Spis treści

Wprowadzenie ................................................................................................................. 4

I. Częstochowa jako centrum ruchu turystycznego ...........................................6

1.1. Tradycje Częstochowy jako centrum pielgrzymkowego i

turystycznego.6

1.2. Przegląd zabytków i miejsc atrakcyjnych

turystycznie ...........................8

1.2.1. Aleja Najświętszej Maryi Panny ......................................8

1.2.2. Klasztor O.O.Paulinów na Jasnej Górze ..........................8

1.2.3. Rynek Wieluński ..............................................................9

1.2.4. Stary Rynek ......................................................................10

1.2.5. Ulica 7 Kamienic ............................................................10

1.2.6. Muzeum Częstochowskie ...............................................10

1.2.7. Historyczne obiekty sakralne .........................................11

1.2.8. Parki podjasnogórskie.....................................................12

1.2.9. Pozostałe zabytki ............................................................12

1.3. Definicja i modele rozwoju

turystyki.....................................................13

1.3.1. Definicje turystyki .........................................................13

1.3.2. Rodzaje turystyki ............................................................15

1.3.3. Funkcje turystyki ............................................................26

1.3.4. Model zrównoważonego rozwoju turystyki ...................27

1.4. Rola promocji w budowaniu wizerunku miasta jako

centrum turystycznego ..........................................................................30

II. Metodologia badań ..............................................................................................42

2.1. Metoda i przebieg

badań ........................................................................42

2.2. Dobór

próby............................................................................................43

1

2.3. Opis badanej

zbiorowości .....................................................................45

2.4. Założenia statystycznej analizy

danych ................................................48

III. Rozwój Częstochowy jako centrum ruchu turystycznego ...........................50

3.1. Cechy wyznaczające wizerunek miasta ................................................50

3.2. Atrakcyjność

Częstochowy ...................................................................56

3.3. Ocena czynników wpływających na zwiększenie ruchu

turystycznego.........................................................................................60

3.4. Korzyści wynikające z rozwoju turystyki..............................................67

3.5. Silne i słabe strony Częstochowy jako centrum turystycznego ............71

3.6. Przeszkody utrudniające rozwój ruchu turystycznego w

Częstochowie.73

3.6.1. W zakresie komunikacji .................................................73

3.6.2. W zakresie życia codziennego .......................................76

3.6.3. W zakresie rozrywki i rekreacji .....................................78

3.7. Zagrożenia dla Częstochowy jako centrum turystycznego ....................81

IV. Promocja miasta jako centrum ruchu turystycznego .....................................84

4.1. Potrzeba promocji Częstochowy jako centrum turystycznego ...............84

4.2.Miejsce promocji miasta w zakresie turystyki wśród innych

wydatków miasta .....................................................................................85

4.3 Kierunki rozwoju promocji miasta w dziedzinie turystyki.......................88

4.3.1 Formy promocji ...............................................................88

4.3.2 Kierunki promocji ............................................................92

4.4. Częstochowianie jako promotorzy swego miasta...................................96

4.5. Propozycje mieszkańców Częstochowy................................................98

V. Analiza wyników badań wśród młodych mieszkańców Częstochowy...............103

5.1. Cechy wyznaczające wizerunek miasta..................................103

5.2. Atrakcyjność miasta Częstochowa......................................................106

2

5.3. Ocena czynników wpływających na zwiększenie

uchu turystycznego..............................................................................107

5.4. Korzyści wynikające z rozwoju

turystyki............................................108

5.5. Niedostatki utrudniające rozwój ruchu

turystycznego.........................109

5.6. Negatywne strony rozwoju

turystyki....................................................111

5.7. Potrzeba

promocji ................................................................................112

5.8. Metody promocji

Częstochowy ...........................................................113

VI. Wnioski ................................................................................................................115

VII. Zalecenia dla samorządu ....................................................................................118

Literatura ..................................................................................................................122

Aneks .......................................................................................................................127

3

Wprowadzenie

We współczesnej gospodarce rynkowej, której istota polega na swobodnej wymianie

dóbr między różnymi podmiotami posiadającymi swobodę podejmowania decyzji,

kluczowe znaczenie ma odpowiednie zarządzanie zasobami, tak aby wymiana ta była

możliwie najefektywniejsza. Oprócz podmiotów stricte gospodarczych, jak np.

przedsiębiorstwa, w grze na rynku biorą udział także podmioty ze sfery publicznej. Do

najważniejszych z nich należą jednostki samorządu terytorialnego: gminy, miasta, powiaty,

województwa czy regiony. One także stają się produktem lecz w nieco innym znaczeniu

niż tradycyjne towary będące przedmiotem obrotu rynkowego, jednak zarządzanie nimi w

dużym stopniu przypomina zarządzanie przedsiębiorstwami. „Koncepcja zarządzania

jednostkami osadniczymi powinna opierać się na dorobku nauk o zarządzaniu

przedsiębiorstwami, a myślenie przedsiębiorcze powinno być podstawą decyzji

podejmowanych w instytucjach samorządu gospodarczego. (...) Takie podejście zakłada

jednocześnie, że zarządzanie miastem, wsią, regionem w warunkach dominacji stosunków

rynkowych musi uwzględniać interes klientów – mieszkańców – jako głównej grupy

odniesienia.” 1

Takie podejście do zarządzania miastem sprawia, że potrzeby jego aktualnych i

potencjalnych mieszkańców stają się głównym punktem odniesienia w planowaniu

rozwoju miasta. Prezentowane badania koncentrują się na rozwoju i promocji

Częstochowy jako centrum ruchu turystycznego. Turystyka jest we współczesnym świecie,

szczególnie w krajach Unii Europejskiej charakteryzującej się coraz większą otwartością

(czego przykładem jest wejście krajów Europy Środkowej, w tym Polski, do strefy

Schengen) oraz wzrastającą zamożnością społeczeństw, jednym z głównych motorów

rozwoju gospodarczego mającym wpływ przede wszystkim na sferę usług wytwarzającą

coraz większą część dochodu narodowego. Rezerwy w tym zakresie tkwiące w polskiej

gospodarce w ogólności a strukturze gospodarczej Częstochowy w szczególności są

ogromne. Uzasadnionym więc wydaje się ich wykorzystanie.

Omawiane badania przeprowadzone zostały przez Katedrę Socjologii i Psychologii

Zarządzania Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej na zlecenie Urzędu

1 A.Szromnik, Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa 2007, s. 11.

4

Miasta Częstochowy w ramach projektu COESIMA będącego częścią programu

europejskiego INTERREG IIIC Południe. Jednym z celów projektu jest „stworzenie

trwałej sieci 7 miast sanktuariów, których gospodarka skoncentrowana jest wokół jednego

celu, aby lepiej zorganizować działalność turystyczną oraz podkreślić jej rolę w rozwoju

gospodarczym i społecznym terytorium.”2

Formułując problem badawczy przyjęto założenie, iż głównym elementem marki

Częstochowy jest Klasztor Jasnogórski a funkcja miasta jako centrum pielgrzymkowego o

międzynarodowym zasięgu jest niepodważalna. Kluczowe pytanie, na jakie starano się w

niniejszych badaniach dać odpowiedź, brzmi: w jaki sposób rozszerzyć tę funkcję, aby

miasto mogło stać także centrum ruchu turystycznego? Kolejne pytanie wynikające

logicznie z poprzedniego zmierza do określenia sposobów promocji Częstochowy jako

centrum ruchu turystycznego. Z tymi pytaniami zwrócono się do mieszkańców miasta,

gdyż ich opnie wydają się podstawą do prowadzenia dalszych prac nad wizerunkiem

miasta i strategią jego promocji w celu rozwoju funkcji turystycznej. Analiza opinii

Częstochowian w tym zakresie jest elementem marketingu wewnętrznego, w którym to

mieszkańcy właśnie traktowani są jako najważniejsi „klienci” miasta.

Raport z badań składa się z czterech części. Pierwszy rozdział poświęcony jest

konceptualizacji problemu badawczego - tradycji Częstochowy jako ośrodka ruchu

turystycznego i pielgrzymkowego oraz zagadnieniom definicyjnym dotyczącym

problematyki turystyki oraz promocji miasta. Rozdział drugi omawia kwestie metodologii

przeprowadzonych badań – przebiegu procesu badawczego, doboru próby, struktury

badanej zbiorowości oraz metod analizy statystycznej zebranego materiału. W rozdziale

trzecim rozpatrywana jest problematyka rozwoju funkcji centrum ruchu turystycznego jako

jednego z kluczowych elementów orientacji marketingowej miasta. Czwarty rozdział z

kolei dotyczy zagadnienia promocji Częstochowy jako centrum turystycznego. Całość

raportu zamykają wnioski i zalecenia dla samorządu.

2 http://www.czestochowa.pl/miasto_1/wspolpraca/coesima/projekt

5

I. Częstochowa jako centrum ruchu turystycznego 1.1. Tradycje Częstochowy jako centrum pielgrzymkowego i turystycznego3

Częstochowa to miasto o bogatej historii związanej nieodzownie z istnieniem klasztoru

OO. Paulinów na Jasnej Górze oraz ze znajdującym się tam cudownym obrazem Matki Bożej.

Przez wieki była miejscem wzniosłych uroczystości religijnych, które nierzadko posiadały silne

akcenty patriotyczne.

Historia klasztoru sięga roku l382. Jego losy od początku istnienia nierozerwalnie

związane były z dziejami miasto. Początek trwającej do dzisiejszego dnia sławie miasta dał

książę Władysław Opolczyk, który sprowadził w 1382 roku z węgierskiej Budy ojców Paulinów.

Dwa lata później książę ofiarował klasztorowi na Jasnej Górze obraz Madonny z Dzieciątkiem.

Obraz już wtedy otoczony był kultem i czcią. Święta ikona zaczęła przyciągać wiernych,

zmieniając klasztor w miejsce licznych pielgrzymek. Istnienie miejsca kultu niewątpliwie

przyczyniło się do rozwoju miasta.4 W ciągu wieków Jasna Góra była miejscem wielu

patriotycznych i religijnych manifestacji wiary, polskiego oporu i wytrwałości. Do historii

przeszła bohaterska obrona Klasztoru przed wojskami szwedzkimi w l655 r. utrwalona na

kartach Sienkiewiczowskiego "Potopu", czy też prowadzona w latach 1770-72 pod

dowództwem jednego z przywódców Konfederacji Barskiej - Kazimierza Pułaskiego, obrona

jasnogórskiej twierdzy przed atakami Rosjan.

Sanktuarium Maryjne, czczone nieprzerwanie od ponad 600 lat, jest dowodem

wspaniałej tradycji i historii narodu, gdzie kult religijny, spuścizna duchowa i artystyczna

tworzą niepowtarzalny i niezapomniany klimat. Obecnie Częstochowa należy do najliczniej

odwiedzanych ośrodków pątniczych. Każdego roku przybywa tu ok. 4-5 min pielgrzymów.

Najważniejsze wydarzenia związane z historią miasta to: 5

3 Opracowano na podstawie pracy dyplomowej licencjackiej R.Pęczaka: Strategia rozwoju turystyki miasta na przykładzie Częstochowy, Częstochowa 2003, napisanej pod kierunkiem dr hab. F.Byloka

4 J. Żmudziński, „Częstochowa", Wyd. Jasnogórska Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, Częstochowa 1997, s.3.

5 B.Snoch, Mały Leksykon Miasta-Almanach Częstochowy, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Częstochowy, Częstochowa 1996, s.25.

6

700-550 p.n.e. rozwój kultury łużyckiej na obszarze obecnego miasta,

1220 rok - pierwsza wzmianka pisana o Częstochowie, lokacja wsi Częstochowa

na prawie niemieckim dokonana w 1356 na podstawie przywileju Kazimierza

Wielkiego,

nadanie praw miejskich w 1370 r. przez Władysława Opolczyka,

ufundowanie przez księcia Władysłwa Opolczyka w 1382 r. Klasztoru

oo.Paulinów na Jasnej Górze oraz przekazanie mu 2 lata później obrazu Czarnej Madonny

(otoczonego kultem obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej), obrona Jasnej Góry

przed Szwedami w 1655r., która przyniosła sławę klasztorowi, a Częstochowie

popularność w całym kraju,

nadanie praw miejskich w 1717r. przez króla Augusta II Mocnego

podklasztornej wsi Częstochówce, co doprowadziło do powstania miasta Nowej

Częstochowy,

utworzenie powiatu częstochowskiego i awansowanie miasta do rangi ośrodka

administracyjnego po zajęciu w II rozbiorze Polski w 1793r. ziem nad górną Wartą

przez Prusy

w 1826r. - formalne połączenie Starej i Nowej Częstochowy w jeden organizm

miejski - miasto Częstochowę,

wyznaczenie Częstochowy jako stacji lini kolejowej warszawsko - wiedeńskiej

(1846 - 1847), co wywarło wpływ na rozbudowę przemysłu i przyspieszyło

proces urbanizacji,

w latach międzywojennych wyłączenie miasta z powiatu częstochowskiego i

utworzenie powiatu miejskiego (30.01.1933 - starostwo grodzkie),

utworzenie diecezji częstochowskiej (1925), dzięki czemu Częstochowa stałą się

siedzibą Kurii Biskupiej,

w 1928 r. uruchomienie autobusowej komunikacji miejskiej,

1939 r. wybuch II wojny światowej -- jedna z pierwszych bitew (Bitwa pod

Mokrą) została stoczona w okolicach miasta,

1945 r. zakończenie II wojny światowej - miasto liczy 108.000 mieszkańców

utworzenie i rozbudowa ośrodka szkolnictwa wyższego - Politechniki

Częstochowskiej(1955), Wyższej Szkoły Pedagogicznej (1974),

powołanie województwa częstochowskiego (1975),

w 1991 r. odbycie się w mieście VI Światowego Dnia Młodzieży z udziałem

7

papieża Jana Pawła II

utworzenie Archidiecezji Częstochowskiej (1992). Częstochowa pozostaje nadal

największym centrum kultu religijnego w Polsce oraz dużym ośrodkiem

miejskim i kulturalnym.

1998 r. przyznanie Nagrody Europy - Prix de l’Europe 1998

1.2. Przegląd zabytków i miejsc atrakcyjnych turystycznie1.2.1. Aleja Najświętszej Maryi Panny

Częstochowskie Aleje stanowią jedno z ciekawszych rozwiązań urbanistycznych w

Polsce. Piętrowe kamienice, które zamykają je po bokach, o delikatnej neoklasycystycznej

dekoracji pochodzą z drugiej połowy XIX wieku np. ciekawym rozwiązaniem

architektonicznym jest kamienica przy Alei Najświętszej Maryi Panny 11 z 1912 roku o

modernistycznym wyglądzie z elementami secesyjnymi.6 Aleje Najświętszej Maryi Panny

stały się swoistym centrum mody, rozrywki i religii. Na dwóch krańcach Alei znajdują się

świątynie. Po jednej stronie kościół św. Zygmunta z XIV wieku, a po drugiej stronie

majestatyczny położony na wzgórzu otoczony zielonym parkiem kościół i klasztor

jasnogórski. Mniej więcej w sąsiedztwie Placu Biegańskiego znajduje się dawna cerkiew,

obecnie kościół św. Jakuba. Aleja Najświętszej Maryi Panny jest najbardziej

reprezentatywną w Częstochowie ulicą.

Kluby w Alejach to przede wszystkim puby ogólnodostępne, a także lokale wyższej

kategorii. W okresie letnim można znaleźć w Alejach wiele ogródków piwnych.

1.2.2. Klasztor O.O. Paulinów na Jasnej GórzeMiejsce najbardziej charakterystyczne dla Częstochowy, znane na całym świecie, Jasna

Góra, czyli klasztor ojców Paulinów położony jest na wzgórzu wieńczącym główne aleje

miasta. Stanowi on obecnie jeden z głównych centrów pielgrzymkowych współczesnego

świata chrześcijańskiego.7 Paulini zostali osadzeni w tym miejscu w 1382 roku, a właściwą

rangę nowo utworzonemu klasztorowi nadał fakt umieszczenia w nim cudownego obrazu

Matki Boskiej. Już od XV stulecia miejsce to zaczęło przyciągać wielką liczbę

pielgrzymów, początkowo z różnych rejonów Polski, a później z innych krajów Europy.

6 Studio Reklamy „Piątka" Krzysztof Szczypiński, folder promocyjny „Częstochowa zaprasza", Częstochowa 2001.7 J. Żmudziński,, Częstochowa, op.cit., ,s.3

8

Głośny napad na klasztor, jaki miał miejsce w Wielkanoc 1430 roku, znieważenie

wizerunku przez husytów i jego późniejsza naprawa dokonana w Krakowie, wydatnie

przyczyniły się do rozsławienia Jasnej Góry na obszarze Królestwa Polskiego. Jednak

dopiero wydarzenia, jakie miały miejsce w 1655 roku, kiedy to paulini bohatersko odparli

wojska szwedzkie w czasie „Potopu", ugruntowały przekonanie o szczególnej opiece jaką

Matka Boska darzy naród polski - sam obraz uznany został zaś za swego rodzaju tarczę

broniącą kraju przed wrogami. Odbyta w 1717 koronacja cudownego wizerunku koronami

papieskimi - jako pierwszego w Polsce, ostatecznie umocniła wyjątkową pozycję Jasnej

Góry wśród innych sanktuariów religijnych w naszym kraju. W latach niewoli narodowej, w

XIX stuleciu, częstochowski klasztor był jednym z najważniejszych symboli pozwalających

pamiętać Polakom o tradycjach wolności i własnej państwowości. Klasztor częstochowski

jest również zespołem wyjątkowej klasy budowli i swoistego rodzaju muzeum

przechowującym bezcenne dzieła sztuki pochodzące z czasów od średniowiecza, aż

po współczesność. Wspaniałe dary monarchów, papieży i prostych ludzi, a także liczne

artystyczne fundacje samych paulinów, przede wszystkim dzieła malarstwa i rzemiosła

artystycznego, w większości szczęśliwie dotrwały do naszych czasów, czyniąc z klasztoru

obiekt zabytkowy światowej rangi, wpisany na sporządzoną przez UNESCO listę dziedzictwa

kulturowego ludzkości.8 Jest to jedyny zabytek w województwie śląskim o najwyższym

znaczeniu ogólnoświatowym i wpisany w 1994 r. na listę Pomników Historii Polski.9

Cudowny obraz Matki Bożej jasnogórskiej jest właściwym celem dla milionów pielgrzymów

przybywających, co roku na Jasną Górę. Namalowany prawdopodobnie w drugiej połowie

XIV wieku, z pewnością przed 1382 rokiem w miejsce wcześniejszego wizerunku

wykonanego zapewne w XII lub XIII stuleciu, z zachowaniem jednak dawnej deski, która

już od czasów średniowiecza uchodziła za relikwię bezpośrednio związaną z osobą Matki

Boskiej. Namalowany temperą na desce pokrytej płótnem ma 121,8 cm wysokości i 81,3 cm

szerokości. Cudowny wizerunek umieszczony jest w barokowym, wykonanym z hebanu i

ozdobionym srebrnymi rzeźbami ołtarzu stojącym w gotyckiej kaplicy, usytuowanej z boku

głównego kościoła klasztornego.10

1.2.3. Rynek WieluńskiMa kształt czworoboku o wymiarach 260x250x120x90 metrów. Wśród stojących wokół

zabudowań można wyróżnić dwa typy domów. Do pierwszego zalicza się tzw. "parterówki" z

8 Ibid.,.s.39 E. Wieczorek, „Województwo Śląskie Zaprasza. Zabytki Architektury i Techniki",Urząd Marszałkowski Ds. Sląskiego Biura ds. Promocji i Turystyki, Katowice 2002., s.210 Ibid., s. 4

9

bramą przejazdową, brukiem oraz rynsztokiem, najczęściej pochodzą one z XIX wieku.

"Parterówki" należały do mieszczan - rolników. Drugi typ domów to piętrowe kamieniczki

czynszowe, typowe dla XIX-wiecznego budownictwa w Kongresówce.

1.2.4. Stary RynekWytyczony został przed 1377 r. równocześnie z nadaniem Starej Częstochowie praw

miejskich. Jego lokalizacja podyktowana była m.in. brodem na sławnej wówczas Warcie i

Traktem Krakowskim zwanym Drogą Królewską (Via Regia), krzyżującym się tutaj z Traktem

Wieluńskim. Posiada kształt prostokąta. W 1846 r. rynek posiadał bruk z "kamienia

skałowego" oraz dwie ocembrowane studnie, które w 1860 r. wyposażone zostały w pompy

ssąco-tłoczące, sprowadzone z Warszawy. Ze względu na przeniesienie po 1826 r.

siedziby władz municypalnych do nowego ratusza rozpoczął się proces stagnacji tej części

miasta. Obecnie większość kamieniczek w wyniku licznych przebudów zatraciła cechy

stylowe. U wylotu ul. Targowej stoi najciekawszy obiekt świecki - dawna karczma.

Wzniesiona prawdopodobnie w latach 1610-1612. Składa się z budynku frontowego i pary

oficyn. Pozostałe budynki z wyjątkiem trzech kamienic pochodzą z połowy XIX w. i

reprezentują typ XIX -wiecznych kamieniczek czynszowych.11

1.2.5. Ulica 7 KamienicPowstała około 1825 r. z inicjatywy Pawła Szyszkowskiego z upoważnienia księcia

Namiestnika i prezesa komisji woj. kaliskiego. Przed 1843 r. na tzw. "połaci rynkowej", w

części południowej wzniesiono "siedem domów szynkowych", których liczba nadała nazwę

póżniejszej ulicy. Znajdują się tam kamienice wybudowane w stylu póżnoklasycznym

eklektycznym.

1.2.6. Muzeum CzęstochowskieJest jedną z kilku instytucji naszego regionu o podstawowym znaczeniu dla jego kultury

i historii. Historia muzeum w Częstochowie liczy sobie już blisko sto lat, bowiem

pierwsze funkcjonowało już w roku 1905 pod nazwą Muzeum Higienicznego. W roku 1909

otrzymało ono stałą siedzibę w secesyjnym pawilonie w parku im. St. Staszica, nieopodal

Jasnej Góry. W roku 1923 zostało przejęte przez władze miasta i zmieniło nazwę na Miejskie

Muzeum Krajoznawcze i Higieniczne. Po wojnie, w roku 1955, na siedzibę muzeum

przeznaczono zabytkowy gmach dawnego ratusza, w którym mieści się ona aż do dziś.

11 www.czestochowa.iplus.pl

10

Różnorodne zbiory eksponowane są w kilku obiektach na terenie całego miasta. Muzeum

eksponuje swe zbiory oraz organizuje wystawy we wspomnianym zabytkowym budynku

dawnego ratusza, położonym przy Alejach Najświętszej Mani Panny - słynnym szlaku

pielgrzymek i wycieczek, w pawilonach wystawowych w parku Staszica w tym najstarszej,

pierwotnej siedzibie muzeum, gdzie w sposób unikatowy zrekonstruowało wnętrza kopalni

rud żelaza oraz w pawilonie Rezerwatu Archeologicznego - z ekspozycją stanowisk

archeologicznych kultury łużyckiej w miejscu dawnego, pochodzącego sprzed ok. 2500 lat

cmentarzyska. Spośród nowszych obiektów wymienić należy Muzeum Pielgrzymowania,

Galerię Malarstwa i Rzeźby i Dom Poezji –Muzeum Heleny Poświatowskiej.

1.2.7. Historyczne obiekty sakralne

Kościół pw. św. św. Andrzeja i Barbary barokowy o interesującym wystroju wnętrza i

ciekawym kształcie architektonicznym. Kościół ten zbudowany został w latach 1637-

1645 w bliskim sąsiedztwie klasztoru jasnogórskiego. W latach 1762-1765 klasztor

spełniał funkcję domu pokutnego dla zakonników. W 1807 r . w

pomieszczeniach klasztoru mieścił się szpital. Zaś w 1809 r. został on splądrowany

przez wojska austriackie. W ramach carskich represji w 1864 r. nastąpiła kasata

klasztoru. Później, w roku 1879 część pomieszczeń przejęło wojsko rosyjskie, a

część Rada Opiekuńcza Częstochowy. W 1891 roku kościół stał się parafialnym, a

klasztor przejął funkcje plebanii.

kościół pw. św. Jakuba - położony jest w centrum Alei Najświętszej Marii Panny na

skwerze miejskim, gdzie do 1929 r. znajdował się również cmentarz prawosławny.

Zbudowany został w latach 1870-1872, jako cerkiew prawosławna św. Cyryla i

Metodego. Następnie w 1918 r. zamieniony został na kościół rzymsko-katolicki pod

pierwotnym wezwaniem św. Jakuba. Kościół zbudowany jest w stylu

eklektycznym, na planie krzyża greckiego.

archikatedra pw. św. Rodziny - pochodzący z początku. XX wieku neogotycki kościół

katedralny, jeden z największych w Polsce. Był to pierwszy kościół wznoszony nie z

fundacji osoby zamożnej, lecz ze składek wiernych. Budowę rozpoczęto w 1900r.

Jest to monumentalna, okazała budowla licząca 100 metrów dł., 46 metrów w

transepcie i wysokości 27 metrów. Styl kościoła wzorowany jest na katedrach

francuskich

Kościół pw. św. Zygmunta (XIV w. przebudowany w XVII i XVIII w.)

11

kościół pw. św. św. Rocha i Sebastiana - barokowy, mieszczący się na zabytkowym

cmentarzu,

1.2.8. Parki podjasnogórskiePark Staszica i Park 3 Maja jest najbardziej znanym parkiem miejskim w Częstochowie.

Znajdują się koło Jasnej Góry otaczając ją z przedniej strony. W parkach tych znajduje się

pomnik Stanisława Staszica, Stanisława Moniuszki, Muzeum Górnictwa Rud i Obserwatorium

Astronomiczne. Spacerując po parku można zauważyć jak drzewa porastające go pięknie

przyozdabiają znany klasztor jasnogórski. Przechadzka po tym parku jest prawdziwą

przyjemnością.

Na placu "przed szczytem", w osi Al. Henryka Sienkiewicza stał w latach 1889-1917 spiżowy

pomnik cara Aleksandra II. Po jego rozbiórce 15.X. 1917 r. stanęła statua Matki Boskiej

Niepokalanego Poczęcia. Zamysł stworzenia pod Jasną Górą parków został zrealizowany w 1826

roku.

W 1908 r. nastąpiła kompozycyjna przebudowa parków. Ich układ zachował się do czasów

współczesnych. Parki obejmują swym zasięgiem 5,64 ha i posiadają kształt wydłużonego

prostokąta podzielonego na 35 części. W latach siedemdziesiątych XX w. przywrócono "oczka

wodne" z 1933 r. Podstawę drzewostanu, liczącego ok. 1280 drzew w wieku ok. 100-150 lat

oraz jednopiennych krzewów, stanowią m.in. klon zwyczajny, głóg szkarłatny, kasztanowiec

biały. Wśród drzew egzotycznych, znajdują się m.in. daglezja zielona, jałowiec wirgiński,

jałowiec chiński, jesion pensylwański, klon tatarski, modrzew japoński, sosna wejmutka, świerk

kłujący i syberyjski.

1.2.9. Pozostałe zabytki

Na uwagę turysty zasługują następujące zabytki:

zabytkowy budynek Kurii Metropolitalnej przy Alei Najświętszej Maryi Panny z I

połowy XIX w., ozdobiony majolikową płaskorzeźbą ze sceną Bożego Narodzenia,

oryginalnym dziełem warsztatu Andrzeja della Robia z końca XV w.

dawny ratusz, w którym mieści się obecnie Muzeum Częstochowskie

rezerwat archeologiczny usytuowany w miejscu odkrycia cmentarzyska kultury

łużyckiej (przy Al. Pokoju)

Muzeum Pielgrzymowania (przy Al. NMP 47)

12

obserwatorium astronomiczne w parku Staszica, pochodzące z początku XX.12

1.3. Definicje i modele rozwoju turystyki

1.3.1. Definicje turystykiRóżnorodność interpretacji zjawiska turystyki, jej wieloaspektowość w sferze społecznej,

gospodarczej. środowiska kulturowego i przyrodniczego, a ponadto interdyscyplinarność,

spowodowały trudności jej jednoznacznego określenia, sformułowania jednej, uniwersalnej i

powszechnie akceptowanej definicji turystyki. Wynika to z faktu, że inną treść przedstawia

turystyka jako zjawisko dla socjologa, inną dla ekonomisty, a jeszcze inną dla geografa czy

historyka. Z różnorodności interpretacji zjawiska turystyki i możliwości rozpatrywania jej z

różnych punktów widzenia wyniknęły trudności definiowania pojęcia turystyki oraz istnienie

wielu definicji turystyki.

W literaturze można spotkać wiele definicji pojęcia turystyki. Światowa Organizacja

Turystyki (WTO) zaleca dla celów statystycznych następującą definicję turystyki: „Turystyka

obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych,

zawodowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem,

z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest działalność zarobkowa”.13

Inną definicję podaje Brytyjskie Towarzystwo Turystyczne, które przyjęło następujące

określenie turystyki: „Turystyka obejmuje wszystkie czynności związane z czasowym

krótkotrwałym przemieszczaniem się osób do miejsc docelowych poza miejscami, gdzie

normalnie mieszkają i pracują, oraz pobytem w tych miejscach”14. Podobnie definiuje

turystykę C. Kaspar, który twierdzi, że „Turystyka obejmuje całość powiązań i zjawisk,

które się pojawiają wskutek zmiany miejsca i w związku z wynikającym z tego pobytem

osób, przy czym dla osób tych nowe miejsce pobytu nie jest ani stałym miejscem

zamieszkania, ani miejscem pracy”15.

W definicjach formułowanych na gruncie socjologii turystyka traktowana jest jako

proces społeczny. Np. W. Gaworecki turystykę widzi jako proces społeczny i wskazuje na

konieczność obserwacji skutków tego procesu”16. W podejściu humanistycznym akcent

kładzie się na aktywność turystyczną człowieka jako istotny czynnik wpływający na

osobowość człowieka. Turystyka stwarza obecnie najdoskonalsze formy i możliwości

rozwoju osobowości człowieka, w wymiarze społecznym, psychologicznym i kulturowym. 12 http://www.republika.onet.pl/13 Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ-WTO, UKFiT, Warszawa 1995, s. 514 V.T.C. Middleton, Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa 1996, s. 8-915 cyt za W. Gaworecki, Turystyka, PWE, Warszawa 2003, s. 1916 Ibidem, s.27

13

Wszystkie zjawiska czasowej i dobrowolnej podróży, które są związane ze zmianami w

środowisku i rytmie życia odnosiły się do osobistych kontaktów z naturalnymi,

kulturowym i społecznymi walorami odwiedzanego obszaru. Charakterystyczną definicją

dla tego ujęcia jest określenie turystyki przez K. Przecławskiego, który turystykę uważana za

pewien specyficzny sposób realizacji różnorodnych aktywności ludzkich. Specyfika turystyki

polega na17:

- zmianie środowiska przyrodniczego, kulturowego bądź społecznego (lub wszystkich

równocześnie),

- zmianie codziennego rytmu życia,

- wchodzeniu w styczność osobistą z przyrodą, kulturą lub ludźmi.

Duże znaczenie ma tutaj styczność osobista z każdym z rodzajów otoczenia.

Możliwość osobistego kontaktu z przyrodą, kulturą, środowiskiem społecznym stanowi

główne, w aspekcie socjologicznym, wartości turystyki.

Natomiast w definicjach formułowanych na gruncie nauk ekonomicznych podkreślane

są aspekty przemieszczania, czasowości zmiany miejsca pobytu, wyszczególniane cele

wyjazdów turystycznych oraz uwzględniana sfera jego obsługi oraz efektów gospodarczych.

Z ekonomicznego punktu widzenia gość czasowy czy odwiedzający jest konsumentem

rozmaitych usług turystycznych.

Rozpatrując kategorię turystyki w płaszczyźnie rynku wskazuje się na kategorię

popytu i podaży. C. Marcinkiewicz w definicji turystyki łączy następujące elementy:

czynności odwiedzającego dotyczą tylko aspektów życia poza czynnościami

rutynowymi związanymi z pracą i kontaktami towarzyskimi, poza miejscem ich realizacji,

czynności obejmują podróż i prawie zawsze jakieś formy transportu do miejsca

docelowego,

miejsce docelowe jest punktem centralnym dla czynności: konieczna jest ponadto

obecność wielu urządzeń niezbędnych do ich wykonania18.

W powyższych definicjach turystyki widoczne są następujące aspekty:

1. turystyka nie ogranicza się jedynie do pobytów z noclegiem, obejmuje ona również

odwiedziny jednodniowe,

2. turystyka nie ogranicza się tylko do podróży w celach wypoczynkowych; obejmuje

także podróże w celach służbowych, naukowych, religijnych, towarzyskich, sportowych

17 cyt. za G. Gołembowski, Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002r., s. 2218 ? C. Marcinkiewicz, Marketing usług turystycznych,Wyd WZ PCz, Częstochowa 2003., s.9

14

i innych, zakładając, że miejsce docelowe znajduje się poza miejscem zamieszkania lub

pracy,

3. turystyka jest rodzajem podróży. Nie każda jednak podróż jest turystyką.

Definicje wyłączają podróże w celach dojazdu do pracy i czysto lokalne, np. do

szkół czy sklepów,

4. turystyka zajmuje znaczną część czasu wolnego i zajęć rekreacyjnych człowieka,

ale nie jest ich synonimem, ponieważ większość czynności rekreacyjnych odbywa

się w domu i wokół niego.

1.3.2. Rodzaje turystyki

Turystyka krajoznawcza

W określaniu pojęcia krajoznawstwo na ogół można spotkać dwa stanowiska. Jedni

traktują je szeroko jako ruch społeczny, inni określają wąsko jako zbiór wiadomości o kraju

ojczystym. Wśród współczesnych definicji krajoznawstwa, na uwagę zasługuje oryginalna

interpretacja podana przez W. Lipniackiego. Autor pojęcie krajoznawstwa rozpatruje w trzech

płaszczyznach. W sensie funkcjonalnym, jako dążenie do możliwie najpełniejszego,

najwszechstronniejszego poznania ziemi ojczystej. W sensie instytucjonalnym, jako ruch

społeczny, skupiający działaczy – krajoznawców i ukierunkowujący ich na osiąganie

ważnych celów społecznych, a także jako określony system organizacji prac krajoznawczych

oraz gromadzenia, przekazywania i wdrażania ich wyników do praktyki społecznej, przede

wszystkim w ruchu turystycznym. Natomiast z punktu widzenia historyczno -

socjologicznego krajoznawstwo to pewna dziedzina kultury, obejmującą całokształt

działalności poznawczej oraz utrwalone wyniki tej działalności (rękopisy, publikacje, mapy,

zdjęcia, przeźrocza, filmy, nagrania itp.). Obejmuje również wypracowane metody i techniki

działalności krajoznawczej, a także instytucje i organizacje prowadzące działalność

krajoznawczą. 19

Turystyka krajoznawcza oparta jest na formie wycieczkowania. Turysta dąży do

poznawania kraju ojczystego, gromadzi wszelkie o nim wiadomości, a jednocześnie działa na

rzecz utrwalenia i pomnażania zasobów przyrody i kultury.

Turystyka krajoznawcza spełnia rozliczne funkcje społeczne. Podstawowa jest funkcja

wychowawcza, rozumiana jako kształtująca rozwój człowieka i przygotowująca go do życia w

społeczeństwie. Następna - funkcja kształceniowa, dająca orientację i wiedzę o otaczającej 19 Cyt. za W. Gaworecki, Turystyka, op.cit., s. 48

15

rzeczywistości przyrodniczej i społecznej oraz umiejętności, a dalej i nawyki właściwych

zachowań turystycznych. Z kolei funkcja techniczna (instrumentalna) dotyczy praktycznego

wykorzystania wielu efektów krajoznawstwa w podejmowaniu decyzji gospodarczych.

Krajoznawstwo turystyczne poprzez swoje funkcje społeczne podkreśla znaczenie czasu

wolnego dla kultury współczesnego turysty (odpoczynek, rozrywka), a także fakt iż

krajoznawstwo uprawiane w czasie wolnym jest środkiem podnoszenia poziomu kultury

i rozwoju osobowości.

Turystyka kwalifikowana

Turystyka kwalifikowana jest rodzajem turystyki, który rozwija się obecnie na świecie

bardzo intensywnie. Można ją definiować jako. „czasową, dobrowolną, wymagającą

przygotowania kondycyjnego i zawodowo-turystycznego, częstą zmianą miejsca w

przestrzeni, połączoną ze zmianą codziennego trybu życia, zaspokojeniem potrzeb ruchu i

wysiłku fizycznego, osobistego kontaktu z innym środowiskiem społecznym, przyrodniczym i

kulturowym oraz potrzeb informacyjno-poznawczych”20.

Uprawianie niektórych form turystyki kwalifikowanej wymaga zdobycia specjalnych

uprawnień formalnych: karty rowerowej, uprawnień żeglarskich itp. Kwalifikacje turystyczne

to inaczej umiejętność uprawiania turystyki w sposób szczególny, z włączeniem do niej takich

składników jak sprawność fizyczna, posługiwanie się specjalistycznym sprzętem, zdolność do

przeżywania trudnych sytuacji i brania na siebie ryzyka utraty zdrowia, a nawet życia21. Turysta

kwalifikowany to osoba, która z określonej, dobrowolnie wybranej formy turystycznej uczyniła

swoje hobby. Uprawianie tego rodzaju turystyki wymaga specjalnego przygotowania

psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowywania się w środowisku

naturalnym i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach potwierdzonych przez

właściwe organizacje umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie

lokomocyjnym (np. rowerem, żaglówką, nartami, sprzętem do nurkowania itp.). Celem

działalności turysty kwalifikowanego jest wypoczynek, rekreacja, doskonalenie zdrowia,

wydolności i sprawności fizycznej oraz wszechstronne poznanie kraju.

Turystykę kwalifikowaną można uprawiać indywidualnie i zespołowo, w grupach

nieformalnych lub zorganizowanych, niekiedy połączoną z elementami współzawodnictwa.

Do turystyki kwalifikowanej można zaliczyć następujące turystyki: turystykę kolarską,

20 Ibidem, s.3321 L. Milian, Przedsiębiorczość i przedsiębiorstwo turystyczne. Socjopsychologiczne uwarunkowania sukcesu. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2000, s.104

16

narciarska, jeździecką, motorowodną, pieszą – nizinną, pieszą – górską, żeglarską,

speleologiczną, kajakową, motorową oraz nurkowanie. 22

Turystyka ta staje się na świecie trwałym i dynamicznym składnikiem stylu życia

współczesnych społeczeństw.

Turystyka zdrowotna

Turystyka zdrowotna jest to, według J. Wolskiego, „...świadome i dobrowolne udanie

się na pewien okres poza miejsce zamieszkania, w czasie wolnym od pracy w celu regeneracji

ustroju dzięki aktywnemu wypoczynkowi fizycznemu i psychicznemu”.23

Motywy uprawiania turystyki zdrowotnej to; odnowa sił, aktywny charakter

wypoczynku oraz stan wyczerpania lub przemęczenia. Ponieważ motywacje podejmowania

podróży w celach zdrowotnych są obecne prawie w każdej formie turystyki, zatem cele te

mogą być osiągane w turystyce: uzdrowiskowej, kwalifikowanej, pobytowej (wczasy),

weekendowej itp.

Możliwości osiągania celów zdrowotnych w wymienionych formach turystyki są

znacznie zróżnicowane pod względem efektywności. Wynika to z miejsca podróży o

motywacjach zdrowotnych w strukturze celów turystycznych. W turystyce zdrowotnej

bowiem odnowa sił ma charakter celu wiodącego. Z tych względów w skład turystyki

zdrowotnej mogą być wliczone tylko te rodzaje turystyki, których cele poprawy szeroko

rozumianego zdrowia dominują wśród pozostałych lub są im równorzędne.

O efektywności turystyki zdrowotnej decyduje również państwo, będące rękojmią

polityki rozwoju społecznego. Ze względu na znaczenie dobrego stanu zdrowia społeczeństwa

właśnie państwo powinno stymulować rozwój turystyki zdrowotnej, której funkcja w

omawianym procesie jest uznana naukowo i społecznie.24

Turystyka motywacyjna (stymulacyjna)

Ten rodzaj turystyki jest zjawiskiem stosunkowo nowym, charakterystycznym dla

współczesnego rynku turystycznego krajów wysokorozwiniętych. W. Gaworecki podróż

motywacyjną określa jako środek nowoczesnego zarządzania, stosowany dla uzyskania

nadzwyczajnych efektów.25 Oznacza to fundowanie pracownikom podróży - nagrody za

osiągnięcie dobrych wyników finansowych. Nagroda taka, jak się okazuje, podnosi lojalność

22 Zob. J. Merski, Turystyka kwalifikowana, Wydawnictwo Druk Tur, Warszawa 2002r., s. 1123 J. Wolski, Turystyka zdrowotna a uzdrowiska europejskich krajów, Problemy Uzdrowiskowe, 1970, nr 5.24 Zob. W. Gaworecki, Turystyka, op. cit., s. 35-3725 Ibid.., s.37

17

pracowników wobec firmy, zwiększa efektywność pracy, konsoliduje załogę, motywuje do

dalszej wytężonej pracy.

Należy zwrócić uwagę na pewne cechy turystyki motywacyjnej. Jest ona czynnikiem

polepszającym jakość stosunków międzyludzkich w danym przedsiębiorstwie.

Zorganizowanie podróży motywacyjnej wywołuje bowiem uczucie wdzięczności i lojalności

w stosunku do przedsiębiorstwa. Jest to także turystyka grupowa, o specyficznych jednak

wymaganiach klientów. Specjalna uwaga i troska powinny być poświęcone każdemu

uczestnikowi tego rodzaju podróży, a ich organizacja techniczna powinna się wyróżniać

oryginalną twórczością. Udana podróż motywacyjna powinna bowiem pozostawić

niezniszczalne wspomnienie i składać się z elementów, których nie można zakupić w ramach

„normalnej wycieczki”.26

Turystyka motywacyjna wymaga specyficznej obsługi. Musi spełniać wszystkie

kryteria produktu o najwyższych parametrach jakościowych, a szczególny nacisk położony

jest na budowę poczucia tożsamości z firmą, budowę więzi nieformalnych między

pracownikami. Wyjazd taki powinien stać się niepowtarzalnym przeżyciem dla każdego

pracownika. Zatem specjalna uwaga i troska poświęcona jest każdemu uczestnikowi. Programy

są bogate, urozmaicone, często oryginalne, serwowane jedzenie mistrzowskie, organizacja

techniczna bezbłędna. Sprostanie tak wysokim wymogom nie jest łatwe, ale środki finansowe

jakie spływają dla wszystkich podmiotów gospodarczych obsługujących ten rodzaj turystyki

są duże.

Turystyka biznesowa

Jest to rodzaj turystyki dynamicznie rozwijający się w ostatnich latach i w głównej

mierze zależny od warunków ekonomicznych i koniunktury gospodarczej. Ta kategoria

klientów ma specjalne wymagania i dla nich powstały specjalne centra kongresowo-

konferencyjne, ekskluzywne hotele, uruchamia się specjalne połączenia komunikacyjne,

wyodrębnia się klasy biznesowe w samolotach. Podróże biznesowe są finansowane przez

instytucje delegujące i charakteryzują się wysokimi wydatkami osób przyjeżdżających w

interesach, uczestników kongresów, wystaw, targów, spotkań handlowych itp.

Zestaw usług hotelarskich poszukiwanych przez turystę biznesowego narzuca

odpowiedni standard hotelu oraz zakres usług podstawowych i dodatkowych. Warto też

podkreślić, iż ten rodzaj turystyki cechuje dochodowość i specjalizacja. W promocji i

obsłudze konieczna jest sprawna organizacja oraz specjalistyczny potencjał usługowy.27

26 Ibid., s. 37-3827 Ibid., s. 39-40

18

Turystyka biznesowa rozwija się dynamicznie ze względu na dużą dochodowość.

Hotele specjalizujące się w przyjmowaniu tego rodzaju gości mają wysoki standard

wyposażenia, możliwość szybkiego połączenia nie tylko w kraju, ale i ze światem, bardzo

sprawną obsługę biurowo-telekomunikacyjną recepcji hotelowej, czynną 24 godziny, sprawny

transport, sale konferencyjne odpowiednio wyposażone w sprzęt audiowizualno-komputerowy,

tzw. Business Centra, warunki do organizowania przyjęć okolicznościowych, bankietów,

prezentacji itp.

Turystyka kongresowa

„Turystyka kongresowa, definicyjnie podporządkowana biznesowej, praktycznie

stanowi samodzielna jednostkę w strukturze rodzajowej turystyki. W miarę wzbogacania form

współczesnego życia wykazuje dużą dynamikę rozwoju. Grupowy, krótkoterminowy

i elitarny charakter tego rodzaju turystyki narzuca model jej organizacji i obsługi”28.

Uczestnikami są naukowcy, specjaliści różnych dziedzin, członkowie organizacji

zawodowych, sportowych, gospodarczych, kulturalnych, politycy biorący udział w kongresach,

konferencjach, seminariach, spotkaniach, sympozjach, targach itp.

Turystyka kongresowa, w miarę wzbogacania form współczesnego życia, wykazuje

dużą dynamikę rozwoju. Grupowy, krótkoterminowy i elitarny charakter tego rodzaju

turystyki narzuca model jej organizacji i obsługi. Ponieważ jest ona źródłem znacznych

korzyści ekonomicznych, o jej organizację i obsługę zabiega wiele krajów i miast oraz

organizatorzy ruchu turystycznego.

Miejscami kongresów i konferencji są nie tylko miasta stołeczne krajów i regionów,

wyspecjalizowane w organizacji i obsłudze turystyki kongresowej. Na przykład w krajach

skandynawskich, mających dobrze rozwiniętą żeglugę promową, można zaobserwować

rozwój turystyki kongresowej na morzu.

Korzyści płynące z organizowania kongresów mają nie tylko wymiar ekonomiczny ale i

społeczno-kulturowy. Działalność ta przynosi duże korzyści naukowe, społeczne i polityczne

krajowi-organizatorowi. W zjazdach międzynarodowych biorą udział ludzie, którzy stanowią elitę

intelektualną świata. Ludzie ci to często autorytety w danej gałęzi wiedzy, zajmują

eksponowane stanowiska, wpływają na bieg wydarzeń, kształtują opinię publiczną.

Niezbędnym warunkiem realizacji kongresów jest odpowiednia infrastruktura, która

może zapewnić obsługę przyjazdu setek osób. Są to wygodne miejsca spotkań, noclegi o

28 Ibid., s.42

19

wysokim standardzie, dobre wyżywienie, szybki transport, sprawny sekretariat, sala obrad z

całym zapleczem biurowo-telekomunikacyjno-audiowizualnym, imprezy kulturalne.

Warto zaznaczyć, iż wpływy w przeliczeniu na jednego uczestnika za dzień udziału w

kongresie są przeszło dwukrotnie większe niż przy klasycznej turystyce pobytowej, tranzytowej

czy objazdowej.

Pobyty uczestników zagranicznych na kongresach wykorzystuje się także jako element

propagandowo-reklamowy nie tylko turystyki, ale danego kraju w szerokim zakresie.

Właściwa obsługa techniczna rzutuje w poważnej mierze na obsługę całego kongresu.

Turystyka morska

Turystyka morska to podróże turystów krajowych i zagranicznych różnymi środkami

transportu morskiego: statkami, promami, jachtami. Wyróżnia się następujące formy turystyki

morskiej:

wycieczki pełnomorskie,

żeglarstwo morskie,

pasażerską żeglugę przybrzeżną,

żeglugę promową,

kajakarstwo,

turystykę podwodną29.

Najpopularniejszą formą turystyki morskiej w skali międzynarodowej są rejsy

wycieczek pełnomorskich. Należą do nich:

rejsy lecznicze - stosunkowo nowy rodzaj rejsów wycieczkowych; oprócz opieki lekarskiej

korzysta się w rejsie z właściwości klimatu, morskiego powietrza, kąpieli słonecznych

i wodnych oraz gimnastyki i rekreacji;

rejsy szkolne; są dopełnieniem programu szkolnego lub studiów;

minirejsy międzyportowe; są popularną, niedrogą formą kilkudniowych wycieczek;

rejsy kombinowane; polegają na łączeniu środków transportu morskiego z innymi

rodzajami transportu - lotniczego, drogowego, kolejowego;

rejsy inclusive; są to rejsy pasażerskich statków liniowych; tury

sta korzysta z wszystkich świadczeń na statku, w portach zaś są

oferowane wycieczki krajoznawcze,

promowe przewozy turystów; wycieczki morskie na promach pasażersko –

samochodowych umożliwiają turyście komunikowanie się30.29 H. Borne, A. Doliński „Organizacja turystyki”, WSiP, Warszawa 2001, s. 3530 Ibidem, s 36

20

Turystyka morska obejmuje turystykę przybrzeżną - o charakterze komunikacyjnym

oraz pełnomorską – odbywana na jachtach, statkach pasażerskich i towarowych.

Ruch pasażerski w portach turystycznych daje korzyści ekonomiczne dla miasta

portowego i jego zaplecza. Dobra polityka morska państwa, uwzględniająca również interesy

turystyki morskiej i jej obsługę może służyć rozwojowi i utrwaleniu portów.

Turystyka etniczna

Turystyka etniczna, nazywana także turystyką sentymentalną, ojczyźnianą, to przede

wszystkim podróże zagraniczne odbywane do krajów pochodzenia przodków, do ziemi ojców,

a także spotkania z grupami etnicznymi w odwiedzanym kraju.

W ramach tego rodzaju turystyki do Polski przyjeżdża głównie ludność niemiecka

i żydowska. Przyjazdy pierwszej grupy mają związek z przemianami politycznymi

i terytorialnymi oraz zaszłościami etnicznymi, dotyczą szczególnie północnych i zachodnich

części Polski oraz Dolnego Śląska. Drugą najbardziej liczną grupą etniczną, przyjeżdżającą do

Polski, jest ludność żydowska, szczególnie młodzież.

Turystyka polonijna

Turystyka polonijna jest odmianą turystyki etnicznej - są to przyjazdy do naszego

kraju ludzi o polskim rodowodzie. Duże możliwości rozwoju turystyki polonijnej istnieją w

płaszczyźnie kulturalnej, np. udostępnianie na rynku krajowym dzieł kultury tworzonych na

emigracji, obecność twórców emigracyjnych w kraju. Ważna jest też rola turystyki

polonijnej w zakresie turystyki profesjonalnej, np. lekarzy, inżynierów, nauczycieli czy

naukowców.

Turystyka socjalna

Rozwój turystyki socjalnej zależy od polityki społecznej danego państwa, obejmującej

sprawy wypoczynku. Chodzi głównie o umożliwienie - czyli finansowanie lub

dofinansowanie przez państwo - wypoczynku tym, którym sytuacja materialna nie pozwala

na wyjazdy urlopowe. Dotyczy to głównie młodzieży, osób niepełnosprawnych, rodzin

wielodzietnych, rodzin o bardzo niskim statusie materialnym oraz emerytów. Druga rzecz to

rozwijanie przez państwo nie przynoszącego dochodów sektora gospodarki turystycznej,

dającego możliwości realizacji powyższych zamierzeń, czyli:

tworzenie sieci publicznych obiektów turystycznych otwartych dla wszystkich

i bezpośrednie zarządzanie tymi obiektami,

21

pomoc finansowa, obejmująca: preferencyjne pożyczki, subwencje, subsydia, tanie

kredyty dla organizacji turystyki socjalnej, np. schronisk młodzieżowych, domów wczasów

rodzinnych, rodzinnych wiosek wakacyjnych, urządzeń sportowo-rekreacyjnych,

dopłaty indywidualne do wyjazdów urlopowych,

ulgi w środkach transportu publicznego dla niektórych kategorii ludności (emeryci,

młodzież)31.

Trzeba powiedzieć, że turystyka socjalna, jako kategoria historyczna, może zniknąć w

miarę zanikania rażących różnic pod względem szans życiowych i dochodów ludności oraz

likwidacji stref nędzy i ubóstwa.32

Turystyka alternatywna

Turystyka alternatywna polega na poszukiwaniu i upowszechnianiu racjonalnych form

wypoczynku, odmiennych w stosunku do form turystyki masowej, zawierającej wiele

dysfunkcji. Jest to turystyka oparta na kontakcie i harmonii

z przyrodą, na idei krajoznawstwa, nie niszcząca, turystyka uprawiana w małych grupach,

indywidualna, poszukująca obcowania z ludnością miejscową, turystyka wymagająca właści-

wych form zachowania.

Turystyka alternatywna jest to próba znalezienia i upowszechnienia rozsądnych,

innych możliwości, odmiennych w stosunku do przeważających dotychczas szablonowych

form turystyki masowej, zawierającej wiele dysfunkcji. Jest to turystyka oparta na motywach

krajoznawczych, uprawiana w małych, często nieformalnych grupach, także indywidualna,

turystyka trudna, wymagająca gruntownego przygotowania odporności psychicznej, wysiłku

umysłowego i nierzadko fizycznego.33

Turystyka religijno – pielgrzymkowa

Turystyka pątnicza jest jedną z bardziej popularnych form podróżnictwa. Ta forma

turystyki nosi też nazwę religijnej lub pielgrzymkowej. Jest to najstarsza historycznie forma

wędrówek w celach pozaekonomicznych. Podróże do miejsc kultu religijnego podejmowane

były już w odległych epokach historycznych.

A. Jackowski za pielgrzymkę uznaje wędrówkę odbywaną zbiorowo lub indywidualnie z

motywów religijnych do miejsca uznanego za święte ze względu na szczególne działanie w

nim Boga lub bóstwa, aby tam spełnić określone akty religijne, pobożności i pokuty. 31 Ibid., s.7032 Ibid., s. 63-6533 Ibid., s. 68-69

22

Uczestnicy „pielgrzymki" poświęcają czas na modlitwę lub nabożne medytacje. Uczestnicy

„turystyki pielgrzymkowej" dzielą czas na modlitwę i zwiedzanie. 34

W Polsce znajduje się około 500 obiektów, do których pielgrzymują wierni i które

odwiedzane są przez krajoznawców. Większość z nich (430) to „sanktuaria"maryjne.

Wszystkie należą do kościoła rzymskokatolickiego, a tylko dwa (Garbarka i Jabłeczna)

związane są z polskim kościołem prawosławnym.

Pod pojęciem „sanktuarium" kościół rzymskokatolicki rozumie „kościół lub inne miejsca

sakralne, do których za zgodą Ordynariusza miejsca, z tytułu pobożności religijnej,

pielgrzymują liczni wierni".

Do najczęściej odwiedzanych sanktuariów w Polsce należą: Jasna Góra, Niepokalanów,

Piekary Śląskie, Kalwaria Zebrzydowska, Góra Świętej Anny i inne.

Cechą wspólną migracji religijnych i turystycznych - według A. Jackowskiego -jest

sam fakt podjęcia podróży (a więc przemieszczenie przestrzenne), korzystanie z tych samych

elementów infrastruktury turystycznej (transport, baza noclegowa, baza żywieniowa itp.),

podobny okres największej aktywności (wiosna jesień), a także wpływ na strukturę

funkcjonalną miejscowości, wyrażający się głównie rozwojem sektora trzeciego.

Turystyka religijna i pielgrzymkowa ma zróżnicowany zakres przestrzenny: lokalny,

regionalny, krajowy i międzynarodowy. Powoduje istotne zmiany w strukturze funkcji

odwiedzanych miejscowości, zarówno społeczno-kulturowej jak i miastotwórczej.

Turystyka pielgrzymkowa wywiera wyraźny wpływ na stan struktury społeczno-

ekonomicznej poszczególnych miejscowości. Obserwuje się rozwój hotelarstwa, gastronomii,

handlu oraz różnorodnych usług. Rozwijają się też niektóre gałęzie drobnego przemysłu, np.

wyrobów dewocjonalnych, wydawnictw religijnych i inne.

W tej formie podróżowania funkcje religijne i turystyczne się zazębiają – motywy

czysto religijne często mieszają się z celami poznawczymi lub religijno – poznawczymi.

Turystyka kulturalna

O turystyce kulturalnej mówi się wtedy, kiedy podstawowym motywem wyjazdu jest

chęć zwiedzenia obiektów kulturalnych takich, jak: miejsca historyczne i archeologiczne,

pałace, zamki, muzea, galerie, parki i ogrody, zespoły urbanistyczne miast i dzielnic, obiekty

sakralne, trasy turystyczne związane z określoną tematyką, obiekty techniczne, a także

uczestnictwo w imprezach kulturalnych i festiwalach.

34 A. Jackowski, Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce, Instytut Turystyki, Warszawa 1991, s. 8-9

23

Łączenie kultury z turystyką jest wykorzystywane w wielu krajach zarówno ze

względów ekonomicznej, jak również z chęci stworzenia właściwego wizerunku

międzynarodowego. Miasta o szczególnej architekturze i atmosferze, prestiżowe festiwale

muzyczne, zabytki architektoniczne i historyczne regionu przysparzają turystom wiele

pozytywnych przeżyć natury artystycznej i wysokiej klasy rozrywki. Oferty kulturalne są

elementem promocji większości miast, krajów.

Turystyka kulturalna zajmuje obecnie trwałe miejsce na współczesnym rynku

turystycznym i cały czas się rozwija m.in. odnawiając dziedzictwo kulturowe wielu

społeczności. Ogólnie można ją określić jako turystykę wakacyjną o motywacji kulturalnej.

Jej celami są: wycieczki do miejsc o wartości artystycznej i historycznej, wizyty w muzeach i

galeriach oraz uczestnictwo w spektaklach artystycznych i innych wydarzeniach

kulturalnych.35

Agroturystyka

Agroturystyka ściśle jest związana z rolnictwem i funkcjonującym gospodarstwem

rolnym. Gospodarstwo rolne, poza zakwaterowaniem, daje możliwość mieszkania wraz z

rodziną wiejską, poznania jej obyczajów codziennych zajęć, bezpośredniego kontaktu ze

zwierzętami i produkcją rolną. Gospodarstwo wiejskie dostarcza zdrowej, świeżej żywności.

Każda wieś ma swój odrębny charakter, własne sklepy, kościół, rozrywki i obyczaje. Mieszkanie

na wsi zapewnia przestrzeń, swobodę, świeże powietrze, zieleń, wypoczynek w środowisku

odmiennym od warunków na obszarach zurbanizowanych.

Rozwój agroturystyki to także tworzenie nowych miejsc pracy. Jest to szansa dla tych,

którzy nie chcą być rolnikami, ale swoją przyszłość wiążą z życiem na wsi. Powstawanie

nowych miejsc pracy łączy się z koniecznością zmiany dotychczasowych kwalifikacji oraz

nabycia nowych umiejętności.

Agroturystyka jest dziś podstawowym elementem promocji przyjazdów do większości

krajów europejskich. Turystów przyciąga specyficzna atmosfera, specjalne programy

spędzenia czasu wolnego: festyny, pokazy związane z rolnictwem, usługi gastronomiczne

z tradycyjną kuchnią, degustacje miejscowych produktów żywnościowych i inne atrakcje.

Turystyka weekendowa

Jest popularną formą uprawiania turystyki krótkoterminowej w niezbyt dużej

odległości od miejsca zamieszkania. Może być grupowa lub indywidualna. Turysta 35 Zob. W. Gaworecki, Turystyka, op. cit., s. 74-75

24

weekendowy korzysta z różnych środków transportu, ale najczęściej z samochodu

osobowego. Miejscowości turystyczne, typowe dla obsługi wypoczynku świątecznego,

powinny charakteryzować się: wygodnym zakwaterowaniem dobrą i urozmaiconą ofertą

gastronomiczną, różnorodnością urządzeń do czynnego spędzania wolnego czasu niezależnie

od pogody, do uprawiania sportów zimowych i letnich, sportów wodnych, przestrzeniami do

wycieczkowania i spacerów, a także zapewniać ciszę, spokój, brak hałasu i możliwość

skorzystania z rozrywek.

Turystyka aktywna

Turystyka aktywna jest rodzajem turystyki, w której głównym lub ważnym elementem

wyjazdu - niezależnie od czasu trwania działalności turystycznej - jest podejmowanie

szczególnych form aktywności rekreacyjnej lub hobbystycznej. Turystą aktywnym jest więc

osoba, która udaje się poza miejsce zamieszkania dla podjęcia rekreacji ruchowej w

wybranych dyscyplinach turystycznych lub sportowych. Działalność może przybrać też

postać zajęć hobbystycznych ukierunkowanych na rozwój sprawności fizycznej i

intelektualnej. W ślad za pomysłem rozwoju tego rodzaju turystyki wiele ośrodków wczaso-

wych wzbogaciło program swojej działalności o zajęcia rekreacyjne na pływalni, w

fitnesklubach, ośrodkach jeździeckich i na trasach rowerowych.

Przedstawione powyżej rodzaje turystyki obrazują jej możliwości jako jednej z gałęzi

gospodarki, która wykorzystując swoje zasoby, przy aprobacie polityki samorządów jest w

stanie przyczynić się do rozwoju regionu.

1.3.3. Funkcje turystyki

Turystyka ze względu na swoją wielowymiarowość i dynamiczność zjawisk

współczesnej kultury bytowania społeczeństwa znajduje odzwierciedlenie w różnych sferach

życia: społecznej, psychologicznej, kulturowej, przestrzennej i ekonomicznej. Dzięki temu

spełnia ona określone funkcje, pojmowane jako skutki jej rozwoju dla tych sfer

współczesnego życia36.

W literaturze przedmiotu można spotkać różne podziały funkcji. Za H. Borne i A.

Dolińskim wyróżniamy trzy funkcję współczesnej turystyki37:

społeczno - wychowawczą - funkcja ta przejawia się w wartościach jakie nabywa lub

pogłębia człowiek. Uprawianie różnych form turystyki daje określone wartości, jak

36 W. Gaworecki, Turystyka, op. cit., s.33737 H. Borne, A. Doliński, „Organizacja turystyki”, op. cit., s.49

25

np. wartości poznawcze, dzięki którym człowiek uprawiający turystykę wzbogaca lub

pogłębia swoją wiedzę z różnych dziedzin życia. Poprzez wartości wychowawcze

turystyka uczy współżycia w grupie, samodzielności, odwagi. Ma to szczególne

znaczenie dla młodzieży uprawiającej różne formy turystyki kwalifikowanej, jak

również dla dzieci i młodzieży – uczestników kolonii i obozów. Poznanie walorów

kraju ojczystego, jego dorobku kulturalnego i gospodarczego jest istotnym czynnikiem

pogłębiającym patriotyzm. Funkcja społeczno – wychowawcza obejmuje również

szerzenie świadomości ekologicznej, propagującej ochronę naturalnego środowiska

człowieka.

rekreacyjno – zdrowotną - zdrowotne znaczenie turystyki polega na wyrwaniu

człowieka z niezdrowego środowiska miast i wyprowadzenie w taki teren, gdzie

działalność gospodarcza nie doprowadziła jeszcze do wystąpienia czynników

szkodliwych, godzących w zdrowie ludzkie. Wysiłek fizyczny wykonywany przez

turystę w trakcie wędrówek w klimatycznie korzystnym środowisku przyczynia się do

poprawy jego zdrowia. Marsz, jazda na rowerze, wiosłowanie, wędrówki narciarskie

wszystko to wpływa bardzo korzystnie na funkcjonowanie układu krążenia, chroni

przed miażdżycą i zawałem. 38 Ruch na świeżym powietrzu, kontakt z przyrodą,

wypoczynek nad wodą, korzystanie z walorów klimatycznych (np. nadmorski jod,

mikroklimaty miejscowości uzdrowiskowych) powodują regeneracje zużytych sił

fizycznych i psychicznych człowieka.

społeczno – gospodarczą - ekonomiczna funkcja turystyki przejawia się we wzroście

inwestycji w szeroko rozumianej gospodarce turystycznej. Rozbudowa zdolności

usługowej gospodarki turystycznej (hotelarstwo, gastronomia, handel detaliczny,

urządzenia wypoczynkowe, sportowe itp.) pociąga za sobą konieczność powiększenia

zdolności usługowej i produkcyjnej w działach gospodarki narodowej pośrednio

włączanych do obsługi ruchu turystycznego (drogownictwo, transport publiczny, prze-

mysł turystyczny, rolnictwo itp.).

1.3.4. Model zrównoważonego rozwoju turystykiNależy postawić pytanie, jaki model turystyki można realizować w układzie

regionalnym ze względów społecznych i gospodarczych. Wydaje się że, najbardziej

odpowiednim byłby model zrównoważonego rozwoju gospodarki turystycznej, który

38 Zob. T. Łobożewicz, G.Bińczyk, Podstawy turystyki, Wyzsza Szkoła Ekonomiczna w Warszawie, Warszawa 2001, s. 50

26

swoje korzenie ma w koncepcji „zrównoważonego rozwoju”, sformułowanej w tzw.

Raporcie Brandtlandu Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju ONZ w 1987 roku.

Formuła „zrównoważonego rozwoju” obejmuje następujące elementy: trwałość

ekologiczna + rozwój ekonomiczny + sprawiedliwość społeczna między pokoleniami

i w obrębie każdego pokolenia + zrównoważony i sprawiedliwy rozwój. 39 Tak więc

formuła ta zakłada, że cele ekonomiczne i ekologiczne powiązane są z celami

społecznymi, a więc sprawiedliwym podziałem zasobów naturalnych. Aby to

osiągnąć należy spełnić wiele wymogów, między innymi trwale zabezpieczyć

zaopatrzenie w żywność, rozwinąć niewykorzystane dotychczas ludzkie zasoby,

zahamować niszczenie naturalnych ekosystemów, obniżyć zużycie energii, zwiększyć

produkcję przemysłową przy wykorzystaniu technologii chroniących zasoby i

środowisko, zahamować dalszy wzrost wielkich miast i popierać rozwój mniejszych

miast, ściśle powiązanych z otaczającą okolicą.40

W odniesieniu do turystyki założenia modelu zrównoważonego rozwoju

opierają się na przestrzeganiu określonych proporcji miedzy kształtowaniem tempa

wzrostu zasobochłonności gospodarki turystycznej w odniesieniu do środowiska, a

tempem wzrostu reprodukcji jego zasobów. 41 Zasadniczymi celami takiego rozwoju

turystyki jest: odnawianie zasobów, utrzymanie zdrowych warunków systemów

biologicznych i zachowanie różnorodności biologicznej, a także utrzymanie

wartościowego życia i godnego człowieka krajobrazu kulturowego oraz stabilny

rozwój gospodarczy.

Zasada równowagi między środowiskiem biologicznym a człowiekiem,

eksponowana w tym modelu, może być rozpatrywana w dwóch ujęciach: ujęciu

stricte fizycznym i w ujęciu fizycznym w odniesieniu do zespołu elementów

środowiska oraz w ujęciu socjoekonomicznym.42

Model zrównoważonego rozwoju turystyki wymaga zmiany punktu widzenia

dotyczącego rozwoju usług turystycznych, realizowanych w dużych centrach

turystycznych na rzecz małych obiektów, które zapewniają większą rentowność i

które są rozlokowane w obszarze całego regionu, dzięki czemu przyczyniają się do

39 World Commission on Environment and Development, our Common Future. Oxford and New York 1987, s. 12 (Raport Brandtland).

40 E. Kośmicki: Rozwój zrównoważony jako strategia rozwoju społecznego. Nowe wyzwanie dla socjologii. [w:] Rynek a rozwój społeczny, pod red. S. Partyckiego, Wyd. UMCS w Lublinie, Lublin 1998, s. 279.

41 J. Jędrzejczyk: Ekologiczne uwarunkowania i funkcje turystyki. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1995, s. 37.42 Szerzej omawia F. Piontek: O współzależności między ekonomią a ekologią. Wyd. Fundacja „Silesia”,

Katowice 1992.

27

równomiernego rozwoju tego regionu, kosztem zmniejszenia pojemności recepcyjnej

bazy noclegowej i żywnościowej, skupionej w dużych kompleksach turystycznych.

Ocena efektywności usług turystycznych w zrównoważonym modelu rozwoju

turystyki musi uwzględniać w sposób kompleksowy jej wpływ na otoczenie

społeczne, w zakresie strat i korzyści.43

W aspekcie korzyści jakie niesie za sobą rozwój usług turystycznych w danym

regionie możemy mówić o korzyściach społeczności lokalnej. Rozwój usług

turystycznych stwarza warunki do powstawania nowych miejsc pracy. Pobudza

inicjatywę i przedsiębiorczość miejscowej ludności. Tworzy nowe zawody, które

wymagają nowego systemu edukacyjnego, a co za tym idzie powstają nowe szkoły,

czy też stare szkolnictwo zawodowe dostosowuje programy szkolenia dla potrzeb

turystyki.

Oprócz korzyści społecznych, wyróżnić możemy korzyści ekonomiczne.

Turystyka wpływa stymulująco na rozwój transportu, tj. budowę dojazdów do miejsc

wypoczynku, rozbudowę infrastruktury transportu i jego zaplecza technicznego, w

celu komunikacyjnego udostępnienia walorów turystycznych, wpływania na popyt na

usługi transportowe w zakresie przewozów pasażerskich.

Powyższa analiza korzyści jakie płyną z rozwoju usług turystycznych skłania

do postawienia pytania: czy jest możliwy do praktycznej realizacji model

zrównoważonego rozwoju turystyki w Częstochowie. Wydaje się, że główną barierą

są ograniczone środki finansowe i brak bazy turystycznej. W związku z tym

należałoby stworzyć preferencyjne warunki kredytowania budowy małych obiektów

turystycznych takich jak: zajazdy, domy noclegowe itd. Należałoby podjąć kampanię

informacyjną na rzecz przekonania miejscowej ludności do inwestowania w biznes

turystyczny. Jednakże aby to było opłacalne muszą być potencjalni turyści. W tym

celu należy przeprowadzić dokładne badania w zakresie stanu ruchu turystycznego i

jego promocji, bazy usługowej dla turystów krajowych i zagranicznych,

atrakcyjności miejscowości turystycznych regionu, właściwości regionu i

miejscowości w zakresie zaspokajania różnych potrzeb, motywów przyjazdów

turystów i ustalenia obszarów szczególnego zainteresowania turystów, stosunku

miejscowej ludności do zmian, innowacji, stosunku miejscowej ludności do turystów 43 O sposobach szacowania korzyści i strat piszą między innymi F. Piontek, J. Kowalski: Wycena strat

wywołanych procesami utraty zasobów środowiska przyrodniczego w warunkach kryzysu społeczno-gospodarczego. [w:] Archiwum Ochrony Środowiska 1989, Nr 3-4; F. Piontek, E. Lorek, D. Lorek: Bariery wzrostu gospodarczego w zakresie infrastruktury ekologicznej w układzie przestrzennym Polski. Wyd. Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 1991.

28

w kontekście zabezpieczenia elementarnych potrzeb miejscowej ludności i jej

warunków rozwoju (porządek i bezpieczeństwo, komunikacja, ceny podstawowych

artykułów konsumpcyjnych, ochrona środowiska i krajobrazu). 44

Dużą rolę w zakresie rozwoju turystyki ma do wypełnienia administracja

Częstochowy. Oprócz stworzenia korzystnych warunków do inwestowania w biznes

turystyczny, administracja musi podejmować działania na rzecz promocji miasta,

gdyż indywidualni właściciele obiektów turystycznych, ze względu na koszty

finansowe nie są w stanie prowadzić własnej polityki promocyjnej. Jest to także

zadanie własne gminy. Zadaniem władz miasta jest promocja walorów turystyki na

zewnątrz, poprzez działalność informacyjną (prospekty, foldery, publikacje

promujące region w kraju i za granicą) oraz organizacja imprez targowych i

wystawienniczych, na których prezentowana byłaby oferta małych ośrodków

turystycznych regionu.

Uogólniając można powiedzieć, że turystyka może stać się atrakcyjna dla

Częstochowy z uwagi na relatywnie niższe koszty inwestycyjne w stosunku do

innych dziedzin gospodarczych. Dodatkową zachętą jest niewysokie ryzyko

inwestowania. Problemem staje się przekonanie miejscowej ludności i władz

regionalnych do korzyści inwestowania w branżę turystyczną. Z doświadczeń innych

krajów można wyciągnąć wniosek, że model zrównoważonego rozwoju turystyki

przyczyni się do rozwoju regionu, zmniejszenia bezrobocia i poprawy poziomu życia.

Niestety, zmiana świadomości co do roli turystyki jest największą trudnością do

pokonania w procesie rozwoju usług turystycznych.

1.4. Rola promocji w budowaniu wizerunku miasta jako centrum turystycznego

Promocja stanowi jeden z instrumentów polityki marketingowej organizacji i

dostarcza odbiorcy działalności informacji o jednostce i obszarze jej działalności.

Interpretując to pojęcie w zakresie marketingu terytorialnego uznać więc można, że promocja

samorządu to wszelkie działania, które opierają się na dostarczeniu grupom odbiorców

informacji o regionie, jego atrakcjach, ale także aktywności władz samorządowych. To nie

tylko działania, które ograniczają się do informowania turystów, ale także te dotyczące

mieszkańców miasta.

44 A.S. Kornak (red.):Zarządzanie turystyką. Wyd. PWN, Warszawa 1996, s. 46-47.

29

Nawiązanie i podtrzymywanie prawidłowych relacji między miastem a jego

otoczeniem to jedno z podstawowych działań realizowanych poprzez efektywny system

komunikowania. Wśród środków, dzięki którym realizowana jest sprawna strategia

komunikacyjna miasta zaliczyć należy: pracę rzecznika, systematyczne spotkania z mediami,

stałe opracowywanie informacji dla dziennikarzy, akcje typu „przyjazny urząd i urzędnik”,

cykliczne spotkania prezydentów, burmistrzów czy wójtów z mieszkańcami.45

Ponieważ promocja stanowi jeden z elementów tzw. marketingu –mix nie może być

oderwana od pozostałych jego instrumentów, tzn. produktu, ceny i dystrybucji.

Jednym z kluczowych elementów tworzenia promocji jest etap planowania działań,

który wymaga podjęcia następujących kroków:

a. Identyfikacja adresatów działań promocyjnych

b. Określenie celu promocji (wzmocnienie pozycji, wprowadzenie marki i chęć

umocnienia jej wizerunku, informowanie o produkcie i jego atrybutach, namawianie

konsumentów do nabycia produktu, przypominanie o produkcie)

c. Sformułowanie informacji adekwatnej do oczekiwań, percepcji i zachowań nabywców

d. Wybór kanału procesu komunikowania

e. Ustalenie budżetu promocji

f. Wybór elementów promocji – mix

g. Pomiar rezultatów promocji

h. Zarządzanie i koordynacja całościowym procesem komunikacji.46

Jednym z podstawowych etapów pozwalających na skuteczne skonstruowanie i

dystrybucję przekazu promocyjnego jest identyfikacja grupy docelowej, do której przekaz ma

być adresowany. Zależnie od charakterystyki odbiorów wybierane są środki i metody

najskuteczniejsze. Podstawowym podziałem, na podstawie którego wyróżnia się adresatów

promocji jest stworzenie, profilu mieszkańców, jak i odbiorców zewnętrznych. To, kim są

odbiorcy, bezpośrednio determinuje formę przekazów promocyjnych i użyte środki.

Najczęściej identyfikowanymi celami promocji są, jak wcześniej wspomniano –

informowanie, wzmacnianie, perswazja i przypominanie. W przypadku samorządu

terytorialnego cele promocji klasyfikuje się także jako:

45 A.Szromnik Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2007, s.13946 Ph.Kotler, Marketing. Analizowanie, planowanie, wdrażanie i kontrola, Wyd. Gebethner i Ska, Warszawa 1994, s. 549

30

- cele rynkowe – odpowiedź na popyt (adresatami mogą być mieszkańcy regionu, kraju)

- cele polityczne – realizujące założenia funkcjonującego lokalnego rynku politycznego (np.

zwycięstwo w kolejnych wyborach)

- cele organizacyjne – informujące o zmianach w organizacji działalności samorządu

- cele finansowe – ukierunkowane na pozyskanie inwestorów.47

Kolejnym etapem procesu promocji jest konstrukcja przekazu adekwatnego do

oczekiwań nabywców. W tym wypadku chodzi zarówno o treść przekazu jak i jej stylu i

struktury. Ważne jest określenie kluczowych elementów przekazu, które komunikowane będą

odbiorcom – np. bezpieczeństwo inwestycji, efektywność dotychczasowej działalności władz

miasta, przywiązanie do regionu.

Wśród decyzji dotyczących wyboru kanałów komunikacji, należy określenie

przewidywanej skuteczności kanałów osobistych (kanały zwolenników, ekspertów,

społeczne) i nieosobistych (zakładające wykorzystanie mass-mediów, nastroju48, wydarzeń).49

Budżet promocji ustalany może być metodami: „na co nas stać”, procentu od

wielkości sprzedaży, metodą naśladowania konkurencji, założonego celu.50

Najczęściej wymienianymi formami promocji - mix są: reklama, sprzedaż osobista,

promocja sprzedaży, public relations oraz nieformalny przekaz ustny.

Reklama to płatna, bezosobowa i masowa forma promocji. Najczęstszym modelem

wykorzystywanym w procesie tworzenia reklamy jest tzw. model AIDA (Attention –

przyciągnij uwagę, Interest – wzbudź zainteresowanie, Desire-wzbudź chęć posiadania,

Action -nakłoń do działania).

Istnieje kilka podziałów reklam. Wg siatki FCB można wyróżnić reklamę:

– Informacyjną – oparta na przekazywaniu rzetelnych informacji, pozwalających podjąć

świadomą decyzję nabywcy. Jest to typ reklamy stosowany przy produktach droższych;

– Emocjonalną – opartą na przekazie emocjonalnym oddziałującym na emocje i uczucia;

może wywoływać emocje pozytywne (np. zadowolenie), negatywne (np. obrzydzenie) czy

szokować. Jest to także forma reklamy stosowana w przypadku produktów droższych.

– Tworzącą nawyk – reklama stosowana w przypadku produktów tańszych, edukująca

nabywców w zakresie użytkowania produktów, korzyści związanych z ich nabywaniem

47 Na podstawie: K.Śliwińska, M.Jaśniok, Promocja samorządu – problemy strategiczne fazy planowania, W: Marketing przyszłości. Trendy. Strategie. Instrumenty, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 473, s.246 48 Odpowiednie dekorowanie sal, miejsc, etc49 Ph.Kotler, op.cit., s.55950 Tamże, s.561

31

– Dającą satysfakcję – przygotowywaną dla produktów tańszych, nabywanych pod wpływem

emocji wykorzystującą wskazywanie chwilowych przyjemności związanych z zakupem.51

Najczęściej stosowanymi formami reklamy są: reklama prasowa, telewizyjna, radiowa,

zewnętrzna, wydawnicza, internetowa, przy czym wybierając poszczególne środki reklamy

należy uwzględnić ich wady i zalety (Tabela 1).

Tabela 1.1. Formy reklamy – wady i zalety

Forma

reklamy

Przykłady Zalety Wady

Reklama

telewizyjna

Możliwość dotarcia do

szerokiej grupy

odbiorców;

Możliwość pokazania

produktu i emocji;

Duży zasięg;

Silny wpływ na sprzedaż;

Duża wiarygodność;

Wysoki koszt;

Zmęczenie tym typem

reklamy;

Nietrwałość przekazu;

Długi czas realizacji;

Nierównomierna

oglądalność;

Reklama

prasowa

Reklama

w magazynach

Stała grupa odbiorców;

Wyższy dochód

nabywców;

Łatwa zapamiętywalność;

Długa żywotność;

Duża wiarygodność i

prestiż w opinii

nabywców;

Brak możliwości pokazania

funkcji produktu;

Mniejsze zaufanie niż do

reklam telewizyjnych;

Duży koszt wykupienia

ogłoszenia;

Brak możliwości operowania

dźwiękiem;

Reklama

w czasopismach

Możliwość dotarcia do

nabywców w godzinach

porannych;

Łatwość dotarcia do

lokalnych społeczności;

Szybkość ukazywania się;

Łatwość zmiany;51 A.Dejnaka Strategia reklamy marki, produktów i usług, Wyd. Helion, 2006, s.18-22

32

Sprzężenie między czasem

ukazania się a reakcją

nabywcy;

Reklama

radiowa

Jest odbierana jako mniej

„natrętna”;

Można dotrzeć do

wybranych segmentów;

Tania;

Trafia do wyobraźni

słuchaczy;

Możliwe jest szybkie

przekazywanie informacji;

Operowanie wyłącznie

dźwiękiem;

Ulotność informacji;

Reklama

zewnętrzna

Billboardy;

Banery;

Tablice

reklamowe;

Reklama

na środkach

transportu;

Citylighty;

Neony;

Duża zauważalność;

Możliwość przekazania

najważniejszych

informacji;

Niski koszt wykonania;

Trwałość;

Duże koszty wykupienia

miejsca;

Trudność skonstruowania

efektywnego przekazu

reklamowego;

Brak możliwości pokazania

wszystkich informacji o

produkcie;

Reklama

wydawnicza

(druki

reklamowe)

Ulotki;

Prospekty;

Katalogi;

Listy

reklamowe;

Gazety

handlowe;

Możliwość przekazania

dużej ilości informacji;

Możliwość segmentacji;

Trwałość informacji

Niechęć odbiorców;

Wymaga wysokiej jakości

materiałów;

Reklama

internetowa

Banery

(statyczne i

dynamiczne);

Pop-up;

Pozycjonowanie

w

Tania;

Łatwa w wykonaniu;

Możliwość wykorzystania

wielu efektów

dźwiękowych i animacji;

Nie jest akceptowana przez

odbiorców;

Trudna do określenia grupa

docelowa;

33

wyszukiwarkach,

katalogach;

Łatwo zapamiętywana;

Duży zasięg;

Źródło: na podstawie: A.Dejnaka Strategia reklamy marki, produktów i usług, Wyd. Helion,

2006, s.24-30

Wybranie form reklamy bezpośrednio determinowane są przez charakterystykę grup

docelowych i przeznaczone na promocję środki. W przypadku promocji samorządów, miast

najczęściej stosowanymi środkami są reklamy wydawnicze i outdoor, jest to efekt w głównej

mierze funduszy przeznaczanych na promocję.

Kampanie reklamowe przygotowywane są w Polsce zarówno przez duże ośrodki

miejskie jak i mniejsze miejscowości.

Kampania promocyjna Gdańska wdrażana w 2007 roku, której koszt wyniósł 1,8 mln złotych,

obejmowała:

- billboardy umieszczane w miejscowościach o liczbie mieszkańców powyżej 400 tys.

zachęcające do przyjazdu do Gdańska,

- 30 sekundowe spoty w TVN, Internecie i ogłoszenia prasowe

- kampanię „Gdańsk. Odważ się – zobacz sam” adresowaną do mieszkańców Wielkiej

Brytanii i Irlandii – reklama telewizyjna (Discovery), prasowa i internetowa, magazyn

VisitGdansk dystrybuowany poprzez biura podróży i lotniska.52

Ważnym elementem każdej kampanii reklamowej jest jej element przewodni. W

przypadku Ostrowa Wielkopolskiego wykorzystano wizerunek Miss Polonia 2004 –

Katarzyny Borowicz. Hasło „Tu mieszkam. Katarzyna Borowicz. Finalistka Miss Word”

umieszczone zostało na billboardach zlokalizowanych przy drogach wjazdowych do miasta.53

Sprzedaż osobista to forma promocji, która oparta jest na bezpośrednim kontakcie

między przedstawicielami oferentów a nabywcami. Ta forma jest najskuteczniejsza na

etapach tworzenia nawyków zakupowych i podejmowania decyzji o zakupie oraz w

budowaniu i podtrzymywaniu relacji miedzy organizacją a nabywcami.

Tę formę promocji charakteryzują następujące zalety: osobisty kontakt i obserwacja

zachowań nabywcy, nawiązanie bliższych stosunków oraz możliwość „sprzedaży

krzyżowej”.54

52 Promocja miast i regionów, PRESS-SERVICE (www.press-service.com.pl)53 M.Gazda, Ostrów wita najpiękniej, Marketing przy Kawie, nr 102, 2.03.200554 A.Payne Marketing usług, PWE, warszawa 1996, s.196

34

W koncepcji marketingu terytorialnego ta forma promocji może być wykorzystywana

w kontaktach bezpośrednich z wybranymi grupami odbiorców obecnych lub potencjalnych,

np. z inwestorami, przedstawicielami mediów, społecznościami lokalnymi. Spotkania

bezpośrednie pozwalają na lepsze rozpoznanie oczekiwań odbiorców oraz pełną kontrolę nad

planowanym przekazem komunikacyjnym (np. promocja wizerunku miasta).

Ta forma kontaktów jest także uważana za najskuteczniejszą w marketingu politycznym i

często wykorzystywana w kampaniach wyborczych

Promocja sprzedaży to działania, które zorientowane są na zmianę zachowań

nabywców w krótkim okresie czasu. Do działań wykorzystywanych w ramach tej formy

promocji-mix zalicza się m.in.: próbki produktów, merchandising, konkursy, loterie. Wadą tej

formy jest przede wszystkim łatwość jej kopiowania, a zaletą - długotrwałość przekazu.

W marketingu terytorialnym także można znaleźć sposoby przenoszenia tej praktyki na rynek

np. turystyczny – odwiedzający miasto turyści mogą, zakupując np. bilety do muzeum,

korzystać ze zniżki w kawiarence znajdującej się nieopodal, czy mogą wziąć udział w

konkursie przygotowanym dla turystów dotyczącym historii miasta.

IPRA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Public Relations) określa public relations

jako funkcję zarządzania o ciągłym i planowym charakterze, dzięki której organizacja

pozyskuje i podtrzymuje zrozumienie, sympatię i poparcie tych, którymi jest zainteresowana

obecnie i może być zainteresowana w przyszłości – poprzez badanie ich opinii o organizacji,

w celu maksymalnego dostosowania do nich swoich celów

i swojej działalności, aby osiągnąć poprzez planowe, szerokie rozpowszechnianie informacji

– lepszą współpracę ze społeczeństwem oraz skutecznie realizować swoje interesy. Do

działań wymienianych jako elementy PR zalicza się: zewnętrzne public relations, tworzenie

tożsamości organizacji (CI – corporate identity), wewnętrzny PR, relacje z mediami (media

relations), lobbing, zarządzanie sytuacją kryzysową, redagowanie wydawnictw własnych,

niektóre formy reklamy – tworzące obraz całej organizacji oraz sponsoring.

Istnieje wiele form public relations (Tabela 1.2)

Tabela 1.2. Formy public relations

35

Formy public

relations

Przykłady wykorzystania

Forma prasowa Rzecznik prasowy, notatki prasowe, wywiady w prasie

np. z dyrektorem, reportaże o współpracy organizacji z

uczelniami, instytucjami kulturalnymi, szkołami,

oświadczenia prasowe, konferencje prasowe.

Forma telewizyjna Reportaże, filmy wideo.

Forma radiowa Reportaże, audycje o sukcesach, rozmowy z ekspertami

z organizacji.

Forma wydawnicza Broszury, ulotki, foldery, kalendarze firmowe, wizytówki,

etykiety samoprzylepne, druki okolicznościowe.

Forma

wystawiennicza

Wystawy dorobku organizacji, stała ekspozycja, stoiska

na targach i wystawach.

Forma pocztowa Listy okolicznościowe, życzenia świąteczne i

noworoczne, zaproszenia na imprezy firmowe, kontakt

listowny i telefoniczny z klientami.

Spotkania Sympozja, konferencje, seminaria, klienci, eksperci,

spotkania z ludźmi biznesu, politykami, lobbing,

przyjęcia.

Zwiedzanie Drzwi otwarte, pokazy, spotkania z ekspertami.

Forma upominkowa Kalendarze, medale.

Świadczenia Działalność charytatywna.

Sponsoring Sponsoring zawodów, drużyn, imprez kulturalnych,

działalności naukowej.

Wewnętrzne public

relations

Intranet, gazetki pracownicze, spotkania integracyjne.

Kluby i

stowarzyszenia

Organizacje turystyczne czy sportowe, kulturalne

skupione wokół organizacji, stowarzyszenia emerytów,

absolwentów

Źródło: na podstawie: T.Kramer , Podstawy marketingu, PWE, Warszawa 2004, ss.160-161.

36

Warto wspomnieć, że wśród działań z zakresu PR samorządów konieczne jest

przygotowanie strategii zewnętrznego PR (adresowanego do wszystkich grup intresariuszy i

społeczności), ale także public relations wewnętrznego, obejmującego grupy mieszkańców.

Różne formy public relations są wykorzystywane do komunikowania odpowiedniego

wizerunku organizacji, czy jednostki. Wizerunek organizacji (image) to przejawiające się

głównie przez markę, ofertę, kulturę organizacyjną oraz misję postrzeganie organizacji/osoby

przez dalsze i bliższe otoczenie.

Wizerunek jest złożony, a w jego obrębie najczęściej wyróżnia się: wizerunek zwykły

(postrzeganie organizacji na zewnątrz), lustrzany (postrzeganie organizacji przez samą

siebie), wizerunek pożądany (oczekiwany) oraz wizerunek optymalny (wyrażający możliwe

do zrealizowania założenia i cele), który stanowi ważny etap w rozwoju organizacji.55

Wizerunek organizacji jest jej niematerialną wartością spełniającą określone funkcje:

– jest nośnikiem charakteru produktu i stanowi jeden z czynników determinujących decyzje

zakupowe,

– stanowi dla nabywców i konsumentów wartość dodatkową, np. prestiż,

– pozwala różnicować produkty na rynku, sprzyja ich indywidualizacji,

– przyczynia się do tworzenia zaufania.56

Posiadanie pozytywnego wizerunku jest także pomocne w: rekrutacji wykwalifikowanych

pracowników, motywowaniu pracowników i osiąganiu przez nich satysfakcji z pracy,

kontaktach z kooperantami, negocjowaniu lepszych kontraktów, kontaktach z odbiorcami,

redukowaniu ryzyka zakupów dokonywanych przez nabywców, kontaktach z firmami

wspierającymi działalność organizacji (bankami, firmami transportowymi,

ubezpieczeniowymi, itd.) oraz pozyskiwaniu inwestorów.57

Jednym z elementów tożsamości wizualnej organizacji (obrazu przekazywanego na

rynek) jest system identyfikacji wizualnej organizacji (SIW), który wzmacnia przekaz

tworzący i ugruntowujący wizerunek organizacji. Do elementów systemu identyfikacji

wizualnej zalicza się:

– elementy bazowe: np. znak, kolorystykę;

– akcydensy – druki firmowe, biurowe, reprezentacyjne, okazjonalne, promocyjne;

– ubiory służbowe, identyfikatory, emblematy;

55 B.Rozwadowska, Public relations. Teoria, praktyka, perspektywy, Studio EMKA, Warszawa, 2002, s. 5756 B.Nogalski, A.Szpitter Wizerunek organizacji jako płaszczyzna zarządzania antykryzysowego. w: Public relations – wyzwania współczesności. Red. D.Tworzydło, T.Soliński, Rzeszów 2004, s.77 57 Za: J.Buko Promocja jako narzędzie poprawy wizerunku Telekomunikacji Polskiej. w: Marketing przyszłości. Trendy-startegie-instrumenty. Media w kształtowaniu wizerunku. Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 414, Szczecin 2005, s.433-434

37

– oznaczenia na środkach transportu;

– sposoby oznakowania wnętrz i zewnętrzne;

– opakowania – m.in. karty gwarancyjne, banderole, metki, etykiety;

– cechy wspólne typowych komunikatów reklamowych;

– ekspozycje w miejscach sprzedaży i poza nimi;

– środki specjalne – oprawa imprez firmowych.58

Skuteczna komunikacja SIW i ukształtowana w wyniku tych działań tożsamość wizualna

organizacji umożliwia: wyróżnienie spośród konkurencji, stworzenie i utrwalenie spójnego

wizerunku organizacji, efektywniejsze wykorzystanie środków dzięki standaryzacji działań,

posiadanie skutecznego narzędzia komunikacji z otoczeniem, wzmocnienie pozycji

rynkowej.59

Podsumowując wskazać należy, iż wizerunek miasta:

– jest kategorią zindywidualizowaną,

– nie jest stały,

– kształtowany jest w długim przedziale czasu,

– jest cechą złożoną wewnętrznie,

– może stanowić o przewadze konkurencyjnej miasta lub ją zmniejszać,

– jego przygotowanie wymaga dokładnych badań marketingowych.60

Przykładem działań PR podejmowanych przez miasta są założenia strategii wspierania

wizerunku Warszawy. Zakłada ona współpracę z przedstawicielami polskich i zagranicznych

mediów, organizację przyjazdów do miasta zagranicznych dziennikarzy oraz kreację

przyjaznego dla turystów zagranicznych portalu internetowego (przekształcenie

dotychczasowej strony www.destinationwarsaw.pl).61

Kolejną formą promocji jest marketing bezpośredni obejmujący: sprzedaż wysyłkową,

telemarketing, e-marketing, katalogi, listy, telemarketing. Przekaz w tej formie jest

adresowany zazwyczaj do konkretnych odbiorców i dostosowany do ich oczekiwań.

Marketing bezpośredni w marketingu terytorialnym przybiera formę wysyłania ofert do

potencjalnych inwestorów czy innych grup docelowych, wysyłanie materiałów promocyjnych

do miast partnerskich, dystrybuowanie katalogów.

58 B.Tarczydło Kształtowanie tożsamości wizualnej przedsiębiorstwa. w: Public relations. Skuteczna komunikacja w teorii i praktyce. Red. H.Przybylski, Katowice 2006, s. 154-15559 Tamże, s.16260 A.Szromnik Marketing terytorialny. ….., s.135 61 Promocja miast …

38

Najtańszą i najbardziej wiarygodną formą promocji, szczególnie w działalności

usługowej, jest nieformalny przekaz ustny. To ustne rekomendacje osób, które korzystały z

produktów znacznie skuteczniej przekonują nabywcę do ich nabycia, niż nawet najbardziej

wyszukane formy promocji. „Miasto wysyła tysiące przekazów dziennie za pośrednictwem

wyjeżdżających i przyjeżdżających ludzi, produktów czy gazet lokalnych. Nie ma nad tym

bezpośredniej kontroli, pozostaje oddziaływanie pośrednie, przede wszystkim kształtowanie

świadomości i nastrojów mieszkańców”.62 To oni stanowią ogniwo, które wykorzystać należy

w tej formie promocji – ich opinie o mieście, zadowolenie, duma znacznie skuteczniej będą

przekonywać przyjeżdżających i sprawiać, że percepcja miasta będzie zgodna z założeniami

promocyjnymi.

W przypadku marketingu samorządów terytorialnych warto uwzględnić to narzędzie

pamiętając, że wymaga ono zaangażowania w proces mieszkańców miasta. To oni, poprzez

zapraszanie znajomych, rodziny mogą w doskonały sposób promować miasto. Wymagane jest

jednak w tym wypadku osiągnięcie stanu zadowolenia z miejsca, w którym mieszkają i

zachęcenie ich (np. poprzez kampanię promocyjną) do podjęcia takich działań.

Z obserwacji działań podejmowanych przez polskie samorządy, do najczęściej

stosowanych form promocji zalicza się: stronę internetową, kampanie reklamowe, public

relations, direct mailing i kontakt bezpośredni z potencjalnymi

turystami/inwestorami/mieszkańcami, wydarzenia promocyjne, wydawnictwa własne,

materiały reklamowe i gadżety.63

Po wdrożeniu kampanii promocyjnej konieczny jest pomiar skuteczności

zastosowanych instrumentów. Niezbędne są badania wśród adresatów.

Koordynacja działań oznacza konieczność integracji systemu komunikowania.

Szczególnego znaczenia nabiera w tym wypadku sporządzenie szczegółowych możliwości

komunikacyjnych. Bardzo ważne są przejrzystość, spójność i maksymalna komunikatywność

poszczególnych form.64 Kampania musi być przygotowana i wdrażana konsekwentnie, z

uwzględnieniem elementów wiodących (np. hasło, logo). Wszystkie formy promocji muszą

być stosowane wspólnie a ich działania wdrażane wg wcześniej przygotowanego planu.

Najczęstszymi problemami pojawiającymi się w fazie przygotowania przekazów

promocyjnych przez samorządy terytorialne są:

62 J.Mueller, Marketing miejsc: atrakcyjny slogan to nie wszystko, Marketing przy Kawie, nr 157, 1.02.200763 M.Walczyński Czym jest promocja? (www.dobrepraktyki.silesia.org.pl; 28.07.2006)64 Ph.Kotler, op.cit., s.569-570

39

A. w procesie ustalania celów promocji – konflikt interesów najczęściej między

niezależnymi organami władzy (np. prezydent a rada miasta)

B. brak spójności i konsekwencji w ustalaniu celów, które często zmieniane są w

momencie nastania nowych władz

C. brak koordynacji celów jednostek samorządu działających na różnych szczeblach

D. brak współpracy pomiędzy gminami ściśle ze sobą powiązanymi – historycznie,

gospodarczo czy społecznie

E. brak współpracy w zakresie tworzonej strategii z aktywnymi członkami samorządu

(np. przedstawicielami organizacji pozarządowych)65.

Przygotowanie kampanii promocyjnej miasta czy regionu jest elementem, którego wagę

docenia coraz więcej jednostek terytorialnych w Polsce. Jednakże często zapomina się, że

promocja jest jednym z instrumentów polityki marketingowej i jej wdrażanie bez

uwzględnienia pozostałych elementów nie jest skuteczne.

Jak każde działanie o charakterze marketingowym, przygotowanie planu promocyjnego

poprzedzone powinno zostać dogłębną analizą obecnej sytuacji organizacji (np. analizą

SWOT) oraz ustaleniem konkretnych celów, którym przekazywane informacje mają służyć.

Charakterystyką działań w marketingu terytorialnym jest także wyraźny podział

adresatów promocji na grupy zewnętrzne (np. turyści, inwestorzy) i wewnętrzne

(mieszkańcy). Zapewnić przy tym należy koordynację i spójność przekazów, przy

uwzględnieniu odmiennych oczekiwań i charakterystyk tych grup.

65 K.Śliwińska, M.Jaśniok Promocja samorządu …., s. 246-250

40

II. Metodologia badań

2.1. Metoda i przebieg badań

Metodą badawczą zastosowaną w niniejszych badaniach jest wywiad standaryzowany

przeprowadzony dwoma technikami: przy pomocy wywiadu telefonicznego oraz ulicznego.

Narzędziem badawczym jest kwestionariusz składający się z 22 pytań, w większości

zamkniętych lub skategoryzowanych. Jako metodę uzupełniającą zastosowano

skategoryzowany wywiad pogłębiony, którego kwestionariusz składa się z 24 pytań

otwartych. Wywiad ten przeprowadzono wśród 6 wskazanych przez Urząd Miasta ekspertów.

Znajdują się wśród nich przedstawiciele biznesu związanego z turystyką, przedstawiciel Rady

Miasta zajmujący się rozwojem regionalnym, reprezentant władz miasta odpowiedzialny za

komunikację społeczną oraz przedstawiciel Sanktuarium Jasnogórskiego - specjalista w

zakresie ruchu pielgrzymkowego. Wywiady przeprowadzane były przez ankieterów po

uprzednim umówieniu się z respondentem. Były nagrywane na dyktafon, a później

zapisywane przez ankieterów w streszczonej formie w przygotowanym kwestionariuszu.

Badania przeprowadzone zostały w dwóch etapach. W pierwszym etapie przebadano przy

pomocy ankiety telefonicznej oraz ulicznej 519 dorosłych mieszkańców Częstochowy

(powyżej 18 roku życia). Najpierw przeprowadzone zostały wywiady telefoniczne, natomiast

w drugiej kolejności wywiady uliczne. W założeniu wywiady telefoniczne i uliczne miały być

przeprowadzone na równolicznych próbach po 250 respondentów każda. Jednak w praktyce

telefonicznych wywiadów przeprowadzono 266, a ulicznych 253. Wynika to z faktu, iż do

badań włączono ankiety z badań pilotażowych, które okazały się na tyle rzetelne, że można je

było włączyć do próby ogólnej. Zaznaczyć należy, iż ankiety uliczne były prowadzone przy

użyciu nieco innego kwestionariusza, rozszerzonego o jedno pytanie zaproponowane przez

zleceniodawcę. Jest to pytanie 20, które pełni także funkcję sprawdzającą w stosunku do

pytania nr 7.

Ankieterami byli studenci z organizacji AISEC, którzy przez prowadzących badania

zostali przeszkoleni w zakresie przeprowadzania i zapisywania rozmów przy użyciu

wszystkich trzech ankiet. Studenci ci wielokrotnie brali wcześniej udział w podobnych

badaniach przeprowadzanych na potrzeby swojej organizacji. Badania przeprowadzono w

marcu i kwietniu 2008 r. Wywiady telefoniczne były przeprowadzane na Wydziale

Zarządzania Politechniki Częstochowskiej a wywiady uliczne w centralnych miejscach

41

miasta: Plac Biegańskiego, Promenada, Aleje (2 i 3), Dworzec PKP, w okolicach Megasamu,

oraz przy al. Armii Krajowej w pobliżu Politechniki Częstochowskiej). Dzięki wywiadom

ulicznym można było skuteczniej kontrolować dobór respondentów, tak aby struktura próby

pod względem podstawowych zmiennych demograficznych była zbliżona do struktury

populacji mieszkańców miasta.

Wywiady telefoniczne trwały około 10 min. Wywiady uliczne były nieco krótsze 7-8

minut, gdyż z powodu mniej komfortowych warunków badani odpowiadali na pytania

szybciej i krócej, co nie znaczy, że mniej rzetelnie. Wywiady telefoniczne przeprowadzane

były w godzinach popołudniowych oraz wieczornych – do godziny 21.00, podczas gdy

wywiady telefoniczne wyłącznie po południu od. 14.00 - 18.00.

2.2. Dobór próby

W badaniach przeprowadzonych przy pomocy wywiadu telefonicznego zastosowano

dobór losowy-systematyczny. Procedura polegała on na ustaleniu liczby abonentów

znajdujących się w książce telefonicznej Częstochowy i podzieleniu jej przez liczbę 266.66

Ustalony w ten sposób interwał posłużył następnie do wyboru respondentów przy losowo

wyznaczonej pierwszej jednostce. Jeśli abonent nie odpowiadał lub nie wyraził zgody na

rozmowę wybierano następnego w kolejności, do którego następnie dodawano interwał.

Podczas ankiet ulicznych z kolei zastosowano dobór losowo-systematyczny - warstwowy.

Ankieterzy mieli za zadanie doboru respondentów ze względu na płeć i wiek tak, aby

spełnione zostały warunki dotyczące struktury próby. Losowo ustalano numer osoby, która

pojawiała się w miejscu badania, następnie przy zastosowaniu takiego samego interwału jak

przypadku wywiadów telefonicznych wybierano respondenta do przeprowadzenia wywiadu.

Jeśli spełniał on kryteria wieku i płci oraz wyraził chęć rozmowy, został włączony do próby.

Jeśli nie, do niego dodawano interwał i w ten sposób wybierano kolejnego respondenta.

Najtrudniej było podczas doboru próby uwzględnić zmienną wykształcenia.

Na podstawie danych GUS strukturę populacji generalnej ze względu na płeć

przedstawić rys. 2.1.

66 J.Steczkowski, Metoda reprezentacyjna w badaniach zjawisk ekonomiczno-społecznych, PWN, Warszawa – Kraków 1995, s. 225-246.

42

Rys. 2. 1 Struktura populacji pod względem płci

Źródło: dane GUS

Strukturę populacji generalnej ze względu na wiek przedstawia rysunek 2.2.

Najliczniejsza jest kategoria 51-65 lat oraz 18 – 30.

Rys. 2.2 Struktura pełnoletnich mieszkańców Częstochowy ze względu na wiek

Źródło: na podstawie danych GUS

Strukturę zbiorowości po uwzględnieniu wieku i płci jednocześnie przedstawia rysunek 2.3.

43

Rys. 2.3. Struktura zbiorowości generalnej powyżej 18 roku życia ze względu na wiek i

płeć.

Źródło: na podstawie danych GUS

2.3. Opis badanej zbiorowościPodczas przeprowadzania badań znaczna część procedury doboru próby spoczywała na

ankieterach, którzy zostali do tego zadania specjalnie przygotowani. Wybór metody badań

(ankiety telefoniczne i uliczne) implikował pewne trudności w precyzyjnym doborze próby,

nie na tyle jednak, żeby nie można było mówić o przybliżonej reprezentatywności pod

względem trzech zasadniczych zmiennych demograficznych: wieku, płci i wykształcenia.

Rys. 2.4. Struktura próby pod względem płci

Źródło: opracowanie własne

44

59,9%

40,1%Kobieta

Mężczyzna

W badanej zbiorowości stwierdzić należy nadreprezentację kobiet. O ile w populacji

miasta kobiet jest 53,7%, o tyle w próbie przekraczają nieznacznie 60%. Stwierdzić też należy

pewną różnicę między strukturą populacji miasta i populacji badanej pod względem wieku.

Rys. 2.5. Struktura badanej populacji pod względem wieku

Źródło: opracowanie własne

W trzech kategoriach wiekowych różnice między strukturą obydwu populacji określić

można jako minimalne, gdyż mieszczą się w granicach jednego punktu procentowego.

Dotyczy to kategorii 31-40 i 51-65 lat oraz powyżej 65 roku życia. W próbie nieco

niedoreprezentowana jest najmłodsza kategoria wiekowa 18-30 lat. W zbiorowości generalnej

osób w tym wieku jest ok. 5% więcej niż w próbie. Z kolei nadreprezntowana jest kategoria

osób w przedziale 41-50 lat, których w próbie znajduje się o ok. 5 punktów procentowych

więcej.

Między strukturami obydwu zbiorowości stwierdzić można także różnice pod względem

połączonych zmiennych płci i wieku.

Rys. 2.6. Struktura badanej populacji pod względem płci i wieku

Źródło: opracowanie własne

45

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

18-30 31-40 41-50 51- 65 pow.65

Serie1

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%12,0%

14,0%

16,0%18,0%

20,0%

18-30 31-40 41-50 51-65 pow.65

kobietymężczyźni

W prawie wszystkich kategoriach wiekowych zauważyć można nadreprezentację

kobiet. Wśród osób powyżej 65 roku życia struktury te odpowiadają sobie najbardziej. Są

bardzo zbliżone w kategorii 51-65 lat. Nadreprezentacja kobiet występuje w pozostałych

kategoriach, największa jest jednak wśród osób w wieku między 41 i 50 rokiem życia. W

próbie kobiet jest blisko dwukrotnie więcej niż mężczyzn, podczas gdy w zbiorowości

generalnej mieści w granicach 1,0%.

Różnice te nie muszą wpływać na proces wnioskowania na podstawie dobranej próby

o prawidłowościach zachodzących w zbiorowości generalnej, gdyż zmienna płci nie różnicuje

w zauważalnym stopniu rozkładów odpowiedzi na prawie wszystkie pytania.

Kolejną zmienną demograficzną, która była uwzględniona w niniejszych badaniach

jest wykształcenie. Z powodu trudności dotarcia do danych dotyczących struktury populacji

mieszkańców Częstochowy pod względem wykształcenia oparto się na strukturze, jaką miała

próba wykorzystana w podobnych badaniach przeprowadzonych na zlecenie Urzędu Miasta

Częstochowy. Strukturę obydwu prób porównać można na rys. 2.7.

Rys. 2.7. Struktura próby obydwu badań

Źródło: opracowanie własne

Są one bardzo do siebie zbliżone. Mimo, że Instytut Turystyki nie podaje sposobu, w jaki

została dobrana próba, jednak w przeprowadzonych w ten sposób badaniach wnioskowanie

przeprowadzone zostało na całą populację mieszkańców Częstochowy. Na tej podstawie

stwierdzić należy, że struktura badanej zbiorowości w niniejszych badaniach pod względem

wykształcenia pozwala na szeroki zakres wnioskowania.

46

0,00%5,00%

10,00%15,00%20,00%25,00%30,00%35,00%40,00%45,00%50,00%

próba z badań InstytutuTurystyki

badana zbiorowość

podstawowe zasadnicze

średniewyższe

2.4. Założenia statystycznej analizy danych

Cechą wyróżniającą niniejsze badania jest zastosowanie prawie wyłącznie zmiennych

jakościowych. Tylko w przypadku trzech pytań posłużono skalą porządkową. W badaniach

statystycznych, w których obiektem badań są cechy scharakteryzowane z wykorzystaniem

skali nominalnej – względnie porządkowej, jako główne narzędzie pomiaru siły korelacji

stosujemy miernik χ2 opisywany następującym wzorem:

Gdzie liczebności teoretyczne obliczamy ze wzoru:

Miernik ten – możliwy do stosowania już w skalach nominalnych posiada jednak

jedną wadę – nie wskazuje kierunku zależności. Jest to związane z tym, iż o kierunku

możemy mówić jeżeli jesteśmy w stanie usystematyzować daną cechę statystyczną za pomocą

skali porządkowej lub posiadamy jedynie dane uporządkowane w tablicy asocjacji. Co więcej,

miernik ten sam w sobie nie daje informacji o istnieniu korelacji. Jest natomiast niemal

niezbędny do przetestowania istotności korelacji oraz obliczenia jej siły z wykorzystaniem

innych miar opartych na χ2. podstawowymi - najczęściej stosowanymi – są φ-Youla, T –

Czuprowa i V- Kramera. Miary te w ogólnym zarysie zawierają się w przedziale <0:1> i

stosowane są często zamiennie. W niniejszych badaniach wykorzystano miernik φ-Youla

charakteryzujący się wzorem:

Ograniczeniem stosowalności miernika χ2– i jednocześnie wszystkich obliczeń na nim

opartych – jest liczebność poszczególnych komórek tablicy korelacyjnej. Zakłada się, iż nie

powinna być ona niższa niż 8, a na pewno nie niższa niż 5. W związku z tym przyjęto, iż w

przypadku liczebności mniejszej niż 5 (w przypadku wykorzystanej próby stanowi to poniżej

1%) dana kategoria jest eliminowana z badań (traktowana jako niebyła). Ze względu na

odpowiednio wysoką liczebność próby, postępowanie takie wydaje się być uzasadnione –

umożliwia bowiem stosowanie wspomnianych wcześniej miar przy stosunkowo niskich

47

kosztach utraty danych. Co więcej, dane te można traktować jako typowe zakłócenia w

rzeczywistych próbach i z tego względu podejmować się ich eliminacji. W większości

przypadków eliminacja poszczególnych obserwacji prowadzi do zmniejszania się wartości φ-

Youla – trudniej udowodnić istotną zależność – i jednocześnie uwiarygodnia stosowalność

testu niezależności χ2.

Podstawowym poziomem istotności stosowanym w przypadku prezentowanych badań

było α = 0,05 oraz pomocniczo α = 0,10. W testowaniu istotności współczynnika

niezależności χ2 wykorzystano test oparty na tablicach χ2.

W przypadku pytań umożliwiających udzielenie wielokrotnych – równoważnych

odpowiedzi, weryfikacji zostały poddane wszystkie uzyskane wskazania – co powodowało

podwojenie próby. Tym sposobem odsetek poszczególnych odpowiedzi na te pytania liczony

był w stosunku do N = 1038. Ze względu na stosowanie miary φ-Youla nie miało to wpływu

na zmiany oceny istniejących zależności.

W tablicach zbiorczych wykorzystywanych w analizie struktury odpowiedzi na

poszczególne pytania wyniki przedstawiono w trzech ujęciach: w podziale na wykształcenie,

płeć i wiek ankietowanych. Obserwowane wyniki dla poszczególnych pytań w sumarycznym

ujęciu poszczególnych kategorii nie pokrywają się we wszystkich ujęciach. Jest to

spowodowane występowaniem sporadycznych braków odpowiedzi na pojedyncze pytania. W

pytaniu najczęściej opuszczanym zabrakło 7 odpowiedzi w grupie 503 ankietowanych - w

pozostałych braki wynosiły 2, 3 odpowiedzi. Różnice te są jednak statystycznie nieistotne. Ze

względu na indywidualne podejście badawcze w każdorazowo stosowanym teście i

obliczeniach, pojedyncze braki nie mają wpływu na otrzymane wyniki.

48

III. Rozwój Częstochowy jako centrum ruchu turystycznego

3.1. Cechy wyznaczające wizerunek miasta

W niniejszym opracowaniu skupimy uwagę na kwestii wizerunku miasta

Częstochowa. Można powiedzieć, że „Image jednostki osadniczej jest jej obrazem w oczach

różnych grup otoczenia, wytworzonym dzięki procesom poznawczym oraz nastawieniu

emocjonalnemu do danego ośrodka, lub poszczególnych jego subproduktów.”67 Wizerunek

miasta jest, więc tym, co ludzie myślą na jego temat a także, jakie mają względem niego

oczekiwania. Nie musi być w pełni zgodny z rzeczywistością, ważne aczkolwiek by był

spójny z tożsamością. „Wizerunek to po prostu sposób odbierania nas przez innych.”68

Zatem możemy powiedzieć, iż wyobrażenia o danym miejscu budujemy na bazie

własnych doświadczeń, na podstawie tego, co widzimy, czego doświadczymy bądź też tego,

co na jego temat usłyszymy od innych. Z tej też przyczyny istotne jest posiadanie przez

miasto wyrazistej tożsamości na gruncie, której będzie można ukształtować odpowiedni jego

wizerunek.

Podstawą wizerunku są cechy obszaru, identyfikowane zgodnie z subiektywnymi

odczuciami użytkownika przestrzeni miejskiej. Sprecyzowanie tychże cech ma na celu

rozpoznanie silnych i słabych stron miasta, a tym samym atrakcyjności dla obecnych i

potencjalnych klientów (mowa tu głównie o wcześniej wspomnianych turystach, inwestorach

i nowych mieszkańcach).

W celu określenia elementów wizerunku miasta Częstochowy respondentom zadano

pytanie o wskazanie najbardziej charakterystycznych cech miasta. (rys.3.1)

W opinii mieszkańców Częstochowy najbardziej charakterystycznymi miejscami

Częstochowy jest Jasna Góra (56,6% respondentów) oraz Aleja Najświętszej Maryi Panny

(18,0 %). Pozostałe miejsca tj. zabytki, muzea, Huta Częstochowa nie są postrzegane przez

mieszkańców jako najistotniejsze cechy charakterystyczne badanego miasta.

67 A. Łuczak, Wizerunek jako element strategii marketingowej miasta, [w:] T. Markowski (red.), Marketing terytorialny, Wyd. Polska Akademia Nauk. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa 2006, s. 16868 M. Sutherland, A. K. Sylvester, Reklama a umysł konsumenta, tłum. G. Kranas, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 199

49

Rys. 3.1 Miejsca najbardziej charakterystyczne dla Częstochowy.

Źródło: opracowanie własne

W celu uchwycenia różnic w postrzeganiu miejsc charakterystycznych dla

Częstochowy między poszczególnymi kategoriami respondentów zastosowano analizę siły

zależności między zmiennymi społeczno-demograficznymi a cechami charakterystycznymi

miasta Częstochowy. Zmienną o silnym statystycznie wpływie różnicującym badaną

populację respondentów ze względu na kategorię cech charakterystycznych dla Częstochowy

było wykształcenie (Fi Youla = 0.53 przy p_< 0,05).

Na Jasną Górę jako najbardziej charakterystyczne miejsce w Częstochowie wskazali

mieszkańcy z wykształceniem wyższym (72,4%) średnim (64,6 %) i a następnie z

wwkształceniem podstawowym (68%) i wykształceniem zasadniczym zawodowym (34,4%).

Również na Aleje Najświętszej Marii Panny jako miejsce charakterystyczne dla Częstochowy

najwięcej wskazało respondentów z wykształceniem średnim (21,8 %) oraz z wykształceniem

wyższym (19,6%). Pozostałe miejsca w świadomości mieszkańców są w znikomym stopniu

obecne.

50

Rys. 3.2 Miejsca najbardziej charakterystyczne dla Częstochowy a wykształcenie

mieszkańców

Źródło: opracowanie własne

W świetle powyższych analiz można stwierdzić, że w budowie wizerunku miasta

Częstochowy warto wykorzystać Jasną Górę i Aleję Najświętszej Maryi Panny jako atrybuty

najsilniej z nim skojarzone umożliwiające wyróżnienie go na tle innych konkurencyjnych

jednostek. Wizerunek winien zatem odzwierciedlać możliwy do wykorzystania potencjał

tkwiący w obszarze, mający decydujące znaczenie dla jego rozwoju gospodarczego, jak i

społecznego. Powinien pokazywać te walory, na upowszechnieniu których danej jednostce

najbardziej zależy. Znaczną role odgrywają tutaj atuty oparte na czynnikach emocjonalnych

związanych z budzeniem sympatii czy przychylności określonej społeczności.

Na proces kształtowania image’u miasta wpływ ma określenie jego przyszłego

charakteru. Stanowi to punkt wyjścia do dalszych analiz. W związku z tym najważniejsze jest

ustalenie, jak mieszkańcy postrzegają przyszłość miasta? Jaki charakter powinno przybrać

miasto w przyszłości?

W badaniach opinii mieszkańców na temat rozwoju i promocji miasta zadano pytanie

o przyszły charakter miasta.

51

Rys. 3.3 Przyszły charakter miasta w opinii mieszkańców Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

Analiza danych zawartych na rys. 3.3 wskazuje, że badani mieszkańcy Częstochowy

postrzegają przyszłość miasta w dużej mierze jako ośrodka turystycznego świadczącego różne

usługi turystyczne (35,8%). Na charakter miasta pielgrzymkowy wskazało również wielu

badanych mieszkańców (23,4%). Można zatem powiedzieć, że prawie co drugi badany

mieszkaniec (59,2 %) widzi przyszłość Częstochowy jako miasta turystycznego

zaspakajającego różnorodne potrzeby turystyczne. Mieszkańcy stosunkowo rzadziej

przyszłość miasta widzą jako centrum handlowe (14,7 %), edukacyjne (13,7%) i przemysłowe

(11,6 %).

Badając siłę zależności między zmiennymi społeczno-demograficznymi a kategoriami

charakteru miasta można wskazać, że zmiennymi różnicującymi badanych respondentów była

płeć (Fi Youla = 0.13 przy p_< 0,05) i wiek (Fi Youla = 0.19 przy p_< 0,05). Z analizy

52

zmiennej płci wynika, że kobiety częściej wskazywały na turystyczny i pielgrzymkowy

charakter miasta (36,2%) niż mężczyźni (22,9%).

Interesujące wyniki dostarcza analiza rozkładu odpowiedzi na pytanie o przyszły

charakter miasta ze względu na zmienną wiek.

Rys.3.4 Kategoria wieku respondentów a przyszły charakter miasta

Źródło: opracowanie własne

Na charakter turystyczny najczęściej wskazywali respondenci w wieku 18-30

(38,0%), natomiast najrzadziej wskazywali badani w wieku 31-40 (27,7%). Za charakterem

pielgrzymkowym opowiadali się przede wszystkim ludzie w wieku powyżej 65 lat (34,7%)

oraz osoby w wieku 51-65 (22,9%). Natomiast na charakter handlowy najczęściej wskazywali

respondenci w wieku 18-30 lat (18,25%) oraz w wieku 41-50 (16,8%). Na charakter

przemysłowy jako prorozwojowy dla Częstochowy wskazywali najczęściej mieszkańcy w

wieku 41-50 lat ( 14,9%) oraz w wieku 51-65 lat (12,5%). Na ostanią kategorię tj. charakter

edukacyjny wskazywali badani w wieku 51-65 lat (16,2%) oraz w wieku 18-30 lat (13,9%).

Analizując poszczególne grupy wiekowe ze względu na przyszły charakter miasta możemy

powiedzieć, że we wszystkich kategoriach wiekowych najczęściej wskazywano na

turystyczny i pielgrzymkowy charakter miasta.

Obserwujemy interesujący rozkład kategorii przyszły charakter miast ze względu na

zmienną wykształcenie. Na charakter turystyczny miasta zwracają uwagę przede wszystkim

osoby z podstawowym (38,5%) i z wykształceniem średnim (35,4%). Natomiast osoby z

53

wykształceniem zasadniczym zawodowym stosunkowo rzadziej wskazują na ten charakter

miasta (22,6%). Interesująco przedstawia się rozkład zmiennej wykształcenie ze względu na

charakter pielgrzymkowy. Najczęściej opowiadali się za takim kierunkiem rozwoju osoby z

wykształceniem podstawowym (36,1%) oraz osoby z wykształceniem średnim (20,7%). Na

charakter edukacyjny najczęściej zwracali uwagę osoby z wykształceniem wyższym (15,7%) i

z wykształceniem średnim (14,4%). Również stosunkowo dużo osób z wykształceniem

wyższym wskazywało na przemysłowy charakter miasta (13,7%). Natomiast na charakter

handlowy najczęściej wskazywały osoby z wykształceniem średnim (15,8%). Wśród osób z

wykształceniem podstawowym zaobserwowano znikomy odsetek osób wskazujących na

pozostałe kategorie charakteru miasta.

Rys.3.5 Kategoria wykształcenia respondentów a przyszły charakter miasta

Źródło: opracowanie własne

Uogólniając można powiedzieć, że mieszkańcy Częstochowy postrzegają miasto jako

centrum turystyczne oferujące różne usługi turystyczne. W szczególności osoby w wieku

starszym tj. 51-65 lat i powyżej 65 lat z wykształceniem podstawowym i średnim wskazują na

ten kierunek rozwoju Częstochowy. Stosunkowo mniej mieszkańców Częstochowy wskazało

na charakter handlowy i edukacyjny. Zaskakująco mało wskazań uzyskał przemysłowy

charakter miasta.

54

Zatem spośród wymienionych czynników winniśmy skupić uwagę na tych, które

stanowią najistotniejsze atrybuty i na ich bazie przystąpić do budowy pozytywnego image’u

miasta.

3.2. Atrakcyjność miasta Częstochowy

Celem wszelkich poczynań podejmowanych w zakresie kształtowania korzystnego

imag’u miasta jest przedstawienie jego jako miejsca szczególnie atrakcyjnego pod względem

turystycznym. Niezbędne jest tutaj opracowywanie i ciągłe uaktualnianie materiałów

promujących obszar z informacjami o najciekawszych miejscach, zabytkach, szlakach

rowerowych, bazie noclegowej i gastronomicznej oraz odbywających się imprezach. Przed

podjęciem tych działań należy zbadać jak mieszkańcy oceniają atrakcyjność miasta. Na

pytanie: Czy uważa Pani/Pan, że Częstochowa jest atrakcyjnym miastem dla turystów?

Rys.3.6 Opinia respondentów na temat turystycznej atrakcyjności Częstochowy.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Zaprezentowany wykres przedstawia opinie mieszkańców Częstochowy na

temat jego turystycznej atrakcyjności. Zdaniem 67,1% ankietowanych miasto jest

miejscem atrakcyjnym turystycznie. Przy czym 22,6 % badanych skłonnych jest

sądzić, iż jest on miejscem bardzo atrakcyjnym turystycznie. Pozostała część

badanej społeczności uznała, że Częstochowa nie jest atrakcyjna (25,3%) lub nie

miała zdania (7,6%). W celu określenia sumarycznej oceny atrakcyjności miasta

55

dokonano obliczeń średniej atrakcyjności, która przyjęła wartość 2.028 tj.

średnioatrakcyjne.

Zatem stosunkowo duża grupa mieszkańców Częstochowy postrzega ją jako

miasto atrakcyjne turystycznie. Co może być ważnym wskazaniem dla władz

lokalnych do działań na rzecz budowy strategii rozwoju miasta w oparciu o

turystykę.

W celu uchwycenia różnic w postrzeganiu atrakcyjności między kategoriami

respondentów zastosowano analizę siły zależności między zmiennymi społeczno-

demograficznymi a cechami charakterystycznymi miasta Częstochowy. Zmienną o

stosunkowo umiarkowanym wpływie statystycznie róznicują badaną grupę respondentów ze

względu na kategorię oceny atrakcyjności Częstochowy był wiek (Fi Youla = 0.23 przy p_<

0,05).

Rys.3.7 Wiek a opinie respondentów na temat turystycznej atrakcyjności Częstochowy.

Zródło: Opracowanie własne

Szczegółowa analiza rozkładu oceny atrakcyjności turystycznej Częstochowy

według kategorii wieku, wskazuje na występowanie prawidłowości mówiącej, iż im

starszy wiek respondentów tym wyższa ocena atrakcyjności. Potwierdza to

współczynnik korelacji liniowej Pearsona r = - 0,175 przy p_< 0,05). Z badań

wynika, że najbardziej pozytywnie wypowiadali się respondenci w kategoriach wieku

51-65 lat (31,4%) oraz w osoby w wieku powyżej 65 lat (32,3%). Na kategorię

56

średnioatrakcyjne wskazywali przede wszystkim mieszkańcy w wieku 41- 50 lat

(53,7%). Natomiast Częstochowę za w ogóle nie atrakcyjne miasto uznali przede

wszystkim mieszkańcy w wieku 18-30 lat (32,2%) i w wieku 31-40 lat (30,7%).

Różnice w postrzeganiu miasta ze względu na kategorię wiek wynikają z poczucia

tożsamości z miejscem zamieszkania. Im dłużej mieszkamy w danym miejscu tym

silniej łączą nas z nim związki emocjonalne. Tworzy się świadomość tzw. małej

ojczyzny.

Kolejną zmienną społeczno-demograficzną różnicującą respondentów w zakresie

oceny atrakcyjności turystycznej Częstochowy było wykształcenie ((Fi Youla = 0.15 przy p_<

0,1). (Rys. 3.8)

Respondenci z wykształceniem podstawowym (36,2 %) oraz z wykształceniem

zasadniczym zawodowym (22,8%) najbardziej pozytywnie ocenili atrakcyjność turystyczną

miasta Częstochowa. Natomiast respondentów, którzy uznali Częstochowę za miasto

atrakcyjne było najmniej wśród badanych z wykształceniem wyższym (19,7%). Nieco inny

był rozkład wskazań na kategorię średnioatrakcyjne miasto. Najczęściej na tą kategorię

wskazywali mieszkańcy z wykształceniem wyższym (46,7%) oraz z wykształceniem

podstawowym (44,7%). Na brak atrakcyjności Częstochowy najczęściej wskazywali

respondenci z wykształceniem wyższym (26,7%) oraz z wykształceniem średnim (27,5%)

Można zatem stwierdzić, że mieszkańcy z wykształceniem postawowym i zasadniczym

zawodowym częściej postrzegają Częstochowę jako miasto bardziej atrakcyjne niż

mieszkańcy z wyższym wykształceniem. Występuje zatem zależność liniowa między

kategoria wykształcenia a oceną atrakcyjności turystycznej tj. współczynnik korelacji r

Pearsona wynosi 0,123 przy p_< 0,05). Można zatem sformułować prawidłowość, że

wykształcenie ma istotny statystycznie wpływ na ocenę atrakcyjności miasta. Im jest ono

wyższe tym mieszkańcy surowiej oceniają atrakcyjność Częstochowy. Oczekiwania zatem

wykształconych mieszkańców wobec miasta jako atrakcyjnego miejsca zamieszkania są

wyższe.

W związku, z tym władze miasta powinny podjąć działania na rzecz zaspokojenia

potrzeb tej grupy mieszkańców np. poprzez wzrost imprez kulturalnych.

57

Rys.3.8 Wykształcenie a opinie respondentów na temat turystycznej atrakcyjności

Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

Interesującym wydaje się zbadanie wpływu cech charakterystycznych dla

Częstochowy na oceny atrakcyjności turystycznej miasta. (rys.3.9) Z analizy danych

wynika, że istotny wpływ na atrakcyjność Częstochowy wywiera Jasna Góra (67,9%)

oraz Aleja Najświętszej Maryi Panny (18%). Pozostałe miejsca charakterystyczne nie

odgrywają większej roli. W związku z tym należy zadbać, aby Aleje Najświętszej

Maryi Panny były wizytówką Częstochowy. Organizowanie stałych imprez

kulturalno-rozrywkowych i odpowiednie zagospodarowanie mogłyby się stać

czynnikami wpływającymi na wzrost atrakcyjności.

Zastanawiający jest negatywny wpływ Jasnej Góry na postrzeganie

Częstochowy jako miasta w ogóle nie atrakcyjnego turystycznie (72,6%). Wynikać to

może z utożsamianiem Jasnej Góry z centrum pielgrzymkowym a nie jako atrakcji

turystycznej. Hegemonia Jasnej Góry przy braku innych turystycznie interesujących

miejsc wpływa na obniżenie atrakcyjności Częstochowy.

58

Rys.3.9 Cechy charakterystyczne Częstochowy a opinie respondentów na temat turystycznej

atrakcyjności Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

3.3. Ocena czynników wpływających na zwiększenie ruchu turystycznego

Na rozwój turystyki wpływ mają zróżnicowane czynniki, które dzielimy na czynniki

egzogeniczne (czynniki zewnętrzne) i czynniki endogeniczne (czynniki wewnętrzne).

Czynniki egzogeniczne to m.in.:

prawne – głównie akty prawne władz państwowych bądź lokalnych,

określające sposoby i formy funkcjonowania instytucji samorządowych,

ekonomiczne – m.in. stopa bezrobocia, poziom inflacji, fiskalizmu

i podstawowych stóp w gospodarce, kondycja finansów publicznych, tempo

wzrostu gospodarczego,

polityczne – takie jak, charakter polityki międzynarodowej, stosunek władz

lokalnych do ryzyka, istnienie lokalnych grup nacisku,

społeczne – opinie, postawy społeczne, obyczaje, nawyki, cechy

społeczeństwa,

techniczno-technologiczne – zapewniające innowacyjność gospodarki m.in.

postęp technologiczny,

59

geograficzno-topograficzne – głównie naturalne zasoby i walory turystyczne

regionu.

kulturowe – m.in. dziedzictwo kulturowe regionu.

Natomiast do ważniejszych czynników endogenicznych zaliczamy (rys.3.10):

zabytki, muzea

imprezy kulturalne i sportowe,

wysoką jakość środowiska przyrodniczego o unikatowym charakterze

stwarzającym korzystne warunki dla rozwoju turystyki,

wystawy, konferencje i kongresy naukowe

otoczenie biznesu turystycznego tworzone przez m.in. banki, instytucje

ubezpieczeniowe, centra wspierania przedsiębiorczości, towarzystwa i izby

gospodarcze, agencje i fundacje rozwoju,

lokalny klimat dla rozwoju usług turystycznych, tworzony przez władze regionu

oraz sprawne funkcjonowanie administracji samorządowej,

zdolność pozyskiwania środków pomocowych ze źródeł krajowych

i zagranicznych.

Rys. 3.10 Czynniki endogeniczne wpływające na rozwój turystyki

Źródło: opracowanie własne

60

Czynniki endogeniczne wpływające na

rozwój turystyki

Zabytki, muzea

Imprezy kulturalne i sportowe

Wysoka jakość środowiska

przyrodniczego

Zdolność pozyskiwania środków

pomocowych

Otoczenie biznesu turystycznego

Lokalny klimat dla rozwoju usług turystycznych

Wystawy, konferencje i

kongresy naukowe

Dobrze rozwinięta infrastruktura

lokalna

W badaniach skupiono się na czynnikach wewnętrznych determinujących rozwój

turystyki w Częstochowie. W tym celu zapytano mieszkańców co według nich mogłoby

przyciągnąć największą liczbę turystów. Analiza danych zawartych na rys. 3.9 wskazuje, iż

do najważniejszych czynników wpływających na rozwój ruchu turystycznego w Częstochowy

w opinii mieszkańców zaliczamy Jurę Krakowsko-Częstochowską (42.1%). Jura Krakowsko-

Częstochowska jest wyposażona w liczne szlaki, wykorzystywane w turystyce krajobrazowej.

Występują możliwości uprawiania turystyki kwalifikowanej tj. możliwości uprawiania

sportów (jazda konna, speleologia, wspinanie po skałkach). Warto byłoby podjąć wspólne

działania na rzecz wykreowania megaproduktu turystycznego obejmującego miasto

Częstochowa i Jurę Krakowsko-Częstochowską. W skład megaproduktu wchodziłyby

atrakcje turystyczne Częstochowy tj. Jasna Górę, zabytki, muzea, obiekty i urządzenia takie

jak restauracje, baseny kąpielowe oraz atrakcje Jury Krakowsko-Częstochowskiej np.

restauracje, pensjonaty, schroniska, szlaki do uprawiania turystyki pieszej, groty, skałki itd. O

powodzeniu takiego megaproduktu decydowałaby dostępność mierzona czasem i kosztem

osiągnięcia atrakcji.69 Konieczne wydaje się również integrowanie różnego rodzaju usług

turystycznych świadczonych w Częstochowie i w gminach jurajskich w celu stworzenia

pakiet usług, który mógłby z powodzeniem konkurować na krajowym i międzynarodowym

rynku turystycznym.70

Mieszkańcy Częstochowy stosunkowo licznie wskazali na duże imprezy plenerowe

organizowane np. na Promenadzie Niemena, w Parku Wypoczynkowym Lisiniec: Bałtyk –

Adriatyk czy też na stadionach np. stadionie Włókniarza(17,6%) jako czynnik rozwoju ruchu

turystycznego. Należałoby zatem poczynić działania na rzecz organizacji dużych imprez

kulturalno-rozrywkowych, np. koncertów muzycznych znanych zespołów, festiwali

muzycznych, dużych festynów. Imprezy te przyciągnęłyby widzów i uczestników z okolic

Częstochowy a dla przebywających turystów stałyby się interesującymi wydarzeniami.

Imprezy ludyczne cieszą się zawsze dużym powodzeniem i stają się przeżyciem dla ich

uczestników. A przedsięwzięcia artystyczne powtarzane cyklicznie utrwalają się w

świadomości ich uczestników stając się niekiedy ważnym motywem odwiedzenia danego

miejsca.

69 Problematykę produktu szerzej omawia M.Pluta, Marketing usług. Idee. Zastosowanie, wyd. 2 Wyd. PWE, Warszawa 1994, s.91.70 Interesującą propozycję współdziałania Częstochowy z Gminami Jurajskimi w zakresie rozwoju turystyki przedstawił K. Szadkowski, w pracy magisterskiej pt. Turystyka jako alternatywna forma rozwoju subregionu częstochowskiego napisanej pod kierunkiem dr hab. F. Byloka i obronionej na Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej w 2004r. oraz A. Żmudzińska w pracy magisterskiej pt. Turystyka jako czynnik sprzyjajacy rozwojowi społeczno-gospodarczemu Gmin Jurajskich napisanej pod kierunkiem dr hab. F. Byloka i obronionej na Wydziale Zarządzania w 2004 r.

61

Za ważny czynnik rozwoju turystyki badani uznali imprezy kulturalne (12,6%). Zatem

działania w zakresie promocji miasta mogłyby być oparte o cykl imprez o atrakcyjnej

tematyce i formie. Być może należałoby wykorzystać i intensywnie rozwinąć istniejące

imprezy jak ”Gaudium et Gloria”, Gaude Mater, Sacrum w literaturze, Triennale Sztuki

Sacrum, czy też stworzyć nowe propozycje imprez skierowanych do młodych widzów i

uczestników np. festiwal muzyki młodzieżowej i intensywnie budować wokół nich inne

formy turystyki.71

Na uwagę zasługuje również wskazanie na turystykę kongresową ( tj. organizowanie

konferencji i kongresów naukowych) jako czynnika rozwoju ruchu turystycznego (3,8 %). W

strukturze krajowego i międzynarodowego ruchu osobowego występuje kategoria osób

podejmujących podróż w celu uczestniczenia w rozmaitych konferencjach i kongresach. Są to

przede wszystkim naukowcy, politycy oraz członkowie różnorodnych organizacji

zawodowych, sportowych, społecznych, kulturalnych i gospodarczych. Sieć tych organizacji

jest współcześnie bardzo bogata, a zakres ich przestrzennego oddziaływania obejmuje cały

świat. Analiza kierunków rozwoju turystyki wskazuje, że turystyka kongresowa szybko się

rozwija. W związku z tym można by podjąć działania na rzecz budowy odpowiedniej

infrastruktury dla turystyki kongresowej, np. centrum kongresowo-rozrywkowego.

Rys. 3.11 Czynniki determinujące wzrost liczby turystów odwiedzających Częstochowę

71 Szerzej omawia problem rozwoju turystyki poprzez wykorzystanie imprez kulturalnych R.Pęczek, w pracy magisterskiej pt. Strategia rozwoju turystyki miasta na przykładzie Częstochowy napisanej pod kierunkiem dr hab. F. Byloka i obronionej na Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej w 2003r.

62

Źródło: opracowanie własne

Badając siłę zależności między zmiennymi społeczno-demograficznymi a czynnikami

determinującymi wzrost liczby turystów odwiedzających Częstochowę można wskazać, że

zmiennymi różnicującymi badanych respondentów była płeć (Fi Youla = 0.16 przy p_< 0,05),

wiek (Fi Youla = 0.35 przy p_< 0,05) oraz wykształcenie (Fi Youla = 0.35 przy p_< 0,05).

W przypadku zmiennej płci można powiedzieć, że zarówno kobiety jak i mężczyzni

wskazywali na Jurę Krakowsko-Częstochowska i duże imprezy plenerowe jako czynniki

wpływające na wzrost liczby turystów odwiedzających miasto Dodatkowo kobiety wskazały

jako ważny czynnik rozwoju ruchu turystycznego imprezy kulturalne (9,0 %).

Analiza rozkładu czynników wpływających na rozwój ruchu turystycznego ze

względu na wiek dostarcza nam interesujących danych. (rys. 3.12)

Badani mieszkańcy w wieku 18-30 lat wskazywali przede wszystkim na Jurę

Krakowsko – Częstochowską (39,4%), na imprezy plenerowe (26,3%) oraz na imprezy

kulturalne (19,0%). Świadczyć to może o zapotrzebowaniu na duże imprezy o charakterze

kulturalno-rozrywkowym wśród tej grupy mieszkańców, które by pełniły funkcję

rozrywkową jak również funkcję intergracyjną. Kolejna grupa mieszkańców w wieku 31-40

lat uznała w większości, że czynnikami wpływającymi na rozwój turystyki w Częstochowie

mogłyby być imprezy sportowe (35,4%) oraz Jura Krakowsko-Częstochowska (31,1%).

Badani respondenci w kategorii wiekowej 41-50 lat wskazali na następujace

determinanty tj. Jurę Krakowsko-Częstochowską (38,5%), imprezy plenerowe (16,5%) i

63

imprezy kulturalne (13,0%). Podobnie wypowiedzieli się mieszkańcy w wieku 51-65 lat,

mianowicie wymienili Jurę Krakowsko-Częstochowską (43,9%), imprezy plenerowe (17,7%).

Natomiast badani w wieku powyżej 65 lat wskazali jedynie na Jurę Krakowsko-

Częstochowską (46,7%) oraz zabytki (11,0%)

Podsumowując, można powiedzieć, iż w zależności od wieku respondenci wskazywali

na inne czynniki determinujące rozwój turystyki. Na uwagę zasługują w szczególności

wskazania ludzi młodych od 18-30 lat i osób od 31-40 lat, którzy uznali, że jednymi z

najważniejszych czynników oprócz Jury Krakowsko-Częstochowskiej są imprezy plenerowe,

kulturalne i sportowe. Zatem warto by było podjąć działania na rzecz rozwoju tego typu

przedsięwzięć masowych.

Rys. 3.12 Wiek a czynniki determinujące wzrost liczby turystów odwiedzających

Częstochowę

Źródło: opracowanie własne

Zmienną stosunkowo silnie różnicującą badaną zbiorowość ze względu na kategorie

czynników wpływających na wzrost liczby turystów odwiedzających Częstochowę jest

wykształcenie. (rys. 3.13) Badani mieszkańcy z wykształceniem podstawowym wskazywali

na Jurę Krakowsko-Częstochowska jako na czynnik wpływający na wzrost liczby

potencjalnych klientów.(46,6%) oraz na imprezy plenerowe (15,0%). Dla osób z

wykształceniem zasadniczym zawodowym najważniejsze czynniki to imprezy sportowe

64

46,2%, Jura Krakowsko-Częstochowska (23,5%) oraz imprezy plenerowe (14,4%). Natomiast

według mieszkańców z wykształceniem średnim mogłyby przyciągnąć największą liczbę

turystów do Częstochowy Jura Krakowsko-Częstochowska (41,1%), imprezy plenerowe

(16,9%) oraz imprezy kulturalne (15,7%). Również osoby z wykształceniem wyższym

wskazywały na Jurę Krakowsko-Częstochowską (44,7%), imprezy plenerowe (15,5%) oraz

imprezy kulturalne (11,4%) oraz konferencje i kongresy naukowe (5,2%) jako na czynniki

determinujące rozwój turystyki.

Na podstawie analizy kategorii demograficzno-społecznej można zbudować typowy

obraz mieszkańca uznającego ważność poszczególnych czynników wpływających na wzrost

ruchu turystycznego w Częstochowie. Na czynnik Jura Krakowsko-Częstochowska

wskazywali prawie wszyscy respondenci. Imprezy sportowe za ważny czynnik rozwoju

turystyki uznali przede wszystkim mężczyźni w wieku 31-40 lat z wykształceniem

zasadniczym zawodowym. Natomiast imprezy plenerowe są ważne dla osób w wieku 18-30

lat z wykształceniem średnim. Imprezy kulturalne są również istotnym czynnikiem rozwoju

dla mieszkańców w wieku 18-30 lat z wykształceniem średnim.

Rys. 3.13 Wykształcenie a czynniki determinujące wzrost liczby turystów odwiedzających

Częstochowę

Źródło: opracowanie własne

3.4. Korzyści wynikające z rozwoju turystyki

65

Ruch turystyczny wywołuje zmiany natury ekonomicznej. Mogą się one objawiać jako

korzyści lub koszty społeczno-gospodarcze. Korzyści i koszty z reguły nakładają się na siebie

skutkując określonym rozwojem społeczności lokalnej. Dobrze jest dla danej miejscowości

turystycznej, gdy korzyści zdecydowanie dominują nad kosztami. Niestety taka sytuacja

rzadko występuje, bowiem koszty trudno wyeliminować. Należą do nich m.in. sezonowość i

bezrobocie, zaniechanie alternatywnego wykorzystania zasobów miejscowych, niszczenie

naturalnego krajobrazu, degradacja ekologiczna wskutek działalności turystycznej,

zeszpecenie krajobrazu przez obiekty turystyczne, komercjalizacja kultury i sztuki,

prostytucja, przestępczość, itd.

W celu diagnozy korzyści płynących z rozwoju turystyki mieszkańcom zadano

pytanie: czy mogą oni skorzystać na zwiększonym ruchu turystycznym w mieście?

Odpowiedzi respondentów wskazują, że zdecydowana większość tj. 85,3% badanych uważa

iż rozwój turystyki przyniesie korzyści mieszkańcom Częstochowy. Jedynie 5,2% badanych

respondentów uznało, że rozwój turystyki nie będzie się wiązał z korzyściami. W związku z

takim rozkładem odpowiedzi pozytywnych należy szczegółowo poddać analizie rodzaj

korzyści.(rys.3.14) Respondenci mieli do wyboru kilka rodzajowych korzyści. Najczęściej

wskazywali na fakt pozyskiwania większych funduszy na rozwój inwestycji

komunikacyjnych np. drogi, nowe autobusy, itd. (30,2%). W dalszej kolejności wymieniali

takie korzyści jak: więcej pieniędzy w sklepach (25,9%), więcej miejsc pracy w gastronomii

(23,2%), więcej miejsc w hotelarstwie (19,2%).

Rys. 3.14 Korzyści gospodarczo-społeczne związane z rozwojem turystyki w Częstochowie

66

Źródło: opracowanie własne

Badając siłę zależności między zmiennymi społeczno-demograficznymi a kategoriami

korzyści gospodarczo-społecznych można wskazać, że zmienną różnicującą badanych

respondentów była wiek (Fi Youla = 0.17 przy p_< 0,1).

W poszczególnych kategoriach wiekowych obserwujemy zróżnicowane odpowiedzi.

(rys.3.15) Badani mieszkańcy w wieku 18-30 lat wskazywali na korzyści związane z

pozostawianiem więcej pieniędzy w sklepach przez turystów i zapewnieniem więcej

pieniędzy na inwestycje komunalne. Osoby w wieku 31-40 lat wskazywały przede wszystkim

na korzyści związane z inwestycjami komunikacyjnymi (5,7%). Natomiast respondenci w

wieku 41-50 lat widzieli korzyści w realizacji więcej inwestycji drogowych (7,4%), w

zapewnieniu więcej miejsc pracy w gastronomii (6,8%) oraz więcej miejsc pracy w

hotelarstwie (6,5%). Z kolei osoby w wieku powyżej 65 lat upatrywali korzyści w

zapewnieniu więcej miejsc pracy w sklepach (5,1%) oraz więcej inwestycji komunikacyjnych

(4,3%).

Rys. 3.15 Wiek a korzyści gospodarczo-społeczne związane z rozwojem turystyki w

Częstochowie

67

Źródło: opracowanie własne

Badając rozkład kategorii korzyści związanych z rozwojem turystyki ze wzgledu na

zmienną wykształcenie można zauważyć interesujące kwestie. Osoby z wykształceniem

podstawowym najczęściej wskazywały na korzyści wynikające z napływem pieniędzy na

inwestycje komunikacyjne (31,5%) oraz na wzrost miejsc pracy w gastronomii (26,0%). Z

kolei badani mieszkańcy z wykształceniem zasadniczym zawodowym uważali że miasto

skorzysta z rozwoju ruchu turystycznego w kwestii wzrostu nakładów na inwestycje drogowe

(29,5%) oraz większego napływu pieniędzy w sklepach (28,1%). Również respondenci z

wykształceniem średnim uznali, że najważniejsze korzyści to wzrost pieniędzy na inwestycje

(26,8%) oraz większa ilość pieniędzy w sklepach (26,1%). Osoby z wyższym wykształceniem

wskazywały podobnie jak poprzednie kategorie wykształcenia na inwestycje komunalne i

więcej pieniędzy w sklepach.

Rys. 3.16 Wykształcenie a korzyści gospodarczo-społeczne związane z rozwojem turystyki w

Częstochowie

68

Podsumowując, możemy powiedzieć, że wzrost ruchu turystycznego przynosi

określone korzyści członkom społeczności lokalnej. Związane są one ze wzrostem

zatrudnienia, zwiększeniem potencjału turystycznego, poprawą infrastruktury komunalnej,

wzrostu wpływów budżetowych. W związku z tym władze samorządowe winny prowadzić

politykę zachęcania sektora prywatnego do inwestowania w rozwój turystyki.

3.5. Silne i słabe strony Częstochowy jako centrum ruchu turystycznego

69

Rozważając planowanie rozwoju Częstochowy w kierunku centrum ruchu

turystycznego należy się skoncentrować na tych jej cechach, które mogą stać się

pomocne w osiągnięciu tego celu lub też zadanie to utrudnić. W tym celu zadano

mieszkańcom pytanie o ocenę atutów miasta. Jest to informacja o tyle ważna, że

może stanowić punkt wyjścia w budowaniu strategii rozwoju miasta jako centrum

ruchu turystycznego, gdyż mieszkańcy sami dostrzegają, iż Częstochowa posiada

pewien potencjał w tym zakresie. Rozkład odpowiedzi na to pytanie ilustruje

rys.3.17. Bezwzględnie największym atutem miasta zdaniem respondentów jest

Klasztor Jasnogórski (44% wskazań), drugi w kolejności jest „potencjał gospodarczy

(27%) oraz historia miasta (18%).

Rys. 3.17 Najważniejsze atuty Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

Zmienna ta koreluje ze zmienną wieku ( współczynnik Fi Youla = 0,40) i

wykształcenia (współczynnik Fi Youla 0,46), w obydwu przypadkach przy p ≤ 0.05.

We wszystkich grupach wiekowych Jasna Góra uznana została jako

największy atut Częstochowy. Respondenci z prawie wszystkich grup wiekowych

wskazywali na położenie geograficzne, choć stosunkowo najczęściej mówili o tym

respondenci z przedziału 18 – 30 lat. Respondenci w czwartej dekadzie wyraźnie

70

wskazali na połączenia komunikacyjne jako silną stronę miasta, czym znacznie

odbiegają od pozostałych grup wiekowych, w których ta kategoria uzyskała śladową

liczbę wskazań. Natomiast wiek nie odgrywał żadnej roli w ocenie potencjału

gospodarczego miasta, który we wszystkich grupach wiekowych uzyskał najmniej

wskazań. Konstatacja ta nie napawa optymizmem, zważywszy że Częstochowa

dysponuje sporym potencjałem gospodarczym, który niestety nie jest przez

mieszkańców doceniany. Trudno na podstawie niniejszych badań odpowiedzieć, czy

słusznie. Warto w tym miejscu podkreślić, że odpowiadając na ostanie pytanie

stwarzające okazję do swobodnych wypowiedzi respondenci wskazywali przede

wszystkim na degradację typowego dla miasta przemysłu oraz brak zagranicznych

inwestycji. Inną kategorią, którą niezwykle rzadko wskazywano są „mieszkańcy”.

Świadczy to niestety o słabej ocenie, jaką wystawiają sobie samym częstochowianie.

Przypuszczać można, że wiąże się to ze słabą identyfikacją mieszkańców z miastem.

Rys.3.18 Wiek a najważniejsze atuty Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

Biorąc pod uwagę zmienną wykształcenia, respondenci należący do jednej z

kategorii (wykształcenie zasadnicze zawodowe) znacznie odróżniają się od innych.

Wskazali oni na połączenia komunikacyjne jako atut Częstochowy (12% wskazań),

podczas gdy respondenci należących do innych kategorii wykształcenia wskazywali

71

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

18 –

30

31 –

40

41 –

50

51 –

65

pow

yżej

65

Wiek

inne

połączeniakomunikacyjnepotencjał gospodarczy

mieszkańcy

Jasna Góra

położenie geograficzne

historia miasta

na połączenia komunikacyjne w ilości nie przekraczającej 2 punktów procentowych.

Pozostałe wskazania nie są różnicowane przez tę zmienną. Zaznaczyć jedynie należy,

że osoby z wykształceniem wyższym relatywnie nieco rzadziej wskazywały na Jasną

Górę jako główny atut miasta, choć i w tym przypadku Sanktuarium otrzymało

największą liczbę wskazań. Najrzadziej na Jasną Górę jako atut miasta wskazywali

respondenci z wykształceniem zasadniczym zawodowym.

Rys. 3.19 Wykształcenie a najważniejsze atuty Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

3.7. Przeszkody utrudniające rozwój ruchu turystycznego

w Częstochowie

3.6.1. W zakresie komunikacji

72

0%

20%

40%

60%

80%

100%

pods

taw

owe

zasa

dnic

zeza

wod

owe

śred

nie

wyż

sze

zaw

odow

e i

mag

iste

rski

e

Wykształcenie

inne

połączeniakomunikacyjne

potencjał gospodarczy

mieszkańcy

Jasna Góra

położenie geograficzne

historia miasta

Mieszkańcy poproszeni byli także o odpowiedź na pytanie, jakie są największe

niedostatki utrudniające miastu pełnienie funkcji centrum turystycznego. Pytanie to

odnosiło się do trzech dziedzin: szeroko rozumianego transportu, głównie

zewnętrznego, życia codziennego (zakwaterowanie, gastronomia, itp.) oraz w

zakresie rekreacji i rozrywki. W pierwszej dziedzinie najwięcej wskazań uzyskała

kategoria „dobre połączenia drogowe” (42,2%), jako drugi w kolejności wskazano

brak dobrych połączeń kolejowych (32,1%). Mieszkańcy nie widzą większej potrzeby

posiadania przez miasto regionalnego lotniska. Najprawdopodobniej uważają, że

oddalony o około 50 km. port lotniczy w Pyrzowicach może obsłużyć także ruch

turystyczny dla Częstochowy. Na tę kategorię padło niespełna 17% wskazań.

Rys. 3.20 Niedostatki Częstochowy w sferze komunikacji

Źródło: opracowanie własne

Zaobserwować można korelację ze zmiennymi demograficznymi tylko w przypadku

wieku (Fi Youl’a = 0,16, przy p ≤ 0,10), co wskazuje na niewielki związek tych

dwóch zmiennych. Procentowy rozkład odpowiedzi na to pytanie zróżnicowany przez

zmienną wieku ilustruje rys.3.21.

73

32,1%

42,2%

16,9%8,8%

dobrych połączeńkolejowychdobrych połączeńdrogowychwłasnego lotniska

inne

Rys.3.21 Wiek a niedostatki Częstochowy w sferze komunikacji

Źródło: opracowanie własne

W kategorii „inne” respondenci najczęściej wskazywali komunikację miejską, w

tym szczególnie tramwaje. Można się domyślać, że chodzi o nowe linie tramwajowe,

zwłaszcza że niektórzy wprost je wymieniali. Poza tym mieszkańcy wskazywali jako

istotny czynnik przeszkadzający w rozwoju ruchu turystycznego brak obwodnicy i

złe drogi w mieście oraz nienajlepszą organizację ruchu a także miejsca do

parkowania (ta odpowiedź pojawiała się także w dwóch następnych pytaniach).

Mieszkańcy młodsi wyraźnie częściej wskazują na brak dogodnych połączeń drogowych

jako główną przeszkodę w rozwoju turystyki. Niedogodne połączenia kolejowe są ich

zdaniem drugą w kolejności przeszkodą w tym zakresie. Różnica ta maleje w środkowej

grupie wiekowej 41-50 lat., by znowu wzrastać na korzyść połączeń drogowych w starszych

grupach. Na „brak własnego lotniska” jako czynnik ograniczający turystyczną atrakcyjność

miasta częściej wskazywały osoby powyżej 40 roku życia niż młodsze. Jest to dość

zastanawiające, że respondenci w wieku 18 – 40 lat przywiązują stosunkowo niewielkie

znaczenie do tego rodzaju środka komunikacji. Nawet osoby powyżej 65 roku, czyli w wieku

emerytalnym częściej wskazywały tę odpowiedź w porównaniu do osób poniżej 40 lat, a

nawet poniżej 30. Prawdopodobnie młodsi respondenci z powodu relatywnie wysokich

kosztów sami rzadko korzystają transportu lotniczego, nie widzą więc silnego związku

między posiadaniem własnego lotniska a rozwojem ruchu turystycznego.

Warto też zwrócić uwagę na rozkład procentowy odpowiedzi na powyższe pytanie

zróżnicowany ze względu na wykształcenie mimo, że nie ma istotnej statystycznie korelacji

74

między tymi zmiennymi. Zdecydowanie najczęściej na brak własnego lotniska jako

przeszkodę w rozwoju turystyki wskazywali respondenci z wykształceniem średnim, co

ilustruje rys. 3.22

Rys. 3.22 Wykształcenie a niedostatki Częstochowy w sferze komunikacji

Źródło: opracowanie własne

Zależność tę można wyjaśnić faktem, iż to właśnie osoby z tym wykształceniem stanowią

największą grupę korzystającą z transportu lotniczego. To są właśnie tzw. „fachowcy”

często podróżujący samolotami głównie do Anglii i Irlandii. Chcieliby z pewnością latać z

lotniska położonego blisko własnego miasta. Doceniają więc znaczenie tego środka

lokomocji także dla rozwoju turystyki.

3.6.2. W zakresie życia codziennego

W sferze potrzeb bytowych największe niedostatki miasta zdaniem respondentów

występują w zakresie bezpieczeństwa. W zestawieniu ze wszystkimi zmiennymi

demograficznymi kategoria „bezpieczeństwo na ulicach” była najczęściej wskazywana i

nie uzyskała mniej 40% wskazań. To bardzo dużo. Co ważne, wszystkie zmienne

demograficzne jako zmienne niezależne korelują z odpowiedziami na to pytanie.

75

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

pods

taw

owe

zasa

dnic

zeza

wod

owe

śred

nie

wyż

sze

zaw

odow

e i

mag

iste

rski

e

Wykształcenie

inne

własnego lotniska

dobrych połączeńdrogowych

dobrych połączeńkolejowych

Rys. 3.23 Niedostatki Częstochowy w sferze życia codziennego

Źródło: opracowanie własne

Najwyższą korelację (choć nie można jej określić jako wysoką) wykazuje zmienna wieku,

bo przy poziomie istotności 0,05 współczynnik korelacji wynosi 0,25. Pozostałe zmienne

korelują na poziomie: płeć - 0,11, wykształcenie - 0,15. Oba współczynniki obliczono dla

błędu statystycznego w wysokości 10%. Zależność między wiekiem i niedostatkami miasta

w sferze potrzeb bytowych z punktu widzenia ruchu turystycznego ilustruje rys. 3.24.

Rys. 3.24 Wiek a niedostatki Częstochowy w sferze życia codziennego

76

Źródło: opracowanie własne

Należy szczególnie podkreślić, że mieszkańcy nie wskazali na niedostatki w zakresie

handlu, które mogłyby stanowić istotną przeszkodę dla rozwoju ruchy turystycznego.

Ocena tej sfery wypada pozytywnie i mieszkańcy nie widzą potrzeby rozwoju sieci

sklepów czy hipermarketów dla potrzeb ruchu turystycznego choć w innych pytaniach w

kategorii „inne” kilka razy wskazano na „markowe sklepy” oraz galerie handlowe.

Natomiast w tym pytaniu w kategorii „inne” respondenci najczęściej wskazywali na brak

parków i ogólnie zieleni miejskiej oraz czystości na ulicach.

3.6.3. W zakresie rozrywki i rekreacji

Ważnym elementem wpływającym na rozwój ruchu turystycznego są miejsca rekreacji

i rozrywki, słowem miejsca spędzania czasu wolnego. Ogólnie respondenci najczęściej

wskazywali na brak ogólnodostępnej bazy sportowej (nieco ponad 40%) oraz imprez

kulturalnych (niespełna 30%). Duże imprezy plenerowe uzyskały 21,4% wskazań a parki

17,2%. Wnioskować więc można, że mieszkańcy nie wyobrażają sobie ruchu

turystycznego bez aktywnego spędzania wolnego czasu. Prawdopodobnie wyniki te

odzwierciedlają też hierarchię wartości samych mieszkańców.

Rys.3.25 Niedostatki Częstochowy w sferze rekreacji i rozrywki

77

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

18 –

30

31 –

40

41 –

50

51 –

65

pow

yżej

65

Wiek

inne

bezpiecznych ulic(bezpieczeństwa naulicach)lokali gastronomicznych

sklepów

miejsc hotelowych

Źródło: opracowanie własne

Z tą zmienną korelują dwie zmienne demograficzne: wiek (współczynnik Fi Youl’a = 0,24

dla p ≤ 0,05) oraz wykształcenie (współczynnik Fi Youl’a = 0,14 dla p ≤ 0,10). Rozkład

procentowy odpowiedzi na to pytanie zróżnicowany przez zmienną wykształcenia ilustruje

rys. 3.26.

Rys. 3.26 Wiek a niedostatki Częstochowy w sferze rekreacji i rozrywki

Źródło: opracowanie własne

Rys. 3.28 Wykształcenie a niedostatki Częstochowy w sferze rekreacji i rozrywki

78

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

18 –

30

31 –

40

41 –

50

51 –

65

pow

yżej

65

Wiek

inne

ogólnodostępnegozaplecza sportowego parków

dużych imprezplenerowych

imprez kulturalnych

Źródło: opracowanie własne

Powyższy diagram wskazuje, że osoby z wykształceniem podstawowym najczęściej

wskazywały na brak parków (prawdopodobnie ze względu na niższy status materialny

parki stanowią dla nich najbardziej dostępny kontakt z naturą); osoby z wyższym

wykształceniem najczęściej wskazywały na brak zaplecza sportowego, co może wiązać się

z rozpowszechniającym się w tym środowisku zdrowym stylem życia. Podkreślić należy,

że na ogólnodostępną bazę rekreacyjno-sportową niewiele rzadziej wskazywały osoby z

pozostałych kategorii wykształcenia, co potwierdza wnioski wyciągnięte z ogólnego

rozkładu odpowiedzi na to pytanie.

Dość widocznie różnicuje odpowiedzi na pytanie o niedostatki miasta w sferze

ogólnodostępnego zaplecza sportowego zmienna wieku. Okazuje się, że na braki w tym

zakresie najczęściej wskazują osoby w wieku średnim, między 30 i 50 rokiem życia.

Osoby w przedziale wiekowym 18-30 lat najczęściej wskazują na brak imprez

kulturalnych, w tym tych dużych, plenerowych. Osoby starsze natomiast najczęściej

wskazują na brak parków jako główną przeszkodę w rozwoju turystyki.

79

3.7. Zagrożenia dla Częstochowy wynikające ze zwiększonego

ruchu turystycznego

Mieszkańcy w większości uważają, że zwiększony ruch turystyczny nie stanowi

zagrożenia dla miasta. Takiego zdania jest 46,5% osób. Jednak 1/3 wyraża z tego powodu

obawy a 1/5 nie ma zdania. Rodzi się więc pytanie, jak przekonań przynajmniej niektóre z

tych osób, że rozwój ruchu turystycznego może rodzić więcej szans niż zagrożeń. W

każdym razie konieczność podjęcia działań w tym kierunku wydaje się oczywista.

Rys. 3.29 Ocena zagrożeń ze strony zwiększonego ruchu turystycznego

Źródło: opracowanie własne

Opinie na temat potencjalnych zagrożeń wynikających z rozwoju miasta w kierunku

centrum ruchu turystycznego korelują przy p ≤ 0,05 ze wszystkimi zmiennymi

demograficznymi. Najsilniej na odpowiedzi w tym zakresie wpływa wykształcenie (Fi

Youl’a = 0,23) oraz wiek (Fi Youl’a = 0,21). Procentowy rozkład odpowiedzi na to pytanie

ilustruje rys. 3.30. i 3.31.

80

33,5%

46,5%

19,8%

taknienie wiem

Rys. 3.30 Wykształcenie a percepcja zagrożeń płynących z rozwoju ruchu turystycznego

Źródło: opracowanie własne

Okazuje się, że wykształcenie wyraźnie różnicuje rozkład odpowiedzi na temat

potencjalnych zagrożeń płynących z rozwoju turystyki. Podkreślić należy, że jedynie

respondenci z podstawowym wykształceniem częściej wskazywali na zagrożenia w tej

dziedzinie. Respondenci z pozostałych kategorii o wiele rzadziej dostrzegali zagrożenia

płynące z tego kierunku rozwoju miasta. Respondenci posiadający wyższe wykształcenie

mają w tej kwestii opinie bardziej sprecyzowane od pozostałych. Wynika to

najprawdopodobniej z faktu, iż poziom wykształcenia jest związany częstotliwością

wyjazdów turystycznych, co z kolei wpływa na docenianie turystyki jako dziedziny

gospodarki oraz pozwala lepiej ocenić szanse, jakie daje i zagrożenia, jakie mogą z niej

płynąć.

Drugą zmienną silnie skorelowaną z percepcją zagrożeń jest wiek. Sposób, w jaki

różnicuje ona odpowiedzi na temat potencjalnych zagrożeń ilustruje rys. 3.31 Wyniki

wskazują, iż osoby młodsze mniej się obawiają zwiększonego ruchu turystycznego niż

starsze. Jak również to, że im respondent starszy, tym rzadziej ma własne zdanie na ten

temat.

81

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

pods

taw

owe

zasa

dnic

zeza

wod

owe

śred

nie

wyż

sze

zaw

odow

e i

mag

iste

rski

e

Wykształcenie

inne

wzrośnie ciasnota wautobusach i tramwajach

w mieście nie będziemiejsca dlamieszkańcówzwiększy się zagrożeniena ulicach

turyści wykupują towaryw sklepach

turyści zaśmiecająmiasto

Rys. 3.31 Wiek a percepcja zagrożeń płynących z rozwoju ruchu turystycznego

Źródło: opracowanie własne

W przypadku odpowiedzi twierdzących na pytanie o potencjalne zagrożenia nie

stwierdzono istotnych statystycznie korelacji ze zmiennymi demograficznymi. Na

podstawie procentowego rozkładu odpowiedzi stwierdzić można, iż w zasadzie

respondenci wskazywali na dwa podstawowe typy zagrożeń. Boją się mianowicie, że z

powodu turystów ulice będą zaśmiecone a także, że zmaleje poziom bezpieczeństwa w

mieście.

Jak widać na powyższych diagramach najważniejszym zagrożeniem może być

zanieczyszczenie miasta. Druga w kolejności kategoria dotycząca bezpieczeństwa na

ulicach uzyskała o wiele mniej wskazań. Pozostałe typy zagrożeń nie zostały wymienione

w ilościach, które pozwalałaby na wyciągnięcie jakichkolwiek wniosków.

W kategorii „inne” wskazali, że mogą wzrosnąć ceny podstawowych artykułów

konsumpcyjnych oraz że może wzrosnąć ruch na ulicach i związany z tym hałas, do czego

miasto nie jest przygotowane.

82

0%10%

20%30%

40%50%

60%70%

80%90%

100%

18 –

30

31 –

40

41 –

50

51 –

65

pow

yżej

65

Wiek

inne

wzrośnie ciasnota wautobusach i tramwajach

w mieście nie będziemiejsca dlamieszkańców

zwiększy się zagrożeniena ulicach

turyści wykupują towaryw sklepach

turyści zaśmiecająmiasto

IV. Promocja miasta jako centrum ruchu turystycznego

4.1. Potrzeba promocji Częstochowy jako centrum turystycznegoW pytaniu 17 kwestionariusza poproszono respondentów o wyrażenie opinii na temat

potrzeby promowania miasta jako atrakcyjnego dla turystów. Zdecydowana większość

Częstochowian dostrzega taką potrzebę, co zilustrowano na Rys. 4.1.

Rys. 4.1 Postrzegana przez Częstochowian potrzeba promocji miasta

83,1%

8,5%8,3%

tak nie nie wiem

Źródło: opracowanie własne

Nie ustalono żadnej zależności statystycznej między opinią respondentów na ten temat

a ich wiekiem – osoby w każdym przedziale wiekowym postrzegają taką konieczność (Rys.

4.2). Zauważyć jedynie można, że starsi respondenci częściej niż pozostałe grupy nie mają

zdania na ten temat, co wynikać może z mniejszego zainteresowania zagadnieniem.

Rysunek 4.2 Wiek a postrzeganie potrzeby promocji miasta

0%

5%

10%

15%

20%

25%

18 – 30 31 – 40 41 – 50 51 – 65 powyżej 65

Wiek

tak nie nie wiem

Źródło: opracowanie własne

83

Analiza statystyczna nie ukazała także żadnej zależności między udzielanymi

odpowiedziami na temat potrzeby promocji miasta a wykształceniem respondentów (Rys.

4.3).

Rys. 4.3. Wykształcenie a opinie respondentów dotyczące potrzeby promocji miasta

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%

podstawowe zasadniczezawodowe

średnie wyższe zawodowe imagisterskie

Wykształcenie

tak nie nie wiem

Źródło: opracowanie własne

W opinii mieszkańców miasta promocja Częstochowy jest zdecydowanie potrzebna.

Wynika to zapewne z faktu, że Częstochowianie postrzegają wzrost ruchu turystycznego jako

korzystny dla miasta i jego mieszkańców, co znalazło odzwierciedlenie w odpowiedzi na

pytanie 10 kwestionariusza ankiety (ponad 85% respondentów wskazała, że rozwój

turystyczny miasta byłby dla niego korzystny).

4.2. Miejsce promocji miasta w zakresie turystyki wśród innych

wydatków miastaCzęstochowianie w zdecydowanej większości wyrażają opinię, iż warto przeznaczać

pieniądze na promocję Częstochowy i popierają taką formę wydatkowania funduszy

gromadzonych w budżecie miasta (Rys. 4.4).

84

Rys. 4.4. Przyzwolenie mieszkańców na wydawanie pieniędzy z kasy miasta na jego reklamę

i promocję jako ośrodka ruchu turystycznego

tak; 83,2%

nie; 6,6%

nie wiem; 10,2%

Źródło: opracowanie własne

Opinie respondentów nie różnią się, jeśli analizie podlegają płeć i wykształcenie

respondentów (Rys. 4.5) - nie wykazano żadnych istotnych statystycznie zależności między

zmiennymi.

Rys.4.5. Rozkład odpowiedzi zależnie od wieku respondentów

0%

5%

10%

15%

20%

25%

18 – 30 31 – 40 41 – 50 51 – 65 powyżej 65

tak nie nie wiem

Źródło: opracowanie własne

Jednakże analiza rozkładu odpowiedzi w zależności od poziomu wykształcenia

respondentów ukazała korelację między akceptacją wydatkowania pieniędzy z kasy miasta na

85

promocję a poziomem wykształcenia (wskaźnik Youl’a Fi = 0,18, p≤0,05). Procentowy

rozkład odpowiedzi zaprezentowany został na rysunku 4.6.

Rys. 4.6. Akceptacja finansowania wydatków promocyjnych w grupach respondentów o

różnym poziomie wykształcenia

0102030405060708090

100

podstawowe zasadniczezawodowe

średnie wyższe zawodowei magisterskie

tak nie nie wiem

Źródło: opracowanie własne

Osoby z wykształceniem podstawowym w zdecydowanie mniejszym stopniu

akceptują taki sposób wydatkowania pieniędzy z budżetu, wskazując częściej niż pozostałe

grupy brak zdania w tym obszarze. Osoby z wykształceniem wyższym zdecydowanie chętnie

popierają finansowanie działań promocyjnych z budżetu miasta. Największa grupa

przeciwników finansowania działalności promocyjnej w ten sposób znajduje się w grupie

respondentów z wykształceniem średnim (ok. 9% respondentów z tej grupy).

W zdecydowanej większości Częstochowianie akceptują finansowanie działań

promocyjnych ze środków budżetu miasta. Pomimo nieznacznych różnic, które wykazano w

opiniach osób o różnym poziomie wykształcenia, ogólnie założyć można, iż Częstochowianie

akceptują tego typu wydatki.

86

4.3. Kierunki rozwoju promocji miasta w dziedzinie turystyki

4.3.1. Formy promocjiWśród różnych form promocji Częstochowy, które mogłyby być wykorzystywane

Częstochowianie najczęściej wskazywali: promocję z wykorzystaniem mediów (27,3%) oraz

organizację imprez promujących miasto za granicą (22,7%). Najrzadziej wskazywanym

środkiem promocji był internet (Rys. 4.7).

Rys. 4.7. Proponowane formy promocji miasta

27,3%

10,7%

11,7%12,1%

12,7%

22,7%

2,8%

media bilbordy w innych miastach w kraju lub za granicą na dworcach kolejowych i portach lotniczych oferty w biurach turystycznych imprezy promocyjne w kraju imprezy promocyjne za granicą internet

Źródło: opracowanie własne

O ile analiza statystyczna nie wykazała żadnej zależności między wskazaniami

respondentów, a ich płcią, o tyle zauważono wyraźne różnice pomiędzy wskazaniami w

poszczególnych grupach wiekowych (wskaźnik Youl’a Fi=0,40, p≤0,05) oraz zależnie od

poziomu wykształcenia (wskaźnik Youl’a Fi = 0,36, p≤0,05).

Analizując wskazania respondentów w poszczególnych grupach wiekowych (Rys. 4.8)

zauważyć można, iż im wiek respondentów wyższy, tym większego znaczenia nabiera

promocja w mediach, ale co ciekawe, także osoby w wieku pow. 65 roku życia wskazywały

częściej możliwość wykorzystania internetu niż pozostałe grupy. W grupach osób do 40 r.ż.

najczęściej wskazywaną, możliwą do wykorzystania, była forma imprez promocyjnych

87

organizowanych za granicami kraju – im wiek starszy, tym ta forma wskazywana była

rzadziej.

Pomysł umieszczania billboardów w innych miastach zyskał największą akceptację

respondentów w wieku 41-50 lat, w pozostałych grupach był zdecydowanie rzadziej

wskazywany.

Poziom wskazań w wypadku imprez promocyjnych, nie różnił się znacząco w

poszczególnych grupach wiekowych, podobnie jak w przypadku umieszczania materiałów

promocyjnych na dworcach kolejowych i lotniczych (chociaż grupa w wieku 31-40

wskazywała te formę rzadziej niż pozostałe grupy).

Grupa respondentów w wieku 51-65 lat, częściej niż inni, wskazywała na możliwość

dystrybuowania materiałów promocyjnych poprzez biura podróży.

Rys. 4.8.Proponowane formy promocji w grupach wiekowych respondentów

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

18 – 30 31 – 40 41 – 50 51 – 65 powyżej 65

media bilbordy w innych miastach w kraju lub za granicą

na dworcach kolejowych i portach lotniczych oferty w biurach turystycznych

imprezy promocyjne w kraju imprezy promocyjne za granicą internet

Źródło: opracowanie własne

Także analiza wskazań zależnie od poziomu wykształcenia respondentów wykazuje

kilka prawidłowości (Rys. 4.9). Respondenci z wykształceniem podstawowym zdecydowanie

częściej niż pozostałe grupy wskazywali możliwość wykorzystania promocji w mediach oraz

88

poprzez imprezy promocyjne w kraju. Ta grupa wskazywała także promocję internetową

częściej niż inni. Nawet grupa osób z wykształceniem wyższym rzadziej wskazywała tę formę

promocji, choć to z tej grupy statystycznie częściej rekrutują się internauci.

Grupa respondentów z wykształceniem podstawowym najczęściej, w porównaniu z

pozostałymi grupami, wskazywała znaczenie promocji na dworcach i lotniskach.

Największa grupa zwolenników organizacji imprez promocyjnych organizowanych za granicą

rekrutuje się z grona osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Ta forma promocji

była najrzadziej wskazywana przez osoby z wykształceniem podstawowym.

Postrzeganie możliwości wykorzystania form promocji w grupie osób z wykształceniem

średnim i zawodowym są podobne. Różnice dotyczą znaczenia promocji w mediach (częściej

wskazywana przez osoby z wykształceniem średnim) oraz reklamy zewnętrznej w innych

miastach. Z kolei respondenci z wykształceniem wyższym częściej wskazywali znaczenie

organizacji imprez promocyjnych za granicą oraz oferty przygotowywane dla biur podróży.

Rys. 4.9. Formy promocji proponowane przez respondentów deklarujących różny poziom

wykształcenia

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

podstawowe zasadniczezawodowe

średnie wyższe zawodowe imagisterskie

media bilbordy w innych miastach w kraju lub za granicą

na dworcach kolejowych i portach lotniczych oferty w biurach turystycznych

imprezy promocyjne w kraju imprezy promocyjne za granicą internet

Źródło: opracowanie własne

89

Także analiza zmiennych zależnych – odpowiedzi na pytanie dotyczące potrzeby

promocji miasta i form promocji (pytanie 17 i 19 kwestionariusza) pozwoliły na wykazanie

kilku prawidłowości i ukazały zależność statystyczną (wskaźnik Pearsona r=0,301692,

p≤0,05). Rozkład odpowiedzi zaprezentowany został na rys. 4.10.

W grupie osób, które dostrzegają potrzebę promocji miasta, wskazania rozkładają się

równomiernie pomiędzy proponowane odpowiedzi, z tym, że najczęściej wskazywanymi są:

wykorzystanie mediów i imprez promocyjnych poza granicami kraju.

Grupa osób, które odpowiedziały, że promocja jest nie potrzebna (najczęściej

rekrutujące się z grupy osób z wykształceniem średnim, w wieku 41-65) – wskazywały

najczęściej jako możliwą formę promocji imprezy za granicami państwa.

Z kolei grupa, która nie miała zdania na temat potrzeby promocji miasta (najczęściej z

wykształceniem średnim i podstawowym, w wieku pow. 51 r.ż.) równie często wskazywała

formy promocji poprzez media, jak i organizację imprez poza granicami kraju, nie

wskazywała natomiast w ogóle promocji internetowej.

Rys. 4.10. Wskazywane formy promocji miasta przez grupy respondentów różnie

oceniających potrzebę promocji miasta

0%

20%

40%

60%

80%

100%

tak nie nie wiem

Czy Częstochowa potrzebuje reklamy/promocji jako miasto atrakcyjne dla turystów?

media bilbordy w innych miastach w kraju lub za granicą na dw orcach kolejow ych i portach lotniczych oferty w biurach turystycznych imprezy promocyjne w kraju imprezy promocyjne za granicą internet

Źródło: opracowanie własne

Na podstawie przeanalizowanych danych zauważyć można duży poziom akceptacji

dla wszelkiego rodzaju działań promocyjnych podejmowanych przez miasto.

Częstochowianie, nawet jeśli nie dostrzegają potrzeby promowania miasta lub nie mieli

zdania w tym temacie, chętnie wskazywali możliwe formy promowania miasta.

90

Najczęściej wskazywanymi były informacje w mediach (świadczyć to może o postrzeganiu

mediów jako wiarygodnego źródła informacji) oraz organizowanie imprez promujących

miasto zarówno w kraju, jak i za granicą.

Właściwie każda z zaproponowanych form promocji znalazła się wśród wskazań

respondentów.

Zastanawiającym jest niski poziom wskazań dotyczących możliwości wykorzystania

Internetu. Wynikać on może z nieświadomości zalet tego medium jako nośnika promocji, ale

także stanowić może informację, że Częstochowianie rzadko korzystają z Internetu do

pozyskiwania informacji o turystyce. Dla wielu z nich promocja w Internecie zapewne

kojarzy się także z uciążliwymi reklamami, które oceniane są jako natarczywe i irytujące.

4.3.2. Kierunki promocjiKwestionariusz w badaniu ankietowym przeprowadzanym na ulicach miasta (na

próbie N=253) zawierał pytanie o charakter miasta, który powinien być promowany.

Respondenci mogli wybrać 2 spośród następujących odpowiedzi: światowe centrum

pielgrzymkowe, stolica Jury Krakowsko - Częstochowskiej jako regionu turystycznego,

ośrodek naukowo-edukacyjny, biznesowo-handlowy, centrum dialogu kultur, inny charakter.

Wśród zaproponowanych, respondenci najczęściej wskazywali: stolicę Jury (34,5 %

odpowiedzi) oraz światowe centrum pielgrzymkowe (23,1%), najrzadziej centrum dialogu

kultur (8,9%) oraz ośrodek naukowo-edukacyjny (10,5%). Jedynie 0,3% respondentów

wskazywała na możliwy inny charakter, często jednak nie podając żadnej alternatywy dla

zamieszczonych w kwestionariuszu. Wskazania respondentów ilustruje Rys. 4.11

Rys. 4.11. Wizerunek miasta możliwy do wykorzystania w promocji

23,1%

34,5%10,5%

23,1%

8,9% 0,3%

światowe centrum pielgrzymkowestolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznegoośrodek naukowo-edukacyjnybiznesowo-handlowycentrum dialogu kulturinne

Źródło: opracowanie własne

91

Analiza statystyczna ukazała zależności statystyczne między płcią a wskazaniami

charakteru miasta, który powinien być promowany (wskaźnik Youl’a Fi=0,15, p≤0,01).

Wskazania respondentów prezentowane są na rys. 4.12. Mężczyźni częściej niż kobiety

wskazywali pielgrzymkowy charakter miasta, jako ten, który powinien być promowany. Z

kolei kobiety w większości wskazywały możliwość wykorzystania w promocji miasta jego

wizerunku stolicy Jury Krakowsko – Częstochowskiej.

Rys.4.12. Płeć a wskazania respondentów na charakter miasta, który powinien być

promowany

010

2030

4050

6070

8090

100

K Minnecentrum dialogu kulturbiznesowo-handlowyośrodek naukowo-edukacyjnystolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznegoświatowe centrum pielgrzymkowe

Źródło: opracowanie własne

Kolejną zależność statystyczną (na poziomie istotności p ≤ 0,1, wskaźnik Youl’a

Fi=0,27) wykazano między wiekiem respondentów a wskazaniami promowanego wizerunku

miasta (Rys. 4.13)

92

Rys.4.13. Promowany charakter miasta wskazywany przez różne grupy wiekowe

Częstochowian

0%

20%

40%

60%

80%

100%

18 – 30 31 – 40 41 – 50 51 – 65 powyżej 65

światowe centrum pielgrzymkowe stolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznego

ośrodek naukowo-edukacyjny biznesowo-handlowy

centrum dialogu kultur Inne

Źródło: opracowanie własne

Analizując wskazania respondentów zauważyć można, iż największymi orędownikami

promocji Częstochowy jako stolicy Jury są osoby w wieku lat 41-50. Z kolei osoby młode (do

30 r.ż) i respondenci w wieku powyżej 51 r.ż. w znacznie większym stopniu niż pozostałe

grupy (31-50) postrzegają możliwość promocji miasta jako centrum biznesowo-handlowego.

Można także zauważyć, że im osoby starsze, tym mniejszy jest odsetek zwolenników

promocji miasta jako ośrodka naukowo-edukacyjnego. Wynikać to może z faktu

przywiązywania przez te grupy małego znaczenia do rozwoju miasta pod tym względem, a

także z postrzegania studentów czy uczniów jako osób kłopotliwych w sąsiedztwie.

Najwięcej zwolenników koncepcji promocji miasta jako światowego centrum

pielgrzymkowego jest wśród respondentów w wieku 31-40 oraz powyżej 65 r.ż.

W trakcie prac nad projektem dokonano także oceny korelacji miedzy proponowanym

charakterem promocji miasta, a wskazaniami respondentów dotyczącymi pożądanego

wizerunku miasta w przyszłości (pytanie 7 kwestionariusza). Na poziomie istotności p ≤ 0,05

wykazano korelację między zmiennymi (wskaźnik Pearsona r=0,558127).

93

Istnieją znaczące różnice w proponowanym wizerunku miasta wykorzystywanym w promocji,

zależnie od przewidywanego przez respondentów przyszłego charakteru miasta (Rys. 4.14).

Rys.4.14. Promowany wizerunek miasta zależnie od wskazań dotyczących jego przyszłego

rozwoju.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

przemysłowy pielgrzymkowy turystyczny handlowy edukacyjny

przyszły charakter miasta

światowe centrum pielgrzymkowe stolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznego

ośrodek naukowo-edukacyjny biznesowo-handlowy

centrum dialogu kultur

Źródło: opracowanie własne

Zgodnie z oczekiwaniami, promowany wizerunek miasta jest w większości zbieżny ze

wcześniejszymi wskazaniami dotyczącymi przyszłego charakteru miasta – tj zwolennicy

rozwoju miasta jako miejsca atrakcyjnego dla pielgrzymów, proponują wykorzystanie tego

aspektu w promocji. Osoby deklarujące, że miasto powinno stać się centrum turystycznym,

proponują promocję tego waloru. Osoby, które opowiadały się za rozwojem miasta jako

centrum biznesowo - handlowego, uważają, że ten aspekt powinien być wykorzystywany w

promocji.

Respondenci, którzy postrzegają w edukacji szansę dla rozwoju miasta, ten aspekt

wskazują jako najważniejszy w promocji.

Najmniejszą grupę orędowników promocji miasta jako centrum turystycznego

stanowią osoby, które wskazują, że najbardziej pożądanym byłby rozwój miasta w kierunku

centrum handlowego.

94

4.4. Częstochowianie jako promotorzy swego miasta

Ponad 65% Częstochowian deklaruje, iż zachwalało swoje miasto jako atrakcyjne

turystycznie wśród osób spoza miasta (Rys.4.15). Warto jednakże zwrócić uwagę, że co

czwarty Częstochowianin takich działań nie podejmuje, prawdopodobną przyczyną takiego

stanu rzeczy jest niska ocena atrakcyjności Częstochowy w ocenie jej mieszkańców

(mieszkańcy oceniają miasto jako średnio atrakcyjne – odpowiedź na pytanie 4

kwestionariusza).

Rys. 4.15. Deklarowane promowanie miasta wśród znajomych, przyjaciół

tak65%

nie25%

nie pamiętam

10%

Źródło: opracowanie własne

O ile nie wykazane zostały statystyczne żadne zależności pomiędzy płcią

respondentów oraz ich wykształceniem, a odpowiedziami udzielanymi w tym pytaniu

(rozkład odpowiedzi zależnie od wykształcenia zaprezentowany został na Rys. 4.16), o tyle

istnieje korelacja pomiędzy wiekiem respondentów a aktywnością w promowaniu miasta

wśród znajomych (wskaźnik Fi Youl’a Fi=0,23, p ≤ 0,01).

95

Rys. 4.16. Promowanie miasta wśród znajomych zależnie od poziomu wykształcenia

respondentów

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

podstawowe zasadniczezawodowe

średnie wyższezawodowe i

magisterskie

tak nie nie pamiętam

Źródło: opracowanie własne

Analiza wyników ujawnia, że najchętniej miasto promują wśród swoich znajomych

osoby w wieku 41-50 lat, z kolei najmniej chętnie osoby młode – w wieku do 30 roku życia.

(Rys.4.17). W tej grupie wiekowej ok. 45% respondentów zadeklarowało, że nie zachęca

znajomych do odwiedzin miasta, co zresztą pokrywa się z odpowiedziami o atrakcyjność

miasta – to młodzi respondenci oceniali miasto jako nieatrakcyjne lub średnio atrakcyjne.

96

Rysunek 4.17. Deklarowane zaangażowanie w promowanie miasta wśród znajomych w

poszczególnych kategoriach wiekowych respondentów

0%

20%

40%

60%

80%

100%

18 – 30 31 – 40 41 – 50 51 – 65 powyżej 65

tak nie nie pamiętam

Źródło: opracowanie własne

Częstochowianie w zdecydowanej większości postrzegają miasto jako średnio

atrakcyjne stąd też zapewne niechęć do promowania go wśród znajomych. Wielu ludzi,

szczególnie młodych, podróżujących po kraju i zagranicy wyraźnie stwierdza, że miasto

niewiele ma do zaoferowania ich rówieśnikom. Niewiele jest w mieście atrakcji, które

mogłyby zainteresować osoby przyjezdne w tym wieku.

Ocena miasta jest znacznie korzystniejsza w przypadku osób starszych natomiast nie

przekłada się to bezpośrednio na rolę tych osób w promocji miasta. Przypuszczalnie mniejsze

grono znajomych i postrzeganie Częstochowy jako miasta, w którym dobrze się mieszka i do

którego dobrze się wraca po wojażach stanowią przyczynę takiego stanu rzeczy.

4.5. Propozycje mieszkańców Częstochowy

Ostatnie pytanie kwestionariusza miało charakter otwarty i brzmiało: „Jeśli podczas

rozmowy nasunęły się Pani/Panu jakiś propozycje w zakresie rozwoju i promocji

Częstochowy jako centrum turystycznego lub też inne refleksje, proszę się nimi podzielić”.

Pozwalało ono na całkowicie swobodne wypowiedzi dotyczące najróżniejszych kwestii.

97

Mieszkańcy często dawali upust swoim żalom i frustracjom związanym nie tylko z

problematyką turystyki. Zgodnie jednak z podstawową regułą marketingu: od nikogo nie

można się tyle dowiedzieć i nauczyć, ile od niezadowolonego klienta, odpowiedzi te wiele

mówią na temat kierunków działań, które powinny zostać podjęte w celu dostosowania

miasta do odegrania roli centrum ruchu turystycznego.

W odpowiedziach swoich respondenci wskazywali głównie na fakt, iż oprócz Jasnej

Góry Częstochowa nie ma żadnego elementu, z którym mogła by być identyfikowana

(„poza Jasną Górą nie ma czego pokazać”, „dużo jest obcokrajowców ale oni nie maja

czego zwiedzać poza Jasna Górą”). Mówili, że w mieście brakuje imprez kulturalnych i że

nie ma gdzie spędzać wolnego czasu ani „odpocząć w sposób kulturalny”. Twierdzili, że

potrzebny jest „większy ruch kulturalny, wystawy malarstwa, nie tylko Wielka Orkiestra

Świątecznej Pomocy i Dni Częstochowy”, że „nie ma gdzie wyjść w niedzielne

popołudnia”, że „potrzebny jest teatr - spektakle na wyższym poziomie – a’la ROMA”,

„więcej imprez kulturalnych- samochodowych, lotniczych, motorowych w tym spotkania

przedstawicieli różnych zawodów, imprezy nietypowe, których nie ma na co dzień”.

Niektóre sugestie dotyczyły organizacji przestrzeni miejskiej: „wyłączyć aleje z

ruchu, zrobić miejsce dla młodzieży, puby bez alkoholu dla młodszej młodzieży”.

Zwracano także na potrzebę organizacji większych imprez plenerowych „bardziej

rozwijać tę dziedzinę: imprezy plenerowe”, „powinno się zainwestować w imprezy

kulturalne, mało imprez, a jeśli są, to za drogie”). Padały nawet stwierdzenia, iż w

zakresie, jak to nazwał jeden z respondentów, „kulturalnego spędzania wolnego czasu nic

się nie dzieje”.

Respondenci wskazywali, iż miasto nie potrafi odpowiednio zorganizować pobytu

pielgrzymów i podczas większych świąt panuje w tym zakresie spory chaos. Brakuje też

wygodnych połączeń komunikacyjnych między centrum miasta i klasztorem.

Ponadto nie zadbano o inwestycje, które podnosiłyby turystyczną atrakcyjność

Częstochowy poza samym centrum („nie tylko III Aleja”). Zwrócono także uwagę, że

przyjezdni na dworcu kolejowym zaczepiani są przez alkoholików. Respondenci

podkreślali, że miasto słabo rozwija się zwłaszcza odkąd straciło status stolicy

województwa. W okolicach centrum brakuje miejsc parkingowych oraz przyzwoitych

chodników dla pieszych. Zdaniem respondentów powinno się bardziej zadbać o elewacje

domów w centrum („odrapane kamienice”) i lepiej wyeksponować Stary Rynek.

98

Brakuje nie tylko inwestycji w infrastrukturę stricte turystyczną, ale także inwestycji

gospodarczych, w tym zagranicznych firm, dzięki którym przybywałoby miejsc pracy

(„ludzie młodzi nie mogą znaleźć pracy i uciekają z miasta, nie ma dobrego rynku pracy,

dobrych firm”).

Wskazano na konieczność opracowania płyty DVD promującej atrakcje turystyczne

miasta oraz lepsze przygotowanie pod tym kątem strony WWW Urzędu Miasta. Powinny

być także lepiej wyeksponowane i oznakowane te nieliczne zabytki poza Jasną Górą, które

Częstochowa posiada („turyści w ogóle nie znają miasta poza Jasna Górą”). Istnieje więc

potrzeba lepszej informacji turystycznej, dzięki której pielgrzymi przybywający w celach

religijnych mogliby się zapoznać także z ofertą turystyczną miasta. Warto przy tym

podkreślić, że materiały promocyjne miasto posiada (np. płyta DVD oraz strona WWW i

inne). Respondenci jednak nie mają do nich dostępu chociażby z tego powodu, że nie są

one ogólnie dostępne.

Potrzebna jest lepsza współpraca z okolicznymi gminami (zwłaszcza z Olsztynem, ale

nie tylko: „zadbać o Dźbów”) oraz lepsze funkcjonalne i komunikacyjne powiązanie

miasta z regionem („więcej autobusów podmiejskich”). Mieszkańcy wskazują, że

Częstochowa powinna rozwijać się wielostronnie a nie tylko w oparciu o funkcję centrum

pielgrzymkowego („nie tylko Jasną Górą żyje człowiek”, „na razie Częstochowa to tylko

Jasna Góra”, „nie ma nic poza Jasną Górą, co by charakteryzowało Częstochowę”).

Promocja walorów turystycznych powinna zaczynać się już podczas wjazdu do miasta

(„smutny wjazd”), na drogach dojazdowych i na dworcach.

Osobne zagadnienie stosunkowo często poruszane przez respondentów to baza

sportowo-rekreacyjna. Kilka razy nawiązano do braku aquaparku oraz niewystarczającej

liczby basenów, ale mówiono także o innych elementach ogólnodostępnej infrastruktury

sportowej i rekreacyjnej: „więcej boisk, miejsc gdzie można aktywnie wypocząć”,

„niewykorzystane tereny Bałtyku i Adriatyku”, „młodzież nie ma co z sobą zrobić, gdzie

iść, np. basen, aquapark, kręgle”, „brak porządnego boiska, dzieci nie maja gdzie

poszaleć”, „aquapark i więcej ciekawych miejsc do spacerowania i odpoczynku - nie tylko

promenada Niemena i Alei Najświętszej Marii Panny”, „za mało zieleni, parków”, „brak

ciekawych miejsc spacerowych”, „brakuje zaplecza sportowego, jeden stadion to za mało”,

„bardzo brakuje parków i przestrzeni zielonych, potrzebne obiekty sportowe, baseny, park

wodny”, powinien powstać kompleks basenów, kręgielnia, miejsca gdzie młodzież może

spędzić wolny czas, kluby jazzowe, kultura na wyższym poziomie”.

99

Wypowiedzi wskazujące na istotne braki w zakresie ogólnodostępnej bazy sportowo-

wypoczynkowej oraz terenów zielonych dla rekreacji, w tym parków miejskich, świadczą

o rozwiniętych potrzebach mieszkańców w zakresie kultury fizycznej. Promocja zdrowego

stylu życia, jaka jest prowadzona w skali całego kraju rozbudza te potrzeby a miejsc do ich

zaspokojenia nie przybywa. Dotyczy to zwłaszcza trzech aspektów aktywnego spędzania

czasu wolnego: terenów zielonych (tu respondenci wskazują ogólnie na niewielką ilość

zieleni w mieście), basenów a zwłaszcza parku wodnego oraz miejsc, w których sport

mogłyby uprawiać dzieci i młodzież. Podnoszenie przez respondentów tych problemów

świadczy także, iż nie wyobrażają oni sobie rozwoju turystyki bez ogólnie dostępnych

miejsc aktywnego wypoczynku.

Innymi zagadnieniami podnoszonymi przez mieszkańców, które wiążą oni z rozwojem

ruchu turystycznego są: komunikacja miejska oraz bezpieczeństwo na ulicach. Są to

prawdopodobnie problemy, które zawsze będą poruszane przy tego rodzaju badaniach.

Jednak warto podkreślić, że - jeśli chodzi o komunikację – to podnoszona była kwestia

nocnych kursów, zwłaszcza tramwajowych, rozwoju komunikacji tramwajowej, wymiany

taboru autobusowego na nowszy. Jeśli chodzi natomiast o bezpieczeństwo, to zwracano

głównie uwagę na konieczność zwiększenia patroli policyjnych w peryferyjnych

dzielnicach.

Warto też przywołać kilka wypowiedzi, które ze względu na liczbę być może miały

marginalny charakter, jednak poruszały istotny problem. Chodzi mianowicie o funkcję

edukacyjną miasta zwłaszcza na poziomie wyższym. Wskazano min. na słabe powiązanie

miasta z ośrodkami akademickimi („ośrodki naukowe powinny mieć pozytywny wpływ na

miasto”). Padło kilka odpowiedzi wskazujących problem niedostatecznego

zagospodarowania miasteczka akademickiego („źle zagospodarowane miasteczko

studenckie”, „powinno się przedstawiać Częstochowę jako miasto przyjazne dla

studentów”).

Innym, zupełnie osobnym problemem poruszonym przez respondentów był dworzec

kolejowy, który ich zdaniem jest bardzo złą wizytówką miasta, głównie ze względu na

brud, bezdomnych i pijanych.

Na zakończenie omówienia odpowiedzi na to pytanie, należy podkreślić, iż niektóre

odpowiedzi świadczą, że mieszkańcy dysponują pewną wiedzą dotyczącą zagadnienia

rozwoju ruchu turystycznego w innych miastach, np. we Wrocławiu i często porównują

swoje miasto do innych. Co prawda trudno jest porównywać Częstochowę do tak dużego

100

miasta jak stolica Dolnego Śląska, jednak z drugiej strony nie można zarzucać

mieszkańcom, że starają się równać do najlepszych.

Analiza powyższych odpowiedzi ma charakter wyłącznie jakościowy i nie uprawnia do

statystycznego wnioskowania. Nie znaczy to jednak, że odpowiedzi te nie mają wartości

empirycznej. Z punktu widzenia założeń metodologicznych niniejszych badań nawet

pojedyncze wypowiedzi mogą mieć wysoki walor poznawczy a zwłaszcza praktyczny przy

tworzeniu strategii rozwoju miasta jako centrum turystycznego.

101

V. Analiza wyników badań wśród młodych mieszkańców Częstochowy

Na szczegółową analizę wyników badań nad promocją i rozwojem turystyki

zasługuje kategoria młodych respondentów w wieku 18-30 lat. Wynika to m.in. z ich

stosunkowo krytycznego spojrzenia na miasto Częstochowa i na jej przyszłość.

Młodzi ludzie jako grupa docelowa na rynku usług turystycznych stanowić będą o

przyszłości rozwoju turystyki w Częstochowie. Młodzi ludzie chcą zazwyczaj

aktywnie spędzać czas wolny i oczekują zróżnicowanej oferty w tym zakresie.

Rozpoznanie potrzeb ludzi młodych pozwoli dostosować ofertę usług turystycznych.

Atrakcyjne usługi turystyczne pozwoliłyby przyciągnąć młodych turystów a

mieszkańcom zapewnić przyjemne spędzanie czasu wolnego

Zatem aby miasto się rozwijało turystycznie należałoby dostosować ofertę

turystyczną do potrzeb tej kategorii wiekowej konsumentów.

5.1. Cechy wyznaczające wizerunek miastaKorzystny wizerunek jest coraz częściej docenianym atutem miasta. Niejednokrotnie stanowi on

decydujący czynnik przy wyborze miejsca wypoczynku. Jest narzędziem w pozyskiwaniu turystów i rozwoju

turystyki na danym obszarze.

Image winien zatem odzwierciedlać możliwy do wykorzystania potencjał tkwiący w obszarze, mający

decydujące znaczenie dla jego rozwoju społeczno-gospodarczego. Powinien ukazać te walory, na

upowszechnieniu, których danemu miastu najbardziej zależy.

W celu określenia elementów wizerunku miasta Częstochowy młodym respondentom zadano pytanie o

wskazanie najbardziej charakterystycznych cech miasta. (rys.1)

102

Rys.5.1. Miejsca najbardziej charakterystyczne dla Częstochowy według młodych mieszkańców Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

W opinii młodych mieszkańców Częstochowy najbardziej charakterystycznymi miejscami

Częstochowy jest Jasna Góra (64,6 % respondentów) oraz Aleja Najświętszej Maryi Panny (25,4 %). Pozostałe

miejsca tj. zabytki, muzea, Huta Częstochowa nie są postrzegane przez mieszkańców jako najistotniejsze cechy

charakterystyczne badanego miasta.

Zatem, według badanych w budowie pozytywnego wizerunku miasta Częstochowy wskazane jest

oparcie się na Jasnej Górze i Alei Najświętszej Marii Panny jako zasobach o niepowtarzalnych cechach.

W wyborze decyzji o kształcie wizerunku miasta wskazane jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie: jaki

charakter ma mieć przyszła Częstochowa w opinii jej mieszkańców? Rozkład odpowiedzi na to pytanie ma

istotny wpływ na proces kreowania wizerunku.

103

Rys. 5. 2. Przyszły charakter miasta w opinii młodych mieszkańców Częstochowy

Źródło: opracowanie własne

Analiza rozkładu odpowiedzi na pytanie o przyszły charakter miasta wskazuje, że młodzi mieszkańcy

Częstochowy postrzegają przyszłość miasta jako ośrodka turystycznego świadczącego usługi turystyczne (37,5

%) częściej niż inni badani (35,8%). Młodzi respondenci również częściej niż inne osoby wskazują na charakter

handlowy (18,4% przy14,7 % wskazań innych osób). Stosunkowo mniej młodych osób wskazało na charakter

miasta pielgrzymkowy (21,3% przy 23,4% wskazań innych mieszkańców). Młodzi badani również rzadko

mówią o charakterze przemysłowym 6,6% przy 11,6% wskazań innych respondentów %. Natomiast nie ma

zasadniczych różnic w odniesieniu do charakteru edukacyjnego. Młode osoby wskazały na ten kierunek rozwoju

w 14% przy średnie wskazań 13,7%.

Rozkład odpowiedzi ze względu na wykształcenie dostarcza nam interesujących wyników. Najczęściej

na charakter pielgrzymkowy zwracali uwagę respondenci z wykształceniem zasadniczym zawodowym (45,1%).

Na charakter turystyczny wskazywali respondenci z wykształceniem podstawowym (41,9%), z wykształceniem

średnim (32,8%) i z wykształceniem wyższym (43,4%). Natomiast na charakter handlowy wskazywali przede

wszystkim respondenci z wykształceniem średnim (28,45%). Również charakter edukacyjny ważny jest dla osób

z wykształceniem średnim (16,4%)

Uogólniając można powiedzieć, że młodzi mieszkańcy Częstochowy widzą przyszłość miasta jako

ośrodka świadczącego zróżnicowane usługi tj. turystyczne, handlowe i edukacyjne. Zatem w kształtowaniu

104

wizerunku warto wykorzystać zasoby turystyczne. Image oparty na takich zasobach w istotny sposób wpłynie na

zwiększenie ruchu turystycznego. Mocno zakorzeniony w świadomości społecznej stanie się kluczowym

argumentem przemawiającym za wyborem Częstochowy na miejsce wypoczynku. Może stać się niezmiernie

pomocnym atutem miasta, przyciągającym liczne rzesze turystów nie tylko pielgrzymkowych.

5.2. Atrakcyjność miasta Częstochowa

W celu identyfikacji świadomości młodych mieszkańców Częstochowy co do aktualnej atrakcyjności

turystycznej miasta warto prześledzić rozkład odpowiedzi na pytanie:

Rys.5.3. Opinia młodych respondentów na temat turystycznej atrakcyjności Częstochowy.

Źródło: opracowanie własne

Z badań wynika, że jedynie co dziesiąty młody mieszkaniec Częstochowy postrzega miasto jako

atrakcyjne turystycznie (12,8%). Porównując te wyniki z rozkładem odpowiedzi innych respondentów (22,6%)

można stwierdzić, że ta grupa wiekowa badanych jest stosunkowo bardziej krytyczna niż inni badani.

Potwierdza ten wniosek analiza kategorii odpowiedzi „nie jest atrakcyjna”. Młode osoby relatywnie często

wypowiadali się o Częstochowie jako o miejscu nie atrakcyjnym turystycznie ( 31,4% przy średniej wskazań

innych badanych 25,3%). Najczęściej na tą kategorię odpowiedzi wskazywali młodzi mieszkańcy z

wykształceniem średnim (39%) i z wykształceniem wyższym (31,4%).

Uogólniając, można powiedzieć, że młodzi mieszkańcy stosunkowo częściej niż inni oceniają

krytycznie atrakcyjność turystyczną Częstochowy. Jednocześnie wskazują na to, aby miasto w przyszłości miało

charakter turystyczny. Można by sądzić, iż według młodych osób brak jest aktualnie atrakcyjnych usług

turystycznych w Częstochowie. Wynika, z tego zatem, że władze samorządowe winny zainicjować działania w

celu uatrakcyjnienia oferty turystycznej i zadbania o właściwe wykorzystanie zasobów turystycznych.

5.3. Ocena czynników wpływających na zwiększenie ruchu turystycznego

105

Ważną cechą rozwoju turystyki jest różnorodność zasobów turystycznych i usług turystycznych. Taki

stan rzeczy wynika z odmienności potrzeb ludzkich, postaw, uczuć czy przekonań. Każdy człowiek kieruje się

bowiem innymi przesłankami w wyborze miejsca spędzania czasu wolnego. Aby zachęcić potencjalnego turystę

do odwiedzenia Częstochowy należy przygotować różnorodną ofertę usług turystycznych.

Rys. 5.4. Czynniki determinujące wzrost liczby turystów odwiedzających Częstochowę według młodych

respondentów

Źródło: opracowanie własne

Analiza danych zawartych na rys. 4 wskazuje, iż do najważniejszego czynnika mającego wpływ na

rozwój ruchu turystyczny w Częstochowy w opinii młodych mieszkańców zaliczamy Jurę Krakowsko-

Częstochowską (39,0 %). Podobnie wypowiadały się inne badane osoby ( 42.1%). Porównując pozostałe

kategorie odpowiedzi młodych badanych z innymi respondentami wskazać można na różnice. Młodzi

Częstochowianie stosunkowo często wskazywali na duże imprezy plenerowe jako czynnik rozwoju turystyki

(27,2 % przy 17,6% wskazań pozostałych badanych). Podobna sytuacja występuje w przypadku imprez

kulturalnych. Ten czynnik za ważną determinantę rozwoju turystyki uznało 18,4% badanych przy średniej

wskazań na ten czynnik 12,6% ). Na uwagę zasługuje również wskazanie na imprezy sportowe (7,4 młodych

respondentów).

Warto przeanalizować rozkład odpowiedzi ze względu na wykształcenie. Młode osoby z

wykształceniem podstawowym wskazywały przede wszystkim na Jurę Krakowsko-Częstochowską (50%) oraz

na duże imprezy plenerowe (25%) jako czynniki rozwoju turystyki. Młodzi Częstochowianie z wykształceniem

zasadniczym zawodowym upatrywali rozwój ruchu turystycznego w zagospodarowaniu Jury Krakowsko-

Częstochowskiej (39,2%) oraz w organizowaniu dużych imprez plenerowych (39,2%). Nieco inne wskazania

miały osoby z wykształceniem średnim. Za najważniejsze czynniki uznali Jurę Krakowsko-Częstochowską

(33,3%), imprezy plenerowe (26%), imprezy kulturalne (26%) oraz imprezy sportowe (11,6%). Również na

106

różnorodne czynniki rozwoju turystyki wskazali mieszkańcy z wykształceniem wyższym tj. na Jurę Krakowsko-

Częstochowską (44,4%), na imprezy plenerowe (26,6%) i na imprezy kulturalne (11,2%).

Podsumowując, można powiedzieć, że młodzi mieszkańcy widzą uatrakcyjnienie Częstochowy poprzez

podjęcie działań na rzecz organizacji dużych imprez plenerowych, kulturalnych i sportowych. Oczekują od

władz miasta działań na rzecz zbudowania oferty umożliwiającej atrakcyjne spędzanie czasu wolnego. Co

przyniosłoby korzyść w postaci przyjazdu większej liczby turystów i zaspokoiłoby potrzeby młodych ludzi w

zakresie potrzeb rekreacyjnych.

Konieczne wydaje się zatem podjęcia szerszej dyskusji nad stworzeniem oferty dla młodych turystów i

młodych mieszkańców Częstochowy np. wykorzystując akcje promocyjną „ Częstochowa przyjazne miasto dla

młodych osób”.

5.4. Korzyści wynikające z rozwoju turystykiRozwój turystyki niesie za sobą szereg korzyści. Spełnia ona bowiem wiele istotnych dla rozwoju danego

miasta funkcji, mianowicie: stymulującej rozwój gospodarczy, zaspakajającej potrzeby, wprowadzającej zmiany

na rynku pracy, inicjującej przemiany społeczne itd.

Badani młodzi mieszkańcy w zdecydowanej większości stwierdzili, że turystyka przynosi wymierne

korzyści mieszkańcom (83,9%). Stosunkowo niewielka część badanych nie miała wyrobionego zdania na ten

temat (13,9%). Szczegółowa analiza korzyści z rozwoju turystyki zawarta została na rys. 5

Rys. 5. 5. Korzyści gospodarczo-społeczne związane z rozwojem turystyki w Częstochowie

Źródło: opracowanie własne

Analiza rozkładu odpowiedzi na pytanie o korzyści związane z rozwojem ruchu turystycznego

wskazuje, że młodzi Częstochowianie najczęściej widzą korzyści w pozyskiwaniu więcej funduszy na rozwój

inwestycji komunikacyjnych np. drogi, nowe autobusy, itd. (36,7 %). W dalszej kolejności wymieniali takie

107

zalety turystyki jak: więcej pieniędzy w sklepach (27,5%), więcej miejsc pracy w gastronomii (22,5%), więcej

miejsc w hotelarstwie (11,7%).

Uogólniając, można powiedzieć, że młodzi mieszkańcy Częstochowy postrzegają rozwój turystyki jako

pozytywny impuls dla rozwoju miasta. Dzięki niej bowiem poprawia się warunki życia poprzez wzrost

inwestycji komunalnych oraz wzrośnie ilość miejsc pracy w sektorze usług.

5.5. Niedostatki utrudniające rozwój ruchu turystycznego

Wymieniając niedostatki utrudniające Częstochowie rozwój w kierunku centrum turystycznego młodzi

ludzie wskazywali przede wszystkim na dobre połączenia drogowe (47,5%). Jest to zrozumiałe, ponieważ

młodzi ludzie są bardzo mobilni i chcieliby poruszać się głównie samochodami. Dużo też podróżują po

świecie i dostrzegają dystans, jaki dzieli Polskę pod względem infrastruktury drogowej od państw

rozwiniętych, a nawet od innych państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Rys. 5.6. Niedostatki w sferze komunikacji

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

45,0%

50,0%

1

dobrych połączeń kolejowychdobrych połączeń drogowych

własnego lotniskainne

Źródło: opracowanie własne

108

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

1

Rys. 5.7. Niedostatki w sferze życia codziennego miejsc hotelowych

sklepów

lokali gastronomicznych

bezpiecznych ulic(bezpieczeństwa naulicach)inne

Źródło: opracowanie własne

Główną przeszkodą w sferze życia codziennego utrudniającą według młodych mieszkańców rozwój

turystyki jest brak miejsc hotelowych – ponad 1/3 wskazań (rys. 5.7.) Świadomość braków w zapleczu

hotelowym jest charakterystyczna właśnie dla młodych ludzi, którzy lepiej niż pozostali mieszkańcy zdają

sobie sprawę, jak ważny jest to aspekt rozwoju turystyki, zwłaszcza że potrzeby w tym zakresie rosną

szybko a możliwości finansowe Polaków nie dorównują jeszcze turystom z Zachodu. Rośnie więc potrzeba

rozwoju hotelarstwa dla mnie zasobnych turystów lecz o przyzwoitym standarcie.

W sferze rozrywki i rekreacji według młodych najbardziej przeszkadza w rozwoju turystyki brak

imprez kulturalnych oraz dużych imprez plenerowych (ok. 30%) wskazań. Kolejnym problemem jest brak

ogólnodostępnego zaplecza sportowo-rekreacyjnego (1/4 wskazań). Są to wyniki całkowicie zrozumiałe. Na

szczególną troskę zasługuje infrastruktura sportowa. Jest ona niezbędna dla prawidłowego rozwoju

fizycznego młodzieży. Młodzież docenia aktywny styl życia a istniejąca infrastruktura nie zaspakaja potrzeb

w tym zakresie. Chodzi przede wszystkim o infrastrukturę tanią (całkowicie bezpłatna jest raczej

niewskazana), na korzystanie z której mogłyby pozwolić sobie także dzieci z niezbyt zamożnych rodzin.

Powinny to być osiedlowe boiska, korty tenisowe, kręgielnie, siłownie, stoły do ping-ponga na wolnym

powietrzu, tory do jazdy na deskorolkach, a zimą lodowiska. Młodzi ludzie podkreślając braki w tej

dziedzinie, wskazują także, że bez takiej infrastruktury nie można rozwijać ruchu turystycznego. Dzisiaj w

mieście (zwłaszcza w centrum) nie ma nawet miejsc do uprawiania joggingu, co jest wśród turystów

zagranicznych popularną formą aktywności ruchowej.

109

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

1

Rys. 5.8. Niedostatki w sferze rozrywki i rekreacji

imprez kulturalnych

dużych imprezplenerowychparków

ogólnodostępnegozaplecza sportowego inne

Źródło: opracowanie własne

5.6. Negatywne strony rozwoju turystyki

Nieco ponad 30% młodych respondentów spodziewa się negatywnych skutków wzrostu natężenia ruchu

turystycznego. Nie jest to liczba mała, choć zdecydowana większość jednak takich konsekwencji nie

dostrzega. Ilustruje to rys. 5.9. Obaw tych nie można więc lekceważyć.

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

1

Rys. 5.9. Ocena negatywnych stron rozwoju turystyki

tak

nie

nie wiem

Źródło: opracowanie własne

Rodzi się więc pytanie, czego te obawy dotyczą? Rozkład odpowiedzi na to pytanie ilustruje rys. 5.10.

110

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

1

Rys. 5.10. Źródła obaw związanych z rozwojem turystyki

turyści zaśmiecają miasto

turyści wykupują towary wsklepach

zwiększy się zagrożenie naulicach

w mieście nie będzie miejsca dlamieszkańców

wzrośnie ciasnota w autobusach itramwajach

inne

Źródło: opracowanie własne

Pod tym względem młodzi mieszkańcy nie różnią się zbytnio od reszty populacji i wskazują głównie na

zaśmiecenie miasta (35%). Zastanawiająca jest jednak obawa związana z „brakiem miejsca dla

mieszkańców” oraz „wykupieniem towarów w sklepach”, gdyż można się było spodziewać, że młodzi

ludzie nie będą wykazywali tego rodzaju niepokojów. Świadczy to o potrzebie edukacji w tym zakresie.

Młodzi ludzie natomiast nie wykazują lęku przed zmniejszeniem bezpieczeństwa w mieście i pod tym

względem różnią się od innych grup wiekowych.

5.7. Potrzeba promocji

Respondenci w wieku do 30 lat dostrzegają wyraźną potrzebę promocji miasta (rys. 5.11). Niespełna

80% wskazań świadczy jednak, że są w tym względzie nieco ostrożniejsi od pozostałych respondentów.

Uważają również, że można na ten cel przeznaczyć pieniądze z budżetu miasta (rys. 5.12). Jednak w tym

przypadku 90% wskazań świadczy, że młodzi nieco bardziej niż pozostali zdają sobie sprawę z tego, iż

trudno prowadzić promocję bez odpowiednich funduszy.

111

0,0%

20,0%

40,0%

60,0%

80,0%

100,0%

1

Rys. 5.11. Ocena potrzeby promocji

taknienie wiem

Źródło: opracowanie własne

0,0%

20,0%

40,0%

60,0%

80,0%

100,0%

1

rys. 5.12. Przyzwolenie na finansowanie propcji z z budżetu miasta

tak

nienie wiem

Źródło: opracowanie własne

5.8. Metody promocji Częstochowy

Wypowiadając się na temat najskuteczniejszych środków promocji Częstochowy jako miejsca

atrakcyjnego turystycznie młodzi ludzie wskazywali przede wszystkim na duże imprezy organizowane

poza granicami kraju – blisko 1/3 wskazań (rys. 5.13.)

112

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

1

Rys. 5.13. Proponowane środki promocji miasta

w mediach

na bilbordach w innychmiastach w kraju lub zagranicą na dworcachkolejowych i portachlotniczychrozsyłając oferty do biurturystycznych

podczas dużych imprezpromocyjnych w kraju

lub za granicą

w internecie

Źródło: opracowanie własne

Odpowiedzi te świadczyć mogą, iż młodzi ludzie uważają, że Częstochowa posiada w Polsce wyraźnie

ustabilizowaną markę. Promocja potrzebna jest głównie po to, aby zachęcić turystów zagranicznych, którzy

dysponują większymi zasobami finansowymi. Uwagę zwraca natomiast fakt, że młodzi ludzi nie dostrzegają

internetu jako środka promocji miasta. Przyczyną takiego przekonania może być to, iż internet jest

wykorzystywany przez młodzież przede wszystkim jako rozrywka a nie źródło informacji. Nie jest to jednak

w tym przypadku sąd miarodajny, gdyż wydaje się, że w rozwiniętych krajach ten środek komunikacji

znacznie częściej służy do poszukiwania informacji, w tym informacji turystycznych, rezerwowania miejsc

hotelowych, biletów lotniczych itp.

Rozkład odpowiedzi wśród najmłodszej grupy wiekowej badanych (18-30 lat) jest ciekawym źródłem

informacji na temat perspektyw rozwoju turystyki w mieście, oceny szans i zagrożeń z nim związanych oraz

metod promocji w tym zakresie. Wydaje się, że młodzi bardziej krytycznie niż pozostałe grupy wiekowe

ocenia możliwości miasta w tym zakresie. Osoby te częściej podróżują i co za tym idzie mają większą skalę

porównawczą niż pozostali. Uważają, że jeśli ich miasto będzie atrakcyjne dla turystów, zwłaszcza

zagranicznych, będzie atrakcyjne także i dla nich.

113

VI. Wnioski

1. W świetle powyższych analiz można stwierdzić, że w budowie wizerunku miasta

Częstochowy warto wykorzystać Jasną Górę i Aleję Najświętszej Maryi Panny jako

atrybuty najsilniej z nim skojarzone umożliwiające wyróżnienie go na tle innych

konkurencyjnych jednostek.

2. Analizując poszczególne grupy wiekowe ze względu na przyszły charakter miasta

możemy powiedzieć, że we wszystkich kategoriach wiekowych najczęściej

wskazywano na turystyczny i pielgrzymkowy charakter miasta. Warto również

zwrócić uwagę na charakter handlowy miasta, za którym opowiadali się przede

wszystkim ludzie młodzi w wieku 18-30 lat. Reasumując, można powiedzieć, że

respondenci reprezentujący prawie wszystkie grupy wiekowe uznali, że Częstochowa

w przyszłości powinna być miastem świadczącym różnorodne usługi. Zatem spośród

wymienionych czynników winniśmy skupić uwagę na usługach jako najistotniejszych

atrybutach i na ich bazie przystąpić do budowy pozytywnego image’u miasta.

3. Można sformułować prawidłowość, że wykształcenie ma istotny statystycznie wpływ

na ocenę atrakcyjności miasta. Im jest ono wyższe tym mieszkańcy surowiej oceniają

atrakcyjność Częstochowy. Oczekiwania zatem wykształconych mieszkańców wobec

miasta jako atrakcyjnego miejsca zamieszkania są wyższe.

4. Istotny wpływ na atrakcyjność Częstochowy wywiera Jasna Góra (67,9%) oraz Aleja

Najświętszej Maryi Panny (18%). Pozostałe miejsca charakterystyczne nie odgrywają

większej roli. W związku z tym należy zadbać, aby Aleja Najświętszej Maryi Panny

była wizytówką Częstochowy. Organizowanie stałych imprez kulturalno-

rozrywkowych i odpowiednie zagospodarowanie mogłyby się stać czynnikami

wpływającymi na wzrost atrakcyjności.

5. Do najważniejszych czynników wpływających na rozwój ruchu turystycznego w

Częstochowy w opinii mieszkańców zaliczamy Jurę Krakowsko-Częstochowską

(42.1%).

6. Mieszkańcy Częstochowy stosunkowo licznie wskazali na duże imprezy plenerowe

organizowane np. na Promenadzie Niemena, w Parku Wypoczynkowym Lisiniec:

114

Bałtyk – Adriatyk czy też na stadionach np. stadionie Włókniarza (17,6%) jako

czynnik rozwoju ruchu turystycznego.

7. Za ważny czynnik rozwoju turystyki badani uznali imprezy kulturalne (12,6%). Zatem

działania w zakresie promocji miasta mogłyby być oparte o cykl imprez o atrakcyjnej

tematyce i formie.

8. Na uwagę zasługuje również wskazanie na turystykę kongresową ( tj. organizowanie

konferencji i kongresów naukowych) jako czynnika rozwoju ruchu turystycznego (3,8

%).

9. Na podstawie analizy kategorii demograficzno-społecznej można zbudować typowy

obraz mieszkańca uznającego ważność poszczególnych czynników wpływających na

wzrost ruchu turystycznego w Częstochowie. Na czynnik Jura Krakowsko-

Częstochowska wskazywali prawie wszyscy respondenci. Imprezy sportowe za ważny

czynnik rozwoju turystyki uznali przede wszystkim mężczyźni w wieku 31-40 lat z

wykształceniem zasadniczym zawodowym. Natomiast imprezy plenerowe są ważne

dla osób w wieku 18-30 lat z wykształceniem średnim.

10. Wzrost ruchu turystycznego przynosi określone korzyści członkom społeczności

lokalnej. Związane są one ze wzrostem zatrudnienia, zwiększeniem potencjału

turystycznego, poprawą infrastruktury komunalnej, wzrostem wpływów

budżetowych.

11. Mieszkańcy postrzegają Sanktuarium Jasnogórskie jako największy atut

Częstochowy, który jednakże nie jest odpowiednio przez miasto wykorzystany.

12. Drugim ważnym atutem miasta jest wg mieszkańców położenie geograficzne, które

nie jest należycie wykorzystane ze względu na brak odpowiednich połączeń

drogowych i kolejowych.

13. Mieszkańcy raczej nie dostrzegają konieczności posiadania własnego portu

lotniczego. Przypuszczać można, iż uważają lotnisko w Pyrzowicach za wystarczające

dla obsługi ruchu turystycznego w Częstochowie.

14. Główną przeszkodę w rozwoju ruchu turystycznego w Częstochowie mieszkańcy

upatrują w niedostatecznej infrastrukturze sportowo-rekreacyjnej (boiska, baseny,

park wodny, parki i tereny zielone). Na te ostatnie wskazywali przede wszystkim

mieszkańcy z podstawowym wykształceniem, a tym samym o niższym statusie

materialnym. Tym osobom trudniej jest spędzać wolny czas poza miastem.

115

15. Spodziewając się korzyści płynących z ruchu turystycznego, mieszkańcy jednocześnie

wyrażają obawy przede wszystkim o porządek i czystość na ulicach. Taki pogląd

wyraziło około 2/3 badanych.

16. Kolejna silna obawa mieszkańców związana ze zwiększeniem ruchu turystycznego

dotyczy bezpieczeństwa na ulicach ale także zwiększonego ruchu kołowego, do

którego Częstochowa nie jest przystosowana (brak obwodnicy, parkingów i ulic

pozwalających zamknąć Aleję Najświętszej Maryi Panny dla ruchu kołowego).

17. Według respondentów czynnikiem ograniczającym rozwój turystyki jest brak miejsc

hotelowych. Jeśli chodzi o bazę handlową, wydaje się być zdaniem badanych

wystarczająca.

18. Kolejną przeszkodą utrudniającą czynny wypoczynek jest według mieszkańców brak

odpowiedniej oferty kulturalnej. Dotyczy to zarówno wydarzeń o charakterze

kameralnym jak i dużych imprez plenerowych. W obydwu przypadkach powinno się

sięgnąć po twórców spoza Częstochowy.

19. Mieszkańcy poza nielicznymi wyjątkami nie widzą możliwości rozwojowych miasta

jako centrum edukacyjnego.

20. Ożywienie ruchu turystycznego może nastąpić zdaniem mieszkańców dzięki

lepszemu zintegrowaniu miasta z regionem, zwłaszcza z Jurą Krakowsko-

Częstochowską, która może być silnym magnesem dla turystów chcących pogodzić

odpoczynek na łonie przyrody z pobytem w mieście o silnych tradycjach religijnych i

historycznych.

21. Częstochowianie w zdecydowanej większości dostrzegają potrzebę promocji miasta,

niezależnie od płci, wieku czy poziomu wykształcenia. Ponad 4/5 respondentów

deklarowała poparcie dla tego typu inicjatyw.

22. Respondenci postrzegają rozwój turystyczny jako korzystny dla miasta, w związku z

tym zdecydowanie popierają propozycję angażowania środków z budżetu miasta w

kampanie promocyjne Częstochowy.

23. Najczęściej wskazywanymi formami promocji miasta przez ankietowanych jest

promocja z wykorzystaniem mediów oraz organizacja imprez poza granicami kraju,

których celem byłaby promocja miasta.

24. Nieco ponad 1/10 respondentów wskazało na możliwości wykorzystania w promocji

materiałów dystrybuowanych w biurach podróży oraz promocji poprzez imprezy

organizowane w kraju.

116

25. Co dziesiąty respondent dostrzega możliwość promocji miasta na lotniskach oraz

poprzez różne formy reklamy zewnętrznej

26. Najrzadziej wskazywanym środkiem promocji był Internet. Można zatem sądzić, że

dla mieszkańców Częstochowy nie jest to ważne źródło informacji w zakresie

promocji turystyki.

27. Pomysł umieszczania billboardów w innych miastach zyskał największą akceptację

respondentów w wieku 41-50 lat, w pozostałych grupach był zdecydowanie rzadziej

wskazywany.

28. W opinii badanych miasto powinno być promowane jako stolica Jury Krakowsko-

Częstochowskiej oraz światowe centrum pielgrzymkowe.

29. Stosunkowo najrzadziej respondenci wskazywali na centrum dialogu kultur oraz

ośrodek naukowo-edukacyjny jako elementy promocji miasta.

30. Osoby młode (do 30 r.ż) i respondenci w wieku powyżej 51 r.ż. w znacznie

większym stopniu niż pozostałe grupy (31-50) postrzegają możliwość promocji

miasta jako centrum biznesowo-handlowego.

31. Najwięcej zwolenników koncepcji promocji miasta jako światowego centrum

pielgrzymkowego jest wśród respondentów w wieku 31-40 oraz powyżej 65 r.ż.

32. Najmniejszą grupą zwolenników promocji miasta jako centrum turystycznego są

osoby, które wskazują, że najbardziej pożądanym byłby rozwój miasta w kierunku

ośrodka handlowego.

33. Większość Częstochowian wypowiedziała się, że poleca miasto swoim znajomym

jako atrakcyjne turystycznie. Świadczy to, iż mieszkańcy dostrzegają turystyczny

potencjał Częstochowy i sami mogą stanowić ważne ogniowo promocji w tej

dziedzinie.

34. Najchętniej miasto promują wśród swoich znajomych osoby w wieku 41-50 lat.

35. Co czwarty Częstochowianin nie promuje swojego miasta. Najczęściej są to osoby

młode – w wieku do 30 roku życia. W tej grupie wiekowej ok. 45% respondentów

zadeklarowało, że nie zachęca znajomych do odwiedzin miasta.

117

VII. Zalecenia dla samorządu

1. Zaleca się podjąć wspólne działania na rzecz wykreowania megaproduktu

turystycznego obejmującego miasto Częstochowa i Jurę Krakowsko-Częstochowską.

2. Konieczne wydaje się integrowanie różnego rodzaju usług turystycznych

świadczonych w Częstochowie i w gminach jurajskich w celu stworzenia pakiet usług,

który mógłby z powodzeniem konkurować na krajowym i międzynarodowym rynku

turystycznym.

3. Należy podjąć działania na rzecz wykreowania wizerunku miasta jako miasta o

charakterze usługowym świadczącego różnorodne usługi tj. rzemieślnicze, handlowe,

edukacyjne, turystyczne oraz usługi związane z nowoczesnymi technologiami

informatycznymi.

4. Należy poczynić działania na rzecz organizacji dużych imprez kulturalno-

rozrywkowych, np. koncertów muzycznych znanych zespołów, festiwali muzycznych,

dużych festynów. Imprezy te przyciągnęłyby widzów i uczestników z okolic

Częstochowy a dla przebywających turystów stałyby się interesującymi

wydarzeniami.

5. Proponuje się wykorzystać i intensywnie rozwinąć istniejące imprezy jak ”Gaudium et

Gloria”, Gaude Mater, Sacrum w literaturze, Triennale Sztuki Sacrum, czy też

stworzyć nowe propozycje imprez skierowanych do młodych uczestników, np.

festiwal muzyki młodzieżowej i intensywnie budować wokół nich inne formy

turystyki.

6. Analiza kierunków rozwoju turystyki wskazuje, że turystyka kongresowa szybko się

rozwija. W związku z tym zaleca się podjęcie działania na rzecz budowy

odpowiedniej infrastruktury dla turystyki kongresowej np. centrum kongresowo-

rozrywkowe.

7. Zaleca się władzom samorządowym prowadzić politykę zachęcania sektora

prywatnego do inwestowania w rozwój turystyki.

8. Należy podjąć działania mające na celu ściślejsze zintegrowanie Sanktuarium

Jasnogórskiego z miastem, tak aby osoby przybywające dla celów religijnych mogły

też zwiedzić miasto, wziąć udział w imprezach kulturalnych lub odwiedzić Jurę

Krakowsko-Częstochowską

118

9. Należy zadbać o ogólnodostępną infrastrukturę rekreacyjno-sportową pozwalającą na

czynny wypoczynek. Niezbędne w tym zakresie wydaje się podjęcie odpowiednich

inwestycji finansowanych zarówno z budżetu miasta jak i kapitału prywatnego.

Ważne jest też powiększenie terenów zielonych w mieście, w tym budowa nowego

parku miejskiego.

10. Zwiększenie ruchu turystycznego wymaga dostosowania dróg i chodników, w tym

budowy obwodnicy. Nie wydaje się w tym celu konieczna budowa własnego portu

lotniczego z uwagi na szybko rozwijające się lotnisko w Pyrzowicach. Konieczna jest

natomiast poprawa połączeń między tym portem i Częstochową.

11. Rozwój ruchu turystycznego połączony być musi z podniesieniem poziomu

bezpieczeństwa w mieście oraz zapewnieniem czystości na ulicach. Te dwie

konsekwencje zwiększonego ruchu turystycznego rodzą wśród mieszkańców

najwięcej obaw.

12. Konieczne wydaje się zwiększenie ogólnego poziomu estetyki miasta nie tyko w jego

centralnych miejscach ale także na obszarach leżących w pewnej odległości od

centrum miasta, co poprawiłoby pozytywny wizerunek miasta wśród turystów.

13. Przeprowadzanie kampanii informacyjnych na zewnątrz wymaga wdrożenia

programów informacyjnych dla mieszkańców miasta – szczególnie osób z

wykształceniem podstawowym i średnim, głównie w zakresie wydatkowania funduszy

na ten cel. W kampanii informacyjnej powinny zostać wskazane przyczyny podjęcia

takich działań oraz wynikające z nich korzyści.

14. Kampanie promocyjne mogą być, przy akceptacji społeczności lokalnych,

prowadzone zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.

15. W materiałach promocyjnych powinno się położyć nacisk na atrakcyjność

turystyczną miasta i regionu. Nie należy przy tym rezygnować w żaden sposób z

powiązania atrakcyjności turystycznej miasta z Jasną Góra, z tym, że warto zwrócić

uwagę nie tylko na jej wyjątkowy charakter jako centrum pielgrzymkowego ale także

na jej atrakcyjność turystyczną.

16. Wartym rozważenia jest pomysł promowania oferty turystycznej miasta w zakresie

turystyki biznesowej. Ze strony władz miasta koniecznym staje się promocja miasta i

regionu jako atrakcyjnego dla biznesu (ze względu na potencjalne inwestycje ale także

rozwój centrów konferencyjnych zlokalizowanych na Jurze).

17. Informowanie Częstochowian o działalności samorządu w zakresie turystyki przez

Internet nie jest działalnością efektywną. Częstochowianie nie korzystają z tego

119

medium w szerokim zakresie, szczególnie w zakresie pozyskiwania informacji o

turystyce. Zaleca się wykorzystywanie innych źródeł informacji.

18. Młodzi Częstochowianie nie postrzegają miasta jako atrakcyjnego turystycznie i nie

zapraszają do niego swoich znajomych. Należy więc dostosować ofertę usług

turystycznych do potrzeb tej grupy wiekowej.

19. Nie wydaje się uzasadnione wykorzystywanie w promocji miasta elementów

związanych z edukacją. Zaleca się podjęcie długookresowych działań zorientowanych

na pozyskanie studentów, co będzie miało wpływ na rozwój Częstochowy jako

ośrodka akademickiego. Wartym rozważania w tym zakresie byłaby kampania

informacyjna połączona z działaniami promocyjnymi uczelni częstochowskich (np.

uczestnictwo w targach edukacyjnych czy spotkania z uczniami szkół średnich).

20. Konieczne jest ukierunkowanie przekazów promocyjnych UM na wybrane grupy

odbiorców i stworzenie przekazów dostosowanych do ich oczekiwań. Władze miasta

muszą zdecydować, w jakim kierunku prowadzić działalność promocyjną miasta i nie

chodzi tu jedynie o aspekt treści przekazywanych, ale przede wszystkim o

identyfikację grup docelowych. Konieczne jest zdecydowane określenie dla kogo

„Częstochowa, to dobre miasto” – osób starszych czy młodych mieszkańców

Częstochowy. Badania ujawniają, że obecnie miasto jest oceniane dobrze w

większości przez osoby starsze, młodzież nie ocenia go jako atrakcyjne. Władze

miasta powinny zdecydować, czy podejmą się próby odwrócenia tego trendu, czy też

pozostawią go w niezmienionym kształcie. Określenie celu będzie bowiem

bezpośrednio determinować dalsze działania promocyjne na rynku wewnętrznym.

21. Konieczne jest większe zaangażowanie polityków władz lokalnych w promocję miasta

wśród mieszkańców.

22. Wszelkie działania promocyjne w zakresie turystyki powinny zostać rozpoczęte od

działań informacyjnych skierowanych do mieszkańców miasta.

23. Niewłaściwe jest opracowywanie projektu kampanii promocyjnej na zewnątrz bez

działań zorientowanych na mieszkańców miasta. Ich opinie i postrzeganie

atrakcyjności miasta rzutować będzie bezpośrednio na odbiór miasta wśród turystów z

kraju i z zagranicy. Nieformalny przekaz ustny jest bowiem najbardziej wiarygodnym

sposobem pozyskiwania informacji przez potencjalnych turystów czy inwestorów.

120

24. Zasadnym wydaje się rozwój turystyki sportowej na Jurze Krakowsko-

Częstochowskiej i wykorzystanie tej formy turystyki do promowania miasta i okolic72.

Tę formę turystyki uznać można jako najbardziej perspektywiczną.

25. Należy podjąć działania mające na celu ściślejsze zintegrowanie Sanktuarium

Jasnogórskiego z miastem, tak aby osoby przybywające dla celów religijnych mogły

też zwiedzić miasto, wziąć udział w imprezach kulturalnych lub odwiedzić Jurę

Krakowsko-Częstochowską

26. Zaleca się zadbać o ogólnodostępną infrastrukturę rekreacyjno-sportową pozwalającą

na czynny wypoczynek. Niezbędne w tym zakresie wydaje się podjęcie odpowiednich

inwestycji finansowanych zarówno z budżetu miasta jak i kapitału prywatnego.

Ważne jest też powiększenie terenów zielonych w mieście, w tym budowa nowego

parku miejskiego.

27. Zwiększenie ruchu turystycznego wymaga dostosowania dróg i chodników, w tym

budowy obwodnicy. Nie wydaje się w tym celu konieczna budowa własnego portu

lotniczego z uwagi na szybko rozwijające się lotnisko w Pyrzowicach. Konieczna jest

natomiast poprawa połączeń między tym portem i Częstochową.

28. Rozwój ruchu turystycznego połączony być musi z podniesieniem poziomu

bezpieczeństwa w mieście oraz zapewnieniem czystości na ulicach. Te dwie

konsekwencje zwiększonego ruchu turystycznego rodzą wśród mieszkańców

najwięcej obaw.

29. Konieczne wydaje się zwiększenie ogólnego poziomu estetyki miasta nie tyko w jego

centralnych miejscach, ale także na obszarach leżących w pewnej odległości od

centrum miasta, co poprawić może pozytywny wizerunek miasta wśród turystów.

30. Biorąc pod uwagę wysoką świadomość mieszkańców Częstochowy dotyczącą

celowości promocji miasta jako centrum turystycznego (ponad 80% wskazań) zaleca

się intensyfikację działań w tym zakresie, które podejmowane mogą być przez różne

podmioty (samorządowe, biznesowe i organizacje pozarządowe) oraz ich ścisłą

koordynację, gdyż przekaz skierowany do odbiorców powinien być przemyślany i

spójny.

72 D.Zacharski, Promocja turystyki aktywnej na podstawie wybranych gmin Jury Krakowsko-Częstochowskiej, praca dyplomowa magisterska przygotowana pod kierunkiem dr I.Sowier-Kasprzyk, Wydział Zarządzania, Politechnika Częstochowska, 2007

121

Literatura:

1. Borne H., Doliński A. „Organizacja turystyki”, WSiP, Warszawa 2001

2. Buko J., Promocja jako narzędzie poprawy wizerunku Telekomunikacji Polskiej. w:

Marketing przyszłości. Trendy-startegie-instrumenty. Media w kształtowaniu

wizerunku. Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 414, Szczecin 2005

3. Bylok F. , Development of Tourist Services as a form of Moderating the Effects of

Economic Restruction on regional Level (Czestochowa region) [w:] Management in

Diversification of Rural Areas. Sc. Ed. Board P.Bartkowiak, Cz.Nowak, Wyd.

Naukowo-Techniczne,Warszawa 2001.

4. Bylok F., Model zrównoważonego rozwoju turystyki jako alternatywa rozwoju dla

regionu o tradycyjnej strukturze gospodarki, [w:] Regional`naja ekonomiceskaja

politika. Materialy mezdunarodnoj naucno-prakticeskoj konferencii. Cast`2. Grodno

2001.

5. Cichobłaziński L., Gorczycka E., Krawczyk: Diagnoza potencjału ludzkiego, w: Prace

Instytutu Zarządzania Politechniki Częstochowskiej. Restrukturyzacja Województwa

Częstochowskiego. Ser.: Zarządzanie 1.Częstochowa 1995.

6. Cichobłaziński L., Gorczycka E.: Opinie Częstochowian na temat potrzeby utworzenia

województwa częstochowskiego, W: Region częstochowski. Red. nauk. Konrad

Głębocki, Częstochowa 2006.

7. Cihobłaziński L.: Restructuring of the social Sphare in the Częstochowa Region. W:35-

th International Planning Congress. The Future of Industrial Regions. Regional

Strategies and Local Action towards Sustainability. Working Paperbook.

Gelsenkirchen 1999.

122

8. Cichobłaziński.L.: Społeczno-kulturowe uwarunkowania restrukturyzacji regionu

częstochowskiego, W: Regional'naja ekonomiceskaja politika. Materiały

meżdunarodnoj naucno-prakticeskoj konferencii, Grodno 2001.

9. Cichobłazziński L., Gorczycka E. Teraźniejszość i przyszłość Częstochowy w oczach

jej mieszkańców. Sprawozdanie z badań socjologicznych przeprowadzonych z

mieszkańcami Częstochowy w roku 1994. Urząd Miasta Częstochowy,

Częstochowa 1995.

10. Cichobłaziński L.: Uwagi do studium zagospodarowania przestrzennego województwa

częstochowskiego - wstępna koncepcja: struktura społeczna, w: Prace Instytutu

Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Seria Zarządzanie i Marketing, Zeszyt

4/1996

11. Cichoblaziński L., Wrona T.: The 6th World Youth Day in Częstochowa as an Example

of a "Big Bang" Event,  W: 38th International Congress of the International Society of

City and Regional Planners (ISoCaRP).Athens, Greece 2002.

12. Cichobłaziński L.: Rola potencjału społecznego w zarządzaniu rozwojem regionu

częstochowskiego, W: Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym, Warszawa 2000.

13. Dejnaka A., Strategia reklamy marki, produktów i usług, Wyd. Helion, 2006

14. Gaworecki W., Turystyka, PWE, Warszawa 2003.

15. Gazda M., Ostrów wita najpiękniej, Marketing przy Kawie, nr 102, 2.03.2005

16. Gołembowski G., Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa-Poznań 2002.

17. Jackowski C., Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce, Instytut Turystyki, Warszawa

1991

18. JędrzejczykJ., Ekologiczne uwarunkowania i funkcje turystyki. Wyd. „Śląsk”, Katowice

1999.

19. Kornak A.S. (red.):Zarządzanie turystyką. Wyd. PWN, Warszawa 1996.

20. Kośmickie., Rozwój zrównoważony jako strategia rozwoju społecznego. Nowe

wyzwanie dla socjologii. [w:] Rynek a rozwój społeczny, pod red. S. Partyckiego, Wyd.

UMCS w Lublinie, Lublin 1998.

21. Kotler Ph., Marketing. Analizowanie, planowanie, wdrażanie i kontrola, Wyd.

Gebethner i Ska, Warszawa 1994

22. Łobożewicz T., Bińczyk G., Podstawy turystyki, Wyzsza Szkoła Ekonomiczna w

Warszawie, Warszawa 2001

123

23. Łuczak A., Wizerunek jako element strategii marketingowej miasta, [w:] T. Markowski

(red.), Marketing terytorialny, Wyd. Polska Akademia Nauk. Komitet Przestrzennego

Zagospodarowania Kraju, Warszawa 2006.

24. Marcinkiewicz C., Marketing usług turystycznych,Wyd WZ PCz, Częstochowa 2003

25. Merski J., Turystyka kwalifikowana, Wydawnictwo Druk Tur, Warszawa 2002.

26. Middleton V.T.C.,, Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa 1996.

27. Milian L., Przedsiębiorczość i przedsiębiorstwo turystyczne. Socjopsychologiczne

uwarunkowania sukcesu. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa

2000.

28. Mueller J., Marketing miejsc: atrakcyjny slogan to nie wszystko, Marketing przy Kawie,

nr 157, 1.02.2007

29. Nogalski B., Szpitter A., Wizerunek organizacji jako płaszczyzna zarządzania

antykryzysowego. w: Public relations – wyzwania współczesności. Red. D.Tworzydło,

T.Soliński, Rzeszów 2004

30. Owsiak J., Sewereniak J., Bartoszewicz W., Radkowska B.: Badania i analiza ruchu

pielgrzymkowo-turystycznego dla miasta Częstochowy. Opracowanie wykonane na

zlecenie Urzędu Miasta w Częstochowie, Instytut Turystyki, Warszawa/Toruń 2006,

mps pow.

31. Payne A., Marketing usług, PWE, warszawa 1996, s.196 T.Kramer , Podstawy

marketingu, PWE, Warszawa 2004

32. Pęczek R., Strategia rozwoju turystyki miasta na przykładzie Częstochowy,

Częstochowa 2003, niepublikowana praca dyplomowa licencjacka.

33. Piontek F., Kowalski J., Wycena strat wywołanych procesami utraty zasobów

środowiska przyrodniczego w warunkach kryzysu społeczno-gospodarczego. [w:]

Archiwum Ochrony Środowiska 1989, Nr 3-4;

34. Piontek F., Lorek E., Lorek D., Bariery wzrostu gospodarczego w zakresie

infrastruktury ekologicznej w układzie przestrzennym Polski. Wyd. Akademii

Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 1991.

35. Piontek F., O współzależności między ekonomią a ekologią. Wyd. Fundacja „Silesia”,

Katowice 1992.

36. Pęczaka R. Strategia rozwoju turystyki miasta na przykładzie Częstochowy,

Częstochowa 2003, niepublikowana praca dyplomowa licencjacka.

37. Promocja miast i regionów, PRESS-SERVICE (www.press-service.com.pl)

124

38. Rozwadowska B., Public relations. Teoria, praktyka, perspektywy, Studio EMKA,

Warszawa, 2002

39. Sargeant A., Marketing w organizacjach non profit. Oficyna Ekonomiczna, Kraków

2004

40. Snoch B., Mały Leksykon Miasta-Almanach Częstochowy, Wyd. Towarzystwo

Przyjaciół Częstochowy, Częstochowa 1996.

41. Stala K., Wybrane aspekty komunikacji samorządu terytorialnego z otoczeniem na

przykładzie miasta Częstochowa, Zesz.Nauk USzczec. nr 473, Ekonomiczna

Problematyka Usług nr 12 T.2, Szczecin, 2007

42. Steczkowski, Metoda reprezentacyjna w badaniach zjawisk ekonomiczno-społecznych,

PWN, Warszawa – Kraków 1995.

43. Studio Reklamy „Piątka" Krzysztof Szczypiński, folder promocyjny „Częstochowa

zaprasza", Częstochowa 2001.

44. Sutherland M., Sylvester A.K.,, Reklama a umysł konsumenta, tłum. G. Kranas, Wyd.

Naukowe PWN, Warszawa 2003.

45. Szadkowski K., Turystyka jako alternatywna forma rozwoju subregionu

częstochowskiego, Częstochowa 2004, niepublikowana praca dyplomowa magisterska.

46. Szromnik A., Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku, Oficyna a Wolters

Kluwer business, Kraków 2007

47. Śliwińska K., Jaśniak M., Promocja samorządu – problemy strategiczne fazy

planowania, W: Marketing przyszłości. Trendy. Strategie. Instrumenty, Zeszyty

Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 473

48. Tarczydło B., Kształtowanie tożsamości wizualnej przedsiębiorstwa. w: Public relations.

Skuteczna komunikacja w teorii i praktyce. Red. H.Przybylski, Katowice 2006

49. Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ-WTO, UKFiT, Warszawa 1995.

50. Walczyński M., Czym jest promocja? (www.dobrepraktyki.silesia.org.pl; 28.07.2006)

51. Wieczorek E., Województwo Śląskie Zaprasza. Zabytki Architektury i Techniki, Urząd

Marszałkowski Ds. Sląskiego Biura ds. Promocji i Turystyki, Katowice 2002.

52. Wolski W., Turystyka zdrowotna a uzdrowiska europejskich krajów, Problemy

Uzdrowiskowe, 1970, nr 5.

53. World Commission on Environment and Development, our Common Future. Oxford

and New York 1987. (Raport Brandtland).

54. www.czestochowa.iplus.pl

55. www.republika.onet.pl

125

56. http://www.czestochowa.pl/miasto_1/wspolpraca/coesima/projekt

57. Zacharski D., Promocja turystyki aktywnej na podstawie wybranych gmin Jury

Krakowsko-Częstochowskiej, praca dyplomowa magisterska przygotowana pod

kierunkiem dr I.Sowier-Kasprzyk, Wydział Zarządzania, Politechnika Częstochowska,

2007

58. Żmudzińska A., Turystyka jako czynnik sprzyjający rozwojowi społeczno-

gospodarczemu Gmin Jurajskich, Częstochowa 2004, niepublikowana praca dyplomowa

magisterska .

59. Żmudziński J.,Częstochowa, Wyd. Jasnogórska Fundacja Dziedzictwa Kulturowego,

Częstochowa 1997.

126

ANEKS I. Ankieta

Opracowanie: Dr hab. Felicjan Bylok Dr Leszek Cichobłaziński Wydział Zarządzania Politechniki Częstochowskiej

Kwestionariusz wywiadu Opinie mieszkańców Częstochowy nt. rozwoju i promocji miasta jako centrum turystycznego

Nazywam się (tu proszę podać nazwisko ankietera). Politechnika Częstochowska na zlecenie Urzędu Miasta przeprowadza badania nt. atrakcyjności turystycznej Częstochowy. Proszę o poświęcenie około 5-10 minut na rozmowę.

1. Płeć a) kobieta b) mężczyzna

2. Wiek (proszę odnaleźć się w jednej z kategorii) a) 18 – 30 b) 31 – 40 c) 41 – 50 d) 51 – 65 e) powyżej 65

3. Jakie jest Pani/Pana wykształcenie? a) podstawowe b) zasadnicze zawodowec) średnie d) wyższe zawodowe i magisterskie

4. Czy uważa Pani/ Pan, że Częstochowa jest atrakcyjnym miastem dla turystów?a) atrakcyjneb) średnio atrakcyjnec) w ogóle nie jest atrakcyjned) trudno powiedzieć

5. Co według Pana/Pani jest najbardziej charakterystyczne dla Częstochowy?(proszę zaznaczyć maksymalnie 2 odpowiedzi) a) Jasna Góra

b) zabytki c) Huta Częstochowad) muzeae) Aleja Najświętszej Maryi Pannyf) inne..............................................................................................

6. Jakie są zdaniem Pana/Pani najważniejsze atuty miasta Częstochowy? (proszę zaznaczyć maksymalnie 2 odpowiedzi)

a) historia miasta b) położenie geograficzne

127

c) Jasna Góra d) mieszkańcy

e) potencjał gospodarczy f) połączenia komunikacyjne g) inne....................................................................................................

7. Jaki według Pani/ Pana powinien być przyszły charakter miasta? (Proszę podać maksymalnie 2 odpowiedzi)

a) przemysłowyb) pielgrzymkowy

c) turystyczny

d) handlowy

e) edukacyjny

f) inny ........................................................................

8.Jak Pani/ Pan ocenia bazę obiektów rekreacyjno-sportowych (sale gimnastyczne, pływalnie, tereny spacerowo-wypoczynkowe) w Częstochowie?

a) dobra b) średnia

c) zła

d) trudno powiedzieć

9.Co według Pani/Pana mogłoby przyciągnąć największą liczbę turystów do Częstochowy? (Proszę podać maksymalnie 2 odpowiedzi)

a) targi branżowe (jakie?)......................................b) imprezy kulturalne (jakie?) ........................................................c) konferencje i kongresy naukowe (jakie?)...................................... d) muzea i wystawy (jakie?) ............................................................e) Jura Krakowsko-Częstochowska f) imprezy sportowe (jakie?) ...............................................g) zabytki (jakie?) ......................................................................h) duże imprezy plenerowe (np. na Promenadzie, w Parku Wypoczynkowym

Lisiniec: Bałtyk - Adriatyk, na stadionie ) i) inne (co?) ........................................................................................

10.Czy mieszkańcy Częstochowy mogą skorzystać na zwiększonym ruchu turystycznym w mieście?

a) tak

128

b) nie c) nie mam zdania

11. Jeśli tak, to na czym konkretnie mogliby skorzystać? (proszę wskazać 2 najważniejsze)

a) więcej miejsc pracy w gastronomii b) więcej miejsc pracy w hotelarstwie c) turyści zostawialiby więcej pieniędzy w sklepach d) miasto miałoby więcej pieniędzy na inwestycje (drogi, autobusy, itp.) e) inne ......................................

12. Czego Częstochowie najbardziej brakuje, aby mogła stać się bardziej atrakcyjna turystycznie?

(proszę podać maks. 2 odpowiedzi) W zakresie transportu:

a) dobrych połączeń kolejowych b) dobrych połączeń drogowych c) własnego lotniska d) inne .....................................

13. Czego Częstochowie najbardziej brakuje, aby mogła stać się bardziej atrakcyjna turystycznie?

(proszę podać maks. 2 odpowiedzi)

W zakresie życia codziennego: a) miejsc hotelowychb) sklepów c) lokali gastronomicznychd) bezpiecznych ulic (bezpieczeństwa na ulicach) e) inne ..............................

14. Czego Częstochowie najbardziej brakuje, aby mogła stać się bardziej atrakcyjna turystycznie?

(proszę podać maks. 2 odpowiedzi)

W zakresie rozrywki i rekreacji: a) imprez kulturalnych b) dużych imprez plenerowych (np. na Promenadzie, w Parku Wypoczynkowym Lisiniec: Bałtyk - Adriatyk, na stadionie ) c) parków d) ogólnodostępnego zaplecza sportowego (baseny, sale gimnastyczne e) inne .....................................

15. Czy są też negatywne strony rozwoju turystyki w Częstochowie? a) tak

b) nie c) nie wiem

16. Jeśli tak, to jakie? (proszę podać maks. 2 odpowiedzi) a) turyści zaśmiecają miasto

129

b) turyści wykupują towary w sklepach c) zwiększy się zagrożenie na ulicach d) w mieście nie będzie miejsca dla mieszkańców e) wzrośnie ciasnota w autobusach i tramwajach f) inne ...............................................................

17. Czy Częstochowa potrzebuje reklamy/promocji jako miasto atrakcyjne dla turystów?

a) tak b) nie c) nie wiem

18. Czy warto przeznaczać pieniądze z kasy miasta na jego reklamę/promocję jako ośrodka ruchu turystycznego?

a) tak b) nie c) nie wiem

19. Jeśli tak, to w jaki sposób Częstochowa mogłaby się reklamować/promować jako ośrodek turystyczny? (Proszę podać maksymalnie 2 odpowiedzi)

a) w mediach (radiu i tv, prasie )b) na bilbordach (dużych ulicznych plakatach) w innych miastach w kraju lub za granicą (gdzie?) .............................................................................c) na dworcach kolejowych i portach lotniczych d) rozsyłając oferty do biur turystycznych e) podczas dużych imprez promocyjnych w krajulub za granicą (gdzie?) ..............................f) w internecie g)inne ..............................................

20. Jaki według Pani/ Pana charakter Częstochowy powinien być promowany? (Proszę podać maksymalnie 2 odpowiedzi)

a) światowe centrum pielgrzymkoweb) stolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznego c) ośrodek naukowo-edukacyjny d) biznesowo-handlowy e) centrum dialogu kulturf) inny ......................................

21. Czy zachwalał Pan/Pani Częstochowę jako miasto atrakcyjne turystycznie wśród osób spoza miasta (przyjaciół lub znajomych?)

a) tak b) nie

c) nie pamiętam

22. Jeśli podczas rozmowy nasunęły się Pani/Panu jakieś propozycje w zakresie rozwoju i promocji Częstochowy jako centrum turystycznego lub też inne refleksje,

130

proszę się nimi podzielić. ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

II. Tabele

Tab. 1 Ocena turystycznej atrakcyjności miasta

Płeć RazemKobieta Mężczyzna  

Atrakcyjne 14,8% 7,8% 22,6%Średnio atrakcyjne 26,5% 18,0% 44,5%W ogóle nie jest atrakcyjne 14,6% 10,6% 25,3%Trudno powiedzieć 4,0% 3,6% 7,6%Razem 59,9% 40,1% 100,0%

Tab 2. Ocena bazy obiektów rekreacyjno-sportowych w Częstochowie

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Dobra 4,0% 0,6% 4,6%Średnia 21,5% 17,3% 38,8%Zła 25,6% 17,7% 43,3%Trudno powiedzieć 8,9% 4,2% 13,1%Razem 60,2% 39,8% 100,0%

Tab. 3 Ocena potencjalnych korzyści dla mieszkańców Częstochowy płynących ze zwiększonego ruchu turystycznego

Płeć

RazemKobieta MężczyznaSą 50,8% 34,5% 85,3%Nie ma 3,2% 2,0% 5,2%Nie mam zdania 6,2% 3,4% 9,6%Razem 60,2% 39,8% 100,0%

Tab. 4 Negatywne strony rozwoju turystyki w Częstochowie

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Są 20,0% 13,6% 33,5%Nie ma 26,3% 20,2% 46,5%

131

Nie wiem 14,2% 5,6% 19,8%Razem 60,5% 39,5% 100,0%

Tab. 5 Negatywne strony rozwoju turystyki w Częstochowie

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Turyści zaśmiecają miasto 37,2% 28,5% 65,7%Turyści wykupują towary w sklepach 1,2% 0,0% 1,2%Zwiększy się zagrożenie na ulicach 8,7% 4,1% 12,8%W mieście nie będzie miejsca dla mieszkańców 1,7% 0,6% 2,3%Wzrośnie ciasnota w autobusach i tramwajach 6,4% 2,3% 8,7%Inne 2,3% 3,5% 5,8%Razem 60,5% 39,5% 100,0%

Tab. 6 Ocena potrzeby reklamy/promocji miasta w zakresie turystyki

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Potrzebna 49,7% 33,4% 83,1%Niepotrzebna 4,8% 3,8% 8,5%Nie wiem 5,8% 2,6% 8,3%Razem 60,2% 39,8% 100,0%

Tab. 7 Ocena wydatków z budżetu miasta jego reklamę/promocję jako ośrodka ruchu turystycznego

Płeć

RazemKobieta MężczyznaPotrzebne 50,7% 32,5% 83,2%Niepotrzebne 3,4% 3,2% 6,6%Nie wiem 6,0% 4,2% 10,2%Razem 60,1% 39,9% 100,0%

Tab. 8 Najbardziej charakterystyczne elementy Częstochowy

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Jasna góra 40,3% 26,1% 66,4%Zabytki 3,1% 2,5% 5,6%Huta Częstochowa 2,2% 1,4% 3,6%Muzea 1,4% 0,3% 1,7%

132

Aleja Najświętszej Maryi Panny 13,7% 7,3% 21,0%Inne 1,0% 0,7% 1,7%Razem 61,8% 38,2% 100,0%

Tab. 9 Najważniejsze atuty CzęstochowyPłeć

RazemKobieta MężczyznaHistoria miasta 10,9% 6,9% 17,8%Położenie geograficzne 16,5% 10,1% 26,6%Jasna góra 27,1% 17,3% 44,4%Mieszkańcy 0,9% 0,5% 1,4%Potencjał gospodarczy 2,3% 2,5% 4,8%Połączenia komunikacyjne 2,4% 1,6% 4,0%Inne 0,5% 0,4% 0,9%Razem 60,6% 39,4% 100,0%

Tab. 10 Czynniki wyznaczające przyszły charakter miasta

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Przemysł 6,4% 5,2% 11,6%Pielgrzymki 13,8% 9,6% 23,4%Turystyka 22,4% 13,3% 35,8%Handel 7,9% 6,8% 14,7%Edukacja 10,2% 3,5% 13,7%Inne 0,4% 0,5% 0,9%Razem 61,2% 38,8% 100,0%

Tab. 11. Czynniki podnoszące atrakcyjność turystyczną Częstochowy

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Targi branżowe 2,8% 2,1% 4,9%Imprezy kulturalne 9,0% 3,7% 12,7%Konferencje i kongresy naukowe 2,1% 1,8% 3,8%Muzea i wystawy 1,8% 1,3% 3,1%Jura krakowsko-częstochowska 24,7% 17,3% 42,1%Imprezy sportowe 3,7% 4,6% 8,3%Zabytki 4,1% 1,2% 5,3%Duże imprezy plenerowe 11,4% 6,2% 17,6%Inne 1,2% 1,2% 2,3%Razem 60,8% 39,2% 100,0%

133

Tab. 12 Korzyści mieszkańców płynące ze zwiększonego ruchu turystycznego

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Więcej miejsc pracy w gastronomii 13,1% 10,1% 23,2%Więcej miejsc pracy w hotelarstwie 11,1% 8,1% 19,2%Turyści zostawialiby więcej pieniędzy w sklepach 15,8% 10,1% 25,9%Miasto miałoby więcej pieniędzy na inwestycje 19,2% 11,0% 30,2%Inne 0,7% 0,9% 1,6%Razem 59,9% 40,1% 100,0%

Tab. 13 Niedostatki Częstochowy w zakresie w zakresie transportu

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Dobre połączenia kolejowe 19,7% 12,4% 32,1%Dobre połączenia drogowe 25,4% 16,8% 42,2%Własne lotnisko 10,7% 6,3% 16,9%Inne 4,7% 4,0% 8,8%Razem 60,6% 39,4% 100,0%

Tab. 14 Niedostatki Częstochowy w zakresie życia codziennego

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Miejsca hotelowe 15,5% 13,5% 29,0%Sklepy 6,3% 3,0% 9,2%Lokale gastronomiczne 9,4% 6,0% 15,3%Bezpieczne ulice 25,3% 15,0% 40,3%Inne 4,3% 1,8% 6,1%Razem 60,7% 39,3% 100,0%

Tab. 15 Niedostatki Częstochowy w zakresie rozrywki i rekreacji

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Imprezy kulturalne 17,6% 11,5% 29,1%Duże imprezy plenerowe 13,1% 8,3% 21,4%Parki 11,6% 5,5% 17,2%Ogólnodostępne zaplecze sportowe 18,1% 12,3% 30,4%Inne 0,9% 1,1% 2,0%Razem 61,3% 38,7% 100,0%

134

Tab. 16 Metody reklamy/promocji Częstochowy jako ośrodka turystycznego

PłećRazemKobieta Mężczyzna

W mediach 16,8% 10,5% 27,3%Na bilbordach w innych miastach w kraju lub za granicą 7,0% 3,7% 10,7%Na dworcach kolejowych i portach lotniczych 6,9% 4,8% 11,7%Rozsyłając oferty do biur turystycznych 6,7% 5,4% 12,1%Podczas dużych imprez promocyjnych w kraju 9,1% 3,6% 12,7%Lub za granicą 12,7% 10,1% 22,7%W Internecie 1,4% 1,4% 2,8%Inne 0,0% 0,0% 0,0%Razem 60,6% 39,4% 100,0%

Tab. 17 Czynniki wyznaczające kierunki promocji Częstochowy (charakter miasta)

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Światowe centrum pielgrzymkowe 14,0% 9,1% 23,1%Stolica Jury Krakowsko - Częstochowskiej jako regionu turystycznego 23,7% 10,8% 34,5%Ośrodek naukowo-edukacyjny 6,7% 3,8% 10,5%Ośrodek biznesowo-handlowy 14,0% 9,1% 23,1%Centrum dialogu kultur 5,3% 3,2% 8,5%Inne 0,3% 0,0% 0,3%Razem 64,0% 36,0% 100,0%

Tab. 18 Mieszkańcy o Częstochowie wobec osób spoza miasta

PłećRazemKobieta Mężczyzna

Zachwalałem swoje miasto jako atrakcyjne turystycznie 39,3% 25,5% 64,9%Nie zachwalałem swego miasta jako atrakcyjnego turystycznie 15,4% 10,0% 25,3%Nie pamiętam 5,4% 4,2% 9,6%Razem 60,3% 39,7% 100,0%

Tab. 19 Wiek a ocena turystycznej atrakcyjności miasta

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Atrakcyjne 2,2% 2,6% 4,2% 7,6% 6,0% 22,6%Średnio atrakcyjne 8,4% 7,2% 13,2% 8,8% 6,8% 44,5%W ogóle nie jest atrakcyjne 5,6% 4,6% 5,8% 5,4% 3,8% 25,3%

135

Trudno powiedzieć 1,2% 0,6% 1,4% 2,4% 2,0% 7,6%Razem 0,2% 15,0% 24,6% 24,2% 18,6% 100,0%

Tab. 20 Wiek a ocena bazy obiektów rekreacyjno-sportowych w Częstochowie

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Dobra 0,6% 1,2% 1,0% 1,2% 0,6% 4,6%Średnia 9,0% 5,4% 10,6% 8,4% 5,6% 38,8%Zła 7,2% 7,6% 11,4% 11,0% 6,4% 43,4%Trudno powiedzieć 0,8% 0,8% 1,6% 3,6% 6,4% 13,1%Razem 17,5% 14,9% 24,5% 24,1% 18,9% 100,0%

Tab. 21 Wiek a ocena potencjalnych korzyści dla mieszkańców Częstochowy płynących ze zwiększonego ruchu turystycznego

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Są 14,7% 13,1% 21,5% 21,3% 14,5% 85,3%Nie ma 0,4% 1,0% 1,8% 0,8% 1,2% 5,2%Nie mam zdania 2,4% 1,0% 1,0% 2,0% 3,2% 9,6%Razem 17,5% 15,1% 24,3% 24,1% 18,9% 100,0%

Tab. 22 Wiek a negatywne strony rozwoju turystyki w Częstochowie?

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Tak 4,4% 6,6% 8,0% 7,6% 7,0% 33,6%Nie 10,6% 6,8% 11,8% 11,6% 5,8% 46,6%Nie wiem 2,6% 1,8% 4,6% 5,0% 5,8% 19,8%Razem 17,6% 15,2% 24,4% 24,2% 18,6% 100,0%

136

Tab. 23 Wiek a ocena negatywnych stron rozwoju turystyki w Częstochowie

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Turyści zaśmiecają miasto 4,8% 8,8% 10,8% 9,6% 11,2% 45,4%Turyści wykupują towary w sklepach 0,0% 0,4% 0,0% 0,4% 0,0% 0,8%Zwiększy się zagrożenie na ulicach 2,4% 1,6% 2,0% 2,0% 0,8% 8,8%W mieście nie będzie miejsca dla mieszkańców 0,4% 0,0% 0,8% 0,4% 0,0% 1,6%Wzrośnie ciasnota w autobusach i tramwajach 1,2% 1,6% 1,6% 1,2% 0,4% 6,0%Inne 0,4% 34,1% 0,8% 1,6% 0,4% 37,3%Razem 9,2% 46,6% 16,1% 15,3% 12,9% 100,0%

Tab. 24 Wiek a ocena potrzeby reklamy/promocji miasta w zakresie turystyki

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Potrzebna 15,1% 13,1% 20,3% 19,7% 14,9% 83,1%Niepotrzebna 1,6% 0,8% 2,6% 2,2% 1,4% 8,5%Nie wiem 0,8% 1,2% 1,6% 2,2% 2,6% 8,3%Razem 17,5% 15,1% 24,5% 24,1% 18,9% 100,0%

Tab. 25 Wiek a ocena wydatków z budżetu miasta jego reklamę/promocję jako ośrodka ruchu turystycznego

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Potrzebne 15,6% 13,2% 19,6% 20,4% 14,6% 83,2%Niepotrzebne 1,0% 0,2% 2,0% 1,6% 1,8% 6,6%Nie wiem 0,8% 1,6% 3,0% 2,2% 2,6% 10,2%Razem 17,4% 15,0% 24,6% 24,2% 19,0% 100,0%

137

Tab. 26 Wieka a ocena najbardziej charakterystycznych elementów Częstochowy

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Jasna Góra 10,9% 9,3% 15,0% 14,3% 11,1% 60,6%Zabytki 0,5% 1,4% 1,5% 0,8% 0,9% 5,1%Huta Częstochowa 0,6% 0,5% 1,3% 0,9% 0,0% 3,3%Muzea 0,1% 0,1% 0,3% 0,5% 0,5% 1,5%Aleja Najświętszej Maryi Panny 4,2% 2,6% 4,3% 4,6% 3,5% 19,2%Inne 0,4% 8,8% 0,1% 0,4% 0,5% 10,2%

Razem 16,8% 22,8% 22,5% 21,5% 16,5% 100,0%

Tab. 27 Wiek a ocena najważniejszych atutów Częstochowy

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Historia miasta 2,3% 3,4% 4,0% 3,8% 3,2% 16,8%Położenie geograficzne 5,1% 3,6% 6,8% 5,6% 4,0% 25,1%Jasna góra 7,5% 6,2% 10,2% 9,5% 8,4% 41,9%Mieszkańcy 0,2% 0,4% 0,0% 0,1% 0,6% 1,3%Potencjał gospodarczy 1,1% 0,6% 1,4% 1,3% 0,1% 4,5%Połączenia komunikacyjne 1,0% 6,4% 0,7% 0,7% 0,8% 9,6%Inne 0,1% 0,1% 0,0% 0,4% 0,2% 0,8%Razem 17,2% 20,7% 23,2% 21,4% 17,5% 100,0%

Tab. 28 Wiek a ocena czynników wyznaczających przyszły charakter miasta

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Przemysłowy 1,1% 2,0% 3,8% 2,9% 1,4% 11,2%Pielgrzymkowy 3,4% 3,1% 4,9% 5,2% 5,9% 22,6%

138

Turystyczny 6,2% 5,1% 9,1% 8,4% 5,6% 34,4%Handlowy 3,0% 2,9% 4,3% 2,5% 1,5% 14,1%Edukacyjny 2,3% 1,5% 3,3% 3,7% 2,4% 13,2%Inne 0,4% 3,8% 0,0% 0,1% 0,2% 4,5%Razem 16,3% 18,4% 25,4% 22,8% 17,1% 100,0%

Tab. 29 Wiek a ocena czynników podnoszących atrakcyjność turystyczną Częstochowy

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Targi branżowe 0,4% 1,0% 1,6% 1,0% 0,7% 4,6%Imprezy kulturalne 3,2% 1,6% 3,2% 2,7% 1,5% 12,0%Konferencje i kongresy naukowe 0,4% 0,5% 1,3% 0,8% 0,6% 3,6%Muzea i wystawy 0,1% 0,6% 0,8% 0,8% 0,5% 2,9%Jura Krakowsko-Częstochowska 6,5% 6,2% 9,3% 9,9% 7,8% 39,8%Imprezy sportowe 1,2% 7,0% 2,2% 1,7% 1,2% 13,3%Zabytki 0,4% 0,4% 1,2% 1,2% 1,8% 5,0%Duże imprezy plenerowe 4,4% 2,4% 4,0% 4,0% 1,8% 16,6%Inne 0,1% 0,2% 0,6% 0,5% 0,7% 2,2%Razem 16,6% 19,9% 24,2% 22,7% 16,6% 100,0%

Tab. 30 Wiek a ocena korzyści dla mieszkańców płynących ze zwiększonego ruchu turystycznego

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Więcej miejsc pracy w gastronomii 4,0% 3,4% 5,3% 6,8% 3,7% 23,2%Więcej miejsc pracy w hotelarstwie 2,0% 3,1% 4,1% 6,5% 3,4% 19,2%Turyści zostawialiby więcej pieniędzy w sklepach 4,7% 3,4% 6,7% 6,0% 5,1% 25,9%Miasto miałoby więcej pieniędzy na inwestycje 6,3% 5,7% 8,4% 5,5% 4,3% 30,2%Inne 0,3% 0,4% 0,6% 0,1% 0,1% 1,6%Razem 17,2% 16,1% 25,0% 25,0% 16,6% 100,0%

Tab. 31 Wiek a ocena niedostatków Częstochowy w zakresie transportu

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Dobre połączenia kolejowe 5,1% 5,6% 9,7% 6,8% 4,9% 32,1%

139

Dobre połączenia drogowe 8,2% 7,2% 10,8% 8,2% 7,8% 42,2%Własne lotnisko 2,1% 1,8% 4,4% 5,6% 3,1% 16,9%Inne 1,4% 1,1% 1,7% 2,6% 1,9% 8,8%Razem 16,8% 15,7% 26,7% 23,2% 17,6% 100,0%

Tab. 32 Wiek a ocena niedostatków Częstochowy w zakresie w zakresie życia codziennego

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Miejsca hotelowe 6,1% 5,4% 5,7% 6,7% 5,2% 29,0%Sklepy 4,2% 1,5% 2,4% 0,9% 0,3% 9,2%Lokale gastronomiczne 3,4% 2,2% 5,8% 3,0% 0,9% 15,3%Bezpieczne ulice 4,0% 6,1% 9,5% 11,0% 9,7% 40,3%Inne 1,2% 1,2% 1,2% 1,6% 0,9% 6,1%

Razem 18,9% 16,4% 24,6% 23,2% 17,0% 100,0%

Tab. 33 Wiek a ocena niedostatków Częstochowy w zakresie rozrywki i rekreacji

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Imprez kulturalnych 6,3% 5,2% 7,3% 6,5% 3,8% 29,1%Dużych imprez plenerowych 5,4% 3,4% 5,0% 5,8% 1,7% 21,4%Parków 1,5% 2,0% 4,4% 4,1% 5,3% 17,2%Ogólnodostępnego zaplecza sportowego 4,9% 5,4% 8,9% 6,3% 4,9% 30,4%Inne 0,3% 0,1% 0,3% 0,8% 0,5% 2,0%Razem 18,4% 16,1% 25,8% 23,5% 16,2% 100,0%

Tab. 33 Wiek a proponowane metody promocji/reklamy miasta jako centrum turystycznego

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

W mediach 3,4% 2,9% 4,9% 5,9% 7,8% 24,9%Na bilbordach w innych miastach W kraju lub za granicą 1,6% 1,6% 3,1% 2,4% 1,0% 9,8%Na dworcach kolejowych i portach lotniczych 2,3% 1,8% 2,6% 2,4% 1,6% 10,7%Rozsyłając oferty do biur turystycznych 1,4% 2,3% 2,6% 3,4% 1,4% 11,1%Podczas dużych imprez 2,6% 2,5% 2,8% 2,4% 1,3% 11,6%

140

promocyjnych w krajuLub za granicą 5,7% 12,5% 5,4% 4,4% 1,5% 29,4%W internecie 0,4% 0,4% 0,6% 0,5% 0,6% 2,5%

Tab. 34 Wiek a czynniki wyznaczające kierunki promocji Częstochowy (charakter miasta)

Wiek

Razem18 – 30

31 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Światowe centrum pielgrzymkowe 2,0% 3,2% 3,4% 3,6% 3,6% 15,7%Stolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznego 3,6% 3,4% 7,2% 5,6% 3,8% 23,5%Ośrodek naukowo-edukacyjny 1,4% 1,4% 2,0% 1,8% 0,6% 7,2%Biznesowo-handlowy 3,2% 1,6% 3,2% 4,4% 3,4% 15,7%Centrum dialogu kultur 1,0% 0,8% 0,8% 2,0% 1,2% 5,8%Inne 0,0% 32,0% 0,0% 0,0% 0,2% 32,2%Razem 11,1% 42,3% 16,5% 17,3% 12,7% 100,0%

Tab. 35 Wiek a promocja Częstochowy wobec osób spoza miasta

WiekRazem18 –

3031 – 40

41 – 50

51 – 65

powyżej 65

Zachwalałem swoje miasto jako atrakcyjne turystycznie 8,2% 9,2% 17,6% 16,8% 13,2% 65,0%Nie zachwalałem swego miasta jako atrakcyjnego turystycznie 7,8% 3,4% 4,8% 5,4% 4,0% 25,4%Nie pamiętam 1,6% 2,4% 2,2% 1,8% 1,6% 9,6%Razem 17,6% 15,0% 24,6% 24,0% 18,8% 100,0%

Tab. 36 Wykształcenie a ocena turystycznej atrakcyjności miasta

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Atrakcyjne 3,5% 4,7% 10,0% 4,9% 23,0%Średnio atrakcyjne 4,3% 8,9% 19,3% 11,6% 44,1%W ogóle nie jest atrakcyjne 1,0% 4,7% 12,4% 7,1% 25,2%Trudno powiedzieć 0,8% 2,2% 3,5% 1,2% 7,7%

141

Razem 9,6% 20,5% 45,1% 24,8% 100,0%

Tab. 37 Wykształcenie a ocena bazy obiektów rekreacyjno-sportowych w Częstochowie

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Dobra 0,6% 1,4% 2,0% 0,6% 4,6%Średnia 4,0% 7,9% 18,4% 8,3% 38,6%Zła 1,2% 7,9% 19,2% 15,6% 43,8%Trudno powiedzieć 3,8% 3,2% 5,3% 0,6% 12,9%Razem 9,7% 20,4% 44,8% 25,1% 100,0%

Tab. 38 Wykształcenie a ocena potencjalnych korzyści dla mieszkańców Częstochowy płynących ze zwiększonego ruchu turystycznego

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Są 6,7% 17,6% 38,8% 22,4% 85,5%Nie ma 0,2% 0,6% 2,2% 2,0% 5,1%Nie mam zdania 2,8% 2,2% 3,8% 0,6% 9,5%Razem 9,7% 20,4% 44,8% 25,1% 100,0%

Tab. 39 Wykształcenie a negatywne strony rozwoju turystyki w Częstochowie?

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Tak 3,0% 7,3% 14,6% 8,9% 33,8%Nie 2,4% 9,3% 21,1% 13,6% 46,4%Nie wiem 4,3% 3,8% 9,1% 2,6% 19,8%Razem 9,7% 20,4% 44,7% 25,1% 100,0%

Tab. 40 Wykształcenie a ocena negatywnych stron rozwoju turystyki w Częstochowie

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Turyści zaśmiecają miasto 3,2% 8,0% 15,3% 9,3% 35,8%Turyści wykupują towary W sklepach 0,0% 0,0% 0,3% 0,3% 0,6%Zwiększy się zagrożenie na ulicach 0,6% 2,2% 3,2% 1,0% 7,0%W mieście nie będzie miejsca dla mieszkańców 0,0% 0,0% 1,0% 0,3% 1,3%

142

Wzrośnie ciasnota w autobusach i tramwajach 0,3% 1,0% 2,6% 1,0% 4,8%Inne 0,0% 47,9% 1,3% 1,3% 50,5%Razem 4,2% 59,1% 23,6% 13,1% 100,0%

Tab. 41 Wykształcenie a ocena potrzeby reklamy/promocji miasta w zakresie turystyki

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe

średnie wyższe zawodowe i magisterskie

Potrzebna 6,9% 16,1% 37,3% 23,0% 83,3%Niepotrzebna 0,6% 2,2% 4,6% 1,2% 8,7%Nie wiem 2,2% 2,0% 3,0% 0,8% 8,1%Razem 9,7% 20,4% 45,0% 25,0% 100,0%

Tab. 42 Wykształcenie a ocena wydatków z budżetu miasta jego reklamę/promocję jako ośrodka ruchu turystycznego

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe

średnie wyższe zawodowe i magisterskie

Potrzebne 6,7% 16,8% 37,7% 22,3% 83,4%Niepotrzebne 0,6% 1,2% 3,8% 1,0% 6,7%Nie wiem 2,4% 2,2% 3,4% 1,8% 9,9%Razem 9,7% 20,2% 44,9% 25,1% 100,0%

Tab. 43 Wykształcenie a ocena najbardziej charakterystycznych elementów Częstochowy

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe

średnie wyższe zawodowe i magisterskie

Jasna Góra 5,7% 11,2% 25,4% 14,3% 56,6%Zabytki 0,7% 1,2% 2,1% 0,8% 4,8%Huta Częstochowa 0,2% 1,0% 1,9% 0,0% 3,1%Muzea 0,1% 0,4% 0,6% 0,4% 1,5%Aleja Najświętszej Maryi Panny 1,5% 4,1% 8,6% 3,9% 18,0%Inne 0,1% 14,8% 0,7% 0,4% 16,0%

Razem 8,3% 32,6% 39,3% 19,7% 100,0%

Tab. 44 Wykształcenie a ocena najważniejszych atutów Częstochowy

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe

średnie wyższe zawodowe i magisterskie

Historia miasta 1,6% 3,5% 6,7% 4,1% 15,9%Położenie geograficzne 1,7% 5,2% 10,6% 6,0% 23,6%Jasna Góra 4,7% 8,4% 17,7% 8,8% 39,5%

143

Mieszkańcy 0,1% 0,5% 0,3% 0,3% 1,3%Potencjał gospodarczy 0,0% 0,7% 2,2% 1,5% 4,3%Połączenia komunikacyjne 0,3% 11,7% 1,9% 0,6% 14,6%Inne 0,1% 0,1% 0,3% 0,2% 0,8%Razem 8,5% 30,2% 39,7% 21,5% 100,0%

Tab. 45 Wykształcenie a ocena czynników wyznaczających przyszły charakter miasta

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Przemysłowy 0,6% 1,8% 4,9% 3,1% 10,4%Pielgrzymkowy 3,3% 5,0% 8,0% 4,6% 21,0%Turystyczny 3,6% 6,6% 13,7% 7,9% 31,8%Handlowy 0,8% 2,9% 6,1% 3,3% 13,2%Edukacyjny 0,9% 2,1% 5,6% 3,6% 12,2%Inne 0,1% 10,7% 0,4% 0,2% 11,5%Razem 9,3% 29,1% 38,8% 22,8% 100,0%

Tab. 46 Wykształcenie a ocena czynników podnoszących atrakcyjność turystyczną Częstochowy

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Targi branżowe 0,3% 0,8% 2,1% 1,1% 4,4%Imprezy kulturalne 0,7% 1,5% 6,2% 2,5% 10,9%Konferencje i kongresy naukowe 0,0% 0,8% 1,5% 1,1% 3,4%Muzea i wystawy 0,2% 0,5% 0,7% 1,4% 2,7%Jura Krakowsko-Częstochowska 3,9% 7,1% 16,2% 9,9% 37,0%Imprezy sportowe 0,6% 14,0% 3,6% 1,0% 19,1%Zabytki 1,0% 1,0% 1,8% 0,8% 4,7%Duże imprezy plenerowe 1,3% 4,4% 6,6% 3,4% 15,7%Inne 0,3% 0,2% 0,7% 0,8% 2,1%Razem 8,4% 30,2% 39,3% 22,1% 100,0%

Tab. 47 Wykształcenie a ocena korzyści dla mieszkańców płynących ze zwiększonego ruchu turystycznego

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Więcej miejsc pracy w gastronomii 2,0% 5,2% 10,8% 5,2% 23,1%Więcej miejsc pracy w hotelarstwie 1,4% 3,7% 9,3% 4,7% 19,2%Turyści zostawialiby więcej pieniędzy w sklepach 1,9% 5,9% 11,6% 6,6% 26,0%Miasto miałoby więcej pieniędzy 2,4% 6,2% 11,9% 9,6% 30,1%

144

na inwestycje Inne 0,0% 0,0% 0,9% 0,7% 1,6%Razem 7,7% 20,9% 44,5% 26,8% 100,0%

Tab. 48 Wykształcenie a ocena niedostatków Częstochowy w zakresie transportu

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Dobre połączenia kolejowe 2,2% 6,9% 14,0% 9,1% 32,3%Dobre połączenia drogowe 4,2% 8,3% 18,7% 11,1% 42,3%Własne lotnisko 2,0% 3,8% 8,6% 2,5% 16,9%Inne 1,0% 1,8% 4,5% 1,3% 8,6%Razem 9,4% 20,8% 45,8% 24,0% 100,0%

Tab. 49 Wykształcenie a ocena niedostatków Częstochowy w zakresie w zakresie życia codziennego

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze zawodowe średnie

wyższe zawodowe i magisterskie

Miejsca hotelowe 2,7% 4,5% 14,9% 6,9% 29,1%Sklepy 0,2% 1,4% 5,4% 2,4% 9,4%Lokale gastronomiczne 0,9% 2,7% 6,9% 4,7% 15,2%Bezpieczne ulice 5,9% 9,7% 15,8% 8,9% 40,3%

Inne 0,2% 0,5% 2,9% 2,6% 6,0%Razem 9,8% 18,7% 46,0% 25,5% 100,0%

Tab. 50 Wykształcenie a ocena niedostatków Częstochowy w zakresie rozrywki i rekreacji

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Imprez kulturalnych 2,0% 5,9% 14,7% 6,6% 29,2%Dużych imprez plenerowych 1,7% 4,8% 9,8% 5,1% 21,4%Parków 2,8% 4,0% 6,3% 4,0% 17,1%Ogólnodostępnego zaplecza sportowego 2,7% 6,2% 13,0% 8,4% 30,3%

145

Inne 0,4% 0,3% 0,4% 0,9% 2,0%Razem 9,6% 21,2% 44,2% 25,0% 100,0%

Tab. 51 Wykształcenie a proponowane metody promocji/reklamy miasta jako centrum turystycznego

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

W mediach 2,6% 5,7% 10,1% 4,6% 23,0%Na bilbordach w innych miastach W kraju lub za granicą 1,4% 1,4% 4,9% 1,4% 9,1%Na dworcach kolejowych i portach lotniczych 1,4% 2,3% 3,8% 2,6% 10,1%Rozsyłając oferty do biur turystycznych 0,5% 2,0% 4,6% 3,2% 10,3%Podczas dużych imprez promocyjnych w kraju 0,4% 1,8% 5,0% 3,4% 10,6%Lub za granicą 1,0% 19,0% 8,9% 5,7% 34,6%W internecie 0,5% 0,4% 0,7% 0,7% 2,3%Razem 7,7% 32,5% 38,0% 21,7% 100,0%

Tab. 52 Wykształcenie a czynniki wyznaczające kierunki promocji Częstochowy (charakter miasta)

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Światowe centrum pielgrzymkowe 0,9% 1,1% 5,9% 4,6% 12,5%Stolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznego 2,2% 3,2% 7,3% 5,5% 18,2%Ośrodek naukowo-edukacyjny 0,2% 1,3% 2,5% 1,6% 5,5%Biznesowo-handlowy 1,1% 3,0% 5,5% 2,5% 12,2%Centrum dialogu kultur 0,2% 1,3% 2,2% 0,8% 4,4%Inne 0,2% 47,0% 0,0% 0,0% 47,2%Razem 4,7% 56,8% 23,4% 15,0% 100,0%

Tab. 53 Wykształcenie a promocja Częstochowy wobec osób spoza miasta

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Zachwalałem swoje miasto jako atrakcyjne turystycznie 7,5% 13,4% 29,2% 15,0% 65,1%Nie zachwalałem swego miasta 1,0% 5,9% 11,2% 7,1% 25,2%

146

jako atrakcyjnego turystycznie Nie pamiętam 1,0% 1,2% 4,5% 3,0% 9,7%Razem 9,5% 20,5% 44,8% 25,2% 100,0%

Tab. 54 Charakterystyczne elementy Częstochowy a ocena jej turystycznej atrakcyjności

Ocena atrakcyjności

Razematrakcyjne średnio

atrakcyjne

w ogóle nie jest atrakcyjne

trudno powiedzieć

Jasna góra 13,4% 26,2% 15,4% 4,3% 59,3%Zabytki 1,8% 3,0% 0,0% 0,3% 5,0%Huta Częstochowa 0,1% 1,6% 0,8% 0,8% 3,3%

Muzea 0,5% 0,8% 0,1% 0,1% 1,5%

Aleja Najświętszej Maryi Panny 3,5% 9,6% 4,3% 1,5% 18,9%

Inne 0,4% 11,0% 0,6% 0,0% 12,0%Razem 19,7% 52,2% 21,2% 6,9% 100,0%

Tab. 55 Opinia nt. atutów Częstochowy a ocena jej turystycznej atrakcyjności

Ocena atrakcyjności

Razematrakcyjne średnio atrakcyjne

w ogóle nie jest atrakcyjne

trudno powiedzieć

Historia miasta 3,8% 10,0% 1,5% 1,3% 16,6%Położenie geograficzne 4,3% 11,6% 7,5% 1,2% 24,5%

Jasna góra 10,3% 17,9% 9,8% 3,4% 41,5%Mieszkańcy 0,2% 0,5% 0,4% 0,2% 1,3%Potencjał gospodarczy 0,5% 2,1% 1,7% 0,2% 4,5%

Połączenia komunikacyjne 0,7% 8,4% 1,7% 0,0% 10,8%

Inne 0,4% 0,2% 0,2% 0,0% 0,8%Razem 20,1% 50,7% 22,7% 6,4% 100,0%

147

Tab. 56 Ocena turystycznej atrakcyjności miasta a promocja Częstochowy wobec osób spoza miasta

Ocena atrakcyjności

Razematrakcyjne średnio

atrakcyjne

w ogóle nie jest atrakcyjne

trudno powiedzieć

Tak 8,8% 24,1% 10,3% 2,1% 45,3%Nie 1,7% 8,6% 9,0% 2,1% 21,3%Nie pamiętam 1,4% 3,1% 3,4% 4,8% 12,7%Razem 11,9% 56,5% 22,7% 9,0% 100,0%

Tab. 57 Ocena bazy obiektów rekreacyjno-sportowych a ocena czynników podnoszących atrakcyjność turystyczną Częstochowy

Ocena bazy obiektów rekreacyjno-sportowych

Razemdobra średnia zła trudno

powiedzić

Targi branżowe 0,2% 1,1% 2,0% 0,9% 4,3%

Imprezy kulturalne 0,6% 5,1% 5,0% 0,6% 11,2%

Konferencje I kongresy naukowe

0,2% 1,4% 1,7% 0,1% 3,4%

Muzea i wystawy 0,0% 1,6% 1,0% 0,1% 2,7%Jura Krakowsko-Częstochowska 1,5% 15,8% 14,5% 5,3% 37,1%

Imprezy sportowe 0,2% 14,8% 3,8% 0,2% 19,1%

Zabytki 0,1% 1,6% 1,5% 1,5% 4,6%Duże imprezy plenerowe 0,8% 6,9% 6,7% 1,1% 15,5%

Inne 0,1% 0,1% 1,4% 0,5% 2,0%

148

Razem 3,7% 48,4% 37,6% 10,3% 100,0%

Tab. 58 ocena potrzeby reklamy/promocji miasta w zakresie turystyki a proponowane metody promocji/reklamy miasta jako centrum turystycznego

ocena potrzeby reklamy/promocji miasta w zakresie turystyki

RazemPotrzebna Niepotrzebna Nie wiem

W mediach 23,1% 1,2% 1,2% 25,4%Na bilbordach w innych miastach w kraju lub za granicą

9,5% 0,0% 0,5% 10,0%

Na dworcach kolejowych i portach lotniczych

10,2% 0,1% 0,6% 10,9%

Rozsyłając oferty do biur turystycznych

10,7% 0,4% 0,3% 11,3%

Podczas dużych imprez promocyjnych w kraju

11,3% 0,1% 0,4% 11,8%

Lub za granicą 19,3% 7,5% 1,2% 27,9%W internecie 2,3% 0,3% 0,0% 2,6%Inne 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%Razem 86,4% 9,5% 4,1% 100,0%

149

Tab. 59 ocena potrzeby reklamy/promocji miasta w zakresie turystyki a proponowane metody promocji/reklamy miasta jako centrum turystycznego

ocena potrzeby reklamy/promocji miasta w zakresie turystyki

RazemPotrzebna Niepotrzebna Nie wiem

W mediach 22,9% 0,8% 1,0% 24,7%Na bilbordach w innych miastach w kraju lub za granicą

9,4% 0,1% 0,3% 9,8%

Na dworcach kolejowych i portach lotniczych

10,3% 0,0% 0,4% 10,7%

Rozsyłając oferty do biur turystycznych

10,7% 0,3% 0,1% 11,0%

Podczas dużych imprez promocyjnych w kraju

10,9% 0,1% 0,5% 11,5%

Lub za granicą 19,0% 9,5% 1,3% 29,8%W internecie 2,4% 0,1% 0,0% 2,5%Razem 85,6% 10,9% 3,5% 100,0%

150

Tab. 60 Opinie na temat przyszłego charakteru miasta a czynniki wyznaczające kierunki promocji Częstochowy

Opinie na temat przyszłego charakteru miasta

RazemPrzemy-słowy

Pielgrzym-kowy

Turysty-Czny

Handlo-wy

Eduka-cyjny inne

Światowe centrum pielgrzymkowe

1,0% 13,8% 4,1% 0,5% 0,8% 0,0% 20,2%

Stolica Jury Częstochowskiej jako regionu turystycznego

3,8% 14,3% 10,2% 1,0% 0,8% 0,3% 30,4%

Ośrodek naukowo-edukacyjny

1,3% 1,3% 3,6% 2,6% 0,5% 0,0% 9,2%

Biznesowo-handlowy 3,6% 2,0% 7,4% 7,2% 0,0% 0,0% 20,2%

Centrum dialogu kultur 0,8% 1,5% 3,3% 1,5% 0,3% 0,0% 7,4%

Inne 0,0% 12,5% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 12,5%Razem 10,5% 45,5% 28,6% 12,8% 2,3% 0,3% 100,0%

TABELE DOTYCZACE GRUPY WIEKOWEJ 18 – 30 LAT

Tab. 61 Wykształcenie a ocena atrakcyjności miasta dla turystów

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Atrakcyjne 0,0% 5,8% 4,7% 2,3% 12,8%średnio atrakcyjne 7,0% 3,5% 24,4% 14,0% 48,8%w ogóle nie jest atrakcyjne 0,0% 0,0% 20,9% 10,5% 31,4%trudno powiedzieć 0,0% 0,0% 3,5% 3,5% 7,0%

Razem 7,0% 9,3% 53,5% 30,2% 100,0%

Tab. 62 Wykształcenie a ocena bazy obiektów rekreacyjno-sportowych w Częstochowie

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Dobra 0,0% 1,1% 1,1% 1,1% 3,4%

151

Średnia 6,9% 6,9% 29,9% 6,9% 50,6%Zła 0,0% 1,1% 18,4% 21,8% 41,4%Trudno powiedzieć 0,0% 0,0% 3,4% 1,1% 4,6%

Razem 6,9% 9,2% 52,9% 31,0% 100,0%

Tab. 63 Wykształcenie a ocena korzyści ze zwiększonego ruchu turystycznego w mieście

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Tak 4,6% 8,0% 40,2% 31,0% 83,9%Nie 0,0% 1,1% 1,1% 0,0% 2,3%nie mam zdania 2,3% 0,0% 11,5% 0,0% 13,8%

Razem 6,9% 9,2% 52,9% 31,0% 100,0%

Tab. 64 Wykształcenie a ocena negatywnych stron rozwoju turystyki w Częstochowie?

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Tak 2,3% 3,4% 11,5% 8,0% 25,3%Nie 1,1% 5,7% 29,9% 23,0% 59,8%nie wiem 3,4% 0,0% 11,5% 0,0% 14,9%

Razem 6,9% 9,2% 52,9% 31,0% 100,0%

Tab. 65 Wykształcenie a ocena negatywnych stron rozwoju turystyki w Częstochowie

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

turyści zaśmiecają miasto 3,0% 0,0% 21,2% 12,1% 36,4%turyści wykupują towary w sklepach 6,1% 9,1% 6,1% 3,0% 24,2%Zwiększy się zagrożenie na ulicach 0,0% 0,0% 3,0% 0,0% 3,0%w mieście nie będzie miejsca dla mieszkańców 3,0% 3,0% 21,2% 3,0% 30,3%wzrośnie ciasnota w autobusach i tramwajach 0,0% 0,0% 0,0% 3,0% 3,0%Inne 0,0% 0,0% 0,0% 3,0% 3,0%

Razem 12,1% 12,1% 51,5% 24,2% 100,0%

Tab. 66 Wykształcenie a ocena potrzeby reklamy/promocji Częstochowy jako miasta atrakcyjnego dla turystów?

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Tak 4,6% 8,0% 44,8% 28,7% 86,2%Nie 0,0% 1,1% 5,7% 2,3% 9,2%Nie wiem 2,3% 0,0% 2,3% 0,0% 4,6%

Razem 6,9% 9,2% 52,9% 31,0% 100,0%

152

Tab. 67 Wykształcenie a przyzwolenie na finansowanie promocji z kasy miasta

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Tak 3,5% 9,3% 46,5% 30,2% 89,5%Nie 0,0% 0,0% 4,7% 1,2% 5,8%Nie wiem 3,5% 0,0% 1,2% 0,0% 4,7%

Razem 7,0% 9,3% 52,3% 31,4% 100,0%

Tab. 68 Wykształcenie a ocena charakterystycznych cech Częstochowy

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Jasna Góra 4,6% 6,2% 34,6% 19,2% 64,6%Zabytki 1,5% 0,0% 1,5% 0,0% 3,1%Huta Częstochowa 1,5% 0,0% 2,3% 0,0% 3,8%Muzea 0,0% 0,0% 0,0% 0,8% 0,8%Aleja Najświętszej Maryi Panny 1,5% 2,3% 13,1% 8,5% 25,4%Inne 0,0% 0,0% 1,5% 0,8% 2,3%

Razem 9,2% 8,5% 53,1% 29,2% 100,0%

Tab. 69 Wykształcenie a najważniejsze atuty miasta Częstochowy

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

historia miasta 2,1% 0,7% 6,3% 4,2% 13,3%położenie geograficzne 2,1% 1,4% 16,8% 9,1% 29,4%Jasna Góra 4,2% 4,9% 22,4% 11,9% 43,4%Mieszkańcy 0,0% 0,7% 0,0% 0,7% 1,4%potencjał gospodarczy 0,0% 0,0% 2,8% 3,5% 6,3%połączenia komunikacyjne 0,0% 0,0% 4,9% 0,7% 5,6%Inne 0,0% 0,0% 0,0% 0,7% 0,7%

Razem 8,4% 7,7% 53,1% 30,8% 100,0%

Tab. 70 Wykształcenie a wizja przyszłego charakteru miasta

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Przemysłowy 0,7% 0,0% 2,9% 2,9% 6,6%pielgrzymkowy 4,4% 3,7% 5,9% 7,4% 21,3%turystyczny 3,7% 2,9% 16,2% 14,7% 37,5%handlowy 0,0% 0,0% 14,0% 4,4% 18,4%edukacyjny 0,0% 1,5% 8,1% 4,4% 14,0%Inne 0,0% 0,0% 2,2% 0,0% 2,2%

Razem 8,8% 8,1% 49,3% 33,8% 100,0%

153

Tab. 71 Wykształcenie a ocena czynników wpływających na rozwój turystyki

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średnieWyższe

zawodowe i magisterskie

targi branżowe 0,0% 0,0% 0,0% 2,2% 2,2%Imprezy kulturalne 0,7% 0,7% 13,2% 3,7% 18,4%konferencje i kongresy naukowe 0,0% 0,0% 0,7% 1,5% 2,2%muzea i wystawy 0,0% 0,0% 0,0% 0,7% 0,7%Jura Krakowsko-Częstochowska 4,4% 2,9% 16,9% 14,7% 39,0%Imprezy sportowe 0,0% 0,7% 5,9% 0,7% 7,4%Zabytki 1,5% 0,0% 0,0% 0,7% 2,2%duże imprezy plenerowe 2,2% 2,9% 13,2% 8,8% 27,2%inne 0,0% 0,0% 0,7% 0,0% 0,7%

Razem 8,8% 7,4% 50,7% 33,1% 100,0%

Tab. 72 Wykształcenie a ocena korzyści płynących ze zwiększonego ruchu turystycznego

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

więcej miejsc pracy w gastronomii 2,5% 1,7% 12,5% 5,8% 22,5%więcej miejsc pracy w hotelarstwie 0,0% 1,7% 5,8% 4,2% 11,7%turyści zostawialiby więcej pieniędzy w sklepach 1,7% 2,5% 10,8% 12,5% 27,5%miasto miałoby więcej pieniędzy na inwestycje 2,5% 4,2% 13,3% 16,7% 36,7%inne 0,0% 0,0% 0,8% 0,8% 1,7%

Razem 6,7% 10,0% 43,3% 40,0% 100,0%

Tab. 73 Wykształcenie a ocena niedostatków w sferze komunikacji

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

Dobrych połączeń kolejowych 2,5% 3,3% 14,8% 10,7% 31,1%dobrych połączeń drogowych 2,5% 4,1% 24,6% 16,4% 47,5%Własnego lotniska 3,3% 0,8% 6,6% 1,6% 12,3%inne 0,0% 0,0% 7,4% 1,6% 9,0%

Razem 8,2% 8,2% 53,3% 30,3% 100,0%

Tab. 74 Wykształcenie a ocena niedostatków w sferze życia codziennego

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

miejsc hotelowych 4,0% 1,6% 17,5% 9,5% 32,5%Sklepów 0,0% 0,8% 15,1% 6,3% 22,2%lokali gastronomicznych 1,6% 2,4% 6,3% 7,1% 17,5%bezpiecznych ulic (bezpieczeństwa na ulicach) 4,0% 3,2% 7,1% 7,1% 21,4%Inne 0,0% 0,0% 5,6% 0,8% 6,3%

Razem 9,5% 7,9% 51,6% 31,0% 100,0%

154

Tab. 75 Wykształcenie a ocena niedostatków w sferze rozrywki i rekreacji

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

imprez kulturalnych 2,2% 1,4% 18,8% 11,6% 34,1%dużych imprez plenerowych 4,3% 2,2% 16,7% 6,5% 29,7%Parków 0,0% 1,4% 2,2% 4,3% 8,0%ogólnodostępnego zaplecza sportowego 2,2% 2,2% 12,3% 10,1% 26,8%Inne 0,0% 0,0% 1,4% 0,0% 1,4%

Razem 8,7% 7,2% 51,4% 32,6% 100,0%

Tab. 76 Wykształcenie a ocena proponowanych metod promocji Częstochowy

Wykształcenie

Razempodstawowe zasadnicze

zawodowe średniewyższe

zawodowe i magisterskie

w mediach 0,0% 2,9% 10,9% 5,8% 19,6%na bilbordach w innych miastach w kraju lub za granicą 2,2% 0,0% 3,6% 3,6% 9,4%na dworcach kolejowych i portach lotniczych 2,2% 0,7% 6,5% 3,6% 13,0%rozsyłając oferty do biur turystycznych 0,0% 0,7% 3,6% 3,6% 8,0%podczas dużych imprez promocyjnych w kraju 1,4% 1,4% 7,2% 5,8% 15,9%lub za granicą 1,4% 1,4% 19,6% 10,1% 32,6%w internecie 0,0% 0,7% 0,7% 0,0% 1,4%

Razem 7,2% 8,0% 52,2% 32,6% 100,0%

155