SENSORYZMY

Cz I Sensoryzm i deficyty integracji sensorycznej (diagnoza, strategie postpowania i terapii)

AUTYZM (SENSORYZM, DEFICYTY W INTEGRACJI SENSORYCZNEJ):

DIAGNOZA

STRATEGIE POSTPOWANIA

TERAPIASENSORYZMY:Widoczne w zachowaniu osoby przejawy zaburze w odbiorze i przetwarzaniu bodcw zmysowych (integracji sensorycznej). Najczciej obserwowane s u osb z zaburzeniami rozwoju o rnym charakterze.

SENSORYZMY: BLINDYZMY:

BLINDYZMY najczciej obserwowane :

Ruch czy zesp ruchw (czynnoci) w danej sytuacji nieuzasadnionych i niepotrzebnych o charakterze stereotypowym, jak koysanie si w ty i w przd lub w lewo i prawo, potrzsanie gow, krcenie si w kko itp.Odruchy obronne zmierzajce do spostrzegania przeszkody i jej ominicia, jak: podnoszenie ng celem zbadania nierwnoci terenu stop, odchylanie tuowia w ty, aby ochroni twarz, wyciganie przed siebie rk.Czynnoci majce na celu bezporednio dostymulowanie zmysu wzroku. Mog take pojawia si jako efekt dyskomfortu zwizanego z odczuwaniem gaek ocznych.Wyraaj si na przykad w mrueniu oczu, przecieraniu ich, dociskaniu gaek ocznych, odwracaniu si do wiata, machanie palcami przed oczami.

SENSORYZMY w caociowych zaburzeniach rozwoju:

Jedn z pierwszych osb, ktre opisay zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu bodcw zmysowych u osb z caociowymi zaburzeniami rozwoju (autyzmem) by Carl Delacato. Na pocztku lat siedemdziesitych przebada grup okoo 900 dzieci z autyzmem z rnych krajw. W wyniku tych bada okazao si, e zaburzenia percepcyjne dotycz nawet 98% osb z caociowymi zaburzeniami rozwoju (w obrbie dotyku). Najmniej badanych wykazywao zaburzenia w obrbie zmysu smaku i wchu (24 - 28%).Delacato podzieli zaburzenia sensoryczne na trzy grupy:NadwraliwoNiedowraliwoBiay szum

Delacato podzieli zaburzenia sensoryczne na trzy grupy:

NadwraliwoNiedowraliwoBiay szum

Biay szum jest zaburzeniem, w ktrym ukad nerwowy osoby chorej sam wytwarza bodce, niezalenie od czynnikw zewntrznych. Osoba dotknita tym rodzajem dysfunkcji przejawia szczeglnego rodzaju sensoryzmy - sprawia wraenie oderwanej od rzeczywistoci i cakowicie skoncentrowanej na nieistniejcym wiecie.

Warto doda, e kady, take zdrowy czowiek dowiadcza od czasu do czasu tego rodzaju zaburze, ktrych przykadem jest szum/piszczenie w uszach.

SENSORYZMY charakterystyczne dla zmysu wzroku:Nadwraliwo:wpatrywanie si w mikroskopijne pyki kurzu lub malekie punkciki w otoczeniu.kiwanie si w przd i w ty, na boki.fascynacja ruchem koowym, krccymi si przedmiotami, zabawkami.zdolno do odtwarzania najdrobniejszych szczegw z otoczenia.rozciganie liny midzy palcami i przygldanie si jej pod wiato.fascynacja patrzeniem przez dziurki, pknicia, palce.niech do luster, czasem fotografii.fascynacja skomplikowanymi wzorami.lk przed silnym wiatem, czsto nawet przed wiatem o umiarkowanym nateniu.niech do duych, mocno nawietlonych przestrzeni

NIEDOWRALIWO:

BIAY SZUM:

SENSORYZMY CHARAKTERYSTYCZNE DLA ZMYSU SUCHU:

Nadwraliwo:dziecko sprawia wraenie guchegozatykanie uszu, lk przed gwatownymi dwikamibrak reakcji na gone haasy przy jednoczesnych silnych reakcjach na ciche dwikilk przed zwierztamiprotest przy obcinaniu woswlk w miejscach publicznychwsuchiwanie si w bardzo ciche dwikipowtarzanie komunikatw, ktre kto wypowiedzia w odlegym pomieszczeniurobienie wok siebie haasu - krzyki, walenie rkami w rne powierzchnie, klaskanie. Zachowanie to ma na celu przejcie kontroli nad rodowiskiem suchowym.

Dla dziecka z nadwraliwoci suchow gone bodce generowane przez siebie samego s przykre, ale moliwe do kontrolowania a take pozwalaj zaguszy dwiki nad ktrymi nie ma kontroli - pochodzce z otoczenia. Dziecko moe bardzo dobrze tolerowa nawet znaczcy haas, pod warunkiem, e jest jego autorem lub ma na niego bezporedni wpyw.NIEDOWRALIWO:

wytwarzanie rytmicznych haaswfascynacja urzdzeniami elektrycznymi, wydajcymi dwikinatrtne spuszczanie wody w toalecie, odkrcanie kranwkrzykidarcie papieruwielokrotne trzaskanie drzwiami lub zamykanie ich i otwieranie z rn sifascynacja przedmiotami piszczcymi, dwiczcymizamiowanie do gwarnych i tocznych miejscZachowania maj na celu dostarczanie sobie bodcw dwikowych w duych ilociach. W odrnieniu od dzieci nadwraliwych suchowo, te niedowraliwe bd szczliwe, gdy inne osoby docz do nich w dziaaniach majcych na celu zwielokrotnienie haasu w otoczeniu.

BIAY SZUM:zaabsorbowanie dwikami pyncymi z organizmuszybkie bieganie i zastyganie w bezruchu (wsuchiwanie si w bicie wasnego serca)hiperwentylacjakoysanie siwkadanie przedmiotw i palcw do uszuprzyjmowanie nienaturalnych pozycji ciaa - stymulacja ucha wewntrznegozachowania te maj na celu prb zredukowania nieprzyjemnych na og dowiadcze sensorycznych wyzwalanych przez ukad nerwowy, znacznie rzadziej - ich wzmocnienie, jeeli biay szum czy si z niedowraliwoci.

BIAY SZUM:

czste drapanie si"gsia skrka" bez przyczynyCzucie gbokie:Zaburzenia w tym obszarze s nadzwyczaj czste u osb zautyzmemi Zespoem Aspergera. Osoby z zaburzeniami czucia gbokiego maj powane problemy z precyzj ruchw. Na og dowiadczajdyspraksji.

SENSORYZMY charakterystyczne dla zmysu dotyku i rwnowagi:

Zaburzenia w tym zakresie mog by rne w rnych partiach ciaa. Obserwacja sensoryzmw (taktylizmw) skierowanych na czucie powierzchniowe wymaga wic podejcia bardzo ostronego i analitycznego. Bardzo czsto zdarza si, e ta sama osoba ma siln nadwraliwo czucia powierzchniowego w obrbie twarzy przy jednoczesnej niedowraliwoci, na przykad koczyn.

NIEDOWRALIWO:

pocieranie, gaskanie, skubanie itp. rnych partii twarzydotykanie rnych powierzchni, gaskanie cianpocieranie rnymi materiaami w niedowraliwe partie ciaaszczypanie, drapanie, gryzienie siuderzanie siszukanie wrae cieplnychchodzenie nago, tendencja do rozbierania sichodzenie na bosaka, denie do cigania obuwiarozdrapywanie ran

NIEDOWRALIWO:

nienaturalne wyginanie koczynmachanie rkami, potrzsaniezaplatanie palcwssanie palcwzawijanie si w koce, firankiwciskanie si w kty, za meble itp.siadanie na rkach, nogachczapanie nogami podczas chodzeniamasturbacja (gwatowna)wkadanie rnych rzeczy do ustNADWRALIWO:

unikanie dotyku, obronno dotykowaniech do noszenia nowych ubraskrajna niech do metek w ubraniachnadmierne askotki w niecodziennych partiach ciaaunikanie kontaktu z substancjami sypkimi, lepkimi, klejcymimasturbacja (delikatna)gaskanie si mikkimi przedmiotami, fakturaminietolerancja obcisych ubradotykanie samego siebie niemal zawsze ma form czynnoci rytmicznych i powtarzalnychlk przed wodsaba tolerancja zmian temperaturylk przed wiatremlk przed czesaniem wosw

NADWRALIWO:

niech do przytulania si, dotykania przez inne osobyniech do podawania doni na powitaniedua reaktywno na zmiany cinienia atmosferycznegoze samopoczucie w rodkach lokomocjiociao ruchowapodwyszone napicie miniowechodzenie na szeroko rozstawionych nogachnietolerowanie twardych pokarmwusztywnienie ciaa, niech do zmieniania pozycji ciaalk przed tumem ludziBiay szum:nage, niekontrolowane wybuchy wszelkich moliwych taktylizmw, a nastpnie zamieranie w bezruchunapady hiperaktywnoci u dziecka na og spokojnego

ZMYS RWNOWAGI:Niedowraliwo:krcenie si w kkofascynacja hutawkami, karuzelamiskakanie, bieganie, hiperaktywnodenie do gwatownych zmian w pooeniu gowy i ciaakoysanie si w przd i w ty a take na bokiniezdolno do prostego siedzenia na krzeleniezdolno do stania na jednej nodzeNadwraliwo:niepewno, lk grawitacyjnyniech do zmian pozycji gowy, czasami przy jednoczesnej autostymulacji grawitacyjnej (podskoki w pionie)miarowe, powolne koysanie siniech do poruszania si, preferowanie pozycji siedzcej, lub lecejzataczanie si podczas chodzeniaBiay szum:zawroty gowyzataczanie sipotykanie sinage blednicie, nudnoci

SENSORYZMY CHARAKTERYSTYCZNE DLA ZMYSU WCHU I SMAKU:Zmysywchuismakus zmysami bardzo pierwotnymi. Zmys wchu pozwala dziecku poznawa wiat jeszcze w okresie, gdy zmysy takie jak wzrok i such nie s do koca dojrzae. Pozwala take niemowlciu odrnia to, co znane, od tego, co jest cakiem nowe i obce. Podobne funkcje spenia we wczesnym rozwoju czowieka zmys smaku. Z tej przyczyny, zaburzenia odbioru i analizy bodcw suchowych i smakowych stanowi jedno z najpowaniejszych zagroe rozwoju czowieka a take w powszechnym odbiorze - uwaane s za szczeglnie nieakceptowalne spoecznie. W wypadku zmysu smaku, bardzo czsto trudno odrni, czy dane zachowanie faktycznie dotyczy zmysu smaku, czy moe dotyku - w obrbie jamy ustnej. luzwkajamy ustnej ijzyk s bowiem bardzo wraliwe dotykowo. Naley zawsze starannie rozpatrywa wszelkie objawy wystpujce w obrbie jamy ustnejNIEDOWRALIWO WCHOWA:obwchiwanie ludzi, take ich butw, wosw, pach, kroczaobwchiwanie przedmiotw, take tych powszechnie uwaanych za szczeglnie odraajcefascynacja wasnymi ekskrementamiw agodniejszej formie - obwchiwanie wasnych rk, ubra, woswlizanie wasnych rkzjadanie rzeczy niejadalnychfascynacja zapachami powstajcymi przy gotowaniufascynacja odpadami ywnociowymi

NADWRALIWOSC WCHOWA:rozpoznawanie ludzi po zapachuwyczuwanie rnych zapachw tam, gdzie inni ludzie ich nie czujdziecko skary si na wszechogarniajcy smrdniech do oddawania moczu, stolcawymioty podczas czynnoci fizjologicznych lub spuszczania wody w toalecieniech do karmienia piersi w okresie niemowlcymopr przed jedzeniemdawienie si, dusznoci z niejasnych przyczyn (niemedycznych)Biay szum wchowy:przesanianie rk ust i dmuchanie w kierunku nosahiperwentylacjakierowanie dolnej wargi w kierunku nosaskadanie ust "w ciup" i podnoszenie warg wysoko - do nosawkadanie przedmiotw do nosacige dubanie w nosie

NIEDOWRALIWO SMAKOWA:hiperfagializanie rnych przedmiotwlizanie wasnych rk, stpobgryzanie paznokciwkadanie wszystkiego do ustNadwraliwo smakowa:wypluwanie jedzeniawiotko ust podczas karmieniadawienie siwymioty podczas jedzenia - lub odruch wymiotnyznaczna wybirczo pokarmowa

NADWRALIWOSMAKOWA:wypluwanie jedzeniawiotko ust podczas karmieniadawienie siwymioty podczas jedzenia - lub odruch wymiotnyznaczna wybirczo pokarmowa

BIAY SZUM SMAKOWY:

zasysanie policzkw do wewntrz jamy ustnejssanie jzykaprzysysanie jzyka do podniebieniagryzienie wewntrznych stron policzkw i jzyka - czasem do krwizwracanie poywienia i ponowne jego jedzeniewkadanie wszystkiego do ustnie zwracanie uwagi na jedzenieniesamodzielno przy jedzeniu wynikajce z ignorowania czynnoci jedzenia (dziecko pozwala si karmi, ale te nie domaga si karmienia)dziecko sprawia wraenie, jakby nigdy nie byo godneopuchnicie jzyka, nadmierny rozrost jzyka na boki (skutek jego ssania)

METODY TERAPII DZIECI AUTYSTYCZNYCH:Nie ma medycznych testw, ktre umoliwiyby diagnoz autyzmu. Waciwa diagnoza musi mie podoe w obserwacji dziecka, jego stopnia komunikacji, zachowania i stopnia rozwoju.Poniewa wiele objaww autyzmu wystpuje take w innych chorobach, lekarz musi wykona wiele dodatkowych bada, aby wykluczy inne przyczyny. Rozpoznanie choroby jest bardzo trudne, gdy objawy s bardzo zrnicowane. Wane jest zatem zlokalizowanie specjalisty, ktry ma dowiadczenie w leczeniu autyzmu.Diagnoza autyzmu skupia si na trzech grupach symptomw. S to: upoledzenie umiejtnoci wchodzenia w interakcje spoeczne, upoledzenie komunikacji werbalnej i pozawerbalnej oraz aktywnoci zwizanych z wykorzystaniem wyobrani, ograniczony repertuar zachowa i zainteresowa.

OBJAWY AUTYZMU:Objaww autyzmu jest wiele. Najbardziej znane to takie, gdy dziecko:woli by samo,nie bawi si z innymi i nie jest twrcze w zabawie,woli kontakt z przedmiotami ni z ludmi,unika kontaktu wzrokowego,raczej patrzy przez osob",mao si umiecha,nie mwi wcale, albo uywa sw bez znaczenia,moe za nami powtarza sowa to tzw. echolalia,dziwacznie si zachowuje wprawia przedmioty w ruch obrotowy, samo robi tzw. mynki albo wprowadza si w jaki inny jednostajny ruch kiwanie, hutanie, obracanie si w miejscu,nie porusza si spontanicznie,raczej jest sptane ruchowo,chodzi drobnym krokiem,nie balansujc rkami,nie biega w podskokach,jeli mwi, to zwykle na jeden temat,sprzeciwia si jakimkolwiek zmianom w rutynie,ma nadwraliwo na dotyk i dwik lub nie reaguje na bl.

Takie dziecko si nie przytula, nie potrafi pokaza palcem tego, co je interesuje, jeli czego potrzebuje, to cignie za rk dorosego.Dzieci autystyczne bywaj agresywne lub autoagresywne np. potrafi bi gow w cian, ale wynika to zazwyczaj z lku. S lkliwe i lubi si chowa w jakie ciemne kty, wyranie szkodzi im nadmiar bodcw.Rnice miedzy dziemi autystycznymi s ogromne. Niektre, z mniejszym stopniem autyzmu, mog okazywa tylko niewielkie opnienie mowy i wiksze problemy w kontaktach ze rodowiskiem. Mog mie przecitnie lub ponadprzecitnie rozwinit mow, lecz maja kopoty z wyobrani, lub ze wspuczestniczeniem w grze z rwienikami. Inne dzieci, z wikszym stopniem autyzmu, mog potrzebowa pomocy z codziennymi potrzebami jak przejcie przez ulice lub zrobienie zakupw.W przeciwiestwie do oglnej opinii, wiele dzieci i dorosych z autyzmem utrzymuje kontakt wzrokowy, okazuje uczucia, umiecha si i mieje oraz okazuje ca gam innych emocji, ale w rnym stopniu. Tak, jak inne dzieci chorzy reaguj pozytywnie lub negatywnie na rodowisko. Autyzm moe oddziaywa na to jak reaguj i utrudni im kontrolowanie ciaa i umysu. Choroba z czasem moe zmieni si lub nawet ustpi. Z zamiarem zagodzenia skutkw choroby stosuje si: terapi psychologiczn, diet bezglutenu ikazeiny, farmakologicznie:lekami antydepresyjnymi,neuroleptykami. W leczeniu chorych jest podane zaangaowanie caej rodziny i otoczenia, szczeglnie w procesiesocjalizacji.

TERAPIA DZIECKA Z AUTYZMEMOpiera si na trzech podstawowych zasadach:Przygotowanie rodzicw do pracy z dzieckiem poprzez wyjanienie im zachowa dziecka.Rozszerzeniu form kontaktu z dzieckiem, przede wszystkim kontaktu fizycznego.Stymulacji dziecka do kontaktw spoecznych.Metody terapiiW terapii dzieci autystycznych wykorzystywane s rnego rodzaju metody.

1.METODA BEHAWIORALNA:Wsparta teori poznania spoecznego i terapi rodzin. Gwn podstaw terapii behawioralnej stanowi oglne prawa uczenia si.Dzieci autystyczne maj zdolnoci uczenia si, tak jak inni ludzie o ile znajduj si w specjalnie przystosowanym dla siebie rodowisku. rodowisko to skada si z miejsc, w ktrych dzieci przebywaj, na co dzie, a rni si od normalnego tylko na tyle, aby stao si dla niego bardziej funkcjonalne.W terapii behawioralnej mona wyrni trzy podstawowe cele:rozwijanie zachowa deficytowych,redukowanie zachowa niepodanychgeneralizowanie i utrzymywanie efektw terapii.Zachowaniami deficytowymi nazywamy te zachowania, ktre uwaa si za normalne i podane u dziecka w pewnym wieku i w pewnych okolicznociach, a ktre u dziecka autystycznego wystpuj zbyt rzadko lub nie wystpuj w ogle (np. prawidowa mowa, okazywanie uczu, zabawa, itp.).

Zadaniem terapeuty behawioralnego jest ksztatowanie u dziecka autystycznego jak najwikszej liczby zachowa adaptacyjnych, ktre rozwin jego niezaleno i umoliwi mu efektywne funkcjonowanie w rodowisku. Niepodane zachowania dziecka powinny by zwalczane, poniewa sprawiaj kopoty otoczeniu oraz nie sprzyjaj nauce.W zwalczaniu niepodanych zachowa stosujemy dwie podstawowe metody: Odbieranie dziecku czego, co lubi lub obdarzanie go czym nieprzyjemnym. Zarwno jedno jak i drugie postpowanie powinno stanowi bezporednie nastpstwo zego zachowania si.

W edukacji dziecka autystycznego naley trzyma si podstawowych regu behawioralnych.Jeeli chcemy, eby zachowania wystpoway czciej, powinnimy je systematycznie wzmacnia.Wzmocnienie jest czym, co nastpuje bezporednio po pewnym elemencie zachowania i zwiksza prawdopodobiestwo jego ponownego wystpienia.S dwa rodzaje wzmocnie: pozytywne i negatywne. Wzmocnienie pozytywne polega na tym, e po danym zachowaniu nastpuje rzecz przyjemna, w przypadku za wzmocnienia negatywnego usuwamy rzecz nieprzyjemn.W pracy z dzieckiem stosujemy prawie zawsze wzmocnienia pozytywne. Mona wyrni cztery rodzaje wzmocnie: pierwotne np.: jedzenie i picie; wtrne np.: pienidze, etony; socjalne np.: pochway, uciski, pocaunki; Stymulujce np.: zabawki. Wzmocnienie powinno by stosowane, gdy dziecko zachowa si dobrze, bezporednio po tym, gdy si tak zachowa oraz w sposb wyrany.

Zachowanie niepodane nie powinno by wzmacniane.Pojawienie si trudnego zachowania nie jest niebezpieczne, jeli tylko nie jest wzmacniane.Terapia behawioralna przebiega wg poszczeglnych etapw:wczesne rozumienie mowy przygotowanie do nauczania,trening imitacji naladowanie,dopasowywanie i sortowanie,imitacja werbalna,rozwj rozumienia mowy i mowy czynnej; nazywanie obiektw i czynnoci,pojcia abstrakcyjne,budowanie zda i nauka odpowiadania na pytania,umiejtnoci szkolne,rozwj spoeczny i nauka wsplnej zabawy,czynnoci samoobsugowe.2.METODA AKTYWNOCI KNILLW:

Programy Aktywnoci zostay stworzone przez maestwo Mariann i Christophera Knillw. Pracujc przez wiele lat z osobami niepenosprawnymi, doszli oni do przekonania, e odpowiednio skonstruowany program terapeutyczny jest w stanie obudzi inicjatyw nawet w osobach najgbiej upoledzonych, a wic najbardziej wycofanych. Oparli si na zaoeniu, e najwaniejszym kanaem sensorycznym jest skra. Dotyk jest bowiem pierwszym wraeniem, jakiego doznajemy. Od wraliwoci dotykowej zaley umiejtno nawizania kontaktu z otoczeniem. Ten jest z kolei podstaw ksztatowania si kolejnych umiejtnoci w tym komunikacji. Wczesna komunikacja midzy niemowlciem a dorosym wyraa si wanie poprzez dotyk. W swoich Programach Aktywnoci autorzy skojarzyli ruch i dotyk ze specjalnie skomponowan muzyk. Wykonujc przy muzyce okrelone wiczenia, dziecko uczy si odczuwania wasnego ciaa i otwiera si na doznania dotykowe z otoczenia.

PROGRAM AKYWNOCI:Skada si z szeciu czci: 1. Programu Wprowadzajcego2.Programu Specjalnego dla dzieci ze znaczn niepenosprawnoci ruchow3.Programu Pierwszego, koncentrujcego si na wiczeniach grnej partii ciaa4.Programu Drugiego, koncentrujcego si na wiczeniach dolnej partii ciaa5.Programu Trzeciego wymagajcego od uczestnika wikszej sprawnoci i koordynacji ruchowej, a take uwagi6.Programu Czwartego najtrudniejszego gdzie du rol odgrywa ju wasna inicjatywa dziecka (np. taniec)

Podczas realizacji wszystkich programw kady ruch dziecka wspierany jest przez specjalny akompaniament muzyczny, bdcy sygnaem konkretnej aktywnoci. Zadaniem muzyki jest stymulacja uwagi, a take stwarzanie korzystnych podstaw do uczenia si. Dziecko zapamituje kolejne sekwencje sygnaw muzycznych, co sprawia, e dotyk terapeuty jest dla niego przewidywalny. Taka rytualizacja aktywnoci jest dla dziecka rdem poczucia bezpieczestwa, co w przypadku dzieci z autyzmem jest bardzo istotne.

Programy podstawowe skupiaj si kolejno na odczuwaniu poszczeglnych czci ciaa poprzez rne aktywnoci, wymagaj od dziecka wikszej ruchliwoci, koordynacji oraz wiadomoci spoecznej.

3.METODA DOBREGO STARTU:Skadaj si na ni 3 elementy: element suchowy (piosenka lub wiersz), element wzrokowy (wzory graficzne) i element motoryczny (wykonywanie ruchw w czasie odtwarzania wzorw graficznych, poczonych z rytmem piosenki lub wiersza). Celem metody jest jednoczesne rozwijanie funkcji wzrokowych, suchowych, jzykowych, motorycznych, a take ksztatowanie lateralizacji (ustalenie rki dominujcej) oraz orientacji w schemacie ciaa i przestrzeni. Funkcje te le u podstaw zoonych czynnoci czytania i pisania. Metoda Dobrego Startu ksztaci take zdolno rozumienia i posugiwania si symbolami abstrakcyjnymi, uatwia nawizanie kontaktw spoecznych i uczy wspdziaania dzieci, majcych trudnoci w przystosowaniu spoecznym lub zaburzonych emocjonalnie.4.METODA RUCHU ROZWIJAJCEGO terapeutki Weroniki Sherborne:Wykorzystuje dotyk, ruch oraz wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne i spoeczne we wspomaganiu rozwoju dziecka i terapii zaburze. wiczenia wywodz si z naturalnych potrzeb dziecka, ktre zaspokajane s w kontakcie z osob doros. Stosowane jest koysanie, przytulanie, turlanie, przeciganie.

Podstaw metody jest rozwijanie poprzez ruch:wiadomoci wasnego ciaa,wiadomoci przestrzeni i dziaania w niej,dzielenie przestrzeni z innymi ludmi i nawizywanie z nimi bliskich kontaktw,ruch kreatywny.

5.METODA A. Tomatisa:W literaturze metoda ta znana jest rwnie jako trening uwagi suchowej", stymulacja suchowa" lub trening audio-psycho-lingwistyczny", a podstawowym jej celem jest wspomaganie funkcji suchowej przez co nastpuje poprawa koncentracji, jakoci uczenia si, wspomaganie zdolnoci jzykowych, komunikacyjnych, zwikszenie kreatywnoci oraz poprawa jakoci zachowa spoecznych.Metoda Tomatisa okazaa si bardzo skuteczna w terapii dzieci z problemami szkolnymi typu: zaburzenia uwagi, mowy, koncentracji, dysleksja. Zastosowanie tej metody przynioso rwnie zadowalajce efekty w przypadku dzieci autystycznych i z problemami koordynacji sensomotorycznej.Metoda ta polega na suchaniu dwikw poprzez urzdzenie zwane elektronicznym uchem", ktre jest idealnym modelem ucha ludzkiego wiczy" ono ucho w taki sposb, aby mogo pracowa bez zakce. wiczenia te stymuluj centralny system nerwowy, a w szczeglnoci kor mzgow, ktra stanowi centrum procesw mylenia. Stymulacja ucha odbywa si poprzez dwiki o okrelonej, zrnicowanej czstotliwoci. Dziecko moe dobrze sysze, ale nie oznacza to, e potrafi rwnie dobrze sucha, czyli e ma prawidowo rozwinit uwag suchow. Moe mie trudnoci z prawidow selekcj i analiz dwikw, rozrnianiem wysokich i niskich czstotliwoci, a take nie posiada umiejtnoci jednoczesnego kojarzenia znaku graficznego z dwikiem, co jest konieczne w przypadku poprawnego czytania i pisania. Dodatkowo moe temu towarzyszy nadpobudliwo psychoruchowa.

6.METODA OPCJI (THE SON-RISE):Uczy jak opracowa i wdroy domowy program terapeutyczny dziecka z autyzmem. Rodzice uczeni s konkretnych technik i narzdzi dotyczcych edukacji i postaw wobec swego dziecka. Program Son-Rise zakada, e to rodzice s dla dziecka najlepszym rdem informacji, dlatego ukierunkowany jest nie tylko na dzieci, ale rwnie na rodzicw.Zasady oraz dziaania stosowane w programie Son-Rise to:doczanie do rytualistycznych i powtarzajcych si zachowa dziecka, ktre daje klucz do rozwizania tajemnicy tych zachowa i uatwia kontakt wzrokowy, rozwj socjalny i wczenie si do zabawy z innymi,uywanie wasnej motywacji dziecka,nauka poprzez zabaw interaktywnokazywanie entuzjazmu, energii i ekscytacji, ktre zwraca uwag dzieci oraz budzi w nich sta ch do nauki i kontaktu,optymistyczne i wolne od sdw nastawienie podnoszce w dzieciach do maksimum poziom uwagi, radoci i yczeusytuowanie rodzica jako najwaniejszego i trwaego fundamentu - co prowadzi do najbardziej spjnej i konsekwentnej koncentracji odnonie terapii, inspirowania dziecka i jego edukacji,stworzenie bezpiecznego, wolnego od zakce obszaru do zabawy i pracy, ktre daje optymalne rodowisko dla nauki i rozwoju.

7.Biofeedback jest now, opart na naukowych podstawach, metod zwikszania moliwoci naszego umysu. Oparta jest na wyspecjalizowanej technice komputerowej, ktra umoliwia osobie uczenie si zmieniania charakterystyki swych fal mzgowych chodzi tu o usprawnienie dziaania umysu przy rwnoczesnej relaksacji. Pojawiajce si na ekranie komputera obrazy i dwiki stymuluj w odpowiedni sposb prac mzgu, a dziecko za pomoc tylko wasnych myli (bez uycia klawiatury) uczy si koncentrowa na wykonywanym zadaniu. Biofeedback poprawia szybko mylenia, pami, rozwija prawidowe relacje z innymi ludmi.8.Kinezyterapia czyli terapia ruchem osb z obnion sprawnoci motoryczn. Ma na celu lepsze dotlenienie komrek mzgowych, usprawnienie motoryki ciaa, zrozumienie celowoci ruchw poprzez wiczenie oglnorozwojowe, oddechowe, relaksacyjne.9.DOGOTERAPIA:

To system wicze i zabaw z psami wspomagajcy rehabilitacj ruchow oraz umysow osb niepenosprawnych, w tym take dzieci autystycznych. Poprzez zabawy, przytulanie i gaskanie psa dzieci rozluniaj si, duo szybciej i dokadniej prbuj wykona wiczenia, s radosne i umiechnite. Udzia psa suy wzmocnieniu rehabilitacji, wszechstronnie oddziaujc na psychik, pobudzeniu zmysw i pozytywnych emocji.

10.Arteterapia jest terapi poprzez sztuk. Dziecko za pomoc rnych technik plastycznych ma moliwo symbolicznie wyrazi trudne przeycia, dowiadczenie, emocje. Arteterapia wyzwala aktywno twrcz, wyrwnuje braki i ograniczenia psychofizyczne a jednoczenie obnia napicie i pomaga nazwa problem. Pozwala na akceptacj siebie i innych. Nadaje sens i wzbogaca ycie ludzi niepenosprawnych. Wany jest sam akt twrczy a nie efekt kocowy wykonanej pracy.11.Muzykoterapia wykorzystuje terapeutyczny wpyw muzyki na rozwj dziecka autystycznego. Muzyka daje moliwo odbioru miych i przyjemnych dozna, pobudza do dziaania lub skania do skupienia, pomaga w nawizaniu kontaktu z innymi ludmi.

12.Logorytmika jest metod czc rytm muzyczny z ruchami caego ciaa. Gwnym celem wicze muzyczno-ruchowych jest rozwijanie umiejtnoci sprawnego wykonywania ruchu, a co za tym idzie, wyrabianie szybkiej orientacji w czasie i przestrzeni, koncentracji uwagi, stymulowanie do sprawniejszego mylenia, a take ksztacenie takich cech charakteru, jak zdyscyplinowanie, porzdek, aktywno poczucie odpowiedzialnoci, umiejtno wspdziaania w grupie. Przede wszystkim jednak zabawy muzyczno-ruchowe ksztacc ruchy caego ciaa, wpywaj porednio na usprawnianie narzdw mownych.

13.Gimnastyka Mzgu P. Dennisona jest to zestaw prostych wicze ruchowych, prowadzonych z dziemi w formie zabawy, ktre maj na celu zintegrowanie pracy mzgu. A mzg nasz nie jest narzdem symetrycznym kada z pkul ma nieco inne zadanie, np. lewa jest pkul logiczn, to tu odbywa si rozwizywanie zada matematycznych, nauka piosenek, liczenie, pami krtkotrwaa. Prawa natomiast jest pkul twrcz, odruchow, intuicyjn, pami dugotrwaa. Aby w peni wykorzysta moliwoci mzgu, aby w caoci go uruchomi, Dennison proponuje masowanie okrelonych punktw na ciele oraz wykonywanie rnych ruchw zawsze naprzemiennych, np. dotykanie praw rk lewego ramienia czy kolana i odwrotnie, krelenie tzw. leniwych" semek caym ciaem lub kredk na papierze. Gimnastyka mzgu pozwala zaktywizowa dotychczas nieznane i pomijane sfery intelektu, dziki czemu w procesie uczenia si wczony jest cay mzg.Dla dzieci autystycznych jedyn szans jest wczenie podjta terapia i dugotrwae wiczenia. Przed podjciem pracy z dzieckiem autystycznym naley pozby si jednak najpierw poczucia beznadziejnoci, przesta si ba dziecka i zacz je rozumie. Dopiero wtedy podjta terapia ma sens.

WCZESNA INTERWENCJA WSPOMAGANIA: Rozwoju, pozwala uchwyci podstawowe problemy zwizanez integracj sensoryczno-motoryczn wwczas, gdy ukad nerwowy dziecka rozwija si idojrzewa. Im wczeniej rozpocznie si terapi tym bdzie ona skuteczniejsza. Terapia integracji sensorycznej ma form "naukowej zabawy", w ktrej dziecko chtnie uczestniczy i wsptworzy zajcia z terapeut.

Nie uczymy dzieci konkretnych umiejtnoci lecz poprawiajc integracj sensoryczn, stymulujemy procesy nerwowe lece u podstaw tych umiejtnoci, a one pojawiaj si w sposb naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania orodkowego ukadu nerwowego!TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ:skierowana jest dodzieci z : nadmiern wraliwoci na bodce dotykowe, wzrokowe, suchowe oraz ruch, zbyt ma wraliwoci/reaktywnoci na stymulacj sensoryczn, zbyt wysokim lub niskim poziomem aktywnoci ruchowej, trudnociami z koncentracj uwagi, impulsywnoci, problemami z koordynacj, opnieniem rozwoju mowy, rozwoju ruchowego oraz trudnociami w nauce, sab organizacj zachowania, niskim poczuciem wasnej wartoci.

TERAPIA

Gwnym zadaniem jest dostarczanie kontrolowanej iloci bodcw sensorycznych, gwnie przedsionkowych, dotykowych i proprioceptywnych w taki sposb, aby dziecko odpowiedziao reakcj (czynnoci) poprawiajc integracj tych bodcw. wiczenia sprawiaj, e poprawia si koordynacja wzrokowo ruchowa, sprawno manualna, orientacja w schemacie ciaa i percepcja wzrokowo przestrzenna. Dzieci zaczynaj lepiej skupia uwag, rozwija si ich samodzielno, poczucie pewnoci siebie i wasnej wartoci.Terapia integracji sensorycznej prowadzona jest w formie zabawowej. Odbywa si w sali wyposaonej w odpowiedni sprzt.

TERAPIA SI nie zastpi edukacji. Stosowanie odpowiedniej Terapii moe zmniejszy trudnoci dziecka w wielu sferach jego rozwoju. Moe pomc osobie lepiej funkcjonowa w szkole, w aktywnociach sportowych, w spoeczestwie.

Podczas aktywnoci ruchowej, kontrolowanej przez terapeut zapewnia si dziecku iloci bodcw sensorycznych, wywoujcych w konsekwencji popraw integracji bodcw docierajcych do dziecka z otoczenia, jak i jego ciaa.Nie ma tutaj powtarzanego schematu wicze, ale raczej sztuka cigej analizy zachowania dziecka i staego doboru i modyfikacji wicze tak, aby dziecko byo w stanie odpowiada na nie coraz bardziej zoonymi reakcjami adaptacyjnymi.Terapia integracji sensorycznej odbywa si w pomieszczeniu specjalnie do tego przystosowanym. Do terapii wykorzystywany jest specjalistyczny sprzt taki jak: podwieszane platformy, hamaki, deskorolki, rwnowanie, a take materiay rnej faktury do stymulacji dotykowej, materiay do stymulacji wzrokowej, wchowej, smakowej itp. TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ:Odbywa si w pomieszczeniu specjalnie do tego przystosowanym. Do terapii wykorzystywany jest specjalistyczny sprzt taki jak: podwieszane platformy, hamaki, deskorolki, rwnowanie, a take materiay rnej faktury do stymulacji dotykowej, materiay do stymulacji wzrokowej, wchowej, smakowej itp. Terapeuta integracji sensorycznej bazujc na swoim dowiadczeniu i wiedzy, dostosowuje trudno zada i wicze do poziomu moliwoci dziecka oraz jego samopoczucia. Inaczej ujmujc, wiczenia nie mog by ani zbyt atwe, ani zbyt trudne dla dziecka.Atmosfera podczas terapii sprzyja rozwojowi wewntrznej potrzeby zdobywania i poznawania rodowiska. Dziecko czujc, e odnosi sukcesy w coraz wikszej iloci rnorodnych zada i bardziej skomplikowanych aktywnociach podnosi swoj samoocen i chtnie uczestniczy w zajciach. Takie dowiadczenia w kierowaniu swoim zachowaniem zaczyna przenosi rwnie na inne sytuacje poza sal terapeutyczn, co zaczynaj zauwaa rodzice i nauczyciele. Zmienia si obraz dziecka i jego funkcjonowanie w rodowisku.

Terapia integracji sensorycznej trwa najczciejod 6 do 24 miesicy, a sesje odbywaj si1-2 razy w tygodniu. Czas trwania terapii i intensywno sesji zaley od stopnia nasilenia zaburze procesw integracji sensorycznej oraz tempa postpw dziecka.

DIAGNOZA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ:Polega na kompleksowych badaniach dziecka. Zazwyczaj obejmuje okoo 3 (czasem 4) spotkania diagnostyczne, na ktrych ma miejsce:Wywiad z rodzicami. Podczas wywiadu terapeuta zadaje pytania dotyczce przebiegu ciy, narodzin dziecka, jego rozwoju w pierwszych latach ycia, chorb. Wane s rwnie informacje i orzeczenia innych specjalistw zajmujcych si dzieckiem.Kwestionariusze. Dla dopenienia wywiadu rodzice wypeniaj kwestionariusze dotyczce rozwoju dziecka i zaobserwowanych problemw.Prby kliniczne. Dziecko zostaje poddane szeregowi zada, ktrych celem jest stwierdzenie przez terapeut o wystpowaniu lub nie przetrwaych odruchw, sprawdzeniu napicia miniowego, rwnowagi, koordynacji ruchw itd.Testy. Uywany jest standaryzowany zestaw testw opracowanych przez J. Ayres. Testy wykonuje si u dzieci od 4 roku ycia. Oceniaj one funkcjonowanie dziecka w takich sferach jak: percepcja wzrokowa, przetwarzanie wrae somatosensorycznych (dotyk i propriocepcja), przetwarzanie wrae przedsionkowych, koordynacja oko-rka oraz planowanie ruchu czyli praksja. W przypadku dzieci modszych lub dzieci, ktre nie mog zosta poddane tego rodzaju testom np. z autyzmem, upoledzeniem umysowym lub nie wsppracujcych z innych powodw, przeprowadza si badanie przy pomocy prb z obserwacji klinicznej i obserwacji spontanicznej aktywnoci dziecka na sali terapeutycznej.Po dokadnej analizie wynikw testw i obserwacji oraz informacji uzyskanych od rodzicw i innych specjalistw, nastpuje spotkanie terapeuty z rodzicami, ktrego celem jest podsumowanie diagnozy. Poszczeglne wyniki s objaniane i omawiane. Rodzice otrzymuj pisemn diagnoz, ktra zawiera dane z wywiadu, dane z kwestionariuszy, wyniki prb klinicznych, wyniki testw oraz wnioski. Terapeuta proponuje rwnie odpowiedni, terapi indywidualn.

Terapia w metodzie SI wyglda jak zabawa, ale jest to zabawa naukowa, poprzez ktr ukad nerwowy i mzg ucz si i integruj wraenia zmysowe, nabywaj dowiadczenia w ich celowym wykorzystaniu. System wicze majcych nauczy mzg waciwego reagowania na bodce zewntrzne. Wrd uywanego sprztu terapeutycznego s rnego typu: hutawki, hamaki, platformy rwnowane, due piki i waki, deskorolki, talerze obrotowe itp.

Dzieci odczytuj litery, ktre terapeuta pisze im na plecach, bawi si pluszowymi zwierztami, wchaj rne zapachy, le na duej pice, ciskaj gumow gruszk, wodz oczami za ruchomym przedmiotem, ucz si liczy podczas zabaw ruchowych.Terapia sprawia, e nie tylko ciao ale i umys pracuje coraz lepiej. Dzieci, ktrych problemy szkolne miay charakter suchowo-jzykowy, staj si bardziej rozmowne, atwiej zapamituj polecenia, osigaj wiksze postpy w czytaniu.

W czasie terapii metod SI dziecko ma nie tyle nauczy si konkretnych umiejtnoci, ile raczej usprawni bazowe systemy sensoryczne i procesy nerwowe, lece u podoa tych umiejtnoci. Terapia trwa zwykle od 1 roku do 2 lat, a sesje terapeutyczne odbywaj si zwykle 1-2 razy w tygodniu i trwaj okoo 1 godziny.SI jest metod gwnie przeznaczon dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, nadpobudliwych, nadruchliwych, dowiadczajcych trudnoci w szkole, ale rwnie z upoledzeniem umysowym, autyzmem, Zespoem Downa, z mzgowym poraeniem dziecicym czy z zaburzeniem komunikacji jzykowej.

ORODKI W POLSCE:W ktrych diagnozuje si i usprawnia dzieci metod SI. Zaliczamy do nich np. Specjalny Orodek Szkolno-Wychowawczy TPD Helenw w Warszawie, Prywatny Orodek dla Dzieci z Zaburzeniami Rozwoju Elpis-Rehabilitacja w Warszawie czy Orodek Wczesnej Interwencji Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osb z Upoledzeniem Umysowym w Gdasku.ORODKI NA WIECIE:Metoda SI, wci udoskonalana i aktualizowana w oparciu o najnowsze odkrycia z dziedziny neuroanatomii i neurofizjologii, jest dzi powszechnie znana i stosowana w krajach Europy Zachodniej, Kanadzie, Brazylii, Australii, a take w Japonii

Metoda SI, wci udoskonalana i aktualizowana w oparciu o najnowsze odkrycia z dziedziny neuroanatomii i neurofizjologii, jest dzi powszechnie znana i stosowana w krajach Europy Zachodniej, Kanadzie, Brazylii, Australii, a take w JaponiiNa podstawie wiedzy neurofizjologicznej J. Ayres opracowaa hipotetyczny, 4-etapowy model rozwoju integracji sensorycznej, ktra dokonuje si w pierwszych latach ycia dziecka. Jeli rozwj ten przebiega bez zakce, dziecko osiga dojrzao w zakresie integracji sensorycznej okoo 9 roku ycia. Wrd umiejtnoci bdcych kocowymi produktami integracji sensorycznej mona wymieni: zdolno do koncentracji, do organizacji wrae, samoakceptacj i samokontrol, zdolno abstrakcyjnego rozumowania, zdolno do nauki. S one niezbdne, aby dziecko mogo prawidowo funkcjonowa w codziennym yciu, w szkole, w rodzinie, a z czasem w yciu dorosym.

adna z wymienionych funkcji nie dojrzewa w izolacji od pozostaych i nie dzieje si to w jednym okrelonym roku. Dziecko pracuje nad nimi w toku normalnych dziecicych aktywnoci (w szczeglnoci podczas zabaw) przez cay okres dziecistwa. Proces integracji jest procesem cigym osignicie jednego poziomu umoliwia rozwijanie umiejtnoci z poziomu nastpnego, a kada sabo, brak rozwoju czy dowiadcze w zakresie pierwszych trzech stadiw moe wpyn na zaburzenia w rozwoju stadium ostatniego.Wielu autorw zgadza si z takim 4-etapowym modelem rozwoju percepcyjno-motorycznego, ale nie wszyscy wycigaj z niego odpowiednie wnioski natury terapeutycznej. Klasyczne oddziaywania korekcyjno-wyrwnawcze koncentruj si na stadium czwartym np. trudnoci w opanowaniu czytania bd pisania prbuje si wyrwna przez zwikszenie liczby wicze graficznych oraz w analizie i syntezie wyrazowej.

ZDANIEM J.AYRES:Dobrze zaplanowana i poprzedzona diagnoz SI terapia musi zawiera intensywn

stymulacj czuciow,

proprioceptywn i

przedsionkow.

Mwic o deficytach SI, nie ma si na myli chorb czy uszkodze narzdw zmysu, tj. krtkowzrocznoci czy niedosuchu, ale zaburzenia interpretacji, w percepcji bodcw, ktra dokonuje si w ukadzie nerwowym. Ludzie rni si midzy sob pod wzgldem sprawnoci procesw SI tak samo, jak rni si pod wzgldem inteligencji czy uzdolnie jzykowych. Pewien stopie tego zrnicowania mieci si w granicach normy.

Dysfunkcje SI mog mie rne nasilenie od subtelnego po znaczne. Te due deficyty SI zwykle wspwystpuj z zespoami neurologicznymi (autyzm, mzgowe poraenie dziecice). Subtelniejsze manifestuj si trudnociami w nabywaniu rnych sprawnoci fizycznych, nieumiejtnoci bawienia si, trudnociami w samoobsudze, w opanowywaniu technik szkolnych czy w tym, co okrela si jako problemy wychowawcze, emocjonalne (nadruchliwo, labilno nastrojw).

W okresie przedszkolnym dzieci czsto dostaj zadania po ladzie. Jak dua moe to by trudno dla dziecka z zaburzeniami w propriocepcji i integracji wzrokowo-ruchowej pokazuje prosta prba, ktr kady moe wykona w domu.Usidz przy stoliku, ustawionym blisko duego lustra, narysuj na kartce A4, picioramienn gwiazd i popro, aby kto, trzymajc nad kartk ksik, zasoni ci moliwo patrzenia na ni.

Istotne jest bowiem rozpoznanie nie tylko tego, jaki zmys niewaciwie funkcjonuje, ale czy odbierane wraenia s zbyt sabe (niedowraliwo zmysowa). Jeli uwiadomimy sobie, e u tego samego dziecka wraliwo w obrbie poszczeglnych zmysw moe by rna- i wiat raz jest dla niego ,,kolczastym jeem, a raz ,,gumow pik to zrozumiemy, jakiego chaosu wrae moe dowiadcza.

Jeli dziecko prezentuje zachowania podobne do opisanych powyej, warto szuka pomocy w orodkach specjalizujcych si w pracy z maym dzieckiem, takich jak wczesna interwencja psychologiczna. Naley zapyta wwczas specjalist w zakresie integracji sensorycznej. Opisze on fachowo trudnoci zmysowe dziecka, zdiagnozuje, ktre z nich s podstawowe, a ktre wtrne dla obrazu jego zachowania. Zaburzenia w obrbie integracji sensorycznej wpywaj bowiem zarwno na zachowanie dziecka, rozwj spoeczny i emocjonalny, ale take na rozwj manualny, umiejtno koncentracji uwagi, rozwj mowy i jzyka, pniej moliwoci uczenia si technik szkolnych, pisanie i czytanie. Wpywaj na rozwj poczucia tosamoci i samoakceptacj. wiat dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej jest czasami trudny do rozszyfrowania, ale uwanie przygldanie si, otwiera drog do jego zrozumienia.