centraliZacja i decentraliZacja Zadań publicZnych w świetle ...

Studia Regionalne i LokalneNr 3(33)/2008

ISSN 1509–4995

Stanisław Flejterski, Magdalena Zioło*

centraliZacja i decentraliZacja Zadań publicZnych w świetle wybranych roZwiąZań europejskich.

PRóba oceny

Tyle mamy władzy, ile mamy pieniędzy.

Problemcentralizacjiidecentralizacjijestbardzointeresującyizajmujeważnemiejscewna-ukachozarządzaniu,naukachpolitycznych,socjologii,ekonomiipolitycznej,mikroekonomiiina-ukachzwiązanychzregionalistyką.Dyskusjadotyczącawyborumiędzycentralizacjąadecentrali-zacjąjestponadczasowa.Oddawnatrwaspórwkwestiiwyborumiędzystandaryzacjąaautonomią,efektywnościąkorporacjiaefektywnościąlokalną,atakżemiędzypresjąnakosztyizasobyado-stosowaniemdospecyficznychlokalnychpotrzeb.Korzyścikażdegozmodelisąwistociesłabo-ściamidrugiegomodelu.Decyzjecododecentralizacjilubcentralizacjimusząwynikaćzrzetelnejanalizykosztówikorzyści.Debatanadcentralizacjąlubdecentralizacjąnietyledotyczykwestii,którastrategiajestbardziejefektywna,iletego,wjakiejproporcjimożliwejestpołączeniejednejzdrugą.

Problematykacentralizacjiidecentralizacjimawymiaruniwersalnyiponad-czasowy.Jednymzdowodówjejstałejaktualnościmożebyćprzykładowodoku-ment pt. Deklaracja w sprawie decentralizacji państwa1,sformułowany7listopa-da2007r.przezprzewodniczącychogólnopolskichorganizacjigmin,powiatówiwojewództw.Wdeklaracjiwyrażonoprzekonanie,żedecentralizacjaprzyniesiewyzwolenienowejaktywnościspołecznejigospodarczejnarzeczrozwojucywi-lizacyjnegoPolskiiefektywnegowykorzystaniafunduszyUE.Uważna lektura listypropozycji ipostulatówupoważniaw tymmiejscu je-

dyniedoogólnegospostrzeżenia,żeintencjejejautorówsączytelne,zmierzająbowiemdostopniowegoprzeniesieniaczęściwładzy(i środkówfinansowych)zeszczeblacentrumnaszczebeljednosteksamorząduterytorialnego.Jakzwyklewtakichprzypadkachbywa, trudnobyłobyzdefinicjiuznaćwszystkiepropo-zycje ipostulatyza jednoznaczniesłuszne, trafniesformułowane,nadającesiędonatychmiastowejrealizacji.Wpraktycechodzibowiemojedenznajbardziejskomplikowanychproblemów,któryniekiedyokreślanyjestpytaniem„ilepań-stwawpaństwie?”.

∗ WydziałZarządzaniaiEkonomikiUsług,UniwersytetSzczeciński.1 http://www.zmp.poznan.pl/dane/listopad–07/deklaracja.pdf.

CENTRALIZACJAIDECENTRALIZACJAZADAńPUBLICZNYCH… 77

Sformułowanie problemu

Problemcentralizacjiidecentralizacjijestbardzointeresującyizajmujeważnemiejscewnaukachozarządzaniu,naukachpolitycznych, socjologii, ekonomiipolitycznej,mikroekonomiiinaukachzwiązanychzregionalistyką.Problemtenjestklasycznymtematembadawczymwramachnaukozarządzaniu,wszcze-gólnościw nauce o organizacji, jest też problemem centralnymw kontekścienieustającego, a być może w ogóle nierozstrzygalnego sporu o rolę państwawgospodarce.Wwielukrajach,równieżwPolsce,dochodzidozderzeniadwóchprzeciwstawnychtendencji:zjednejstronychodziozachowaniesterowaniacen-tralnego,gdyżzapewniaonoochronęinteresówpaństwa,atakżeszansęnastop-niowewyrównywanie różnicmiędzy regionami i subregionami, z drugiej zaśuważasię,żepożądanebyłobystopniowepowiększaniezakresudecentralizacjii samodzielności jednostek samorządu terytorialnego (przenoszenieuprawnieńdecyzyjnychorazźródełzasilaniafinansowego–zob.ryc.1).Winnymujęciuchodzi o wybór między państwemmaksimum (państwo omnipotentne, silnieopiekuńcze) a państwemminimum (ograniczające się do zapewnieniaobywa-telombezpieczeństwazewnętrznegoiwewnętrznego).Znanąpróbąpogodzeniatychprzeciwstawnychtendencjijestpostulat„silnegopaństwaograniczonego”2.

0 0

100 100

ADMINISTRACJA RZ¥DOWA

SAMORZ¥DY

A B

Ryc. 1. Hipotetyczne relacje między rządem a samorządami

Źródło: opracowanie własne.

W tym kontekście zaakcentować trzeba, że centralizacja i decentralizacjapraktycznienigdyinigdzieniewystępująwczystejpostaci,nicbowiemniejestwpełniscentralizowaneaniteżwpełnizdecentralizowane.Centralizacjaidecen-tralizacjaniesąprzytymcelemsamymwsobie,sąnatomiastśrodkiemdocelu,

2 ZnanejestpowiedzeniefrancuskiegopoetyieseistyPaulaValéry’ego:„jeślipaństwojestsilne–zmiażdżynas,jeślisłabe–zginiemy”.

STANISŁAWFLEJTERSKI,MAGDALENAZIOŁO78

jakimjestzdolność,możliwośćimotywacjadopodejmowaniaracjonalnychde-cyzji. Problemmożnawięc sformułować następująco:wybór centralizacji lubdecentralizacjinietyledotyczykwestii,którastrategiajestbardziejefektywna,iletego,wjakiejproporcjimożliwejestpołączeniejednejzdrugą.Chodziwięcoracjonalne(optymalne)proporcjemiędzytym,oczympowinnostanowićcen-trum,atym,czympowinnyzajmowaćsięjednostkiniższegoszczebla.

Porównanie centralizacji i decentralizacji – próba analizy kosztów i korzyści

Wliteraturzezzakresunaukozarządzaniu,atakżenaukekonomicznychipo-krewnychmożnaznaleźćsporospostrzeżeńodnośniedoistotyorazsilnychisła-bychstroncentralizacjiidecentralizacji.Próbazestawieniagłównychzaletiwadcentralizacjiidecentralizacjizaprezentowanajestwtabeli1.

Tab. 1. Porównanie głównych zalet i wad centralizacji i decentralizacji

Zalety i korzyści z centralizacji Zalety i korzyści z decentralizacji

jednolitość wizji i strategii w skali całej struktu-ry (państwa, organizacji etc.)integracja i standaryzacja rozwiązań w skali całej struktury (możliwość obniżenia kosztów)koordynacja poszczególnych aktywnościskuteczna kontrolamożliwość wspierania słabszych

szybkie zmiany strategii konkurencyjnych w jednostkach niższego szczeblamniejsze przeciążenie kanałów komunika-cyjnychwyższy poziom motywacji dzięki wyższej odpowiedzialności za wynikiwzrost innowacyjnościmożliwość lepszego zaspokojenia potrzeb lokalnych

Wady i słabe strony centralizacji Wady i słabe strony decentralizacji

niska elastyczność – na ogół zbyt wolna reak-cja na zmiany zachodzące w poszczególnych substrukturachryzyko biurokratyzacji centrum, oderwanego od realnych problemów jednostek niższego szczeblarelatywna bierność jednostek niższego szczebla jako rezultat nadmiernej zależności od centrum

niebezpieczeństwo autonomizacji celów i dezintegracjiproblemy z podziałem kompetencji w rela-cjach z centrumobniżenie efektywności wskutek dublowania niektórych funkcji (ryzyko wzrostu kosztów)niebezpieczeństwo utrwalenia istniejącego poziomu rozwoju (silni będą jeszcze silniejsi, słabsi – bez wsparcia zewnętrznego – nie wydobędą się z zastoju)

Źródło: opracowanie własne na podstawie różnych źródeł.

Zpowyższegoprzegląduwynika,żekorzyścijednegopodejściasąwistociesłabościamipodejściadrugiego.Oznaczatojednocześnie,żewpraktycenależydążyć do racjonalnej kombinacji obu strategii (podejście „zarówno, jak i” za-miast„albo-albo”).Decyzjecodozakresucentralizacjiidecentralizacjipowinnywynikaćzrzetelnejanalizykosztówikorzyści.Wartotuwspomnieć,żenarealnywybórwpływmaniekiedymodanaposzczególnerozwiązania,stądwspomina


się o istnieniu „cyklu centralizacyjno-decentralizacyjnego”. Nieprzypadkowowieluanalitykówpodkreśla,żenienależypopadaćwprzesadęidecentralizowaćwszystkiego,wkażdymprzypadkuważnejestbowiemzachowanierównowagiiuwzględnianiestopniaprzygotowaniajednostekniższegoszczebladodecentra-lizacji.Dbającostopniowywzrostkompetencjisamorządówregionalnychilo-kalnych, trzebazawszepamiętaćopotrzebiezachowaniaspójności i integracjidziałańnapoziomieogólnokrajowym.Wzwiązkuztymformułowanietezy,żeadministracjasamorządowajestzdefinicjidobra,arządowa–wręczprzeciwnie–byłobynieuprawnione,podobniezresztąjakitezyodwrotnej.

Tab. 2. Podatność wybranych lokalnych usług publicznych na decentralizację

Sektor usług

Podatność na czynniki zewnętrzne(externability)a

Zdolność do pobierania opłat od użytkowników (chargeability)A

Stopień złożoności technicznej (technicity)A

Podatność na decentralizację (decentralizi-bility)b

Autostrady 1 1 2 4

Kanalizacja i urządzenia sanitarne

2 2 2 6

Drogi kolejowe 1 4 2 7

Produkcja i przesyłanie energii

1 5 1 7

Szkolnictwo podstawowe

3 2 2 7

Drogi wiejskie 2 1 5 8

Telefonia 1 5 2 8

Lotniska 3 4 2 9

Produkcja wody 2 5 2 9

Porty 4 4 3 11

Składowanie i utylizacja odpadów

5 1 5 11

Dystrybucja energii 4 5 3 12

Komunikacja miejska 4 4 4 12

Dystrybucja wody 4 5 4 13

Oczyszczanie ulic 5 4 5 14

Uwagi: a) oceny znajdują się w przedziale od 1 (najwyższa) do 5 (najniższa);b) oceny znajdują się w przedziale od 15 (najwyższa) do 5 (najniższa)Źródło: Prud’homme 1995, s. 201–220.

Wskromnychzdefinicjiramachniniejszychrozważańniesposóboczywiściezaprezentowaćwszystkichszczegółowychkwestiiidylematówdotyczącychana-lizowanejproblematyki.Odnotowaćwięcwartojedynie,żespórozakrescentrali-zacjiidecentralizacjimadługąhistorię,dotyczyprzytympraktyczniewszystkich


krajów,szczególniedużychiśrednich.SpórtenwystępujeteżwPolsce,zarównowśród teoretyków, jak i praktyków – polityków regionalnych i lokalnych.Nagrunciefinansówpublicznychstaleaktualnejestpytanieorelacjęmiędzytym,comabyćrządowe,atym,copowinnoznajdowaćsięwgestiisamorządu.Dylemattenjestniewątpliwietrudnydorozstrzygnięcia,racjecodozaletiwad,awięcefektywnościdecentralizacji, sąbowiempodzielone.Prof.RémyPrud’hommeprzedponaddziesięciu latypodjąłpróbękwantyfikacjiodpowiedzinapytanieopożądany imożliwyzakresefektywnejdecentralizacjiusługpublicznychnatlebogatychdoświadczeńzachodnich.Posługującsiętrzemakryteriami(exter-nability,chargeability,technicity),zaprezentowałhierarchiępiętnastusektorówusługpublicznychwedługstopniapodatnościnadecentralizację (zdolnościdodecentralizacji).Podejścieto(tab.2)niejestwolneodrozmaitychuproszczeńmetodycznych,

jednakniewątpliwiezasługujenauwagę,możebowiemstanowićwartościowąinspiracjędlapolskichpolityków(wtymfinansistów)szczeblarządowegoisa-morządowego,zainteresowanychm.in.modelemsystemupodatkowegoipolity-kifiskalnej.

Decentralizacja i regionalizacja jako sposób organizacji zadań publicznych

Decentralizacjapolegana„przeniesieniuczęściuprawnieńwładzycentralnejnaorganyniższychszczebliorazmiejscowych,lokalnychsamorządów,urzędów,instytucji”(Kopaliński2000)iwspółcześniejestpowszechnymkierunkiemre-form państw urzeczywistniających postulaty zasady subsydiarności (Sługocki2006).Jesttoproceszłożony,mającyswójwyrazwujęciupodmiotowymiprzed-miotowym.Działaniadecentralizacyjnewujęciupodmiotowymkoncentrująsięna jednostkach, na rzecz których władza centralna dokonała delegacji częściswoichuprawnień, oraz skierowane są na zachowanie racjonalnychproporcji3 pomiędzy szczeblem rządowym i samorządowym: regionalnym i lokalnym.Kryterium przedmiotowe rozstrzyga natomiast o obszarach kompetencji pod-legających decentralizacji i dotyczy przedewszystkim: finansówpublicznych,administracjipublicznej,decyzyjnościpolitycznej,uprawnieńuchwałodawczychikontrolnychpowierzonychjednostkompodziałuadministracyjnegopaństwa.Decentralizacjafinansówpublicznychwyrażasięwprzekazywaniuzeszcze-

blarządowegonarzecz jednosteksamorządu terytorialnegopublicznychzaso-bówfinansowychwceluzapewnieniafinansowaniazadańrealizowanychprzezsamorząd terytorialny (decentralizacjawydatków)orazwyposażenia jednosteksamorządowychwewłasnedochodyiinstrumentypozwalająceimoddziaływaćnawysokość tej kategorii dochodów (decentralizacja dochodów –Ruśkowski2004).W przypadku krajów federalnych lub państw regionalnych ten rodzajdecentralizacji określa się odpowiednio mianem federalizmu fiskalnego pole-

3 M.in.liczbaszczeblisamorządowych,liczebnośćiwielkośćjednostekdziałającychnapo-szczególnychszczeblach.


gającegonatym,żewpaństwachzłożonychprzekazywaniekompetencjiwza-kresiepolitykifiskalnejnastępujeodrząducentralnegodoniższychpoziomówrządu(krajezwiązkowe,wspólnotyautonomiczne).Istotnymelementemdecen-tralizacjifinansówpublicznych jest samodzielnośćfinansowa jednostek samo-rząduterytorialnego(Ostrowska2006).Pojęcie toodzwierciedlaswobodęJSTwkształtowaniuwysokościdochodów,wydatkowaniuśrodkóworazworganiza-cjiiprowadzeniuichgospodarkifinansowej(Ruśkowski2004).SamodzielnośćfinansowaJSTprzejawiasięwdwóchaspektach:dochodowymiwydatkowym(Jastrzębska2005;Glumińska-Pawlic2003).AnalizasamodzielnościfinansowejJSTpowinnatakżeuwzględniaćocenękompetencjijednosteksamorząduteryto-rialnegowsferzezaciąganiakredytówipożyczekorazemisjidłużnychpapierówwartościowych(Jastrzębska2005).Decentralizacja administracyjna polega na wyodrębnieniu i precyzyjnym

zdefiniowaniu zakresu zadań (obszaru aktywności) jednostek samorządu tery-torialnegoposzczególnychszczebliorazwyposażeniu tych jednostekwnarzę-dziaadministracyjneumożliwiającerealizacjępowierzonychimzadań.Czynnikiwpływającenaodmiennyzakresiformędecentralizacjiadministracyjnejwpo-szczególnychkrajachna świecie toprzedewszystkim:ustrój terytorialny (po-działpaństwnapaństwajednoliteizłożone–Kuciński2003)orazprzyjętymo-delsamorząduterytorialnego.Decentralizacjaustrojowa(polityczna)zakłada,żepodmiotyniższegoszcze-

bladziałająpoprzezwybranedemokratycznieorganywykonawczeidecyzyjne.Najwyższystopieńdecentralizacjiustrojowejwyrażasięwniezależnościustro-jowejrządówniższegoszczebla/samorząduterytorialnegoodrząducentralnego.Wsytuacjiantagonistycznej(centralizacjaustrojowa)władzacentralnazachowu-jekompetencjedomianowaniaprzedstawicieliwładzregionalnych,pozostawia-jącsobiewpływnadecyzjeichorganów.Doświadczeniamiędzynarodowewskazują,żeprocesydecentralizacjiwpo-

szczególnychkrajachmającharakterniejednorodny.Czynnikiemróżnicującymsągranicesamostanowieniajednostek,narzeczktórychprzekazywanesąokre-ślonekompetencje i zadaniawsferze realizacji zadańpublicznych.Dynamikaicharakterdziałańdecentralizacyjnychzależyodwieluuwarunkowań,nauwagęzasługująm.in.czynniki:polityczne(decentralizacjadotyczykrajóworeżimiedemokratycznym), demograficzne (państwa o większej liczbie ludności mająwiększą zdolność decentralizacji władzy), geograficzno-topograficzne (krajewiększe terytorialnie mają większą zdolność decentralizacji władzy), ekono-miczne(modelgospodarkiliberalnejsprzyjadecentralizacji),kulturowe(wielo-kulturowość sprzyja decentralizacji). Na proces decentralizacji istotnie wpły-waćmożetakżeregionalizm,któryjestdziałaniembottom-upwyrażającymsięwzgłaszaniuprzezprzedstawicieliregionalnychroszczeńwstosunkudowładzcentralnychwzakresieuzyskaniawiększejkontrolinadsprawamipolitycznymi,ekonomicznymi i społecznymi regionu (Grosse 2004).Regionalizmwnajbar-dziejradykalnejformiemożeprowadzićdowyodrębnieniasamodzielnegopań-stwapowstałegonabazieautonomicznegoregionu.


Wwarunkachintegracjieuropejskiejszczególnegoznaczenianabierapojęciedecentralizacjiregionalnejorazregionalizacji.Decentralizacjaregionalnazakła-da tworzenie nowychwładz na szczeblu regionalnym, nie naruszając strukturpaństwaanijegounitarnegocharakteru(Olbrycht2004).Regionalizacjadotyczypodziałuterytorialnegopaństwaiodnosisiędopaństwzłożonych,podczasgdydecentralizacjacharakteryzujekrajeunitarne(Pietrzyk2002).Regionalizacjaza-kładaprzestrzennądystrybucjęwładzynaróżnepoziomytworzącesystemad-ministracjipublicznej,coskutkujeustrojowymizmianamiorganizacjipaństwa(Wlaźlak2006).UtrzymującesięwewnątrzWspólnotyEuropejskiejdysproporcjemiędzyregio-

nalne,którymtowarzysząpostępująceprocesypolaryzacji,uzasadniająpotrzebęwyodrębnieniawposzczególnychpaństwachczłonkowskichwładzregionalnychodpowiedzialnych za kreowanie i realizowanie polityki rozwoju regionalnegopoprzezwykorzystanie zarówno instrumentów krajowych, jak i instrumentówunijnejpolitykiregionalnej.StatusregionówwposzczególnychpaństwachczłonkowskichUniiEuropejskiej

(UE)pozostajezróżnicowanypodwzględemposiadanychprzeznieuprawnieńikompetencji(tab.3).

Tab. 3. Modele regionów z uwagi na zakres ich samostanowienia

Model Zakres uprawnień regionów Przykłady regionów

Model I regiony uprawnione do uchwalania prawa pierwot-nego, których istnienie gwarantuje konstytucja lub porozumienie (węzeł federalny)

regiony belgijskie, landy niemieckie, regiony włoskie o statusie specjalnym

Model II regiony uprawnione do uchwalania prawa pierwotne-go, których istnienie nie jest zagwarantowane konsty-tucyjnie lub przez porozumienie (węzeł federalny)

hiszpańskie wspólnoty autonomiczne, Szkocja, Irlandia Północna

Model III regiony uprawnione do uchwalania prawa wtórnego (aktów prawnych w ramach obowiązującej legislacji krajowej), których istnienie gwarantuje konstytucja

regiony czeskie, regiony włoskie (z wyłączeniem regionów o statusie spe-cjalnym)

Model IV regiony uprawnione do stosowania prawa i innych aktów prawa regionalnego w ramach obowiązującej legislacji krajowej, których istnienie nie jest zagwa-rantowane w konstytucji

Walia i polskie wojewódz-twa

Model V regiony uprawnione do podejmowania decyzji, pozbawione uprawnień legislacyjnych, posiadają-ce organy stanowiące, które pochodzą z wyborów bezpośrednich

prowincje duńskie, szwedz-kie, regiony francuskie

Model VI regiony uprawnione do podejmowania decyzji, pozbawione uprawnień legislacyjnych, posiadające organy stanowiące, które pochodzą z wyborów po-średnich, stanowiących reprezentację innych władz lokalnych

regiony Finlandii

Źródło: Olbrycht 2004, s. 2.


Zakresuprawnieńlegislacyjnychorazkompetencjedecyzyjneregionówwpo-szczególnych krajach europejskich determinowane są ustrojem terytorialnympaństwa(Kuciński2003).Największąswobodądziałaniacharakteryzująsiękra-jezłożone(federalne,regionalne),podczasgdywklasycznychpaństwachuni-tarnychwładzanapoziomie regionu jest silnieograniczona ipodlegakontrolipaństwa(ryc.2).

decentralizacja regionalna

Klasyczne kraje unitarne:Grecja, Irlandia, Dania,Szwecja, Wielka Brytania

Ewoluuj¹ce kraje unitarne:Francja, Holandia,Portugalia, Polska

Pañstwa regionalne:Hiszpania, W³ochy

Pañstwa federalne:Austria, Szwajcaria,Belgia, Niemcy

Samorz¹d dzia³a napoziomie lokalnym;na szczeblu regionalnymbrak przedstawicieli w³adzsamorz¹dowych; w regioniefunkcjonuje administracjapañstwowa

Samorz¹d funkcjonujena szczeblu lokalnymi regionalnym. Regionymaj¹ bardzo ograniczon¹w³adzê legislacyjn¹

Samorz¹d regionalnyma status konstytucyjny,szerok¹ autonomiê orazznacz¹ce kompetencjelegislacyjne; regionystanowi¹ nowy, odrêbnyelement terytorialnyi strukturalny

Samorz¹dy regionówmaj¹ w³asne konstytucjeregionalne oraz szerokiekompetencjeustawodawcze,wykonawczei s¹downicze; regionyodpowiadaj¹ krajomzwi¹zkowym federacji

Kraje jednolite Kraje z³o¿one

niska ewoluuj¹ca wysoka

Ryc. 2. Zależność między ustrojem terytorialnym państwa a stopniem decentralizacji re-gionalnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie Wlaźlak 2006, s. 11.

Krajeocharakterzejednolitym(unitarnym)cechujezazwyczajformadecen-tralizacjiadministracyjnejokreślanamianemdekoncentracji,rozproszenia(ang.deconcentration –zob.ryc.3;Crucq,Hemminga2007).Dekoncentracjapostrze-ganajest jakoprzekazywaniezadańpublicznychnapoziomsamorząduteryto-rialnego,tworzonegoprzezjednostkiorównorzędnymstatusie.Samorządtery-torialnyjestintegralnączęściąpaństwa,agranicejegosamodzielnościokreślająustawy.

decentralizacja administracyjna

Dekoncentracja

Transfer zadañ, któremunie towarzyszy przekazaniekompetencji decyzyjnychi legislacyjnych

W³adza pañstwowa przekazujerealizacjê okreœlonych zadañjednostkom biernym decyzyjnieo ograniczonej autonomii

Delegacja Dewolucja

Transfer zadañ, któremutowarzyszy przekazaniekompetencji decyzyjnychi okreœlonych przez ramy legislacjipañstwowej uprawnieñuchwa³odawczych

W³adza pañstwowa przekazujerealizacjê okreœlonych zadañjednostkom pó³autonomicznym

Transfer zadañ, któremutowarzyszy przekazaniekompetencji decyzyjnych,okreœlonych uprawnieñuchwa³odawczych i kontrolnych

W³adza pañstwowa przekazujerealizacjê okreœlonych zadañjednostkom autonomicznym

Ryc. 3. Rodzaje decentralizacji administracyjnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Crucq, Hemminga 2007, s. 5.


Rozwiniętąformądecentralizacjiadministracyjnejjestdelegacja(ang.delega-tion)polegającanaprzekazaniuzadańpublicznychiczęściuprawnieńdecyzyj-nychzeszczeblarządowegonaszczebelsamorządowy.Zakresdecyzjipodejmo-wanychprzezpółautonomicznejednostki(np.parlamentregionalny)wyznaczanyjestwramachpolitykrealizowanychnaszczeblukrajowym.Dewolucja(ang.devolution)jestnajbardziejzaawansowanąformądecentra-

lizacji administracyjnej i charakteryzuje państwa złożone (przede wszystkimregionalne),któremającharakterwielokulturowy iodznaczająsięwidocznymzróżnicowaniem regionalnym (język, religia, historia, dziedzictwo narodowe).Charakterystycznedlatejformydecentralizacji jestzróżnicowaniestatusujed-nostek tegosamegoszczebla(np.pięćspośróddwudziestuwłoskichregionówposiadastatusspecjalny).

Pomiar stopnia decentralizacji – wybrane aspekty

Kompleksowypomiarstopniadecentralizacjistrukturpaństwowychdokony-wanyjestzazwyczajpoprzezprzeprowadzenieanalizywskaźnikowej,odzwier-ciedlającejstopieńaktywnościsektorarządowegoisamorządowegowpaństwie.Badaniestopniadecentralizacjiwdrodzeanalizywskaźnikowejpowinnozostaćuzupełnioneoanalizęzmiennychjakościowych.Wliteraturzeprzedmiotu,odno-szącejsiędozagadnieńpomiarudecentralizacji,występujepodziałwskaźnikównatrzygrupy(tabela4;Ebel,Yilmaz2002):– wskaźnikidecentralizacjifinansówpublicznych (decentralizacjifiskalnej,fi-

scal indicators of decentralization);– wskaźnikidecentralizacjiadministracyjnej/wskaźnikidecentralizacjiadmini-stracjipublicznej(administrative indicators of decentralization);

– wskaźnikidecentralizacjiustrojowej(decentralizacjipolitycznej,political in-dicators of decentralization).Wskaźnikidecentralizacjifinansówpublicznychinformują,jakizakresupraw-

nieńwposzczególnychobszarachgospodarkifinansowejzachowaławładzacen-tralna (nadrzędna) i jakie uprawnienia scedowane zostały na jednostki władzniższegoszczebla.Wszczególnościdotyczytokompetencjiwsferzekształtowa-niaigromadzeniadochodów,wielkościorazkierunkówalokowaniawydatkówpublicznychiuprawnieńwzakresiezaciąganiazobowiązań(regulacjedotyczącedługupublicznego).Jednązdeterminantsamodzielnościdochodowejjednosteklokalnychiregio-

nalnych jest zakres władztwa podatkowego odzwierciedlającego kompetencjetychjednostekwsferzeprowadzeniapolitykifiskalnej.Pełnewładztwopodat-kowewyrażasięwuprawnieniachwzakresiestanowienia,określaniawielkościstawek,terminupłatności,sposobupoboru,egzekucjiorazumarzaniapodatków(Gonet2008).Znaczącywpływnamożliwośćkształtowaniaźródełzasileńjed-nostekniższegoszczeblamająregulacjekategoryzującepojęciedochodówwłas-nychpoprzezidentyfikacjęposzczególnychichpozycji.


Niejednoznacznośćpojęciadochodówwłasnychwpolskiej legislacjidopre-cyzowanajestpoprzezlicznedefinicjezawartewliteraturze.HannaSochacka- -Krysiak(za:Gonet2008) jakodochodywłasne traktuje te,którezwiązanesązbudżetamilokalnymiwsposóbtrwały(bezterminowyorazbezograniczeńibezudziałupaństwawczęściachwpływówoddanychdodyspozycjiJST).

Tab. 4. Wybrane miary stopnia decentralizacji Grupa Wskaźnik

Wskaźniki decentraliza-cji finansów publicznych

wskaźnik udziału wydatków JST w wydatkach publicznych ogółemwskaźnik udziału wydatków majątkowych JST w relacji do wydatków majątko-wych budżetu państwawskaźnik udziału dochodów JST w dochodach publicznych ogółemwskaźnik udziału dochodów podatkowych JST w dochodach podatkowych budżetu państwawskaźnik udziału dochodów własnych JST w dochodach JST ogółemudział dochodów transferowych przekazanych z budżetu państwa w docho-dach JST ogółemwielkość dochodów JST w relacji do PKBwielkość wydatków JST w relacji do PKB

Wskaźniki decentraliza-cji admini-stracyjnej

całkowita liczba jednostek samorządu terytorialnego funkcjonujących w pań-stwieliczba szczebli samorządowychczęstotliwość i potrzeba komunikacji między jednostkami szczebla lokalnego, regionalnego ze szczeblem centralnym w celu wydania określonej decyzjiczęstotliwość i potrzeba komunikacji pomiędzy szczeblem centralnym a szcze-blem samorządowym w procesie planowania i kontrolimetody oraz system nadzoru i kontroli nad jednostkami samorządu terytorial-negowielkość transferu urzędników ze szczebla rządowego na szczebel samorzą-dowy (liczba etatów)wskaźnik udziału pracowników samorządowych w ogólnej liczbie pracowników sektora publicznegośrednia wielkość jednostki samorządu terytorialnego wyrażona poprzez liczbę mieszkańców oraz obszar administracyjny

Wskaźniki decentraliza-cji politycz-nej

stopień partycypacji samorządu terytorialnego w procesie podejmowania decyzji (polityka kadrowa, w tym zatrudnienie, wdrażanie nowych polityk oraz usług)całkowita liczba mandatów na poziomie samorządu terytorialnego w stosunku do całkowitej liczby mandatów na szczeblu rządowymzakres jurysdykcji zastrzeżony dla władzy centralnej

Źródło: Ebel, Yilmaz 2002.

Wwarunkach polskich do grupy dochodów własnych zaliczane są równieżudziaływpodatkachpaństwowych(PIT,CIT)4,cowznaczącysposóbograniczamożliwośćoddziaływaniawładzlokalnychiregionalnychnawielkośćtychdocho-dówiwzmacniasystemzależnościmiędzybudżetemcentralnymibudżetamisa-morządowymi.Zakrespowiązańmiędzybudżetempaństwaabudżetamijednostek

4 Art.3ust.2ustawyzdnia13listopada2003r.odochodachjednosteksamorząduterytorial-nego(DzUnr203,poz.1966zpóźn.zm.).


niższegoszczeblaobrazujewielkośćtransferówprzekazanychzbudżetupaństwa(dotacje,subwencje)tytułemwsparciaudzielanegojednostkomniższychszczebli.Obserwowanymobecnietrendemjestredukowanierolidotacjiwewspółfinanso-waniuzadańjednosteklokalnychiregionalnychnarzeczsubwencjonowania.Kierunkialokowaniaśrodkówpublicznychprzezjednostkiniższegoszczebla

determinowanesązakresemzadańpublicznychpowierzonychdorealizacjitymjednostkom.Samodzielnośćwydatkowawładzniższegoszczeblajestwięcogra-niczanaprzezzdeterminowanyprawniekatalogzadań (wydatki sztywne)orazokreślaneprzezwładzęcentralnąlimitywydatków(np.limitywydatkówtransfe-rowych–Jastrzębska2005).Mierniki decentralizacji finansów publicznych nie pozwalają na dokonanie

pełnejocenyrzeczywistychmożliwościigranicaktywnościinstytucjiniższegoszczebla/jednosteksamorządu terytorialnego (Dabla-Norris2006).Przykłademsąwskaźnikidecentralizacjifinansówpublicznychopartenadochodach(tab.4),któreniedostarczająinformacjinatematwydajnościposzczególnychkategoriido-chodówJSTiichadekwatnościwstosunkudorealizowanychzadań.Dodatkowowsytuacji,gdywkategoriidochodówwłasnychuwzględnianesąudziaływpo-datkachpaństwowych,wskaźnikidecentralizacjifiskalnejnieobrazująrzeczywi-stegopotencjałujednosteksamorządowychwobszarzekształtowaniadochodówwłasnychiinformująowyższejniezależnościtychjednostekodbudżetucentral-nego,nieodzwierciedlającrzeczywistychzależnościmiędzybudżetamiszczeblasamorządowegoabudżetempaństwa.Wskaźnikidecentralizacjiadministracyjnejposługująsięzmiennymiodzwier-

ciedlającymisposóborganizacjiwładzniższegoszczeblaorazumożliwiajądo-konanie oceny organizacji sektora publicznego w danym państwie. Strukturysamorządowewposzczególnychpaństwacheuropejskichmajązregułyzłożonycharakteriwpodstawowejwersjipodziałuterytorialnegoopartesąnasystemiejednoszczeblowym(gminy).Niewszystkiepaństwajednakzdecydowałysięnawyodrębnienieszczeblapośredniego(powiaty,dystrykty,prowincje)5,aszczebelregionalnycechujeróżnorodnystopieńautonomii.Liczebnośćszczeblisamorzą-dowychwarunkowanajestwielkościąpaństwa.Tendencjaglobalnapotwierdza,żeimmniejszykraj,tymmniejszaliczbaszczeblisamorządowych.Różnicepo-międzysamorządamidotycząrównieżcharakteruorganówwykonawczych,któ-remogąprzybieraćpostaćciałkolegialnychbądźjednoosobowych(Czyż2007),wybieranychwwyborachbezpośrednichlubpośrednioprzezmianowanieprzed-stawicieliwładzniższegoszczeblaprzezwładzenadrzędne.

Zróżnicowanie regionalne wybranych państw europejskich

Kluczowym czynnikiem różnicującym państwa europejskie pod względemorganizacji i uprawnieńwładzniższego szczebla jest ustrój terytorialny, który

5 Trójszczeblowymodelsamorząduterytorialnegojestcharakterystycznydlasiedmiukrajóweuropejskich:Belgii,Francji,Hiszpanii,Niemiec,Polski,Włoch,WielkiejBrytanii.


oddziałuje na wielkość poszczególnych miar decentralizacji. Scentralizowanepaństwaunitarne(Głąbicka,Grewiński2003)reprezentującenajniższypoziomdecentralizacji administracyjnej charakteryzuje jednocześnie niski stopień de-centralizacjifinansówpublicznych(tab.5i6).Analizadanychzawartychwtabeli5potwierdzaistniejącąpozytywnąkore-

lacjępomiędzyustrojemterytorialnympaństwaistopniemjegodecentralizacjifiskalnej. Z uwagi na niedoskonałośćmierników decentralizacji finansów pu-blicznychnależyjeanalizowaćłączniezezmiennymijakościowymi(m.in.nor-myprawne,kierunkireform,zasadyfinansowania).

Tab. 5. Wybrane mierniki decentralizacji finansów publicznych krajów europejskich

Pañstwa federalne 1985 2001 1985 2001 1985 2001 1985 2001Austria 28,4 28,5 15,5 14,5 24,6 21,4 12,1 10,8Belgia 31,8 34,0 16,6 16,6 11,4 11,3 5,5 5,6Niemcy 37,6 36,1 17,2 17,0 31,9 32,4 13,7 14,3Pañstwa unitarneDania 53,7 57,8 32,2 31,8 32,3 34,6 18,7 20,0Finlandia 30,6 35,5 17,8 17,0 24,8 24,7 13,5 13,2Francja 16,1 18,6 8,7 9,9 11,6 13,1 5,9 6,8Grecja 4,0 5,0 2,0 2,4 3,7 3,7 1,5 1,8Hiszpania 25,0 32,2 11,4 13,0 17,0 20,3 6,6 8,2Holandia 32,6 34,2 19,1 15,9 11,4 11,1 6,0 5,2Irlandia 30,2 29,5 11,8 8,2 6,4 5,3 2,0 1,5Luksemburg 14,2 12,8 6,0 4,9 8,0 7,4 3,8 3,2Norwegia 34,6 38,8 22,1 22,7 22,5 20,3 13,9 13,5Portugalia 10,3 12,8 4,6 5,7 7,6 8,3 3,0 3,5Szwecja 36,7 43,4 26,6 24,8 34,3 32,0 20,9 19,7Wielka Brytania 22,2 25,9 9,9 10,9 10,5 7,6 4,5 3,6W³ochy 25,6 29,7 13,4 14,2 10,7 17,6 4,3 8,0Œrednia 29,8 32,2 15,1 14,9 20,2 20,4 9,3 9,5

Wydatkisamorz¹dowew relacji do PKB(procent)

Udzia³ dochodówsamorz¹dowychw dochodachpublicznychogó³em (procent)

Dochodysamorz¹dowew relacji do PKB(procent)

Udzia³ wydatkówsamorz¹dowychw wydatkachpublicznychogó³em

Pañstwo

Źródło: Fiscal Relations Across Levels of Government, s. 3, http://www.oecd.org/dataoecd /58/18/23465547.pdf.

Jeżeli rosnący udziałwydatków samorządowychwwydatkach publicznychogółemjestfinansowanytransferamizbudżetucentralnego,takjaknp.wWielkiejBrytanii(Guziejewska2007),nieświadczytoozwiększającymsięzakresieauto-nomiijednosteksamorządowych.Analogicznasytuacjadotyczywzrostudocho-dówsamorządowychwdochodachpublicznychogółem.Jeżeliwzrostdochodówwbudżetachsamorządowychjestrezultatemwzrostuudziałówjednosteksamo-rządowychwpodatkachpaństwatraktowanychjakodochodywłasne,toniemaonwpływunawzrostwładztwapodatkowegoifaktycznąsamodzielnośćdocho-dowąjednosteksamorządowych.Istotnywpływnaprawidłowewnioskowanienapodstawiedanychobrazują-

cych zakres decentralizacjifiskalnejma znajomośćpodejmowanychwdanymkrajukierunkówreform.Wtabeli5widocznyjestznacznywzrostwskaźników


w przypadku Hiszpanii. W latach 2000–2005 silny wzrost dochodów podat-kowych odnotowały hiszpańskie wspólnoty autonomiczne, które uzyskały re-kompensatękosztówponoszonychwzwiązkuzrozszerzonymzakresemzadańwdziedzinieopiekizdrowotnejiedukacji.W2007r.Hiszpaniakontynuowałareformyzmierzającedowzmocnieniastatusuwspólnotautonomicznychpoprzezwzrostzakresuichuprawnieńfiskalnych.Najwyższewartościwskaźnikówdecentralizacjifiskalnejcharakteryzująkraje

skandynawskie.Sątokrajerealizująceopiekuńczymodelpaństwazrozbudowa-nymsektorempublicznym.

Dekoncentracja

AustriaBelgiaNiemcy

DelegacjaDewolucjaTyp decentralizacji

Struktura instytucjonalna

Pañstwa federalne

Pañstwa unitarnezdecentralizowane

i pañstwa regionalne

Pañstwa unitarnescentralizowane

W³ochyWlk. BrytaniaHiszpania

DaniaFrancjaHolandiaSzwecja

GrecjaIrlandiaPortugaliaFinlandia

Ryc. 4. Klasyfikacja państw według rodzaju decentralizacji administracyjnej

Źródło: Crucq, Hemminga 2007, s. 14.

Jednakwprzypadkutejgrupypaństwwidocznesąkontrastypomiędzyzde-centralizowanąDanią i Szwecją a scentralizowaną Finlandią (tab. 5 i ryc. 4).Finlandiajestkrajemostosunkowokrótkiejhistoriifunkcjonowaniawładzregio-nalnych(tabela7),którychuprawnieniadecyzyjnepozostająsilnieograniczone(tabela6).


Tab.

6. Z

różn

icow

anie

kom

pete

ncyj

ne re

gion

ów w

wyb

rany

ch k

raja

ch e

urop

ejsk

ich

Kra

jD

ania

Fran

cja

Finl

andi

aG

recj

aH

olan

dia

Irlan

dia

Por

tuga

liaS

zwec

ja

Rad

a re

gion

alna

wyb

iera

na

bezp

ośre

dnio

ta

kta

kni

eni

eta

kni

eni

eta

k

Pod

atki

regi

onal

neta

kta

kni

eni

eta

kni

eni

eta

k

Zakr

es k

ompe

tenc

ji re

gion

ów:

Dan

iaFr

ancj

aFi

nlan

dia

Gre

cja

Hol

andi

aIrl

andi

aP

ortu

galia

Szw

ecja

ochr

ona

zdro

wia

XX

eduk

acja

XX

porz

ądek

pub

liczn

yX

ochr

ona

środ

owis

kaX

XX

X

kultu

raX

XX

X

infra

stru

ktur

aX

XX

X

trans

port

publ

iczn

yX

XX

plan

owan

ie p

rzes

trzen

neX

XX

XX

rozw

ój re

gion

alny

XX

XX

XX

XX

Źród

ło: C

rucq

, Hem

min

ga 2

007,

s. 1

7.

STANISŁAWFLEJTERSKI,MAGDALENAZIOŁO90Ta

b. 7

. Reg

ion

w s

trukt

urac

h w

ybra

nych

kra

jów

eur

opej

skic

h

Kra

jA

ustri

aB

elgi

aD

ania

Finl

andi

aFr

ancj

aG

recj

aH

iszp

a-ni

aH

olan

dia

Irlan

dia

Nie

mcy

Por

tuga

liaS

zwec

jaW

łoch

yW

ielk

a B

ryta

nia

Czy

istn

ieje

sam

o-rz

ąd n

a sz

czeb

lu

regi

onal

nym

?

tak

tak

tak

tak

(od

1993

r.)

tak

(od

1982

r.)

tak

(od

1986

r.)

tak

tak

tak

(od

1994

r.)

tak

tak

(od

1979

r.)

tak

tak

tak

Czy

na

pozi

omie

re-

gion

alny

m p

rzep

ro-

wad

zane

są

wyb

ory

bezp

ośre

dnie

?

tak

tak

(do

1980

r.

i od

1995

r.)

tak

(od

1970

r.)ni

eta

k (o

d 19

86 r.

)ni

eta

kta

kni

eta

kni

eta

kta

kta

k

Czy

regi

on p

osia

da

wła

sny

parla

men

t?ta

kta

k (o

d 19

80 r.

)

nie

nie

nie

nie

nie

nie

nie

tak

nie

nie

tak

tak

(od

1997

r.)

Czy

zas

ada

subs

y-di

arno

ści z

osta

ła

ureg

ulow

ana

kon-

styt

ucyj

nie?

nie

tak

tak

nie

tak

(od

2003

r.)

nie

tak

nie

nie

tak

nie

tak

tak

nie

Czy

regi

on je

st je

d-no

stką

nad

zoru

jącą

w

ładz

e lo

kaln

e?

tak

tak

(od

1980

r.)

nie

tak

(od

1993

r.)

tak

(od

1993

r.)

nie

nie

nie

nie

tak

nie

nie

tak

nie

Czy

czł

onko

wie

w

ładz

regi

onal

nych

są

mia

now

ani p

rzez

rz

ąd c

entra

lny?

nie

od

1980

r.

nie

tak

tak

od

1993

r.ta

k od

19

93 r.

tak

nie

tak

tak

nie

nie

tak

nie

nie

Czy

regi

on p

osia

da

upra

wni

enia

odd

zia-

ływ

ania

na

kszt

ałt

polit

yk re

aliz

owa-

nych

prz

ez w

ładz

ę ce

ntra

lną?

tak

tak

nie

nie

nie

nie

nie

nie

nie

tak

nie

nie

nie

nie

Źród

ło: C

rucq

, Hem

min

ga 2

007,

s. 1

2.


Wskazywane powszechnie korzyści, jakie przynosi proces decentralizacji,wpostacipodnoszeniaefektywnościijakościświadczonychusługpublicznychorazkreowaniawzrostugospodarczego,nieznajdująodzwierciedleniawprze-prowadzonych dotychczas badaniach empirycznych (Ahmad, Brosio, Tanzi2008).Analizaprocesówdecentralizacjiwpaństwacheuropejskichwykazała,żejednązbarierniwelującychpozytywnerezultatyzjawiskdecentralizacjisąogra-niczeniadochodowe iwydatkowe, jakiepojawiająsięnapoziomiesamorząduterytorialnego.Decentralizacjizadańnietowarzyszywłaściwyzakresdecentra-lizacjifinansówpublicznychwpostaci zapewnienia adekwatności środkówfi-nansowychwstosunkudokompetencjidelegowanychnapoziomsamorządowy.Wefekciezadaniaprzekazaneprzezwładzerządowenaszczebellokalnyiregio-nalnysąniedofinansowanelubwymagajądodatkowegofinansowaniawformietransferówzbudżetupaństwa(najczęściejwpostacidotacji) lubfinansowaniazewnętrznego(wformiefinansowaniadługiem).

Podsumowanie

Funkcjonujące współcześnie modele organizacji zadań publicznych ewolu-owały odmomentu powstania pierwotnych struktur państwowych (Fukuyama2005).Państwascentralizowaneocharakterzewładczym,niemalżepolicyjnym,cechujerozwiniętysystemkontroliinadzoru(vanderWalle2002)orazkoniecz-nośćutrzymywaniarozbudowanegoaparatuwładzyiadministracji.Zasadnicząwadąkoncepcjicentralistycznychjestograniczonamożliwośćbudowaniademo-kracjilokalnej(Kulesza2006),którązakładanatomiastmodeldecentralistyczny,promującysamorządnośćipodziałwładzyzgodniezzałożeniamizasadysubsy-diarności.Działaniomdecentralizacyjnymtowarzyszy jednak„decentralizowanie”zja-

wiskdysfunkcyjnych.Przekazaniewładzynaszczebelsamorząduterytorialnegouaktywniadziałalnośćlokalnychgrupnacisku,sprzyjarozwojowistrukturlob-bingowych oraz korupcji. Przeciwdziałanie negatywnym aspektom decentrali-zacjiwymagastworzeniaodpowiednichregulacjiprawnychorazmechanizmówreagowaniaikontrolieliminującychpotencjalnenieprawidłowości.

Literatura

AhmadE.,BrosioG.,TanziV.,2008,Local Service Provision in Selected OECD Countries: Do Decentralized Operations Work Better?,IMFWorkingPaper,WP08/67,InternationalMonetaryFund,FiscalAffairsDepartment.

BartczakI.D.,Centralnie, a więc taniej i lepiej,www.cfo.cxo.pl.Crucq P., HemmingaH.J., 2007,Decentralization and Economic Growth per

capita in Europe, Groningen: University of Groningen, Science Shop ofEconomicsandBusiness,EC178.

CzyżA.,2007,„Samorząd terytorialnynaWęgrzech”,Samorząd Terytorialny,nr1−2.


Dabla-Norris E., 2006, „The challenge of fiscal decentralisation in transitioncountries”, Comparative Economic Studies,http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2002/wp02103.pdf.

Dylewski M. et al., 2006, Finanse samorządowe, Warszawa: WydawnictwoNaukowePWN.

Ebel R.D., Yilmaz S., 2002, On the Measurement and Impact of Fiscal Decentralisation,WorldBankPolicyResearchWorkingPaper 2809,www.decentralization.org.

FilipiakB.,FlejterskiS.(red.),2008,Bankowo-finansowa obsługa jednostek sa-morządu terytorialnego,Warszawa:CeDeWu.

FukuyamaF.,2005,Budowanie państwa. Władza i ład międzynarodowy w XXI wieku,przeł.J.Serwański,Poznań:Wydawnictwo„Rebis”.

Glumińska-PawlicJ.,2003,Samodzielność finansowa jednostek samorządu tery-torialnego w Polsce,Katowice:WydawnictwoUniwersytetuŚląskiego.

GłąbickaK.,GrewińskiM.,2003,Europejska polityka regionalna,Warszawa: Wydawnictwo„Elipsa”.

GonetW.,2008,„Pojęciedochodówwłasnychwjednostkachsamorząduteryto-rialnego”,Finanse Komunalne,nr1−2.

Grosse T.G., 2004, Polityka regionalna Unii Europejskiej. Przykład Grecji, Włoch, Irlandii, Polski,Warszawa:InstytutSprawPublicznych.

GuziejewskaB.,2007,Wybrane problemy decentralizacji finansów publicznych w świetle badań OECD, Samorządterytorialny,www.finanse–publiczne.pl.

Hausner J. (red.), 2005, Administracja publiczna, Warszawa: WydawnictwoNaukowePWN.

JastrzębskaM.,2005,Polityka budżetowa jednostek samorządu terytorialnego,Gdańsk:WydawnictwoUniwersytetuGdańskiego.

JedynakN.,Centralizacja,www.mfiles.ae.krakow.pl.KopalińskiW.,2000,Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z alma-

nachem,Warszawa:ŚwiatKsiążki.Kosek-WojnarM.,SurówkaK.,2007,Podstawy finansów samorządu terytorial-

nego,Warszawa: WydawnictwoNaukowePWN.KowalskiB.,Co dla marszałka, co dla wojewody?,www.pus.org.pl.KoźmińskiA.,PiotrowskiW.,2005,Zarządzanie. Teoria i praktyka,Warszawa:WydawnictwoNaukowePWN.

KucińskiJ.,2003,Podstawy wiedzy o państwie,Warszawa:WydawnictwoC.H.BECK.

Kulesza M., 2006, „Destabilizacja jako metoda rządzenia”, Gazeta Prawna,nr1.

MaurrasCh.,Decentralizacja,www.konserwatyzm.pl.Olbrycht J., 2004, Status regionów a programowanie na poziomie regional-

nym, ekspertyzawykonana na zlecenieDepartamentuKoordynacji PolitykiStrukturalnejwMGPiPS,http://www.funduszestrukturalne.gov.pl.


OstrowskaA., 2006, System prawnofinansowy powiatów a decentralizacja fi-nansów publicznych, Białystok: Wyższa Szkoła Finansów i ZarządzaniawBiałymstoku.

OwsiakS.,2006,Finanse publiczne. Teoria i praktyka,Warszawa:WydawnictwoNaukowePWN.

PankauE.,Fikcja decentralizacji,www.mikro.univ.szczecin.pl.PolarczykK.,Porównania międzynarodowe finansów sektora publicznego (ra-portnr150),www.biurose.sejm.gov.pl.

Prud’hommeR.,1995,„Thedangersofdecentralization”,World Bank Research Observer,t.10,nr2.

RochowiczR.,2007,„Rządchcewięcejswobodydlasamorządówwojewódz-kich”,Dziennik. The Wall Street Journalz15grudnia.

Ruśkowski E., 2004, Finanse lokalne w dobie akcesji, Warszawa: DomWydawniczyABC.

SługockiJ.,2006,„Zasadasubsydiarnościpoziomejwteoriiipraktyce”,w:B.Filipiak,A.Szewczuk(red.),Samorząd terytorialny w zintegrowanej Europie,Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 426, EkonomiczneProblemyUsług1,t.II.

SobczakK.,2007, „Samorządowcychcąwięcejuprawnień iudziałuwVAT”,Dziennik. The Wall Street Journalz31grudnia2007−1stycznia2008r.

StasiakW.,2007,„Wojewodaniemalowany”,Rzeczpospolitaz2listopada.ŚmiechowiczJ.,2007,„ProcesdecentralizacjizadańwPolsce–genezaiprze-bieg”,w:J.Głuchowski,A.Pomorska,J.Szołno-Koguc(red.),Uwarunkowania i bariery w procesie naprawy finansów publicznych, Lublin:WydawnictwoKatolickiegoUniwersytetuLubelskiego.

vanderWalleJ.,2002,Decentralization in Brief, KITInformationandLibraryServices, (ILS), 2002, http://www.kit.nl/frameset.asp?/specials/html/de_de-centralization_in_brief.asp&frnr=1&.

WlaźlakK.,2006,„Podziałkompetencjimiędzypaństwoiregion–zagadnieniawybrane”,Samorząd Terytorialny,nr11.

www.zmp.poznan.pl/dane/listopad-07/deklaracja.pdf

centRalization and decentRalization of Public taSkS in Selected euRoPean

countRieS. evaluation attemPt

Theproblemofcentralizationanddecentralizationisveryinterestingandim-portantinmanagementscience,politicalscience,sociology,politicaleconomy,economicsandregionalsciences.Thediscussionoverthecentralizationversus decentralizationisanever-endingone.Itisanage-oldbattleofstandardizationversusautonomy,corporateefficiencyversuslocaleffectivenessandpressureoncostsandresourcesversus accommodationofspecificlocalneeds.Theadvan-


tagesofeachmodelare,inessence,thedisadvantagesoftheother.Decisionstodecentralizeorcentralizemustbederivedfromacarefulcost–benefitanalysis.Thedebateoverwhethertocentralizeordecentralizeisnotsomuchoverwhichtypeofstrategyismoreeffectivebutthedegreetowhicheachstrategyisusedincombinationwithoneanother.

centraliZacja i decentraliZacja Zadań publicZnych w świetle ...

Documents

Transcript of centraliZacja i decentraliZacja Zadań publicZnych w świetle ...