Demokratia gra w_karty_przewodnik-dla-nauczyciela

GRA W KARTY

o demokracji

PRZEWODNIK

Poznań 2016

Autorzy: zespół dēmokratía

Ilustracje: www.pixabay.com, www.wikipedia.org, uczniowie z Gimnazjum Dwujęzycznego

im. Dąbrówki w Poznaniu

Licencja: CC-BY-NC-SA (Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych

warunkach, więcej: https://creativecommons.org/licenses)

Spis treści:

REGUŁY GRY – str. 2; DODATKOWE ĆWICZENIA – str. 3; OPIS KART– str. 4-32

REGUŁY GRY

dēmokratía GRA W KARTY o demokracji 2

Dēmokratía to edukacyjna gra karciana dla młodzieży (i nie tylko) poświęcona szeroko

rozumianej demokracji. Świetnie sprawdzi się w szkole (np. na lekcji historii, wiedzy

o społeczeństwie, lekcji wychowawczej), w ramach edukacji nieformalnej na zajęciach

dodatkowych czy w domu.

Treści gry są zgodne z podstawą programową do gimnazjum, odwołują się do

uniwersalnych wartości oraz symboli i nie zawierają bezpośrednich odwołań do sytuacji

politycznej w Polsce.

Celem gry jest zainteresowanie wiedzą obywatelską, pobudzenie do refleksji, zachęcenie

do samodzielnych poszukiwań informacji, a także do twórczego działania (młodzi ludzie

mogą np. wymyślać nowe reguły gry, przygotować swoje ilustracje do kart).

3-6 graczy 13-113 lat 25 minut

CEL GRY

Talia składa się z 35 kart podzielonych na 7 kategorii (po 5 kart w każdej). Celem

gry jest zgromadzenie większej liczby kompletnych kategorii niż pozostali gracze.

PRZYGOTOWANIE DO GRY

Potasować karty i rozdać po sześć.

Pozostałe karty ułożyć na środku w stosie obrazkiem do dołu.

PRZEBIEG GRY

Najmłodszy z graczy zaczyna. Wybiera dowolną osobę i prosi ją o jedną

z kart z wybranej przez siebie kategorii.

Jeśli wywołana osoba tę kartę posiada, musi ją przekazać

rozgrywającemu, który dokłada ją do swojej talii i gra dalej: wybiera

innego gracza (lub zwraca się do tego samego) i pyta o następną

potrzebną mu kartę.

Rozgrywający traci kolejkę, gdy wywołany gracz nie ma żądanej karty.

Zamiast niej bierze wierzchnią kartę ze stosu, a grę kontynuuje

następna osoba.

Gdy któryś z graczy uzbiera pięć kart z tej samej kategorii, wykłada je.

Gra kończy się, gdy wszystkie karty zostaną wyłożone. Wygrywa osoba,

która uzbierała najwięcej kompletnych kategorii.

WARIANT

Po wyłożeniu szóstej kategorii kart gra się kończy. Osoba, która ma w ręce

najwięcej kart z siódmej, ostatniej kategorii, odejmuje sobie karnie punkt z puli

punktów zdobytych za zebrane kategorie, jeśli takie posiada (w sytuacji gdy np.

dwie osoby mają po dwie karty lub pięć osób ma po jednej karcie z siódmej

kategorii – każda z nich traci punkt).

DODATKOWE ĆWICZENIA


JEDNA KARTA

Karty (wszystkie lub część) są ułożone obrazkiem do góry.

Każda z osób wybiera jedną kartę, która jest dla niej: ważna,

inspirująca, kontrowersyjna, niejasna, nieważna itd. (kategoria do

ustalenia przez prowadzącego).

Uczestnicy ćwiczenia uzasadniają swój wybór.

Można także zaproponować wylosowanie po jednej karcie

i opowiedzenie o swoich skojarzeniach lub narysowanie ilustracji hasła.

DYSKUSJA

Jedna z osób losuje kartę, która będzie przedmiotem dyskusji.

Cała grupa zastanawia się np. nad powiązaniem hasła z karty z życiem

codziennym (temat do wyboru).

Pomysły można zapisać w formie mapy myśli.

W przypadku licznej grupy można podzielić ją na podgrupy, których

członkowie dyskutują i zapisują swoje pomysły. Na końcu

przedstawiciele grup przedstawiają rezultaty pracy na forum ogólnym

i powstaje grupowa mapa myśli.

KIM JESTEŚ?

Jedna z osób ciągnie kartę, nie pokazując jej innym. Hasło z karty staje

się jej nową tożsamością.

Pozostali gracze próbują odgadnąć tę tożsamość, zadając pytania, na

które posiadacz karty może odpowiadać tylko: tak/nie (np. Czy jesteś

instytucją? Czy jesteś osobą? Czy jesteś zagrożeniem?).

Można ustalić limit 10 pytań. Jeśli tożsamość nie zostanie odgadnięta,

punkt dostaje odpowiadający na pytania. Można także grać w dwóch

zespołach, parach itd.

ZGADNIJ!

Gracze (lub grupy) dostają po pięć kart.

Każdy z nich ma po kolei półtorej minuty na opisanie swoich kart (bez

podawania hasła z kart), tak aby pozostałe osoby odgadły hasła.

Zaczyna od pierwszej karty. Gdy zostanie odgadnięta, prezentuje

kolejną itd. aż do upłynięcia czasu.

Otrzymuje tyle punktów, ile kart zostało odgadniętych w wyznaczonym

czasie.

Obowiązuje zasada, że nie można w opisie podawać nazwisk i nazw

własnych.


Władza

USTAWODAWCZA

Władza USTAWODAWCZA


Parlament W państwach demokratycznych parlament jest

najwyższym organem ustawodawczym

i przedstawicielskim.

W większości krajów europejskich jest dwuizbowy

(zasada bikamiralizmu) i składa się z izby pierwszej

(niższej) i izby drugiej (wyższej), z których większe

kompetencje ma z reguły izba niższa. Wyjątek

stanowią Włochy. W tym państwie obydwie izby

posiadają takie same uprawnienia.

W naszym kraju parlament był przeważnie dwuizbowy,

z wyjątkiem lat 1919-1922 i 1944-1989.

Współcześnie Konstytucja RP nie posługuje się

pojęciem parlamentu i w art. 95 stanowi, że władzę

ustawodawczą sprawują Sejm i Senat.

Sejm

Sejm RP składa się z 460 posłów wybieranych

w pięcioprzymiotnikowych wyborach: powszechnych,

równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych.

Pierwsze jego posiedzenie zwołuje prezydent,

następne marszałek. Obrady z reguły są jawne.

Do organów sejmu zalicza się: marszałka sejmu,

Prezydium Sejmu (złożone z marszałka i jego

zastępców), Konwent Seniorów i komisje sejmowe

(stałe, nadzwyczajne i śledcze). W skład Konwentu

wchodzą członkowie Prezydium oraz przewodniczący

klubów parlamentarnych i kół poselskich.

Kluby parlamentarne grupują posłów należących do

poszczególnych partii mających swoją reprezentację

w sejmie.

Sejm spełnia funkcję ustrojodawczą (m.in. może

zmieniać konstytucję), ustawodawczą i kreacyjną

(powołuje organy państwowe). Te kompetencje dzieli

z senatem. Samodzielnie pełni funkcje kontrolne.



Senat Senat RP składa się ze 100 senatorów.

Ubiegać się o mandat senatora może każdy obywatel

polski, który ukończył 30 lat i ma prawo wyborcze.

Organizacja wewnętrzna senatu jest taka sama jak

sejmu, z tą różnicą, że senatorowie nie mogą

powoływać komisji śledczych.

W okresie I Rzeczpospolitej w skład senatu wchodzili

biskupi katoliccy oraz pochodzący z nominacji

królewskiej wyżsi urzędnicy państwowi należący do

najznamienitszych rodów magnackich. W okresie

międzywojennym senatorowie byli wybieralni.

Po II wojnie światowej izba wyższa została zniesiona.

Do jej reaktywacji doszło w 1989 r. w wyniku umów

„okrągłego stołu”, a pierwsze wybory do senatu były

olbrzymim sukcesem „Solidarności”, która zdobyła 99

mandatów.

Senat spełnia ważną rolę w procesie legislacyjnym.

Poseł Kandydować do tej zaszczytnej funkcji może obywatel

polski, który ukończył 21 lat i nie utracił prawa

wyborczego.

Kadencja posła trwa 4 lata i rozpoczyna się w dniu

pierwszego posiedzenia nowego składu poselskiego.

Posłowie mają kierować się interesami ogółu

obywateli oraz powinni być niezależni.

Posiadają pewne przywileje. Immunitet parlamentarny

chroni ich przed aresztowaniem bez zgody sejmu

i odpowiedzialnością sądową.

Mandat narzuca im też pewne ograniczenia – nie

wolno im sprawować innych funkcji publicznych

i zajmować niektórych stanowisk, np. sędziego czy

prokuratora.



Ustawa

Sejm i senat spełniają funkcję ustawodawczą.

Procedura uchwalania ustaw jest procesem złożonym

z wielu etapów.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje co najmniej

15 posłom, komisjom sejmowym, senatowi jako

całości, prezydentowi, Radzie Ministrów i grupie co

najmniej 100 tys. obywateli.

Droga legislacyjna rozpoczyna się od złożenia

projektu ustawy na ręce marszałka sejmu, który może

ją odrzucić z powodów proceduralnych lub skierować

pod obrady sejmu.

Po trzech czytaniach i naniesieniu poprawek projekt

trafia do senatu, który może go odrzucić, przyjąć

w całości lub nanieść swoje poprawki.

Następnie ustawa wraca do sejmu i tam może być

przyjęta w wersji bez poprawek senackich bądź z nimi.

Odrzucenie poprawek posłowie uchwalają

bezwzględną większością głosów. W ten sam sposób

mogą nie przyjąć wniosku senatu o odrzucenie

projektu ustawy.

Po zakończeniu postępowania ostateczną wersję

ustawy otrzymuje prezydent, który może ją podpisać

lub zawetować, czyli skierować do ponownego

rozpatrzenia przez sejm. Potrzebuje on wówczas 3/5 głosów przynajmniej połowy ustawowej liczby

posłów, by ponownie ją uchwalić.

SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! 1. Jaka zmiana w zakresie władzy ustawodawczej miała miejsce w 1989 roku?

2. Czy każdy może ubiegać się o mandat posła?

3. Jako obywatel RP możesz mieć wpływ na stanowione w państwie prawo?


Władza

WYKONAWCZA

Władza WYKONAWCZA


Prezydent W systemie trójpodziału władzy, zgodnie z art. 10

Konstytucji RP, władzę wykonawczą sprawuje

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów.

Stanowisko prezydenta istniało w okresie

międzywojennym i zostało zniesione na mocy

konstytucji z 1952 r. Powróciło w wyniku decyzji

„okrągłego stołu” na drodze nowelizacji konstytucji

z 7 kwietnia 1989 r.

Prezydent nie kieruje państwem, lecz ma pewne

szczegółowe kompetencje w zakresie stosunków

zagranicznych, wewnętrznego i zewnętrznego

bezpieczeństwa państwa oraz obronności. Do

tradycyjnych uprawnień głowy państwa należy

nadawanie obywatelstwa polskiego, orderów

i odznaczeń, tytułów naukowych profesora

i korzystanie z prawa łaski.

Prezydent wybierany jest na pięcioletnią kadencję.

Może nim zostać obywatel polski, który ukończył 35

lat, korzysta z pełni praw wyborczych oraz uzyskał

poparcie co najmniej 100 tys. obywateli.

Prezydent za swoją działalność nie ponosi

odpowiedzialności politycznej, jednak za naruszenie

konstytucji lub ustawy ponosi odpowiedzialność przed

Trybunałem Stanu.

Rząd Rząd, od początków XIX w. nazywany Radą Ministrów,

jest odpowiedzialny za bieżącą politykę państwa.

Jest organem kolegialnym. Tworzą go: prezes Rady

Ministrów (premier), wiceprezesi (wicepremierzy),

ministrowie oraz przewodniczący komitetów. Prawem

do powoływania rządu dysponuje prezydent i sejm.

Utworzona przez premiera Rada Ministrów musi

uzyskać w ciągu 14 dni wotum zaufania sejmu.

Również sejm może ją odwołać poprzez

konstruktywne wotum nieufności.

Władza WYKONAWCZA


Do zadań Rady Ministrów należy wykonywanie ustaw,

uchwalanie budżetu, kierowanie administracją

państwową, zapewnianie bezpieczeństwa państwa,

ochrona interesów skarbu państwa i wydawanie

rozporządzeń.

Premier Premiera rządu, czyli prezesa Rady Ministrów,

desygnuje prezydent. Premier musi wygłosić w sejmie

exposé, w którym przedstawia program działania

rządu.

Prezes Rady Ministrów przejmuje obowiązki z chwilą

złożenia przysięgi wobec Prezydenta RP. Jej brzmienie

określa art. 151 Konstytucji RP:

Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów […] uroczyście

przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom

Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej,

a dobro Ojczyzny i pomyślność obywateli będą zawsze dla

mnie najwyższym nakazem.

Premier reprezentuje Radę Ministrów i kieruje jej

pracami, decyduje o jej składzie oraz wydaje

rozporządzenia, a także sprawuje nadzór nad

samorządem terytorialnym.

Minister Minister jako członek Rady Ministrów jest naczelnym

organem administracji rządowej.

Stoi na czele ministerstwa, np. edukacji czy spraw

zagranicznych, i jest wybierany przeważnie według

klucza politycznego, chociaż ważne jest, by był

merytorycznie przygotowany do pełnienia swej funkcji.

Oprócz ministrów resortowych istnieją również tzw.

ministrowie bez teki powoływani przez premiera do

konkretnych zadań.

Władza WYKONAWCZA


Wojewoda Nazwa urzędu wywodzi się od średniowiecznego

dowódcy wojskowego („wój” – wojownik, „wodzić” –

prowadzić), który zastępował w tej funkcji monarchę.

Dziś jest przedstawicielem administracji rządowej

w terenie i sprawuje nadzór nad jednostkami

samorządu terytorialnego.

Wojewodę powołuje i odwołuje premier. Jest on więc

wyrazicielem i wykonawcą polityki rządu w danym

województwie.

Organami samorządu wojewódzkiego są: sejmik

wojewódzki działający poprzez uchwały i mający

kompetencje kontrolne oraz zarząd województwa

(organ wykonawczy), na którego czele stoi marszałek.

Sławnym wojewodą był Karol Stanisław Radziwiłł

o przydomku Panie Kochanku, który zawdzięczał

ulubionemu powiedzonku. Był najzamożniejszym

magnatem Rzeczypospolitej w II połowie XVIII w.,

wojewodą wileńskim, wcieleniem sarmackiego

szlachcica: hulaką i patriotą.

SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! 1. Kto powołuje prezesa Rady Ministrów?

2. Kim jest minister bez teki?

3. Kto sprawuje w Polsce władzę wykonawczą?


Władza

SĄDOWNICZA

Władza SĄDOWNICZA


Trybunał Konstytucyjny Rozstrzyganie sporów konstytucyjnych w sferze

stanowienia, jak i stosowania prawa zostało

powierzone trybunałom.

Trybunał Konstytucyjny funkcjonuje w Polsce od

1985 r. Stoi na straży demokracji, praw i wolności

obywatelskich oraz przeciwdziała wypaczeniom

władzy. Orzeka o zgodności ustaw i umów

międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw

z umowami międzynarodowymi, bada zgodność

z Konstytucją przepisów wydanych przez centralne

organy państwowe oraz działalności partii

politycznych, rozpatruje też skargi konstytucyjne.

Skargę może wnieść każdy, kto uznał, że zostały

naruszone jego prawa konstytucyjne.

Z wnioskiem o kontrolę danego aktu prawnego do

Trybunału może wystąpić m. in. prezydent, premier,

prezes Sądu Najwyższego, prezes Najwyższej Izby

Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich czy grupa

posłów.

Zgodnie z art. 190 Konstytucji RP orzeczenia

Trybunału są ostateczne i mają moc powszechnie

obowiązującą.

Sędzia Sędziowie w sprawowaniu swego urzędu są niezawiśli

i podlegają tylko Konstytucji RP oraz ustawom.

Gwarancje ich niezawisłości stanowią: zasada

nieusuwalności sędziego ze stanowiska, immunitet,

zakaz przenoszenia sędziego na inne miejsce

służbowe bez jego zgody, zakaz łączenia stanowiska

z funkcją posła czy senatora oraz zakaz

przynależności do partii politycznej, co oznacza

apolityczność sędziów.

Szczególnym wymogiem kwalifikującym odpowiednio

wykształconego prawnika do podjęcia obowiązków

sędziego jest nieskazitelność etyczna.

Władza SĄDOWNICZA


Sąd W Polsce sądownictwo jest niezawisłe zgodnie

z zasadą trójpodziału władzy. Art. 175 Konstytucji

głosi, że „Wymiar sprawiedliwości w RP sprawuje Sąd

Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne

oraz sądy wojskowe”. Sądami powszechnymi są sądy

rejonowe, okręgowe i apelacyjne.

Postępowanie sądowe toczy się na zasadzie równości

stron i podlega instancyjności, dzięki której można

dochodzić sprawiedliwości z wykorzystaniem apelacji

od wyroku sądu pierwszej instancji do sądu

okręgowego.

Kasacje, czyli odwołania od orzeczeń sądów

okręgowych rozpatrują sądy apelacyjne, ale tylko pod

względem uchybień prawnych. Z kolei kasacje od

orzeczeń sądów apelacyjnych rozpatruje Sąd

Najwyższy.

Adwokat Nazwa tego zawodu prawniczego pochodzi od

łacińskiego czasownika „advocare” oznaczającego

„wzywać na pomoc”.

Adwokat świadczy pomoc prawną polegającą na

udzielaniu porad, redagowaniu dokumentów

prawnych oraz występowaniu przed sądami

i urzędami. Nazywa się go potocznie obrońcą

sądowym.

Adwokat zapewnia podczas procesu sądowego

realizację prawa oskarżonego do obrony na zasadzie

równości stron.

Zawodem pokrewnym jest zawód radcy prawnego,

który w stosunku do adwokata nie ma kompetencji do

pełnienia roli obrońcy w procesie karnym.

Władza SĄDOWNICZA


Kodeks cywilny Zbiory przepisów prawnych regulujących określoną

dziedzinę stosunków społecznych przeważnie noszą

nazwę kodeksów.

W Polsce funkcjonuje ich wiele, np. Kodeks karny,

Kodeks pracy czy Kodeks cywilny, który reguluje

stosunki majątkowe i niemajątkowe (np. prawo

autorskie) osób fizycznych i prawnych.

Obowiązujący dziś Kodeks cywilny został uchwalony

w 1964 roku. Najważniejsza nowelizacja miała

miejsce w roku 1990 w związku z transformacją

ustrojową w kraju.

W Europie kontynentalnej wspólną tradycją, do której

odwołują się regulacje kodeksów cywilnych, jest

prawo rzymskie.

Sam termin „prawo cywilne” pochodzi od łacińskiego

„ius civile”. Do dziś starożytne maksymy prawne

stosowane są w praktyce, np. pacta sunt servanda –

umów należy dotrzymywać.

SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! 1. Co może zrobić obywatel, gdy uzna, że zostały naruszone jego prawa

konstytucyjne?

2. W czym wyraża się zasada niezawisłości sędziów?

3. Dlaczego adwokata nazywa się obrońcą sądowym?


KONSTYTUCJA

KONSTYTUCJA


Prawa obywateli W hierarchii aktów prawnych konstytucja jest

najwyższym aktem normatywnym, który określa ustrój

polityczny i społeczny danego kraju, strukturę

organów władzy państwowej oraz prawa i obowiązki

obywateli.

Każde państwo demokratyczne gwarantuje swoim

obywatelom pewien zakres praw i wolności.

W przypadku wolności konstytucyjnych obowiązuje

zasada, że to, co nie jest zabronione, jest dozwolone.

W zakres praw obywatelskich wchodzą prawa

i wolności osobiste, do których zalicza się także prawa

polityczne, a ponadto wyróżnia się bardzo ważne

wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne: prawo

własności, dziedziczenia, wolność twórczości i badań

naukowych, prawo do nauki oraz do korzystania

z dóbr kultury.

Obowiązki obywateli Obowiązki obywatelskie to ogół konstytucyjnie

ustanowionych nakazów obowiązujących wszystkich

obywateli danego kraju.

Ważne jest, by wypełniać je ze świadomością, że służą

one tworzeniu dobra wspólnego. W ten sposób

poszanowanie i przestrzeganie prawa, płacenie

podatków, wierność ojczyźnie oraz obrona kraju

urastają do rangi cnót obywatelskich.

Pojęcie to podlegało zmianom w zależności od epoki.

Współcześnie, w okresie pokoju ideał walki oznacza

dbałość o dobro społeczne, a wierność ojczyźnie nie

wymaga ślepego posłuszeństwa wobec władzy,

przeciwko której można wystąpić, gdy jest zła i szkodzi

obywatelom. Taką postawą wykazali się na przykład

przeciwnicy reżimu komunistycznego.

KONSTYTUCJA


Równość Zasada równości znalazła unormowanie w art. 32

Konstytucji RP. Ma charakter uniwersalny, to znaczy

że dotyczy każdego.

Zgodnie z tym przepisem wszyscy są równi wobec

prawa i nikt nie może być dyskryminowany w życiu

społecznym, politycznym czy gospodarczym i to

z jakiejkolwiek przyczyny. Wszyscy mają też prawo do

równego traktowania przez władze publiczne.

Zasada równości pociąga za sobą zakaz dyskryminacji

lub wprowadzania specjalnych uprawnień ze względu

na płeć, urodzenie, rasę, narodowość, wykształcenie,

zawód i wyznanie. Już Voltaire dostrzegł, że praktyka

życia społecznego nie zawsze realizuje ideę równości:

„Wszyscy ludzie byliby sobie równi, gdyby nie mieli

potrzeb”.

Rozdział państwa od kościoła W Polsce, jak w większości krajów europejskich,

Konstytucja nie gwarantuje świeckości państwa, lecz

głosi w art. 25, że władze RP „zachowują

bezstronność w sprawach przekonań religijnych,

światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając

swobodę ich wyrażania w życiu publicznym”.

Umożliwia zatem obecność religii zarówno w wymiarze

życia prywatnego, jak i publicznego.

Pluralizm światopoglądowy oznacza również, że,

w myśl art. 53 Konstytucji gwarantującego wolność

sumienia, takie same prawa mają wierzący i ateiści.

Istotnymi zasadami w tej sferze, obok bezstronności

państwa, są niezależność i autonomia państwa

i Kościoła.

Formą regulacji stosunków między Polską

a Kościołem katolickim jest umowa międzynarodowa

(Watykan jest państwem) zwana konkordatem. Status

innych Kościołów i związków wyznaniowych określają

ustawy.

KONSTYTUCJA


2 kwietnia 1997 Konstytucja aktualnie obowiązująca w Polsce została

uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia

1997 r.

W maju społeczeństwo zaakceptowało i poparło taki

jej kształt w ogólnopolskim referendum.

Prace nad nią rozpoczęły się 1993 r. i zakończyły 17

października 1997 r. podpisaniem najważniejszego

aktu prawnego przez prezydenta.

Konstytucja określa ustrój polityczny Rzeczypospolitej

Polskiej jako republikański. Suwerenem jest mający

prawa i obowiązki naród, tzn. że od niego wywodzi się

władza, którą naród sprawuje przez wybranych

przedstawicieli. Obowiązuje trójpodział władzy

i pluralizm polityczny. Sądy są niezawisłe. Państwo

urzeczywistnia sprawiedliwość społeczną i działa

zgodnie z nadrzędną wartością jaką jest prawo.

Zmiany konstytucji może dokonać Sejm większością

co najmniej 2/3 głosów oraz Senat bezwzględną

większością głosów w obecności co najmniej połowy

ustawowej liczby posłów i senatorów.

SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! 1. Kto jest suwerenem w Polsce i co to oznacza?

2. Jak zdefiniować cnoty obywatelskie?

3. Czy Konstytucja gwarantuje państwu świeckość?


Wolności

OBYWATELSKIE

Wolności OBYWATELSKIE


Wolność słowa Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej określa

i gwarantuje prawa i wolności człowieka.

Wśród nich wyróżnia się wolności i prawa osobiste:

prawo do życia, wolności i prywatności, a także

wolność sumienia, religii i wypowiedzi.

Wolność słowa oznacza swobodę wyrażania własnego

zdania i poglądów, którą powinni uszanować inni.

W systemie demokratycznym wolność wypowiedzi

należy do standardów, choć nigdy nie jest

nieograniczona. Przy wypowiadaniu krytycznych opinii

i sądów należy więc pamiętać o odpowiedzialności za

słowa, również karnej. W Polsce zabrania się

publicznego znieważania prezydenta i innych

konstytucyjnych organów RP. Przestępstwem jest też

pomówienie i zniesławienie.

Wolność wypowiedzi gwarantuje zakaz cenzury

w środkach masowego przekazu, prasie i innych

mediach.

Wolność wyznania Art. 53 Konstytucji gwarantuje „Każdemu […] wolność

słowa i religii”. Obejmuje ona wolność wyznawania lub

przyjmowania religii według własnego wyboru oraz

uzewnętrzniania jej indywidualnie lub z innymi,

publicznie lub prywatnie przez uprawianie kultu,

modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie

i nauczanie.

Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń

i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi

wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy

religijnej tam, gdzie się znajdują.

Art. 48 stanowi, że rodzice mają prawo do

wychowania dzieci zgodnie z własnymi prze-

konaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać

stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego

sumienia i wyznania oraz jego przekonania.



Prawo do życia W Konstytucji RP art. 38 „zapewnia każdemu

człowiekowi prawną ochronę życia”.

Prawu temu przypisuje się pierwotność, tzn. że jest

prawem naturalnym, o którego słuszności bądź

niesłuszności nie może decydować prawodawca

i niezbywalność, co oznacza że nikomu nie można

powierzyć prawa decydowania o życiu drugiego

człowieka.

Prawo do życia w Konstytucji znalazło się wśród

wolności i praw osobistych. Należy zatem do takich,

które stwarzają jednostce przestrzeń wolną od

ingerencji państwa, w ramach której może się ona

swobodnie realizować. Z jej punktu widzenia prawo to

stanowi wartość najwyższą, ponieważ życie utracone

nie może zostać w żaden sposób przywrócone.

W obowiązujących konwencjach nie określa się jasno

początku i końca życia człowieka, stąd kwestiami

etycznymi szeroko dyskutowanymi są eutanazja

i aborcja.

Prawo wyborcze Do praw i wolności osobistych obywatela zalicza się

też prawa polityczne, do których należą wolność

zgromadzeń, zrzeszania się oraz prawa wyborcze.

Art. 62 Konstytucji głosi, że „Obywatel polski ma

prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania

Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów

i przedstawicieli do organów samorządu

terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania

kończy 18 lat”.

Prawa wyborcze dzieli się na czynne oznaczające

zdolność do wybierania i bierne, czyli zdolność do

bycia wybranym. Aby zostać posłem na sejm należy

mieć 21 lat, senatorem może zostać osoba mająca

ukończone 30 lat, a o urząd prezydenta RP można się

ubiegać, ukończywszy 35 rok życia.



Praw wyborczych nie posiadają osoby

ubezwłasnowolnione z powodu choroby psychicznej

czy niedorozwoju lub skazane prawomocnym

orzeczeniem sądu na pozbawienie praw publicznych

albo praw wyborczych.

Prawo do nauki Art. 70 Konstytucji mówi, że każdy ma prawo do

nauki, która do 18 roku życia jest obowiązkowa.

Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna.

Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół

innych niż publiczne, a obywatele i instytucje mają

prawo do ich zakładania.

Władze publiczne zapewniają obywatelom

powszechny i równy dostęp do wykształcenia, którego

dodatkowo strzeże Konwencja o Prawach Dziecka.

Podstawowym aktem prawnym regulującym

kształcenie na poziomie podstawowym,

gimnazjalnym, zawodowym i średnim jest ustawa

o systemie oświaty.

Jej preambuła stanowi, że nauczanie i wychowanie,

respektując chrześcijański system wartości, za

podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki, zaś

szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki

niezbędne do jego rozwoju w oparciu o zasady

solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości

i wolności.

SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! 1. Czy wolność słowa ma ograniczenia?

2. Jakie prawo naturalne zapewnia obywatelom polskim Konstytucja?

3. Jakie uniwersalne zasady etyki obowiązują w oświacie?

http://portalwiedzy.onet.pl/65379,,,,sad,haslo.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ustawa_o_systemie_o%C5%9Bwiaty

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ustawa_o_systemie_o%C5%9Bwiaty


Historia

DEMOKRACJI

Historia DEMOKRACJI


Demokracja ateńska Termin „demokracja” pochodzi od greckich słów:

„demos” (lud) i „kratos” (władza). Jest zatem formą

ustroju państwa, w którym obywatele sprawują

władzę w sposób bezpośredni lub poprzez wybranych

przedstawicieli.

Ustrój demokratyczny wywodzi się ze starożytnej

Grecji, gdzie najpełniej wyraził się w Atenach między

VI i IV w. p. n. e.

Wszyscy wolni dorośli mężczyźni mający obywatelstwo

polis posiadali prawo głosu bezpośredniego podczas

zwoływanego kilka razy w miesiącu Zgromadzenia

Ludowego. Stanowiło ono władzę ustawodawczą

i wybierało oraz kontrolowało władzę wykonawczą,

czyli Radę Pięciuset.

Wielką zdobyczą demokracji ateńskiej był Trybunał

Ludowy dbający o ochronę praw politycznych. Sędziów

wybierano, jak i pozostałych urzędników, na roczną

kadencję spośród zgłaszających się obywateli.

Ustrój Aten miał też swoich przeciwników.

Arystokracja wskazywała na niekompetencję niższych

warstw społecznych i naruszanie tradycyjnych zasad

życia oraz moralności. Lud nazywano pogardliwie

motłochem („ochlos”). Herodot napisał: „Od tłumu

bezużytecznego nie masz nic mniej mądrego ani

bardziej butnego”.

Republika rzymska W starożytnym Rzymie (od 509 do 27 r. p. n. e.) istniał

ustrój republikański, w którym władza była podzielona

między lud, Senat i urzędników. Faktycznie jednak

sprawowała ją arystokracja, ponieważ członkowie

starych rodów patrycjuszowskich wchodzili w skład

Senatu i obejmowali główne urzędy („magistratus”).

Pełnienie funkcji państwowych nie wiązało się

z korzyściami finansowymi. Pośród urzędników ważną

Historia DEMOKRACJI


rolę spełniał trybun ludowy – starożytny rzecznik praw

obywatelskich.

Najwyższą władzę ustawodawczą i sądowniczą

stanowił mimo wszystko lud, który podczas

zgromadzeń mógł przyjmować lub odrzucać projekty

senatorów i urzędników.

Mimo iż republika rzymska nigdy nie była w pełni

demokratyczna, przeszła do historii jako państwo,

w którym wszyscy obywatele mieli na celu dobro

publiczne i działali w granicach ustanowionego prawa.

Świadczy o tym ówczesna sentencja: „Republika jest

mi droższa od mojego życia” („Res publica mihi carior

est quam vita mea”).

Rzeczpospolita „Rzeczpospolita” to staropolskie określenie państwa

o ustroju republikańskim. Nazwa pochodzi od

łacińskiego „res publica”.

Mianem tym określa się system państwowy panujący

w Polsce od drugiej połowy XV w.

Rzeczpospolita szlachecka charakteryzowała się

dominacją w życiu politycznym, gospodarczym

i kulturalnym tylko jednego stanu społecznego.

Mieszczaństwo odgrywało rolę drugorzędną, a chłopi

służebną.

Przywileje szlacheckie zebrane zostały w tzw.

artykułach henrykowskich z 1573 r. Pozycja króla

uległa ograniczeniu – władca wybierany był w drodze

wolnej elekcji.

W historii Polski wyróżnia się trzy okresy nazwane rzeczpospolitymi:

I Rzeczpospolita trwa od XV w. do ostatniego rozbioru w 1795 r.;

II Rzeczpospolita to okres od odzyskania niepodległości w 1918 r.

do roku 1945, kiedy społeczność międzynarodowa odmówiła uznania

rządowi RP na uchodźstwie;

III Rzeczpospolita jest użytym w Konstytucji RP z 1997 r.

określeniem Polski po przemianach ustrojowych z 1989 r. i aktualnym

do dziś.

Historia DEMOKRACJI


Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela Dokument rewolucji francuskiej z 26.08.1789 r.

znoszący we Francji ustrój feudalny i wprowadzający

republikański.

Suwerenem stał się naród, z którego woli

i przyzwolenia pochodziła wszelka władza. Podzielono

ją na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Deklaracja gwarantowała nienaruszalność praw

i wolności obywatelskich, między innymi nietykalności

osobistej, wolności słowa i wyznania, prawa własności

i równości wobec sądów.

Jednak dokument zrównywał w prawach tylko mężczyzn, więc

w 1791 r. Olimpia de Gouges opublikowała „Deklarację Praw Kobiety

i Obywatelki”, w której napisała: „Skoro kobieta może zgodnie

z prawem zawisnąć na szubienicy, winna również mieć prawo stanąć

na mównicy".

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Dokument uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne

Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) rezolucją

217/III A w dniu 10 grudnia 1948 r. w Paryżu.

Zawiera zbiór praw przynależnych każdemu

człowiekowi i zasad ich stosowania.

Państwa członkowskie przyjęły ją bez głosów

sprzeciwu, przy 8 głosach wstrzymujących się: RPA,

w której panował system segregacji rasowej, Arabii

Saudyjskiej nieuznającej równości kobiet i mężczyzn

oraz krajów komunistycznych. Jemen i Honduras

w ogóle nie przystąpiły do głosowania.

Na podstawie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która sama nie

tworzyła nowego prawa, uchwalono Międzynarodowe Pakty Praw

Człowieka. Były one uboższe o dwa punkty: prawo do własności i azylu.

Pakty przedstawiły ideał wolności istoty ludzkiej „wyzwolonej od lęku

i niedostatku” możliwy do osiągnięcia, jeśli zapewni się każdemu

warunki korzystania z pełni praw obywatelskich, politycznych,

gospodarczych, społecznych i kulturalnych.

SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! – str. 32

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zgromadzenie_Og%C3%B3lne_ONZ

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zgromadzenie_Og%C3%B3lne_ONZ


Zagrożenia

DEMOKRACJI

Zagrożenia DEMOKRACJI


Nietolerancja Termin pochodzi od łacińskiego czasownika „tolerare”,

czyli „wytrzymywać, znosić”, zatem nietolerancja to

brak wyrozumiałości dla cudzych poglądów i niezgoda

na odmienne upodobania innych osób.

Zjawisko prowadzi do ograniczania praw i wolności

człowieka. Dotyczy np. wyznawanej wiary, poglądów

politycznych, preferencji seksualnych czy modelu

życia.

Nieufność lub nienawiść do osób o orientacji

seksualnej odmiennej od heteroseksualnej nazywa

się homofobią.

Negatywne stereotypy dotyczące kobiet znajdują

w życiu społecznym wyraz w postawach seksisto-

wskich i oznaczają przekonanie o wyższości mężczyzn

wobec kobiet, co prowadzi do dyskryminacji.

Dyskryminacja Dyskryminacja bezpośrednia jest postawą będącą

konsekwencją nietolerancji i oznacza nieprzychylne, w

rezultacie jakiejś odmienności, traktowanie danej

osoby w porównaniu do innej będącej w takiej samej

lub podobnej sytuacji.

Dyskryminacja pośrednia pojawia się w życiu

społecznym wówczas, gdy pozornie neutralne kryteria

i zasady wykluczają jednak jakąś grupę ludzi.

Szczególnymi przejawami dyskryminacji są rasizm

i nacjonalizm (czy wręcz szowinizm).

Rasiści głoszą tezę o nierówności ludzi, którą

wywodzą z przekonania, iż różnice zewnętrzne między

przedstawicielami różnych ras lub grup etnicznych

mają swoje konsekwencje w różnicach

intelektualnych oraz osobowościowych. Rasizm nie

ma oparcia w badaniach naukowych i został

potępiony przez UNESCO i ONZ.

Nacjonalizm jako ideologia uznająca własny naród za

wartość nadrzędną może służyć dobrym i złym celom.



Oprócz tego że jest w stanie wspomagać dążenia

niepodległościowe, może też propagować poczucie

wyższości narodowej, a w konsekwencji uspra-

wiedliwiać i prowokować agresję wobec innych nacji

oraz ksenofobię, czyli lęk i wrogość wobec obcych.

Skrajną postacią nacjonalizmu jest szowinizm –

bezkrytyczny stosunek do swojego narodu objawiający

się jego idealizacją i nieuzasadnioną pogardą wobec

mniejszości etnicznych czy innych narodów. Pojęcie

ma też szersze znaczenie i definiuje bezkrytyczne

przywiązanie do jakiejś grupy, przywódcy lub płci

połączone z niedocenianiem i dyskryminacją innych.

Ideologie i postawy tego rodzaju prowadzą do

konfliktów i wyzysku.

Cenzura Cenzura jest przeważnie instytucjonalną formą

ograniczania przez władzę wolności wypowiedzi.

Już w republice rzymskiej istniał urzędnik nadzorujący

moralność obywateli i dokonujący spisu ludności oraz

szacujący jej majątki.

Kontrolowanie informacji przekazywanych przez

media i inne formy komunikowania się społe-

czeństwa, np. film, teatr i książkę, szczególnie

charakteryzuje rządy autorytarne i totalitarne.

Pewna forma cenzury występuje również w państwach

demokratycznych i pojawia się tam, gdzie chodzi

o interesy grup, np. partii, które dysponują formami

nacisku lub gdy w grę wchodzą kwestie moralne, co

pozwala wprowadzać w kinach ograniczenia wieku

widzów dla części filmów.

Ciekawym zjawiskiem jest autocenzura, którą stosują

twórcy wobec własnej aktywności artystycznej.

Przyczyną jest nieuświadomiona lub świadoma chęć

dostosowania się do panujących wymogów

politycznych czy etycznych, a także niekiedy potrzeba

akceptacji lub uniknięcia krytyki.



Korupcja Korupcja należy do patologii społecznych i jest

przejawem naruszania praw jednostki. Łamie zasadę

równego dostępu obywateli do instytucji publicznych

i blokuje realizację jego praw i wolności.

Korupcja przejawia się na wiele sposobów, a dotyczy

szczególnie funkcjonariuszy publicznych wykorzystu-

jących swoją pozycję, by osiągnąć korzyści materialne

w zamian za niezgodne z prawem świadczenia.

Do zjawisk korupcyjnych należy przekupstwo

(łapownictwo), płatna protekcja czy nepotyzm, czyli

faworyzowanie krewnych i znajomych podczas

przydzielania stanowisk. Zatem wszystkie te

zachowania sprzeciwiają się zasadzie sprawiedliwości

społecznej rozumianej jako równość szans.

Funkcjonariuszami publicznymi są wszyscy urzędnicy

państwowi: prezydent, poseł, sędzia, osoba zajmująca

kierownicze stanowisko w instytucji państwowej czy

lekarz w przychodni rodzinnej.

Korupcja podlega karze zgodnie z Kodeksem karnym

i należy do najgroźniejszych patologii władzy.

Bezrobocie Bezrobotnym jest ten, kto nie jest nigdzie zatrudniony

i sam nie prowadzi działalności zarobkowej, mimo iż

deklaruje chęć podjęcia pracy.

Rozmiar bezrobocia zależy od czynników

wewnętrznych, np. systemu gospodarczego

i aktualnej polityki, ale i zewnętrznych – recesji

(kryzysu) w krajach, które są partnerami gospo-

darczym Polski.

Rynek pracy we współczesnym świecie, pod wpływem

rozwoju nowych technologii, preferuje wysoko

wykwalifikowanych specjalistów kosztem robotników

niemających wykształcenia. Zatem edukacja jest

ważnym czynnikiem przeciwdziałającym bezrobociu.



Ważne społecznie są skutki bezrobocia. Jeśli wynosi

ono powyżej 5%, wpływa znacząco na PKB (Produkt

Krajowy Brutto) i oznacza marnotrawienie możliwości

potencjału gospodarczego, a w każdym przypadku

oznacza indywidualne cierpienie i problemy rodzinne

osoby pozbawionej możliwości pracy.

Istnieją również pozytywne skutki bezrobocia, np.

wzrost konkurencyjności na rynku pracy, jednak

ważnym zadaniem państwa jest przeciwdziałanie

temu zjawisku w życiu społecznym.

Historia DEMOKRACJI

SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! 1. Gdzie lud miał większe kompetencje: w Atenach czy w Rzymie?

2. Co oznacza termin „Rzeczpospolita”?

3. Jaki dokument wprowadził trójpodział władzy?


SPRAWDŹ, CZY PAMIĘTASZ! 1. Przejawami jakiego ogólnego zjawiska są rasizm i nacjonalizm?

2. Jakie formy rządów szczególnie ograniczają wolność wypowiedzi?

3. Dlaczego bezrobocie jest zjawiskiem niepożądanym społecznie?

Demokratia gra w_karty_przewodnik-dla-nauczyciela

Education

Transcript of Demokratia gra w_karty_przewodnik-dla-nauczyciela