Chemia Nowy

7/24/2019 Chemia Nowy

1/52

CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNAOKRGOWE KOMISJE EGZAMINACYJNE

INFORMATORO EGZAMINIE MATURALNYM

Z CHEMIIOD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015


2/52

Materiay doInforma

D

oraopraco

ziaanie 3.2.

Prioryt

Pr

ano w rama

Rozwj sys

t III Wysok

gram Opera

ch projektu

temu egza

a jakosys

cyjny Kapit

ilotanow

inw zewn

temu owiat

Ludzki.

ch egzamin

rznych,

,

w maturalnych,


3/52

INFORMATORO EGZAMINIE MATURALNYM

Z CHEMIIOD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015

opracowany przez CentralnKomisjEgzaminacyjnwe wsppracy z okrgowymi komisjami egzaminacyjnymi

w Gdasku, Jaworznie, Krakowie, odzi,omy, Poznaniu, Warszawie i we Wrocawiu

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Warszawa 2013


4/52

Centralna Komisja Egzaminacyjnaul. Jzefa Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa

tel. 22 536 65 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdaskuul. Na Stoku 49, 80-874 Gdasktel. 58 320 55 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznieul. Adama Mickiewicza 4, 43-600 Jaworznotel. 32 616 33 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie

os. Szkolne 37, 31-978 Krakwtel. 12 683 21 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omyul. Nowa 2, 18-400 omatel. 86 216 44 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odziul. Ksawerego Praussa 4, 94-203 dtel. 42 634 91 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniuul. Gronowa 22, 61-655 Poznatel. 61 854 01 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawieul. Grzybowska 77, 00-844 Warszawatel. 22 457 03 [email protected]

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiuul. Tadeusza Zieliskiego 57, 53-533 Wrocawtel. 71 785 18 94

[email protected]


5/52

Spis treci

Wstp..

7

1. Opis egzaminu maturalnego z chemii na poziomie rozszerzonym.............. 9

1.1.Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie 91.2.Oglne informacje o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015 . 91.3.Arkusz egzaminacyjny z chemii na poziomie rozszerzonym .... 101.4.Ocenianie odpowiedzi zdajcych .... 10

2.1. Przykadowe zadania z chemii na poziomie rozszerzonym wraz z rozwizaniami ....... 13

2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z chemii dla absolwentw niesyszcych..

49Opinia Konferencji Rektorw Akademickich SzkPolskich o informatorach maturalnychod 2015 roku 51


6/52


7/52

Wstp 7

Wstp

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015 jest podzielonyna dwie czci.

CZ PIERWSZA (1.1.1.4.) zawiera oglne informacje dotyczce egzaminu maturalnegoz chemii, w tym zakres sprawdzanych wiadomoci i umiejtnoci, krtk charakterystykarkusza egzaminacyjnego oraz sposobu oceniania odpowiedzi w zadaniach zamknitychi otwartych.

CZ DRUGA (2.1.2.2.) zawiera przykadowe zadania z chemii, jakie mog pojawi si

w arkuszach egzaminacyjnych, w tym w arkuszach dla absolwentw niesyszcych.Do kadego zadania: przypisano najwaniejsze wymagania oglne i szczegowe z podstawy programowej

ksztacenia oglnego, do ktrych to zadanie siodnosi, podano oczekiwane rozwizanie, przedstawiono schemat punktowania oraz przykadowe, rnice si poziomem

wykonania, realizacje zdajcych wraz z punktacj.

Zadania wInformatorze: nie wyczerpuj wszystkich typw zada, ktre mog wystpi w arkuszach

egzaminacyjnych, nie ilustrujwszystkich wymagaz zakresu chemii zawartych w podstawie programowej, nie zawieraj wszystkich moliwych rodzajw materiaw rdowych, ktre mog

stanowiobudowzada.Informatornie moe byzatem jedynani nawet gwnwskazwkdo planowania procesuksztacenia chemicznego w szkole ponadgimnazjalnej. Tylko realizacja wszystkich wymagaz podstawy programowej moe zapewni wszechstronne wyksztacenie uczniw szk

ponadgimnazjalnych.

Przed przystpieniem do dalszej lekturyInformatorawarto zapoznasiz oglnymi zasadamiobowizujcymi na egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015. Sone okrelone

w rozporzdzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawiewarunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw i suchaczy orazsposobu przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw w szkoach publicznych (Dz.U. nr 83,

poz. 562, z pn. zm.), w tym w szczeglnoci w rozporzdzeniu z 25 kwietnia 2013 r.zmieniajcym powysze rozporzdzenie (Dz.U. z 2013 r., poz. 520), oraz w skrconejformie w czci oglnej Informatora o egzaminie maturalnym od roku szkolnego2014/2015, dostpnej na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej(www.cke.edu.pl) oraz na stronach internetowych okrgowych komisji egzaminacyjnych.


8/52

8 Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015


9/52

Opis egzaminu 9

1. Opis egzaminu maturalnego z chemiina poziomie rozszerzonym

1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

Egzamin maturalny z chemii sprawdza, w jakim stopniu absolwent spenia wymaganiaz zakresu tego przedmiotu okrelone w podstawie programowej ksztacenia oglnegodla IV etapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Zadania w arkuszuegzaminacyjnym mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych do etapwwczeniejszych, tj. etapu III (gimnazjum).

Podstawa programowa dzieli wymagania na oglne i szczegowe. Wymagania oglne jakosyntetyczne ujcie nadrzdnych celw ksztacenia informuj, jak rozumie

podporzdkowane im wymagania szczegowe, ktre odwouj si do cile okrelonychwiadomoci i umiejtnoci.

W szczeglnoci, zadania w arkuszu maturalnym z chemii na poziomie rozszerzonym majna celu sprawdzenie: umiejtnoci rozumowania, argumentowania i wnioskowania, umiejtnoci wykorzystywania informacji z rnorodnych rde, umiejtnoci projektowania dowiadczechemicznych i interpretowania wynikw, umiejtnoci wykorzystywania narzdzi matematycznych do opisu i analizy zjawisk

i procesw.

1.2. Oglne informacje o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

Od roku szkolnego 2014/20151 egzamin maturalny z chemii moe by zdawany wycznie

jako przedmiot dodatkowy na poziomie rozszerzonym. Egzamin ma form pisemn i trwa180 minut. Do egzaminu z chemii moe przystpi kady absolwent, niezalenie od typuszkoy, do ktrej uczszcza, oraz od przedmiotw, ktrych uczy siw szkole w zakresierozszerzonym. W czasie trwania egzaminu zdajcy moe korzysta z Karty wybranychwzorw i staych fizykochemicznych na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijkioraz z kalkulatora prostego.

Wyniki czci pisemnej egzaminu maturalnego s wyraane w procentach i na skalicentylowej (por. punkt G. Ocenianie i wyniki egzaminu w CZCI OGLNEJInformatorao egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015). Wyniki uzyskane w czci pisemnejegzaminu maturalnego z chemii podobnie jak z innych przedmiotw dodatkowych

nie majwpywu na zdanie egzaminu maturalnego2.

1

W przypadku absolwentw technikw od roku szkolnego 2015/2016.2Z wyjtkiem sytuacji, kiedy egzamin z chemii zostazadeklarowany przez zdajcego jako jedyny przedmiotdodatkowy, po czym zdajcy nie przystpido tego egzaminu lub egzamin ten zostamu uniewaniony.


10/52


1.3. Arkusz egzaminacyjny z chemii na poziomie rozszerzonym

Arkusz egzaminacyjny z chemii bdzie zawiera okoo 45 zada. Przy numerze kadegozadania podana bdzie maksymalna liczba punktw, ktr mona uzyska za poprawne

jego rozwizanie. Zadania w arkuszu egzaminacyjnym: bd dobrane w taki sposb, aby reprezentoway rnorodne wymagania oglne

i szczegowe z podstawy programowej, bd sprawdzay przede wszystkim umiejtnoci zoone, w tym umiejtno mylenia

naukowego, projektowania dowiadczei analizy wynikw, bd zrnicowane pod wzgldem sprawdzanych wiadomoci i umiejtnoci, poziomu

trudnoci, a take sposobu udzielania odpowiedzi, bd miay form zamknit lub otwart. W zadaniach zamknitych, np. wielokrotnego

wyboru, prawda/fasz, na dobieranie, zdajcy wybiera jednz podanych opcji odpowiedzi,natomiast w zadaniach otwartych zdajcy samodzielnie formuuje odpowiedzwizanna przykad z podaniem wzorw chemicznych, rwna reakcji chemicznych, oblicze,wypowiedzi sownych; w arkuszu bdprzewaay zadania otwarte,

bdwystpoway pojedynczo lub w wizkach tematycznych, bd odnosiy si do rnorodnych materiaw rdowych zamieszczonych w arkuszu,

np. przedstawionych wykresw, rysunkw, tabel, schematw itp.

W poleceniu do kadego zadania wystpuje co najmniej jeden czasownik wskazujcyczynno, jak powinien wykona zdajcy, aby poprawnie rozwiza dane zadanie.W przypadku zada zamknitych bd to najczciej czasowniki takie jak wybierz,podkrel, zaznacz. W przypadku zada otwartych katalog czasownikw jest duoszerszy, a precyzyjne ich zrozumienie warunkuje poprawnrealizacjpolecenia.

1.4. Ocenianie odpowiedzi zdajcych

Odpowiedzi udzielone przez zdajcego s oceniane przez egzaminatorw zgodnieze schematem punktowania okrelonym dla kadego zadania. W przypadku zadazamknitych zdajcy moe otrzyma 1 punkt, jeeli udzieli poprawnej odpowiedzi,lub 0 punktw, jeeli udzieli odpowiedzi bdnej lub nie udzieli jej wcale. W przypadkuzadaotwartych skala oceniania moe bybardziej rozbudowana, np. od 0 do 5 punktw.Za odpowied egzaminator moe przyzna wycznie pene punkty (nie przyznaje si

powek punktu).

Dokonujc oceny odpowiedzi udzielonej przez zdajcego w zadaniu otwartym, egzaminator

odwouje si do przykadowego rozwizania opracowanego przez zesp ekspertwCentralnej Komisji Egzaminacyjnej i okrgowych komisji egzaminacyjnych orazkonsultantw akademickich. Rozwizanie to okrela wycznie zakres merytorycznyodpowiedzi i nie jest cisym wzorcem oczekiwanego sformuowania(za wyjtkiem nazw

pierwiastkw i zwizkw chemicznych, symboli i wzorw zwizkw chemicznych). Kadamerytorycznie poprawna odpowied, speniajca warunki zadania, zostanie oceniona

pozytywnie.

Ocena odpowiedzi zdajcego w zadaniach otwartych zaley od tego, jak istotnego postpudokona zdajcy, i w jakim stopniu pokonazasadnicze trudnoci na drodze do cakowitegorozwizania zadania bdudzielenia w peni poprawnej odpowiedzi, np. poprawnie powiza

dane z szukanw zadaniach rachunkowych lub prawidowo dobraodczynniki w zadaniach


11/52

Opis egzaminu 11

dowiadczalnych. Schemat punktowania uzaleniony jest od maksymalnej liczby punktw,jakmona uzyskaza rozwizanie danego zadania.

SZCZEGOWE ZASADY OCENIANIA ODPOWIEDZI UDZIELONYCH PRZEZ ZDAJCYCHW ZADANIACH OTWARTYCH

1. Zdajcy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwizania, precyzyjnie odpowiadajcepoleceniom zawartym w zadaniach.

2. Gdy do jednego polecenia zdajcy podaje kilka odpowiedzi (z ktrych jedna jestprawidowa, inne nieprawidowe), to nie otrzymuje punktw za adnz nich.

3. Rozwizanie zadania otrzymane na podstawie bdnego merytorycznie zaoenia, uznajesiw caoci za niepoprawne.

4. Rozwizania zada dowiadczalnych (spostrzeenia i wnioski) oceniane s wyczniewtedy, gdy projekt dowiadczenia jest poprawny, czyli np. prawidowo zostay dobraneodczynniki.

5. W rozwizaniach zada rachunkowych oceniane s: metoda (przedstawiony tok

rozumowania), wykonanie oblicze i podanie wyniku z jednostk i odpowiednidokadnoci.

6. Wynik liczbowy wielkoci mianowanej podany bez jednostek lub z niepoprawnymich zapisem jest bdny.

7. Jeeli zamieszczone w odpowiedzi informacje (rwnie dodatkowe, ktre nie wynikajz treci polecenia) wiadcz o zasadniczych brakach w rozumieniu omawianegozagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawidowej odpowiedzi, to za odpowied takzdajcy otrzyma 0 punktw.


12/52



13/52

Przykadowe zadania z rozwizaniami 13

2.1. Przykadowe zadania z chemii na poziomie rozszerzonymwraz z rozwizaniami

Zadanie 1. (01)

Okrel typ hybrydyzacji orbitali atomu wgla w czsteczkach zwizkw, ktrych wzory

podano poniej. Uzupenij tabel.

Wzr czsteczki

Typhybrydyzacji

Wymagania oglne

I. (IV.PR). Wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdajcy korzysta z chemicznych tekstw

rdowych []. Krytycznie odnosi sido pozyskiwanych informacji.

Wymagania szczegowe

3.5) (IV.PR) Zdajcy rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) w prostych czsteczkach

zwizkw nieorganicznych i organicznych.

Rozwizanie

Wzrczsteczki

Typhybrydyzacji

sp3 sp sp

2 sp

Schemat

punktowania

1 pkt cztery poprawne odpowiedzi.0 pkt inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

Przykadowe

ocenione

odpowiedziWzr

czsteczki

Typhybrydyzacji

tetraedryczna dygonalna trygonalna dygonalna

1 pkt cztery

poprawneodpowiedzi.

Wzrczsteczki

Typhybrydyzacji

tetraedryczna paska ktowa paska

0 pkt jednapoprawnaodpowied.

C

H

H

H HCH N C

H

H

O C OO

C

H

H

H HCH N C

H

H

O C OO

C

H

H

H HCH N C

H

H

O C OO

C

H

H

H HCH N C

H

H

O C OO


14/52


Zadanie 2. (01)

Wypenij tabel, wpisujc liter P, jeeli zdanie jest prawdziwe, lub liter F, jeli jest

faszywe.

Zdanie P/F

1.Typ hybrydyzacji orbitali atomu azotu w czsteczce amoniaku jest taki sam,

jak typ hybrydyzacji orbitali atomu wgla w czsteczce metanolu.

2.Hybrydyzacj, w ktrej uczestniczjeden orbital s oraz dwa orbitale p,nazywamy hybrydyzacjsp3(tetraedryczn).

3.Ksztat czsteczki tlenku wgla(IV) wynika z liniowego uoeniazhybrydyzowanych orbitali atomowych wgla.

Wymagania oglne

I. (IV.PR) Wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdajcy korzysta z chemicznych tekstw


Wymagania szczegowe

3.5) (IV.PR) Zdajcy rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) w prostych czsteczkach

zwizkw nieorganicznych i organicznych.

RozwizanieZdanie P/F

1.

Typ hybrydyzacji orbitali atomu azotuw czsteczce amoniaku jest taki sam,

jak typ hybrydyzacji orbitali atomu wglaw czsteczce metanolu.

P

2.Hybrydyzacj, w ktrej uczestniczjeden orbitals oraz dwa orbitale p, nazywamy hybrydyzacjsp3(tetraedryczn).

F

3.Ksztat czsteczki tlenku wgla(IV) wynikaz liniowego uoenia zhybrydyzowanychorbitali atomowych wgla.

P

Schemat

punktowania

1 pkt trzy poprawne oceny.0 pkt inna odpowiedlub brak odpowiedzi.


15/52


Zadanie 3. (02)

Wodr wystpuje w przyrodzie w postaci trzech izotopw: 1H (wodr lekki, prot), 2H (wodrciki, deuter), 3H (wodr superciki, tryt). Masatomowwodoru oblicza sijako redniwaonmas atomowych protu i deuteru. W obliczeniach pomija sitryt, ktry w przyrodzie

wystpuje w ladowych ilociach. Masa protu wynosi 1,0073 u, a masa deuteru 2,0140 u.Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger,Nowoczesne kompendium chemii,Warszawa 2007.

Oblicz mas atomow wodoru (stosujc dane z dokadnoci do czwartego miejsca

po przecinku), jeli wiadomo, e atomy1H stanowi 99,98% wszystkich atomw tego

pierwiastka w przyrodzie. Wynik podaj z dokadnoci do czwartego miejsca

po przecinku.

Obliczenia:

Wymagania oglne

II. (IV.PR) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.

Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne [].

Wymagania szczegowe

1.3) (IV.PR) Zdajcy oblicza mas atomow pierwiastka na podstawie jego skadu

izotopowego [].

Rozwizanie

%100

%)98,99%100(u0140,2%98,99u0073,1m 1,0075 u

Schemat

punktowania

2 pkt poprawna metoda oraz poprawne obliczenia i wynik z jednostk.1 pkt poprawna metoda i poprawne obliczenia, poprawny wynik bez

jednostki lub poprawna metoda i bdny wynik bdcy konsekwencjbdurachunkowego lub zaokrgleniezgodnych z poleceniem.0 pkt bdna metoda lub brak rozwizania.

Przykadoweocenione

odpowiedzi

%100

%)98,99%100(u014,2%98,99u007,1m

u0072,1u0004,0u0068,1

1 pkt zastosowaniepoprawnej metody

obliczenia i bdny

wynik wynikajcy

z zastosowania zaokrgle

danych niezgodnie

z poleceniem.

u0075,1x

73,100x98,99

%100x

0073,1%98,99

0 pkt zastosowanie

bdnej metody

obliczenia.


16/52


Zadanie 4. (02)

Krysztay metali i ich stopw majpostasieci przestrzennych. Wzy tych sieci obsadzoneskationami metali, w tym przypadku nazywanymi rdzeniami (zrbami) atomowymi. Metaletworz sieci rnego rodzaju. Metale, ktre tworz taki sam rodzaj sieci, rni si

wartociami staej siecioweja, czyli odlegociami pomidzy rodkami ssiadujcych rdzeniatomowych. Poniej przedstawiono wartoci staej sieciowej a wybranych litowcwi berylowcw.

Litowce Staa sieciowa a, m Berylowce Staa sieciowa a, m

Cez 6,05 1010 Stront 6,07 1010

Potas 5,33 1010 Wap 5,56 1010

Sd 4,28 1010 Bar 5,02 1010

Zwykle ze wzrastajcliczbelektronw walencyjnych i malejcwartocistaej siecioweja wzrasta temperatura topnienia metalu.Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger,Nowoczesne kompendium chemii,

Warszawa 2007.

a)Na podstawie podanych informacji okrel, ktry spord wymienionych w tabeli

berylowcw charakteryzuje si najwysz temperatur topnienia. Uzasadnij swj

wybr.

Najwysztemperaturtopnienia charakteryzuje si: .

Uzasadnienie: ...

..

b)Uzupenij ponisze zdanie, podkrelajc te okrelenia spord oznaczonych literami

AF, ktre pozwolutworzypoprawny wniosek.

A. mniej B. wicej C. mniejsz D. wiksz E. nisza F. wysza

Wapw porwnaniu z cezem ma (A. / B.) elektronw walencyjnych i ( C. / D. ) wartostaej sieciowej a, dlatego temperatura topnienia wapnia jest ( E. / F.) nicezu.

Wymagania oglne




Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne; [...] samodzielnie

formuuje i uzasadnia opinie i sdy.

Wymagania szczegowe

7.1) (IV.PR) Zdajcy opisuje waciwoci fizyczne metali i wyjania je w oparciu o znajomo

natury wizania metalicznego.

7.3) (IV.PR) Zdajcy analizuje i porwnuje waciwoci fizyczne i chemiczne metaligrupy 1. i 2.


17/52


Rozwizanie a)Najwysz temperatur topnienia charakteryzuje si: bar lub Ba.Uzasadnienie, np. ma najnisz warto staej sieciowej spord podanychw tabeli berylowcw.

b)Wapw porwnaniu z cezem ma (A. / B.) elektronw walencyjnychi ( C. / D.) wartostaej sieciowej a, dlatego temperatura topnienia wapnia

jest ( E. / F.) nicezu.Schemat

punktowania

2 pkt poprawne odpowiedzi w czci a) i b) zadania.1 pkt poprawna odpowiedtylko w czci a) albo tylko w czci b) zadania.0 pkt kada inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

a) Najwysztemperaturtopnienia charakteryzuje si: barUzasadnienie: z wymienionych w tabeli berylowcw bar manajwicej elektronw walencyjnych i najniszstasieciow.

b)

Wapw porwnaniu z cezem ma (A. / B.) elektronwwalencyjnych i ( C. / D.) wartostaej sieciowej a, dlategotemperatura topnienia wapnia jest ( E. / F.) nicezu.

1 pkt

poprawna

odpowied

tylko

w czcib) zadania.

Informacja do zada57

Przeprowadzono dowiadczenie zilustrowane poniszym rysunkiem.

Zaobserwowano, e: metal stapia si, tworzc kulk, i pywa po powierzchni wody; objto kulki

zmniejszaa siado zaniku, nastpia zmiana zabarwienia zawartoci naczynia.

Zadanie 5. (02)

a) Uzupenij opis przebiegu dowiadczenia. Podkrel T (tak), jeli obserwacja jest

prawdziwa, lub N (nie) jeli jest nieprawdziwa.

Wytrcisibiay osad. T N

Wydzielisibezbarwny gaz. T N

b) Dokocz zdanie, podkrelajc wniosek A. albo B. i jego uzasadnienie 1. albo 2.

Wnioskujemy, e otrzymany w naczyniu roztwr ma odczyn

A. obojtny,

poniewa

1. ulegon odbarwieniu.

B. zasadowy, 2.

zabarwisina malinowo.

100 g H2O z dodatkiem alkoholowegoroztworu fenoloftaleiny

0,5 g Na (s)


18/52


Wymagania oglne do zadania 5 a)

III.(IV.PR) Opanowanie czynnoci praktycznych. Zdajcy [] projektuje [] dowiadczenia

chemiczne.

Wymagania szczegowe do zadania 5 a)

8.3) (IV.PR) Zdajcy planuje [] dowiadczenie, w wyniku ktrego mona otrzymawodr[].

6.3) (gimnazjum) Zdajcy planuje [] dowiadczenie, w wyniku ktrego mona otrzyma

wodorotlenek [].

Wymagania oglne do zadania 5 b)

III. (gimnazjum) Opanowanie czynnoci praktycznych. Zdajcy [] projektuje []

dowiadczenia chemiczne.

Wymagania szczegowe do zadania 5 b)

6.4) (gimnazjum) Zdajcy opisuje waciwoci [] wodorotlenkw [].

6.6) (gimnazjum) Zdajcy wskazuje na zastosowanie wskanikw (fenoloftaleiny []);rozrnia dowiadczalnie [] zasady za pomocwskanikw.

Rozwizanie a)

Wytrcisibiay osad. T N

Wydzielisibezbarwny gaz. T N

b)

Wnioskujemy, e otrzymany w naczyniu roztwr ma odczyn

A. obojtny,

poniewa

1. ulegon odbarwieniu.

B. zasadowy, 2.

zabarwisina malinowo.

Schemat

punktowania

2 pkt poprawne wskazanie odpowiedzi w czci a) i b) zadania.

1 pkt poprawne wskazanie odpowiedzi tylko w czci a) albo tylkow czci b) zadania.

0 pkt kada inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

Zadanie 6. (01)

Wybierz i podkrel w tabeli spord podanych AF takie dokoczenie kadego zdania,

aby powstay poprawne wnioski z przeprowadzonego dowiadczenia.

A. endoenergetyczna. B. egzoenergetyczna.

C.wysoktemperaturtopnienia. D. nisktemperaturtopnienia.

E. gstowikszod gstoci wody. F. gstomniejszod gstoci wody.

1. Podczas dowiadczenia opisanego w informacji przebiega reakcja A. B.

2. Pywanie metalu po powierzchni wody wskazuje, e ma on C.

D.

E.

F.


19/52


Wymagania oglne


Zdajcy [] opisuje waciwoci najwaniejszych pierwiastkw [].

Wymagania szczegowe

7.1) (IV.PR) Zdajcy opisuje podstawowe waciwoci fizyczne metali [].1.1) (gimnazjum) Zdajcy opisuje waciwoci substancji []; wykonuje dowiadczenia

w ktrych bada waciwoci wybranych substancji.

3.2) (gimnazjum) Zdajcy [] obserwuje dowiadczenia ilustrujce typy reakcji i formuuje

wnioski.

Rozwizanie1.

Podczas dowiadczenia opisanegow informacji przebiega reakcja

A. B.

2.Pywanie metalu po powierzchni wody,wskazuje, e ma on

C. D. E. F.

Schematpunktowania 1 pkt poprawne wskazanie dokoczenia dwch zda.0 pkt kada inna odpowiedlub brak odpowiedzi.Przykadowe

ocenione

odpowiedzi1.

Podczas dowiadczeniaopisanego w informacji

przebiega reakcjaA. B.

0 pkt bdne

wskazanie

w punkcie 2.

2.

Pywanie metalu popowierzchni wody,wskazuje, e ma on

C. D. E. F.

Zadanie 7. (01)

Po zakoczeniu dowiadczenia poproszono uczniw o obliczenie stenia procentowegootrzymanego roztworu w procentach masowych i podanie wyniku z dokadnocido drugiegomiejsca po przecinku. Ustalono (wykonujc poprawne obliczenia), e ilo wody biorcejudziaw reakcji wynosi 0,39 g, a masa wodoru, ktry opucirodowisko reakcji, jest rwna0,02 g. Poniej przedstawiono rozwizania piciu uczniw, ktre poddano analizie i ocenie.

Ucze Sposb rozwizania

I2 mole Na 2 mole NaOH0,5 g Na msms = 0,5 g NaOH mr= 0,5 g + 100 g = 100,5 g cp = 0,50%

II23 g Na 40 g NaOH0,5 g Na ms ms= 0,87 g NaOH mr= 0,87 g + 100 g = 100,87 g cp = 0,86%

III23 g Na 40 g NaOH0,5 g Na ms ms = 0,87 g NaOH mr= 100,5g 0,02 g = 100,48 g cp = 0,87%

IV46 g Na 40 g NaOH0,5 g Na ms ms= 0,43 g NaOH mr= 100 g cp = 0,43%

V

23 g Na 40 g NaOH

0,5 g Na ms ms= 0,87 g NaOH mr = 0,87 g + (100 g 0,39 g) = 100,48 g cp = 0,9%


20/52


Przeczytaj poniszy tekst. Uzupenij luki, wpisujc numery uczniw (IV), do ktrych

odnoszsiposzczeglne stwierdzenia.

Tylko rozwizanie ucznia oznaczonego numerem ___ nie zawiera bdw. Ucze tenprawidowo powiza dane z szukan, nie popeni bdw rachunkowych i poda wynik

ze wskazan dokadnoci. Uczeoznaczony numerem ___ zastosowa poprawn metodrozwizania zadania, poprawnie wykonaobliczenia, jednak wynik kocowy podaz innniwymagana dokadnoci. Nieuwzgldnienie stechiometrii reakcji oraz niepoprawnewskazanie masy roztworu to bdy, ktre pojawiy si w rozwizaniu ucznia oznaczonegonumerem___.W kolejnym rozwizaniu przy poprawnie obliczonej masie substancji zapisanoniepoprawne obliczenia dotyczce masy roztworu. Taki bd wystpipodczas rozwizaniazadania przez ucznia oznaczonego numerem ___. Niepoprawnie obliczona masa roztworuoraz bdnie zapisana zaleno (proporcja) prowadzca do ustalenia masy substancji nie

pozwoliy uczniowi oznaczonemu numerem ___ na zaprezentowanie poprawnego sposoburozwizania zadania.

Wymagania oglneI. (IV.PR) Wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdajcy korzysta z chemicznych tekstw


Wymagania szczegowe

1.6) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia z uwzgldnieniem [] mas substratw i produktw

([] stechiometria [] rwnachemicznych) [].

5.2) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia zwizane z przygotowaniem [] roztworw

z zastosowaniem pojcia stenie procentowe [].

Rozwizanie Tylko rozwizanie ucznia oznaczonego numerem III nie zawiera bdw.Ucze ten prawidowo powiza dane z szukan, nie popeni bdwrachunkowych i poda wynik ze wskazan dokadnoci. Ucze oznaczonynumerem V zastosowa poprawn metod rozwizania zadania, poprawniewykona obliczenia, jednak wynik kocowy poda z inn ni wymaganadokadnoci. Nieuwzgldnienie stechiometrii reakcji oraz niepoprawnewskazanie masy roztworu to bdy, ktre pojawiy siw rozwizaniu uczniaoznaczonego numerem IV. W kolejnym rozwizaniu przy poprawnieobliczonej masie substancji zapisano niepoprawne obliczenia dotyczce masyroztworu. Taki bd wystpi podczas rozwizania zadania przez uczniaoznaczonego numerem II. Niepoprawnie obliczona masa roztworu oraz

bdnie zapisana zaleno (proporcja) prowadzca do ustalenia masysubstancji nie pozwoliy uczniowi oznaczonemu numerem I nazaprezentowanie poprawnego sposobu rozwizania zadania.

Schemat

punktowania

1 pkt poprawne uzupenienie piciu luk.0 pkt kada inna odpowiedlub brak odpowiedzi.


21/52



Brunatnoczerwony tlenek azotu(IV) NO2oraz jego bezbarwny dimer N2O4w postaci gazowejwystpujzawsze jako mieszanina rwnowagowa. W ukadzie midzy tymi tlenkami ustalasirwnowaga dynamiczna:

2NO2 N2O4

W temperaturze pokojowej mieszanin tlenkw NO2 i N2O4 wprowadzono do trzechprobwek i szczelnie zamknito. Nastpnie mieszaniny doprowadzono do rnychtemperatur.

Wyniki obserwacji zapisano w tabeli.

Temperatura, C 10 20 90Barwa mieszaniny gazw bezbarwna tobrzowa brunatnoczerwona

Zadanie 8. (01)

Napisz, czy dimeryzacja NO2 jest reakcj egzoenergetyczn, czy endoenergetyczn.

Odpowieduzasadnij.

Rekcja dimeryzacji NO2jest reakcj...

Uzasadnienie: ...

...

..

Wymagania oglne



Wymagania szczegowe

4.3) (IV.PR). Zdajcy stosuje pojcia egzoenergetyczny, endoenergetyczny, [] do opisu

efektw energetycznych przemian.

4.6) (IV.PR). Zdajcy wykazuje si znajomoci i rozumieniem poj: stan rwnowagi

dynamicznej [].

4.7) (IV.PR). Zdajcy stosuje regu przekory do jakociowego okrelania wpywu zmian

temperatury [] na ukad pozostajcy w stanie rwnowagi dynamicznej.

Rozwizanie Reakcja dimeryzacji NO2jest egzoenergetyczna.Uzasadnienie:np.:Obnienie temperatury ukadu powoduje zwikszenie wydajnoci reakcji

dimeryzacji NO2. Zgodnie z regu przekory w ukadzie zacznie

przebiega reakcja, ktrej bdzie towarzyszyo wydzielenie ciepa

(reakcja egzoenergetyczna).

Schemat

punktowania

1 pkt poprawne wskazanie i uzasadnienie.0 pkt poprawne wskazanie i bdne uzasadnienie lub kada inna odpowied,lub brak odpowiedzi.


22/52


Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

Reakcja jest egzoenergetyczna.

Uzasadnienie:

Poniewaz ukadu zostaje wydzielone ciepo,

energia substratw jest wiksza od energii produktw.

0 pkt poprawne

wskazanie,

ale bdne

uzasadnienie.

Reakcja jest egzoenergiczna.

Uzasadnienie:Wydajnoreakcji otrzymywania dimeru malejeze wzrostem temperatury.

0 pkt bdna

nazwa orazpoprawne

uzasadnienie.

Zadanie 9. (03)

Do naczynia o objtoci 10,0 dm3wprowadzono 1 mol NO2. Naczynie szczelnie zamknito

i ogrzewano do temperatury T, do osignicia stanu rwnowagi.

a) Napisz wyraenie na steniowstarwnowagi reakcjiKcdimeryzacji NO2.

...

b)

Ustal stenia molowe skadnikw mieszaniny poreakcyjnej dimeryzacji NO2w temperaturze T, jeli w chwili osignicia przez ukad stanu rwnowagi

dynamicznej przereagowao 52% NO2. Wynik podaj z dokadnoci do trzeciego

miejsca po przecinku.

Obliczenia:






dynamicznej i staa rwnowagi;zapisuje wyraenie na starwnowagi podanej reakcji.

Wymagania oglne do zadania 9 b)II. (IV.PR) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.




dynamicznej[].

1.5) (IV.PR). Zdajcy dokonuje interpretacji [] ilociowej rwnania reakcji w ujciu

molowym [].

5.2) (IV.PR). Zdajcy wykonuje obliczenia [] z zastosowaniem pojcia stenie []

molowe.


23/52


Rozwizaniea)

2

2

42c

][NO

]O[NK

b) np.:12nn

422 ONNO

Liczba moli NO2, ktry przereagowa:mola52,0n2NO

Liczba moli NO2, ktry nie przereagowa:52,01n 'NO 2 mola mola48,0n

'NO2

Liczba moli dimeru, ktry powsta:

mola2

52,0n

42ON

mola26,0n42ON

Stenia skadnikw mieszaniny w stanie rwnowagi wynosz:

3NO dm10

mol48,0c 2 0,048 3dmmol

3ON dm10

mol26,0c

420,026

3dmmol

Schemat

punktowania

a)1 pkt poprawne napisanie wyraenia na steniowstarwnowagi.0 pkt inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

b)2 pkt poprawna metoda obliczenia stenia skadnikw mieszaniny

poreakcyjnej i poprawne obliczenia oraz podanie wyniku z waciw

dokadnocii jednostk.1 pkt poprawna metoda obliczenia stenia skadnikw mieszaninyporeakcyjnej i popenienie bdw rachunkowych lub podanie wynikuz bdndokadnocilub bdnjednostk.0 pkt bdna metoda obliczenia stenia skadnikw mieszaniny

poreakcyjnej lub brak rozwizania.Przykadowe

ocenione

odpowiedzia)

]NO[

]ON[K

2

2

1

42

1 pkt wyraenie

odpowiada stanowi

rwnowagi reakcji.

b) 1 mol NO2 - 0,5 mola N2O40,52 mola - n

x

nx= 0,26 mola

3n

3n

NOON

dm/mol038,0cdm/mol026,0c

mola38,052,01nmola26,0n

21

242

1 pkt poprawna metoda

obliczenia stenia

skadnikw mieszaniny

poreakcyjnej,

ale popenienie bdw

rachunkowych.

b) 1 mol N2O4 100%0,52 mola 52%1 mol 0,52 mola = 0,48 mola NO2

3NO dm10

mol48,0c

20,048

3dm

mol

3ON dm10 mol52,0c 42 0,052 3dmmol

0 pkt zastosowano

bdnmetodobliczenia,

nie uwzgldniono

stechiometrii przemiany.


24/52


Zadanie 10. (01)

Do naczynia, w ktrym ustali sistan rwnowagi dynamicznej dimeryzacji NO2, w czasiet wprowadzono dodatkowilotego tlenku.

Wska, ktry wykres, przedstawiajcy zalenostenia reagentw od czasu, ilustrujezmiany stenia NO2 i N2O4 wywoane wprowadzeniem do naczynia dodatkowej

iloci NO2.

A. B.

C. D.

Wymagania oglne



Wymagania szczegowe


dynamicznej [].

Rozwizanie Odpowied: DSchemat

punktowania

1 pkt poprawne wskazanie.0 pkt kada inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

N2O4

t

stenie,moldm

-3

NO2

czas, s

st

enie,moldm

-3

t

NO2

N2O4

czas, s

steniemoldm

-3

NO2

N2O4

czas, st

sten

ie,moldm

-3

czas, st

NO2

N2O4


25/52



Jedn z metod usuwania tlenku siarki(IV) z gazw spalinowych w instalacjachprzemysowych jest odsiarczanie, zachodzce w dwch etapach. W etapie I przepuszcza sigazy spalinowe przez zawiesin wglanu wapnia. W wyniku reakcji powstaje, rwnie

w formie zawiesiny, siarczan(IV) wapnia. Etap II tego procesu ma na celu otrzymanie takiegoproduktu, ktry mona atwo usunz instalacji przemysowej. W tym celu przepuszcza siprzez zawiesin siarczanu(IV) wapnia powietrze i przemywa powstajc w tym procesiegstniejc porowat mas wod. Kocowym produktem w opisanej metodzie jest gipskrystaliczny sl o wzorze CaSO42H2O.

Na podstawie: www.rafako.com.pl/produkty/575 [dostp w dniu 24.01.2013]

Zadanie 11. (02)

Etap I procesu odsiarczania gazw spalinowych przebiega zgodnie z rwnaniem:

CaCO3 + SO2 CaSO3 + CO2

Przez zawiesin zawierajc 100 g CaCO3 przepuszczono 20 dm3 SO2 (w przeliczeniu

na warunki normalne).

Oblicz, o ile gramw wzrosa masa zawiesiny, jeli w gazach opuszczajcych naczynie

z CaCO3 znajdowao si 10% pocztkowej objtoci SO2. Wynik podaj z dokadnoci

do liczby cakowitej.

Obliczenia:

Wymagania oglne



Wymagania szczegowe

1.5) (IV.PR). Zdajcy dokonuje interpretacji jakociowej i ilociowej rwnania reakcji

w ujciu molowym, masowym i objtociowym (dla gazw).

1.6) (IV.PR). Zdajcy wykonuje obliczenia z uwzgldnieniem wydajnoci reakcji i mola

dotyczce: mas substratw i produktw (stechiometria wzorw i rwna chemicznych),

objtoci gazw w warunkach normalnych.


26/52


Rozwizanie Np.:ObjtoSO2, ktra wzia udziaw reakcji chemicznej:

2SOV = 20 dm3 20 dm30,1

2SOV = 18 dm3

Liczba moli SO2, ktra wzia udziaw reakcji chemicznej:

0V

V=n mola8,0dmmol4,22

dm18n 3

3

n SO2: n CO2wynosi 1 : 1

2SOM = 64 1molg ,

2SOm = 64 1molg 0,8 mola = 51,2 g

2COM = 44 1molg ,

2COm = 44 1molg 0,8 mola = 35,2 g

Przyrost masy jest rnic: m =2SO

m -2CO

m

m = 51,2 g 35,2 g = 16 g lub16Schemat

punktowania

2 pkt poprawna metoda obliczenia przyrostu masy zawiesiny, wykonanieobliczei podanie wyniku z waciwdokadnoci.

1 pkt poprawna metoda obliczenia i popenienie bdw rachunkowych lubpodanie wyniku z bdndokadnoci.0 pkt bdna metoda obliczenia lub brak rozwizania.

Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

CaCO3 + SO2 CaSO3 + CO2 y 18 dm3 x100 g 22,4 dm3 120 gy = 80,36 g x = 96,43 g96,43 g 80,36 g = 15,1 g

1 pkt zastosowanie

poprawnej metody obliczenia,

ale popenienie bdu

rachunkowego.

23

3

SOdm2%100

dm20%10

20 dm

3

+ 2 dm

3

= 22 dm

3

mol/g120M3CaSO mol/g100M

3CaCO

22 dm3 x

22,4 dm3 1 mol x = 0,982 mola

1 mol 0,982 mola = 0,018 mola

g8,1100018,0m3CaCO

(pozostao)

g84,117120982,0m3CaSO

(pozostao)

mkocowa= 1,8 g + 117,84 g = 119,64 g119,64 g 100 g = 19,64 g 20 g

0 pkt zastosowano bdn

metodobliczenia, zakadajc

przyrost objtoci SO2.

Zadanie 12. (01)

Zapisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji zachodzcej w etapie II procesu

odsiarczania gazw spalinowych.

..

Wymagania oglne


Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] i zjawiska chemiczne [].

Wymagania szczegowe6.1) (IV.PR). Zdajcy wykazuje siznajomocii rozumieniem poj: [] utlenianie [].


27/52


Rozwizanie Zapis rwnania reakcji2CaSO3+ O2+ 4H2O 2(CaSO42H2O)

Schemat

punktowania

1 pkt poprawny zapis rwnania.0 pkt kada inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

Przykadowe

ocenioneodpowiedzi

2CaSO3+ O22CaSO4CaSO4+ 2H2O CaSO42H2O

1 pkt poprawny zapis dwch

kolejnych rwnailustrujcych proces

zachodzcy w II etapie.

CaSO3+2

1O2+ 2H2O CaSO42H2O

1 pkt zapis rwnania

odzwierciedla stechiometri

procesu.

Zadanie 13. (01)

Siarczan(VI) wapnia moe tworzyuwodnione krysztay (hydraty). W tabeli podano liczb

moli czsteczek wody przypadajcych na jeden mol siarczanu(VI) wapnia (liczbhydratacjisoli) w zalenoci od zakresu temperatur, w ktrych krystalizuje siarczan(VI) wapnia.

Zakres temperatur poniej 120 C 120 C 180 C powyej 180 C

Liczba hydratacji CaSO4 21

2 0 (sl bezwodna)

Otrzymany w opisanej metodzie CaSO42H2O zostawypraony w temperaturze 140 C.

Podaj wzr produktu, ktry otrzymano po wypraeniu.

Wzr ........

Wymagania oglne




Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] i zjawiska chemiczne [].

Wymagania szczegowe

1.5) (IV.PP). Zdajcy zapisuje wzory hydratw [].

RozwizanieWzr: CaSO4

2

1H2O

Schemat

punktowania

1 pkt poprawny zapis wzoru.0 pkt kada inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

2CaSO4H2O1 pkt zapis wzoru

odzwierciedla stechiometri

produktu.


28/52



Podstawowym rdem surowcowym wodoru na Ziemi jest woda. Wodr wystpuje takew zoach wgli kopalnych, ropy naftowej i gazu ziemnego, a take w materii organicznej(biomasa). Zastosowanie wodoru budzi ogromne nadzieje, a istniejce ju rozwizania,

umoliwiajce pozyskiwanie z niego energii, pozwalaj przewidywa jego wykorzystaniedo ogrzewania budynkw, w transporcie i w przemyle. Najwiksze znaczenie, szczeglniedla krajw nieposiadajcych znaczcych zasobw mineralnych, ma moliwopozyskiwaniawodoru z biomasy nieograniczonego rda surowcowego. Niestety, technologie zwizanez energetycznym zastosowaniem wodoru sw chwili obecnej bardzo drogie, moe im podoa

jedynie przemyszwizany z lotami kosmicznymi.Poniej przedstawiono rwnania wybranych reakcji wykorzystywanych w technologiach

pozyskiwania energii z wykorzystaniem wodoru. (Wartoci entalpii podano dla reakcji, ktreprzebiegaj pod staym cinieniem, a temperatura produktw zostaa doprowadzonado temperatury pocztkowej substratw).

A. CH4 (g) + H2O(g) CO(g) + 3H2 (g) H= 206 kJ

B. CO(g) + H2O(g) CO2 (g) + H2 (g) H= 42 kJ

C. C(s) + H2O(g) CO(g) + H2 (g) H= 131 kJ

D. 2H2 (g) + O2 (g) 2H2O(c) H= 286 kJNa podstawie: J. Kijeski, M. Kijeska,Droga do energii i surowcw zerdeodnawialnych,

oprac. Misja Nauk Chemicznych, pod red. B. Marcica, Pozna2011.

Zadanie 14. (01)

Uzupenij ponisze zdanie, podkrelajc odpowiednie okrelenie w kadym nawiasie.

Reakcja oznaczona literA. ( wymaga / nie wymaga ) dostarczenia energii, poniewaproces

ten jest ( egzotermiczny / endotermiczny ).

Wymagania oglne



Wymagania szczegowe

4.3) (IV.PR) Zdajcy stosuje pojcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, [] do opisu

efektw energetycznych przemian.

4.4) (IV.PR) Zdajcy interpretuje zapis i H>0 do okrelenia efektu energetycznego

reakcji.

Rozwizanie Reakcja oznaczona literA. ( wymaga/ nie wymaga ) dostarczenia energii,poniewaproces ten jest ( egzotermiczny / endotermiczny).

Schemat

punktowania

1 pkt podkrelenie dwch poprawnych odpowiedzi.0 pkt inna odpowiedlub brak odpowiedzi.


29/52


Zadanie 15. (01)

Na podstawie tekstu wprowadzajcego oceprawdziwopodanych zda. Wpisz liter

P, jeeli zdanie jest prawdziwe, lub literF, jeli jest faszywe.

Zdanie P/F

1.Wodr nazywany jest paliwem przyszoci, poniewaobecnie nie jestwykorzystywany do pozyskiwania energii.

2.Podczas spalania wodoru nie powstajsubstancje powodujce zanieczyszczenierodowiska naturalnego.

3. Technologie pozyskiwania wodoru z biomasy i surowcw mineralnych stanie.

Wymagania oglne

II. (IV.PP) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.

Zdajcy [] posuguje sizdobytwiedzchemicznw yciu codziennym w kontekcie []ochrony rodowiska naturalnego.

Wymagania szczegowe

5.4) (IV.PP) Zdajcy proponuje alternatywne rda energii analizuje moliwoci ich

zastosowa([] wodr []).

5.5) (IV.PP) Zdajcy analizuje wpyw rnorodnych sposobw uzyskiwania energii na stan

rodowiska przyrodniczego.

4.2) (gimnazjum) Zdajcy opisuje waciwoci [] chemiczne [] wodoru [].

RozwizanieZdanie P/F

1.

Wodr nazywany jest paliwem przyszoci, poniewa

obecnie nie jest wykorzystywany do pozyskiwania

energii.F

2.Podczas spalania wodoru nie powstajsubstancjepowodujce zanieczyszczenie rodowiska naturalnego.

P

3.Technologie pozyskiwania wodoru z biomasyi surowcw mineralnych stanie. F

Schemat

punktowania

1 pkt trzy poprawne oceny.

0 pkt inna odpowiedlub brak odpowiedzi.


30/52


Zadanie 16. (02)

Tlenek wgla(II) otrzymany w reakcji A. jest jednym z substratw reakcji B.

Oblicz, ile m3 wodoru, w przeliczeniu na warunki normalne, mona otrzyma cznie

w reakcjach A. i B., jeli pocztkowa objtometanu w tych warunkach bya rwna2 m3. Reakcja A. przebiegaa z wydajnoci80%, a reakcja B. z wydajnoci60%.

Wynik podaj z dokadnocido liczby cakowitej.

Obliczenia:

Wymagania oglne


Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne.

Wymagania szczegowe

1.5) (IV.PR) Zdajcy dokonuje interpretacji jakociowej i ilociowej rwnania reakcji

w ujciu molowym, masowym i objtociowym (dla gazw).

1.6) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia z uwzgldnieniem wydajnoci reakcji i mola

dotyczce: mas substratw i produktw (stechiometria [] rwnachemicznych), objtoci

gazw w warunkach normalnych.

Rozwizanie Np.:Obliczenie objtoci wodoru powstajcego w reakcji A:CH4+ H2O CO + 3H2objtoH2(wydajno100%) = 3 2m

3= 6,0m3

objtoH2(wydajno80%) = 80% z 6m3= 4,8m

3Obliczenie objtoci tlenku wgla(II) powstajcego w reakcji A:objtoCO (wydajno100%) = 2 m3objtoCO (wydajno80%) = 80% z 2m

3= 1,6m3

Obliczenie objtoci wodoru powstajcego w reakcji B:CO + H2O CO2+ H2objtoH2(wydajno100%) = 1,6m

3objtoH2(wydajno60%) = 60% z 1,6m

3= 0,96m3

Obliczenie cakowitej objtoci wodoru:objtoH2 (cakowita) = 4,8m

3+ 0,96m3= 5,76 m36 m3lub 6

Schemat

punktowania

2 pkt poprawna metoda, poprawne obliczenia oraz podanie wynikuz wymagandokadnoci.1 pkt poprawna metoda obliczenia i popenienie bdw rachunkowychlub podanie wyniku z niewaciwdokadnoci.

0 pkt niepoprawne obliczenia wynikajce z zastosowania bdnej metodylub brak rozwizania.


31/52


Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

CH4 + H2O CO + 3H222,4 dm3CH4 3 22,4 dm

3H2200 dm3 x dm3 x = 600 dm3H2600 dm3H2 100%

x1dm3 80% x1= 480 dm

3H2

22,4 dm3

CH4 22,4 dm3

CO200 dm3 x2dm3 x2= 200 dm

3CO

200 dm3CO 100%x3dm

3 80% x3= 160 dm3CO

CO + H2O CO2+ H2160 dm3CO 160 dm3H2160 dm3H2 100%

x4dm3 60% x4= 96 dm

3H2Vc= 480 + 96 = 576 dm

3= 6 m3

1 pkt zastosowano poprawn

metodobliczenia,

ale popeniono bdy

w przeliczaniu jednostek.

A. CH4 + H2O CO + H22000 dm3 2000 dm322,4 dm3 1 mol2000 dm3 x moli x = 89,3 mola

1 mol CH4 3 mole H289,3 mola CH4 x moli H2x = 267,9 mola267,9 mola H2 100%

x 80%x = 214,32 mola

1 mol 22,4 dm3214,32 mola x dm3x = 4800,77 dm3

B. 3CO + 3H2O 3CO2+3H2V H2= 2000 dm

32000 dm3 100%

x 60% x = 1200 dm34800,77 dm3+ 1200 dm3= 6001 dm3= 6 m3

0 pkt zastosowano bdnmetodobliczenia.


32/52


Zadanie 17. (03)

Wykonano dowiadczenie przedstawione na schematycznym rysunku.

W kolbie zasza reakcja opisana rwnaniem:

KOH + HNO3KNO3+ H2O

W dowiadczeniu zuyto 78,00 cm3 roztworu kwasu azotowego(V) o steniu 35%masowych i gstoci 1,21 g cm3oraz 250,00 cm3wodnego roztworu wodorotlenku potasuo steniu 2,00 mol dm3.Po dodaniu kwasu do roztworu wodorotlenku potasu z dodatkiem fenoloftaleinyzaobserwowano, e malinowa barwa roztworu w kolbie zanika.

Na podstawie obserwacji postawiono nastpujchipotez:Zanik malinowej barwy roztworu w kolbie wskazuje na to, e kwas azotowy(V) przereagowa

z wodorotlenkiem potasu i roztwr w kolbie uzyskaodczyn obojtny.

Zweryfikuj t hipotez, wykonujc odpowiednie obliczenia. Uzasadnij swoj opiniprzez podkrelenie waciwego zwrotu w kadym nawiasie i dokoczenie zdania.

Obliczenia:

Hipoteza ( bya / nie bya ) poprawna. Odczyn roztworu ( jest / nie jest ) obojtny, poniewa

...

...

...

KOH (aq) + alkoholowyroztwr fenoloftaleiny

HNO3 (aq)


33/52


Wymagania oglne


Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne []stawia hipotezy

dotyczce wyjaniania problemw chemicznych [] samodzielnie formuuje i uzasadnia

opinie i sdy.

Wymagania szczegowe

5.2) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia [] z zastosowaniem poj stenie procentowe

i molowe.

5.7) (IV.PR) Zdajcy przewiduje odczyn roztworu po reakcji [] substancji zmieszanych

w ilociach stechiometrycznych i niestechiometrycznych.

5.9) (IV.PR) Zdajcy podaje przykady wskanikw pH (fenoloftaleina []); bada odczyn

roztworu.

Rozwizanie Np.:kwas (HNO3) i zasada (KOH) reagujw stosunku molowym 1 : 1

obliczenie masy roztworu HNO3mr= 78,00 cm

31,21 g cm-3= 94,38 gobliczenie masy substancji (HNO3)

%100

g38,94%35ms

= 33,03 g

Masa molowa HNO3

3HNOM = 1,01 gmol-1+ 14,01 gmol-1+ 3 16,00 gmol-1= 63,02 gmol-1

obliczenie liczby moli HNO3

ns 1molg02,63

g03,33

= 0,52 mola

obliczenie liczby moli KOHnKOH= 2,00 mol dm

-30,25 dm3= 0,50 molai porwnanie liczby moliHipoteza bya / nie byapoprawna. Odczyn roztworu jest / nie jestobojtny

poniewaw roztworze znajdujsikationy wodorowe pochodzcez dysocjacji nadmiaru kwasu azotowego(V). Fenoloftaleina nie pozwala

na jednoznaczne okrelenie, czy roztwr ma odczyn obojtny, sabo

zasadowy, czy kwasowy.

Schemat

punktowania

3 pkt poprawna metoda oblicze, poprawne obliczenia oraz poprawnaocena i uzasadnienie.

2 pkt poprawna metoda oblicze, obliczenia z bdem rachunkowymoraz ocena spjna z obliczeniami i poprawne uzasadnienie.2 pkt poprawna metoda oblicze, poprawne obliczenia oraz bdna ocenai uzasadnienie lub brak oceny.1 pkt poprawna metoda oblicze, obliczenia z bdem rachunkowym,

bdna ocena i uzasadnienie lub brak oceny.0 pkt brak odpowiedzi lub ocena bez obliczei uzasadnienia, lub ocena

bez uzasadnienia niezgodna z obliczeniami, lub ocena z niepoprawnymuzasadnieniem.


34/52


Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

3pm dm/mol72,6%100M

1000dcc

78 cm3= 0,078 dm3 cm= 6,72 mol/dm3

n = 0,52 mola250 cm3= 0,25 dm3 cm= 2 mol/dm

3n = 0,5 molaHipoteza bya poprawna. Odczyn roztworu

jest obojtny, poniewaznajduje siw nimtyle samo jonw H+co OH, tworzy siwoda, a wic odczyn jest obojtny.

2 pkt zastosowanie

poprawnej metody

obliczenia, i poprawne

wykonanie oblicze, ale

bdna ocena

i jej uzasadnienie.

mr= 78,00 cm31,21 g cm-3= 94,38 g

HNO3ms= 35% 94,38 g : 100% = 33,03 g HNO3Ms= 1,01g mol

-1+ 14,01g mol-1+

3 16,00g mol-1

= 63,02g mol-1

HNO3ns= 33,03 g : 63,02 g mol

-1= 0,52 molaHNO3ns= 2,00 mol dm

-30,25 dm32 = 1 molKOHHipoteza nie bya poprawna. Odczynroztworu jest zasadowy, poniewaw roztworze znajduje siwicej jonw OH(pochodzcych z dysocjacji nadmiaru zasady)nijonw H+.

0 pkt zastosowanie bdnej

metody obliczenia, (ocena

i jej uzasadnienie szgodne

z wynikami oblicze

zdajcego, ale niezgodnez opisem wynikw

dowiadczenia umieszczonym

w informacji do zadania).

KOHV = 250 cm3= 0,25 dm3cm= 2 mol/dm

3

n = 0,5 mola KOHHNO3V = 78 cm3= 0,078 dm3cp= 35%

d =V

m 1,21 g/cm3=

3cm78

x

x = n = 0,26 mola HNO3

Hipoteza nie bya poprawna. Odczynroztworu jest kwasowy poniewaznajduje siw nim wicej jonw H+ (pochodzcychz dysocjacji nadmiaru kwasu) nijonw OH.

0 pkt zastosowanie bdnej

metody obliczenia (ocena

i uzasadnienie sniezgodne

z obliczeniami, mimoe s

zgodne z opisem wynikw

dowiadczenia umieszczonym

w informacji do zadania).


35/52


Zadanie 18. (05)

Przeprowadzono dwa dowiadczenia w temperaturze T. Podczas pierwszego dowiadczeniado kwasu solnego dodawano kroplami wodny roztwr wodorotlenku sodu i za pomoc

pehametru mierzono pH mieszaniny reakcyjnej. Podczas drugiego dowiadczenia

do wodnego roztworu kwasu etanowego (octowego) dodawano kroplami wodny roztwrwodorotlenku sodu i za pomoc pehametru mierzono pH mieszaniny reakcyjnej. Przebiegdowiadczezilustrowano poniszym schematem.

50

40

30

20

10

0

50

40

30

20

10

0

Otrzymane podczas wykonywanych dowiadcze wyniki umieszczono na poniszychwykresach A. i B., ilustrujcych zalenopH od objtoci dodanego roztworu wodorotlenkusodu.

Wykres A. Wykres B.

a) Odczytaj z wykresw A. i B. pocztkowe (przed dodaniem wodnego roztworu NaOH)

wartoci pH roztworw kwasw. Na tej podstawie wskawykres (A. lub B.), ktry

przedstawia wyniki dowiadczenia z uyciem kwasu solnego. Uzasadnij swj wybr.

Odczyt pH z wykresu A.: .............................................................................................................

Odczyt pH z wykresu B.: .............................................................................................................

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

0 5 10 15 20 25

pH

Objto NaOH,cm3

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

0 5 10 15 20 25

pH

Objto NaOH,cm3

Kolba z 10 cm3HCl

o steniu c = 0,1 moldm3

Biureta z wodnym roztworem NaOH

o steniu c = 0,1 moldm3

Kolba z 10 cm3CH3COOH

o steniu c= 0,1 moldm3

Biureta z wodnym roztworem NaOH

o steniu c= 0,1 moldm3


36/52


Wykres, przedstawiajcy wyniki dowiadczenia z uyciem kwasu solnego, oznaczony jest

liter..........................

Uzasadnienie wyboru: ..................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Odczytana z wykresu A. warto pH roztworu otrzymanego po zmieszaniustechiometrycznych iloci reagentw wynosi okoo 9, natomiast warto pH roztworu,otrzymanego po zmieszaniu stechiometrycznych iloci reagentw, odczytana z wykresu B.

jest rwna 7.

b) Wyjanij, dlaczego roztwory otrzymane po zmieszaniu stechiometrycznych iloci

reagentw w obu dowiadczeniach maj rne pH. Zapisz w formie jonowej

skrconej rwnania reakcji, ktre potwierdzTwoje wyjanienia dotyczce odczynuroztworw otrzymanych w obu dowiadczeniach.

Wyjanienie:

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Rwnania reakcji:

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Wymagania oglne


Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne []; dostrzega zaleno

pomidzy budowsubstancji a jej waciwociami [] chemicznymi [].

Wymagania szczegowea)4.9) (IV.PR) Zdajcy interpretuje wartoci [] pH [].

4.10) (IV.PR) Zdajcy porwnuje moc elektrolitw [].

b)5.8) (IV.PR) Zdajcy uzasadnia (ilustrujc rwnaniami reakcji) przyczyn [] odczynu

niektrych roztworw soli (hydroliza).

5.10) (IV.PR) Zdajcy pisze rwnania reakcji [] zobojtnienia [] hydrolizy soli w formie

[] jonowej ([] skrconej).


37/52


Rozwizanie a)Odczyt pH z wykresu A: (okoo) 2,9 lub3

Odczyt pH z wykresu B: 1

Wykres, przedstawiajcy wyniki dowiadczenia z uyciem kwasu solnego,

oznaczony jest literB.

Uzasadnienie wyboru, np.Podczas opisanych dowiadczeuyto dwchkwasw o takim samym steniu: mocnego (HCl) oraz sabego

(CH3COOH). Mocny kwas ma nisze pH.

b) Np.:

Odczytane wartoci pH srne, poniewapodczas przebiegu

pierwszego dowiadczenia w roztworze wystpujjony soli pochodzcej

od mocnej zasady i mocnego kwasu. Sl ta nie ulega hydrolizie,

pH wynosi 7. Podczas drugiego dowiadczenia powstaje sl mocnej

zasady i sabego kwasu, a jej roztwr ma odczyn zasadowy z powodu

zachodzcego procesu hydrolizy anionw pochodzcych od sabego

kwasu.

H+ + OHH2O

OHCOOCH 23 CH3COOH + OH

Schemat

punktowania

a)

2 pkt dokonanie poprawnych odczytw wartoci pH dla obu wykresw

oraz wskazanie wykresu przedstawiajcego wyniki dowiadczenia z uyciem

kwasu solnego i uzasadnienie wyboru.1 pkt dokonanie poprawnych odczytw wartoci pH dla obu wykresw

oraz wskazanie wykresu przedstawiajcego wyniki dowiadczenia z uyciemkwasu solnego i bdne uzasadnienie wyboru.

0 pkt dokonanie bdnych odczytw wartoci pH dla obu wykreswi bdny wybr wykresu oraz bdne uzasadnienie wyboru lub brakodpowiedzi.

b)3 pkt poprawne wyjanienie dotyczce pH roztworw otrzymanych w obu

dowiadczeniach i zapis rwnareakcji zobojtnienia i reakcji hydrolizy jonuoctanowego w formie jonowej skrconej.

2 pkt poprawne wyjanienie dotyczce pH roztworw otrzymanych w obudowiadczeniach i bdny zapis jednego rwnania reakcji (zobojtnienia

lub hydrolizy jonu octanowego) lub brak jednego rwnania reakcji, lub brak

wyjanienia i zapis rwnareakcji zobojtnienia i reakcji hydrolizy jonuoctanowego w formie jonowej skrconej.

1 pkt poprawne wyjanienie dotyczce pH roztworw otrzymanych w obudowiadczeniach i bdny zapis rwnareakcji (zobojtnienia i hydrolizy

jonu octanowego) lub bdne/niepene wyjanienie i poprawny zapis tylkojednego rwnania reakcji (zobojtnienia lub hydrolizy jonu octanowego),

lub brak wyjanienia i poprawny zapis tylko jednego rwnania reakcji.0 pkt inna odpowied lub brak odpowiedzi.


38/52


Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

Odczytane wartoci pH srne, poniewapodczas pierwszego dowiadczenia powstajesl pochodzca od mocnej zasady i mocnegokwasu, a podczas drugiego dowiadczenia

powstaje sl mocnej zasady i sabego kwasu,

ktra ulega hydrolizie.H+ + OHH2O

OHCOOHCH3 OHCOOCH 23

2 pkt poprawne wyjanienie

dotyczce obu roztworw

(dowiadcze) i brak

rwnania reakcji hydrolizy

jonu octanowego.

Odczytane wartoci pH srne, poniewaw reakcji kwasu octowego z zasadpowstajesl ulegajca hydrolizie.

CH3COONa + H2O CH3COOH + NaOH

0 pkt poprawne wyjanienie

dotyczce tylko jednego

roztworu (dowiadczenia)

i niezgodny z poleceniem

zapis rwnania reakcji

hydrolizy jonu octanowego

(forma czsteczkowa zamiastformy jonowej skrconej)

oraz brak rwnania reakcji

zobojtnienia.


Pewien wglowodr zawiera 92,3% wgla w procentach masowych.Na lekcji chemii uczniowie zastanawiali si, jaki zwizek spenia podane powyej zaoenie.Na podstawie informacji o zawartoci procentowej wgla jeden z uczniw ustali, wykonujcpoprawne obliczenia, e stosunek liczby atomw wgla do liczby atomw wodoru

w czsteczce tego zwizku wynosi 1 : 1. Na tej podstawie stwierdzi, e zwizkiem tym jestacetylen (etyn) o wzorze C2H2, poniewa jest on wglowodorem i wgiel stanowi 92,3%masy jego czsteczki. Jako dodatkowy argument przytoczy opini, e danemu skadowi(wyraonemu w procentach masowych) odpowiada jeden, okrelony zwizek chemiczny.

Zadanie 19. (02)

Wypenij ponisztabel, a nastpnie ocepoprawnoprzytoczonej przez ucznia opinii

i uzasadnij swoje stanowisko.

Zwizek o wzorzeC

2H

4C

4H

8

C6H

6

Zawartowgla w procentach masowych(z dokadnocido jednego miejsca

po przecinku)

Ocena poprawnoci opinii wraz z uzasadnieniem:

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


39/52


Wymagania oglne


Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa []; stawia hipotezy dotyczce wyjaniania

problemw chemicznych [].

Wymagania szczegowe1.4) (IV.PR) Zdajcy ustala wzr empiryczny i rzeczywisty zwizku chemicznego

([] organicznego) na podstawie jego skadu wyraonego w % masowych i masy molowej.

Rozwizanie Wypenienie tabeli:Zwizek o wzorze

C2H4 C4H8 C6H6Zawartowgla w procentachmasowych (z dokadnocido

jednego miejsca po przecinku)85,7% 85,7% 92,3%

Ocena poprawnoci przytoczonej opinii ucznia i uzasadnienie stanowiska,np.Opinia ucznia, e danemu skadowi (wyraonemu w procentach

masowych) odpowiada jeden, okrelony zwizek chemiczny, nie jest

prawdziwa. Zarwno benzen jak i acetylen zawieraj92,3% wgla

oraz 7,7% wodoru. Zwizki te majodmienne waciwoci fizyczne

i chemiczne, sto wic rne zwizki, nalece do rnych szeregw

homologicznych, mimo e majtaki sam skad (wyraony w procentach

masowych).

Schemat

punktowania

2 pkt poprawne wypenienie tabeli i poprawna ocena opiniiwraz z uzasadnieniem.

1 pkt poprawne wypenienie tabeli i bdna ocena opiniiwraz z uzasadnieniem.1 pkt bdne wypenienie tabeli i poprawna ocena opiniiwraz z uzasadnieniem.0 pkt inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

Zwizek o wzorzeC2H4 C4H8 C6H6

Zawartowglaw procentach masowych(z dokadnocido

jednego miejscapo przecinku)

50,0% 85,7% 92,3%

Opinia jest nieprawdziwa, gdyC6H6tezawiera 92,3%wgla (tyle co C2H2).

1 pkt bdne

obliczenia,

ale poprawna

opinia i jej

uzasadnienie.


40/52


Zadanie 20. (02)

Oce, czy do jednoznacznego ustalenia wzoru strukturalnego zwizku organicznego

wystarczajca jest informacja o jego skadzie wyraonym w procentach masowych

i masie molowej. Uzasadnij swoje stanowisko.

Odpowiedwraz z uzasadnieniem:

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Wymagania oglne


Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa []; stawia hipotezy dotyczce wyjaniania

problemw chemicznych [].

Wymagania szczegowe1.4) (IV.PR) Zdajcy ustala wzr [...] zwizku chemicznego ([] organicznego)

na podstawie jego skadu wyraonego w % masowych i masy molowej.

9.4) (IV.PR) Zdajcy [] wykazuje sirozumieniem pojcia [] izomeria.

Rozwizanie Np.:W przypadku niektrych zwizkw organicznych, takich jak np. acetylen,benzen czy etan, informacja o skadzie wyraonym w procentach masowychi masie molowej pozwala na jednoznaczne ustalenie wzoru strukturalnego.Aby jednak narysowawzr strukturalny np. alkenu o czterech atomachwgla w czsteczce nie wystarczy znajomoskadu zwizku w procentachmasowych oraz znajomojego masy molowej, poniewaistnieje wicejnijeden alken o wzorze sumarycznym C4H8, sto izomery o tym samymwzorze sumarycznym (rzeczywistym), lecz odmiennej budowie czsteczki.

Schemat

punktowania

2 pkt poprawna odpowieduwzgldniajcdwa przypadki:przypadek 1. gdy informacja o skadzie wyraonym w procentachmasowych i masie molowej wystarcza do ustalenia wzoru strukturalnegozwizku, np. C2H4;

przypadek 2. gdy informacja o skadzie wyraonym w procentachmasowych i masie molowej nie jest wystarczajca do ustalenia wzorustrukturalnego zwizku ze wzgldu na wystpowanie zjawiska izomerii,

np. C4H8;wraz z uzasadnieniem (po 1 punkcie za kady przypadek).1 pkt poprawna odpowieduwzgldniajca tylko jeden przypadekwraz z uzasadnieniem.0 pkt inna odpowiedlub brak odpowiedzi.

Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

Nie mona jednoznacznie ustaliwzorustrukturalnego zwizku, bo wystpujizomery, np. 2-metylobutan i pentan.

1 pkt zwrcono uwag

wycznie na wystpowanie

izomerii.

W kadym przypadku mona jednoznacznieustaliwzr zwizku, bo masa molowai skad procentowy scharakterystyczne.

0 pkt bdna odpowied.


41/52

Info

Poni

Wy

od te

Prze

Nac

zwi

kwa

macja do

ej przedst

res zamies

mperatury.

rowadzon

ynie II do

zki, ktryc

s cytrynowy(a

nadmiar Na

zada21

wiono wz

czony po

dowiadc

datkowo o

czsteczk

)

H(aq)

I

3

r pstrukt

iej przed

enie zilust

rzano. W

schiraln

C

ralny (gru

tawia zale

rowane po

naczyniu

.

C

CH2

CH2

O C

3COOH (c),

kwas cytryn

P

owy) kwa

no rozp

iszym rys

II otrzyma

OOH

COOH

COOH

2SO4

wy(s)

I

zykadowe zad

u cytryno

szczalno

nkiem.

o kilka p

ania z rozwiz

ego.

i kwasu c

oduktw,

H3CH2OH (c)

kwas cytrynH2SO4

III

niami 41

trynowego

rd nic

owy(s),


42/52


Zadanie 21. (03)

Oce, czy mona przygotowa wodny roztwr kwasu cytrynowego o steniu 75%

masowych o temperaturze 20 C. Wykonaj odpowiednie obliczenia oraz uzasadnij swoj

ocen.

Obliczenia:

Ocena i jej uzasadnienie:

Wymagania oglne

II. (IV.PR) Rozumienie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw. Zdajcy

rozumie podstawowe pojcia [] samodzielnie formuuje i uzasadnia opinie i sdy.

Wymagania szczegowe5.2) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia zwizane

z przygotowaniem [] roztworw z zastosowaniem pojstenie procentowe [].

5.5) (gimnazjum) Zdajcy odczytuje rozpuszczalno substancji z wykresu jej

rozpuszczalnoci; oblicza ilo substancji, ktr mona rozpuci w okrelonej iloci wody

w podanej temperaturze.

5.6) (gimnazjum) Zdajcy prowadzi obliczenia z wykorzystaniem poj: stenie procentowe

[] oblicza stenie procentowe roztworu [] w danej temperaturze (z wykorzystaniem

wykresu rozpuszczalnoci).


43/52


Rozwizanie Np.:

58,33%100%240

140

Ocena i jej uzasadnienie:Nie mona. Obliczona maksymalna wartostenia roztworu w temp.

20 C jest mniejsza od 75%.Schemat

punktowania

3 pkt zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie obliczeoraz podanie poprawnej oceny wraz z uzasadnieniem.

2 pkt zastosowanie poprawnej metody i popenienie bdw rachunkowychprowadzcych do bdnego wyniku oraz podanie (w stosunkudo otrzymanego wyniku) poprawnej oceny wraz z uzasadnieniem;

zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie obliczeoraz podanie poprawnej oceny bez uzasadnienia;

zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie obliczeoraz brakpoprawnej oceny i uzasadnienia.

1 pkt zastosowanie poprawnej metody i popenienie bdu w obliczeniachoraz nieprawidowa ocena (w stosunku do otrzymanego wyniku)wraz z uzasadnieniem lub ocena bez uzasadnienia;

zastosowanie bdnej metody i w stosunku do otrzymanego wynikupodanie poprawnej oceny wraz z uzasadnieniem.

0 pkt kada inna odpowiedlub brak rozwizania.Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

g300xg100

g)75100(

x

g75

Nie mona. Obliczona wartorozpuszczalnoci jest wiksza od odczytanejz wykresu (140 g/100 g wody).

3 pkt zastosowanie

poprawnej metody

obliczenia, poprawne

wykonanie oblicze,

poprawna ocena

i jej uzasadnienie.

%54,54%100220

120

Nie mona. Obliczona wartosteniaroztworu jest mniejsza nipodano.

2 pkt zastosowanie

poprawnej metody

obliczenia, bd

rachunkowy wynikajcy

z bdnego odczytania

rozpuszczalnoci oraz

poprawna ocena i jej

uzasadnienie.

%8,5%100

240

140

Nie mona.

1 pkt zastosowanie

poprawnej metody

obliczenia, bd

rachunkowy, poprawna

ocena, ale brak

uzasadnienia.

g75,18xg25

g100

x

g75

Nie mona. Obliczona wartorozpuszczalnoci jest mniejszaod 140 g na 100 g wody.

0 pkt zastosowano bdn

metodobliczenia i podano

bdnocenw stosunku

do otrzymanego wyniku.


44/52


Zadanie 22. (02)

Zapisz w formie czsteczkowej rwnania reakcji zachodzcych w naczyniach I oraz II.

Zastosuj wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych.

a)

Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu I:

..

b) Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu II:

..

Wymagania oglne


Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] samodzielnie formuuje i uzasadnia opinie [].

Wymagania szczegowe

9.5) (IV.PR) Zdajcy rysuje wzory [] pstrukturalne [] izomerw optycznych [].

12.5) (IV.PR) Zdajcy zapisuje rwnania reakcji z udziaem kwasw karboksylowych

(ktrych produktami ssole i estry)[].

Rozwizanie a) Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu I:

b)

Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu II:

Schemat

punktowania

2 pkt poprawne zapisanie rwnareakcji przebiegajcych w naczyniu I i II.

1 pkt poprawne zapisanie jednego z rwnareakcji przebiegajcej

w naczyniu I lub II.0 pkt brak odpowiedzi lub bdny zapis obu rwnareakcji.

Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

a)

b)

1 pkt

poprawny

zapis

wycznie

rwnania

reakcji

przebiegajcej

w naczyniu II.

C

CH2

CH2

HO COONa

COONa

COONa

NaOH+

+ H2OC

CH2

CH2

HO COOH

COOH

COOH

3 3

CH2

C

COOH

CH2

OH COOH

COOH

++ CH3COOH

H2SO4

lub H+

CH2

C

COOH

CH2

O COOH

COOH

C

O

CH3 H2O

C

CH2

CH2

NaO COONa

COONa

COONa

NaOHC

CH2

CH2

HO COOH

COOH

COOH

+

+ H2O4 4

CH2

C

COOH

CH2

OH COOH

COOH

++ CH3COOH H2O

H2SO4

CH2

C

COOH

CH2

O COOH

COOH

C

O

CH3


45/52


Zadanie 23. (02)

a) Czy czsteczka kwasu cytrynowego jest chiralna, czy achiralna? Wybierz i podkrel

odpowiedA. albo B. oraz jej uzasadnienie 1. albo 2. albo 3.

Czsteczka kwasucytrynowego jest

A. chiralna,

poniewa

1. nie zawiera asymetrycznegoatomu wgla.

2.

w czsteczce istnieje atomwgla, ktry ma cztery rne

podstawniki.B. achiralna,

3. nie ma paszczyzny symetrii.

b) Uzupenij poniszy schemat, tak aby otrzyma wzr pstrukturalny chiralnego

produktu organicznego reakcji przebiegajcej w naczyniu III.


II. (IV.PR) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] stawia hipotezy dotyczce wyjaniania problemw

chemicznych i planuje eksperymenty dla ich weryfikacji [].


9.1) (IV.PR) Zdajcy podaje zaoenia teorii strukturalnej budowy zwizkw organicznych.



Zdajcy [] dostrzega zaleno pomidzy budow substancji a jej waciwociami []

chemicznymi [].


9.5) (IV.PR) Zdajcy rysuje wzory [] izomerw optycznych [].

12.5) (IV.PR) Zdajcy zapisuje rwnania reakcji z udziaem kwasw karboksylowych,

(ktrych produktami ssole i estry) [].

C

CH2

CH2


46/52


Rozwizanie a)

Czsteczka

kwasucytrynowegojest

A. chiralna,

poniewa

1.

nie zawieraasymetrycznego atomu

wgla.

2.

w czsteczce istnieje

atom wgla, ktry macztery rne

podstawniki.B. achiralna,

3.nie ma paszczyzny

symetrii.

b)

lub

Schemat

punktowania

a)

1 pkt poprawny wybr odpowiedzi B. oraz 1.0 pkt kady inny wybr lub brak odpowiedzi.b)1 pkt poprawne uzupenienie schematu.0 pkt bdne uzupenienie schematu lub brak odpowiedzi.

Przykadowe

ocenione

odpowiedzi

b) 0 pkt bdneuzupenienie

schematu.

C

CH2

CH2

HO

COOH

COOH

COOCH2CH3

C

CH2

CH2

HO

COOH

COOCH2CH3

COOCH2CH3

C

CH2

CH2

CH3COO

COOH

COOH

COOCH2CH3


47/52


Zadanie 24. (03)

Punkt izoelektryczny aminokwasu (pI) to warto pH roztworu, w ktrej dominuje

aminokwas w formie jonu obojnaczego. W roztworze o pH innym ni pI dominuje forma

kationowa lub anionowa aminokwasu.

Jeli roztwr aminokwasu o pH innym nijego pI umieci siw porowatym orodku i podda

dziaaniu pola elektrycznego, to odpowiedni jon bdzie przemieszczasiw kierunku jednejz elektrod. Szybko poruszania si jonu jest odwrotnie proporcjonalna do masy molowej

aminokwasu.

a) Na podstawie wartoci punktw izoelektrycznych (pI) izoleucyny i glicyny napisz

wzr tej formy jonowej, ktra bdzie dominowa w roztworze tego aminokwasu

o pH = 7. Skorzystaj z Karty wybranych wzorw i staych fizykochemicznych

na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki.

Wzr formy jonowej izoleucyny Wzr formy jonowej glicyny

Przygotowano roztwr mieszaniny izoleucyny i glicyny o takim pH, w ktrym oba

aminokwasy wystpuj w formie kationw. Nastpnie otrzymany roztwr naniesiono

na bibu nasczon roztworem elektrolitu. Przygotowan bibu umieszczono w polu

elektrycznym, przykadajc do jej kocw elektrody podczone do rda prdu staego.

b) Dokocz ponisze zdanie, podkrelajc odpowied A. albo B. i jej uzasadnienie C.

albo D.

Kation aminokwasu ( A. / B. ) bdzie poruszasiszybciej do elektrody w zewntrznym polu

elektrycznym, gdyma on masmolow( C. / D. ) nikation drugiego aminokwasu.

A. izoleucyny B. glicyny C. wiksz D. mniejsz







14.11) (IV.PR). Zdajcy opisuje waciwoci kwasowo-zasadowe aminokwasw [].







14.11) (IV.PR). Zdajcy opisuje waciwoci kwasowo-zasadowe aminokwasw [].


48/52


Rozwizanie a)

Wzr formy jonowej

izoleucyny

Wzr formy jonowej

glicyny

b)

Kation aminokwasu (A. /B.)bdzie poruszasiszybciej do elektrody

w zewntrznym polu elektrycznym, gdyma on masmolow(C. /D.)

nikation drugiego aminokwasu.

Schemat

punktowania

a)

2 pkt poprawne zapisanie wzorw dwch jonw.

1 pkt poprawne zapisanie wzoru tylko jednego jonu.0 pkt bdne wzory obu jonw lub brak odpowiedzi.

b)

1 pkt poprawne podkrelenie liter B. i D.

0 pkt inne wskazania lub brak odpowiedzi.

Zadanie 25. (01)

Biaka s skadnikami wkien naturalnych pochodzenia zwierzcego, np. weny i jedwabiu

naturalnego. W celu odrnienia jedwabiu naturalnego od jedwabiu sztucznego

przeprowadzono dowiadczenie, w ktrym prbki tych wkien (I i II) umieszczono

w pomieniu palnika. W poniszej tabeli zanotowano obserwacje.

Numer prbki Opis obserwacji

IWyczuwa sicharakterystyczny zapach palonych wosw.

Prbka zwiksza swojobjto.

IIWyczuwa sizapach palonego papieru.

Substancja spala sijasnym pomieniem.

Wskaprbk(I lub II), ktra jest wknem naturalnym.

.......................................................................................................................................................

Wymagania oglne

II. (IV.PP) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.

Zdajcy zdobywa wiedzchemicznw sposb badawczy obserwuje [], wnioskuje [].

Wymagania szczegowe

6.5) (IV.PP) Zdajcy projektuje dowiadczenie pozwalajce zidentyfikowawkna biakowe

i celulozowe [].

Rozwizanie (Wknem naturalnym jest prbka oznaczona numerem) I.

Schemat

punktowania

1 pkt poprawne wskazanie prbki I.

0 pkt inne wskazanie lub brak odpowiedzi.

H2N CH COO

CH CH3

CH2

CH3

H2N CH2 COO


49/52

Informacja dla absolwentw niesyszcych 49

2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z chemii dla absolwentw niesyszcych

Egzamin maturalny z chemii dla absolwentw niesyszcych sprawdza podobnie jakw przypadku arkusza standardowego w jakim stopniu absolwent spenia wymaganiaz zakresu tego przedmiotu okrelone w podstawie programowej ksztacenia oglnego dla IVetapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Zadania w arkuszuegzaminacyjnym mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych do etapwwczeniejszych.

Oglne informacje o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015, krtkacharakterystyka arkusza egzaminacyjnego oraz najwaniejsze zasady dotyczce ocenianiawypowiedzi zdajcych, przedstawione w czci 1.Informatora, dotyczrwniearkuszy dlaabsolwentw niesyszcych. Jednak zgodnie z zapisami odpowiedniego rozporzdzenia

Ministra Edukacji Narodowej3

, absolwenci niepenosprawni przystpuj do egzaminumaturalnego w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepenosprawnoci.

Dostosowania obejmuj: w odniesieniu do formy egzaminu maturalnego m.in.

zmiansposobu sformuowania niektrych zada (zamian sw, zwrotw lub caychzda), jeeli mogyby one by niezrozumiae lub bdnie zrozumiane przez osobyniesyszce (nie dotyczy to terminw typowych dla danej dziedziny wiedzy),

zmianschematu punktowania niektrych zada, w odniesieniu do warunkw przeprowadzania egzaminu maturalnego m.in.

przeduenie czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu,

moliwokorzystania ze sownikw jzykowych.

Przykadowe zadania przedstawione w czci 2.1. Informatora mogyby pojawi siw arkuszu dla absolwentw niesyszcych, dlatego te nie s powtarzane w tej czci

Informatora.

Szczegowa informacja na temat zakresu dostosowania warunkw przeprowadzaniaegzaminu maturalnego dla absolwentw niesyszcych ogaszana jest w komunikacieDyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w sierpniu poprzedzajcym rok szkolny,w ktrym jest przeprowadzany egzamin maturalny, na stronie internetowej CKE.

3Tj. 7 ust. 1 rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw

organizowania ksztacenia, wychowania i opieki dla dzieci i modziey niepenosprawnych orazniedostosowanych spoecznie w przedszkolach, szkoach i oddziaach oglnodostpnych lub integracyjnych(Dz.U. Nr 228, poz. 1490, z pn. zm.).


50/52



51/52

Opinia KRASP o informatorach maturalnych od 2015 roku 51

Opinia Konferencji Rektorw Akademickich SzkPolskicho informatorach maturalnych od 2015 roku

Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z wielk satysfakcj odnotowujekonsekwentne denie systemu owiaty do poprawy jakoci wyksztacenia absolwentwszk rednich. Konferencja z uwag obserwuje kolejne dziaania Ministerstwa EdukacjiNarodowej w tym zakresie, zdajc sobie spraw, e od skutecznoci tych dziaaw duymstopniu zale take efekty ksztacenia osigane w systemie szkolnictwa wyszego.W szczeglnoci dotyczy to kwestii waciwego przygotowania modziey do studiwrealizowanych z uwzgldnieniem nowych form prowadzenia procesu ksztacenia.

Podobnie jak w przeszoci, Konferencja konsekwentnie wspiera wszystkie dziaaniazmierzajce do tego, by na uczelnie trafiali coraz lepiej przygotowani kandydaci na studia.Temu celowi suya w szczeglnoci pozytywna opinia Komisji Edukacji KRASP z 2008 roku

w sprawie nowej podstawy programowej oraz uchwaa Zgromadzenia Plenarnego KRASPz dn. 6 maja 2011 r. w sprawie nowych zasad egzaminu maturalnego.

Z satysfakcj dostrzegamy, e wane zmiany w egzaminie maturalnym, postulowanew cytowanej wyej uchwale zostay praktycznie wdroone przez MEN poprzez zmianodpowiednich rozporzdze.

Przedoone do zaopiniowania informatory o egzaminach maturalnych opisuj formposzczeglnych egzaminw maturalnych, przeprowadzanych na podstawie wymagaokrelonych w nowej podstawie programowej, a take ilustruj te wymagania wielomaprzykadowymi zadaniami egzaminacyjnymi.

Po zapoznaniu siz przedoonymi materiaami, KRASP z satysfakcjodnotowuje:

w zakresie jzyka polskiego:

- wzmocnienie roli umiejtnoci komunikacyjnych poprzez odejcie od prezentacji naegzaminie ustnym i zastpienie jej egzaminem ustnym, na ktrym zdajcy bdzie musiaad hoc przygotowasamodzielnwypowiedargumentacyjn,

- rezygnacjz klucza w ocenianiu wypowiedzi pisemnych,- zwikszenie roli tekstw teoretycznoliterackich i historycznoliterackich na maturze

rozszerzonej;

w zakresie historii:

- kompleksowe sprawdzanie umiejtnoci z zakresu chronologii historycznej, analizyi interpretacji historycznej oraz tworzenia narracji historycznej za pomoc rozbudowanejwypowiedzi pisemnej na jeden z zaproponowanych tematw, cznie pokrywajcychwszystkie epoki oraz obszary historii;

w zakresie wiedzy o spoeczestwie:

- pooenie silniejszego akcentu na sprawdzanie umiejtnoci zoonych (interpretowanieinformacji, dostrzeganie zwizkw przyczynowo-skutkowych) w oparciu o poszerzonyzasb materiaw rdowych: teksty (prawne, naukowe, publicystyczne), materiaystatystyczne, mapy, rysunki itp.


52/52


w zakresie matematyki:

- istotne zwikszenie wymaga na poziomie rozszerzonym poprzez wczenie zadaz rachunku rniczkowego i pojzaawansowanej matematyki,

- istotne poszerzenie wymagaz zakresu kombinatoryki oraz teorii prawdopodobiestwa;

w zakresie biologii oraz chemii:

- zwikszenie znaczenia umiejtnoci wyjaniania procesw i zjawisk biologicznychi chemicznych,

- mierzenie umiejtnoci analizy eksperymentu sposobu jego planowania,przeprowadzania, stawianych hipotez i wnioskw formuowanych na podstawiedoczonych wynikw;

w zakresie fizyki:

- zwikszenie znaczenia rozumienia istoty zjawisk oraz tworzenie formumatematycznych

czcych kilka zjawisk,- mierzenie umiejtnoci planowania i opisu wykonania prostych dowiadcze, a takeumiejtnoci analizy wynikw wraz z uwzgldnieniem niepewnoci pomiarowych;

w zakresie geografii:

- uwzgldnienie interdyscyplinarnoci tej nauki poprzez sprawdzanie umiejtnociintegrowania wiedzy z nauk przyrodniczych do analizy zjawisk i procesw zachodzcychw rodowisku geograficznym,

- znaczne wzbogacenie zasobu materiaw rdowych (mapy, wykresy, tabelestatystyczne, teksty rdowe, barwne zdjcia, w tym lotnicze i satelitarne), takew postaci barwnej.

Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z zadowoleniem przyjmuje teinformacj o wprowadzeniu na wiadectwach maturalnych od 2015 roku dodatkowej formyprzedstawiania wyniku uzyskanego przez zdajcego w postaci jego pozycji na skalicentylowej, tj. okrelenie, jaki odsetek zdajcych uzyska taki sam lub sabszy wynik odposiadacza wiadectwa. Wprowadzenie tej dodatkowej skali uwolni szkoy wysze oddotychczasowego dylematu odnoszenia do siebie surowych wynikw kandydatw na studiarekrutowanych na podstawie wynikw egzaminw maturalnych o istotnie rnym poziomietrudnoci rekrutacja stanie siprostsza i bardziej obiektywna.

Reasumujc, w opinii Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich zaprezentowanaw przedoonych informatorach forma matury istotnie przyczyni si do tego, e modzie

przekraczajca progi uczelni bdzie lepiej przygotowana do podjcia studiw wyszych.

5 lipca 2013 r.

Przewodniczcy KRASP

prof zw dr hab Wiesaw Bany

Chemia Nowy

Documents

Transcript of Chemia Nowy