Co zrobić, aby więcej Polaków pracowało?

Wiktor Wojciechowski

Warszawa, 28 maja 2008 roku

Pomimo silnego wzrostu zatrudnienia, w 2007 r. w Polsce pracowało tylko 57 proc. osób w wieku 15-64 lat - o 10 pkt. proc. mniej niż przeciętnie w krajach UE-15

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

15-24 25-49 50-64 15-64

Polska EU-15

Największe różnice w udziale pracujących w populacji dotyczą osób młodych (15-24 lat) i osób powyżej 50 roku życia.

W ciągu najbliższych 30 lat liczba osób w wieku produkcyjnym w Polsce zmniejszy się o ponad 4,5 mln

• Gdyby w 2008 r. można było skokowo podwyższyć współczynnik dzietności z poziomu 1,27 do 2,0, liczba osób w wieku produkcyjnym za 30 lat zmniejszyłaby się o ok. 2,0 mln osób.

• Gdyby udział pracujących w populacji wzrósł w ciągu 10 lat do poziomu z EU-15, liczba pracujących w gospodarce zwiększyłaby się o 1,9 mln osób

• tylko z powodu zwiększonej liczby pracujących średnioroczne tempo wzrostu gospodarczego mogłoby być w tym okresie wyższe o ok. 0,8-1,2 pkt. proc.

W 2007 r. deficyt FUS kosztował każdą osobę pracującą poza rolnictwem aż 3580 zł, czyli 298 zł w skali miesiąca

3,0

3,5

4,0

4,5

0

20

40

60

80

100

120

140

2003 2004 2005 2006 2007 2008*

(pro

c. P

KB)

mld

zł

Wpływy ze składek ubezpieczeniowych Dotacja celowa Dotacja uzupełniająca

Refundacja do OFE Deficyt FUS (prawa oś)

Redukcja składki rentowej spowodowała konieczność zwiększenia dotacji budżetowej => pozorna redukcja obciążeń

Tylko 61 proc. bieżących wydatków FUS jest pokryte wpływami ze składek ubezpieczeniowych

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2003 2004 2005 2006 2007 2008*

(pro

c. P

KB)

mld

zł

Wpływy ze składek Wydatki na emerytury Deficyt funduszu emerytalnego (prawa oś)

`

•Prawie co czwarty emeryt w Polsce nie osiągnął ustawowego wieku emerytalnego•Obecnie wypłacane świadczenia są wciąż obliczane według starego sytemu emerytalnego

Gdyby w 2008 r. w Polsce udział pracujących wynosił 67 proc., dodatkowe przychody całego sektora finansów publicznych wyniosłyby 52,6 mld

• 27,6 mld zł - wpływy FUS z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, • 6,2 mld zł – wpływy do fiskusa z podatku dochodowego, • 6,6 mld zł – wpływy ze składek na ubezpieczenie zdrowotne, • 2,3 mld zł – wpływy Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych

Świadczeń Pracowniczych• 9,9 mld zł – wpływy z podatku VAT.

Zamiast finansować deficyt FUS, budżet państwa mógłby przeznaczyć te pieniądze na redukcję deficytu budżetowego i zmniejszenie długu publicznego.

Roczne koszty obsługi długu publicznego w 2008 r. mogłyby być wówczas niższe aż o 2,7 mld zł.

Każdy rok opóźnienia w dokończeniu reformy emerytalnej kosztuje podatników ok. 8,2 mld zł

22

370 318

521

96

Kolejarze Górnicy Nauczyciele

Pozostali (kobiety) Pozostali (mężczyźni)

`

W 2006 r. łączny koszt wcześniejszych emerytur wypłaconych przez ZUS dla nowych świadczeniobiorców to 1,33 mld zł.

Brak determinacji w dokończeniu reformy emerytalnej będzie kosztował 86 mld zł, czyli ponad 7600 zł na każdą osobę pracującą poza rolnictwem.

Co jest konieczne, aby dokończyć reformę emerytalną?

1. Wprowadzenie emerytur pomostowych,

2. Uzależnienie poziomu rent z tytułu niezdolności do pracy od wysokości opłacanych składek na ubezpieczenie społeczne,

3. Likwidacja świadczeń przedemerytalnych,

4. Usunięcie zakazu zwalniania z pracy osób, którym do osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego pozostało nie więcej niż 4 lata

Dopiero wtedy możemy oczekiwać wyraźnego wzrostu zatrudnienia osób starszych

Emerytury pomostowe od 2009 roku?

• 130 tys. uprawnionych zamiast ok. 1,07 mln obecnie

• Dodatkowa składka ubezpieczeniowa na Fundusz Emerytur Pomostowych – 3,0 proc. płacy brutto od 2010 r.

• 51 rodzajów prac (nie ma nauczycieli, górników) zamiast ponad 300 według obecnie obowiązujących przepisów

• Świadczenie wygasające!

• Będą kosztowały ponad 0,4 mld zł rocznie w latach 2019-2026

• Gdyby wszystkie osoby uprawnione do wcześniejszych emerytur otrzymały prawo do przechodzenia na emerytury pomostowe, koszty wypłaty tych świadczeń wyniosłyby nawet 4,5 mld zł rocznie.

Renty z tytułu niezdolności do pracy

• wysokość rent z tytułu niezdolności do pracy ma zależeć od kwoty zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz od przeciętnego dalszego trwania życia ustalonego dla osoby w wieku 60 lat.

• Wprowadzenie kapitałowego systemu ustalania wysokości rent przyniesie ok. 18,5 mld zł oszczędności w latach 2009-2020.

Świadczenia przedemerytalne

• Obecnie nie planuje się likwidacji świadczeń przedemerytalnych, czyli wcześniejszych emerytur dla bezrobotnych.

• W 2007 r. pobierało je 193 tys. osób, a ich wypłaty kosztowały 2,3 mld zł.

Jakie inne zmiany oprócz dokończenia reformy emerytalnej są konieczne, aby więcej Polaków pracowało?

1. Usuniecie fikcji wysokiego bezrobocia w Polsce

2. Redukcja pozapłacowych kosztów pracy

3. Zniesienie barier ograniczających rozwój przedsiębiorczości

Ponad 1/3 osób zarejestrowanych w urzędach pracy nie jest bezrobotna

Sam status bezrobotnego jest źródłem wielu dodatkowych korzyści, np:•Bezpłatne ubezpieczenie zdrowotne•Możliwość ubiegania się o pomoc społeczną•Ochrona przed szybką eksmisją

10

12

14

16

18

20

22

24

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008*

w p

roc.

tys.

Bezrobotni bez prawa do zasiłkuBezrobotni ogółemOdsetek bezrobotnych bez prawa do zasiłku (prawa oś)

`

Jak rząd planuje aktywizować bezrobotnych?

Zwiększenie zasiłków dla bezrobotnych z obecnych 538 zł do:

•70 proc. płacy minimalnej (788 zł) – do 3 miesiąca bezrobocia•50 proc. płacy minimalnej (563 zł) – po 3 miesiącu bezrobocia

Gdyby w 2009 r. zwiększono płacę minimalną do poziomu połowy średniego wynagrodzenia (ok. 1500 zł) zasiłek dla bezrobotnych wyniósłby:

• 1050 zł w okresie pierwszych 3 miesięcy bezrobocia • 750 zł po 3 miesiącu bezrobocia

Jak rząd planuje aktywizować bezrobotnych?

•Podwojenie udziału bezrobotnych w szkoleniach zawodowych

•Zwiększenie stypendiów dla bezrobotnych uczestniczących w szkoleniach z obecnych 107 zł do:

•120 proc. zasiłku (946 zł) – dla osób poniżej 50 lat•140 proc. zasiłku (1103 zł) – dla osób powyżej 50 lat

Czy szkolenia pomogą bezrobotnym znaleźć pracę?

Programy szkoleń zawodowych adresowane do bezrobotnych w Polsce w latach 90. nie miały prawie żadnego pozytywnego wpływu na wielkość odpływów z bezrobocia do zatrudnienia (np. Puhani, 2003, Lehman, 1995, Góra i in., 1996).

Usługi pośrednictwa pracy państwo mogłoby kupować od prywatnych firm doradztwa personalnego

• Sprywatyzowanie pośrednictwa pracy dla bezrobotnych mogłoby być nie tylko bardziej skuteczne, ale również tańsze.

• Przykłady efektywnych prywatyzacji usług pośrednictwa pracy dla bezrobotnych:

• Australia od 1998 r. • Wlk. Brytania od 2000 r. (wyłącznie dla osób długotrwale

bezrobotnych)

• Holandia od 2002 r.

0

10

20

30

40

50Po

lska

(I p

oł. 2

007)

Pols

ka (I

I poł

. 200

7)Po

lska

(200

8)Po

lska

(200

9)

Bulg

aria

Słow

acja

Esto

nia

Czec

hyLi

twa

Słow

enia

Łotw

aRu

mun

iaW

ęgry

Irlan

dia

USA

Szw

ajca

riaW

lk, B

ryta

nia

Port

ugal

iaN

orw

egia

Gre

cja

His

zpan

iaFi

nlan

dia

Dan

iaH

olan

dia

Wło

chy

Aust

riaFr

ancj

aSz

wec

jaN

iem

cyBe

lgiu

m

Pomimo redukcji składki rentowej, pozapłacowe koszty pracy w Polsce są wciąż wysokie

(67 proc. średniego wynagrodzenia)

Zwolnienie pracodawców z płacenia składek na FP i FGŚP, gdy zatrudnią osoby powyżej 50 roku życia pozwoli na oszczędności w wysokości 75 zł (dla wynagrodzenia 3000 zł brutto)

Pomimo wprowadzenia ulgi na dzieci, klin podatkowy jest także wysoki dla rodzin z dziećmi

(1 osoba pracująca i 2 dzieci)

0

10

20

30

40

50

60

Pols

ka (I

poł

. 200

7)Po

lska

(II p

oł. 2

007)

Pols

ka (2

008)

Pols

ka (2

009)

Kore

aN

. Zel

andi

aIrl

andi

aAu

stra

liaJa

poni

aSz

waj

caria USA

Kana

daW

lk. B

ryta

nia

Port

ugal

iaN

orw

egia

Slow

acja

His

zpan

iaD

ania

Gre

cja

Czec

hyFi

nlan

dia

Hol

andi

aSz

wec

jaW

łoch

yAu

stria

Fran

cja

Nie

mcy

Węg

ryBe

lgia

Nie można trwale zmniejszyć klina podatkowego bez jednoczesnej redukcji wydatków publicznych

Udział wydatków publicznych w PKB w wybranych krajach UE w 2007 r.

20

25

30

35

40

45

50

55

Es

ton

ia

Lit

wa

Ru

mu

nia

Sło

wa

cja

Bu

łga

ria

Ło

twa

Cze

ch

y

Po

lsk

a

Sło

we

nia

Wę

gry

Irla

nd

ia

His

zpa

nia

No

rwe

gia

Gre

cja

Wlk

. Bry

tan

ia

Nie

mc

y

Po

rtu

ga

lia

Ho

lan

dia

Fin

lan

dia

Au

str

ia

Wło

ch

y

Be

lgia

Da

nia

Fra

nc

ja

Szw

ec

ja

(pro

c. P

KB

)

Jeżeli w 2008 r. mielibyśmy obniżyć klin podatkowy w Polsce do poziomu notowanego w Irlandii, tj. 22,3 proc., wydatki publiczne musiałby zostać zmniejszone o ponad 68 mld zł (o 5,3 proc. PKB).

Bez wprowadzenia ułatwień w rozwoju przedsiębiorczości, Polska nie ma co liczyć na szybki wzrost liczby pracujących

0

1

2

3

4

Słow

acja

Węg

ry

Czec

hy

Pols

ka

Wlk

. Bry

tani

a

Irla

ndia

Nor

weg

ia

Szw

ecja

Finl

andi

a

Aus

tral

ia

USA

Dan

ia

Port

ugal

ia

Wło

chy

Nie

mcy

Gre

cja

His

zpan

ia

Fran

cja

Belg

ia

Aus

tria

Hol

andi

a

Szw

ajca

ria

Bariery w rozwoju przedsiębiorczości Administarcyjne bariery w zakładaniu przedsiębiorstw

Do listy barier ograniczających przedsiębiorczość ostatnio dołączyły:

• Likwidacja wiążących interpretacji prawa podatkowego dla przedsiębiorców (od lipca 2007 r). Jeżeli fiskus zmieni zdanie w zakresie wydanej interpretacji, przedsiębiorca znów musi uregulować powstałe zaległości podatkowe

• Ustawa o wielkopowierchniowych obiektach handlowych, która blokuje inwestycje w handlu

Przyspieszenie prywatyzacji przyczyni się do szybszego wzrostu liczby pracujących

Roczne tempo zmian liczby pracujących w gospodarce

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

sektor publiczny sektor prywatny

Zmniejszenie barier na rynku produktów do niskiego poziomu odnotowywanego np. w Wlk. Brytanii, Irlandii lub Szwecji, pozwoliłoby na dodatkowy wzrost rocznego tempa zatrudnienia w Polsce o ok. 0,5 pkt. proc.