Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu ...

Charakter prawny zapisu na sd polubowny w postpowaniu cywilnym

Charakter prawny zapisu na sd polubow

ny w postpow

aniu cywilnym

Aleksandra Budniak-R

ogala

Aleksandra Budniak-Rogala

Wrocaw 2015

Autorka, przygotowujc rozpraw doktorsk, musiaa zmie-rzy si z jednym z najbardziej kontrowersyjnych, a jednoczenie z jednym z najbardziej budzcych wtpliwoci tematw. Jest to zwizane z tym, e poszczeglne orodki akademickie i reprezentu-jcy je naukowcy przyjmuj rne punkty widzenia w odniesieniu do tej problematyki, o czym wiadczy brak wypracowanej jednolitej koncepcji, gdy chodzi o charakter prawny zapisu na sd polubow-ny. [...] Recenzowana rozprawa dotyka ciekawych i interesujcych kwestii nie tylko z punktu widzenia naukowego, ale take praktycz-nego. [...] Analiza treci rozprawy doktorskiej uprawnia do stwier-dzenia, e mamy do czynienia z wywodem przemylanym, prowa-dzonym na bardzo dobrym i rzetelnym poziomie naukowym.

Z recenzji prof. nadzw. UWr dr hab. ukasza Baszczaka

ISBN 978-83-61370-27-7

Charakter_prawny_zapisu_na_sad_polubowny_okladka.indd 1 25-08-2015 21:37:06

http://www.uni.wroc.pl/

Dostp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/64231

Prace NaukoweWydziau Prawa, Administracji i EkonomiiUniwersytetu Wrocawskiego

Seria: e-Monografie Nr 57

http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/64231

Aleksandra Budniak-Rogala


Wrocaw 2015

Komitet RedakcyjnyPrzewodniczcy prof. dr hab. Leonard GrnickiCzonek mgr Boena GrnaSekretarz mgr Aleksandra Dorywaa

Recenzentprof. nadzw. UWr dr hab. ukasz Baszczak

CopyrightbyAleksandraBudniak-Rogala

Projekt i wykonanie okadkiAndrzej Malenda

Skad i opracowanie techniczneKrzysztof Mruszczak, Tomasz Kalota eBooki.com.pl

Publikacja uwzgldnia stan prawny na dzie 30.06.2013 r.

WydawcaE-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka CyfrowaWydzia Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocawskiego

ISBN 978-83-61370-27-7

http://www.ebooki.com.pl/

Laurze...

9

Spis treci

Podzikowania ..............................................................................................................19Wykazwaniejszychskrtw .....................................................................................21

Akty prawne ............................................................................................................21Czasopisma, publikatory i inne ...............................................................................24

Wprowadzenie .............................................................................................................29

RozdziaI.Sdownictwopolubowne(arbitraowe)azapisnasdpolubowny(umowaarbitraowa) ...................................................................................................33

1. Sdownictwo polubowne (arbitraowe) pojcie i cechy .................................331.1. Instytucja sdownictwa arbitraowego w ujciu historycznym ..................331.2. Istota sdownictwa polubownego (arbitraowego) .....................................331.3. Konstytucyjne podstawy arbitrau ..............................................................371.4. Podstawowe rda prawa sdownictwa polubownego ..............................421.5. Wybrane rodzaje sdownictwa arbitraowego ............................................46

1.5.1. Arbitra midzynarodowy ................................................................461.5.2. Arbitra handlowy ............................................................................481.5.3. Arbitra ad hoc a arbitra instytucjonalny .......................................50

1.6. Najistotniejsze zalety arbitrau w porwnaniu do sdownictwa pastwowego ...............................................................................................52

1.7. Arbitra a ADR ............................................................................................552. Zdatno arbitraowa ..........................................................................................57

2.1. Pojcie zdatnoci arbitraowej ....................................................................582.2. Granice zdatnoci arbitraowej ...................................................................63

2.2.1. Uwagi wstpne .................................................................................632.2.2. Prawa majtkowe i niemajtkowe ....................................................642.2.3. Zdatno ugodowa ...........................................................................66

3. Zapis na sd polubowny (umowa arbitraowa) pojcie i cechy podstawowe ............................................................................733.1. Umowa arbitraowa jako centralna instytucja

sdownictwa polubownego .........................................................................733.2. Zapis na sd polubowny jako czynno jedno-, dwu-

lub wielostronna ..........................................................................................74

10

Spis treci

3.3. Pojcie i rodzaje zapisu na sd polubowny .................................................803.3.1. Definicje legalne umowy arbitraowej

w prawie midzynarodowym ...........................................................813.3.1.1. Konwencja Nowojorska ............................................................813.3.1.2. Konwencja Europejska .............................................................813.3.1.3. Ustawa modelowa UNCITRAL ................................................81

3.3.2. Zapis na sd polubowny na gruncie prawa polskiego ......................813.3.2.1. Definicja legalna zapisu na sd polubowny .............................813.3.2.2. Rodzaje zapisu na sd polubowny ............................................823.3.2.3. Umowa arbitraowa a zapis na sd polubowny .......................843.3.2.4. Kategoryzacja pojciowa wnioski ........................................853.3.2.5. Definicja zapisu na sd polubowny w ujciu doktrynalnym ....85

3.4. Zapis na sd polubowny a niektre inne uzgodnienia stron dotyczce postpowania arbitraowego .......................................................................87

3.5. Zapis na sd polubowny a niektre inne umowy dotyczce rozwizywania sporw ................................................................................903.5.1. Umowa o mediacj ...........................................................................903.5.2. Umowy o dokonanie ustale faktycznych lub uzupenienie

treci kontraktu przez osob trzeci .................................................943.5.3. Umowa z arbitrami (receptum arbitrii) ............................................96

3.6. Zapis na sd polubowny a pojcie umowy procesowej w kontekcie zagadnienia natury prawnej umowy arbitraowej .....................................1003.6.1. Zapis na sd polubowny jako umowa procesowa

charakter prawny ukadw jurysdykcyjnych a natura prawna umowy arbitraowej ............................................100

3.6.2. Istota pojcia umw procesowych w kontekcie ustalenia ich charakteru prawnego ...............................................................104

RozdziaII.Charakterprawnyzapisunasdpolubownywpogldachdoktrynyijudykatury ..............................................................................................107

1. Uwagi wstpne .................................................................................................1072. Teoria materialnoprawna ..................................................................................1083. Teoria prawnoprocesowa ..................................................................................1214. Pozostae koncepcje dotyczce natury prawnej zapisu na sd polubowny ......130

4.1. Teoria materialnoprocesowa (mieszana) ..................................................1314.2. Koncepcja sui generis ...............................................................................134

11

Spis treci

4.3. Krytyka teorii materialnoprocesowej (mieszanej) i sui generis ................1364.4. Koncepcja sui generis umowy procesowej

(umowy prywatnoprocesowej) A. W. Winiewskiego ................................1395. Wnioski odnonie do stosowania przepisw wynikajce

z poszczeglnych teorii ....................................................................................1416. Ocena celowoci i zasadnoci rozstrzygnicia sporu odnonie

do charakteru prawnego zapisu na sd polubowny ..........................................143

RozdziaIII.Czynnocimaterialnoprawneaczynnociprocesowe ......................1471. Uwagi wstpne .................................................................................................1472. Czynnoci materialnoprawne ...........................................................................154

2.1. Pojcie czynnoci prawnej ........................................................................1542.1.1. Czynno prawna jako prawidowo dokonana czynno

konwencjonalna .............................................................................1542.1.2. Substrat czynnoci prawnej ............................................................1612.1.3. Owiadczenie woli .........................................................................162

2.1.3.1. Zasadno postrzegania czynnoci prawnej jako owiadczenia woli ...........................................................162

2.1.3.2. Pojcie owiadczenia woli ......................................................1652.1.3.3. Owiadczenia woli a owiadczenia wiedzy ............................168

2.2. Elementy treci czynnoci prawnej ...........................................................1692.3. Wadliwo czynnoci prawnej i jej skutki .................................................174

2.3.1. Uwagi wstpne ...............................................................................1742.3.2. rda wadliwoci czynnoci prawnej ..........................................1752.3.3. Koncepcje systematyki skutkw wadliwoci

czynnoci prawnej ..........................................................................1762.3.4. Relacje pomidzy pojciami czynnoci prawnej wadliwej,

bezskutecznej i niewanej ..............................................................1782.3.5. Czynnoci prawne (bezwzgldnie) niewane ................................181

2.3.5.1. Uwagi wstpne ........................................................................1812.3.5.2. Koncepcja czynnoci konwencjonalnych i regu

konstytutywnych ....................................................................1812.3.5.3. Ujcie tradycyjne ...................................................................1912.3.5.4. Czynnoci prawne niewane a czynnoci

prawne bezskuteczne ..............................................................1952.3.6. Czynnoci prawne czciowo niewane ........................................196

12

Spis treci

2.3.6.1. Rozwaania terminologiczne przy uwzgldnieniu wykadni przepisu art. 58 3 KC ...........................................196

2.3.6.2. Skutki stosowania niedozwolonych postanowie umownych w obrocie konsumenckim ....................................201

2.3.7. Czynnoci prawne nieistniejce (negotium non existens) ..............2032.3.7.1. Uwagi wstpne ........................................................................2032.3.7.2. Pogldy prezentowane w literaturze .......................................2042.3.7.3. Stanowisko wasne ..................................................................208

2.3.8. Czynnoci prawne wzruszalne (uniewanialne) ............................2162.3.8.1. Zasadno stosowania okrelenia niewanoci wzgldnej .....2162.3.8.2. Cechy czynnoci prawnych wzruszalnych

(uniewanialnych) ...................................................................2192.3.8.3. Rodzaje czynnoci prawnych wzruszalnych

(uniewanialnych) ...................................................................2192.3.8.3.1. Czynnoci wzruszalne wykonaniem

prawa ksztatujcego.......................................................2192.3.8.3.2. Czynnoci wzruszalne konstytutywnym

orzeczeniem sdu ............................................................2212.3.9. Czynnoci prawne o bezskutecznoci zawieszonej

zwane inaczej czynnociami prawnymi niezupenymi lub kulejcymi (negotium claudicans) ..........................................224

2.3.10. Czynnoci prawne wzgldnie bezskuteczne .................................2252.3.11. Bezzasadno wyodrbnienia innych kategorii skutkw

wadliwoci czynnoci prawnej .......................................................2262.3.12. Konkluzje klasyfikacja skutkw wadliwych

czynnoci prawnych .......................................................................2293. Czynnoci procesowe .......................................................................................229

3.1. Uwagi wstpne .........................................................................................2293.2. Podstawy okrelenia pojcia czynnoci procesowej

pogldy na temat istoty procesu cywilnego ...........................................2323.3. Definicje czynnoci procesowej ................................................................2383.4. Wymogi prawne czynnoci procesowej ....................................................2423.5. Wadliwo czynnoci procesowej i jej skutki ...........................................253

3.5.1. Uwagi wstpne ...............................................................................2533.5.2. Pojcie wadliwoci czynnoci procesowej ....................................2553.5.3. Koncepcje systematyki skutkw wadliwoci

czynnoci procesowej ....................................................................255

13

Spis treci

3.5.4. Wadliwo czynnoci procesowych a koncepcja czynnoci konwencjonalnych i regu konstytutywnych ..................................260

3.5.5. Nadrzdno pojcia bezskutecznoci ...........................................2623.5.6. Czynnoci procesowe nieistniejce ................................................2633.5.7. Czynnoci procesowe niewane .....................................................2653.5.8. Czynnoci procesowe bezskuteczne ..............................................2773.5.9. Bezzasadno wyodrbnienia innych kategorii skutkw

wadliwoci czynnoci procesowej .................................................2863.5.10. Konkluzje klasyfikacja skutkw wadliwych

czynnoci procesowych ..................................................................2894. Relacje pomidzy czynnociami materialnoprawnymi

a czynnociami procesowymi ...........................................................................2904.1. Podobiestwa (cechy zbiene) czynnoci materialnoprawnych

i czynnoci procesowych ..........................................................................2904.2. Rnice pomidzy czynnociami materialnoprawnymi

a czynnociami procesowymi ....................................................................2914.3. Konkluzje ..................................................................................................297

5. Dziaania prawne podejmowane w celu dochodzenia roszcze (czynnoci do dochodzenia prawa) ...................................................................298

6. Czynnoci podobne do czynnoci prawnych ....................................................300

RozdziaIV.Ocenanaturyprawnejzapisunasdpolubowny .............................3051. Uwagi wstpne .................................................................................................3052. Procesowy charakter umowy arbitraowej .......................................................305

2.1. Uwagi wstpne ..........................................................................................3052.2. Zapis na sd polubowny a czynno procesowa ......................................306

2.2.1. Uwagi wstpne ...............................................................................3062.2.2. Komponenty czynnoci procesowej wyodrbniane przez

przedstawicieli procesowej koncepcji charakteru prawnego umowy arbitraowej ......................................................................306

2.2.3. Elementy czynnoci procesowej wyrniane przez reprezentantw materialnoprawnej teorii natury prawnej zapisu na sd polubowny koncepcja W. Siedleckiego .................317

2.2.4. Bezzasadno zabiegu polegajcego na rozszerzeniu definicji czynnoci procesowej ....................................................................326

14

Spis treci

2.2.5. Moliwo realizacji przez strony praw, uprawnie i ciarw procesowych .................................................................328

2.2.6. Konkluzje .......................................................................................3292.3. Cechy szczeglne umowy arbitraowej istotne dla oceny

jej procesowego charakteru .......................................................................3292.3.1. Uwagi wstpne ...............................................................................3292.3.2. Owiadczenia woli skadane przy zawarciu

umowy arbitraowej .......................................................................3292.3.3. Zapis na sd polubowny a dwustronne czynnoci procesowe .......3312.3.4. Zdolno arbitraowa .....................................................................336

2.3.4.1. Pojcie zdolnoci arbitraowej ...............................................3362.3.4.2. Zasadno uzalenienia kategorii zdolnoci arbitraowej

od zdolnoci prawa materialnego lub zdolnoci prawa procesowego ...........................................................................337

2.3.4.3. Wyznaczenie krgu podmiotw posiadajcych przymiot zdolnoci arbitraowej ............................................................343

2.3.5. Forma i tre zapisu na sd polubowny .........................................3452.3.5.1. Uwagi oglne w kontekcie regulacji dotyczcych

formy i treci czynnoci procesowych ....................................3462.3.5.2. Regulacje krajowe odnoszce si do formy

umowy arbitraowej ...............................................................3462.3.5.3. Regulacje o charakterze midzynarodowym dotyczce

formy zapisu na sd polubowny ............................................3512.3.5.4. Forma umowy arbitraowej a charakter prawny

przedmiotowej instytucji ........................................................3532.3.5.5. Wymogi dotyczce treci zapisu na sd polubowny

w kontekcie ustalenia jego natury prawnej ...........................3602.3.6. Dopuszczalno dokonania umowy arbitraowej

z zastrzeeniem warunku lub terminu jej skutecznoci .................3622.3.7. Umiejscowienie regulacji dotyczcych zapisu na sd

polubowny w Kodeksie postpowania cywilnego i okrelenie wywoywanych przeze skutkw przez przepisy ustawy procesowej ...........................................................366

2.3.8. Pozostae cechy umowy arbitraowej relewantne z punktu widzenia oceny jej procesowego charakteru ...................368

2.3.9. Konkluzje .......................................................................................3682.4. Konkluzje ..................................................................................................369

15

Spis treci

3. Materialnoprawny charakter umowy arbitraowej ..........................................3693.1. Uwagi wstpne ..........................................................................................3693.2. Zapis na sd polubowny jako umowa prawa materialnego .......................369

3.2.1. Uwagi wstpne ...............................................................................3693.2.2. Umowa arbitraowa jako umowa nazwana uregulowana

poza Kodeksem cywilnym .............................................................3703.2.2.1. Uwagi wstpne .......................................................................3703.2.2.2. Dopuszczalno zastosowania do zapisu na sd polubowny

zasady swobody umw ...........................................................3713.2.2.2.1. Umowa arbitraowa a materialnoprawna zasada

autonomii woli ................................................................3713.2.2.2.2. Zapis na sd polubowny a procesowa zasada

dyspozycyjnoci..............................................................3733.2.2.2.3. Umowa arbitraowa a konstytucyjna zasada

wolnoci (autonomii) jednostki ......................................3753.2.2.3. Zasadno okrelenia elementw treci zapisu na sd

polubowny mianem essentialia negotii ..................................3773.2.2.4. Konkluzje ................................................................................379

3.2.3. Umowa arbitraowa jako umowa dwustronnie zobowizujca .....3793.2.3.1. Uwagi wstpne ........................................................................3793.2.3.2. Zapis na sd polubowny a cechy stosunku prawnego ............3803.2.3.3. Umowa arbitraowa a elementy stosunku

zobowizaniowego ..................................................................3843.2.3.3.1. Podmioty stosunku zobowizaniowego..........................3843.2.3.3.2. Przedmiot zobowizania .................................................3873.2.3.3.3. Tre stosunku zobowizaniowego ................................389

3.2.3.4. Konkluzje ................................................................................3973.2.4. Zapis na sd polubowny jako umowa wzajemna ...........................3983.2.5. Umowa arbitraowa jako umowa kreujca stosunek

prawny o charakterze cigym .......................................................4003.2.6. Konkluzje .......................................................................................403

3.3. Zapis na sd polubowny jako czynno materialnoprawna ......................4043.4. Cechy szczeglne umowy arbitraowej istotne dla oceny

jej materialnoprawnego charakteru ...........................................................4063.4.1. Uwagi wstpne ...............................................................................4063.4.2. Regulacje kolizyjnoprawne zwizane z zapisem

na sd polubowny...........................................................................406

16

Spis treci

3.4.2.1. Uwagi wstpne .......................................................................4063.4.2.2. Umowa o arbitra ....................................................................4113.4.2.3. Forma zapisu na sd polubowny .............................................4193.4.2.4. Zdolno arbitraowa ..............................................................4203.4.2.5. Penomocnictwo ......................................................................4213.4.2.6. Charakter prawny art. 1154 KPC ............................................4233.4.2.7. Konkluzje ................................................................................427

3.4.3. Nieprawidowoci dotyczce umowy arbitraowej i ich skutki .....4273.4.3.1. Autonomiczny charakter klauzuli arbitraowej ......................4283.4.3.2. Wady owiadczenia woli a zapis na sd polubowny ..............4333.4.3.3. Systematyka skutkw nieprawidowoci dotyczcych

umowy arbitraowej ..............................................................4433.4.3.3.1. Uwagi wstpne ...............................................................4433.4.3.3.2. Nastpstwa wadliwoci zapisu na sd polubowny .........445

3.4.3.3.2.1. Nieistnienie umowy arbitraowej ..........................4453.4.3.3.2.2. Niewano zapisu na sd polubowny ..................4473.4.3.3.2.3. Bezskuteczno umowy arbitraowej ..................452

3.4.3.3.3. Inne postaci nastpstw nieprawidowoci dotyczcych zapisu na sd polubowny ...........................456

3.4.3.3.3.1. Niewykonalno (niemoliwo realizacji) umowy o arbitra ............................................................456

3.4.3.3.3.2. Utrata mocy (wyganicie) zapisu na sd polubowny ...........................................................458

3.4.3.3.4. Konkluzje .......................................................................4623.4.4. Penomocnictwo do zawarcia zapisu na sd polubowny ...............4643.4.5. Zwizanie umow arbitraow nastpcw prawnych ....................4713.4.6. Przerwanie biegu terminu przedawnienia a zapis

na sd polubowny...........................................................................4803.4.7. Pozostae cechy umowy arbitraowej relewantne z punktu

widzenia oceny jej materialnoprawnego charakteru ......................4883.4.8. Konkluzje .......................................................................................489

3.5. Konkluzje ..................................................................................................4894. Konkluzje ocena natury prawnej zapisu na sd polubowny

stanowisko wasne .........................................................................................4894.1. Umowa arbitraowa a koncepcja czynnoci konwencjonalnych

i regu konstytutywnych ............................................................................489

17

Spis treci

4.2. Charakter prawny zapisu na sd polubowny i reim prawny majcy zastosowanie do przedmiotowej instytucji ...................................492

4.3. Umowa arbitraowa jako dziaanie prawne podejmowane w celu dochodzenia roszcze (czynno do dochodzenia prawa) .......................496

Podsumowanie ............................................................................................................503Bibliografia .................................................................................................................505Orzecznictwo ..............................................................................................................547

Orzecznictwo polskie ............................................................................................547Orzecznictwo niemieckie ......................................................................................549

Podzikowania

Niniejsza rozprawa stanowi zwieczenie wieloletnich i intensywnych bada nauko-wych. W zwizku z tym mam nadziej na pozytywn ocen jej walorw merytorycznych ze strony przyszych odbiorcw.

Niezalenie od powyszego chciaabym jednak przede wszystkim podkreli, e pisaam t prac w bardzo trudnym dla mnie czasie z uwagi na skomplikowan sytuacj prywatn i zawodow. Przedmiotowa rozprawa nie mogaby powsta bez pomocy nie tyl-ko rodziny i przyjaci, ale rwnie bez wsparcia yczliwych mi osb, instytucji, organi-zacji i innych podmiotw. W tym miejscu pragn za t pomoc i wsparcie z caego serca podzikowa bez Was nie osignabym celu, ktrego realizacja dawaa przepustk do nowego ycia.

Szczeglne podzikowania skadam na rce Promotor, prof. dr hab. Elwiry Marsza-kowskiej-Krze, ktra od zawsze stanowi dla mnie niedocigniony wzr zarwno na grun-cie prywatnym, jak i zawodowym przede wszystkim za to, e nigdy we mnie nie zwtpia i mnie samej nigdy nie pozwolia zwtpi.

Dzikuj,Aleksandra Budniak-Rogala

21

Wykaz waniejszych skrtw

Akty prawne

ArbGG Arbeitsgerichtsgesetz niemiecka ustawa o sdownictwie pracy

BGB Brgerliches Gesetzbuch niemiecki Kodeks cywilny

d. KPC/ dawny Kodeks postpowania cywilnego / KPC z 1930 r./ Kodeks postpowania cywilnego z 1930 r./d. KPC z 1930 r. dawny Kodeks postpowania cywilnego z 1930 r. ustawa z dnia 29 listopada 1930 r. Kodeks postpowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 1932 r. Nr 112, poz. 934 z pn. zm.)

d. PPM dawne Prawo prywatne midzynarodowe ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne midzynarodowe (Dz. U. Nr 46, poz. 290 z pn. zm.)

d. UKSC dawna Ustawa o kosztach sdowych w sprawach cywilnych ustawa o kosztach sdowych w sprawach cywilnych z dnia 13 czerwca 1967 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 110 z pn. zm.)

EGBGB Einfhrungsgesetz zum Brgerlichen Gesetzbuche niemiecka ustawa wprowadzajca niemiecki Kodeks cywilny

GVG Gerichtsverfassungsgesetz niemiecka ustawa o ustroju sdw powszechnych

KC Kodeks cywilny ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z pn. zm.)

KE Konwencja Europejska / Europejska Konwencja Genewska Konwencja Europejska o midzynarodowym arbitrau handlowym sporzdzona w Genewie w dniu 21 kwietnia 1961 r. (Dz. U. z 1964 r. Nr 40, poz. 270)

22


KH Kodeks handlowy rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z pn. zm.)

KN Konwencja Nowojorska Konwencja Nowojorska o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzecze arbitraowych sporzdzona w Nowym Jorku w dniu 10 czerwca 1958 r. (Dz. U. z 1962 r. Nr 9, poz. 41)

KomSEgzU Ustawa o komornikach sdowych i egzekucji ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sdowych i egzekucji (tekst. jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 z pn. zm.)

Konstytucja RP Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z pn. zm.)

Konwencja Konwencja Genewska z dnia 26 wrzenia 1927 r. Genewska o wykonywaniu zagranicznych orzecze arbitraowych

KP Kodeks pracy ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z pn. zm.)

KPA Kodeks postpowania administracyjnego ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postpowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 267)

KPC Kodeks postpowania cywilnego ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z pn. zm.)

KRO Kodeks rodzinny i opiekuczy ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 788 z pn. zm)

KSH Kodeks spek handlowych ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. Kodeks spek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z pn. zm.)

23


KWU Ksigi wieczyste i hipoteka ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o ksigach wieczystych i hipotece (tekst. jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 707)

KZ Kodeks zobowiza rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 pa dziernika 1933 r. Kodeks zobowiza (Dz. U. Nr 82, poz. 598 z pn. zm.)

nowelizacja ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Kodeks z 2005 r. postpowania cywilnego z 2005 r. (Dz. U. Nr 178, poz. 1478)

OchrKonsU Ustawa o ochronie praw konsumentw ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektrych praw konsumentw oraz o odpowiedzialnoci za szkod wyrzdzon przez produkt niebezpieczny (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 1225)

Protok Protok Genewski z dnia 24 wrzenia 1923 r. o klauzulach Genewski arbitraowych (Dz. U. z 1931 r. Nr 42, poz. 372 oraz Dz. U. z 1931 r. Nr 84, poz. 648 )

PPM/ Prawo prywatne midzynarodowe / n. PPM nowe Prawo prywatne midzynarodowe ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne midzynarodowe (Dz. U. Nr 80, poz. 432)

PrSpdz Prawo spdzielcze ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. Prawo spdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z pn. zm.)

PrStowU Prawo o stowarzyszeniach ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst. jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z pn. zm.)

PrUpN Prawo upadociowe i naprawcze ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadociowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 z pn. zm.)

SDGU Ustawa o swobodzie dziaalnoci gospodarczej ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 672)

24


wiadUsEU Ustawa o wiadczeniu usug drog elektroniczn ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o wiadczeniu usug drog elektroniczn (Dz. U. Nr 144, poz. 1204 z pn. zm.)

UKSC Koszty sdowe w sprawach cywilnych ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sdowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z pn. zm.)

ustawa prawo modelowe / ustawa modelowa / ustawa wzorcowamodelowa ustawa modelowa UNCITRAL o midzynarodowym arbitrau handlowym UNCITRAL z dnia 11 grudnia 1985 r.

WLokU Ustawa o wasnoci lokali ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o wasnoci lokali (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 903 z pn. zm.)

ZPO Zivilprozessordnung - niemiecki Kodeks postpowania cywilnego

Czasopisma, publikatory i inne

AcP Archiv fr die civilistische Praxis nazwa czasopismaADR ADR. Arbitra i MediacjaADR Alternative Dispute Resolution alternatywne metody rozwizywania sporwalt. alternatywaang. po angielskuart. artykuAUL Acta Universitatis LodziensisAUMCS Annales Universitatis Mariae Curie-SklodowskaAUWr Acta Universitatis WratislaviensisBGBl. Bundesgesetzblatt niemiecki Dziennik UstawBGH Bundesgerichtshof niemiecki Federalny Sd NajwyszyBGHZ Entscheidungssammlung des BGH in Zivilsachen Zbir orzecze niemieckego Federalnego Sdu Najwyszego w sprawach cywilnychBiul. Arb. Biuletyn ArbitraowyBiul. SN Biuletyn Sdu Najwyszegob.m.w. bez miejsca wydaniab.r.w. bez roku wydaniaCPiE Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne

25


cz. czd. dawnydos. dosownieDz. U. Dziennik UstawEP Edukacja Prawniczae-Prz.Arb. e-Przegld Arbitraowy GbR die Gesellschaft des brgerlichen Rechts spka cywilnaGP Gos PrawaGS Gos SdownictwaHZ Handel ZagranicznyIPR Internationales Privatrecht niemieckie Prawo prywatne midzynarodoweJur. JurystaKPP Kwartalnik Prawa PrywatnegoKSP Krakowskie Studia PrawniczeKTS Konkurs-, Treuhand- und Schiedsgerichtswesen nazwa czasopismalit. literaMoP Monitor Prawniczy n. nastpny / nastpna / nastpneniem. po niemieckuniepubl. niepublikowanyNJW Neue Juristische Wochenschrift nazwa czasopisma NP Nowe PrawoNPal. Nowa PalestraNPC Nowy Proces Cywilny nr numerorz. orzeczenieOSG Orzecznictwo Sdw GospodarczychOSN Orzecznictwo Sdu NajwyszegoOSNC Orzecznictwo Sdu Najwyszego Izba CywilnaOSNCP Orzecznictwo Sdu Najwyszego Izby Cywilnej, Pracy i Ubezpiecze SpoecznychOSP Orzecznictwo Sdw PolskichOSPKiA Orzecznictwo Sdw Polskich i Komisji ArbitraowychOTK Orzecznictwo Trybunau KonstytucyjnegoPal. PalestraPB Prawo BankowePE Problemy EgzekucjiPES Problemy Egzekucji SdowejPG Prawo GospodarczePHZ Prawo w Handlu ZagranicznymPiP Pastwo i Prawo

26


pkt punktPN Przegld Notarialnypor. porwnajpost. postanowieniepoz. pozycjapn. zm. pniejsze zmianyPPC Polski Proces CywilnyPPE Przegld Prawa EgzekucyjnegoPPH Przegld Prawa HandlowegoPPHZ Problemy Prawne Handlu ZagranicznegoPPiA Przegld Prawa i AdministracjiPPPM Problemy Prawa Prywatnego MidzynarodowegoPPUW Przegld Prawniczy Uniwersytetu WarszawskiegoPr. Sp. Prawo SpekPS Przegld SdowyPUG Przegld Ustawodawstwa GospodarczegoR.Pr. Radca PrawnyRej. RejentRIW Recht der Internationalen Wirschaft nazwa czasopismaRPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznyRzeczposp. RzeczpospolitaSA Sd Apelacyjny SC Studia CywilistyczneSN Sd NajwyszySP Studia PrawniczeSPE Studia Prawno-EkonomiczneSt. et. Doc Studia et Documentastr. stronaSW Sd Wojewdzkit. tomtekst jedn. tekst jednolityTGM Technika i Gospodarka MorskaTK Trybuna KonstytucyjnyTPP Transformacje Prawa Prywatnegouchw. uchwaaUNCITRAL United Nations Commision on International Trade Law Komisja Midzynarodowego Prawa Handlowego Organizacji Narodw Zjednoczonychust. ustpvol. volumenWP Wiadomoci Prawniczewyr. wyrok

27


z. zeszytZb. Orz. Zbir Orzeczezd. zdanieZNASW Zeszyty Naukowe Akademii Spraw WewntrznychZNIBPS Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa SdowegoZNUJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu JagielloskiegoZNUW Zeszyty Naukowe Uniwersytetu WrocawskiegoZP UKSW Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynaa Stefana WyszyskiegoZPP Zrzeszenie Prawnikw Polskichzob. zobaczZZP Zeitschrift fr Zivilproze nazwa czasopisma

29

Wprowadzenie

Zapis na sd polubowny stanowi centraln instytucj sdownictwa polubownego. Kwesti ustalenia charakteru prawnego umowy arbitraowej wypada natomiast uzna za jed-no z najbardziej kontrowersyjnych zagadnie zwizanych z sdownictwem arbitraowym. Zapis na sd polubowny uznawany jest zasadniczo za umow o charakterze materialnopraw-nym, procesowym, mieszanym (materialno-procesowym) lub sui generis. Nadto w najnow-szym pimiennictwie pojawi si odosobniony pogld uznajcy umow arbitraow za sui generis umow procesow (wzgldnie umow prywatnoprocesow), ktrego nie sposb zali-czy do adnej z wymienionych teorii.

Rozstrzygnicie analizowanej kwestii pozostaje szczeglnie relewantne z uwagi na fakt, i okrelenie natury prawnej zapisu na sd polubowny determinuje prawne kryteria jego oceny. Wprawdzie przepisy odnoszce si do umowy arbitraowej zostay zamieszczo-ne w Kodeksie postpowania cywilnego, ale przedmiotowa regulacja nie ma charakteru kompleksowego. W konsekwencji opowiedzenie si za jedn z wymienionych teorii rzutuje na ocen dopuszczalnoci, a take ewentualnie sposobu i zakresu stosowania w odniesieniu do omawianej instytucji przepisw Kodeksu cywilnego.

Koncepcja mieszana oraz teorie uznajca umow arbitraow za umow sui generis lub sui generis umow procesow (wzgldnie umow przedprocesow) wykazuj jednak wtpliwe walory merytoryczne. Nie prowadz bowiem de facto do okrelenia reimu praw-nego majcego zastosowanie do zapisu na sd polubowny. Ponadto wnioski wynikajce z przedmiotowych koncepcji mona rwnie z powodzeniem wywie na gruncie koncepcji materialnoprawnej lub teorii procesowej.

W konsekwencji, celem ustalenia krgu przepisw znajdujcych zastosowanie do zapi-su na sd polubowny, naley rozstrzygn, czy umowie arbitraowej mona przypisa charak-ter materialnoprawny, czy te posiada ona natur procesow. Czynnoci prawa materialnego i czynnoci procesowe zaliczane s wprawdzie do oglnej kategorii czynnoci prawnych (wzgldnie czynnoci prawnych w szerokim znaczeniu tego terminu czy te czynnoci praw-nych sensu largo). Zarwno jedne, jak i drugie stanowi rwnie doniose prawnie czynnoci konwencjonalne. W zwizku z tym pewne oglne zasady wynikajce z jednoci prawa odno-sz si na rwni do obu wymienionych klas. Wskazane czynnoci podlegaj jednak w powa-nym stopniu odpowiednio odrbnym przepisom prawa materialnego i prawa procesowego. W konsekwencji przenoszenie rozwiza stosowanych w oparciu o przepisy Kodeksu cywil-nego na grunt procesu cywilnego nie wydaje si by dopuszczalne.

Nadto naley mie na wzgldzie, e w najnowszej doktrynie pojawiy si propozycje wyodrbnienia klasy dziaa prawnych podejmowanych w celu dochodzenia roszcze, czy te inaczej ujmujc, czynnoci do dochodzenia prawa, oraz kategorii czynnoci podobnych do czynnoci prawnych. Ustalenie charakteru prawnego umowy arbitraowej bdzie si zatem wizao z koniecznoci dokonania jej analizy w kontekcie ewentualnych definicji i cech przedmiotowych instytucji.

30

Wprowadzenie

Antycypujc dalsze rozwaania, wypada podkreli, e problematyka zwizana z za-pisem na sd polubowny jest bardzo zoona. W zwizku z tym tematyka niniejszej pracy nie pozwala na jej szczegowe omwienie.

W prawdzie na etapie opracowania przedmiotowej rozprawy wydana zostaa mono-grafia autorstwa P. Wrzeniewskiego zatytuowana Charakter prawny zapisu na sd polu-bowny1, w ktrej autor odnosi si kolejno do poszczeglnych zagadnie dotyczcych za-pisu na sd polubowny, a dopiero na kocowym etapie prowadzonych przez siebie rozwaa dokonuje oceny charakteru prawnego przedmiotowej instytucji w oparciu o wnioski wyni-kajce z wczeniejszych wywodw. Z uwagi na przyjt metod rozwaa tytu powoane-go opracowania wydaje si by jednak mylcy zawiera ono bowiem kompleksow analiz zagadnie odnoszcych si do umowy arbitraowej, nie ograniczajc ich do zakresu rele-wantnego dla oceny charakteru prawnego przedmiotowej instytucji. Nadto wnikliwa lektu-ra ksiki prowadzi do wniosku, i ma ona charakter nie tyle naukowy, co raczej popularno-naukowy. P. Wrzeniewski powouje si bowiem zaledwie na cz pogldw odnoszcych si do analizowanego zagadnienia prezentowanych przez przedstawicieli doktryny polskiej, pomijajc w zasadzie cakowicie stanowiska reprezentantw literatury zagranicznej.2

W niniejszej pracy przyjto cakowicie odmienn metod rozwaa. Przede wszyst-kim wynika to z zaoenia, i ustalenie, czy zapis na sd polubowny mona uzna za czyn-no materialnoprawn lub za czynno procesow, wymaga odniesienia si do definicji i cech przedmiotowych czynnoci oraz okrelenia ich wzajemnych relacji. Nadto majc na uwadze najnowsze trendy pojawiajce si w literaturze, prowadzone rozwaania poszerzo-no o zagadnienia dotyczce dziaa prawnych podejmowanych w celu dochodzenia rosz-cze, czy te inaczej ujmujc, czynnoci do dochodzenia prawa, oraz czynnoci podobnych do czynnoci prawnych. Ostatecznie dopiero na gruncie ustalonych w ten sposb zaoe dokonano analizy konkretnych cech zapisu na sd polubowny. Naturaln konsekwencj ta-kiej metody rozwaa stao si zatem ich ograniczenie wycznie do analizy waciwoci umowy arbitraowej istotnych z punktu widzenia oceny jej prawnego charakteru. W zwiz-ku z tym problematyka dotyczca zapisu na sd polubowny zostaa omwiona w sposb fragmentaryczny i selektywny.

W konsekwencji w toku prowadzonych wywodw pominite zostay w szczeglno-ci zagadnienia dotyczce postpowania nieprocesowego uznano bowiem, i maj one charakter marginalny z punktu widzenia postpowania arbitraowego. Nadto kwestie doty-czce zapisu na sd polubowny umieszczonego w umowie (statucie) spki, spdzielni lub stowarzyszenia zostay omwione jedynie w zakresie niezbdnym dla oceny natury praw-nej przedmiotowej instytucji. Zabieg taki zosta podjty z pen wiadomoci z uwagi na fakt, i omawiana problematyka ma charakter wielopaszczyznowy i mogaby si niewtpli-wie sta tematem odrbnej rozprawy. Poza tym w wielu momentach odstpiono od szcze-gowej analizy konkretnych zagadnie, dokonujc ich oceny jedynie pod ktem ustalenia

1 Por. P. Wrzeniewski, Charakter prawny zapisu na sd polubowny, Warszawa 2010.2 W tym kontekcie zob. te: . Baszczak, Recenzja ksiki pt. Charakter prawny zapisu na sd polu-

bowny autorstwa P. Wrzeniewskiego, ADR 2012, nr 3, str. 119 i n.

31

Wprowadzenie

charakteru prawnego umowy arbitraowej w taki sposb ujte zostay przykadowo pro-blemy dotyczce treci i formy zapisu na sd polubowny.

Nadto kompleksowa analiza natury prawnej umowy arbitraowej wymagaa odnie-sienia si do pogldw prezentowanych w literaturze zarwno polskiej, jak i zagranicznej. Majc jednak na uwadze ogromn liczb publikacji dotyczcych zarwno samego zapisu na sd polubowny, jak i odnoszcych si do innych kwestii zwizanych z sdownictwem arbi-traowym, zagadnienia prawnoporwnawcze ograniczono wycznie do stanowisk prezen-towanych na gruncie prawa niemieckiego. Ilo dostpnych opracowa nawizujcych do analizowanej problematyki wymusia bowiem przyjcie konkretnego kryterium selekcji. W konsekwencji uznano zatem, i szczegowe odniesienie si do jednego systemu praw-nego przy rwnoczesnym nawizywaniu do rodzimej regulacji bdzie wykazywao wiksze walory merytoryczne od pobienych i fragmentarycznych nawiza do pogldw wyraa-nych przez przedstawicieli kilku niezalenych porzdkw prawnych. Majc na uwadze skomplikowany i wielowtkowy charakter prowadzonych rozwaa, celem nienaruszania ich toku, przyjto zasad, zgodnie z ktr uwagi odnoszce si do prawa niemieckiego umieszczone zostay w przypisach. Inaczej postpiono jedynie w nielicznych sytuacjach, w ktrych wymaga tego bezwzgldnie konkretny przedmiot analizy.

Przeprowadzone w ten sposb rozwaania wykazay ostatecznie, i zapis na sd po-lubowny jest niewtpliwie donios prawnie czynnoci konwencjonaln i naley go zali-czy do klasy czynnoci prawnych (sensu largo) identycznie, jak czynnoci materialno-prawne i czynnoci procesowe. Umowy arbitraowej nie sposb jednak przyporzdkowa ani do klasy czynnoci materialnoprawnych ani do kategorii czynnoci procesowych. Nie wykazuje ona rwnie cech charakterystycznych dla czynnoci podobnych do czynnoci prawnych. Pomimo tego przedmiotowej umowie mona przypisa charakter materialno-prawny i stosowa do niej w zakresie nieuregulowanym w Kodeksie postpowania cywil-nego analogicznie czy te odpowiednio przepisy prawa materialnego odnoszce si do czynnoci prawnych i umw. W konsekwencji zapis na sd polubowny naley zaliczy do kategorii dziaa prawnych podejmowanych w celu dochodzenia roszcze, czy te inaczej ujmujc, czynnoci do dochodzenia prawa.

33

Rozdzia I. Sdownictwo polubowne (arbitraowe) a zapis na sd polubowny (umowa arbitraowa)

Sdownictwo polubowne (arbitraowe) pojcie i cechy1.

Instytucja sdownictwa arbitraowego w ujciu historycznym1.1.

Rozkwit sdownictwa polubownego datuje si przede wszystkim od czasw nowo-ytnych i zwizany jest z rozwojem obrotu gospodarczego. Jednake sama instytucja wy-wodzi si z prawa rzymskiego, w ktrym znana bya umowa stron o powierzenie rozstrzy-gnicia sporu osobie prywatnej.3 Na oznaczenie tej umowy uywano sowa compromissum, a dla okrelenia osoby majcej rozstrzyga spr stosowano pojcie arbiter.4

Istota sdownictwa polubownego (arbitraowego)1.2.

Opisujc istot sdownictwa polubownego (arbitraowego), mona rozpocz od oglnego stwierdzenia, e jest to prywatnoprawna metoda rozstrzygania sporw, ktra moe by wybrana przez strony jako alternatywa wobec postpowania przed sdami pa-stwowymi.5 Sdownictwo polubowne (zwane rwnie sdownictwem arbitraowym) sta-

3 E. Marszakowska-Krze, [w:] Postpowanie cywilne, pod red. H. Mdrzaka, Warszawa 2003, str. 393.4 Do nazw tych nawizuje rwnie terminologia wspczesna. Por. W. Broniewicz, Postpowanie cywilne

w zarysie, Warszawa 2006, str. 395.Wicej odnonie do historii arbitrau zob. m. in.: S. Wrblewski, Sdy polubowne w historji prawa, Krakw

1928; M. A. Myrcha, Sdy polubowne w prawie kanonicznym. Studium prawno-porwnawcze, Lublin 1948, str. 9 i n.; Z. Resich, [w:] J. Jodowski, Z. Resich, Postpowanie cywilne, Warszawa 1987, str. 447-448; T. Szurski, Arbi-tra skuteczny sposb likwidowania sporw, MoP 1998, nr 12, str. 468-469; A. Monkiewicz, Zapis na sd polu-bowny, R. Pr. 2001, nr 5, str. 39-40; T. Szurski, Midzynarodowy arbitra handlowy (sdownictwo polubowne w midzynarodowych stosunkach handlowych), R. Pr. 2003, nr 2, str. 67-70; A. Rosner, Tradycja staropolskiego sdownictwa polubownego prba zarysowania problemu, [w:] Sprawiedliwo naprawcza. Idea. Teoria. Prakty-ka, pod red. M. Patek, M. Fajsta, Warszawa 2005, str. 37 i n.; R. Wojciechowski, Wybrane zagadnienia arbitrau w doktrynie prawnej XII i XIII wieku, [w:] Studia Prawnoustrojowe. Materiay z Oglnopolskiego Zjazdu Romani-stw w Ostrdzie 1618 czerwca 2006 r., Olsztyn 2007, str. 319 i n.; A. Biay, Zarys historii sdownictwa polubow-nego do 1939 r., [w:] Sdy polubowne i mediacja, pod red. J. Olszewskiego, Warszawa 2008, str. 205 i n.; A. W. Winiewski, Charakter prawny instytucji arbitrau w wietle nowelizacji polskiego prawa arbitraowego, ADR 2008, nr 2, str. 55-56, 57-58. W tym kontekcie por. te: M. L. Klementowski, Postpowanie przed sdami polubownymi w Ordynacji Zamojskiej w wietle diariusza Bazylego Rudomicza z lat 1656-1672, Rej. 1998, nr 7-8, str. 89 i n.; S. Paza, Historia prawa w Polsce na tle porwnawczym. Cz 3. Okres midzywojenny, Krakw 2001, str. 533 i n. Por. te w doktrynie niemieckiej: R. A. Schtze, Schiedsgericht und Schiedsverfahren, Mnchen 2007, str. 1-2; J. Mnch, [w:] Mnchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtverfassungsgesetz und Neben-gesetzen. Band 3, pod red. T. Rauschera, P. Waxa, J. Wenzela, Mnchen 2008, str. 75-81.

5 . Baszczak, M. Ludwik, Sdownictwo polubowne (arbitra), Warszawa 2007, str. 1.Pojcia sd polubowny i sdownictwo polubowne oraz sd arbitraowy i arbitra naley uzna obecnie

za rwnoznaczne. Tradycji polskiego jzyka prawnego i prawniczego bardziej odpowiadaj jednak terminy sd polu-bowny i sdownictwo polubowne. Tak: T. Ereciski, K. Weitz, Sd arbitraowy, Warszawa 2008, str. 15. Podobnie:

34

Rozdzia I

nowi specyficzny tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez organ, ktry nie jest sdem pastwowym.6

Ustawa procesowa nie zawiera definicji omawianej instytucji. W konsekwencji brak jest rwnie jednorodnego stanowiska w przedmiotowym zakresie wrd przedstawicieli doktryny.

R. Kuratowski stoi na stanowisku, e sdem polubownym () jest sd niepastwo-wy, powoany wol stron do rozstrzygnicia sporu, a majcy oparte na ustawie prawo fero-wania wyroku.7

W. Siedlecki przyjmuje natomiast, e sdem polubownym jest sd niepastwowy powoany zgodn wol stron stosunku cywilnoprawnego do rozstrzygnicia ich sporu wyrokiem majcym moc prawn rwn wyrokowi sdu pastwowego.8 Podobnie, zgod-nie ze stanowiskiem M. P. Wjcika, pod pojciem sdu polubownego naley rozumie () sd niepastwowy, rozstrzygajcy spraw na podstawie zgodnej woli stron wyrao-nej w sposb i w zakresie zgodnym z przepisami prawa, wyrokiem zrwnanym w skut-

S. Dalka, Sdownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987, str. 15; K. Weitz, [w:] J. Jodowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodowska, K. Weitz, Postpowanie cywilne, Warszawa 2009, str. 511-512; A. Szumaski, Pojcie, rodzaje i charakter prawny arbitrau handlowego, [w:] System Prawa Handlowego. Arbitra handlowy. Tom 8, pod red. A. Szumaskiego, Warszawa 2010, str. 12; P. Wrzeniewski, op. cit., str. 16. Synonimiczny charakter przedmiotowych poj podkrela dodatkowo termin normatywny przyjty na gruncie polskiego prawa arbitraowego, ktry Cz pit Kodeksu postpowania cywilnego (art. 1154-1217) okrela mianem Sd polubowny (arbitraowy). Poprzednie prze-pisy odnoszce si do analizowanej problematyki zawarte w d. art. 695-715 KPC przyjmoway tylko termin sd po-lubowny. Tak: A. Szumaski, Pojcie, rodzaje i charakter prawny arbitrau, str. 12. W tym zakresie por. te: A. W. Winiewski, Charakter prawny instytucji arbitrau, str. 53; A. Kkolecki, P. Nowaczyk, rda prawa o ar-bitrau handlowym polskiego i midzynarodowego, [w:] System Prawa Handlowego. Arbitra handlowy. Tom 8, pod red. A. Szumaskiego, Warszawa 2010, str. 56; P. Wrzeniewski, op. cit., str. 34; A. Jakubecki, [w:] Kodeks postpowa-nia cywilnego. Tom V. Artykuy 1096-1217, pod red. H. Doleckiego, T. Winiewskiego, Warszawa 2012, str. 385.

6 Por. E. Marszakowska-Krze, [w:] Postpowanie, Warszawa 2003, str. 393; P. Cioch, J. Nowiska, Postpowanie cywilne, Warszawa 2007, str. 147; H. Dolecki, Postpowanie cywilne. Zarys wykadu, Warsza-wa 2007, str. 441; . Baszczak, [w:] Postpowanie cywilne, pod. red. E. Marszakowskiej-Krze, Warszawa 2011, str. 534.

Majc na uwadze fakt, i w toku dalszych rozwaa uywane bd pojcia sdw arbitraowych (sdw polubownych) i sdw powszechnych (sdw pastwowych) naley podkreli, i kierujc si zamysem usta-wodawcy przyjtym w ramach przepisw Czci pitej Kodeksu postpowania cywilnego zatytuowanej Sd polubowny (arbitraowy) w ramach niniejszego opracowania przyjto nomenklatur, zgodnie z ktr pod sa-mym pojciem sdu naley rozumie wycznie sd powszechny (sd pastwowy) przy czym dopuszcza si zamienne stosowanie przedmiotowych terminw. Natomiast odniesienie do sdu polubownego (sdu arbitrao-wego) bdzie kadorazowo wymagao uycia charakteryzujcej go specyficznej przydawki. W konsekwencji rwnie okrelenie postpowanie wzgldnie postpowanie sdowe oznacza bdzie postpowanie przed s-dem powszechnym (sdem pastwowym). Jeli bdzie natomiast mowa o postpowaniu przed sdem polubow-nym (sdem arbitraowym), to do terminu postpowanie zawsze dodany bdzie odpowiedni epitet. Identyczna nomenklatura pojciowa stosowana bdzie te w odniesieniu do terminw wszczcie postpowania i wszcz-cie postpowania przed sdem polubownym (wszczcie postpowania przed sdem arbitraowym).

7 Tak: R. Kuratowski, Sdownictwo polubowne, Warszawa 1932, str. 4. Tak rwnie: K. Potrzobowski, W. ywicki, Sdownictwo polubowne. Komentarz dla potrzeb praktyki, Warszawa 1961, str. 11.

8 Tak: W. Siedlecki, Postpowanie cywilne. Cz szczegowa, Warszawa 1959, str. 375; tene, Postpowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1972, str. 603; tene, [w:] W. Siedlecki, Z. wieboda, Postpowanie cywilne. Zarys wy-kadu, Warszawa 2004, str. 429. Na przedmiotow definicj powouj si liczni przedstawiciele doktryny. Por. B. Do-brzaski, [w:] Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Tom 1, pod red. Z. Resicha, W. Siedleckiego, Warszawa 1975, str. 1002; S. Dalka, Sdownictwo polubowne, str. 17; tene, Postpowanie cywilne, Gdask 1994, str. 63; tene, [w:] Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Tom II, pod red. K. Piaseckiego, Warszawa 2002, str. 790; A. Staro, Sd polubowny, R. Pr. 1992, nr 3, str. 41; W. Broniewicz, Postpowanie cywilne, Warszawa 2006, str. 395; . Basz-czak, M. Ludwik, op. cit., str. 2; A. Jakubecki, [w:] Kodeks postpowania cywilnego, str. 385.

35

Sdownictwo polubowne (arbitraowe) a zapis na sd polubowny (umowa arbitraowa)

kach z wyrokiem sdu pastwowego.9 Analogicznie zdaniem B. Sotysa sd polubow-ny, zwany rwnie sdem arbitraowym, powoywany jest moc woli stron stosunku prawnego do rozstrzygania wyrokiem, majcym moc prawn wyroku sdu pastwowego, sporw istniejcych lub mogcych wynikn w przyszoci z tego stosunku lub w zwiz-ku z tym stosunkiem.10

Z kolei wedug F. Zedlera sd polubowny mona zdefiniowa jako zesp osb (oso-ba) wyznaczony przez strony stosunku prawnego do rozstrzygnicia sprawy cywilnej.11

Zdaniem E. Marszakowskiej-Krze, sd polubowny jest powoany na mocy umowy, poddajcej temu sdowi sprawy sporne pomidzy stronami, na tle okrelonego stosunku prawnego i wyczajcej tym samym orzecznictwo sdu pastwowego.12

Natomiast wedug T. Ereciskiego i K. Weitza sdy polubowne s sdami prywatny-mi, zoonymi z jednego lub wikszej liczby sdziw (arbitrw), ktrym zostaje powierzo-ne, w miejsce sdw pastwowych i na podstawie woli stron, rozpoznanie i rozstrzygnicie sporw cywilnoprawnych.13

Z kolei zdaniem A. W. Winiewskiego arbitra polega na tym, e zwanione strony zgodnie wskazuj osob trzeci, ktra ma wyda wyrok rozstrzygajcy ich spr.14

Sdownictwo polubowne (arbitra) oznacza zatem taki sposb (tryb) rozstrzygania spraw cywilnych, w ktrym organ rozstrzygajcy nie jest sdem pastwowym i sw kompeten-cj, wyczajc orzecznictwo sdw pastwowych, wywodzi z umowy stron. W razie przeka-zania wol stron sprawy do kompetencji sdu polubownego sd ten jest wadny wyda rozstrzy-gnicie w postaci wyroku majcego po spenieniu pewnych warunkw tak sam moc

9 M. P. Wjcik, [w:] Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz, pod red. A. Jakubeckiego, Warszawa 2010, str. 1422.

10 B. Sotys, Zapis na sd polubowny w prawie spek, [w:] Kodeks spek handlowych po piciu latach, Wrocaw 2006, str. 201.

11 F. Zedler, Zapis na sd polubowny, [w:] Umowy w obrocie gospodarczym, pod red. A. Kocha i J. Na-pieray, Krakw 2006, str. 384.

12 E. Marszakowska-Krze, [w:] Postpowanie, Warszawa 2003, str. 393.13 Tak: T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 16. Por. te: K. Weitz, Sdownictwo polubowne a sdy pastwo-

we, PS 2007, nr 3, str. 5-7.14 A. W. Winiewski, Charakter prawny instytucji arbitrau, str. 54; A. W. Winiewski, Midzynarodowy

arbitra handlowy w Polsce. Status prawny arbitrau i arbitrw, Warszawa 2011, str. 29. Odnonie do pojcia sdownictwa polubownego (arbitraowego) zob. take: T. Szurski, Uwagi wprowadzaj-

ce do problematyki krajowego i midzynarodowego arbitrau handlowego (gospodarczego), PUG 1994, nr 1, str. 3-4; tene, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 66-67; T. Ereciski, [w:] J. Ciszewski, T. Ereciski, Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Cz czwarta. Przepisy z zakresu midzynarodowego postpowania cywilne-go. Cz pita. Sd polubowny, Warszawa 2006, str. 345; K. Weitz, Sdownictwo polubowne, str. 5-8. Por. te pogldy wyraane w literaturze na gruncie obowizujcych wczeniej regulacji dotyczcych sdownictwa polu-bownego: J. M. Rosenberg, Kodeks sdw polubownych, Warszawa 1933, str. 11; K. Potrzobowski, W. ywicki, Sdownictwo polubowne, str. 11-14; S. Dalka, Sdownictwo polubowne, str. 15-17; A. Wach, Alternatywne formy rozwizywania sporw sportowych, Warszawa 2005, str. 134.

Niemiecka nauka prawa stoi natomiast na stanowisku, e sdem polubownym jest prywatny sd skadajcy si z jednej lub kilku osb, ktremu strony na podstawie owiadczenia woli powierzyy rozstrzygnicie ich sporu, wyczajc w tym zakresie kompetencj sdu pastwowego, a sdownictwo polubowne to suma uregulowa praw-nych i instytucji, sucych rozstrzyganiu sporw z zakresu prawa prywatnego przez prywatne instytucje i gremia. Przedstawiciele doktryny niemieckiej podkrelaj przy tym, e do sdw polubownych w cisym tego sowa zna-czeniu (niem. echte Schiedsgerichte) zaliczy mona tylko te, ktre dziaaj w oparciu o porozumienie stron, a nie ze wzgldu powoujcy je do ycia przepis prawa. W literaturze niemieckiej uwypukla si rwnie fakt, i sdom polubownym przysuguje kompetencja do ostatecznego i wicego rozstrzygnicia sporu. Por. A. Baumbach, W. Lauterbach, J. Albers, P. Hartmann, Zivilprozessordnung, Mnchen 2010, str. 2373-2374.

36

Rozdzia I

prawn, jak wyrok pochodzcy od sdu pastwowego. Podkrela si, e obok woli stron nie-odzown podstaw prawn dziaania sdu polubownego jest to, aby ustawa zezwalaa na podda-nie sprawy pod rozstrzygnicie takiego sdu i okrelaa warunki, ktre musz by spenione, aby wyrok sdu polubownego wywoywa skutki procesowe jak wyrok sdu pastwowego.15 Dla-tego w literaturze podnosi si, i podstaw prawn dziaania sdu polubownego stanowi dwa czynniki: wola stron i przepis ustawy.16

Reasumujc, do cech konstytutywnych sdownictwa arbitraowego zalicza si za-tem: (1) jego niepastwowy (prywatny) charakter, (2) wol stron jako rdo uprawnienia do rozstrzygnicia sprawy oraz (3) uznanie przez ustaw tego uprawnienia ze skutkiem polegajcym na zrwnaniu mocy prawnej wyrokw sdw polubownych z wyrokami s-dw pastwowych.17 W konsekwencji za sd polubowny nie mona uzna takiego sdu, ktry ma charakter niepastwowy, ale ktrego kompetencja ma charakter przymusowy a wic w sytuacji, gdy jej rdem nie jest wola stron, lecz przepis prawa.18

15 Tak: T. Ereciski, [w:] Kodeks postpowania cywilnego z komentarzem. Tom 3, pod red. J. Jodowskie-go, K. Piaseckiego, Warszawa 1989, str. 1060; tene, [w:] J. Ciszewski, T. Ereciski, Kodeks postpowania cy-wilnego, Warszawa 2006, str. 345; tene, [w:] Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Cz czwarta. Przepisy z zakresu midzynarodowego postpowania cywilnego. Cz pita. Sd polubowny (arbitraowy). Tom 5, pod red. T. Ereciskiego, Warszawa 2009, str. 588; T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 16-17; K. Weitz, [w:] J. Jodowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodowska, K. Weitz, Postpowanie, str. 509. Podobnie: S. Dalka, [w:] Kodeks postpowania cywilnego, str. 789; A. Oklejak, R. Flejszar, Zasada dyspozycyjnoci w postpowaniu przed sdem polubownym, ADR 2011, nr 4, str. 35; A. Jakubecki, [w:] Kodeks postpowania cywilnego, str. 385. Por. te: P. Pru, [w:] Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Tom 2 (art. 506-1217), pod red. M. Manowskiej, Warszawa 2011, str. 1012.

16 Tak: W. Siedlecki, Postpowanie cywilne, Warszawa 1959, str. 375; tene, Postpowanie cywilne,War-szawa 1972, str. 603; tene, [w:] W. Siedlecki, Z. wieboda, Postpowanie cywilne..., Warszawa 2004, str. 429. Podobnie: B. Dobrzaski, op. cit., str. 1002; S. Dalka, Sdownictwo polubowne, str. 16; tene, [w:] Kodeks post-powania cywilnego, str. 789-790; tene, Podstawy postpowania cywilnego, Sopot 2005, str. 203; T. Ereciski, [w:] Kodeks postpowania cywilnego, pod red. J. Jodowskiego, K. Piaseckiego, Warszawa 1989, str. 1060; tene, [w:] J. Ciszewski, T. Ereciski, Kodeks postpowania cywilnego, Warszawa 2006, str. 345; tene, [w:] Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Cz czwarta, pod red. T. Ereciskiego, Warszawa 2009, str. 588; T. Ere-ciski, K. Weitz, Sd, str. 16-17; A. Oklejak, R. Flejszar, op. cit., str. 35; P. Pru, op. cit., str. 1012; A. Wolak-Da-necka, Rozstrzyganie sporw przez sd polubowny prba ujcia zdatnoci arbitraowej, Rej. 2013, nr 4, str. 124. W tym zakresie por. te: M. Pazdan, Prawo waciwe do oceny zapisu na sd polubowny, Rej. 2003, nr 10, str. 174; F. Zedler, Zapis na sd polubowny, str. 384.

17 Tak: K. Weitz, Sdownictwo polubowne, str. 6; T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 17. Podobnie: A. Jaku-becki, [w:] Kodeks postpowania cywilnego, str. 385.

Niekiedy podkrela si, e cech sdu polubownego jest to, e strony z reguy maj wpyw na skad osobo-wy organu i sposb postpowania. Elementw tych nie uznaje si jednak za cechy konstytutywne sdu polubow-nego. Por. E. Wengerek, M. Tyczka, Sdownictwo polubowne w handlu zagranicznym i midzynarodowym obro-cie morskim, PUG 1968, nr 6, str. 212. Zob. te: W. Szprga, Sdownictwo polubowne wedug nowego Kodeksu postpowania cywilnego, Bydgoszcz 1933, str. 10-11.

18 Przedmiotowa kwestia stanowi zagadnienie szczeglnie sporne. Przeciwko dopuszczalnoci uznania za sdy polubowne sdw, ktrych kompetencja ma charakter przymusowy wypowiadaj si m. in.: H. Trammer, Zarys problematyki midzynarodowego procesu cywilnego pastw kapitalistycznych, Warszawa 1956, str. 94; K. Potrzobowski, W. ywicki, Sdownictwo polubowne.., str. 14; W. Siedlecki, Postpowanie cywilne, Warsza-wa 1972, str. 604; B. Dobrzaski, op. cit., str. 1002; S. Dalka, Sdownictwo polubowne, str. 17; . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 13-14; T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 17; A. W. Winiewski, Charakter prawny insty-tucji arbitrau, str. 54-55; P. Wrzeniewski, op. cit., str. 21. Odmiennie: S. Gob, Z. Wusatowski, Kodeks sdw polubownych, Krakw 1933, str. 32-35; Z. Fenichel, Sdy polubowne wedle Kodeksu postpowania cywilnego, [w:] Polskie prawo prywatne i procesowe, Krakw 1936, str. 867-868.

Wicej odnonie do arbitrau obligatoryjnego w aktualnej doktrynie zob. przede wszystkim: M. Tomaszewski, Umowa o arbitra, [w:] System Prawa Handlowego. Arbitra handlowy. Tom 8, pod red. A. Szumaskiego, Warsza-wa 2010, str. 264; A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 30, 31, 375.

37


Konstytucyjne podstawy arbitrau1.3.

W nawizaniu do powyszego w literaturze podejmuje si zagadnienie zwizane z okreleniem miejsca sdownictwa polubownego w systemie konstytucyjnych zasad rz-dzcych sprawowaniem wymiaru sprawiedliwoci.19

W doktrynie nie ulega w zasadzie wtpliwoci, e pomidzy obowizujc aktualnie regulacj arbitrau a prawem konstytucyjnym nie ma kolizji.20 Celem uzasadnienia przedmio-towego stanowiska niezbdne jest jednak pogodzenie uniwersalnoci i bezwzgldnego cha-rakteru konstytucyjnego prawa jednostki do ochrony prawnej ze strony pastwa oraz elemen-tarnych standardw tej ochrony z przepisami ustawowymi radykalnie ograniczajcymi rol sdw w sporach poddanych arbitraowi.21 W zwizku z tym na gruncie rozwaa odnosz-cych si do analizowanej problematyki rozpatruje si w szczeglnoci stosunek sdownictwa polubownego do (1) instytucjonalnych gwarancji naleytego wykonywania wymiaru sprawie-dliwoci przez organy pastwa wynikajcych z art. 173 i n. Konstytucji RP oraz (2) zasady prawa do sdu znajdujcego swoje uzasadnienie w regulacji z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

(1) Jeli chodzi o instytucjonalne gwarancje naleytego wykonywania wymiaru spra-wiedliwoci, to w relacji do sdownictwa arbitraowego relewantne znaczenie maj przede wszystkim przepisy art. 175 ust.1 Konstytucji RP, art. 176 ust. 1 Konstytucji RP i art. 177 ust. 1 Konstytucji RP. (a) Zgodnie bowiem z art. 175 ust. 1 Konstytucji RP wymiar sprawie-dliwoci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sd Najwyszy, sdy powszechne, sdy ad-ministracyjne oraz sdy wojskowe.22 W zwizku z tym w kontekcie analizowanego za-

Z pojciem arbitrau przymusowego mona spotka si take w nauce niemieckiej. W opozycji do sdw polubownych w cisym tego sowa znaczeniu (niem. echte Schiedsgerichte) przedstawiciele doktryny w Niem-czech stawiaj bowiem rnego rodzaju instytucje nie bdce sdami pastwowymi, a narzucone stronom przez przepisy ustawy (niem. unechte Schiedsgerichte, Schiedsgerichte ohne Vertragsgrundlage). Por. P. Schlosser, [w:] ZPO. Kommentar zur Zivilprozessordnung, pod red. F. Steina, M. Jonasa, Tbingen 2002, str. 347-348; J. Mnch, [w:] Mnchener Kommentar, Mnchen 2008, str. 50-51; A. Baumbach, W. Lauterbach, J. Albers, P. Hartmann, op. cit., str. 2373-2374.

19 Na przedmiotow kwesti uwag zwracaj rwnie T. Ereciski i K. Weitz oraz A. Szumaski. Por. odpowiednio: T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 18; A. Szumaski, Pojcie, rodzaje i charakter prawny arbi-trau, str. 48.

20 Por. przykadowo: T. Ereciski, K. Weitz, Efektywno ochrony prawnej udzielanej przez sdy w Polsce, PS 2005, nr 10, str. 4; . Baszczak, Sd polubowny a sd powszechny okrelenie wzajemnych relacji w wietle prze-pisw Kodeksu postpowania cywilnego, [w:] Arbitra i mediacja jako instrumenty wspierania przedsibiorczoci, pod red. J. Olszewskiego, B. Sagan, R. Uliasza, Rzeszw 2006, str. 15-20; tene, Wyrok sdu polubownego w post-powaniu cywilnym, Warszawa 2010, str. 70 i n.; J. Szpila, Sdy polubowne w sporach prawa pracy, [w:] Arbitra i mediacja jako instrumenty wspierania przedsibiorczoci, pod red. J. Olszewskiego, B. Sagan, R. Uliasza, Rze-szw 2006, str. 188-189; . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 46 i n.; A. Deryng, Miejsce sdownictwa polubow-nego a wymiar sprawiedliwoci w wietle zasad konstytucyjnych, ADR 2008, nr 3, str. 35 i n.; T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 18 i n.; A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 54 i n. Zob. te w literaturze nie-mieckiej: K. H. Schwab, G. Walter, Schiedsgerichtsbarkeit. Kommentar, Mnchen 2000, str. 1; R. A. Schtze, Schiedsgericht, Mnchen 2007, str. 3-4; J. Mnch, [w:] Mnchener Kommentar , Mnchen 2008, str. 51-52.

21 Tak: A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 54-55.22 W tym kontekcie por. take: M. Waligrski, Organizacja wymiaru sprawiedliwoci, Krakw 1952, str. 11

i 12; S. Wodyka, Organizacja sdownictwa, Krakw 1959, str. 7 i n.; tene, Organizacja wymiaru sprawiedliwoci w PRL, Warszawa 1963, str. 76; tene, Konstytucyjna zasada sdowego wymiaru sprawiedliwoci w PRL, PiP 1964, z. 11, str. 662 i 663; tene, Granice konstytucyjnej zasady sdowego wymiaru sprawiedliwoci, [w:] Ksiga pamit-kowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa-Wrocaw 1967, str. 425 i n.; tene, Ustrj organw ochrony prawnej, War-szawa 1975, str. 46; S. Rozmaryn, Konstytucja jako ustawa zasadnicza PRL, Warszawa 1961, str. 163 i n.; M. Po-morski, Konstytucyjna zasada sdowego wymiaru sprawiedliwoci w PRL, AUMCS, Sectio G, vol. XVII, Lublin

38

Rozdzia I

gadnienia problematyczne pozostaje ustalenie, czy wymiar sprawiedliwoci moe by sprawowany przez sdy polubowne.23 (b) Nadto w myl art. 176 ust. 1 Konstytucji RP po-stpowanie sdowe jest co najmniej dwuinstancyjne. W odniesieniu do sdu polubownego przepisy Kodeksu postpowania cywilnego w art. 1205 2 przewiduj wprawdzie moli-wo powoania drugiej instancji regu jest jednak nie dwuinstancyjno, lecz jednoin-stancyjno postpowania arbitraowego.24 (c) Z kolei w oparciu o art. 174 Konstytucji RP Sdy i Trybunay wydaj wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Wyroki sdw polu-bownych nie s natomiast aktami wymiaru sprawiedliwoci.25 Dopiero po ich uznaniu lub stwierdzeniu wykonalnoci uzyskuj bowiem moc prawn na rwni z wyrokami sdu po-

1970, str.129 i n.; K. M. Pospieszalski, O znaczeniu terminu wymiar sprawiedliwoci, [w:] Ksiga pamitkowa ku czci Konstatntego Grzybowskiego, Krakw 1971, str. 14 i n.; J. Skupiski, Gwarancje prawidowoci orzekania na tle sporu o pojcie wymiaru sprawiedliwoci, PiP 1972, z. 8-9, str. 82 i n.; L. Kaski, Konstytucyjne podstawy wymiaru sprawiedliwoci w europejskich pastwach socjalistycznych, Pozna 1973, str. 16 i n.; Z. Resich, Pojcie wymiaru sprawiedliwoci w wietle ostatniej nowelizacji Konstytucji PRL, NP 1977, nr 3, str. 303 i n.; W. Siedlecki, Zasady wymiaru sprawiedliwoci i naczelne zasady procesu cywilnego w wietle orzecznictwa Sdu Najwyszego, ZNIBPS 1978, nr 10, str. 38; T. Ereciski, Aktualne problemy ustroju sdownictwa, PiP 1981, z. 5, str. 18; K. Lubi-ski, Istota i charakter prawny dziaalnoci sdu w postpowaniu nieprocesowym, Toru 1985, str. 165 i n.; tene, Pojcie i zakres wymiaru sprawiedliwoci, SP 1987, nr 4, str. 3 i n.; K. W. Baran, Ugodowe likwidowanie sporw o roszczenia ze stosunku pracy, Krakw 1992, str. 130 i n.; tene, Sdowy wymiar sprawiedliwoci w sprawach z zakresu prawa pracy, Warszawa 1996, str. 73; K. Piasecki, Organizacja wymiaru sprawiedliwoci w Polsce, War-szawa 1995, str. 6; B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 1999, str. 534 i n.; Z. Czeszejko-Sochacki, O wy-miarze sprawiedliwoci w wietle Konstytucji, midzynarodowych standardw i praktyki, PiP 1999, z. 9, str. 4 i 5; P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2000, str. 228 i 229; S. Sagan, Kon-stytucyjne organy ochrony prawa, [w:] Organy i korporacje ochrony prawa, pod red. S. Sagana, Warszawa 2001, str. 23; T. Erecinski, J. Gudowski, J. Iwulski, Komentarz do prawa o ustroju sdw powszechnych i ustawy o Kra-jowej Radzie Sdownictwa, pod red. J. Gudowskiego, Warszawa 2002, str. 15; R. Morek, ADR w sprawach gospo-darczych, Warszawa 2004, str. 42; J. Oniszczuk, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunau Konstytucyjnego na pocztku XXI w., Krakw 2004, str. 963 i n.; T. Ereciski, K. Weitz, Efektywno ochrony praw-nej, str. 4; P. Pogonowski, Realizacja prawa do sdu w postpowaniu cywilnym, Warszawa 2005, str. 4 i n.; tene, Wpyw wejcia w ycie Konstytucji RP z 1997 r. na sdowe postpowanie cywilne, [w:] Czterdziestolecie Kodeksu postpowania cywilnego. Zjazd Katedr Postpowania Cywilnego w Zakopanem (79 padziernika 2005 r.), Krakw 2006, str. 227 i n.; M. Zubik, Sprawowanie wymiaru sprawiedliwoci w wietle Konstytucji i orzecznictwa Trybunau Konstytucyjnego, PS 2005, nr 3, str. 7-8.

23 W tym kontekcie por. . Baszczak, Nadzr sdu powszechnego nad dziaalnoci sdu polubownego (cz. II), Pr. Sp. 2006, nr 4, str. 37-38; tene, Sd polubowny a sd powszechny, str. 15-20, w tym w szczeglno-ci str. 19; tene, Wyrok sdu polubownego, str. 72; J. Szpila, op. cit., str. 188-189; . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 47-49; A. Deryng, op. cit., str. 40; T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 20; A. Torbus, Sd polubowny w systemie postpowania cywilnego (wybrane zagadnienia), ADR 2009, nr 2, str. 51; M. Romanowski, Znaczenie niezalenoci i bezstronnoci arbitra w postpowaniu arbitraowym w wietle konstytucyjnego prawa do sdu, [w:] Ksiga pamitkowa 60-lecia Sdu Arbitraowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, pod red. J. Okolskiego, A. Causa, M. Pazdana, S. Sotysiskiego, E. Wardyskiego, S. Wodyki, Warszawa 2010, str. 376 i n.; A. Szumaski, Pojcie, rodzaje i charakter prawny arbitrau, str. 48.

24 Por. M. Tomaszewski, Skuteczno ochrony prawnej przed sdami polubownymi. Dowiadczenia polskie, PS 2006, nr 1, str. 45-46; . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 50; A. Deryng, op. cit., str. 45-46; . Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 73; A. Szumaski, Pojcie, rodzaje i charakter prawny arbitrau, str. 48; P. Wrzeniewski, op. cit., str. 31-32. W tym kontekcie zob. te: T. Ereciski, [w:] J. Ciszewski, T. Ereciski, Kodeks postpowania cy-wilnego, Warszawa 2006, str. 347; tene, [w:] Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Cz czwarta, pod red. T. Ereciskiego, Warszawa 2009, str. 590-591; T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 51-52; A. Jakubecki, [w:] Kodeks postpowania cywilnego, str. 388.

25 Tak: . Baszczak, Krajowy i zagraniczny wyrok sdu polubownego jako tytu egzekucyjny (wybrane zagad-nienia), PPE 2009, nr 9, str. 9 i n.; tene, Wyrok sdu polubownego, str. 72-75. Podobnie: A. W. Winiewski, Charak-ter prawny instytucji arbitrau, str. 72; tene, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 72. Por. te: . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 50-51; A. Deryng, op. cit., str. 46. Szerzej na temat wyroku sdu polubownego zob. . Basz-czak, Wyrok sdu polubownego, passim.

39


wszechnego (por. art. 1212 1 KPC).26 Nadto wyrok sdu arbitraowego nie zawsze musi by oparty o konkretna norm prawn, albowiem podstaw rozstrzygnicia mog by take zasady susznoci. W przypadku za sdw powszechnych sdziowie, rozstrzygajc sporn kwesti, dokonuj tego w oparciu o prawo.27 Podstaw wyroku sdu pastwowego nie mog by zatem zasady susznoci, lecz konkretna norma prawna.28

(2) Prawo do sdu znajduje natomiast swoje uzasadnienie w treci przepisu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, ktry stanowi, e kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego roz-patrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwoki przez waciwy, niezaleny, bezstronny i nie-zawisy sd.29 W konsekwencji na gruncie omawianej problematyki rodzi si pytanie, czy oddanie sporu pod rozstrzygnicie sdu arbitraowego nie stanowi dobrowolnej rezygnacji z prawa do sdu.30

W odniesieniu do pierwszej grupy analizowanych zasad konstytucyjnych w pol-skiej doktrynie zdecydowanie dominuje pogld, e arbitra nie jest publiczn instytucj sdow i nie wykonuje delegowanej przez pastwo wadzy orzekania oraz e sdownic-two polubowne nie sprawuje wymiaru sprawiedliwoci. W zwizku z tym zasada sdowe-go wymiaru sprawiedliwoci wynikajca z art. 175 ust. 1 Konstytucji RP nie moe stano-

26 . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 50-51; A. Deryng, op. cit., str. 46.27 Por. M. A. Myrcha, op. cit., str. 188; . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 51; A. Deryng, op. cit., str. 46;

. Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 73. Zob. take: I. Kamiski, Zasady susznoci jako podstawa orze-kania w obrocie cywilnym i handlowym, PiP 1993, z. 4, str. 46 i n.; A. Lizer-Klatka, Pojcie orzekania na zasadach susznoci w midzynarodowym arbitrau handlowym, PiP 2000, z. 1, str. 60 i n.; B. Fuchs, Lex mercatoria w mi-dzynarodowym obrocie handlowym, Krakw 2000, str. 141; P. Bielarczyk, Rozstrzyganie sporw arbitraowych wedug zasad susznoci w oparciu o polski porzdek prawny, [w:] Ksiga pamitkowa 60-lecia Sdu Arbitraowe-go przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, pod red. J. Okolskiego, A. Causa, M. Pazdana, S. Sotysiskie-go, E. Wardyskiego, S. Wodyki, Warszawa 2010, str. 151 i n.; K. Ryczkowski, Orzekanie na zasadach susznoci w postpowaniu przed sdem arbitraowym summum ius summa iniuria?, ADR 2011, nr 1, str. 53 i n.

28 Por. K. Piasecki, Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981, str. 90; . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., 51; A. Deryng, op. cit., str. 46.

29 W tym kontekcie por. w literaturze: L. Garlicki, Prawo do sdu (rozwaania de lege fundamentale feren-da), AUMCS, Sectio G, vol. XXXVII, Lublin 1990, str. 59 i n.; Z. Czeszejko-Sochacki, Konstytucyjna zasada prawa do sdu, PiP 1992, z. 10, str. 19 i 20; tene, Prawo do sdu w wietle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Oglna charakterystyka), PiP 1997, z. 11-12, str. 86 i n.; H. Mdrzak, Prawo do sdu jako gwarancja ochrony praw czowieka (studium na tle polskiego prawa konstytucyjnego, prawa cywilnego materialnego i procesowego), [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sdowa ochrona, pod red. L. Winiewskiego, Warszawa 1997, str. 186 i n.; H. Pietrzkowski, Prawo do sdu (wybrane zagadnienia), PS 1999, nr 11-12, str. 3 i n.; K. Wojtyszek, Granice inge-rencji ustawodawczej w sfer praw czowieka w Konstytucji RP, Krakw 1999, str. 17; P. Osowy, Problemy dotycz-ce dostosowania polskiego prawa sdowego cywilnego do prawa europejskiego ochrona praw i wolnoci na przykadzie prawa do sdu, Rej. 2000, nr 12, str. 80; tene, Powdztwo o wiadczenie, Przemyl 2005, str. 240 i n.; S. Pilipiec, Teoretyczno-prawne aspekty prawa do sdu, AUMCS, Sectio G, vol. XLVII, Lublin 2000, str. 223 i n.; tene, Zasada prawa do sdu w Konstytucji Rzeczypospolitej polskiej i Konstytucji Federacji Rosyjskiej, AUMCS, Sectio G, vol. L, Lublin 2003/2004, str. 153 i n.; M. Sawczuk, Konstytucyjne idee prawa sdowego cywilnego, [w:] Konstytucyjny ustrj pastwa. Ksiga jubileuszowa Profesora Wiesawa Skrzydy, pod red. T. Bojarskiego, E. Gdulewicz, J. Szreniawskiego, Lublin 2000, str. 242; J. Goaczyski, A. Krzywonos, Prawo do sdu, [w:] Prawa i wolnoci obywatelskie w Konstytucji RP, pod red. B. Banaszaka i A. Preisnera, Warszawa 2002, str. 743; A. Zieli-ski, Prawo do sdu a struktura sdownictwa, PiP 2002, z. 2, str. 20 i n.; E. Morawska, Klauzula pastwa prawnego w Konstytucji RP na tle orzecznictwa Trybunau Konstytucyjnego, Toru 2003, str. 271; R. Morek, ADR, str. 49; J. Oniszczuk, op. cit., str. 723; P. Pogonowski, Realizacja prawa do sdu, str. 7 i n.; A. Kubiak, Konstytucyjna zasada prawa do sdu w wietle orzecznictwa Trybunau Konstytucyjnego, d 2006, str. 68 i 69, 78. Zob. take w orzecznictwie: wyr. TK z 14.05.1999 r., K 11/98, OTK 1999, nr 5, poz. 97; wyr. TK z 14.09.1999 r., K 14/98, OTK 1999, nr 6, poz. 115; wyr. TK z 26.01.2005 r., OTK 2005, nr 1, poz. 7.

30 Por. . Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 76, 77-78. Zob. te: . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 52-55; M. Romanowski, Znaczenie niezalenoci i bezstronnoci arbitra, str. 376 i n.

40

Rozdzia I

wi jakiejkolwiek przeszkody w dziaalnoci sdw arbitraowych. Wskazana regua zakada bowiem monopol sdw pastwowych w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo-ci, a dziaalno sdw polubownych nie naley do zakresu przedmiotowego pojcia. Innymi sowy, dopuszczalno rozstrzygania, z woli stron, przez sdy polubowne spo-rw cywilnoprawnych nie mogaby w adnym razie by zakwestionowana na podstawie art. 175 ust. 1 Konstytucji RP. Przepis ten nie wycza bowiem, aby inne organy (podmio-ty) ni pastwowe rozpoznaway i rozstrzygay sprawy, gdy w wietle jego znaczenia dziaalno tego rodzaju wykonywana przez owe inne organy nie jest wymiarem sprawie-dliwoci. Podzieli wic naley pogld, e dziaalno sdu polubownego nie jest ani wyjtkiem od konstytucyjnej zasady konstytucyjnego wymiaru sprawiedliwoci ani te nie stanowi przeamania monopolu sdw pastwowych na sprawowanie wymiaru spra-wiedliwoci.31 Z punktu widzenia art. 175 ust. 1 Konstytucji RP nie ma zatem adnych przeszkd, aby ustawa przewidywaa moliwo powierzenia przez strony rozpoznania i rozstrzygnicia ich sprawy sdowi polubownemu.32

Odosobnione w przedmiotowym zakresie pozostaje oryginalne stanowisko prezento-wane przez A. W. Winiewskiego. Odnoszc si do przytoczonych pogldw, autor ten pod-nosi bowiem, e mimo i wniosek jest trafny, samo rozumowanie jest co najmniej zbyt formalistyczne, a w istocie rzeczy zawiera bd logiczny. Sens normy konstytucyjnej z art. 175 ust. 1 polega bowiem nie na zdefiniowaniu wymiaru sprawiedliwoci przez odesanie do dziaalnoci sdw (), ale na powierzeniu sdom sprawowania niezdefiniowanego w tym przepisie wymiaru sprawiedliwoci. Powierzenie na podstawie art. 175 ust. 1 Kon-stytucji RP funkcji nalecych merytorycznie (przedmiotowo) do obszaru wymiaru spra-wiedliwoci jakiemukolwiek innemu organowi, nawet pastwowemu, jest niedopuszczalne, poniewa art. 45 ust. 1 Konstytucji RP rozstrzyganie wszelkich spraw poddaje waciwe-mu, niezalenemu, bezstronnemu i niezawisemu sdowi. Nakazu tego nie mona obej, dowodzc, e to, co ustawa powierza innej instytucji (np. arbitraowi wanie), ex defini-tione nie jest wymiarem sprawiedliwoci. Co najwyej mona rozway argument, i pomi-mo art. 175 ust. 1 Konstytucji RP z mocy art. 31 ust. 1 Konstytucji RP stronom przysugi-waaby wolno oddania sporu do rozstrzygnicia sdowi prywatnemu bez wzgldu na to, czy t funkcj obejmiemy konstytucyjnym pojciem wymiaru sprawiedliwoci.33

31 Tak: T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 20. Podobnie: . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 51; A. Deryng, op. cit., str. 38 i n., w tym w szczeglnoci str. 47; . Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 73-75. Por. te: . Baszczak, Sd polubowny a sd powszechny, passim, w tym w szczeglnoci str. 19.

Odmienne stanowisko w przedmiotowym zakresie prezentuje natomiast K. Piasecki. Zdaniem tego autora dopuszczalno poddania sporu cywilnoprawnego sdowi polubownemu krajowemu lub zagranicznemu stanowi wyjtek od konstytucyjnej zasady sdowego wymiaru sprawiedliwoci. Zob. K. Piasecki, Organizacja wymiaru sprawiedliwoci, str. 7.

Z kolei zdaniem M. Romanowskiego sd arbitraowy prowadzi postpowanie sdowe i sprawuje wymiar sprawiedliwoci. Por. M. Romanowski, Znaczenie niezalenoci i bezstronnoci arbitra, str. 376 i n. Krytycz-nie: A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy,str. 61-62, 71.

32 Tak: T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 19, 20-21. Podobnie: A. Deryng, op. cit., str. 47. Por. te: T. Ere-ciski, K. Weitz, Efektywno ochrony prawnej, str. 4.

W tym kontekcie warto odnotowa, i niektrzy przedstawiciele doktryny podnosz, e nie mona mwi o wy-czeniu zasady sdowego wymiaru sprawiedliwoci wanie z uwagi na fakt, i rozstrzyganie spraw cywilnych przez sd polubowny przewidziane jest przez ustaw. Por. T. Erecinski, J. Gudowski, J. Iwulski, op. cit., str. 15 i n.

33 A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 71-72.

41


W doktrynie brak jest natomiast jednolitoci pogldw, jeli chodzi o relacj sdownic-twa polubownego w odniesieniu do konstytucyjnego prawa do sdu. Wydaje si bowiem, e mona wyrni zasadniczo cztery odmienne zapatrywania w przedmiotowym zakresie.34

R. Morek proponuje swoist relatywizacj pojcia prawa do sdu, prbujc oderwa je od zasady monopolu orzeczniczego sdw pastwowych i w ten sposb wykaza, i pra-wo to jest realizowane przez sd polubowny.35 Podobne argumentuje rwnie M. Romanow-ski. Autor ten przyjmuje bowiem, e arbitra stanowi realizacj konstytucyjnego prawa do sdu. Prawo dostpu do sdu naley natomiast rozumie jako prawo do uruchomienia pro-cedury przed sdem bdcym organem o okrelonych cechach takich jak niezaleno i bezstronno.36

T. Ereciski i K. Weitz podnosz z kolei, e poddanie sprawy pod rozstrzygnicie sdu arbitraowego jest wypadkiem dopuszczalnej z konstytucyjnego punktu widzenia rezygnacji z prawa do rozpoznania sprawy przez sd pastwowy (prawa do sdu), czyli z ochrony udzie-lanej przez pastwo. Moliwo takiej rezygnacji jest wywodzona z przysugujcej stronom autonomii, istniejcej zarwno na paszczynie materialnoprawnej, jak i procesowej. Rezy-gnacja z prawa do sdu nie jest przy tym nigdy cakowita, poniewa sdownictwo polubowne oparte jest na pewnych reguach, od ktrych strony nie mog odstpi i ktre maj zapewni rzetelno postpowania arbitraowego, a orzeczenia sdw polubownych podlegaj kontroli ze strony sdw pastwowych. Okoliczno, e sdy polubowne dziaaj pod kontrol sdow-nictwa pastwowego, sprawia, e droga do sdu pastwowego pozostaje w pewnym zakresie otwarta.37 Analogiczny pogld przyjmowa zreszt ju wczeniej sam K. Weitz.38 Wydaje si, e aktualnie podobnie rozumuj rwnie A. Torbus39 oraz K. Flaga-Gieruszyska.40

. Baszczak i M. Ludwik podkrelaj natomiast, i z ochrony prawnej przysuguj-cej kademu podmiotowi prawa w ramach konstytucyjnego prawa do sdu nie mona si zrzec. W konsekwencji oddanie sporu pod rozstrzygnicie sdu polubownego nie stanowi rezygnacji z prawa do sdu, poniewa okoliczno ta w adnej mierze nie wyklucza kon-troli sdu polubownego przez sd powszechny. Bez wzgldu bowiem na wol stron, kon-trola i nadzr jest sprawowana nie na podstawie umownych owiadcze stron, lecz z mocy Kodeksu postpowania cywilnego. Nie mona wic zrezygnowa z prawa do sdu przez umow z osob trzeci, chociaby i z tego wzgldu, i prawo to jest poniekd dyrektyw

34 W tym kontekcie por. te: A. Szumaski, Pojcie, rodzaje i charakter prawny arbitrau, str. 49; A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 54 i n.; A. Jakubecki, [w:] Kodeks postpo-wania cywilnego, str. 385.

35 Wicej zob. R. Morek, ADR.., str. 40-52, w tym w szczeglnoci str. 49. Krytycznie: A. Deryng, op. cit., str. 52; . Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 78; A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlo-wy, str. 62-63.

36 Por. M. Romanowski, Znaczenie niezalenoci i bezstronnoci arbitra, str. 376 i n. Krytycznie: A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 61-62, 62-63, 71.

37 Wicej zob. T. Ereciski, K. Weitz, Sd, str. 21-22. Krytycznie: . Baszczak, Wyrok sdu polubowne-go, str. 77-78 oraz A. W. Winiewski, Midzynarodowy arbitra handlowy, str. 64-67.

38 Por. K. Weitz, Sdownictwo polubowne, str. 5-12. Zob. rwnie: orz. SN z 11.05.2007 r., I CSK 82/07, MoP 2007, nr 11, str. 586. Zdaniem Sdu niepozbawione jest susznoci stwierdzenie, e przyjmujc zapis na sd polubowny strony samoograniczaj swoje konstytucyjne prawo do sdu.

39 Por. A. Torbus, Sd polubowny, str. 41-42.40 Zob. K. Flaga-Gieruszyska, Problem sprawnoci i efektywnoci postpowania arbitraowego, ADR

2011, nr 4, str. 166-167.

42

Rozdzia I

skierowan do pastwa majc zapewni jednostce dostp do sdu. Ponadto prawo do sdu ma wymiar oglnospoeczny, co oznacza, i oddziaywuje nie na interes prywatny jednost-ki, lecz na interes ogu. Dlatego te z punktu widzenia art. 45 ust. 1 Konstytucji dopusz-czalno rozstrzygnicia sporu przez sd polubowny jest bez znaczenia, gdy prawo do sdu wyraa si wanie w moliwoci kontroli dziaalnoci sdu polubownego, a nie w kwestii oddania sporu pod rozstrzygnicie organu pozasdowego.41 Identyczne stanowi-sko przyjmuje w swojej najnowszej publikacji rwnie . Baszczak.42 Podobnie argumen-tuje te A. Deryng.43

Natomiast A. W. Winiewski wywodzi zgodno sdownictwa arbitraowego z Kon-stytucj z innej konstytucyjnej zasady ni prawo do sdu mianowicie z zasady wolnoci (autonomii) jednostki, wyraonej w art. 5 oraz art. 31 w zw. z art. 7 Konstytucji RP. Wolno ta obejmuje take prawo do powierzenia wybranej osobie trzeciej rozstrzygnicia sporu o prawa podmiotowe. Nadanie skutku prawnego takiemu porozumieniu stanowi wic kon-stytucyjny obowizek ustawodawstwa i ten obowizek jest fundamentem regulacji prawnej arbitrau.44 Cytowany autor kwestionuje rwnoczenie zaoenie, e kontrola wykonywana wobec arbitrau przez sdy pastwowe stanowi realizacj funkcji wymiaru sprawiedliwoci (orzekania o prawach podmiotowych). Kontrola sdw pastwowych nad arbitraem, ograniczajca si do zbadania ewentualnych zarzutw naruszenia najwaniejszych zasad uczciwego procesu oraz podstawowych zasad porzdku prawnego, nie prowadzi do orzeka-nia przez te sdy o prawach podmiotowych, ktre na gruncie polskiego systemu prawnego przysuguj stronom wedug waciwego prawa materialnego, nie chroni ich zgodnie z ich treci i dlatego nie stanowi wymiaru sprawiedliwoci.45

W konkluzji, niezalenie od przyjmowanej argumentacji, wypada zatem stwierdzi, i sdownictwo polubowne nie pozostaje w kolizji z podstawowymi zasadami konstytucyjnymi.

Podstawowe rda prawa sdownictwa polubownego1.4.

System rde prawa sdownictwa polubownego tworz umowy midzynarodowe oraz akty prawa krajowego, w tym szereg regulacji kodeksowych. W literaturze przedmiotu spotka mona wypowiedzi, zgodnie z ktrymi do przedmiotowego katalogu zaliczy naley take regu-laminy staych sdw polubownych oraz ustalenia stron co do przebiegu postpowania.46 Ta

41 Por. szerzej: . Baszczak, M. Ludwik, op. cit., str. 52-55. Krytycznie: A. W. Winiewski, Midzynaro-dowy arbitra handlowy, str. 63-64.

42 . Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 75-79.43 A. Deryng, op. cit., str. 47 i n., w tym w szczeglnoci str. 52.44 Tak: A. W. Winiewski, Charakter prawny instytucji arbitrau, str. 72; tene, Midzynarodowy arbi-

tra handlowy, str. 67-68. Krytycznie: . Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 79.45 Tak: A. W. Winiewski, Charakter prawny instytucji arbitrau.., str. 71-72; tene, Midzynarodowy arbi-

tra handlowy, str. 67-71. Krytycznie: . Baszczak, Wyrok sdu polubownego, str. 74-75, 78-79.46 Por. B. Pankowska-Lier, D. Pfaff, Arbitra gospodarczy. Praktyka, uznanie i wykonanie wyrokw, doku-

menty, Warszawa 2000, str. 26-27. Zob. te w literaturze niemieckiej: K-H. Bckstiegel, Einfhrung in Recht und Praxis der Schiedsgerichtsbarkeit. [w:] Nationales und internationales Schiedsverfahrensrecht, Mnchen 1998, str. 23. Odnonie do rodzajw sdw polubownych oraz ustale stron dotyczcych postpowania arbitraowego zob. w toku dalszych rozwaa w rozdziale I pkt 1.5. i pkt 3.4.

43


ostatnia konstatacja nie znajduje jednak adnego potwierdzenia w enumeratywnym wyliczeniu rde prawa zawartym w treci art. 87 Konstytucji RP.47

Tematyka i zakres niniejszego opracowania nie pozwalaj na szczegowe i kom-pleksowe omwienie wszystkich rde prawa arbitraowego. Warto jednak w tym kontek-cie zwrci uwag na niektre akty o charakterze midzynarodowym oraz regulacj za-wart w polskiej ustawie procesowej.48

Prawo arbitrau, w szczeglnoci prawo midzynarodowego arbitrau handlowego, jest od wielu lat przedmiotem licznych dziaa podejmowanych w celu jego ujednolicenia. Momentem przeomowym w jego rozwoju stao si powoanie 10 czerwca 1914 r. Midzy-narodowej Izby Handlowej w Paryu. Od pierwszej chwili przywizywaa ona bowiem ogromne znaczenie do stworzenia warunkw szybkiego, taniego i ostatecznego rozstrzyga-nia sporw pomidzy kupcami i podejmo

Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu ...

Documents

Transcript of Charakter prawny zapisu na sąd polubowny w postępowaniu ...