Chrząszcz - Październik 2014 (nr 103)

8/10/2019 Chrzszcz - Padziernik 2014 (nr 103)

1/12

NR 10 (9) PADZIERNIK 2014 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Padziernikto miesic powiconyochronie przyrody.

Nazwa miesica pochodzi od sowa padzierz czylizdrewniae czci odyg lnu i konopi. Obrbkwkien tych rolin wykonywano w padzierniku.Wikszo drzew i krzeww ma ju dojrzae nasiona.

Nasiona jody wysypuj si ju z szyszek, podobniei innych drzew iglastych. Opadaj dojrzae odzie,kasztany, bukiew.

Naley wykorzysta to i zebra je na karm dla

zwierzt. Zbierajc owoce z drzew i krzeww nakarm dla ptakw, naley pamita, e nieguliczka,kalina i berberys utrzymuj swoje owoce bardzodugo, nawet do wiosny. Nie zbieramy wic tychowocw, pozostawiajc je ptakom do swobodnegoskarmiania podczas zimy.

W padzierniku mamy jeszcze duo ptakw, ktrenie odleciay do ciepych krajw i czyni to w tymmiesicu. S to: pliszka siwa i grska, skowronek,

pleszka. Kopciuszek. Jaskka dymwka,pierwiosnek, drozd piewak, zniczek, szpak ziba

rudzik. Niektre z nich prbuj u nas zimowawtedy, gdy zima zapowiada si agodnie.Do tych ptakw nale: pliszka, szpak, ziba, potrzosi rudzik- przewanie samce.

Z ptakw drapienych odlatuj: pustuka, orlikkrzykliwy i botniak stawowy, a z ptakw botnych:czapla biaa, bk, abd niemy, cyraneczka, krakwa,

podgorzaka, perkoz dwuczuby, batalion, niektrebrodce, uraw i yska.

Rykowisko jeleni ma si ju ku kocowi. W senzimowy zapada koszatka ,popielica. Utuczonenietoperze zajmuj kryjwki, w ktrych w staniehibernacji spdz zim. Warstwa tuszczu powoduje,e wa o 25 -40% wicej.

Modym wilkom wyrastaj ju zby, do rodziny

przyczaj si mode wilki z poprzedniego rokutworzc niewielkie stada ,ktre przez ca zim bdwsplnie poloway. Samce saren trac rogi. Mysz polnawdruje z pola do zabudowa i stert somy. Kwitn

jeszcze stokrotki, krwawnik, gwiazdnica, bluszcz.Przekwita wrzosiec bagienny, dojrzewaj szyszkiwierka, twardzioszek czosnaczek wydaje parasolowateowocniki.Przysowia:Gdy obrodz odzie, za zima bdzie.odzie pene i biae, przysze lato doskonae.Gdy padziernik agodny, bdzie luty pogodny.Gdy padziernik ciepo trzyma, zwykle mronabywa zima.

SZCZEBRZESZYN


2/12

2

CHRZSZCZ NR 3 (7)CHRZSZCZ NR 10 (9)

PADZIERNIKPadziernik chodzi drogw wyrudziaym kaftanie,drzewom wosy malowa

jesiennymi farbami.Dobiera im kolory

odpowiednio twarzowe

jaskrawo-te klonomosikom - malinowe.Wystroi je paradnie

ale w tym cay kopot,e im wkrtce rozkradniewszystkie barwy listopad.

A. Nosalski

WspomnienieMimozami jesie si zaczyna,

zotawa, krucha i mia,To ty, to ty jeste ta dziewczyna,

ktra do mnie na ulic wychodzia.

Od twoich listw pachniao w sieni,gdym wraca zdyszany ze szkoy,

a po ulicach w lekkiej jesienifruway za mn jasne anioy.

Mimozami zwido przypominaniemiertelnik ty - padziernik.

To ty, to ty, moja jedyna,

przychodzia wieczorem do cukierni.Z przemodlenia, z przeomdlenia senny,w parku pakaem szeptanymi sowy.

Ksiyc z chmurek przewitywa jesienny,od mimozy zotej majowy.

Ach czuymi, przemiymi snamizasypiaem z nim gasncym o poranku,w snach dawnymi bawic si wiosnami,

jak ta zota, jak ta wonna wizanka.Julian Tuwim

Dzie Papieski 2014Tegoroczny Dzie Papieski bdziemy obchodzili12 padziernika pod hasem Jan Pawe II witymi Bdcie! - informuje KAI ks. JanDrob, prezes zarzdu Fundacji "Dzieo NowegoTysiclecia". Dodaje, e obchody DniaPapieskiego obejm ca Polsk, jak rwnierodowiska polonijne w Europie i na kilkukontynentach. Corocznym obchodom DniaPapieskiego towarzyszy bdzie wiele inicjatywo charakterze kulturalnym, naukowymi edukacyjnym. Organizowane s koncerty,happeningi, wystawy, panele dyskusyjne, apelemodlitewne i czuwania.

Bardzo wany jest rwnie aspekt charytatywny tegowydarzenia, ktry stanowi wspomniana ju zbirka

pienidzy na fundusz stypendialny Fundacji.Ks. Kowalczyk informuje, e podobnie jak w ubiegychlatach, Dniu Papieskiemu towarzyszy bdzie zbirkarodkw na rzecz funduszu stypendialnego dla ubogieji zdolnej modziey z caej Polski. Fundacja od 13 lat

prowadzi program stypendialny wyrwnujcy szanseedukacyjne modziey, pochodzcej z maychmiejscowoci. W tym roku obejmiemy pomoc ju2500 osb z 42 diecezji Polski.Zbirka uliczna przeprowadzona podczasubiegorocznego XIII Dnia Papieskiego przyniosa7 milionw 650 tys. 426,55 zotych. Na Fundacjmona te odpisa 1 proc. podatku oraz przekazadarowizn od organizacji i osb indywidualnych.Staymi partnerami programu stypendialnego Fundacjis Narodowy Bank Polski, Poczta Polska, Fundacja

Rozwoju Wsi Polskiej oraz Zakad Narodowy im.Ossoliskich.Pomoc skierowana jest przede wszystkim dla uczniwszk gimnazjalnych lub ponadgimnazjalnychi towarzyszy modemu czowiekowi przez kolejneetapy ksztacenia a do ukoczenia studiw, o ilespenia on okrelone kryteria regulaminowe.Podstawowym kryterium jest rednia ocen - minimum4,8, pochodzenie z maej miejscowoci do 20 tys.mieszkacw, oraz trudna sytuacja finansowa. Wedugregulaminu przyznawania i realizacji stypendiw

Fundacji Dzieo Nowego Tysiclecia", jest to0,7 najniszego wynagrodzenia brutto ogaszanegoprzez Ministra Pracy i Polityki Spoecznej. W tym rokuta kwota wynosi 1120 z brutto.Stypendium podzielone jest na dwa pakietyodpowiadajce codziennym wydatkom uczniw:socjalny i naukowy. Za pienidze z pakietu socjalnegostypendyci mog opaci koszty dojazdu do szkoy,zakwaterowania w bursie, kupna odziey. Pakietnaukowy przeznaczaj na ksiki, opaty za Internet,dodatkowe lekcje, zakup instrumentw muzycznych

itp.Miesicznie stypendyci otrzymuj do 310 z(gimnazjum, szkoy rednie) lub do 480 z (szkoywysze).

Zacz si nowy rok akademickiWspieranie innowacyjnoci, przygotowanieabsolwentw do wymogw rynku pracy, wdraanienowej ustawy o szkolnictwie wyszym czyumidzynarodowienie nauki i szkolnictwa wyszego

to zadania do realizacji na 12 kolejnych miesicy.Mwia o tym 29 wrzenia prof. Lena Kolarska-Bobiska podczas ceremonii inauguracyjnej nanajlepszej uczelni niepublicznej w Polsce AkademiiLeona Komiskiego w Warszawie.


3/12

CHRZSZCZ NR 10 (9)

3

Nauka i szkolnictwo wysze znalazy si wrdpriorytetw budetu pastwa na 2015 rok zaznaczy w obecny na spotkaniu podsekretarz stanuw MNiSW dr hab. Jacek Guliski. - Przed namiwiele wyzwa m.in. wzrost innowacyjnoci czyumidzynarodowienie nauki i szkolnictwa wyszego.

Bdziemy te nadal mocno wspiera modych w ich

zawodowym starcie. Stworzylimy w tym celuProgram Rozwoju Kompetencji, ktry pozwoliwczy do programw studiw zajcia doskonalceumiejtnoci praktyczne i kompetencje niezbdne narynku pracy

N

Dzie Nauczyciela 14.10.2014.Dzikujemy za pokazanie nam,e poraki mog nas czegopoytecznego nauczy,e gdy przeywamy trudnoci, moemyodkry sw si,e mioi yczliwo czstoznajdujemy w najciemniejsze dni

uczniowieDo ycze uczniw i studentw redakcja

Chrzszcza docza swoje yczenia: duo

zdrowia, wytrwaoci, cierpliwoci; zadowolenia zpracy i osiganych przez uczniw efektw.

Polski padziernik 1956.Potoczne okrelenie przeomu politycznego w Polscew 2. poowie 1956. Po wydarzeniach poznaskiegoczerwca kierownictwo PZPR zadeklarowao chnaprawy tzw. "bdw i wypacze".W spoeczestwie i w samej partii narasta sprzeciwwobec stalinizmu, wykorzystywany przez walczceo wpywy frakcje partyjne (tzw. grupa puawska

i grupa natoliska).Punktem kulminacyjnym byy obrady VIII

Plenum KC PZPR (19-21 padziernika), podczasktrego wybrano na I sekretarza W. Gomuk.W trakcie obrad toczyy si rwnolege rozmowyz przybyym do Warszawy kierownictwemKomunistycznej Partii Zwizku Radzieckiego(z N.S. Chruszczowem na czele), zaniepokojonymsytuacj w Polsce.

Jednoczenie w kierunku Warszawy przesuwaysi wojska radzieckie ze stacjonujcej w Polsce tzw.Pnocnej Grupy. Ostatecznie jednak ZSRR niezdecydowa si na zbrojn interwencj.

Zwolennicy demokratyzacji organizowali wiecepoparcia dla W. Gomuki (najwikszy odby si 24padziernika na Placu Defilad w Warszawie z udziaem400 tys. ludzi).

Rezultatem polskiego padziernika byy istotneprzemiany spoeczne: uwolnienie kardynaaS. Wyszyskiego (28 padziernika), odwoanie

ministra obrony narodowej K. Rokossowskiego(13 listopada) i in. generaw oraz wyszych oficerwradzieckich w Wojsku Polskim, zaniechaniekolektywizacji rolnictwa, masowe rehabilitacje ofiar

przeladowa politycznych, ograniczenie dziaalnociSuby Bezpieczestwa oraz ustalenie korzystniejszychdla Polski zasad polsko-radzieckiej wsppracygospodarczej, a take wznowienie repatriacji Polakwz ZSRR.

n.

BADANIA NAUKOWEPRZESZOSCISZCZEBRZESZYNA

Grd i koci pounickiSzczebrzeszyn zawdzicza swoje zaistnienie

warunkom geograficzno przyrodniczym. WzgrzeZamkowe, u podna ktrego, rwnolegle do rzekiWieprz ,biega ze wschodu na zachd droga handlowa

o znaczeniu midzynarodowym, nadawao si dozamieszkania i obrony. Pooony w bliskimssiedztwie grd Sutiesk, ze swoimi poczeniamidrogowymi, zwiksza znaczenie gospodarczei obronne Szczebrzeszyna.

Brd na Wieprzu, w pobliu pnocnych zboczyRoztocza, stanowi jedn z gwnych przyczynuformowania si we wczesnym redniowieczuszczebrzeskiej osady i grodu strzegcego przeprawy.Dzieje historyczne naszego miasta sigaj czaswksztatowania si pastwa polskiego.

Badania naukowe przeprowadzone na tereniegrodziska i kocioa pounickiego w latach 1978, 1981,1992 przez Zakad Archeologii Uniwersytetu MariiCurie - Skodowskiej w Lublinie ujawniy, e pierwsimieszkacy Szczebrzeszyna osiedlili si na wzgrzuzamkowym w III tysicleciu p.n.e. By to neolitycznylud kultury pucharw lejkowatych. Trudni sirolnictwem, hodowl, a take wyrobem narzdzi.Pniej, z niewyjanionych dotd przyczyn, wzgrzezostao na wiele stuleci opuszczone przezmieszkacw. Fakt ten moe wiza si z wdrwkludw, podczas ktrej wyludniy si tereny dzisiejszejPolski.


4/12


5/12

5

CHRZSZCZ NR 10 (9)

istnienie orodka grodowego i cmentarzyskaszkieletowego z XII XIII w. na obecnym wzgrzuzamkowym, pozwalaj datowa j na XII XIII w.W miejsce zniszczonej budowli redniowiecznejw wieku XVI wzniesiono cerkiew, ktrej mury ukrytes w obecnym korpusie.

Due znaczenie dla wyjanienia roliSzczebrzeszyna i ycia jego mieszkacw w okresie

piastowskim maj badania naukowe przeprowadzonena terenie cerkwi pounickiej. W latach 1982 1991

prowadzi je Zakad Archeologii UMC. Badania tebyy prowadzone przez doc. S. Hoczyk Siwkowi mgr A.Rozwak. Pniej kontynuowaa badaniaSpka ARCHET z Warszawy. Kierownikiem tych

bada by mgr Ryszard Cendrowski, sponsorem -Towarzystwo Opieki nad Zabytkami w Warszawie Sekcja Sztuki Cerkiewnej. Rwnoczenie z pracami

wykopaliskowymi prowadzone byy badaniamalowide ciennych cerkwi.Prace te prowadzili mgr Andrzej Guzik, pracownik

naukowy konserwacji malowide ciennychz Wydziau Konserwacji Akademii Sztuk Piknychw Krakowie i mgr Jzef Kucaba, konserwator dziesztuki z Krakowa. Konsultantami prowadzonych prac

byli archeolog prof. Jerzy Gssowski z Warszawy ,architekt J. Wicawowicz i dr Jan Radzikz Zamocia. W wyniku przeprowadzonych pracodsonito fundamenty pierwotne wityni z czasw

przedgrkowskiego kocioa. Dotychczasoweustalenia pozwalaj na okrelenie czasu powstaniawityni na XII lub pocztek XIII wieku.W prezbiterium odkryto dobrze zachowan krypt,w ktrej znaleziono szcztki cia z pucharkamiszklanymi. Stwierdzono take, e przynajmniej dwietrumny obite byy tkanin purpurow i zielon za

pomoc brzowych nitw. Dekoracje tych trumienwyrniaj je od innych i przywouj pamio legendzie, ktra gosi o pochowaniu w podziemiachkocioa dawnych wacicieli miasta lub czonkw ich

rodzin. W przeszoci zwoki obrabowanoz kosztownoci, niszczc przy tym trumny, przez totrudno jest ustali, kto w nich zosta pochowany.

Wyniki bada malowide ciennych s ciekawei zaskakujce. Odkryto dwie warstwy dekoracjiciennych. Warstwa z XVI wieku stanowi obramowanieglifw okiennych i absyd. Druga warstwa to

polichromia datowana na koniec XVIII wieku.Odsonita cz na cianie pnocnej przedstawia scenkuszenia Chrystusa. W glifach okiennych odkryto dwaherby. Jeden skadajcy si z dwu czci (dwudzielny)

to Jelita Zamoyskich i Trach Gniskich, drugi rwniedwudzielny to Jelita Zamoyskich i KorczakZahorowskich. Herby uatwiaj okrelenie czasu

powstania i fundatorw polichromii.

Cerkiew pod wezwaniem NMP. Stan obecny.

Dotychczasowe wyniki bada stanowi wielk

rewelacj naukow. Przeduaj historiSzczebrzeszyna o przeszo 300 lat, jej pocztkiprzesuwajc na okres formowania si pastwowocipolskiej. Potwierdzaj, e z organizacj grodow czysi powstanie najstarszych orodkw miejskich

podgrodzi, ktre w przypadku Szczebrzeszyna byyczsto orodkiem rynku lokalnego. Odkryciefundamentw pierwotnej wityni pozwala nazaliczenie Szczebrzeszyna do rzdu stoecznychgrodw prowincji, ktre byy te centramiadministracyjnymi.

Pozostae pytania i niejasnoci dotyczce historiitego regionu i roli w nim Szczebrzeszyna wyjanimog nastpne prowadzone badania naukowe.

Aleksander Przysada

Bkitny an.,, Jak to ze lnem bywao

Maria KonopnickaWie biedna, godna, zaniedbana higiena, brakrodkw czystoci. Ale to dopiero po wojnie. ludzie

utrudzeni okupacj. Szalej bandy i grupy przestpcze.Napadaj i zabieraj ostatnie i tak ju maowartociowe mienie. Strach kadej nocy, e co siwydarzy, kogo wywlok z domu i ju nie wrci.W takim strachu, w takiej obawie upywao mojedziecistwo.

Ludzie mieli mas potrzeb, w prowadzeniugospodarstwa a pienidzy na to nie byo. Wikszydochd, raz w roku, by ze sprzeday wkna lnianego.Kady gospodarz, czy to biedniejszy czy bogatszy( o takich mwiono kuaki), mia obsiany zagon lub

spore poletko lnu. Praca przy lnie bya codziennoci.I cho pracy przy lnie byo wiele i to w cigu caegoroku kade gospodarstwo len uprawiao.


6/12

6

CHRZSZCZ NR 10 (9)

Ju jesieni byo przygotowywane pole pod len,koniecznie w ytnisku lub owsisku. Podozmian by

bardzo wany bo od niego zaleay przysze plony.Pole jesieni zaorane. Wiosn naleao tylko gbokozruszy bronk, potem bronami i byo gotowe dosiewu.Gdy nadszed dzie 25 kwietnia dzie witego

Marka cisy termin siewu wysiewano len.Tu przed siewem nasiona lnu mynkowano aby

pozby si nasion chwastw. Siewca wychodzi dopracy tu po wschodzie soca. Nabiera w pacht,przewizan przez plecy, spor ilo nasion, egnasi krzyem witym i miarowym krokiem szedzagon po zagonie, praw rk rzuca nasiona, lewza przytrzymywa pacht. I tak krok za krokiem,zagon za zagonem. Ziarno rzucane przez siewcmieszao si z gleb, ciep ju o tej porze roku.Gdy brako w pachcie nasion, nabiera je znowu

z worka, trafiajc na niespodziank gotowanejajka, kilka w caym worku prezent dla siewcy.Jajko symbol ycia, symbol podw, miao zapewniowocne plony. Po siewie nastpowao dokadne

bronowanie pola. Reszty miaa dokona aska Boaa do plewienia.

Lenek rs sobie a wraz z nim pleniy sichwasty. Zaczynaa si mudna praca. Wyrywanochwasty jeden po drugim (tak aby nie uszkodzimodego lnu), gromadzono go w kupy i wynoszonona miedz. Praca ta zajmowaa kilkanacie dni.Bya po niej krtka przerwa.

Niebawem len zakwita. Cudne lazurowe poaciemieniy si w socu niczym bkit nieba. Len po

przekwitniciu dojrzewa, grube paki nasion chyliyodygi do ziemi. Gdy len zaczyna kn nadchodzi

pora wyrywania. I znw wiele dni pracy przysprzcie: wyrywanie, wizanie w snopki, ukadaniew dziesitki, zwoenie lnu pod ciany, aby niezamk przed czemchaniem. Praca codzienna,trzeba j skoczy jak najszybciej bo nadchodzi pora

niw. Do zwzki zboa trzeba przygotowa stodoy,poddasza, a wic len musi by uprztnity. W kadejstodole ustawia si sanie, na nich zamontowane sczemchy (grzebienie). Grzebie mia 30 cmszerokoci i 40 cm wysokoci. Na poowiewysokoci wycite byy zby (tak jak w grzebieniu)okoo 2 cm szerokoci, miedzy ktrymi byy luki teokoo 2 cm. W gospodarstwie takich narzdzi byokilka, stosownie do iloci pracujcych na nich ludzi.To bya praca nie tylko dla kobiet. Mczyni teochoczo pomagali, byle tylko skoczy t prac

przed niwami. Snopek lnu dzielono na trzy czci.Kto silniejszy stawa przy grzebieniu, sabszypodawa mu len.

Naleao wbi energicznie t cz odyg, gdzieznajdoway si nasiona, nastpnie mocno pocignw swoj stron. Czynno t powtarzano do momentua odpady wszystkie nasiona.Przygotowane powrsa czekay rozoonena bojowisku by gotowy len wiza w due snopy.Oderwane gwki z nasionami mcono sepami,

mynkowano zsypywano do workw, aby w najbliszyponiedziaek wywie ziarno na targ. Cze nasionpozostawaa w domu: na olej w adwencie, na gotowaniezim dla byda a take na polewanie karmy dla krw.

Najpikniejsze ziarno pozostawao na zasiewyw przyszym roku.

A po niwach rozcielano cieniutkie pokosy somylnianej na: cierniskach, ugorach i sadach. I terazwszystko zalene bya od pogody. Gdy bya deszczowalen dojrzewa do zbierania w trzy tygodnie.W czasie suszy, gdy len korzysta tylko z rosy porannej,

by gotowy do zbierania po 6 tygodniach. Len bygotowy do zbierania gdy wkno odstawao od

padzierza. Od rana do wieczora gospodynie grabiamizbieray pokos za pokosem gotowy len. Stawiany by onw kuczki (kopki) a po obeschniciu wizany w dodue wizki. Zwieziony pod zadaszenia czeka namidlenie. Po zwzce zb, szybkich omotach,

po wykopaniu kartofli, przygotowywano si domidlenia.

Koki do obsadzenia midlic i cierlic byyprzechowywane z roku na rok. Do transportu lejszychrzeczy uywana bya dwukka zwana, ,,bidk.Bya ona nieodzowna w gospodarstwie przez cae lato.W lesie ,lub gdziekolwiek pod pagrem wybierany byspory d, na nim kadziono do gst drabink.Do dou przygotowywano podpak i duo drewnaopaowego ( tak by starczyo na nastpny dzie).Gospodarz zabija koki na gwne narzdzia pracy.Rankiem przywoono len, podpalano ogie w dole,ukadano len na drabince i suszono. Wysuszone wknoczekao ju na pierwszych pracujcych. Kobiety do

pracy przychodziy ze swoim sprztem, Jednez midlicami drugie z ciernicami. Ilo poszczeglnychnarzdzi bya dokadnie wyliczona. Najwicej pracymiaa kobieta, ktra suszya len. Naleao len

przekrca, dokada, zdejmowa suchy i rzucana pacht.

Z pachty trzy osoby robiy garcie i podawaymidlarkom. Po midleniu wkno podawane byokobietom z ciernicami, ktre koczyy wstpny procesobrbki wkna. Z wkna skrcane byy tzw. lalki.

Kto z domownikw wiza lalki w kopy (po 60 szt.)skada na bidk i odwozi do domu. Jak byaodpowiednia pogoda i pracowao 12 kobietto wykonano nawet 15 kup gotowego wkna.


7/12

CHRZSZCZ NR 10 (9)

7

A mniej wicej w poowie roboty gospodynirozkadaa czyst pacht i kroia pirg (buk).Kada z pracujcych dostawaa du pajd, siadaa na

padziorach i raczya si tym poywieniem i chwilodpoczynku. A gdy zapada zmierzch, kadaz pracujcych chwytaa swoje narzdzia i biega dodomu. Tam oczywicie obrzdek chudoby, wieczerza

dla rodziny i chwila wytchnienia przed jutrzejszprac. Jutro odrobek lub zarobek u innych gospodarzyi tak a do ko0ca, a u wszystkich gospody wkno

byo gotowe do dalszej obrbki.Nadchodziy ju jesienne soty. Deszcz sipi

caymi dniami, ale praca przy wknie nie ustawaa.W stodole lub innym zadaszeniu na stokach zasiadaygospodynie ze szczotkami do czesania lnu. Byy togadkie deski wysokoci okoo jednego metra,z pkolistymi wyciciami porodku. W tym wyciciu

byo wbite kilkadziesit gwodzi dugich na 20 cm

ostro zakoczonych. Gospodyni opieraa jeden koniecszczotki o podog drugi o wasne ono i przecigaapraw rk gar wkna po tych szpikulcach od doudo gry, lew rk przytrzymywaa by delikatnie

pociga do gry. Zdarte w ten sposb pakuyodkadaa na dwa stosy. Z pierwszego pocignicia

byy pakuy zgrzebne z nastpnych lniane. Miay onerne zastosowanie. Te gorszego gatunku uywane

byy do krcenia powrozw za te lepsze byymateriaem na worki, pachty uywanew gospodarstwie. Czasem nawet z braku lepszego

gatunku ptna szyto czasem z nich kalesony mskie.Dugie wkno najlepszej jakoci wizano po p

kopy i cz przeznaczano na sprzeda a cz naptno lniane. Spor cz paku i lnu przeznaczano doprzdzenia. Ju w pierwsze dni adwentu gospodyniezasiaday, jeszcze przy rannym wietle, do przdzenia.Dni byy krtkie, obowizkw przed nadchodzcymiwitami Boego Narodzenia bardzo duo, trzeba byoco duchu (szybko) upora si z przdzeniem. Na jedn

porcj ptna naleao przygotowa 15 motkwprzdzy.

Na waku nawijano wkno. Waek nakadano naprznic, na ktrej siadaa pracujca. W prawej rcemiaa wrzeciono, lewa rk cigna cieniutkie wknaz waka,

obracaa w palcach wrzeciono i tworzya dug, cienkni, nawijajc j na wrzeciono.

Cienkie delikatne ptna, utkane u najlepszychtkaczy, przeznaczane byy na bielizn damsk i mskoraz na pociel. Tkaczy we wsi byo kilku, a byli tetacy co sami tkali na wasne potrzeby. W wieludomach, zaraz po witach, rozkadano warsztatytkackie i te stay do Wielkiejnocy, zajmujc spor czizby. Najpierw z motkw nakadana bya osnowa,

pniej nawijana na cewy bya przy tym caa masaroboty. Gdy ju tkacz (lub tkaczka) zasiad za steramiwarsztatu, to nogi na pedaach i rce z czenkamichodziy jak u marionetki, tak, e trudno byo sinapatrze. Przez dzie pracy ptna przybywaoniewiele. Ale codziennie przybywao po kilka okci (50

cm). mudna to bya praca, ale efekt wspaniay. Gdywszystkie nici byy ju wykorzystane, tkacz odwijawa, zdejmujc ptno, skada je na poow i znowuzwija na wa by go odda gospodyni.

Kawaki gotowego ptna trzeba jeszcze wybieli.Gdy przygrzao majowe soce wynoszono ptno natraw. Pocite na mniejsze kawaki, rozcigane na caejdugoci, caym dniami wygrzewao si na socu.

Na noc skadano ptno w harmonijk i chowano dodomu. A rano znw te same czynnoci: rozkadanie natrawie i tak przez kilka tygodni. T prac wykonyway

dzieci. Nie bya to praca cika ale bardzo mudnadlatego robio si to z przymusem. Jeszcze przedszko, rano trzeba byo wynosi na sad. Wieczoremstarsi byli zajci innymi pracami gospodarskimi, dziecimusiay wic zebra ptno.

Gdy uznano, e ptno jest do biae, wybieloneprzez soce, trzeba byo zrobi ostatnia czynno moczenie w wodzie i pranie.Moczone w wodzie twardniao, trudno je byo rozoyna desce do prania, ale gospodynie przyzwyczajone dotakiej pracy daway sobie rad. Wysuszone, zoone

wdrowao do skrzy wiannych. Przeznaczone byo naodzie, pociel i bielizn lub na wiano wychodzcej zam dziewczyny. Nawet podczas umowin weselnych

brano pod uwag, ugod ile sztuk (kawakw) dostaniepanna moda. Tak koczy si rok pracy przy lnie.Chwilowe czekanie na powtrk tej samej roboty.

Tak byo co roku przez moje dziecistwo, modo,a przyszy nowe, inne czasy. Nowa era , ktra wyparalen i wyroby z niego.Wykorzystujemy nowe materiay niekonieczniezdrowsze. Tamta era posza w niepami.

Stefania Krukowska


8/12

CHRZSZCZ NR 10 (9)

8

Ocali od zapomnieniaJan Feliksiak(1897 1985)Jednym z ludzi niewtpliwie zasugujcych na

pami nasz i spoeczn by Jan Feliksiak, urodzony5 kwietnia 1897 r. w Kamieniu. W pamici naszej

pozosta jako dziaacz spoeczny, przyjaciel ludzibiednych i starszych, nie posiadajcych rodzin,potrzebujcych pomocy i opieki.

Na Zamojszczyzn do Szczebrzeszyna przybyw czasie okupacji, kiedy to okupanci usuwaliPolakw z terenw zachodnich do GeneralnejGuberni, do ktrej naleaa rwnie Zamojszczyzna.Przez jaki czas w Gminie Szczebrzeszyn,wykonywa wan funkcj kolczykowania trzodychlewnej i byda, ktre , w zamyle okupantw,hodowane byy przez rolnikw, przeznaczone byy na

zaopatrzenie wojska i spoecznoci niemieckiejw Polsce.

A przecie istniay potrzeby zaopatrzeniowew ywno, w tym w miso i tuszcze dla Polakw rwnie na potrzeby oddziaw partyzanckichstacjonujcych w lasach. Dlatego p. Feliksiakwsppracowa z wadzami Polski podziemnejw celu zaopatrzenia ywnoci dla partyzantw.W tym celu kolczyki ze sztuk wikszych nadajcychsi do uboju byy przekadane maym sztukom, ktre

po urodzeniu nie byy zgaszane administracjiniemieckiej. Niemcy nie widzc odpowiedniego

przyrostu wagi trzody chlewnej i byda, organizowalidla rolnikw kursy odpowiedniego ywienia,aby hodowane sztuki zwierzt szybciej rosy.

Dziaalno taka bya niebezpieczna, gdy zanielegalne ubicie tucznika grozia kara mierci.Ponadto nie wszyscy rolnicy chtnie wsppracowaliw tym zakresie, szczeglnie ci , ktrym komendyterenowe AK wyznaczyy obowizek dostarczeniaokrelonej iloci misa i mki lub chleba.

W centrum zainteresowania p. Feliksiakaw wyzwolonej spod okupacji Polsce,na Zamojszczynie i w Szczebrzeszynie byorolnictwo, los seniorw i sprawy sytuacji materialnej,dzieci rodzin biednych, a zwaszcza sierotwychowywanych w domach dziecka.

Pracowa na wielu stanowiskach zawsze jednakzwizanych z rolnictwem szkolnictwem. W latach 50

tych ubiegego stulecia piastowa stanowiskagospodarza w Szpitalu w Szczebrzeszynie. Kierowa

produkcj i upraw roln gospodarstwa liczcego 25

ha gruntw , w tym 2 ha ki. Hodowla nakierowanabya na produkcj zboa i ziemniakw a takewarzyw oraz hodowl trzody chlewnej i krwmlecznych.

W tym trudnym okresie, odbudowy zniszczonejwojn Polski, uzyskiwane produkty spoywczez wasnego gospodarstwa byu podstaw ywieniachorych.

Pniej, kiedy ziemia zostaa przekazana pastwui bya zarzdzana przez Miejsk Rad Narodow,zatrudni si w Zespole Szk Budowlanychw Zamociu na stanowisku intendentagospodarczego. Przez cay okres pracy zawodowejdziaa rwnie spoecznie. W Miejskiej Radzie

Narodowej w Szczebrzeszynie peni funkcjprzewodniczcego Komisji Rolnictwa.Jako przewodniczcy a pniej czonek komisjiczynnie uczestniczy w tworzeniu kka rolniczegoi mleczarni w Przedmieciu Zamojskim.

W latach 70 tych, a waciwie do koca ycia,cay wolny czas powica pracy spoecznej.

Dziaalno spoeczn, oprcz posiadanychzdolnoci, uatwiay mu wczeniej nawizane dobrestosunki z radami soeckimi, zakadami

przemysowymi i innymi instytucjamiSzczebrzeszyna i Zamojszczyzny.

Przykadowo, kiedy w roku 1974 woj. krakowskienawiedzia powd zebra wrd zamojskichrolnikw 3 wagony zboa, pojecha z nimi doKrakowa i przekaza powodzianom.

Jak ju wczeniej wspominano, interesowa gobardzo los ludzi wiekowych, samotnych

cierpicych. Z jego to inicjatywy powsta KomitetBudowy Domu Spokojnej Staroci. Zebrane przekomitet pienidze w znacznym stopniu wspary

budow tego domu. Dom, ktry zosta oddany douytku na terenie Przedmiecia Zamojskiego,funkcjonuje do chwili obecnej.

Kiedy byem dyrektorem Zespou SzkOglnoksztaccych, uatwiaem mu kontaktyi spotkania z uczniami, majce na celu przekonaniemodych ludzi o potrzebie pomocy ludziomstarszym, ktrzy nie mog funkcjonowa

samodzielnie, a nie posiadaj rodzin, a takedzieciom przebywajcym w domach dziecka.

Wanie dla tych dzieci, czsto na jego prob,uczennice Studium Wychowawczy Przedszkoli,

przy pomocy opiekunw i organizacjimodzieowych, organizowali przedstawieniaz okazji wit kocielnych i pastwowych, podczasktrych dzieci otrzymyway prezenty, zabawki,sodycze, jak rwnie wykonane przez uczenniceszaliki, sweterki i inne czci garderoby.

Utrzymywa rwnie kontakty ze rodowiskami

kombatanckimi. Sam zreszt by te kombatantem..Zmar 10 maja 1985 roku. Zosta pochowany na

miejscowym cmentarzu.Aleksander Przysada


9/12

9

Zaduszkowy wiersz

kiedy,moe o zmierzchualbo

w bladolicy poranekzamkn po cichutku drzwii wyjd na korytarzw skarpetkach, bo buty

ju mi nie bd potrzebne

winda, ktr zawszezjedaam w d(na pitym pitrze mieszkam)tym razem

powiezie mnie w przestworza

gdzie soce w nadmiarzenieskazitelny bkitsoczysta ziele k

tam spotkam przyjaciktrzy przede mnzamknli drzwi,

pradziadka i prababci,dziadka mojego,ktrego nie znaam -urzdzimy sobierodzinne spotkanie,opowiemy o sobie,

posuchamy stukotanianaszych serc

przepenionych radoci

kiedy....

ale teraz muszpowdrowa jeszcze

po moich drkachporozmawia z ludmiktrzy jutroalbo za chwil

bd zamyka drzwi...

nie wiem co napisana zakoczenie ani radosnegoni smutnego wierszawic powiem krtko:dzikuj Boe

e darowae mi dzisiejszy dzie

Regina Smoter Grzeszkiewicz

W nawizaniu do wiersza pamitajmyo uporzdkowaniu grobw naszych bliskich, a w dniuWszystkich witych i Dniu Zadusznym o modlitwiei wspomnieniu tych co ju odeszli. Oni tego tam,,gdzie soce w nadmiarze/ nieskazitelny bkit/soczysta ziele k bardzo na to oczekuj.

Pamitajmy!, Pamitajmy!

Z miasta

Wystawa Krzysztofa SuszkaOd 6 padziernika 2014 r. w Sali WidowiskowejMDK w Szczebrzeszynie prezentowana jest wystawaKrzysztofa Suszka pt. Synagogi poudniowo-wschodniej Polski.Krzysztof Suszek z zamiowania jest artyst

malarzem, zafascynowanym architektur sakraln,rysuje rwnie zabytki architektury miejskiej(Zamocia, Rzeszowa, acuta itp.) Swoje pracewykonuje w technice graficznej polegajcej narysunku tuszem, stalwk. Jego twrczocharakteryzuje si du dbaoci o szczegyi precyzj wykonania. Artysta posiada na swoimkoncie kilka wystaw indywidualnych i zbiorowych,a jego najnowsze prace s kontynuacj jego spotkaniaz kultur i architektur ydowsk, dziki ktrejodkrywa nowe sposoby ekspresji artystycznej.

MDK Szczebrzeszyn

CHRZSZCZ NR 10 (9)


10/12

CHRZSZCZ NR 10 (9)

10

VII Biegi Terenowe - wynikiW rod 24 wrzenia na Stadionie Miejskim

w Szczebrzeszynie odbyy si VII Biegi Terenoweim. Bronisawa Pietruszyskiego.Do rywalizacji przystpili uczniowie szk

podstawowych, gimnazjw i szkponadgimnazjalnych z terenu Gminy Szczebrzeszyn.

Dystans biegu by zrnicowany ze wzgldu na wiekuczestnikw. Najmodsi mieli do pokonania dystansok. 200 metrw. Starsze dzieci musiay przebiec ju350m, podczas gdy modzie gimnazjalna i starsizmuszeni byli zmierzy si z dwoma okreniamiwok stadionowego boiska.

MDK SzczebrzeszynPierwsze miejsca w poszczeglnych kategoriachwiekowych zajli:DziewcztaKat. 2007r. Sara Bender SP 3 Szczebrzeszyn

2006 r. Julia Mazur SP 3 Szczebrzeszyn2005 r. Emilia Mazurek SP 1 Szczebrzeszyn2004 r. Malwina Nawrocka SP Suw2003 r. Marta wirgo SP 1 Szczebrzeszyn2002 r. Natalia Mrz SP 1 Szczebrzeszyn2001 r. Aleksandra uk Gimnazjum

Szczebrzeszyn2000 r. Joanna Mazur Gimnazjum Gorajec1999 r. Aleksandra Matej Gimnazjum BodaczwKobiety Magdalena Nowak Technikum

SzczebrzeszynChopcyKat. 2007 r. Jakub Wajler SP 1 Szczebrzeszyn

2006 r. Filip Dubiel SP 1 Szczebrzeszyn2005 r. Hubert Samulak SP 1 Szczebrzeszyn2004 r. Micha Magdziarz SP Suw2003 r. Marcin Boek SP 1 Szczebrzeszyn2002 r. Micha Szczerski SP 1 Szczebrzeszyn2001 r. Jakub Boek Gimnazjum Szczebrzeszyn2000 r. Kacper Harkot Gimnazjum Gorajec1999 r. Szymon Maksymiak Gimnazjum

Bodaczw1998 1996 r. Kamil Siemko ZSZSzczebrzeszyn

OPEN Mateusz Jezierski Michalw.

V turniej piki nonej o puchar premieraDonalda Tuska dla dziewczt

Wyniki V Turnieju Orlika o Puchar PremieraW rod 10 wrzenia 2014r. w Szczebrzeszynie

na obiektach sportowych Moje boisko ORLIK2012 odby si V TURNIEJ PIKI NONEJO PUCHAR PREMIERA DONALDA TUSKA.W eliminacjach gminnych rozegrano trzy turniejew kategoriach: chopcy 10-11 lat, dziewczta 12 13lat i chopcw12 -13 lat.

W modszej kategorii wiekowej chopcwzwyciya druyna Chelsea ze Szkoy

Podstawowej nr. 1 im. Henryka Sienkiewiczaw Szczebrzeszynie. W roczniku 2001 2002chopcw, gdzie rywalizowao miedzy sob pidruyn pierwsze miejsce zajli uczniowie

z Gimnazjum w Szczebrzeszynie. Natomiastw rywalizacji dziewczt najlepszym zespoemz pord czterech startujcych druyn okazay si

pikarki Ora Szczebrzeszyn ze SzkoyPodstawowej. Zwyciscy poszczeglnych kategoriiawansowali na wyszy szczebel rozgrywek. Opiekmedyczn na tym turnieju peni pan JarosawMusiakowki a sdzi gwnym by pan TomaszKostrubiec. Kierownikiem turnieju by inst. ds. sportuPawe Sawic z MDK w Szczebrzeszynie.W czwartek 18 wrzenia 2014r. w Szczebrzeszynie na

obiektach sportowych Moje boisko ORLIK 2012odby si V TURNIEJ PIKI NONEJ O PUCHARPREMIERA DONALDA TUSKA dla dziewcztrocznik 2001 - 2002. By to kolejny etap tego turniejuczyli wierfinay w ktrych zagray 3 najlepszedruyny z eliminacji gminnych a byy to: SPSzczebrzeszyn, SP Ponka, SP Korytkw Duy.Turniej przeprowadzony zosta systemem kady zkadym, gdzie ogemrozegrano 3 mecze w ktrych brao udzia 27 modych

pikarek. Zwyciska

druyna czyli zesp Korytkowa Duego awansowado dalszych rozgrywek.Opiek medyczn na tym turnieju peni pan JarosawMusiakowki a sdzigwnym by pan Tomasz Kostrubiec.Kierownikiem turnieju by inst. ds. sportu PaweSawic z MDK w Szczebrzeszynie.Wyniki:1. Szkoa Podstawowa Korytkw Duy2. Szkoa Podstawowa nr 1 Szczebrzeszyn3. Szkoa Podstawowa Ponka

MDK Szczebrzeszyn


11/12

CHRZSZCZ NR 10 (9)

11

Nowoci wydawniczeMiejsko Gminna Biblioteka Publiczna wSzczebrzeszynie proponuje kolejne nowociwydawnicze.

Katarzyna Grochola ,, Troch wikszy poniedziaek" na kady dzie tygodnia, na kady miesic, na kad

por i pogod. W opowieci Katarzyny Grocholicodzienno pena jest zaskakujcych zdarzei barwnych postaci, przyjani, mioci, maychi wielkich tsknot. Autorka z typowym dla siebiewdzikiem i humorem podpatruje wiat i ludzi.Ksika, po ktr warto sign, kiedy jest dobrze,kiedy jest le i tak po prostu, bez okazji,

by przypomnie sobie, e ycie jest pikne, ale tewcale nie takie oczywiste, jak by si mogo zdawa.

Jarosaw Molenda ,, Krystyna Skarbek krlowapodziemia czy zdrajczyni".Prba rekonstrukcji ycia Krystyny Skarbek przynosi

wicej pyta ni odpowiedzi. Przez wiele lat jejnazwisko byo w naszym kraju nieznane, mao ktowiedzia o jej wojennych zasugach.Ta ksika nie jest biografi, to raczej opowie okobiecie, ktra chciaa y na swoich warunkach i oczasach, w jakich przyszo jej umrze. ledzc losyKrystyny Skarbek, mona by jednego pewnym byanietuzinkow postaci. Czy szpiegowaa wycznie dla

pienidzy, czy kierowaa ni mio do ojczyzny?Wiadomo na pewno, e pozyskane przez niinformacje byy bezcenne dla aliantw.

ZapraszamyMGBP w Szczebrzeszynie

O jesieni, jesieniNiech si wszystko odnowi, odmieni....O jesieni, jesieni, jesieni .....

Niech si noc do gbi przeroczanowe gwiazdy urodz czy stocz,

niech si speni, co si nie odstanie,choby krzywda, choby bl bez miary,

niesychane dla serca ofiary,gniew czy mio, ycie czy skonanie,niech si tylko co prdko odmieni.

O jesieni!... jesieni! ... jesieni!Ja chc burzy, eby we mnie z si

znowu serce gorzao i bio,eby ycie unioso mnie ca

i jak trzcin w objciu amao!Nie trzymajcie, nie wchodcie mi w drog

ju si tyle rozpryso wdzide ...Ja chc szczcia i blu, i skrzyde

i tak duej nie mog, nie mog!Niech si wszystko odnowi, odmieni! ...

O jesieni! ... jesieni! ... jesieni.Iakowiczwna Kazimiera


12/12

Chrząszcz - Październik 2014 (nr 103)

Documents

Transcript of Chrząszcz - Październik 2014 (nr 103)