Studia BAS Nr 11

System emerytalny 9 lat po reformie

Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu

Warszawa 2008

ISBN 978-83-60739-82-2

Spis tresci Emerytury z Funduszu Ubezpieczen Społecznych ......................................................... 7

Marian Wisniewski

Rozwój sektora otwartych funduszy emerytalnych.Problemy konstrukcji systemu wypłat emerytur z drugiego filaru ............................. 29

Grzegorz Ciura

Dobrowolne oszczedzanie na starosc.............................................................................63 Bozena Kłos

Wysokosc emerytur w nowym systemie emerytalnym ................................................85

Joanna Strzelecka

Finansowanie systemu emerytalno-rentowegoz Funduszu Ubezpieczen Społecznych w latach 1998–2008......................................123

Ewa Karpowicz

Ubezpieczenia emerytalne w opiniach społecznych ...................................................155 Vademecum systemu emerytalnego...............................................................................177

O autorach...........................................................................................................................191

Bozena Kłos, Wysokosc emerytur w starym i nowym systemie

Potrzeba uzyskania akceptacji społecznej dla reformy powodowała, ze bardzo moc- no był propagowany segment kapitałowy (fundusze emerytalne), wobec którego łatwo było rozbudzic nadzieje i roztoczyc przyjemne wizje. Tym- czasem reforma polegała głównie na radykalnych zmianach w systemie re- partycyjnym. Pozostały one w cieniu akcji reklamowej otwartych funduszy emerytalnych i nowe reguły obowiazujace w I filarze oraz ich konsekwencje nie przedostały sie w pełni do swiadomosci społecznej1.

Problem wysokosci emerytur z nowego systemu został wywołany w 2002 r. przez raport Najwyzszej Izby Kontroli2 oraz projekcje stóp zasta- pienia przeprowadzone przez UNFE3, w których publicznie po raz pierwszy wyraznie wskazano na nizsze, niz zakładano, emerytury. Oba raporty spot- kały sie z krytyczna ocena twórców reformy emerytalnej4.

. 4/ Zob. M. Góra, Po pierwsze, nie straszyc, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 26 lutego 2002 r.;

Brzydki testament. Rozmowa z Ewa Lewicka, wiceminister pracy w rzadzie Jerzego Buzka, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 5 marca 2002 r.; Nie straszyc, na Boga! Minister pracy [Jerzy Hausner] o UNFE, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 5 marca 2002 r..

Z analizy formuł obliczania emerytur w starym i nowym systemie wyni- ka, ze przecietna emerytura z nowego systemu dla osób o tym samym stazu pracy i takich samych zarobkach, przechodzacych na emeryture w ustawo- wym wieku emerytalnym bedzie nizsza.

Oceniajac nowy system z punktu widzenia przyszłego emeryta, mozna stwierdzic, ze wprowadza istotna zmiane zasad obliczania wysokosci emery- tur, co w sposób odczuwalny zmieni poziom tych swiadczen. Jest to system

oferujacy prostsze i bardziej przejrzyste zasady obliczania wysokosci swiad- czen, ale tez bardziej wymagajacy dla ubezpieczonych. W celu unikniecia „szoku przejscia” z systemu zdefiniowanego swiadczenia do systemu zdefi- niowanej składki, emerytury pierwszych roczników kobiet beda obliczane według formuły łaczacej zasady obu systemów (tzw. emerytury mieszane).

s.89

Biorac pod uwage cel reformy, tj. obnizenie przecietnej stopy zastapienia, wyniki symulacji pokazujace taki proces nie powinny byc zaskoczeniem.

Przeprowadzone pózniej projekcje wysokosci emerytur opierały sie juz na obowiazujacych przepisach i wskazywały na wiekszy spadek stóp zasta- pienia oraz szczególnie niskie emerytury dla kobiet. Według obliczen In- stytutu Badan nad Gospodarka Rynkowa z 1999 r. wysokosc przecietnego swiadczenia emerytalnego pobieranego tylko z I filaru lub łacznie z I i II filaru bedzie wynosiła ok. 34% przecietnego wynagrodzenia netto, a eme- rytury kobiet moga byc nawet o połowe nizsze od emerytur mezczyzn12.

12 Stopa zastapienia została obliczona dla okresu 2009–2020. Zob. Strategia polityki społecznej 1999–2020. Raport z wyników modelu symulacyjnego: Budzet polityki społecz- nej, I. Wóycicka (red.), Instytut Badan nad Gospodarka Rynkowa, Warszawa 1999, s. 84.

s.92 Na

spadek stopy zastapienia brutto do poziomu 39%–46% w 2040 r. wskazuja symulacje S. Gomółki i M. Stycznia z 1999 r.13.

Kolejne szacunki przygotowane przez Biuro Pełnomocnika w 1999 r. w ramach raportu dla OECD, skorygowały obliczenia z 1997 r. Stopa zasta- pienia wahała sie od 44,7% do 91,80% w zaleznosci od wieku przejscia na emeryture (60–70 lat). Obliczenia te wskazały takze na duza, ponad 20-pro- centowa, róznice w stopie zastapienia mezczyzn i kobiet14.

Reasumujac: wszystkie symulacje przeprowadzone od 1999 r. wskazuja na tendencje obnizania sie, aczkolwiek w róznym stopniu, przecietnej stopy zastapienia i duza róznice pomiedzy wysokoscia swiadczen kobiet i mez- czyzn. Nizsze stopy nie zawsze sa równoznaczne z niskimi emeryturami, ale ich obnizenie swiadczy o tym, ze w nowym systemie bolesniej bedzie odczuwany spadek dochodów po przejsciu na emeryture.

s.94