Opowiadania potoczne w świetle genologii lingwistycznej

Opowiadania potocznew świetle genologii lingwistycznej

Dziękuję tym wszystkimktoacuterzy opowiadali mi historie

i tym ktoacuterzy cierpliwie słuchali moich

NR 3121

Katarzyna Wyrwas


Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2014

Redaktor serii Językoznawstwo PolonistyczneMagdalena Pastuchowa

RecenzentMaria Wojtak

Spis treści

WstępCo to jest opowiadanieOpowiadanie a myślenie narracyjneBadania opowiadań ustnychUwagi terminologiczne i metodologiczneCharakterystyka materiału

1 Opowiadanie jako składnik rozmowy

2 Wzorzec gatunkowy opowiadania potocznego21enspKomponenty wzorca gatunkowego

211enspPoziom strukturalny212enspPoziom pragmatyczny213enspPoziom poznawczy214enspPoziom stylistyczny

3 Modele strukturalne opowiadania potocznego31enspStruktura podstawowa32enspStruktura maksymalna

321enspWprowadzenie322enspOrientacja

3221enspLokalizacja3222enspOpisywanie3223enspIdentyfikacja3224enspKomentowanie

323enspKomplikacja3231enspLeksykalne wykładniki komplikacji

7

117101939283797371

686355504949

37

332919137

121135136

Spis treści6

3232enspSyntaktyczne wykładniki komplikacji3233enspFleksyjne wykładniki komplikacji3234enspFonetyczne wykładniki komplikacji

324enspRozwiązanie325enspZakończenie ndash koda

33enspStruktury alternacyjne34enspStruktury adaptacyjne

341enspKawał w formie opowiadania342enspOpowiadanie w tekście reklamowym

Uwagi końcowe

Bibliografia

Indeks osobowy

Indeks rzeczowy

Summary

Zusammenfassung

231

227

209

201

190180178173166158152144140

238

235

Wstęp

Co to jest opowiadanie

[hellip] w nieskończonej niemal liczbie form opowia‑danie obecne jest we wszystkich czasach wszyst‑kich miejscach wszystkich społeczeństwach Na‑rodziło się wraz z samą historią ludzkości nie ma ani nigdzie nie było społeczeństwa nie znającego opowiadaniahellip

Barthes 1968 327

Rzeczownik opowiadanie wspoacutełcześnie funkcjonuje przede wszystkim jako termin literacki służący do nazywania niewiel‑kiego utworu prozatorskiego W Słowniku terminoacutew literackich uj‑muje się roacutewnież opowiadanie jako podstawową formę wypowie‑dzi narracyjnej prezentującą narastanie w czasie toku zdarzeń i wyznaczającą fabułę narrację zaś jako wypowiedź monologową ktoacutera prezentuje ciąg zdarzeń uszeregowanych w pewnym po‑rządku czasowym powiązanych z uczestniczącymi w nich posta‑ciami oraz ze środowiskiem w ktoacuterym rozgrywają się wydarze‑nia (Głowiński Kostkiewiczowa Okopień ‑Sławińska Sławiński 1998 331) Opowiadanie to roacutewnież utworzona od czasownika opo-wiadać nazwa codziennej czynności mownej ktoacutera nabrała tak‑że znaczenia wytworu czynności co dokumentują słowniki np lsquoopisywanie słowne wyłuszczaniersquo (SWil) lsquorzecz opowiedzianarsquo (SW) lsquoto co jest opowiadane opowieśćrsquo (SJPD) lsquoopis jakichś zda‑rzeń prawdziwych lub wymyślonych przekazany przez kogoś

Wstęp8

zazwyczaj ustniersquo (ISJP) lsquociąg wydarzeń przedstawionych przez kogoś słowamirsquo (WSJP) Jerzy Bartmiński wskazywał że wiele nazw aktoacutew i gatunkoacutew mowy ma swoje źroacutedło w czasownikach moacutewienia i czasownikach wyrażających odczucia zmysłowe baśń bajka prośba rozkaz zaproszenie życzenia zawiadomienie przemoacute-wienie przysięga skarga itd (Bartmiński 2012 13ndash32 Bartmiński Niebrzegowska ‑Bartmińska 2009 141ndash146 zob też Wilkoń 2002 201) Uczony ten przedstawił definicję czasownika opowiadać na‑stępująco lsquodawać wiedzę o czymś pozwalać wiedzieć sprawiać że ktoś wie o czymśrsquo Wyroacuteżnił w ten sposoacuteb najważniejszą in‑tencję komunikacyjną opowiadania i jego funkcję bdquoinformowania komunikowania na ktoacuterej opierają się wszystkie dalsze funkcjerdquo dodając także że podstawowy charakter opowiadania bdquojest po‑chodną elementarnego charakteru komunikatywnej funkcji języ‑kardquo (Bartmiński 1990 20)

Badacze tekstoacutew narracyjnych wielokrotnie proacutebowali zde‑finiować przedmiot swoich obserwacji Nie sposoacuteb przywołać wszystkich definicji można jedynie dokonać arbitralnego wybo‑ru kilku najistotniejszych Teun A van Dijk (1985 145) zauważał iż jedną z cech charakterystycznych narracji jest to że zawiera opisy działania i przedstawia takie zdarzenia z przeszłości ktoacute‑re wydają się nadawcy i odbiorcom godne uwagi jako stanowią‑ce wyjątek od zwykłych stanoacutew czy zdarzeń Tzvetan Todorov (1968 293ndash325) minimalną narrację definiuje jako ruch ze sta‑nu roacutewnowagi poprzez jej brak do ponownie ustalonego stanu roacutewnowagi Z warunkiem tym wiąże się kolejny opowieść jest pewnym ciągiem wypowiedzi ktoacuterego poszczegoacutelne segmenty są ułożone i uzależnione linearnie oraz uporządkowane czaso‑wo dominuje między nimi porządek chronologiczny (Prince 1973 23) Wolf ‑Dieter Stempel (1977 290ndash291) podkreślał że wy‑powiedź narracyjna może powstać jedynie na podstawie co naj‑mniej dwoacutech odpowiednio ze sobą powiązanych zdań z czego wynika że nie istnieją absolutne czy też samodzielne zdania narracyjne Podobne uwagi znajdziemy w pismach Olgi Freu‑denberg (2005 302) bdquoNarracja nie mieści się w obrazie ponieważ jej czas nie stoi w miejscu lecz płynie i co najmniej dwa zdarze‑

Co to jest opowiadanie 9

nia powiązane są ze sobą następstwemrdquo Maria Renata Mayeno‑wa (1974 261) nawiązując do koncepcji Labova i Waletzkyrsquoego podkreśla fakt że w opowiadaniu

możemy wskazać następstwo czasowe wyrażone przez niezależne zdania głoacutewne tak że następstwo czasowe tych zdań jest zgodne z następstwem sytuacji i zdarzeń Każde następne zdanie zawiera w stosunku do poprzedniego element potem

Lubomiacuter Doležel (1985 290) za najistotniejszą cechę wyroacuteżnia‑jącą tekstoacutew narracyjnych uznał istnienie w nich spoacutejnej fabuły czyli układu zdarzeń w świecie przedstawionym ukazujące‑go następstwo wydarzeń w czasie oraz związki przyczynowo‑ ‑skutkowe Rozpiętość czasowa fabuły jest wymogiem gatun‑kowym tekstoacutew narracyjnych ndash zauważa Mieke Bal (2012 216) I choć słowa te autorka Narratologii odnosi do tekstoacutew literackich są przecież adekwatne roacutewnież w odniesieniu do opowiadań po‑tocznych

Opowiadanie ujmowane jako czasowa struktura znaczenia czy‑li struktura rozwijająca się w czasie jest formą ktoacutera ndash jak podkre‑śla amerykański narratolog Gerald Prince ndash odtwarza upływ cza‑su jest więc w stanie pokazać relację temporalną między dwoma stanami rzeczy i zmianę sytuacji w miarę upływu czasu (Prin‑ce 1973 58ndash59) Filozof Paul Ricoeur (1988 241) nazywał narrację strażnikiem czasu dowodząc że nie można myśleć o czasie bez odnoszenia się do czasu opowiedzianego Akcentując czasowy charakter ludzkiego doświadczenia i odnosząc się do kodoacutew kul‑tury ktoacutere nadają formę naszym doświadczeniom i pozwalają na samorozumienie Ricoeur (1984 3) stwierdzał bdquoczas staje się ludz‑kim w takiej mierze w jakiej jest zorganizowany w sposoacuteb nar‑racyjnyrdquo Nie mamy innego sposobu opisania bdquoprzeżytego czasurdquo jak tylko w formie narracji ndash dowodził roacutewnież psycholog Jerome Bruner (1990 3ndash17)

Skoro jednostki ludzkie uczą się bdquona bazie własnego doświad‑czenia oraz samokształcenia na zasadzie obserwacjirdquo (Molicka 2008) wymieniają się zatem doświadczeniami opowiadając sobie

Wstęp10

wzajemnie to co im się przydarzyło odtwarzając ważne momenty i przemiany swego życia poroacutewnując własne doświadczenia z do‑świadczeniami innych wyciągając wnioski i oceniając postępowa‑nie swoje i cudze Opowiadamy ponieważ jedynie w ten sposoacuteb udaje nam się ująć w słowach upływ czasu i następstwo zdarzeń zaprowadzić pewien porządek ktoacuterego człowiek potrzebuje dla zrozumienia siebie i świata Wspoacutełczesny kanadyjski filozof hi‑storii David Carr nazwał narrację o życiu jednostki sposobem organizowania ludzkiego doświadczenia czasu Narracja według niego kieruje się w przeszłość aby poddać ją interpretacji a także spoacutejnie połączyć ją z teraźniejszością i przyszłością Ciągłe rewi‑zje biografii ktoacuterych człowiek dokonuje i kolejne reinterpretacje przeszłych wydarzeń stanowią stały składnik budowania ludzkiej tożsamości (Carr 1991 45ndash99) Narracyjna struktura rozumienia jest konsekwencją czasowości ludzkiej egzystencji Kanadyjski fi‑lozof Charles Taylor zjawisko to opisuje następująco

To kim jestem musi być rozumiane jako to kim się stałem Aby dokonać właściwej oceny musimy spojrzeć zaroacutewno wstecz jak i przed siebie Chodzi o to że jako istota ktoacutera rozwija się i staje mogę znać samego siebie tylko przez moją historię dojrzewania i regresji historię zwycięstw i klęsk Moje samorozumienie ma z konieczności wymiar czasowy i opiera się na narracji (Taylor 2001 95)

Do podobnych refleksji skłania badaczy literatura np Michał Głowiński stwierdza

Narrator przywołując przeszłość wychodzi z założenia że okreś‑ liła ona jego teraźniejszą pozycję że pozycja owa jest w jakiś spo‑soacuteb następstwem tego co się wcześniej działo (Głowiński 1973 132)

Opowiadamy historie bo jesteśmy ludźmi Nasz gatunek wręcz określa się już nie mianem homo sapiens lecz homo narrans (Fisher 1985 74ndash89 Fisher 1984 1ndash22 szczegoacutelnie 6ndash10 Victorri 2002 112ndash125) Padają stwierdzenia bdquoNic nie wydaje się bardziej natural‑


ne i uniwersalne dla jednostki ludzkiej niż opowiadanie historiirdquo1 Opowiadanie jest jedną z najważniejszych i najpowszechniejszych form ukształtowania tekstoacutew i to nie tylko tekstoacutew językowych lecz tekstoacutew kultury na schematach narracyjnych opierają się wszak filmy za narracyjne uznaje się niektoacutere odmiany malarstwa (Okoń 1988 Poprzęcka 1986) jako swoistą kontynuację malarstwa narracyjnego traktuje się roacutewnież komiksy (Szyłak 1998) Na co dzień każdy z nas jest twoacutercą fabuł a umiejętność ich tworzenia ćwiczymy od najmłodszych lat Człowiek uczy się opowiadać jako dziecko wraz z nabywaniem kompetencji językowej nabywa też i udoskonala kompetencję narracyjną (Wyrwas 2012 451ndash460) co potwierdzają prowadzone od wielu lat badania psychologoacutew roz‑wojowych (Shugar 1995 105ndash119 Bokus 1988 19ndash50 Bokus 1991 Tomasello 2002 181ndash214 zwłaszcza 193ndash195)

Opowiadamy zatem historie wiele razy dziennie oficjalnie i nieoficjalnie z roacuteżnymi intencjami Oglądamy filmy czytamy powieści opowiadamy dzieciom bajki ndash i to są nasze świadome kontakty ze strukturami narracyjnymi Opowiadamy sny i to co zdarzyło się w najnowszym odcinku serialu Tłumaczymy się ze spoacuteźnienia na spotkanie opowiadając jakie niezwykłe okoliczno‑ści zatrzymały nas w drodze Opowiadamy lekarzowi o swoich dolegliwościach Opowiadamy kawały Grywamy w fabularne gry komputerowe (Szeja 2004) W wiadomościach radiowych czy telewizyjnych w relacjach z imprez sportowych mamy do czy‑nienia ze strukturami narracyjnymi Jeśli przyjrzeć się bliżej ludz‑kiemu życiu to nie sposoacuteb nie potwierdzić że w narracji jesteśmy zanurzeni jak to ujął Peter Brooks we wstępie do swej monografii Opowieści otaczają nas choć może nie jak woda ktoacutera może być niebezpieczna i zdradliwa2 Powiedziałabym raczej że otaczają nas jak powietrze ktoacuterego nie widać a ktoacutere stanowi o egzysten‑

1enspTłumaczę słowa JH Millera (1990 66ndash79) bdquoNothing seems more natural and universal to human beings than telling storiesrdquo

2enspDo wody a dokładniej do morza poroacutewnał narrację Arthur Asa Berger (1997 1) bdquoWe seldom think about it but we spend our lives immersed in nar‑ratives Every day we swim in a sea of stories and tales that we hear or read or listen to or see [hellip] from our earliest days to our deathsrdquo

Wstęp12

cji organizmu Pisał Brooks (1984 3) bdquoNasze życie jest nieustannie przeplatane narracjami historiami ktoacutere opowiadamy a ktoacutere na‑stępnie adaptujemy do historii naszego własnego życia w ktoacuterym sami jesteśmy narratoremrdquo3

Narracja jest uważana za podstawową dyspozycję ludzkiego umysłu za bdquopodstawowy pierwotny akt umysłu przeniesiony do sztuki z życiardquo (Hardy 1968 5) za procedurę scalania wie‑dzy przy pomocy języka Jako jedna (obok wyobraźni) ze bdquostra‑tegii scalającychrdquo sprawia że człowiek może bdquozbudować spoacutejną opowieść z tego co doświadczone i doświadczane wykorzystując w tym celu fragmenty rzeczywistości w ktoacuterej jesteśmy zanurze‑nirdquo (Rewers 2004 41) Po drugie forma narracyjna jest podstawową metodą tworzenia i utrwalania sensu rozumienia i opisywania rzeczywistości czego dowodzą badania prowadzone w ramach wielu dyscyplin naukowych wspoacutełczesnej humanistyki4

Wobec wszechobecności form narracyjnych w otaczającym nas świecie a także w obliczu powszechnego zainteresowania poję‑ciem narracji szczegoacutelnie istotne wydaje się zwroacutecenie uwagi na formę pierwotną ktoacutera dała początek innym formom narracyj‑nym stanowiła pierwotne ogniwo ewolucji wielu gatunkoacutew arty‑stycznych (Stempel 1990 303ndash319) sama jednak ndash jako niezwykle istotna życiowo ndash pozostała w komunikacji codziennej w kształcie niemal niezmienionym od wiekoacutew i stanowi nieprzerwaną kon‑tynuację bdquonajprostszych prastarych form komunikacji wypra‑cowanych na wcześniejszym etapie rozwoju społecznego przed upowszechnieniem pismardquo (Dobrzyńska 1992 76)

3enspTłumaczenie własne Tekst oryginalny brzmi bdquoOur lives are ceaselessly interwined with narrative with the stories that we tell all of which are rewor‑ked in that story of our own lives that we narrate to ourselvesrdquo

4enspZob np Culler 1998 97 Łebkowska 2006 181 Nycz 2004 Przegląd naj‑ważniejszych obszaroacutew badań nad narracją w syntetycznym ujęciu prezentują min Małgorzata Nieszczerzewska (2009 7ndash24) we wstępie do swej monografii z dziedziny kulturoznawstwa literaturoznawczyni Anna Burzyńska (2004) a także Katarzyna Rosner (2003) Teksty źroacutedłowe z zakresu narratologii za‑wiera tom pt Narratologia (Głowiński red 2004)

Opowiadanie a myślenie narracyjne 13

Opowiadanie a myślenie narracyjne

We dream in narrative daydream in narrative re‑member anticipate hope despair believe doubt plan revise criticize construct gossip learn hate and love by narrative

Hardy 1968 5

Nie przypadkiem to właśnie opowiadanie jest najczęściej po‑wielanym schematem konstruowania wypowiedzi w komunika‑cji międzyludzkiej Wszechobecność tej formy wynika z przyczyn neurologicznych i psychologicznych Hipotezy antropologiczno‑ ‑psychologiczne wskazują na ścisłe związki w budowie ludzkie‑go moacutezgu i ludzkiej zdolności a nawet dążności do opowiadania o zdarzeniach Do wyrażania się w formie przekazującej upływ czasu i chronologiczność skłania ludzi potrzeba porządku czy też uporządkowania chaotycznej rzeczywistości natłoku zdarzeń i doświadczeń

Aby dociekać dlaczego opowiadamy trzeba wyjść od tego dla‑czego moacutewimy Badania nad kwestią ewolucji ludzkiego języka mają wspoacutełcześnie charakter interdyscyplinarny podejmują je ta‑ kie dyscypliny jak biologia (teoria ewolucji i genetyka) pryma‑tologia paleontologia archeologia antropologia lingwistyka neurobiologia kognitywistyka a także psychologia poznawcza rozwojowa i ewolucyjna5 W ramach biologicznej teorii ewolucji uznaje się język za wytwoacuter ewolucji człowieka Teoria ewolu‑cji języka przez doboacuter społeczny będąca częścią składową teorii ewolucji języka przez doboacuter naturalny głosi że język powstał i ewoluował stopniowo w drodze doboru płciowego ponieważ umożliwiał swoim użytkownikom komunikację ktoacutera pozwalała na życie społeczne dzięki czemu możliwe było przetrwanie jed‑nostek i ich reprodukcja Geoffrey Miller twierdzi na przykład że to podczas zalotoacutew nasi odlegli przodkowie wymyślali opowiada‑nia dowcipy mity pieśni i filozofie a część zachowań godowych

5enspZagadnienia te syntetycznie ujmuje książka Tomasza Nowaka (2011) por zwłaszcza rozdział 7 Język a biologia

Wstęp14

mogła się zrodzić z zamiany normalnych obowiązkoacutew macierzyń‑skich w lepsze wskaźniki sprawności i rozrywki Jeśli samice mu‑siały opowiadać historie żeby zabawić swoje dzieci i jeśli poten‑cjalni partnerzy byli w zasięgu ich głosu mogły roacutewnie dobrze stworzyć historię ktoacutera spodoba się zaroacutewno dziecku jak i doro‑słemu (Miller 2004 218)

W badaniach psychologicznych socjologicznych dostrzegają‑cych centralną rolę narracji w ludzkiej komunikacji i interakcjach społecznych stawiane są hipotezy o ewolucyjnym pochodze‑niu narracyjnych zdolności człowieka Hipotezy te zakładają że w wyniku ewolucji inteligencji socjalnej ssakoacutew z rzędu naczel‑nych u człowieka wykształciła się inteligencja narracyjna ktoacuterej niejęzykowe przejawy obserwuje się także u innych naczelnych a przejawy przedjęzykowe u ludzkich dzieci we wczesnych sta‑diach rozwoju

Hipoteza inteligencji narracyjnej zakłada że ewolucyjne po‑czątki komunikowania się w formie narracyjnej wspoacutełewolu‑owały wraz z podnoszącą się dynamiką społecznych interakcji naszych przodkoacutew że istnieje ścisły związek pomiędzy ewolucją umiejętności opowiadania a ewolucją socjalnej złożoności w spo‑łecznościach naczelnych6 Dowodzi się że ludzkie zdolności nar‑racyjne nie są w świecie tak wyjątkowe unikalne jak mogłoby się zdawać rozwijają się z form przedsłownych ktoacutere dzieci poznają i doskonalą dzięki otoczeniu rodzicoacutew i roacutewieśnikoacutew Ewolucja komunikacji w formie opowiadania była istotnym czynnikiem w procesie ewolucji człowieka czynnikiem ktoacutery ukształtował ewolucję ludzkiego pojmowania społeczeństwa i ludzką kulturę Jak pisze Kerstin Dautenhahn (2002 97ndash99 2003 63ndash90) użycie języka w formie narracji było sprawnym sposobem bdquoprzystosowa‑nia społecznegordquo ktoacutery utrzymywał w grupie spoacutejność komuni‑

6enspHipotezy wysuwane z punktu widzenia teorii neodarwinizmu zakładają doniosłą rolę zdolności narracyjnego przywoływania doświadczeń nabytych z minionych zdarzeń w powstaniu i rozwoju języka (por np Victorri 2002 120ndash123)


kacyjną7 Wiadomo przecież że zaroacutewno w dawniejszych jak i we wspoacutełczesnych prymitywnych kulturach oralnych ktoacutere nie znają pisma i historii nauki ani filozofii narracja jest sposobem prze‑kazywania doświadczeń kolejnym pokoleniom (Lalewicz 1978 256 Ong 1992 186ndash196) Podobną funkcję w kulturze pełnią mity bajki podania legendy

Kategoria narracji jako uniwersalnej struktury znalazła szcze‑goacutelne miejsce w psychologii wspoacutełczesnej na gruncie ktoacuterej pro‑wadzone są intensywne badania nad zjawiskiem narracyjności w psychice ludzkiej i rolą opowiadania w budowaniu tożsamości jednostki Proces rozumienia rzeczywistości czyli interpretowania napływających danych według pewnych reguł zawartych w umy‑śle człowieka w jego wiedzy o świecie jest zdaniem psychologoacutew sterowany schematami poznawczymi (Rumelhart 1984 Schank Abelson 1977) ktoacutere w potocznym rozumieniu są pewnymi stereo‑typami nawykami lecz w psychologii oznaczają aktywne struk‑tury poznawcze pozwalające na organizowanie ukierunkowanie procesoacutew uwagi i spostrzegania są mechanizmami usprawniają‑cymi myślenie Schematy narracyjne psychologia sytuuje w gru‑pie schematoacutew opartych na relacjach celowościowych wskazując że to ludzki umysł narzuca na rzeczywistość formę narracji in‑terpretuje zdarzenia jako historie strukturalizuje doświadczenia jako efekt intencjonalnego działania bohateroacutew (Trzebiński 2002 19ndash20) Badania z tego nurtu pokazują roacutewnież że ludzka wiedza potoczna jest ujmowana w formie struktur narracyjnych i w tej roacutewnież formie magazynowana w umyśle (Trzebiński 1992) We‑dle tej koncepcji dwa ważne poznawczo procesy porządkowanie doświadczeń i proces odwrotny czyli ich odtwarzanie w formie opowiadania realizują tę samą strukturę Skoro rzeczywistość jest ciągiem zdarzeń to rzeczy ktoacutere chcemy przyswoić ujmujemy w formie narracyjnej przetwarzając je w przyczynowo ‑skutkowe schematy i w tej formie zapamiętujemy aby w odpowiednim mo‑mencie moacutec je odtworzyć i swą wiedzę przekazać innym ludziom Badania psychologoacutew psycho ‑ i neurolingwistoacutew oraz neurolo‑

7enspPor podobne uwagi w Boyd 2009 31ndash68 Boyd 2011 145ndash161

Wstęp16

goacutew dowodzą że budowanie struktur narracyjnych jest naturalną właściwością ludzkiego moacutezgu tak jak rzeczą oczywistą jest zdol‑ność poznawania świata Przekazywanie wiedzy w formie narra‑cji jest naturalne dla człowieka zdrowego bywa zaś zaburzone lub niemożliwe jeśli moacutezg jest uszkodzony i nie pracuje prawidłowo jak w przypadku afazji czy schizofrenii (Woźniak 2005)

Zauważalną cechą wspoacutelną typowych ludzkich opowieści jest fakt że ndash jak to ujął Jerzy Trzebiński ndash bdquobohater z określony‑mi intencjami napotyka na trudności ktoacutere w wyniku zdarzeń toczących się wokoacuteł zagrożonych celoacutew zostają bądź nie zostają przezwyciężonerdquo (Trzebiński 2002 22) Schemat narracyjny psy‑chologia widzi jako dramatyczny model określonej sfery świata a osoby ktoacutere posiadły umiejętność tworzenia spoacutejnych auto‑narracji czyli narracji o sobie samym częściej niż inne odnoszą w życiu sukcesy ponieważ dzięki tworzeniu własnej spoacutejnej nar‑racyjnej tożsamości potrafią zaprogramować swoje postępowanie (Trzebiński 2002 45ndash47)

Ważnym nurtem badań psychologicznych jest zagadnienie toż‑samości narracyjnej ktoacuterą człowiek konstruuje dzięki odniesie‑niu teraźniejszości do przeszłości oraz projektowaniu przyszłych stanoacutew w procesie samorozumienia (autonarracji) (Rosner 1999 7ndash24) odbywającym się w kontekście interpersonalnym Celem autonarracji jest zyskanie szacunku pomocy lub wspoacutełczucia po‑twierdzenie tożsamości przekazywanie wiedzy wskazań moral‑nych itp zwroacutecenie na siebie uwagi wywołanie zainteresowania Autonarracja pomaga nadawać sens zdarzeniom z życia ponie‑waż jednostki interpretują własne doświadczenia przedstawiają swoje intencje i działania jako dobre i właściwe a także sugerują że mają kontrolę nad otoczeniem i umieją realizować własne cele co wpływa na kształtowanie pozytywnego obrazu siebie i podno‑szenie poczucia własnej wartości w oczach własnych i odbiorcoacutew (Baumeister Newman 1994 676ndash690)

W teorii i praktyce psychologicznej struktury narracyjne są ba‑dane z wielu perspektyw po to aby mogły zostać następnie wyko‑rzystywane w roacuteżnych metodach terapeutycznych Już Zygmunt Freud zajmował się analizą marzeń sennych będących wszak


układami fabularnymi Formy narracyjne służą także psycho‑terapeutom ktoacuterzy wykorzystują autonarracje pacjentoacutew w ich terapii Opowiadanie o zdarzeniach z dzieciństwa traumatycz‑nych doświadczeniach czy stresujących sytuacjach z codziennego życia jest też zwykle punktem wyjścia lub centralnym elemen‑tem terapii Opowieści pacjentoacutew pomagają ujawnić ich skrywa‑ne lub nieuświadomione lęki dają terapeucie wgląd w psychikę jednostki w jej motywacje czy w społeczne uwarunkowania po‑dejmowanych działań Do tej formy nawiązuje także koncepcja terapii narracyjnej rodzin ktoacuterej twoacutercy wychodzą z założenia że postrzeganie narracyjne pomaga w uporządkowaniu danych o świecie jest też metodą sprawowania kontroli nad własnym ży‑ciem (White Epston 1990) Metafora narracji w tym przypadku zwraca uwagę na sposoby jakich używamy by nadawać sens na‑szemu życiu a także związkom z innymi ludźmi (Bruner 1986 139ndash155) a narracyjne ujęcie pozwala uchwycić poczucie czasu i zyskać świadomość zmienności naszego życia jego jedność i cią‑głość Forma autobiograficznej opowieści pomaga człowiekowi za‑chować poczucie własnej tożsamości łącząc roacuteżne doświadczenia jednostki uporządkowane w czasie (Trzebiński 2002 43 Baszczak 2011 128 Taylor 2001 36ndash37 94ndash100)

Psychologia adaptuje roacutewnież do celoacutew terapeutycznych for‑mę bajki jako metody obniżania poziomu lęku u dzieci (Molic‑ka 1999 2002 2011 Brett 2000) Takie gatunki jak ludowe mity i baśnie jak wskazuje min Bruno Bettelheim (2010 21ndash55) od wiekoacutew pomagały dzieciom w uporaniu się z roacuteżnymi lękami i wewnętrznymi konfliktami ponieważ zawierają motywy po‑krywające się z dziecięcymi problemami takimi jak rywalizacja między rodzeństwem lęk przed zabłądzeniem zgubieniem się opuszczeniem przez rodzicoacutew itp Zaroacutewno tradycyjne baśnie jak i tworzone wspoacutełcześnie opowiadania terapeutyczne zapewniają odbiorcom niezwykle ważne z psychologicznego punktu widze‑nia poczucie bezpieczeństwa wypływające z faktu że teksty te prezentują sytuacje w ktoacuterych udział biorą inne osoby Układ taki pozwala odbiorcy obserwować problem niejako z dystansu zbli‑żyć się do niego pośrednio przemyśleć zrozumieć a także uwol‑

Wstęp18

nić uczucia towarzyszące odbiorowi poprzez reakcje na występu‑jące w opowieści postaci i sytuacje

Działanie mechanizmu terapeutycznego oddziaływania narra‑cją zaroacutewno z pomocą profesjonalisty psychologa jak i w formie swoistej bdquoautoterapiirdquo zwykłych ludzi dokonywanej przez opo‑wiadanie sobie nawzajem o problemach codziennego życia nauka ujrzała w nowym świetle po odkryciu tzw neuronoacutew lustrzanych Komoacuterki te odkryto podczas badań nad moacutezgami makakoacutew kie‑dy okazało się że małpy te wykonują bdquow umyślerdquo ruchy badacza umysłowo odzwierciedlają obserwowane działania Badania po‑kazały że neurony lustrzane znajdują się także w moacutezgu człowie‑ka a szczegoacutelnie bogaty w nie jest obszar zwany ośrodkiem Broca Prowadzone intensywnie badania potwierdziły związki istniejące między posiadaniem neuronoacutew lustrzanych a mową (Rizzolat‑ti Fogassi Gallese 2006 38ndash45 Matuszewska 2007 46ndash61) Już od dziecka odbierając dźwięki podświadomie je wokalizujemy bdquosłyszymy w głowierdquo Odkrycie neuronoacutew lustrzanych wyjaśniło min to dlaczego ludzie pojmują intencje i emocje innych dla‑czego wspoacutełczują i wspoacutełodczuwają a więc skąd się bierze zjawi‑sko empatii Komoacuterki te powodują że rozumiemy innych ludzi i potrafimy nadać sens ich zachowaniu Ich istnienie tłumaczy mechanizm naśladownictwa zachowań ktoacuterego przykładami są zaraźliwe ziewanie śmiech płacz wyjaśnia także kwestię ucze‑nia się przez naśladownictwo Dzięki pomocy neuronoacutew lustrza‑nych możemy zatem przekazywać swoje doświadczenia innym kopiując niejako wiedzę z umysłu do umysłu8 Neurony lustrzane związane są z ośrodkami ruchu i percepcji pomagają w rozu‑

8enspKopiujemy nie tylko biologiczne geny lecz także jednostki informacji kul‑turowej ndash memy ktoacutere reprodukują się dzięki naśladownictwu w drodze prze‑kazu kulturowego między jednostkami Nośnikiem memoacutew jest język ktoacutery dał początek kulturze Richard Dawkins (1996 266) pisał bdquoPrzykładami memoacutew są melodie idee obiegowe zwroty fasony ubrań sposoby lepienia garnkoacutew lub budowania łukoacutew Tak jak geny rozprzestrzeniają się w puli genowej przeska‑kując z ciała do ciała za pośrednictwem plemnikoacutew lub jaj tak memy propagują się w puli memoacutew przeskakując z jednego moacutezgu do drugiego w procesie sze‑roko rozumianego naśladownictwardquo

Badania opowiadań ustnych 19

mieniu komunikatoacutew językowych i pozajęzykowych Komoacuterki te sprawiają że reagujemy somatycznie zaroacutewno na zdarzenia wi‑dziane realnie na własne oczy jak i na te o ktoacuterych tylko słucha‑my a zatem człowiek odtwarzając opowiadaną historię w swej wyobraźni może wczuć się w klimat opowiadania i wspoacutełodczu‑wać z narratorem Dzięki neuronom lustrzanym jesteśmy zatem w stanie doświadczyć tego co przeżył inny człowiek i wyciągnąć z tego naukę Dlatego też dzielenie się doświadczeniami życia co‑dziennego jest niezwykle ważnym czynnikiem rozwoju człowie‑ka oraz relacji międzyludzkich Jesteśmy w stanie poczuć emocje innych ludzi jak własne zrozumieć je w odniesieniu do doświad‑czeń własnych potrafimy też wykorzystać doświadczenia innych analizując swoje perypetie życiowe

Badania opowiadań ustnych

We wspoacutełczesnym języku ndash i to zaroacutewno naukowym jak i co‑dziennym ndash rzeczowniki opowiadanie i narracja są używane wymien‑nie W tym opracowaniu używam określeń opowiadanie potoczne i narracja potoczna nawiązując do przedstawionych w pracach ję‑zykoznawczych definicji ktoacutere moacutewią że za narracje potoczne uważane są

1)enspwypowiedzi narracyjne wchodzące w skład dialogu (War‑chala 1993)

2)enspnarracje spontaniczne realizowane w kontakcie indywidual‑nym (Lubaś 1979)

3)enspteksty występujące w codziennej rozmowie gdy ludzie opo‑wiadają sobie wzajemnie doświadczenia osobiste (van Dijk 1985)

W literaturze przedmiotu spotkać możemy także określenia narracja moacutewiona i narracja naturalna opowiadanie moacutewione (spoken narrative) i opowiadanie ustne (oral narrative) Zatrzymać się wypada przy określeniu opowiadania ustne by zastrzec że w pracy przyjęto zawężone jego rozumienie ograniczone do tekstoacutew powstających spontanicznie w miarę rozwijania się rozmowy co poza obszarem zainteresowania badawczego stawia znacznie szersze spektrum

Wstęp20

wypowiedzi ktoacuterym można przypisać kategorię ustności Stoso‑wane w badaniach anglosaskich terminy conversational storytelling i conversational narrative (Fludernik 2013) są wyraźnie odroacuteżnione od oral storytelling opowiadania ustne bowiem to zaroacutewno opo‑wiadania zawierające się w rozmowach jak i opowiadania wywo‑ływane przez słuchacza prezentowane na wyraźne życzenie za‑licza się do tej grupy także relacjonowanie fabuły filmu powieści czy też słowne odtwarzanie historyjki obrazkowej (Norrick 2007 127) oraz roacuteżne gatunki folkloru (Bartmiński 1990 Czurak 1984 Labocha 1990 Ługowska 1993 Niebrzegowska ‑Bartmińska 2007 Simonides 1969) Tego typu opowiadania ustne nie będą przed‑miotem opisu w pracy

Inspiracją do badań nad opowiadaniami potocznymi w wielu krajach stała się publikacja amerykańskich socjolingwistoacutew Wil‑liama Labova i Joshuy Waletzkyrsquoego (1967) ktoacuterzy w strukturalno‑ ‑funkcjonalnej analizie wyodrębnili uniwersalne ponadzdaniowe jednostki budujące potoczne opowiadania oraz poacuteźniejsze prace samego Labova (1972 1985 1997 2001 2004 2006) Wystąpienie Williama Labova i Joshuy Waletzkyrsquoego pt Narrative Analysis Oral Version of Personal Experience wygłoszone na zjeździe Amerykań‑skiego Towarzystwa Etnologicznego w 1966 roku i opublikowane w księdze sprawozdań ze zjazdu w roku kolejnym9 jest wynikiem rozwoju metod badawczych socjolingwistyki i analizy dyskursu a wymienioną wyżej pracę uważa się za prekursorską fundamen‑talną otwierającą nowy rozdział w badaniach nad narracjami moacute‑wionymi Labov i Waletzky rozpoczęli rozważania od tezy o wtoacuter‑ności skonwencjonalizowanych form narracyjnych takich jak mity opowieści ludowe legendy sagi gatunki epickie ktoacutere stanowią wynik połączenia i ewolucyjnego rozwoju prostszych elementoacutew i zawierać mogą wiele powtoacuterzeń podstawowej struktury nar‑racyjnej Podstawowe jednostki owej struktury (wprowadzenie orientacja komplikacja ocena rozwiązanie zakończenie) bada‑

9enspArtykuł ten został przedrukowany w wydanym w 1997 roku w hołdzie obu badaczom specjalnym numerze bdquoJournal of Narrative and Life Historyrdquo wraz z podsumowującym wieloletnie badania artykułem Williama Labova pt Some Further Steps in Narrative Analysis (Labov 1997)


cze wyizolowali z naturalnych narracji czyli ustnych opowiadań zwykłych niewykształconych ludzi o ich doświadczeniach życio‑wych Narrację definiowali jako metodę rekapitulacji przeszłych doświadczeń przez dopasowanie werbalnego następstwa zdań do następstwa zdarzeń ktoacutere zaszły w rzeczywistości Według pierwszej pracy tych badaczy całościowa struktura opowiadania składa się z orientacji (orientation) komplikacji (complicating action) oceny (evaluation) rozwiązania (resolution) i zakończenia ‑kody (coda) Badania na większym korpusie tekstoacutew pokazały jednak że zanim narratorzy rozpoczną opowiadanie właściwej historii nierzadko przedstawiają jej streszczenie toteż do powyższego ze‑stawu elementoacutew składowych potocznych tekstoacutew narracyjnych William Labov (1972) dodał jeszcze jeden gdy w rozdziale pt The Transformation of Experience in Narrative Syntax wylicza kolejne elementy w pełni ukształtowanego opowiadania rozpoczyna od wprowadzenia (abstract) Labov w wielu swoich pracach do‑tyczących narracji naturalnych zwracał uwagę na pewne istotne składniki ktoacutere muszą zawierać dobre narracje wyraźnie okre‑ślony cel opowiadania (point) i godny uwagi temat (pojęcie tellabi-lity) Szczegoacutelny nacisk położono w opisie potocznych narracji na ocenę (evaluation) ndash element ulokowany przed rozwiązaniem akcji ktoacuterego istnienie w tekście uzasadnia według Labova celowość opowiadania i umożliwia właściwe zrozumienie jego sensu Dal‑sze badania nad sposobami realizacji w tekstach elementoacutew tejże struktury prowadzone były w wielu krajach świata10

Na gruncie polskim analizy opowiadań występujących w języ‑ku potocznym prezentują dwie prace lingwistyczne analizujące fenomen rozmowy Jacek Warchala ujmował opowiadanie w roz‑mowie jako jeden z typoacutew monologowych reakcji rozwinięcia potoczne narracje definiował jako wypowiedzi narracyjne wcho‑dzące w skład dialogu czyli powstające w sytuacjach natural‑

10enspJako prace inspirowane badaniami Labova i Waletzkyrsquoego można wymie‑nić min Polanyi 1985 Guumllich 1970 Jefferson 1978 Quasthoff 1980 Guumllich Quasthoff 1985 Fludernik 1996 Norrick 2000 Ochs Capps 2001 Głoacutewne kierunki badań nad opowiadaniami w rozmowie wraz z obszerną bibliografią przedstawia Monika Fludernik 2013

Wstęp22

nych dla potocznego dialogu przy wzajemnej obecności uczest‑nikoacutew interakcji i przy założeniu że może nastąpić wymienność roacutel nadawczo ‑odbiorczych Badacz podkreśla że tworzona w ob‑rębie dialogu narracja potoczna wchodzi w jego strukturę pojmo‑waną jako kolejne następstwo linii tematycznych będących ak‑tualizacją potencjalnego pola tematycznego Ukazując szkicowo językowe realizacje poszczegoacutelnych elementoacutew struktury narra‑cyjnej wyodrębnione przez W Labova i J Waletzkyrsquoego badacz udowadnia że żywioł dialogowy w ktoacuterym opowiadania są za‑nurzone oraz chęć wspoacutełprodukowania tekstu znajdują przejawy w postaci roacuteżnorodnych ingerencji słuchacza w tok opowiadania na co socjolingwiści amerykańscy nie zwroacutecili uwagi (Warcha‑la 1991 95ndash97 Warchala 1993 22ndash32)

Urszula Żydek ‑Bednarczuk w monografii dotyczącej struktury tekstu rozmowy potocznej roacutewnież odwołuje się do badań ame‑rykańskich socjolingwistoacutew omawiając na przykładach językowe sposoby wypełniania wszystkich elementoacutew wzorca potocznej narracji Opowiadanie w rozmowie badaczka nazywa narracyj‑nym rozwinięciem tematu i opisuje jako sytuację komunikacyjną w ktoacuterej po kroku inicjującym partner przejmuje rolę dominującą Analizy podkreślają zaroacutewno związek narracji z kontekstem in‑terakcji jak i kwestię ujęcia na dwoacutech poziomach powierzchnio‑wym i semantycznym Autorka widzi temat podejmowany w opo‑wiadaniu jako ujmowany dynamicznie co podkreślają przykłady w ktoacuterych ukazane są środki leksykalne i składniowe wzmaga‑jące dynamikę tekstu dialogowego i narracyjnego W syntetycz‑nym omoacutewieniu typowych cech potocznego tekstu narracyjnego nie brakuje też uwag dotyczących sposobu wprowadzania przy‑toczeń oraz funkcji takich kategorii gramatycznych jak osoba czas i aspekt w organizacji tekstu potocznego (Żydek ‑Bednarczuk 1994 113ndash125)

Opowiadania występujące w żywej mowie i opowieści dotyczą‑ce wydarzeń z codziennego życia stanowiły ponadto przedmiot zainteresowania kilku innych dyscyplin humanistycznych

Badania folklorystyczne początkowo koncentrowały się na rekonstruowaniu archetypu danego wątku następnie zaś pod


wpływem socjologii zaczęto zwracać uwagę roacutewnież na środo‑wisko powstawania gromadzonych tekstoacutew oraz ich rolę w kon‑kretnej zbiorowości ludzkiej (Simonides 1969) W zbiorach tekstoacutew gwarowych znajdziemy tradycyjne formy prozy ludowej takie jak bajki podania opowieści z życia opowieści wierzeniowe aneg‑doty ktoacutere są wersjami stałych wątkoacutew folklorystycznych roacuteżnie nieraz interpretowanych przez moacutewiącego (gawędziarza wiejskie‑go) Co ciekawe opowieści z życia opowieści wspomnieniowe były uważane niegdyś za teksty o małej wartości folklorystycznej obecnie zaś zalicza się je do najbardziej żywotnych a nawet pod‑stawowych gatunkoacutew folkloru (Bartmiński 1990 19ndash20)11

Folklorystyka analizowała opowiadania (ludowe) początkowo ze względu na ich właściwości kulturotwoacutercze lecz w XX wieku coraz częściej podejmowano też badania interdyscyplinarne za‑inspirowane pragmatyką i teorią tekstu Pierwsze takie ujęcie sta‑nowią lingwistyczne badania Janiny Labochy na materiale opo‑wiadań ludowych będących indywidualnymi wersjami wątkoacutew folklorystycznych (bajek podań anegdot) Teoretyczne podstawy owych badań stanowi lingwistyka tekstu ale centralne miejsce zajmuje w nich problematyka pragmalingwistyczna a więc opis stosunku między tekstem jako zespołem znakoacutew a nadawcą i od‑

11enspAwans ten był możliwy wskutek zaniku lub zmiany charakteru takich gatunkoacutew opowiadań jak niektoacutere opowieści wierzeniowe (przekształcają się w opowiadania komiczne i anegdoty) oraz zjawisku zanikania myślenia mityczno ‑magicznego Jak podkreślają badacze dla badań folkloru znaczenie mają jedynie te opowieści z życia ktoacutere zatraciły cechy indywidualne i uległy typizacji co dokonuje się w drodze kolejnych przekazoacutew (Simonides 1969 138 Kadłubiec 1973) Jak zauważa Dionizjusz Czubala opowieści z życia jako zja‑wisko folkloru odkryła porewolucyjna folklorystyka w Związku Radzieckim Już w XIX wieku istniała tradycja gromadzenia opowieści autobiograficznych a w wieku XX opowieści wspomnieniowe i realistyczne opowieści z życia we‑dle badaczy stopniowo zajmowały miejsce tradycyjnej bajki ludowej Także w Polsce i w innych krajach po II wojnie światowej rozpoczęto badania nad tekstami ludowych opowiadań Rozwoacutej tego odłamu folklorystyki w krajach słowiańskich szeroko omawia Dionizjusz Czubala (1985 26ndash47) a dorobek nauki europejskiej w badaniu opowieści wspomnieniowej prezentuje artykuł J Hajduk ‑Nijakowskiej (1976 39ndash48)

Wstęp24

biorcą Wiele miejsca poświęca się w monografii metakomunika‑cyjnym aspektom opublikowanych opowiadań ludowych Sze‑roko omoacutewiono rolę metatekstu występującego w funkcji ramy delimitacyjnej czyli wprowadzające i podsumowujące wypowie‑dzi narratora ktoacutere oddzielają tekst przedmiotowy od okalających go wypowiedzi metatekstowe właściwości tytułoacutew nadawanych zredagowanym wersjom opowiadań ludowych metatekstowej funkcji wewnętrznych komentarzy narratora odzwierciedlających jego stosunek do opowiadanych zdarzeń i do słuchaczy a także opisowi ktoacutery pełniąc funkcję interpretacyjną wyjaśniającą na‑biera charakteru metatekstowego Badaczka wskazuje roacutewnież widoczne w tekście zredagowanym sygnały pierwotnego ustne‑go rozczłonkowania i organizacji tekstu (Labocha 1990 por tak‑że Labocha 2008 102ndash146)

W badaniach Jolanty Ługowskiej (1993) na głoacutewne narzędzie i kryterium typologii tekstoacutew folkloru zostaje wybrane pragma‑tyczne pojęcie intencji wypowiedzi Badaczka przedstawia proacutebę klasyfikacji opowiadań ludowych opartą na kryterium intencjonal‑nym wymieniając min opowiadania wyrażające wolę poinformo‑wania umoralnienia odbiorcy wzbudzenia irracjonalnego lęku rozbawienia słuchaczy oraz chęć kompensacji Ludowe opowia‑dania o intencji informacyjnej oproacutecz informowania przedstawia‑ją także interpretację i objaśnienie rzeczywistości Są to przekazy wyrażające ustabilizowane przekonania odnoszące się do natury świata i istot w nim żyjących oraz do ich właściwości i okoliczno‑ści powstania a więc fabuły etiologiczne Kolejną grupę stanowią teksty ktoacutere utrwalają uznane za wartościowe normy wspoacutełży‑cia społecznego stanowią wykład owych norm i przestrzegają przed konsekwencjami ich łamania Są to opowiadania o intencji moralistycznej formalnie zbliżone do bajek magicznych podań wierzeniowych i egzemploacutew wyrażające min ludzką potrzebę przynależności do grupy Ważny zbioacuter stanowią teksty o intencji wzbudzania lęku a więc opowieści o zdarzeniach niezwykłych irracjonalnych budzących grozę ktoacutere pełnią rolę kulturotwoacuter‑czą podtrzymując dawne wierzenia i zwyczaje Z kolei opowia‑dania ktoacuterych kompozycja i właściwości językowo ‑stylistyczne


podporządkowane są intencji rozbawienia odbiorcy wprawienia go w dobry humor ujawniają także roacutewnoległą intencję chęć po‑uczenia słuchacza przez wskazanie postulowanych przez grupę wzorcoacutew postępowania i postaw moralnych a jednocześnie po‑tępienia za pomocą satyry kpiny i śmiechu zachowań nie miesz‑czących się w normie obyczajowej W ostatniej grupie badaczka lokuje opowiadania o intencji kompensacyjnej ktoacutere formalnie i fabularnie podobne są do bajek magicznych baśni mające takie samo psychoterapeutyczne działanie na odbiorcę ktoacutery identyfi‑kując się z bohaterami historii jest w stanie obserwować typowe sytuacje problemowe z dystansu mając kontakt z uporządkowaną wizją świata w ktoacuterej przytłaczające bogactwo szczegoacutełoacutew i wra‑żeń typowe dla realnego życia zostaje zredukowane do tych naj‑bardziej zasadniczych a złożone zjawiska przedstawione zostają w sposoacuteb uproszczony Jolanta Ługowska akcentując rolę intencji w klasyfikacji tekstoacutew narracyjnych zwraca jednocześnie uwagę na złożoność celoacutew nadawcy ktoacutera widoczna jest roacutewnież wyraź‑nie w zgromadzonym przeze mnie materiale a także na psycholo‑giczne aspekty funkcjonowania form narracyjnych w kulturze

Rozwoacutej opowiadania jako podstawowej formy komunikacji cie‑szy się niesłabnącym zainteresowaniem psycholingwistyki i psy‑chologii rozwojowej Badania owe przedstawiają sposoby tworze‑nia narracji monologowych przez dzieci w powiązaniu z analizą zawartości semantycznej i z metodami porządkowania informacji w dyskursie narracyjnym (Kielar ‑Turska 1989) Zebrane przez badaczy teksty potocznych opowiadań dziecięcych wyraźnie po‑kazują że konieczne jest traktowanie dyskursu narracyjnego nie jako monologu lecz jako wspoacutełnarracji powstającej w interakcji moacutewiącego i słuchacza (Shugar 1995 105ndash119 Bokus 1988 19ndash50 Slobin 2007 358ndash385) Szczegoacutelnie interesująca wydaje się kon‑cepcja sformułowana przez Barbarę Bokus na podstawie analiz opowiadań tworzonych przez dzieci Wedle niej tekst narracyj‑ny odnosi się do stanoacutew rzeczywistości ujmowanych zaroacutewno w aspekcie czasowym jak i przestrzennym Narrację postrzega badaczka jako proces tworzenia opowiadania jako integralną część procesu interakcji między moacutewiącym a słuchaczem anali‑

Wstęp26

zuje miejsce narracji w strukturze procesu interakcyjnego sposo‑by jej inicjowania jej cele i funkcje a traktując opowiadanie jako wspoacutelne osiągnięcie interakcyjne uczestnikoacutew dyskursu wskazu‑je sposoby dzięki ktoacuterym uczestnicy interakcji realizują cele ko‑munikacyjne i negocjują pełnione role Barbara Bokus wprowadza w swych analizach dwa istotne pojęcia linia i pole narracji ktoacutere pozwalają precyzyjnie opisać jakość powstałego tekstu narracyj‑nego Linię narracji definiuje badaczka jako ciąg następujących po sobie zmian w rzeczywistości o ktoacuterej moacutewi się w dyskursie narracyjnym linia narracji jest zatem ukazaniem kolejnych zmian w sytuacjach odniesienia uporządkowanych przez narratora chro‑nologicznie przyczynowo ‑skutkowo lub teleologicznie Przez pole narracji rozumie autorka koncepcji relacje pomiędzy elementami odtwarzanej w narracji rzeczywistości ujmowane w wymiarze przestrzennym Stanowi ono odzwierciedlenie tego co w określo‑nym czasie działo się w przestrzeni kontrolowanej przez narratora zaroacutewno percepcyjnie jak i wyobrażeniowo a zatem pole narracji obejmować może zaroacutewno rzeczywiste jak i hipotetyczne działa‑nia bohateroacutew (Bokus 1991 96ndash98)

Opierając się na założeniach psycholingwistyki Aneta Borkow‑ska w swej monografii przedstawiła analizy dyskursu monologo‑wego u dzieci z dysleksją rozwojową aby zweryfikować hipotezę o językowym podłożu tego zjawiska Analizy struktury formal‑nej zebranych tekstoacutew oraz przyczynowo ‑skutkowej organizacji fabuły pokazały że dyskurs narracyjny dzieci z dysleksją rozwo‑jową w poroacutewnaniu z dziećmi niedyslektycznymi charakteryzuje niższy stopień odzwierciadlenia schematu struktury formalnej opowiadania widać także roacuteżnice w strukturze przyczynowo‑ ‑skutkowej opowiadania oraz w długości tekstu narracyjnego Opowiadania dzieci z dysleksją są znacznie kroacutetsze zawierają mniej informacji dotyczących charakterystyk przedmiotoacutew opi‑soacutew działań i aktywności bohateroacutew oraz określeń miejsca akcji niż opowiadania dzieci nie przejawiających cech dysleksji W opo‑wiadaniach dyslektykoacutew występują wprawdzie takie elementy struktury opowiadania jak rozwinięcie akcji i jej rozwiązanie brakuje w nich natomiast umiejscowienia akcji w czasie informa‑


cji o przyczynach akcji czyli o motywacji wewnętrznej bohate‑roacutew lub o zdarzeniach ktoacutere akcję wywołały Dysleksja wpływa także na mniejszą zawartość w tekstach informacji o interakcjach między bohaterami oraz informacji o związkach przyczynowo‑ ‑skutkowych co zmniejsza przejrzystość logiczność i komunika‑tywność wypowiedzi (Borkowska 1998)

Badania dyskursu narracyjnego u osoacuteb chorych na schizofrenię podjął Tomasz Woźniak (2005) Autor przyjął założenie że nar‑racja jest determinowana przez biologiczną strukturę narratora jako czynność i proces związane z percepcją kategoryzacją war‑tościowaniem pamięcią i językiem czyli zjawiskami w całości opartymi na funkcjonowaniu układu nerwowego Zakładając że proces narracji oparty jest na funkcjonowaniu sieci neuronowych autor wskazuje że model narracji powinien uwzględniać podsta‑wowe zasady organizacji takich sieci W pracy wyroacuteżnia kilka jednostek składowych analizy opowiadań pacjentoacutew takich jak przedstawiający kategoryzację pojęciową obraz narracyjny wiążą‑ca się z działaniem procesoacutew pamięci sekwencja narracyjna scena narracyjna pojmowana jako zbioacuter obrazoacutew i sekwencji sporządzo‑ny intencjonalnie i subiektywnie przez narratora (na poziomie sceny można wyroacuteżniać schematy narracyjne) oraz świat narracji ktoacutery powstaje w wyniku kombinacji połączeń scen narracyjnych i jest najpełniejszą konstrukcją będącą językową interpretacją rze‑czywistości odzwierciedlonej w umyśle narratora Schizofrenia objawia się w narracji brakiem spoacutejności i niekompletnością lub dezintegracją obrazoacutew narracyjnych uproszczeniem zubożeniem lub nieadekwatną interpretacją zdarzeń dezintegracją sekwen‑cji narracyjnych zaburzeniami konotacji linearnej i związkoacutew z tematem nadrzędnym Sceny narracyjne jeśli powstają są nie‑spoacutejne wyraźnie przemieszane czasowo i tematycznie zawierają urojeniowe interpretacje świata liczne dygresje cechuje je szcząt‑kowy układ przebiegu zdarzeń co wynika z defektoacutew pamięci operacyjnej chorego ktoacutery w przebiegu schizofrenii dostrzega pojedyncze fakty ale ma trudności z nadaniem sensu większym fragmentom rzeczywistości nie potrafi bowiem ustalić związkoacutew przyczynowo ‑skutkowych oraz relacji przestrzennych i czaso‑

Wstęp28

wych pomiędzy nimi U chorego na schizofrenię narracja prze‑kazuje obraz świata odbity w jego umyśle ktoacutery pod wpływem zmian chorobowych postępujących w moacutezgu ulega rozpadowi na niespoacutejne fragmenty W ten sposoacuteb opowiadanie przestaje pełnić swoją zasadniczą rolę w życiu człowieka ktoacuterą jest poznawcze in‑terpretowanie świata i porządkowanie doświadczeń

Pora na umiejscowienie podejmowanych przeze mnie obecnie rozważań nad strukturą i funkcją opowiadań potocznych na tle wcześniejszych dokonań badawczych ktoacutere skroacutetowo omoacutewi‑łam wyżej Strukturę mojego opracowania silnie związałam min ze schematem narracji Williama Labova i Joshuy Waletzkyrsquoego przedstawiony w pracy opis nie jest jednak prostym powiele‑niem dokonań amerykańskich socjolingwistoacutew Jakkolwiek prace ich były prekursorskie i położyły podwaliny pod dalsze badania nad opowiadaniami potocznymi należy pamiętać że analizowa‑li opowiadania Afroamerykanoacutew reprezentujących jedną z kul‑tur heterogenicznych Stanoacutew Zjednoczonych Pomimo że analiza tych narracji pozwala wyselekcjonować poszczegoacutelne składniki struktury tego typu tekstoacutew oraz ustalić ich konfiguracje to po‑roacutewnania z korpusami tekstoacutew innojęzycznych niejednokrotnie pokazywały że przedstawiciele odmiennych kultur realizując oacutew stosunkowo uniwersalny schemat tworzą teksty z nieco inną mo‑tywacją niż narratorzy Labova i Waletzkyrsquoego a w związku z tym inaczej rozkładają akcenty związane zwłaszcza z oceną działań przedstawianych w opowiadaniach postaci ocena znacznie czę‑ściej stanowi podsumowanie i morał opowiadanej historii dla‑tego też umieszczana jest na końcu opowiadania (Guumllich 1984 279ndash280 Quasthoff 1980 33ndash38 Labocha 1990 98) Od Labova i Waletzkyrsquoego zapożyczam zatem jedynie nazwy elementoacutew schematu narracyjnego zresztą i tak od dawna już funkcjonujące w literaturze przedmiotu Opis językowej realizacji owych elemen‑toacutew ukazuje już jednak wyraźnie rodzimą specyfikę opowiadań związaną z gramatycznymi lub pragmatycznymi właściwościami polszczyzny

Omawiane wyżej wyniki badań nad opowiadaniami stanowią bądź to ujęcia specjalistyczne ujęcia wyprofilowane zgodnie z za‑

Uwagi terminologiczne i metodologiczne 29

łożeniami danej dziedziny wiedzy a co za tym idzie osadzone we właściwej tym dziedzinom terminologii (psycholingwistycznej folklorystycznej czy psychiatrycznej) bądź też są ndash jak w przy‑padku wspomnianych opracowań językoznawczych ndash zwięzłymi szkicami tematu nakreślonymi niejako na marginesie głoacutewnego wątku badań jakim był dla ich autoroacutew opis rozmowy potocz‑nej lub też ndash jak w monografii Janiny Labochy (1990) ndash refleksją badawczą objęte zostają teksty gwarowe W badaniach języko‑znawczych brak zatem jak dotąd dokładnego opisu potocznych opowiadań w języku ogoacutelnym przeprowadzonych z perspektywy lingwistycznej brak szczegoacutełowych analiz potocznych tekstoacutew ukazujących językowe sposoby realizacji poszczegoacutelnych elemen‑toacutew schematu narracyjnego Ponadto pomimo istnienia genolo‑gicznych opisoacutew wielu gatunkoacutew potocznych publicystycznych prawnych i innych w polskim językoznawstwie brakowało jak dotąd genologicznego opisu codziennych opowiadań Analiza opowiadań potocznych łącząca oba powyższe założenia stanowi‑ła cel przedstawionej pracy i ma w zamyśle autorki wypełnić lukę w badaniach nad gatunkowym uniwersum mowy potocznej

Uwagi terminologiczne i metodologiczne

Podejmując się opisu formy opowiadania odwołuję się do kil‑ku nurtoacutew wspoacutełczesnych badań Należy je w tym miejscu cho‑ciażby wymienić podobnie jak wyliczyć wypada zastosowane w opisie terminy Inspiracją mojej pracy jest przede wszystkim idea Michaiła Bachtina o gatunkowym ukształtowaniu uniwer‑sum ludzkiej mowy Zgodnie z tą koncepcją analizowane teksty uznaję za realizacje gatunku mowy czyli egzemplarze pewnego trwałego typu wypowiedzi oparte na jedności tematyki styli‑styki i kompozycji tworzone z typową powtarzalną intencją (Bachtin 1983) Warto dodać że określeń reprezentacja i realizacja używam tu mimo wszystko w znaczeniu ogoacutelnym nie tracąc wszakże z pola widzenia faktu że oba leksemy zyskały już w li‑teraturze genologicznej status terminoacutew Jak pokazują badania

Wstęp30

Marii Wojtak tekst może być realizacją wzorca czyli stosunkowo wiernym odzwierciedleniem i ukonkretnieniem jego kanonicz‑nego wariantu reprezentacją wzorca a więc konkretnym komuni‑katem ktoacutery w sposoacuteb selektywny nawiązuje do wzorca (do jego wariantoacutew alternacyjnych lub adaptacyjnych) oraz okazem przez co rozumie się wypowiedź niepowtarzalną realizację indywidu‑alną choć zawierającą czytelne ślady wzorca (Wojtak 2012 212ndash213 Wojtak 2004b 33ndash34) W tym ujęciu znakomitą większość badanych tekstoacutew potocznych ndash jako egzemplarze wiernie odtwa‑rzające narracyjny model strukturalny ndash można nazwać realizacja-mi część z zebranego materiału zaś ndash jak analizowane struktury alternacyjne ndash reprezentacjami

Przez pojęcie gatunek rozumiem klasę tekstoacutew ktoacutere powstają dzięki respektowaniu przez społeczeństwo normy wynikającej z powtarzalności pewnych cech wypowiedzi (Todorov 1979 310ndash313) także normę komunikacji ktoacuterą można odczytać z konkret‑nych tekstoacutew (Hempfer 1979 282 301) jak roacutewnież abstrakcyjny twoacuter model (wzorzec) organizacji tekstu ktoacutery w komunikacji międzyludzkiej realizuje się w formie konkretnych wypowiedzi Tak zaś definiuje to pojęcie Stanisław Gajda (1993 245)

Gatunek wypowiedzi to kulturowo i historycznie ukształtowany oraz ujęty w społeczne konwencje sposoacuteb językowego komuniko‑wania się wzorzec organizacji tekstu Wtoacuternie termin ten oznacza także zbioacuter tekstoacutew w ktoacuterych określony wzorzec jest realizowa‑ny aktualizowany

Nie tracąc z pola widzenia dynamicznego ujęcia gatunku jako zjawiska komunikacyjnego kulturowego opowiadanie opisuję jednak głoacutewnie z perspektywy statycznej widząc w nim wła‑śnie model dzięki ktoacuteremu możliwe jest identyfikowanie tekstoacutew o podobnych cechach

Roacutewnież pozostając w zgodzie z teorią Bachtina i nawiązując do humanistycznej teorii gatunku Stefanii Skwarczyńskiej tek‑sty narracyjne wchodzące w obręb komunikacji potocznej wy‑stępujące w potocznym dialogu uznaję za reprezentacje gatunku


pierwotnego12 W ujęciu Bachtina (1986 368) pierwotną formą poro‑zumiewania się jest dialog a jego repliki (pytanie prośba powita‑nie) w procesie ewolucji kulturowej przekształciły się w gatunki wtoacuterne Formy pierwotne opowiadania powstające i funkcjonują‑ce w życiu codziennym rozwijając się i przechodząc bdquood nastawie‑nia czysto praktycznego do nastawienia ogoacutelnohumanistycznegordquo (Skwarczyńska 1965 227ndash229) wykształciły na gruncie kultury symbolicznej roacuteżne wtoacuterne narracyjne formy gatunkowe stano‑wiące domenę literatury religii życia społeczno ‑politycznego czy sztuki w najszerszym jej rozumieniu (Żyłko 1994 145ndash147) Stefa‑nia Skwarczyńska pisze

Wydaje się że dzisiaj sprawa genezy gatunkoacutew literackich na podłożu struktury gatunkoacutew prostych jest tak oczywista iż nie ma potrzeby wskazywać na jej ważkość Nikt chyba nie zaneguje związkoacutew genetycznych zachodzących pomiędzy opowiadaniem literackim powiastką nowelą a strukturą opowiadania prostego obsługującego nasze codzienne życie pomiędzy listem literackim listem poetyckim a listem zwykłym pomiędzy reportażem lite‑rackim a dalej powieścią reportażową [hellip] a sprawozdaniem po‑między dialogiem literackim a rozmową [hellip] Nikt nie oprze się poparciu swych historycznych wywodoacutew w tym względzie argu‑mentem strukturalnego podobieństwa więc i genetycznej zależ‑ności pomiędzy gatunkiem rozwiniętym a odnośnym gatunkiem prostym (Skwarczyńska 1965 231)

Gatunki nazywane przez uczoną rozwiniętymi zostały już opisane w paradygmatach stosownych dziedzin wiedzy gatu‑

12enspWarto dodać że Stanisław Gajda (1991 73ndash74) w odniesieniu do gatunkoacutew mowy występujących w tekstach ktoacutere powstają w komunikacji bezpośredniej bdquotwarzą w twarzrdquo używa określenia gatunki prymarne Do potocznych gatun‑koacutew prostych zaliczają się np powitanie pożegnanie podziękowanie pytanie prośba obietnica do potocznych gatunkoacutew złożonych zalicza się min rozmo‑wę kłoacutetnię wyliczankę obelgę kawał plotkę Za najważniejszy i najbardziej uniwersalny z gatunkoacutew potocznych uważana jest rozmowa Opowiadanie po‑toczne w klasyfikacjach potocznych gatunkoacutew mowy lokuje się zdecydowanie w grupie gatunkoacutew złożonych (Adamiszyn 1995)

Wstęp32

nek zaś prosty a w sensie Bachtinowskim pierwotny jakim jest opowiadanie potoczne nie doczekał się dotąd na gruncie pol‑skim szczegoacutełowego opisu choć bywa wskazywany jako jedna z form bezpośredniej komunikacji ustnej przenoszonych z uni‑wersum mowy w obręb literatury i uznawany za podstawę dery‑wacji na polu gatunkowym (Dobrzyńska 1992 77 Dobrzyńska 1993 300)

Rozwoacutej socjolingwistycznych metod badawczych rozszerzenie pola zainteresowań naukowych na język potoczny a zwłaszcza wyłonienie się i ewolucja nurtu badań nad tekstem pozwalają na przedstawienie analiz potocznych opowiadań w dość eklek‑tycznym kształcie ogarniających zaroacutewno poziom organizacji tekstu kwestie delimitacji metatekstu spoacutejności jak i czynniki pragmatyczne wpływające na budowę omawianych opowiadań Ważną rolę w pracy odgrywa zatem podejście kładące nacisk na pragmatyczny aspekt wypowiedzi zainspirowane przez nie‑miecki odłam stylistyki Tekstologia niemiecka zaproponowa‑ła opracowanie modelu podstawowej struktury wypowiedzi z uwzględnieniem jej uwarunkowań pragmatycznych podkre‑ślała silne sytuacyjne uwikłanie wypowiedzi ktoacutere decyduje o tym że pewne wzorce czynności komunikacyjnych są reali‑zowane roacuteżnie w zależności od typu modelu komunikacyjnego (Sandig 1986) W owej dynamicznej koncepcji badań nad tekstem styl ujmuje się jako jeden z aspektoacutew (poziomoacutew) na ktoacuterych urzeczywistnia się wykonanie działania językowego (Wojtak 1998 373ndash374) Działanie owo odbywa się według rozpoznawal‑nego wzorca działania ktoacutery obejmuje semantyczne i grama‑tyczne właściwości wypowiedzi a także warianty wykonania W pracy wykorzystuję szereg kategorii pojęciowych wypraco‑wanych zaroacutewno na gruncie niemieckim i twoacuterczo zaadaptowa‑nych przez rozwijającą się polską genologię lingwistyczną jak i pojęć ukształtowanych na gruncie polskim dzięki refleksji nad gatunkami wypowiedzi W polskich badaniach stylistycznych i genologicznych koncepcje niemieckie pojawiły się za sprawą Jana Mazura (1990) Stopniowo upowszechniło się pojęcie wzor-ca tekstowego działania językowego rozumianego jako społecznie

Charakterystyka materiału 33

wytworzona i reprodukowalna forma działania językowego ist‑niejąca w systemie języka definiowanego roacutewnież jako projekcja typu wydarzeń komunikacyjnych na określone struktury teksto‑we oraz inwariant roacuteżnych aktualizacji reguł tekstowych (por Gajda 1993 252 Witosz 1997 45)13

Idąc tym torem i pojmując wzorzec gatunkowy jako bdquozbioacuter reguł dookreślających najważniejsze poziomy organizacji gatunkowego schematu relacje między poziomami i sposoby funkcjonowania owych poziomoacutewrdquo (Wojtak 2004a 16) w rozdziale pt Komponen-ty wzorca gatunkowego omawiam aspekty strukturalny pragma‑tyczny poznawczy i stylistyczny opowiadania Przedstawiony w pracy opis wzorca gatunkowego opowiadania czyli ogoacutelnych wytycznych budowy i zawartości treściowej gatunku wpisanych w świadomość gatunkową użytkownikoacutew języka obejmuje kilka jego strukturalnych wariantoacutew strukturę podstawową i struktu‑rę maksymalną a także struktury alternacyjne i struktury ada‑ptacyjne Definicje podstawowych pojęć z tego zakresu znajdzie czytelnik w odpowiednich podrozdziałach

Charakterystyka materiału

Podstawą materiałową pracy są nagrywane wypowiedzi po‑toczne opowiadania powstające spontanicznie w codziennych rozmowach Korpus można podzielić na trzy kategorie tekstoacutew

Pierwszą najliczniejszą grupą są ortograficzne zapisy 220 roz‑moacutew zarejestrowanych przez autorkę prowadzonych w kontakcie indywidualnym prywatnym typu bdquotwarzą w twarzrdquo Rozmoacutewcy wywodzili się z kręgu rodzinnego lub grup przyjacioacuteł Nagrań dokonano w latach 1995ndash2013 w większości z podsłuchu bez wie‑dzy lecz za wcześniejszą zgodą osoacuteb nagrywanych W zapisie nie stosuje się znakoacutew interpunkcyjnych w roli segmentacyjnej za‑znaczone są jedynie pauzy w moacutewieniu oznacza pauzę kroacutetką

13enspRoacuteżne podejścia badaczy do kwestii rozgraniczania pojęć wzorca gatunko-wego i wzorca tekstowego ukazuje Bożena Witosz (2005 117ndash119)

Wstęp34

ndash oznacza pauzę długą Zapisy tych nagrań oznaczone zostały symbolem KW z datą nagrania i numerem fragmentu (np KW 2001I)

Druga grupa tekstoacutew to zapisy 23 nagrań programoacutew telewi‑zyjnych w ktoacuterych występują opowiadania potoczne ndashenspMagazyn Ekspresu Reporteroacutew (pod red B Danilewicz) ndashenspPies a sprawa polska (pod red I Piłatowskiej i J Jankowskiej) ndashenspSię hellip powodzi (pod red I Engler)ndashenspRozmowy w toku (pod red E Drzyzgi)

Zapisy te oznaczono skroacutetem nazwy programu z datą emi‑sji (np Pies 14 ‑07 ‑1998) Zasady transkrypcji są analogiczne jak w przypadku nagrań własnych autorki

Trzecią grupę materiału poddanego analizie w pracy traktowa‑ną jako dodatkowe źroacutedło stanowi kilkadziesiąt tekstoacutew języka moacutewionego opublikowanych w następujących tomach ndashenspK Pisarkowa Składnia rozmowy telefonicznej Wrocław 1975 [TPis]ndashenspTeksty języka moacutewionego miast Goacuternego Śląska i Zagłębia Red

W Lubaś T 1 Katowice 1978 [TMK 1978]ndashenspTeksty języka moacutewionego miast Goacuternego Śląska i Zagłębia Red W Lu‑

baś T 2 cz 1ndash2 Katowice 1980 [TMK 19801 TMK 19802]ndashenspWyboacuter tekstoacutew języka moacutewionego Łodzi i regionu łoacutedzkiego Generacja

średnia i najmłodsza Red M Kamińska Łoacutedź 1992 [TMŁ]ndashenspA Otwinowska ‑Kasztelanic Korpus języka moacutewionego młodego

pokolenia Polakoacutew (19 ndash35 lat) Warszawa 2000 [KJMP]W wymienionych publikacjach obowiązują roacuteżnorodne sposo‑

by zapisu Teksty w Składni rozmowy telefonicznej i Korpusie języka moacutewionego młodego pokolenia Polakoacutew reprezentują standardowy zapis ortograficzny i interpunkcyjny W tomach katowickich za‑stosowano uproszczoną transkrypcję fonetyczną nie stosuje się znakoacutew interpunkcyjnych w roli segmentacyjnej a pauzy w moacute‑wieniu oddane są za pomocą ukośnych kresek zaznacza się też min upodobnienia międzywyrazowe Wyboacuter tekstoacutew łoacutedzkich wykorzystuje transkrypcję uproszczoną W roli segmentacyjnej występują w tekście przecinki i kropki a ich umiejscowienie ma oddawać tok mowy potocznej


W rozprawie wykorzystano roacutewnież zapisy nagrań reklam emi‑towanych w telewizji oraz kawałoacutew będących w powszechnym obiegu Przykłady te zapisano ortograficznie i z zastosowaniem tradycyjnej interpunkcji a jako tekstom łatwo rozpoznawalnym nie nadano im żadnych oznaczeń skroacutetowych

Abelson Robert 15 54 220Adamiszyn Zbigniew 31 70 209Albin Krzysztof 192 209Antas Jolanta 130 209Antczak Ewa 69 222Arystoteles 51 53 166 209Awdiejew Aleksy 45 209

Bachtin Michaił 29mdash32 209Baczyńska Halina 207 209Bal Mieke 9 92 102 135 209Bańko Mirosław 138 209Baroni Raphaeumll 65 209Barthes Roland 7 52 98 209Bartlett Frederico 54 210Bartmiński Jerzy 8 20 23 53 63 70

138mdash140 179 202 210Bartoszyński Kazimierz 52 231Baryła Wiesław 59 61 224Baszczak Błażej 17 210Baumeister Roy F 16 210Bąba Stanisław 122 210Beaugrande Robert 178 210Berger Arthur Asa 11 179 210Bettelheim Bruno 17 210Bjerke Bjoumlrn 205 210Blum‑Kulka Shoshana 39 210Bogdanowska Monika 121 210Bokus Barbara 11 25mdash26 46 135 210

Boniecka Barbara 45 138 173 211Borkowska Aneta 26mdash27 211Boxer Diana 59 211Boyd Brian 15 211Bremond Claude 52Brett Doris 17 211Brooks Peter 11mdash12 211Bruner Jerome 9 17 207 211Brzozowska Dorota 181mdash182 211Burzyńska Anna 12 211

Capps Lisa 21 219Carr David 10 211Chafe Wallace L 203 211Charciarek Andrzej 45 211Cheshire Jenny 61 212Coates Jennifer 48 56 61 66 90 174

212Crawford Mary 174 212Culler Jonathan 12 212Czubala Dionizjusz 23 212Czurak Maria 20 62 212

Dautenhahn Kerstin 14 212Dawkins Richard 18 212Depta Katarzyna 212Dijk van Teun Adrianus 8 19 51mdash53

58mdash59 65mdash66 83 85mdash86 93 135 158mdash159 183 212

Indeks osobowy

Indeks osobowy228

Dobrzyńska Teresa 12 32 84 86 96 152 212

Doležel Lubomir 9 126 213Dressler Wolfgang U 178 210Dudzik Anna 47 213Dukiewicz Leokadia 152mdash155 213Duszak Anna 178 213Dybalska Renata 190 213

Engler Ireneusz 34Epston David 17 223Erbaugh Mary S 204 213

Fisher Walter R 10 213Fludernik Monika 20 21 146 213Fogassi Leonardo 18 220Fortuna Paweł 68 213Freudenberg Olga 8 83 213Freytag Gustav 51mdash52 214

Gajda Stanisław 30mdash33 50 70mdash71 102mdash103 152 209mdash211 214

Gallese Vittorio 18 220Gazda Grzegorz 203 214Geertz Clifford 178 214Georgakopoulou Alexandra 204 214Gesteland Richard R 205 214Głowiński Michał 7 10 12 38 63

101mdash102 146 180 182 187 214Godzic Wiesław 60 214Grabias Stanisław 179 214Greimas Algirdas Julien 52Grepl Miroslav 154 214Greszczuk Barbara 140 214Grochowski Maciej 130mdash131 215Grochulska Ewa 191 219Grzegorczykowa Renata 93mdash94 136

148 215Grzenia Jan 225Guumllich Elisabeth 21 28 39 55mdash58 61

63 90mdash91 93 97 168mdash169 215

Hajduk‑Nijakowska Janina 23 215Hampden‑Turner Charles 205 215Hardy Barbara 12mdash13 215Hempfer Klaus W 30 215Hendricks William O 101 215Holmes Janet 61 215Hołoacutewka Teresa 63 215Hudson John A 134 215

Jachnis Anna 200 215Janion Maria 73 215Jankowska Janina 34Jefferson Gail 21 87 215Jodłowski Stanisław 216Johnstone Barbara 132 216Joacuteźwicki Tadeusz 206mdash207 217Junqueira Luciana 204 216

Kadłubiec Karol Daniel 23 216Kall Jacek 194mdash195 197 199 216Kamińska Maria 34Kania Agnieszka 206 216Kawka Maciej 216Kemper Susan 54 216Kielar‑Turska Maria 25 216Kintsch Walter 53 215Kiparsky Paul 136 216Kita Małgorzata 196 216 225Klemensiewicz Zenon 121mdash122 148 216Kleszczowa Krystyna 216Kohler Riessman Catherine 68 205 216Kostkiewiczowa Teresa 7 38 63 101mdash

102 146 180 182 187 214Krynicki Ryszard 158 216Kulpa Jan 207 216Kurcz Ida 54 204 216Kuryło Elżbieta 134 217Kwak Karolina 206 216

Labocha Janina 20 23mdash24 28mdash29 38 83 85 92 103 121 127 132 169 217

Indeks osobowy 229

Labov William 9 20mdash22 28 37 53 64mdash67 74 83 92mdash93 135 146 158 166mdash168 172 217

Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223

Laskowska Elżbieta 130 217Laskowski Roman 148 215Lehr‑Spławiński Tadeusz 148 216Leacutevi‑Strauss Claude 52Loewe Iwona 190 217Lohfink Gerhard 62 270Lubaś Władysław 19 34 70 173 217

Łebkowska Anna 12 218 Łotman Jurij M 83 218Ługowska Jolanta 20 24mdash25 62 218

Majchrzak‑Broda Joanna 206 211 216Markiewicz Henryk 51 218mdash219Marx Elizabeth 205 218Mathesius Vilem 95 218Matuszewska Katarzyna 18 218Mayen Joacutezef 137 218Mayenowa Maria Renata 9 83 130

210 212 217mdash218 221 223Mazur Jan 21 70 72mdash73 79 157 173

218 Meister Jan Christoph 53 218Mikołajczak Stanisław 122 210Miller Geoffrey 13mdash14 218Miller JHillis 11 218Miodunka Władysław 118 218Molicka Maria 9 17 207 218mdash219

Newman Leonard 16 210Niebrzegowska‑Bartmińska Stanisława

8 20 53 202 210 219Nieszczerzewska Małgorzata 12 219Nikołajeva Tatrsquojana Michajlovna 154

219Norrick Neal R 20mdash21 38 56 65mdash66

85 158 167 219

Nowak Tomasz 13 97 219Nycz Ryszard 12 211 214 218mdash220

Ochs Elinor 21 37 179 219Ogonowska Agnieszka 219Okoń Wincenty 11 219Okopień‑Sławińska Aleksandra 7 38

63 101mdash102 146 180 182 187 214Ong Walter 15 201 219Opacki Ireneusz 179 219Ostromęcka‑Frączak Bożena 191 219Otwinowska‑Kasztelanic Agnieszka 34Ożoacuteg Kazimierz 45 219

Pisarkowa Krystyna 143 147 219Pitrus Andrzej 194 219Polanyi Livia 21 65 219Polański Kazimierz 141 220Poprzęcka Maria 11 220Prince Gerald 8mdash9 52 75 220Propp Władimir 52Przybylska Renata 220

Quasthoff Uta F 220

Rewers Ewa 19 220Ricoeur Paul 9 220Rizzolatti Giacomo 18 220Rosner Katarzyna 12 16 220Rumelhart David 15 54 220

Sandig Barbara 32 72 220 Sawicka Irena 152mdash154 213Schank Roger 15 54 220Schiffrin Deborah 151 216 220Shapiro Lauren R 134 215Shugar Grace Wales 11 25 46 211

220mdash221 Simonides Dorota 20 23 220Skudrzyk Aldona 196 220Skwarczyńska Stefania 30mdash31 64 220

mdash221Slobin Dan 25 221

Indeks osobowy230

Sławiński Janusz 7 38 63 101mdash103 146 180 182 187 214 221

Stanzel Franz Karl 207 221Stańczak‑Wiślicz Katarzyna 60 67 221Stempel Wolf‑Dieter 8 12 58 60 102

104 121 158 221Sujkowska‑Sobisz Katarzyna 72 178mdash

179 192 221 225Sweetser Eve 221Szczęsna Ewa 191mdash192 221Szyłak Jerzy 11 221

Tannen Deborah 56 59 135 204 216mdash217 221mdash222

Taylor Charles 10 17 222Todorov Tzvetan 8 30 52 202 222Tomasello Michael 11 222Topolińska Zuzanna 37 117mdash119 222Trelak Jan 200 215Trzebiński Jerzy 15mdash17 49 68 197mdash

198 201 208 222Trzynadlowski Jan 72 179 222Tyniecka‑Makowska Słowinia 203 214

Urban Krystyna 134 217 220Urbańczyk Stanisław 148 216

Victorri Bernard 10 14 223

Waletzky Joshua 9 20mdash22 28 53 73mdash74 92 167mdash168 217

Warchala Jacek 19 21mdash22 37mdash38 43 70 74 91 93 120 173 216 223

Weinsberg Adam 97 223White Michael 17 223Wierzbicka Anna 56 83 95mdash96 121

130 180mdash181 189 201mdash202 223Wierzchowska Bożena 153mdash155 223Więckowski Ryszard 207 216Wilkoń Aleksander 8 53 70 104 145mdash

146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98

101mdash102 111 113 115mdash116 217 223Wojciszke Bohdan 54 59 61 224Wojtak Maria 4 30 32mdash33 49mdash50 55

72 173 178mdash179 224Wolfson Nessa 146 224Woźniak Tomasz 16 224Wroacutebel Henryk 148 213 215Wyrwas Katarzyna 11 56mdash57 59 63

72 79 90 135 174 178mdash179 191mdash192 221 224mdash225

Wyskiel Wojciech 225

Zatorski Mateusz 49 222Zięba Mariusz 68 222

Żmigrodzka Bożena 57 72 73 79 225Żmigrodzki Piotr 223Żydek‑Bednarczuk Urszula 22 45 85

110 146 173 178mdash179 225Żyłko Bogusław 31 225

OpracowałaAleksandra Zok‑Smoła

Indeks rzeczowy

akcent iloczasowy (akcent kwantyta‑tywny rytmiczny) 152mdash153 155

przyciskowy (dynamiczny eks‑piracyjny) 152mdash153 155

tonalny (melodyczny muzycz‑ny) 153

zdaniowy (logiczny rematycz‑ny) 153

architektonika tekstu 49 55astrukturalność 102mdash103asymetria wiedzy 37mdash39autonarracja 16mdash17

bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210

cel komunikacyjny 25 26 56 58mdash62 71 183 189 194 197

definicja semantyczna gatunku 56deixis am Phantasma 117mdash118 delimitacja 32 45 146delimitator 83mdash84

początkowy 84 96 198mdash199prozodyjny 84 152właściwy 84 167wtoacuterny 84 198

deskrypcja nieokreślona 95mdash96 199

dialog 19 21mdash22 30mdash31 37 39 54mdash55 63 83mdash84 111 192 204 206

dopowiedzenie 39 41 80 108 110 112 128 131 133mdash135 149

dygresja 27 105mdash107 128mdash129 134mdash135

dyskurs narracyjny 25mdash27 53

egzemplaryczność egzemplum 24 58 66mdash67

ekspozycja 51 53elementarne jednostki semantyczne 56

fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203

funkcja autoprezentacyjna 59mdash60 62ekspresywna 58mdash59fatyczna 43 45 47 impresywna 58 194informatywna 57ludyczna 59mdash60 62 190pragmatyczna 53relacyjna 59 61mdash62terapeutyczna 59 62integrująca 59 61 191

gatunek 30 49 180mowy 54 181 191pierwotny 30mdash31

Indeks rzeczowy232

prosty 31prymarny 31wtoacuterny 31złożony 31

gramatyka narracyjna 53 75

homo narrans 10humanistyczna teoria gatunku 30mdash31

inteligencja narracyjna 14intencja 8 11 16 18 24mdash25 29 55mdash57

59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204

interakcja 14 22 25mdash27 38 46mdash47 49 55 62 65 202

interlokutor 38 46 88 90mdash91 98 101 117mdash120 173

intonacja emocjonalna 154opadająca (kadencja) 155mdash157wznosząca (antykadencja) 155mdash

157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224

koda (potwierdzenia odbioru) 43(zakończenie opowiadania) 21

166mdash173komentarz 24 80 83 121 127mdash128

130mdash131 169 204 210kompetencja narracyjna 11 46 50komplikacja 20mdash21 53mdash54 73mdash81

101 105 127mdash128 133mdash134 135mdash158 159 168 174mdash178 183mdash189 193 196 198 200

kontaminacja gatunkowa 178 179 190

kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172

życiowy gatunku 62 69 194

legenda 15 20 198linia narracji 26 80

metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169

morał 28 53 169mdash170 206myślenie narracyjne 13mdash19

nadawca 8 23 25 37mdash39 43 45 50 55mdash59 61mdash65 71 76 81 83 90 92 95 98 102 111 113 118 124 126 128 130 132 146mdash147 149 153 157 167 177mdash178 182 183 187 189mdash192 194mdash196 200

bezpośredni 192mdash193 199wszechwiedzący 192 193 196

198 199narracja 7mdash12 14mdash19 21mdash22 25mdash28

39 42 46mdash47 52mdash54 56mdash59 63mdash65 69 72mdash73 75 78 80mdash81 83mdash84 90mdash92 97 100mdash101 104mdash105 109mdash110 120 126mdash127 129 133 135 145 147 158 169 174mdash175 177 179 183mdash184 187 189 193 198 200 203 205

moacutewiona 19mdash20 43naturalna 19 21 158potoczna 21mdash22 37mdash38 55mdash59

67 74 135 144 154mdash155 158 168 174 176 181 183 189mdash190 194 203mdash204 207

narratologia 12 52narrator 10 12 19 21 24 26mdash28 38mdash

45 48 56 59 60mdash61 64mdash68 78 80mdash82 88mdash91 93 96mdash100 103 105 107mdash115 120mdash121 123 125 127mdash132 134 144mdash146 148mdash149 152 154 157mdash159 164mdash166 168mdash172 174mdash177 182 187 192 200 207

neurony lustrzane 18mdash19

ocena 20mdash21 28 53 60 73 101 124odbiorca 8 16mdash17 24mdash25 37mdash39 41

43mdash44 50 52 55mdash68 71 76 82mdash83 85 93 95 98 100 103 112mdash115 118 124 127 130mdash132 135 145mdash146

Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204

okaz 30operatory modalno‑syntagmatyczne

45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206

zawiązkowy 102mdash103 107opowiadanie minimalne 8 74mdash75 77

78moacutewione 19 ustne 19mdash28 85

orientacja 20mdash21 39 54 73mdash82 92mdash135 144 147mdash154 156mdash157 174mdash177 182mdash189 195mdash197 204

parenteza 122mdash123 125 131początek ściągnięty 95pole narracji 26potoczny obraz świata 63mdash64 166poziom poznawczy wzorca gatunko‑

wego 33 49mdash50 63mdash68pragmatyczny wzorca gatunko‑

wego 33 49mdash50 55mdash62strukturalny wzorca gatunko‑

wego 33 49mdash50 50mdash55stylistyczny wzorca gatunkowe‑

go 33 49mdash45 68mdash70praesens historicum 63 128 136 141

145mdash149 151 158 174puenta 180mdash181 183mdash184 189punkt kulminacyjny (zwrotny) 45 52

81mdash82 110 136mdash137 141mdash152 153mdash154 157 174

pytanie dopingujące 45

rama delimitacyjna 24 83pragmatyczna 92 166

ramowa kompozycja tekstu 186mdash187reakcja rozstrzygnięcia 38

rozwinięcia 38

uzupełnienia 38zestawienia 38

realizacja wzorca 29mdash30 168 201rekonstrukcja struktury tekstu 49

72mdash73reprezentacja wzorca 29mdash31rozwiązanie 20mdash21 26 40 51mdash54

73mdash79 81mdash82 110 134 147mdash150 153mdash154 158mdash166 168 172 174mdash178 184mdash189 193mdash198 200

scena narracyjna 27schemat fabularny 52schemat narracyjny 11 15mdash16 27mdash29

169 183 184 187 189 197mdash198 200schemat poznawczy 15 54sekwencja narracyjna 27 185mdash189struktura maksymalna 33 72mdash73

79mdash173podstawowa 20 32 33 72mdash79

181adaptacyjna 30 33 72 178mdash200alternacyjna 30 33 73 173mdash178

181styl potoczny 69sygnał delimitacyjny 84 167symptom początku końca 84 102sytuacja komunikacyjna 22 55mdash58

61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176

narracyjna 56 87 90 92mdash93 117 166 169 173 178

tellabitity 21 64mdash65 85

wiedza wspoacutelna 37 46 56 98 120wprowadzenie 20mdash21 51 73 76 78mdash

80 83mdash92 97 133 148mdash151 158 174 176mdash177 187mdash189 204

wspoacutełnarracja 25 56 109wspoacutełprodukowanie 22 37wypowiedzenia zestawione 121mdash122

Indeks rzeczowy234

wzorzec czynności językowej 71działania językowego 32mdash33 71gatunkowy 33 49mdash70 71 178mdash

179 181 190 194mdash195 197tekstowy 71mdash73 174 178 181 183

zaimki deiktyczne (wskazujące) 41 111 116mdash120 141mdash142

zakończenie (koda) 21 73 166mdash173zdanie egzystencjalne 95mdash96zestawione wypowiedzenia 121mdash122związek przyczynowo‑skutkowy 9 15

26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas

Colloquial stories in the light of a linguistic genology

Summar y

The book inscribes into an already rich collection of works inspired by texto‑logy and linguistic genology The aim of the work is to analyse colloquial stories appearing in everyday conversations or more specifically present linguistic realizations of structural models of this genre

The initial chapter shows various understandings of the notion of a story and a narrative in contemporary humanistic studies

Chapter one presents a story as a component of a conversation that is the effect of a natural face ‑to ‑face cooperation between its participants The ana‑lyses presented prove that colloquial narratives are texts dynamically created marked by an imprint of a characteristic exchange of sending ‑receiving roles thanks to which they are generally not monologue but interactive texts which also influences building interpersonal bonds

Chapter two brings a detailed description of a genre model of a colloquial story in its four aspects a structural pragmatic cognitive and stylistic one Pre‑senting a structural aspect of a story the author discusses the attempts to ar‑range the fictional schemes on the grounds of the theory of literature narrative grammar and psychology A description of the pragmatic component defines the parameters of a model communicative situation of a story a picture of a sen‑der and receiver as well as the aims of communication (an illocutionary poten‑tial) Describing a cognitive component the author shows the components of a colloquial image of the worlds manifested in the very texts Cognitive values of the history from an everyday life can also be seen in their exemplary overto‑ne colloquial stories show ways a narrator or a character deals with problems A stylistic level covers genre determinants of a text and linguistic means such as morphological lexical and syntactic realizing them Thus the very chapter gives a description of the features of a colloquial language being the result of the spontaneity of an oral communication

The subject of interest in chapter three is structural models of colloquial sto‑ries The first stage of the analysis constituted differentiating the basic struc‑ture composed by constitutive components being semantic equivalents of the elements of a full fictional structure Next a description of a five ‑component maximum structure of a colloquial story linguistic realizations of particular components that is an abstract orientation complication solution and coda

Summary236

was given In the part describing ways of introducing a narrative to con‑ versations the author analyses a meta ‑textual frame dividing a narrative from expressions preceding and following it indicates typical initial delimiters Next she presents a detailed analysis of the orienteering part paying attention to ways of defining the time of the events and locating them in a space as well as discusses ways of describing the background of the events and characters and avoiding descriptions as well as the role of a commentary in the form of margin remarks coming from a narrator The analysis of the material collected shows that complication and a turning point of the action in a colloquial story can be signaled on a lexical syntactic inflectional and phonetic level In the next sub‑chapter typical forms of action resolution are discussed while a description of the elements of a maximum structure of a story is closed with the analysis of the end which is to explicitly express the coda of a narrative situation and signalize a return to the situation defined by a communicative here and now constituting a borderline element of the text and a component of a meta ‑textual frame At the end of the story often the evaluation of the events presented I the form of a moral proverb or saying is given

Chapter three gives a description of alternative structures of a story namely structures situation ‑related and characterized by a change of the quantity or subsequence of the composition elements typical of a given genre The very structural changes appear as a result of the impact of the element of colloquial speech a wide variety of reconstructed events as well as under the influence of a particular communicative situation in which the story develops

Chapter three closes a description of adaptation structures of a story that is those that refer to other genre models existing in the speech universe On the example of narrative jokes and advertisements using the form of a story the au‑thor shows that a story in contamination with other genres is a stronger form it does not undergo adaptations on its own but becomes the source of adaptation or the basis for transformations of other genres Form adaptations under the influence of a story scheme can be global in nature which is seen in eg jokes taking on the form of a narrative can also appear in partial adaptations which can be observed in eg advertisement messages

Katarzyna Wyrwas

Alltaumlgliche Erzaumlhlungen im Lichte der linguistischen Genologie

Zusammen fassu ng

Die vorliegende Abhandlung passt in die schon reichhaltige Sammlung der Erzaumlhlungen hinein die durch Textologie und linguistische Genologie inspi‑riert werden Ihr Ziel ist es die in allaumltglichen Gespraumlchen auftretenden Erzaumlh‑lungen zu analysieren und genauer die Sprachrealisationen der strukturellen Modelle innerhalb der Gattung darzustellen

Das Einfuumlhrungskapitel veranschaulicht wie der Begriff Erzaumlhlung in gegen‑waumlrtiger Humanistik verstanden wird

Im ersten Kapitel erscheint eine Erzaumlhlung als ein Element des Gespraumlchs das die Folge der bei den Kontakten bdquovon Angesicht zu Angesichtldquo normalen Zusammenarbeit zwischen den Gespraumlchspartnern ist Alltaumlgliche Erzaumlhlungen sind Texte die dynamischerweise geschaffen und durch einen charakteristi‑schen Tausch der bdquoSender ‑Empfaumlngerldquo ‑Rollen gekennzeichnet werden so dass sie meistens interaktive Monologe sind die den Aufbau von zwischenmenschli‑chen Beziehungen beeinflussen

Das zweite Kapitel bringt eine genaue Charakteristik des Gattungsmusters bdquoalltaumlgliche Erzaumlhlungldquo in deren vier Aspekten strukturellen pragmatischen kognitiven und stilistischen Beim strukturellen Aspekt versucht die Verfasse‑rin die Handlungsschemata auf dem Gebiet der Literaturtheorie der narrativen Grammatik und der Psychologie zu ordnen Beim pragmatischen Element bez‑eichnet sie die Parameter der kommunikativen Modellsituation der Erzaumlhlung den Sender und den Empfaumlnger als auch die Kommunikationsziele (illokutives Potential) Beim kognitiven Element nennt sie die Bestandteile des allgemeinen Weltbildes das in den gesammelten Texten widerspiegelt wird Kognitive Werte der alltaumlglichen Geschichten lassen sich auch in deren exemplarischer Aussa‑ge erkennen alltaumlgliche Erzaumlhlungen zeigen zwar wie der Erzaumlhler und seine Helden mit den Problemen des Alltags zurechtkommen Der stilistische Aspekt umfasst die Gattungsdeterminanten des Textes und die dazu gebrauchten mor‑phologischen lexikalischen und syntaktischen Sprachmittel In dem Kapitel werden also die aus der Spontaneitaumlt der sprachlichen Kommunikation folgen‑den Merkmale der Alltagssprache besprochen

Zum Gegenstand des dritten Kapitels werden strukturelle Modelle der al‑laumltglichen Erzaumlhlungen Zuerst wurde die aus konstitutiven Elementen (se‑mantische Aumlquivalente der Handlungselemente) bestehende Grundstruktur

Zusammenfassung238

unterschieden Dann schildert man die maximale Fuumlnfelementstruktur von der alltaumlglichen Erzaumlhlung die Realisationen von deren einzelnen Bestand‑teilen Einleitung Orientierung Komplikation Loumlsung und Beendigung In dem Teil zeigt die Verfasserin auf welche Weise eine Erzaumlhlung ins Gespraumlch eingefuumlhrt wird sie analysiert den Metatext ‑Rahmen der die Erzaumlhlung von den vorhergehenden und nachfolgenden Aussagen abtrennt und nennt typi‑sche Anfangsdeliminatoren Danach analysiert sie genau den Orientierung‑steil indem sie auf die Methoden hinweist mit deren Hilfe die Zeit von den einzelnen Ereignissen und deren Lokalisation in dem Raum bezeichnet wer‑den und beschreibt auf welche Art und Weise der Hintergrund von Ereignis‑sen und Helden dargestellt werden und was fuumlr eine Rolle das in Form der beilaumlufigen Bemerkungen erscheinende Kommentar des Erzaumlhlers spielt Die Analyse des gesammelten Stoffes zeigt dass die in der alltaumlglichen Erzaumlhlung auftretenden Komplikation und der Wendepunkt der Handlung koumlnnen auf lexikalischer syntaktischer phonetischer und Flexionsebene signalisiert wer‑den In dem naumlchsten Unterkapitel werden typische Formen der Handlung‑sloumlsung besprochen und die Charakteristik von den einzelnen Elementen der maximalen Struktur der Erzaumlhlung endet mit der Analyse der Beendigung deren Rolle ist die narrative Situation eindeutig zu schlieszligen und die Ruumlck‑kehr zu der durch kommunikative bdquohierldquo und bdquojetztldquo bestimmten Situation signalisieren die Beendigung bildet das Grenzelement des Textes und gehoumlrt dem Metatextrahmen Haumlufig findet man in dem Endteil der Erzaumlhlung die Beurteilung von Ereignissen in Form einer Moral eines Sprichwortes oder eines Ausspruchs

Im dritten Kapitel werden auszligerdem die Alternationsstrukturen der Erzaumlh‑lung also die situativ miteinander verbundenen und durch eine Veraumlnderung der fuumlr diese Gattung typischen Anzahl und Reihenfolge der Bauelemente gekennzeichneten Strukturen geschildert Zu strukturellen Veruumlnderungen kommt es unter dem Einfluss von der lebhaften Umgangssprache wegen der groszligen Vielfuumlltigkeit der wiedergegebenen Ereignisse und unter dem Einfluss von einer konkreten kommunikativen Situation in der die Erzaumlhlung entsteht

Am Ende des dritten Kapitels werden die Adaptationsstrukturen der Erzaumlh‑lung dh die sich auf andere Gattungsmuster in dem Sprachuniversum bez‑iehenden Strukturen besprochen Anhand der Witze und Werbetexte in Form einer Erzaumlhlung zeigt die Verfasserin dass sich die Erzaumlhlung bei der Konta‑mination mit anderen Gattungen als eine staumlrkere Gattung erweist sie unter‑liegt keinen Adaptationen sondern wird zu einer Adaptationsquelle und ist die Grundlage fuumlr Veraumlnderung der anderen Gattungen Unter dem Einfluss des Erzaumlhlungsschemas koumlnnen die Formadaptationen einen globalen Charak‑ter haben was zB in den Witzen in narrativer Form zum Vorschein kommt es kann auch partielle Adaptationen geben die beispielsweise in Werbeanzeigen auftreten

Redaktor Aleksandra Zok ‑Smoła

Aranżacja graficzna okładki Magdalena Starzyk

Redaktor techniczny Małgorzata Pleśniar

Korektor Lidia Szumigała

Łamanie Alicja Załęcka

Copyright copy 2014 byWydawnictwo Uniwersytetu ŚląskiegoWszelkie prawa zastrzeżone

ISSN 0208 -6336ISBN 978 -83 -226 -2251 -3(wersja drukowana)ISBN 978-83-226-2338-1(wersja elektroniczna)

WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiegoul Bankowa 12B 40 -007 Katowicewwwwydawnictwouseduple ‑mail wydawususeduplWydanie I Ark druk 1500 Ark wyd 1400 Papier offset kl III 90 g Cena 34 zł (+ VAT)

Druk i oprawa bdquoTOTEMCOMPL Sp z oordquo SpK ul Jacewska 89 88‑100 Inowrocław

NR 3121

Katarzyna Wyrwas





Spis treści









7

117101939283797371

686355504949

37

332919137

121135136

Spis treści6





Uwagi końcowe

Bibliografia

Indeks osobowy

Indeks rzeczowy

Summary

Zusammenfassung

231

227

209

201

190180178173166158152144140

238

235

Wstęp



Barthes 1968 327


Wstęp8









Wstęp10











Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Katarzyna Wyrwas





Spis treści









7

117101939283797371

686355504949

37

332919137

121135136

Spis treści6





Uwagi końcowe

Bibliografia

Indeks osobowy

Indeks rzeczowy

Summary

Zusammenfassung

231

227

209

201

190180178173166158152144140

238

235

Wstęp



Barthes 1968 327


Wstęp8









Wstęp10











Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238















Spis treści









7

117101939283797371

686355504949

37

332919137

121135136

Spis treści6





Uwagi końcowe

Bibliografia

Indeks osobowy

Indeks rzeczowy

Summary

Zusammenfassung

231

227

209

201

190180178173166158152144140

238

235

Wstęp



Barthes 1968 327


Wstęp8









Wstęp10











Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Spis treści6





Uwagi końcowe

Bibliografia

Indeks osobowy

Indeks rzeczowy

Summary

Zusammenfassung

231

227

209

201

190180178173166158152144140

238

235

Wstęp



Barthes 1968 327


Wstęp8









Wstęp10











Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Wstęp



Barthes 1968 327


Wstęp8









Wstęp10











Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Wstęp8









Wstęp10











Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238



















Wstęp10











Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238


















Wstęp12









Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238
















Hardy 1968 5




Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Wstęp14









Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238

















Wstęp16








Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238
















Wstęp18












Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238





















Wstęp20








Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238

















Wstęp22









Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238

















Wstęp24






Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238
















Wstęp26






Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238
















Wstęp28








Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238

















Wstęp30











Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238


















Wstęp32










Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238




















Wstęp34




















Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238























Indeks osobowy

Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Indeks osobowy228









63 90mdash91 93 97 168mdash169 215






Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Indeks osobowy 229


Lalewicz Janusz 15 59 117 189 207 217 223









85 158 167 219





Quasthoff Uta F 220





Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Indeks osobowy230














146 158 178 216 222 223Witosz Bożena 33 45 49 57 70 98









Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Indeks rzeczowy






bajka 8 11 15 17 23mdash25 48 52 68 190 198 212 218

baśń 8 17 25 198 210











fabuła 7 9 11 20 24 26 51mdash53 173 183 187 200 203



Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Indeks rzeczowy232





59mdash60 62mdash63 68 71 93 117 121 128 190 194 204




157

kawał 11 31 35 132 180mdash190 192 202 224






kontekst 22 55 76 87 98 121 125 139 172



metatekst 24 32 45 78 82 84 90 92 97 127 143 166 167 169













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Indeks rzeczowy 233

148 155 157 166 173 182mdash183 187 189mdash200 202 204


45opis 38 39 57 64 77 93 98 101mdash116

119 120 121 126 132 133 183 190 203 204 206














rozwinięcia 38










61 64 90 97 116 127 145mdash146 148mdash149 168 176






Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Indeks rzeczowy234





26mdash27 48 51 53 127 161 183


Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Katarzyna Wyrwas


Summar y






Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Summary236




Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Katarzyna Wyrwas


Zusammen fassu ng






Zusammenfassung238













Zusammenfassung238













Opowiadania potoczne w świetle genologii lingwistycznej

Documents

Transcript of Opowiadania potoczne w świetle genologii lingwistycznej