1. Instytucja delegacji sędziowskich do Ministerstwa Sprawiedliwości

2. Podstawy prawne delegowania sędziów do Ministerstwa Sprawiedliwości

Delegowanie sędziów do pełnienia czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości to instytucja

znana w Polsce jeszcze z okresu międzywojennego. W efekcie zdaje się być traktowana jako

immanentny, wręcz naturalny element systemu zarządzania wymiarem sprawiedliwości. Tymczasem,

obsadzanie przez sędziów stanowisk w resorcie sprawiedliwości może być źródłem licznych

problemów ustrojowych i praktycznych. Po pierwsze, praktyka taka może być oceniana krytycznie

z punktu widzenia konstytucyjnej zasady sprawowania stanowisk urzędniczych w administracji

rządowej przez członków korpusu służby cywilnej. Sędziowie delegowani do Ministerstwa

Sprawiedliwości znajdują się poza systemem służby cywilnej. Ma to dalsze, istotne konsekwencje.

Nabór sędziów odbywa się z pominięciem reguł otwartości, przejrzystości i konkurencyjności

właściwych w służbie cywilnej. Brak jest kryteriów przydzielania pewnych stanowisk sędziom oraz

ograniczeń dotyczących ich udziału w ogólnym stanie kadr resortu. W efekcie, w ciągu ostatnich

pięciu lat ich liczba się podwoiła. Po drugie, „cywilni” urzędnicy nie mają też możliwości konkuro-

wania z sędziami o stanowisko pracy, nawet jeśli mogliby zaoferować lepsze przygotowanie do

pełnienia danej funkcji. Decyzja o obsadzeniu danego stanowiska w trybie delegowania sędziego do

Ministerstwa Sprawiedliwości, oznacza że mogą się o nie ubiegać wyłącznie sędziowie. Po trzecie,

wątpliwości wzbudza możliwości obejmowania przez sędziów stanowisk politycznych, tj. podsekre-

tarzy stanu, co jest praktykowane również obecnie. Wykracza to poza pełnienie funkcji o charakterze

administracyjnym i urzędniczym.

W związku z tym, konieczna staje się szeroka debata na temat reformy statusu sędziów

delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości. Przedmiotem dyskusji powinny stać się w szczegól-

ności następujące kwestie:

ź Określenie szczegółowych kryteriów i limitów obsadzania stanowisk w Ministerstwie

Sprawiedliwości przez sędziów;

ź Otwarcie procedury naboru na stanowiska w resorcie – należy zastanowić się nad zerwaniem

z praktyką „rezerwowania” stanowisk wyłącznie dla sędziów, bez możliwości zgłaszania swoich

kandydatur przez urzędników;

ź Uregulowanie procedury naboru sędziów delegowanych analogicznie do zasad obowiązujących

w służbie cywilnej;

ź Ograniczenie możliwości pełnienia przez sędziów delegowanych funkcji politycznych.

Delegowanie sędziów do pełnienia czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości to utrwalona

praktyka polskiego wymiaru sprawiedliwości. Już przedwojenne rozporządzenie Prezydenta RP

1

1 z dnia 6 lutego 1928 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych przewidywało możliwość delegacji.

Obecnie zagadnienie to uregulowane jest w art. 77 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo 2

o ustroju sądów powszechnych (dalej jako: USP), zgodnie z którym Minister Sprawiedliwości może

delegować sędziego, za jego zgodą, do pełnienia czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości lub

innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzo-

rowanej. Status i zasady pełnienia funkcji przez sędziów delegowanych określa także szczegółowo

rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie delegowania sędziów

do Ministerstwa Sprawiedliwości i Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury oraz świadczeń 3

przysługujących sędziom delegowanym poza stałe miejsce pełnienia służby .

Okres delegowania może być różny. Może nastąpić na czas określony, nie dłuższy niż dwa lata,

albo na czas nieokreślony. W przypadku sędziów delegowanych na czas nieokreślony, dopuszczalne

jest odwołanie z delegowania przez Ministra Sprawiedliwości. Sędzia powołany na czas nieokreślony,

który chce z własnej woli ustąpić z delegowania, może to uczynić z trzymiesięcznym uprzedzeniem.

Przepisy USP nie przewidują natomiast możliwości odwołania sędziego delegowanego na czas

określony.

Powołanie następuje na wniosek dyrektora właściwego departamentu lub biura Ministerstwa

Sprawiedliwości. Kryteria delegowania sędziów do Ministerstwa Sprawiedliwości są określone 4

w sposób bardzo ogólny . Również przepisy wykonawcze nie formułują bardziej szczegółowych

1

2 Dz.U. z 2001 r., nr 98, poz. 1070 z późn. zm.

3 Dz.U. z 2009 r., nr 98, poz. 824.

4 Zgodnie z art. 78 §1b USP winien być to „sędzia wyróżniający się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz wykazujący znajomość problematyki w zakresie powierzanych mu obowiązków”.

Dz.U. z 1928 r., nr 12, poz. 93.

2

kryteriów wyłaniania sędziów delegowanych, ani też określania stanowisk, które powinny podlegać

obsadzeniu w tym trybie. Dodać też należy, że praktyka powoływania sędziów do resortu ma dość

odformalizowany charakter, całkowicie odmienny niż w przypadku obsadzania stanowisk w służbie

cywilnej. Nie jest prowadzona w trybie szczegółowo uregulowanej procedury konkursowej, a

ogłoszenia o poszukiwaniu sędziów do pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości są formułowane w

sposób bardzo zdawkowy. W szczególności nie wymaga się przedstawienia określonych

dokumentów (CV, kwestionariusz osobowy), a jedynie zaleca się bezpośredni kontakt z naczelnikiem

wydziału czy dyrekcją departamentu, w którym sędzia ma podjąć pracę.

USP reguluje również kwestie wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń przysługujących

sędziom z tytułu pełnienia czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości. Sędzia ma prawo do

wynagrodzenia zasadniczego przysługującego mu na zajmowanym stanowisku sędziowskim oraz

dodatku za długoletnią pracę. Ponadto, w okresie delegowania sędzia otrzymuje dodatek funkcyjny.

Minister Sprawiedliwości może też mu przyznać dodatek specjalny w kwocie nieprzekraczającej 40%

łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. Dodatek przyznaje się na czas

określony, a w indywidualnych przypadkach - także na czas nieokreślony. Sędziom delegowanym

przysługują też świadczenie związane z pełnieniem funkcji poza miejscem zamieszkania (zwrot 5

kosztów podróży, zakwaterowania) .

W obecnym stanie prawnym, delegowanie sędziego do pełnienia funkcji w Ministerstwie

Sprawiedliwości oznacza przerwanie jego działalności orzeczniczej. Jest to rezultat wyroku Trybunału 6

Konstytucyjnego z dnia 15 stycznia 2009 r. , w którym zakwestionowano możliwość łączenia przez

sędziego obowiązków w Ministerstwie Sprawiedliwości z orzekaniem. Trybunał dopatrzył się

niezgodności takiego rozwiązania z zasadami podziału władzy, niezależności i odrębności władzy

sądowniczej. Uznał to również za istotne osłabienie konstytucyjnego prawa do sądu. W efekcie

praktyka łączenia obowiązków administracyjnych i orzeczniczych musiała zostać zaniechana.

Dopiero jednak ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów 7

powszechnych i niektórych innych ustaw jednoznacznie i wyraźne tę kwestię przesądziła dodając §

2b w art. 77 USP o treści:

5

Ministerstwa Sprawiedliwości i Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury oraz świadczeń przysługujących

sędziom delegowanym poza stałe miejsce pełnienia służby.

6 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 stycznia 2009 r., sygn. akt K 45/07 OTK-A 2009/1/3.

7 Dz.U. z 2011 r. Nr 203, poz. 1192.

„Sędzia nie może łączyć funkcji orzekania z wykonywaniem czynności

administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej

Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej.”

Por. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie delegowania sędziów do

3

3. Delegowani sędziowie stają się istotną częścią zasobu kadrowego

Ministerstwa Sprawiedliwości

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 stycznia 2009 r. przestrzegł przed nadużywaniem

możliwości oddelegowywania sędziów do pełnienia funkcji w administracji rządowej. Stwierdził

bowiem, że tego rodzaju praktyka może budzić niepokój, szczególnie przy dużej skali takiego

zjawiska. W praktyce okazuje się, że Ministerstwo Sprawiedliwości na szeroka skalę korzysta z pracy

sędziów delegowanych. Poniżej przytoczone zostały informacje dotyczące wielkości zatrudnienia 8

sędziów w Ministerstwie Sprawiedliwości .

8

www.hfhrpol.waw.pl/legislacja.

9 Dane podano w zaokrągleniu do pełnego etatu.

10 Stan zatrudnienia na etatach – 719,55 etatów w korpusie służby cywilnej, pedagogów 7,0 etatów.

Informacje te zostały pozyskane z Ministerstwa Sprawiedliwości i są dostępne na stronie internetowej:

4

Stan na dzieńLiczba pracowników i urzędników

służby cywilnej zatrudnionych 9

w Ministerstwie SprawiedliwościLiczba sędziów delegowanych

31 grudnia 2005 r. 575 75

31 grudnia 2006 r. 588 97

31 grudnia 2007 r. 642 135

31 grudnia 2008 r. 698 142

31 grudnia 2009 r. 703 159

31 grudnia 2010 r. 752 172

Stan na dzień Liczba sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości

1 stycznia 2011 r. 158

31 stycznia 2011 r. 160

28 lutego 2011 r. 160

31 marca 2011 r. 160

30 kwietnia 2011 r. 163

31 maja 2011 r. 161

30 czerwca 2011 r. 165

31 lipca 2011 r. 164

31 sierpnia 2011 r. 161

30 września 2011 r. 158

31 października 2011 r. 10 154

Tabela nr 2. Liczba Sędziów Delegowanych w okresie 1 stycznia 2011 r. - 31 października 2011 r.

Tabela nr 1. Udział sędziów delegowanych w stanie kadrowym Ministerstwa Sprawiedliwości w latach 2005 – 2010 r.

Zauważyć należy, że liczba sędziów delegowanych do pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości

stale rosła do dnia 31 grudnia 2010 r. Rosła również liczba zatrudnionych w resorcie urzędników, ale

dynamika tego wzrostu była wyraźnie mniejsza niż w przypadku sędziów delegowanych. Obecnie

można przyjąć, że liczba ta utrzymuje się na poziomie 160 sędziów delegowanych. Skokowy przyrost

liczby sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości nastąpił w 2007 r. (o ponad 1/3). W

kolejnych latach liczba sędziów delegowanych do resortu sprawiedliwości rosła już w mniejszym

tempie, ale systematycznie. Podsumowując, w ciągu ostatnich pięciu lat liczba sędziów pracujących w

Ministerstwie Sprawiedliwości wzrosła ponad dwukrotnie. W tym samym czasie zatrudnienie wśród

urzędników wzrosło tylko o 1/3. Dodać jeszcze należy, że zdecydowana większość sędziów

pełniących obecnie funkcje w resorcie (129 sędziów) została delegowana na czas nieokreślony.

Jedynie 25 sędziów zostało zatrudnionych na czas określony.

Sędziemu delegowanemu do pełnienia czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości mogą być

powierzane obowiązki na stanowiskach urzędniczych, z wyłączeniem stanowiska dyrektora

generalnego urzędu. W rezultacie, sędziowie obecni są w zasadzie we wszystkich najistotniejszych

komórkach organizacyjnych. Spośród dziewiętnastu jednostek organizacyjnych (departamentów, 11

biur) tworzących resort, sędziowie delegowani pracują w jedenastu . Ponadto, część z nich pełni

funkcje w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury.

11

Generalnego, Departament Sądów Wojskowych, Departament Budżetu i Inwestycji, Biuro Informacyjne

Krajowego Rejestru Karnego, Biuro do Spraw Wydawania Monitora Sądowego i Gospodarczego, Biuro Ochrony

Informacji Niejawnych, Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych, Biuro Administracyjno-Finansowe. Nie

pracują także w Gabinecie Polityczny Ministra.

Sędziowie delegowani nie pracują obecnie w następujących komórkach organizacyjnych: Biuro Dyrektora

5

Tabela nr 3. Rozlokowanie sędziów delegowanych w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Sprawiedliwości na dzień 31 października 2011 r.

Nazwa komórki organizacyjnej Liczba sędziów delegowanych

Biuro Analiz i Etatyzacji Sądownictwa Powszechnego 6

Biuro Ministra 3

Departament Informatyzacji i Rejestrów Sądowych 1

Departament Kadr 12

Departament Legislacyjno-Prawny 15

Departament Nadzoru nad Aplikacjami Prawniczymi 8

Departament Organizacyjny 13

Departament Praw Człowieka 11

Departament Sądów Powszechnych 39

Departament Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego

19

Departament Wykonania Orzeczeń i Probacji 25

Podsekretarze Stanu 2

Z powyższych danych wynika, że zdecydowanie największa reprezentacja sędziów obecna

jest w Departamencie Sądów Powszechnych. Wiąże się to z zakresem zadań tej komórki, do której

należy przede wszystkim sprawowanie nadzoru nad działalnością administracyjną sądów.

Departament ten w najszerszym stopniu działa zatem na styku władzy wykonawczej i sądowniczej.

Istotny udział sędziów w kadrze tego departamentu ma zapewne ograniczyć zakres potencjalnych

konfliktów między uprawnieniami Ministra Sprawiedliwości a niezależnością władzy sądowniczej.

Można też mówić o przesłankach natury praktycznej – sędziowie z autopsji znają potencjalne

problemy i obszary, w których najbardziej pożądana jest interwencja Ministra Sprawiedliwości.

Stosownie do art. 60 Konstytucji RP: „Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicz-

nych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.” W wyroku z dnia 8

października 2002 r. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że „artykuł 60 Konstytucji wymaga, aby zasady

dostępu do służby publicznej były takie same dla wszystkich obywateli posiadających pełnię praw

publicznych (...) ustawa musi zatem ustanowić obiektywne kryteria doboru kandydatów do tej służby

oraz uregulować zasady i procedurę rekrutacji w taki sposób, aby zapewnić przestrzeganie zasady

równości szans wszystkich kandydatów, bez jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych 12ograniczeń ”. Trybunał zastrzegł jednocześnie, że „nie odbiera to władzy publicznej możliwości

ustalenia szczegółowych warunków dostępu do konkretnej służby, ze względu na jej rodzaj i istotę.

W systemach demokratycznych zasadą jest selekcyjny charakter naboru do służby publicznej. Ustawa

powinna również określić kryteria zwalniania ze służby oraz procedurę podejmowania decyzji w tym

zakresie, tak aby wykluczyć wszelką dowolność działania władz publicznych. Konieczne jest także

stworzenie odpowiednich gwarancji praworządności decyzji dotyczących dostępu do służby

publicznej, a więc przede wszystkim decyzji o przyjęciu lub odmowie przyjęcia do służby publicznej 13

oraz zwolnieniu z tej służby” .

Szczególne zasady dostępu do służby publicznej obowiązują w obrębie administracji

rządowej (w szczególności w ministerstwach), gdzie zgodnie z art. 153 Konstytucji RP, funkcjonuje

korpus służby cywilnej. Regulacja dotycząca korpusu służby cywilnej zawiera szereg gwarancji

równego dostępu do tego obszaru służby publicznej. W szczególności należy wspomnieć o:

ź gwarancjach dostępu do stanowisk w służbie cywilnej po spełnieniu ustawowo określonych,

jednakowych dla wszystkich kandydatów warunków i kryteriów;

12

13 Ibidem

4. Delegacja sędziego w Ministerstwie Sprawiedliwości a równy dostęp do

służby publicznej

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2002 r., sygn. akt K 36/00, OTK-A 2002/5/63.

6

ź zasadzie otwartego i konkurencyjnego naboru na stanowiska pracy w służbie cywilnej –

informacja o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej musi być powszechnie dostępna,

a sama procedura naboru jest otwarta dla kandydatów spełniających kryteria formalne oraz

przeprowadzona w trybie konkursowym;

ź ściśle uregulowanych i ujednoliconych zasadach podejmowania, wynagradzania i zakończenia

pracy w korpusie służby cywilnej.

Istnienie korpusu służby cywilnej jest ważną gwarancją równego dostępu obywateli do służby

publicznej. Znaczenie kluczowe ma przy tym ścisłe uregulowanie procedury naboru pracowników na

stanowiska w służbie cywilnej. Mimo praktycznych trudności we wdrożeniu rzeczywiście

konkurencyjnego, wolnego od nepotyzmu i politycznych nacisków systemu naboru do służby

cywilnej, formalne gwarancje równego do niej dostępu winny być bezwzględnie respektowane.

Jak w tej sytuacji potraktować wyłączenie pewnej liczby stanowisk pracy w administracji rządowej

spod reżimu służby cywilnej? Wszak sędziowie delegowani do Ministerstwa Sprawiedliwości nie są

członkami korpusu służby cywilnej, a procedura ich zatrudniania nie podlega wymogom

przewidzianych w ustawie o służbie cywilnej.

Po pierwsze, sama instytucja delegowania sędziów do Ministerstwa Sprawiedliwości może

budzić wątpliwości z punktu widzenia art. 153 Konstytucji RP, przewidującego funkcjonowanie

w jednostkach administracji rządowej – głównie ministerstwach – korpusu służby cywilnej. Przepis

ten nie przewiduje – jak się wydaje – możliwości obsadzania istotnej liczby stanowisk urzędniczych

poza systemem służby cywilnej. Jeżeli jednak względy natury praktycznej (usprawnienie i podnie-

sienie jakości pracy resortu) oraz historycznej przeważyły na rzecz utrzymania tego rozwiązania, musi

być ono obwarowane szczególnymi ograniczeniami. Tymczasem, brak jest w obecnym stanie

prawnym regulacji, która np. wyznaczałaby kryteria obsadzania stanowisk w trybie delegowania

sędziów. Tym bardziej brak jest ustawowego limitu liczby stanowisk, które można powierzyć sędziom.

W skrajnym przypadku można sobie nawet wyobrazić sytuację, gdy wszystkie (z wyjątkiem dyrektora

generalnego) stanowiska urzędnicze w resorcie sprawiedliwości zajmą sędziowie delegowani.

Ponadto, brak jest równie szczegółowej jak w przypadku obsadzania stanowisk w korpusie służby

cywilnej, procedury naboru w odniesieniu do sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawie-

dliwości. W praktyce jest to procedura znacznie odformalizowana. Brak jest analogicznych jak

w ustawie o służbie cywilnej gwarancji dotyczących jawności, przejrzystości i rzetelności

postępowania rekrutacyjnego.

Po drugie, nie przewidziano możliwości konkurowania o stanowiska w resorcie między

sędziami oraz urzędnikami „cywilnymi”. Decyzja o powierzeniu danego stanowiska sędziemu zamyka

drogę do starania się o to stanowisko osobom, które sędziami nie są. Tymczasem, nie da się wykluczyć,

że w przejrzystej, otwartej i konkurencyjnej procedurze naboru mogłyby one wykazać lepsze

przygotowanie do zajęcia danego stanowiska niż którykolwiek z kandydujących sędziów.

Pozbawiona bowiem podstaw jest teza, że sędziowie a priori są lepiej przygotowani do pełnienia

określonych stanowisk w Ministerstwie Sprawiedliwości.

7

Po trzecie, zastanawia również możliwość obejmowania przez sędziów delegowanych

stanowisk stricte politycznych, tj. podsekretarzy stanu. Obecnie w kierownictwie politycznym resortu

zasiadają dwaj sędziowie. Grzegorz Wałejko, sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Lublinie jest podsekretarzem stanu odpowiedzialnym m.in. za nadzór nad Departamentem

Sądów Powszechnych. Sędzia Grzegorz Wałejko zastąpił na tym stanowisku innego sędziego – Jacka

Czaję z Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie (po ustąpieniu ze stanowiska przeszedł

do Naczelnego Sądu Administracyjnego). Podsekretarzem stanu jest także Piotr Kluz, sędzia Sądu

Okręgowego w Przemyślu. Rolą podsekretarzy stanu – jako członków kierownictwa politycznego -

jest kształtowanie i realizowanie polityki rządu w określonej dziedzinie. To dużo silniej wiąże sędziów

pełniących te funkcje z władzą wykonawczą niż pełnienie wyłącznie funkcji administracyjnych

w ramach departamentów czy biur resortu. Innymi słowy, podsekretarz stanu to w pierwszym rzędzie

polityk, a nie urzędnik. Powstaje pytanie, czy sędziowie powinni w takiej roli występować, albo czy

powinni mieć prawo powrotu do orzekania po okresie sprawowania funkcji typowo politycznych.

Jako odrębny problem można potraktować wpływ delegowania sędziów na sytuację wymiaru

sprawiedliwości, szczególnie po tym, jak Trybunał Konstytucyjny wyraźnie zakazał łączenia pracy

w resorcie z orzekaniem. Pojawia się pytanie, czy korzystne jest pozbawianie sądów coraz liczniejszej

grupy wysoko wykwalifikowanych sędziów poprzez powierzanie im funkcji, które mogą być

wykonywanie przez urzędników. Wziąwszy pod uwagę wciąż niskie wskaźniki efektywności sądów

(szczególnie w największych miastach), ograniczanie „zasobów kadrowych” sądownictwa może być

oceniane krytycznie.

Ponadto, należy się zastanowić nad statu-

sem sędziów powracających do orzekania po

okresie delegowania do Ministerstwa Sprawie-

dliwości. Mając na względzie, że zdecydowana

większość sędziów w resorcie została dele-

gowana na czas nieokreślony, można się

spodziewać, że wielu z nich spędza w resorcie

kilka, a nawet kilkanaście lat. Zasadne w takich

przypadkach staje się pytanie o możliwość

płynnego powrotu do orzekania. Kilka czy

kilkanaście lat przerwy w wykonywaniu zawodu

sędziego może się wszak odbić na stanie jego

kwalifikacji i umiejętności. W ostatecznym

rozrachunku tracić na tym może cały wymiar 14sprawiedliwości .

14

delegowanie zakończyło 26 sędziów, z czego 6 sędziów przeszło w stan spoczynku.

W świetle informacji Ministerstwa Sprawiedliwości w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 30 września 2011 r.

8

5. Podsumowanie

6. Rekomendacje

Analiza regulacji oraz praktyki delegowania sędziów do pracy w Ministerstwie

Sprawiedliwości prowadzi do następujących konkluzji:

ź Sędziowie delegowani stają się z roku na rok coraz ważniejszą i liczniejszą częścią zasobu

kadrowego resortu sprawiedliwości. Ich liczba w ciągu ostatniego pięciolecia wzrosła ponad

dwukrotnie. Można przypuszczać, że liczba ta będzie w dalszym ciągu rosła, szczególnie

w perspektywie tzw. racjonalizacji zatrudnienia w administracji rządowej, która sędziów

delegowanych nie dotyczy. Zwiększanie ich liczby może być formą kompensowania przez resort

sprawiedliwości strat kadrowych wynikających z programu racjonalizacji zatrudnienia.

ź Wzrostowi liczby sędziów delegowanych nie towarzyszyła analiza efektywności i zasadności

utrzymywania tego modelu. Znane są jedynie ogólnikowe oceny ich roli dla skutecznej

działalności resortu. W czasie rozprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym w omówionej wyżej

sprawie o sygn. K 45/07, przedstawiciel Prokuratora Generalnego (wówczas jeszcze Ministra

Sprawiedliwości) argumentował, że: „Odejście sędziów spowoduje, że ministerstwo straci

90 proc. swojej sprawności. Przez lata nie wykształciła się kadra urzędnicza, która mogłaby za-

stąpić sędziów przy pełnieniu ich obowiązków w MS”. Dodawał jeszcze, że „Ich doświadczenie

praktyczne sprawia, że często okazują się cennymi legislatorami, nieraz lepszymi od techników 15legislacyjnych” . Panuje zatem przekonanie, że sędziowie są dla resortu bardziej wartościowymi

pracownikami niż urzędnicy służby cywilnej.

ź Regulacji dotyczącej delegowania sędziów daleko pod względem szczegółowości do przepisów

formułujących zasady naboru na stanowiska w korpusie służby cywilnej. Procedura delegowania

sędziów jest niemal całkowicie odformalizowana. Brakuje regulacji dotyczącej kryteriów naboru,

kwalifikacji kandydatów, sposobu przeprowadzania naboru, informowania o wolnych

stanowiskach czy jawności procedury kwalifikacyjnej. Równocześnie nie zostały przyjęte

jakiekolwiek wytyczne czy kryteria, które miałyby decydować o powierzeniu konkretnego

stanowiska w trybie delegowania sędziego.

ź W praktyce możliwe jest pełnienie przez sędziów delegowanych nie tylko stanowisk stricte

urzędniczych, administracyjnych, ale także typowo politycznego stanowiska podsekretarza

stanu.

Wskazane problemy można i należy rozwiązać wprowadzając pakiet działań prawnych i orga-

nizacyjnych:

15

19 stycznia 2009 r.

Cyt. za: Ministerstwo Sprawiedliwości chce zatrzymać sędziów w resorcie sprawiedliwości, Gazeta Prawna z dnia

9

ź Otwarcie procedury obsadzania stanowisk urzędniczych w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Wydaje się, że należy zerwać z „rezerwowaniem” części stanowisk w resorcie wyłącznie dla

sędziów. Rozwiązaniem optymalnym byłoby wprowadzenie konkurencyjnego i otwartego

zarówno dla sędziów, jak i urzędników „cywilnych” trybu naboru na stanowiska urzędnicze

w Ministerstwie Sprawiedliwości, w oparciu o procedurę analogiczną do stosowanej przy

obsadzaniu stanowisk w służbie cywilnej. Jednocześnie należałoby się zastanowić nad

wprowadzeniem ograniczeń co do liczby stanowisk, które mogą być obsadzane przez sędziów.

Wymaga to przeglądu zadań wykonywanych przez poszczególne komórki organizacyjne

Ministerstwa Sprawiedliwości i analizy, które z tych zadań mogą lub powinny być wykonywane

przez sędziów. Należy jednak podchodzić do tego z dużą powściągliwością, biorąc pod uwagę, że

pełnienie funkcji w resorcie przez sędziów powinno być rozwiązaniem wyjątkowym, stosowanym

tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

ź Ograniczenie możliwości pełnienia przez sędziów delegowanych stanowisk politycznych. Należy

rozważyć, czy sędzia, który decyduje się na objęcie stanowiska podsekretarza stanu powinien

mieć możliwość powrotu do orzekania. Być może, taka decyzja powinna oznaczać „bilet w jedną

stronę” – do świata polityki i bez możliwości powrotu na salę sądową.

ź Należy też rozważyć wprowadzenie czasowego limitu delegowania, po upływie którego sędzia

nie mógłby już powrócić do orzekania. Wydaje się bowiem, że kilkunastoletnia przerwa w pracy

orzeczniczej może być trudna do nadrobienia bez uszczerbku dla jakości pracy sędziego. Potrzeba

wprowadzenia takiego ograniczenia stała się szczególnie ważna po zamknięciu wyrokiem

Trybunału Konstytucyjnego możliwości łączenia delegacji do Ministerstwa Sprawiedliwości z

orzekaniem.

ź Ograniczenie możliwości obsadzania stanowisk w Ministerstwie Sprawiedliwości przez sędziów

czy też poddanie tego rozwiązania ściślejszym ramom prawnym nie powinno negatywnie

wpłynąć na sprawność działania

resortu. Trzeba bowiem pamiętać, że

Ministerstwo Sprawiedliwości może

korzystać z wiedzy i doświadczenia

środowiska sędziowskiego na wiele

innych sposobów – poprzez Krajową

Radę Sądownictwa, zespoły eksper-

ckie, organy doradcze itp. Jest to

formuła znacznie mniej kon-

trowersyjna i bardziej elastyczna

zarazem niż przekształcanie coraz

liczniejszej grupy sędziów w urzęd-

ników.

10

Autor:

Współpraca:

mgr Dawid Sześciło, prawnik, współpracownik organizacji pozarządowych, doktorant w Zakładzie Nauki Administracji Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert prawny projektu „Ministerstwa Uczące Się“, autor licznych publikacji z zakresu praw człowieka, zarządzania publicznego i wymiaru sprawiedliwości.

dr Adam Bodnar, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Wiceprezes Zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, szef Działu Prawnego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

mgr Artur Pietryka, koordynator Programu„ Monitoring Procesu Legislacyjnego w obszarze wymiaru sprawiedliwości” Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, aplikant adwokacki w Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie.

Publikacja powstała w ramach programu

. Program finansowany jest przez Fundację im. Stefana Batorego w ramach

Programu „Demokracja w Działaniu”.

Monitoring Procesu Legislacyjnego w obszarze wymiaru

sprawiedliwości

11

Helsińska Fundacja Praw Człowiekaul. Zgoda 1100-018 Warszawa

w w w . h f h r . p l