Centra usług społecznych – nowe rozwiązania w sferze pomocy społecznej i ekonomii społecznej

Ekspert: dr hab. Marek Rymsza, doradca Prezydenta RP, koordynator sekcji Polityka społeczna, rodzina Narodowej Rady Rozwoju

Warszawa, 14.10.2019 r.

l 16 listopada 2018 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda skierował do Sejmu RP projekt ustawyo realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych wraz z uzasadnieniem (druk sejm. nr 3040);

l 19 lipca 2019 roku Sejm RP uchwalił ustawę praktycznie jednogłośnie -426 głosów za, 1 głos wstrzymujący, 0 głosów przeciw;

l 2 sierpnia 2019 roku Senat RP jednogłośnie bez poprawek przyjął ustawę w wersji uchwalonej przez Sejm RP;

l Prezydent RP uroczyście podpisał ustawę 23 sierpnia 2019 roku w Pałacu Prezydenckim.

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług

społecznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1818)

2

Centrum usług społecznych (CUS) służy integracji, rozwojowi i poszerzeniu dostępności usług społecznych, w sposób który: • przywraca właściwe relacje między działaniami selektywnymi

w ramach pomocy społecznej a działaniami powszechnymi adresowanymi do ogółu mieszkańców;

• odpowiada na potrzeby i wyzwania cywilizacyjne polskiego społeczeństwa;

• odpowiada priorytetom polityki społecznej UE i profilowaniu polityki społecznej na poziomie krajowym;

• ukierunkowuje inicjatywy podejmowane oddolnie przez samorządy lokalne;

• wspiera rozwój samorządności lokalnej oraz partnerskiej współpracy międzysektorowej;

• stwarza nowe możliwości rozwoju służb społecznych i pracy socjalnej.

Dlaczego CUS, dlaczego teraz?

3

Tworzenie CUS

Utworzenie CUS jest dobrowolne – to zadanie własne gminy o charakterze fakultatywnym. Dwa podstawowe tryby utworzenia CUS: • gminne CUS – działające na obszarze gminy, powstałe przez

przekształcenie OPS;• partnerskie CUS – działające na obszarze dwóch lub więcej gmin, powstałe

na podstawie porozumienia gmin, funkcjonujące obok OPS. Przekształcenie OPS w CUS nie oznacza likwidacji OPS, ale przeniesienie ogółu zadań i zasobów OPS do CUS.

W gminnym CUS z założenia będzie działał Zespół ds. pomocy społecznej obok Zespołu ds. usług społecznych.

4

Gminne programy usług społecznych

• Usługi społeczne to termin szerszy niż usługi pomocy społecznej, ale węższy niż usługi użyteczności publicznej.

• Programy usług społecznych (PUS) – przyjmowane w drodze uchwałyakty prawa miejscowego stanowiące podstawę realizacji usług społecznych w szerszym wymiarze niż wynika to z przepisów innych ustaw.

• PUS to zadanie własne gminy o charakterze fakultatywnym.• Usługi społeczne określone w PUS są kierowane

do osób, rodzin, grup społecznych lub ogółu mieszkańców.

5

Realizowanie usług społecznych

• CUS w realizowaniu usług społecznych orientuje się w stronę zasady powszechności: o usługi społeczne będą dostępne dla ogółu mieszkańców –

bez wywiadów środowiskowych i decyzji administracyjnych,o przy wykorzystaniu indywidualnych planów usług społecznych (IPUS).o Korzystanie z usług społecznych nie będzie się wiązać

z nabyciem statusu klienta pomocy społecznej. • IPUS to narzędzie udostępniania kompleksowych usług na zasadzie

jednego okienka; to pakiety usług personalizowanych, uzgadnianych z mieszkańcami. Praca metodą IPUS została uznana za formę pracy socjalnej.

6

Praca środowiskowa w CUS

• Otwarcie CUS na pracę środowiskową wzmacniającą spójność społeczną –rola organizatora społeczności lokalnej (OSL).

• Zadaniem OSL jest m.in. wzmacnianie potencjału społeczności lokalnej w zakresie działań wspierających o charakterze wolontariackim, samopomocowym i sąsiedzkim.

• Działania wspierające będą uwzględniane w pakietach usługowych dostępnych w ramach IPUS.

7

Partnerska współpraca, informowanie o usługach społecznych

• Utworzenie CUS będzie sprzyjać rozwojowi partnerskiej współpracymiędzyinstytucjonalnej i międzysektorowej, w szczególności przez: o zlecanie usług społecznych przez CUS organizacjom pozarządowym i

podmiotom z nimi zrównanym,o zawieranie porozumień dot. przekazania do CUS usług przypisanych

innym podmiotom publicznym, w tym z poziomu powiatu (PUP, PCPR).

• Zadaniem CUS będzie informowanie o usługach świadczonych przez podmioty współpracujące z CUS w ramach lokalnego systemu (tryby: on-line i off-line).

8

Vacatio legis

Ustawa o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych

została uchwalona przez Sejm RP 19 lipca 2019 r. Prezydent RP podpisał

ustawę 23 sierpnia 2019 r.

Ustawa przewiduje czteromiesięczne vacatio legis (wejście w życie

przepisów ustawy 1 stycznia 2020 r.).

Racje dla vacatio legis:

• przygotowanie aktów wykonawczych,

• przygotowanie pakietu materiałów edukacyjnych ułatwiających

utworzenie CUS,

• przygotowanie programów szkoleniowych dla kadr CUS

(za szkolenia będą odpowiadać ROPS),

• przygotowanie narzędzia informatycznego CUS,

• uruchomienie przez rząd programu pilotażowego tworzenia CUS.

9

• Wymiar instytucjonalny: w jednej instytucji (CUS) dostęp do usług z różnych obszarów, świadczone przez podmioty lokalne z różnych sektorów

• Wymiar funkcjonalny: budowanie palety usług dostępnych poprzez CUS wokół potrzeb rodziny.

• Wymiar więziotwórczy: integracja usług społecznych świadczonych przez specjalistów z działaniami wspierającymi o charakterze samopomocowym i wolontariackim w celu integracji społeczności lokalnej – uwzględnienie w CUS pracy środowiskowej obok wspierania usługowego osób i rodzin.

• Wymiar upodmiotowiający: o podejście upodmiotawiające mieszkańców, o nowe możliwości rozwoju i wzmocnienia służb społecznych.

Integracja usług społecznych w CUS – cztery wymiary

10

Centra usług społecznych a rozwój ekonomii społecznej

Trzy kluczowe pola aktywności przedsiębiorstw społecznych: l integracja społeczna przez pracę – zatrudnianie osób wykluczonych z

rynku pracy, l świadczenie usług społecznych użyteczności publicznej

we wspólnotach samorządowych, l wspieranie rozwoju lokalnego obszarów marginalizowanych.

Rozwój ekonomii społecznej to rozwój przedsiębiorstw społecznych na wszystkich trzech polach. Podmioty ekonomii społecznej wpisują się w tworzony wokół CUS lokalny system usług społecznych jako świadczeniodawcy.

11

Dziękuję za uwagę!

kontakt: Marek.Rymsza@prezydent.pl

12

W ramach projektu „Spójna integracja regionalna ekonomii społecznej” prowadzone jest doradztwo dedykowane przedstawicielom ROPS, IZ RPO, IP RPO, Regionalnych Komitetów Rozwoju Ekonomii Społecznej.

Zapotrzebowanie na doradztwo można zgłaszać do konsultantów regionalnych - kontakt z nimi mają przedstawiciele ROPS z zespołów koordynujących rozwój ekonomii społecznej.