedlaj� skutki wykrycia procederu podrabiania towarów. Skutki egzekwowa-

nia kar mog� si� ró�ni w zale�no�ci od ustalonych ram prawnych. Istnieje istotna ró�nica

pomi�dzy niewielk� grzywn�, która skutecznie mo�e by wchłoni�ta w koszty prowadzenia

działalno�ci, a kar� pozbawienia wolno�ci6.

Wy�ej wymienione czynniki mog� ró�ni si� w zale�no�ci od typu naruszenia własno�ci

intelektualnej.

Tabela 1. Czynniki wpływaj�ce na poda� towarów podrabianych

CZYNNIK WARUNKI SPRZYJAJ�CE

PODRABIANIU KATEGORIA

CECHY RYNKU

�

potencjał rynku

rentowno� jednostki wysoka rentowno� jednostki

wielko� rynku du�y potencjał rynku

siła marki oryginalnej wysoki poziom rozpoznawalno�ci

i popularno�ci marki

PRODUKCJA, DYSTRYBU-

CJA, TECHNOLOGIA

wykorzystanie

rynku

inwestycje produkcyjne niskie koszty wyposa�enia

wymagania technologiczne nie zaawansowane, łatwe do uzyskania

logistyka prosta i tania logistyka

marketing i sprzeda� wyrobów łatwe do ustalenia kanały dystrybucji

umiej�tno� ukrywania działal-

no�ci

łatwo� ukrycia nielegalnej działalno�ci

umiej�tno� oszukiwania łatwo� wprowadzenia w bł�d konsumenta

CECHY INSTYTUCJONALE

ryzyko rynko-

we

ryzyko wykrycia małe ryzyko wykrycia

ramy regulacyjno-prawne nieskuteczne prawo

egzekwowanie słabe egzekwowanie

kary nieskuteczne sankcje

ródło: Opracowanie własne na podstawie The economic impact of counterfeiting and piracy: full

report 2008: s. 47.

Popyt na towary podrabiane ró�ni si� od rodzaju rynku. Na rynku pierwotnym (konsumenci

nie wiedz�, i� nabywaj� podrobiony towar) czynniki determinuj�ce popyt s� takie same, jak

w przypadku nabywania towarów oryginalnych. Na rynku wtórnym, gdzie konsumenci �wiadomie

nabywaj� podrabiane towary, popyt determinowany jest przez ró�nego rodzaju czynniki. Podro-

biony towar mo�e na przykład tak samo satysfakcjonowa konsumenta, ale przy ni�szych kosztach

nabycia go.

Czynniki, które nap�dzaj� popyt na towary podrabiane mo�na podzieli na trzy główne kate-

gorie w oparciu o:

6 Wall D.S., Large J., Locating the public interest in policing counterfeit luxury fashion goods, The British Journal of Criminology August 2010. �




288

1. Cechy produktu – zakres w jakim konsumenci oczekuj� danego rodzaju podrobionego towa-

ru zale�y od takich cech, jak cena, jako� i rodzaj produktu i zdolno� do ukrycia podrobio-

nego charakteru produktu.

• cena – jednym z kluczowych czynników wpływaj�cych na decyzj� dotycz�c� zakupu podro-

bionego towaru jest relacja ceny podrobionego towaru do jego oryginalnego odpowiednika.

Im ta ró�nica jest wi�ksza, wzrasta popyt na towary podrabiane,

• jako� i rodzaj produktu - dla konsumentów �wiadomie kupuj�cych towary podrabiane, za-

zwyczaj wiadome jest, �e s� one gorszej jako�ci ni� ich rzeczywiste odpowiedniki. Dlatego

poziom satysfakcji, jak� konsument oczekuje od podrobionego towaru jest zazwyczaj ni�szy

od tego, jaki ma w stosunku do dobra oryginalnego7,

• zdolno� do ukrycia podrobionego charakteru produktu – konieczno� ukrywania prawdzi-

wego charakteru podrobionego towaru mo�e mie zwi�zek z pró�no�ci� (tzn. osoba nie chce

by okre�lana jako u�ytkownik podrobionych towarów), ale równie� mo�e wynika z przy-

czyn prawnych (nie chce podlega karze za posiadanie podrobionego towaru)8.

2. Cechy indywidualnego konsumenta, do których zaliczaj� si�:• troska o zdrowie i bezpiecze�stwo – dla ka�dego kwestie zwi�zane ze zdrowiem

i bezpiecze�stwem s� bardzo wa�ne. Tłumaczy to zjawisko, dlaczego na niektórych rynkach

wtórnych wyst�puje niewielka ilo� porabianych leków, a innych produktów jest du�o wi�-cej,

• dochód osobisty – okre�la sił� nabywcz� konsumentów i limity, które pozwalaj� na zakup

dóbr. W niektórych przypadkach poziom dochodu osobistego mo�e okaza si� istotnym

czynnikiem wpływaj�cym na decyzj� o zakupie podrobionego towaru,

• warto�ci osobiste – indywidualne pogl�dy na temat przest�pczo�ci i kradzie�y mog� miewpływ na poziom nabywanych towarów podrobionych. Wiedza, �e produkcja i dystrybucja

okre�lonych towarów podrabianych zdominowana jest przez sieci przest�pcze (proceder pod-

rabiania towarów uwa�a si� za jeden z trzech �ródeł finansowania �wiatowego terroryzmu9)

mo�e zniech�ci do zakupu nielegalnego towaru.

3. Cechy otoczenia instytucjonalnego - otoczenie instytucjonalne, w którym działaj� podmioty

fałszuj�ce towary ze wzgl�du na bezpo�redni wpływ na popyt i konsumpcje nielegalnych

produktów (np. przez systemy prawne), jest wa�ne dla zrozumienia, które rynki wtórne pod-

rabianych produktów mog� by najsilniejsze. Zalicza si� tutaj:

• ryzyko wykrycia, oskar�enia i ukarania – ryzyko wykrycia, oskar�enia i ukarania w stosunku

do �wiadomej konsumpcji podrobionych towarów jest niskie w wi�kszo�ci kategorii produk-

tów. Chocia� aspekty te nosz� w sobie potencjał do ograniczania popytu, w wi�kszo�ci przy-

padkach s� mało istotne. Wyj�tkiem tutaj s� rosn�ca liczba spraw s�dowych z powodu łama-

nia praw autorskich (muzyka, film, oprogramowania),

7 Albers-Miller, N. D., Consumer Misbehavior: Why People Buy Illicit Goods, Journal of Consumer Marketing 16 (3) 1999.8 Eisend M., Schuchert-Guller P., Explaining Counterfeit Purchases: A Review and Preview, Academy of Marketing Sci-ence Review volume 2006 no. 12.9 Zachary A. Pollinger, Counterfeit Goods and Their Potential Financing of International Terrorism, http://michiganjb.org/issues/1/article4.pdf, [23.10.2010].

289

• dost�pno� i łatwo� nabycia – ze wzgl�du na nielegalny charakter dóbr podrabianych, nie s�one swobodnie dost�pne. Zakres, w jakim mo�na je naby zale�y od sposobów,

w jakich s� dystrybuowane i sprzedawane, co ró�ni si� w zale�no�ci od produktu. Je�eli pro-

dukt nie jest szeroko dost�pny na wielu rynkach zbytu, mo�e to doprowadzi do ograniczenia

konsumpcji na tego typu dobro. Nawet, je�eli konsumenci wyra�aj� ch� nabycie tego dobra,

ich zdolno� do jego pozyskania jest ograniczona. Ograniczenia takie maj� zwi�zek ze stra-

tegi� praw wła�ciciela oryginału, jak i ze wzgl�du na przepisy dotycz�ce importu. Mo�liwo�dystrybucji i zakupu wzrasta na tych rynkach, które nie s� dostatecznie regulowane i gdzie

dost�p do Internetu umo�liwia nabycie podrobionych towarów,

• czynniki socjoekonomiczne – poziom rozwoju gospodarczego, edukacji, ogólne wzorce kon-

sumpcji mog� pomóc w wyja�nianiu mi�dzykulturowych ró�nic dotycz�cych konsumpcji

towarów podrobionych. Na przykład ogólne wzorce konsumpcji podrabianych towarów, któ-

re s� specyficzne dla poszczególnych krajów mog� by zwi�zane z poziomem dochodów

tych krajów10

.

Tabela 2. Czynniki wpływaj�ce na poda� towarów podrabianych

CZYNNIK WARUNKI SPRZYJAJ�CE

PODRABIANIU KATEGORIA

CECHY RYNKU

�

produkt

cena niska cena, du�a ró�nica w stosunku do orygina-

łu

jako� i rodzaj produktu wysoka jako�, mała ró�nica w stosunku do ory-

ginału

zdolno� do ukrycia statusu łatwo� ukrycia statusu podrobionego towaru

CECHY KONSUMENTA

konsument

kwestie zdrowotne brak wpływu lub niski wpływ na zdrowie

kwestie bezpiecze�stwa brak wpływu lub niski wpływ na kwestie bezpie-

cze�stwa

dochód osobisty troska o poziom bud�etu osobistego

warto�ci osobiste mały wzgl�d na spraw� własno�ci intelektualnej

CECHY INSTYTUCJONALNE

instytucje

ryzyko wykrycia małe ryzyko wykrycia

ryzyko oskar�enia małe ryzyko oskar�enia

kary łagodne kary

dost�pno� i łatwo� nabycia wysoki poziom dost�pno�ci towarów

czynniki socjoekonomiczne brak troski o prawa własno�ci intelektualnej, itp.

ródło: Opracowanie własne na podstawie The economic impact of counterfeiting and piracy: full

report 2008: s. 54.

Odpowiednie okre�lenie wy�ej wymienionych czynników wpływaj�cych na poda� i popyt

dóbr podrabianych mo�e ułatwi stworzenie skutecznych praktyk walki z tym procederem, nie

tylko w granicach jednego pa�stwa, ale równie� na obszarze kilku pa�stw (np. Unia Europejska).

10 Wall D.S., Large J., op. cit. �




290

4. Konsument a towary podrabiane

W przeprowadzonym na potrzeby niniejszego artykułu badaniu11

56% badanych stwierdziło,

i� potrafi odró�ni produkt oryginalny od podróbki, 36% nie wie, czy jest w stanie wskaza ró�ni-

ce, a 8 procent przyznało, �e nie jest w stanie odró�ni oryginału od podróbki. Oznacza to, �e bymo�e nawet 44% konsumentów (ci, którzy nie potrafi� i nie wiedz� czy potrafi�) nie jest w stanie

rozró�ni produktu oryginalnego od podrobionego. S� oni potencjalnymi ofiarami podmiotów,

które wprowadzaj� na rynek towary podrabiane.

Tabela 3. Umiej�tno�� odró�nienia oryginału od podróbki ODPOWIEDZI w %

Tak 56

Nie 8

nie wiem 36

ogółem badani 100

ródło: Badania własne.

65% ogółu badanych stwierdziło, i� nigdy nie zdarzyło im si� kupi rzeczy podrobionej my-

�l�c, �e nabyli oryginalny produkt. 35% przyznało, �e przynajmniej raz dokonali takiego zakupu

staj�c si� tym samym ofiarami oszustwa. Nale�y jednak zaznaczy, �e w�ród osób, które zadekla-

rowały, i� nigdy nie zdarzyło im si� kupi rzeczy podrobionej, my�l�c i� jest ona oryginalna, mog�by równie� takie, które dokonały takiego zakupu i po prostu o tym nie wiedz�, �e był to towar

nieoryginalny.

Tabela 4. Zakup towaru podrobionego ze �wiadomo�ci� nabycia oryginału ODPOWIEDZI w %

Tak 35

Nie 65

ogółem badani 100


11 Badanie bezpo�rednie zostało przeprowadzone w okresie wrzesie�-listopad 2010 r. w Aglomeracji �l�skiej na liczbie 104 osób powy�ej 18 roku �ycia, które zadeklarowały, �e nabywaj� towary podrabiane (ubrania, dodatki, bi�uteria i ko-smetyki). W badaniu udział wzi�ło 60 kobiet i 44 m��czyzn. W�ród badanych było 58% osób z wykształceniem wy�szym, 36% z wykształceniem �rednim, 4% z zawodowym i 2% z podstawowym. W badaniu wzi�ły osoby osi�gaj�ce ró�ne poziomy dochodów. Badanych podzielono na trzy główne grupy: osoby osi�gaj�ce dochody do 3 000 zł netto/osob� (55%), powy�ej 3 000 zł netto/osob� do 5 000 zł netto/osob� (25%) i powy�ej 5 000 zł netto/osob� (20%).

291

Konsumenci najcz��ciej nabywaj� podrabiane towary na bazarach (58%), w Internecie (49%)

i w hipermarketach (13%). 3% badanych stwierdziło, �e zdarzyło im si� naby nieoryginalny to-

war w renomowanym sklepie firmowym. Wysoki wynik dla bazarów nie jest zaskoczeniem, po-

niewa� s� one tradycyjnym miejscem, gdzie nieuczciwi sprzedawcy proponuj� swoje towary.

Z kolei Internet to miejsce, w którym bardzo ograniczony sposób mo�na kontrolowa handel pod-

rabianymi towarami, poniewa� mo�e on odbywa si� z dowolnego zak�tka �wiata, w sposób ano-

nimowy, co zdecydowanie zmniejsza mo�liwo� wykrycia tego procederu. W wynikach badania

zaskakuje stosunkowo wysoki odsetek wskaza� na hipermarkety (13%). Du�e sieci handlowe nie

powinny sobie pozwala na łamanie prawa wprowadzaj�c do obrotu towary podrabiane.

Rysunek 1. Miejsce nabywania towarów podrabianych ródło: Badania własne.

Z grup towarów wskazanych osobom badanym, najcz��ciej nabywanymi towarami podrabia-

nymi s� ubrania (64%), kosmetyki (53%), dodatki – torby, apaszki, buty (33%) oraz zegarki i bi�u-

teria (18%). Powy�sze grupy towarów nale�� równie� do tych, które s� najcz��ciej konfiskowane

handlarzom podczas przeprowadzanych akcji policyjnych.

Rysunek 2. Rodzaje nabywanych towarów podrabianych ródło: Badania własne.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

bazar

Internet

hipermarket

renomowany salon

inne miejsce

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

ubrania

kosmetyki

dodatki

zegarki i bi�uteria




292

Jako główne motywy nabywania towarów nieoryginalnych wskazano to, �e s� du�o ta�sze od

oryginałów, a nie wida ró�nicy mi�dzy nimi (53%) oraz niemo�no� pozwolenia sobie na zakup

oryginału (45%). Zaledwie 2% badanych przyznało, i� nabywa towary poobrabiane chc�c zaimpo-

nowa innym „markowymi rzeczami”, a nie chce wydawa zbyt du�o pieni�dzy na towary orygi-

nalne. Najwi�kszy udział respondentów twierdz�cych, �e nie sta ich na zakup towarów oryginal-

nych odnotowano w grupie osób osi�gaj�cych najni�sze dochody (74%). Najwy�szy odsetek osób,

które nie widz� ró�nic pomi�dzy produktami oryginalnymi a tymi podrabianymi i dlatego je na-

bywaj�, zanotowano w grupie osób osi�gaj�cych wy�sze dochody (56%).

Tabela 5. Motywy nabywania towarów podrabianych ODPOWIEDZI w %

s� ta�sze, a nie wida ró�nicy 53

nie sta mnie na produkty oryginalne 45

ch� zaimponowania innym "markowymi rzeczami", nie wydaj�c

na to du�o pieni�dzy 2

ogółem badani 100


Zdaniem nabywców towarów nieoryginalnych sprzeda� towarów podrabianych jest nieetycz-

na, ale nie powinna by karana (44%). 14% twierdzi równie�, �e jest to proceder nieetyczny, z t�ró�nic�, i� nale�y kara sprzedawców tego typu towarów. Zaledwie 2% stwierdziło, �e nie widzi

nic złego w sprzedawaniu i kupowaniu towarów podrabianych. Warto zaznaczy, �e a� 40% bada-

nych nie potrafiło ustosunkowa si� do tego, czy zjawisko fałszowania towarów jest etyczne czy

nieetyczne. Zaskakuje równie�, �e w�ród osób nabywaj�cych towary podrabiane, zaledwie 2%

uwa�a to zjawisko za etyczne. Czyli nabywcy tego typu dóbr raczej zdaj� sobie spraw�, i� nie po-

st�puj� uczciwie.

Tabela 6. Postawy konsumentów wobec towarów podrabianych ODPOWIEDZI w %

proceder nieetyczny, ale nie powinien by karany 44

proceder nieetyczny i powinien by karany (karany powinien by

sprzedaj�cy) 14

proceder etyczny 2

trudno powiedzie 40

ogółem badani 100


W�ród czynników, które mogłyby skłoni nabywców towarów podrabianych do porzucenia

ich na rzecz tych oryginalnych wskazano ceny towarów oryginalnych ni�sze od tych obecnie obo-

wi�zuj�cych (78%), wiedza, �e kupowane towary podrabiane mog� by szkodliwe dla zdrowia

(56%), wiedza, �e jako� towarów podrabianych jest du�o gorsza od jako�ci towarów oryginal-

nych (50%), wiedza, i� pieni�dze wydane na podróbki posłu�� finansowaniu grup przest�pczych

293

(13%) oraz wiedza, �e sprzeda� podróbek szkodzi interesom producentów towarów oryginalnych

np. ni�szy poziom dochodów ze sprzeda�y, mniejsze zatrudnienie, ni�sze pensje dla pracowników

(9%). Argument cenowy jest wyra�nie artykułowany przez osoby o niskich dochodach (52%)12

.

Wiedza na temat ni�szej jako�ci towarów podrabianych, ich negatywny wpływ na zdrowie, nega-

tywny wpływ na sytuacj� legalnych producentów i ich pracowników i finansowanie grup prze-

st�pczych z pieni�dzy wydanych na podróbki maj� wi�ksze znaczenie dla osób osi�gaj�cych wy�-sze dochody.

Rysunek 3. Czynniki mog�ce skłoni� do wyboru towarów oryginalnych zamiast podrabianych ródło: Badania własne.

Wyniki badania wykazały, �e problem podrabiania towarów w Polsce ma istotne znaczenie.

Łatwo� nabycia tego typu dóbr �wiadczy o ich szerokiej dost�pno�ci, ale równie� o braku dosta-

tecznej �wiadomo�ci społecznej na temat produktów podrabianych. Cała sytuacja �wiadczy o tym,

�e w Polsce konieczne jest odpowiednie egzekwowanie obowi�zuj�cego prawa, jak i edukacja

społeczna maj�ca na celu zwi�kszenie �wiadomo�ci społecznej dotycz�cej problemów podrabiania

produktów markowych.

�� por. Rutter J., Bryce J., The Consumption of Counterfeit Goods: ‘Here be Pirates?’, http://digiplay.info/files/CoC.pdf, [22.10.2010]. �

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

ni�sze ceny towarów oryginalnych

kupowane towary podrabiane mog� byszkodliwe dla zdrowia

�wiadomo� lepszej jako�ci towarów

oryginalnych

swiadomo� finansowania grup

przest�pczych

�wiadomo� szkody wyrz�dzanej

producentom towarów oryginalnych




294

5. Podsumowanie

Czynniki determinuj�ce poda� i popyt towarów podrabianych mog� ró�ni si� w zale�no�ci

od rynku i typu naruszania własno�ci intelektualnej. Jednak przy obecnie trwaj�cym procesie glo-

balizacji w wielu przypadkach s� one do siebie podobne, a nawet takie same. Przedstawiona lista

czynników wpływaj�cych na poziom poda�y i popytu na rynku towarów podrabianych mo�e zo-

sta uzupełniona dodatkowymi badaniami empirycznymi przeprowadzonymi na konkretnych ryn-

kach. Dzi�ki temu producenci, wła�ciciele praw własno�ci intelektualnej, rz�dy b�d� mogli otrzy-

ma pełny obraz rynku towarów podrabianych w ich regionie.

W artykule wyró�niono dwa rynki, na których nabywa si� towary podrobione: rynek pierwot-

ny, gdzie klientom wydaje si�, i� nabywaj� towary oryginalne oraz rynek wtórny, gdzie konsu-

menci nabywaj� towary wiedz�c, �e nie s� one oryginalne. Na rynku pierwotnym nale�y przede

wszystkim skupi si� na edukacji dotycz�cej umiej�tno�ci rozró�niania towarów podrabianych od

oryginalnych. Na wtórnym rynku wiedza o czynnikach determinuj�cych popyt powinna posłu�ystworzeniu kampanii u�wiadamiaj�cych konsumentom konsekwencje nabywania towarów podra-

bianych (zagro�enia dla zdrowia, finansowanie grup przest�pczych, itp.).

Wyniki przeprowadzonego badania wykazały, i� zjawisko podrabiania towarów i ich naby-

wania jest zjawiskiem realnym. Du�y odsetek ludzi kupuj�cych tego typu dobra, niezale�nie od

wysoko�ci osi�ganych dochodów, �wiadczy z jednej strony o ich szerokiej dost�pno�ci, a z drugiej

strony o braku dostatecznej �wiadomo�ci społecznej na temat aspektów ekonomicznych i praw-

nych zwi�zanych z procederem fałszowania produktów. Oznacza to, �e nale�y zarówno surowo

egzekwowa obowi�zuj�ce prawo chroni�ce własno� intelektualn�, jak i przeprowadza na sze-

rok� skal� edukacj� społeczn� maj�c� na celu zwi�kszenie społecznej �wiadomo�ci dotycz�cej

problemu podrabiania produktów markowych. Liczne podmioty maj� swój interes w zwalczaniu

procederu fałszowania (np. wła�cicielom marek zale�y na ochronie presti�u marki i zyskach, rz�dy

ubolewaj�, �e organizacje czy osoby sprzedaj�ce podrabiane towary nie odprowadzaj� podatków,

do odprowadzania których zobowi�zani s� producenci markowych towarów), ale tylko współpra-

cuj�c razem b�d� w stanie osi�gn� wymierne efekty13

.

13 szerzej: Pilch J. T., The Anti-Counterfeiting Trade Agreement, http://www.librarycopyrightalliance.org/bm~doc/issuebriefactafinalrev102609.pdf, [23.10.2010]. �

295

Bibliografia[1] Albers-Miller, N. D., Consumer Misbehavior: Why People Buy Illicit Goods, Journal of Con-

sumer Marketing 16 (3) 1999.

[2] Eisend M., Schuchert-Guller P., Explaining Counterfeit Purchases: A Review and Preview, Academy of Marketing Science Review volume 2006 no. 12.

[3] Pilch J.T., The Anti-Counterfeiting Trade Agreement, http://www.librarycopyright alli-

ance.org/bm~doc/issuebriefactafinalrev102609.pdf, [23.10.2010].

[4] Rutter J., Bryce J., The Consumption of Counterfeit Goods: ‘Here be Pirates?’, http://digiplay.info/files/CoC.pdf, [22.10.2010].

[5] Sell Susan K., The global IP upward ratchet, anti-counterfeiting and piracy enforcement ef-forts: the state of play, http://www.twnside.org.sg/title2/intellectual_ proper-

ty/development.research/SusanSellfinalversion.pdf, [22.10.2010].

[6] Wall D.S., Large J., Locating the public interest in policing counterfeit luxury fashion goods, The British Journal of Criminology August 2010.

[7] Zachary A. Pollinger, Counterfeit Goods and Their Potential Financing of International Ter-rorism, http://michiganjb.org/issues/1/article4.pdf, [23.10.2010].

[8] Combating counterfeiting, ORGALIME, http://www.orgalime.org/publications/guides/cou

nterfeiting_guide_en.pdf, [23.10.2010].

[9] Counterfeiting & organised crime – Report 2nd edition, Union des Fabricants,

http://counterfeiting.unicri.it/docs/Union%20des%20Fabricants.Counterfeiting%20and%20O

rganised%20Crime%20Report.2nd%20edition2004.pdf, [23.10.2010].

[10] Raport: Podróbki i produkty podobne - �wiadomo�� społeczna, ProMarka Polskie Stowarzy-

szenie Wytwórców Produktów Markowych, Warszawa 2007.

[11] The economic impact of counterfeiting and piracy: full report 2008, OECD,

http://www.iccwbo.org/uploadedFiles/BASCAP/Pages/OECD-FullReport.pdf, [23.10.2010].

[12] The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary, OECD,

http://www.oecd.org/dataoecd/13/12/38707619.pdf, [23.10.2010].




296

FACTORS DETERMINING SUPPLY AND DEMAND OF COUNTERFEIT GOODS POLISH CONSUMER AND COUNTERFEIT GOODS

Summary

The main purpose of this article is to clarify what counterfeit goods are and to present the main determinants of counterfeit products supply and demand in the market. The article presents the results of the survey on fake goods buyers motiva-tion to purchase counterfeit products.

Keywords: counterfeit goods, counterfeiting, determinants of supply and demand, consumer

and counterfeit goods

Klaudia Pla�yk

Katedra Bada� Konsumpcji

Wydział Zarz�dzania

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

ul. 1 Maja 50, 40-287 Katowice

e-mail: [email protected]

Determinanty podaży i popytu towarów podrabianych ... · Taka reprodukcja czy imitacja jest...

Documents

Transcript of Determinanty podaży i popytu towarów podrabianych ... · Taka reprodukcja czy imitacja jest...