Brajl - Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób ... · Bogusław Marek Brajl Podręcznik do nauki...
130
Transcript of Brajl - Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób ... · Bogusław Marek Brajl Podręcznik do nauki...
Bogusław Marek
Brajl
Podręcznik do nauki brajla dla nauczycieli i lektorów języka angielskiego
Lublin 2007
..
Tytuł: Brajl. Podręcznik do nauki brajla dla nauczycieli i lektorów języka angielskiego
Autor: Bogusław MarekKatedra Metodyki i Tyfl odydaktyki Języka AngielskiegoKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Redakcja techniczna i skład: Andrzej MatysProjekt okładki: Andrzej Matys
4
Od autoraKilka słów o twórcy pisma niewidomych ............................................................................ 6
Część I
Poznajemy alfabet brajla
Jak wygląda alfabet brajla ................................................................................................. 8Poznajemy pierwsze litery: a, b, k, l ................................................................................. 9Dodajemy punkty z prawej strony sześciopunktu ............................................................. 10c, e, d, ą, ę ........................................................................................................................ 10i, j, ?, dwukropek ................................................................................................................ 11f, h, ł, g ............................................................................................................................... 12o, u, m, n, z ........................................................................................................................ 13p, r, v, q, ż .......................................................................................................................... 15s, t, wykrzyknik, znak plus, znak dzielenia, nawias okrągły, cudzysłów ........................... 16Myślnik, minus, „at” ........................................................................................................... 17
Prawa strona sześciopunktu (punkty 456) ......................................................................... 18Znak dużej litery – (punkty 46) ........................................................................................... 18w ń y .................................................................................................................................. 19Znak liczby (punkty 3456) .................................................................................................. 20ó, ś, ć, x, ź .......................................................................................................................... 22Proste działania matematyczne ......................................................................................... 24Numery telefonów, kody pocztowe i adresy e-mail ............................................................ 25Co zrobić, żeby nie zapomnieć brajla? Instalacja czcionki brajlowskiej w komputerze ..... 26
Część IIĆwiczenia i repetytorium z brajla
Powtarzamy samogłoski ................................................................................................... 29Powtarzamy spółgłoski ..................................................................................................... 38Piszemy na maszynie brajlowskiej .................................................................................... 63„Pisanie na maszynie brajlowskiej” bez maszyny ............................................................. 73Pisanie na tabliczce brajlowskiej ...................................................................................... 74Ćwiczenia z tabliczką brajlowską ...................................................................................... 75
Część III
Trudne do zapamiętania litery ......................................................................................... 77
Część IVGry i zabawy z brajlem
Zgadywanki – wypełnianki ................................................................................................. 86Tajemniczy szyfr albo brajl dla „matematyków”. ............................................................... 88Krzyżówki brajlowskie ....................................................................................................... 94Bingo ................................................................................................................................. 112Rysunki brajlowskie ........................................................................................................... 113Brajl dla zaawansowanych. Czytamy dowcipy i anegdoty ................................................. 120Rozwiązania krzyżówek ..................................................................................................... 126
Od autora
Czy trudno jest osobie widzącej nauczyć się alfabetu brajla? Nie – oczywiście jeśli zadowolimy się metodą „wzrokową”. Czytanie palcami wymaga wielu miesięcy a nawet lat stałego treningu. Posługując się wzrokiem, już po kilku minutach zaczniemy rozpoznawać pierwsze litery alfabetu brajla a po kilku tygodniach (lub dniach jeśli się do tego przyłożymy) możemy czytać teksty brajlowskie prawie tak sam szybko jak te publikowane w zwykłym druku (albo jak mówi się w środowisku osób niewidomych, w „czarnodruku”).
A więc do roboty! Na początek gratulacje – to naprawdę doskonały pomysł aby (wreszcie!) nauczyć się brajla. O ile łatwiej i szybciej będziemy mogli ocenić pracę niewidomego ucznia czy też studenta nie czekając aż ktoś przepisze albo przeczyta nam jego wypracowanie. Pomyślcie też jak wielką przyjemność sprawimy bliskiej nam niewidomej osobie, kiedy otrzyma od nas kartkę tej (lub podobnej) treści:
$serdeczne pozdrowienia znad morza.
$jest super6
Niniejszy podręcznik to jeden z efektów projektu „Per Linguas Mundi ad Laborem” (Przez języki świata do pracy), realizowanego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Obok Katolickiego Uniwersytetu Jana Pawła II uczestniczyli w nim: Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Polski Związek Niewidomych, Uniwersytet Warszawski i Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Celem projektu było wypracowanie skutecznej strategii nauczania języków obcych osób niewidomych a przygotowanie do tego zadania nauczycieli języka angielskiego stanowiło ważny element strategii. Może więc dziwić brak w podręczniku ćwiczeń w języku angielskim. Powód tego jest jednak prosty – brajl, to alfabet (a nie jak zdarza się słyszeć „język brajla”) a polski alfabet zawiera wszystkie znaki alfabetu angielskiego. Tak zwany „drugi stopień” (Grade Two) znajomości brajla używanego w krajach obszaru języka angielskiego, w którym występuje duża liczba dodatkowych znaków pełniących funkcję najrozmaitszych skrótów i uproszczeń, nie przydaje się w nauczaniu języka angielskiego gdyż w znacznym stopniu utrudnia zapamiętanie pisowni. Dzięki skrótom, „Grade Two Braille” pozwala natomiast na znaczne zmniejszenie objętości tekstów brajlowskich i z tego względu polecany jest niewidomym osobom dobrze już znającym język. Nauczycielom języka angielskiego z pewnością przyda się natomiast znajomość wszystkich znaków występujących w języku polskim – na przykład do przygotowania niewielkiego słowniczka lub ćwiczeń tłumaczeniowych. A jeśli dzięki temu podręcznik zachęci do nauki brajla innych nauczycieli, będzie to dodatkowy, ważny efekt projektu.
Bogusław Marek
5
Kilka słów o twórcy pisma niewidomych
O brajlu – wypukłym piśmie niewidomych – pewnie wszyscy słyszeli. Stworzył go w pierwszej połowie XIX wieku Louis Braille (1809 – 1852) – niewidomy od wczesnego dzieciństwa Francuz, uczeń a później nauczyciel paryskiego zakładu dla niewidomej młodzieży. Nie wszyscy wiedzą natomiast, że swój wynalazek Braille zawdzięcza innemu odkryciu – sonografi i, dotykowemu pismu fonetycznemu Charles’a Barbier. Pismo to, w którym kombinacje wypukłych punktów i kresek odpowiadały różnym dźwiękom, miało pomóc żołnierzom porozumiewać się w okopach bez używania głosu.
Pismo to nigdy nie uzyskało większego znaczenia, choćby dlatego, że sprawiało zbyt wiele trudności widzącym użytkownikom. Zafascynowało natomiast Louis’a Braille’a, który dostrzegł w nim ogromną szansę dla osób niewidomych. Po usunięciu kresek i modyfi kacji położenia punktów tak aby każda ich kombinacja odpowiadała jednej literze i mieściła się pod opuszkiem palca, powstał używany do dzisiaj alfabet brajla. Braille przystosował go później do notacji matematycznej i muzycznej i w 1827 roku opublikowana została pierwsza w świecie książka drukowana nowym alfabetem, pod długim bardzo tytułem: „Metoda zapisywania wyrazów, muzyki i prostych piosenek za pomocą punktów do użytku niewidomych i dla nich opracowana”.
Jak wielu wynalazców, Louis Braille nie doczekał się powszechnego stosowania stworzonego przez siebie pisma – nie wprowadzono go nawet w szkole, w której pracował. Dopiero w 1868 roku, szesnaście lat po jego śmierci alfabet brajla uznano jako ofi cjalne pismo niewidomych.
6
Część IPoznajemy alfabet brajla
Jak wygląda alfabet brajla?
Alfabet brajla to różne kombinacje punktów tak zwanego sześciopunktu, który wygląda tak samo jak ”szóstka” w kostce do gry. Opis tych kombinacji ułatwiają numery przypisane poszczególnym punktom:
%Nasz kurs brajla zaczniemy od lewej strony sześciopunktu:
A punkt 1
1 punkt 2
a punkt 3
Czy pojedyncze punkty 1, 2 i 3 coś znaczą? TAK!
Punkt 1 A to litera „a” Punkt 2 1 to przecinek „ ,”Punkt 3 to kropka „ .”Z punktów 1, 2 i 3 można utworzyć kilka liter alfabetu. Po ich zapamiętaniu będziemy stopniowo dodawać do nich punkty 4,5,6 z prawej strony sześciopunktu i w ten sposób poznamy cały alfabet. Potem pozostanie już tylko ćwiczenie – czytanie pojedynczych wyrazów (ze ściągawką i bez), pisanie na maszynie brajlowskiej lub tabliczce, zaznaczanie liter brajlowskich na sześciopunkcie, rozwiązywanie krzyżówek oraz łamigłówek brajlowskich przygotowanych specjalnie dla Was i … rysowanie! Tak, tak, przy pomocy brajla można tworzyć rysunki wyczuwalne dotykiem. Wspaniała zabawa dla was i waszych podopiecznych. Powodzenia!
123
456
8
a
Poznajemy pierwsze litery: a, b, k, lPunkty 1 – 2 – 3
Oto jakie litery można stworzyć z punktów 1 – 2 – 3:
Przeczytaj:
Baba bal lala lak lalkab a b a b a l l a l a l a k l a l k a
Kalka alba laba LAK rakk a l k a a l b a l a b a l a k r a k
BAl babka bak kawa kawkab a l b a b k a b a k k a w a k a w k a
bar brak bar ak kark hak karab a r b r a k b a r a k k a r k h a k k a r a
a (1) b (12) k (13) l (123)
A B K L
9
Dodajemy punkty z prawej strony sześciopunktu
Czas na kolejne litery. Do znanych już „lewych” punktów dodajmy punkty z prawej strony sześciopunktu:
a (punkt 1) plus punkty 4 – 5 – 6. Litery c, e, d, ą, ę
Przeczytaj:
Baca Cal kac dal l:k bada b a c a c a l k a c d a l l ę k b a d a
cel bek belka daleka b:d:c e l b e k b e l k a d a l e k a b ę d ę
cela b:c blada b*k d*b l*dc e l a b ę c b l a d a b ą k d ą b l ą d
b*bel dok*d b:d* d*bekb ą b e l d o k ą d b ę d ą d ą b e k
a
c (14) e (15) d (145) ą (16) ę (156)
C e d * :
10
Przecinek (punkt 2) plus dodatkowe punktyz prawej strony sześciopunktu.Litery i, j, ?, dwukropek
Bejca bajka jak jaki kijekb e j c a b a j k a j a k j a k i k i j e k
Daj lejce lilijka lejekd a j l e j c e l i l i j k a l e j e k
kijki klika kilka ulica k i j k i k l i k a k i l k a u l i c a
ile5 jaki5 kiedy5 jakie5 i l e ? j a k i ? k i e d y ? j a k i e ?
.
1
I i punkty (24), j j (245) , 3 Dwukropek (25)
5 ? Znak zapytania (26) 4(256)
w starszych publikacjach brajlowskich ten znak używany był jako kropka
11
*
*
b – (punkty 12) plus dodatkowe punkty z prawej strony sześciopunktu. Litery f, h, ł, g
Przeczytaj:
Fala hala ca<a gala Ga<kaf a l a h a l a c a ł a g a l a g a ł k a
Ha<da <ad fa<d gie<da dachh a ł d a ł a d f a ł d g i e ł d a d a c h
flak flaga g:ba blacha gilf l a k f l a g a g ę b a b l a c h a g i l
<ach <:gi <acha kaba<a ł a c h ł ę g i ł a c h a k a b a ł a
<eb gleba figielek kie<b ł e b g l e b a f i g i e l e k k i e ł b
gie<da fach felga liga hakg i e ł d a f a c h f e l g a l i g a h a k
b
B b punkty 12 (12 + 4, 12 + 5, 12 +6, 12+45)
f (124) h (125) ł (126) g (1245)
F H < g
12
k (13) plus dodatkowe punkty z prawej strony sześciopunktu. Litery o, u, m, n, z
Przeczytaj:
Oko lok kolka kula kulkao k o l o k k o l k a k u l a k u l k a
kuma mucha huk guma lamak u m a m u c h a h u k g u m a l a m a
mak mama molo mleko Cuma m a k m a m a m o l o m l e k o c u m a
noga okno domena nuda nadn o g a o k n o d o m e n a n u d a n a d
kochana on maniak <ubianka k o c h a n a o n m a n i a k ł u b i a n k a
noc moc komenda c<o u<ann o c m o c k o m e n d a c ł o u ł a n
K k punkty 13 (13 + 5, 13 + 6, 13 + 4, 13 + 45)
m (134) o (135) u (136) n (1345) z (1356)
M O u N z
k
13
bu<Anek bank banda kocb u ł a n e k b a n k b a n d a k o c
zoo oaza zez zakaz z<o gazz o o o a z a z e z z a k a z z ł o g a z
bez baza doza koza z<om b e z b a z a d o z a k o z a z ł o m
bluza faza kabaczek kobza b l u z a f a z a k a b a c z e k k o b z a
<obuz buzia luz buziak zen ł o b u z b u z i a l u z b u z i a k z e n
<azik znad zakaz za<amanieł a z i k z n a d z a k a z z a ł a m a n i e
miazga gazda maczek kluczm i a z g a g a z d a m a c z e k k l u c z
Baczki niezb:dnik giez cezb a c z k i n i e z b ę d n i k g i e z c e z
zaniedbanie kazanie blizna z a n i e d b a n i e k a z a n i e b l i z n a
bielizna liczba zuch kozak b i e l i z n a l i c z b a z u c h k o z a k
ga<*zka znak milczek z*bek g a ł ą z k a z n a k m i l c z e k z ą b e k
14
l (123 ) plus dodatkowe punkty z prawej strony sześcipunktu. Litery p, r, v, q, ż
Przeczytaj:
Para park rak kara karkp a r a p a r k r a k k a r a k a r k
ropa pora rama panorama ar r o p a p o r a r a m a p a n o r a m a a r
baka<arz przekaz rozkazb a k a ł a r z p r z e k a z r o z k a z
ravioli vademecum r a v i o l i v a d e m e c u m
va banque qui pro quo &ar va b a n q u e q u i p r o q u o ż a r
ju& ko&uch le&ak &eg&u<ka j u ż k o ż u c h l e ż a k ż e g ż u ł k a
L l punkty 123 (123+4, 123+5, 123+6, 123+45, 123+ 46)
p(1234) r(1235) v(1236) q(12345) ż(12346) p r v q &
l
15
Średnik (punkty 23) plus dodatkowe punkty z prawej strony sześciopunktu. Litery s, t, wykrzyknik, znak plus, znak dzielenia, nawias okrągły, cudzysłów
Z lewej strony sześciopunktu zostały nam tylko dwa znaki brajlowskie – średnik i kropka. Z nimi również można łączyć punkty z prawej strony sześciopunktu.
Ćwiczeniem działań matematycznych i rozpoznawania cudzysłowów, nawiasów itp. zajmiemy się później. Teraz postarajmy się zapamiętać nowopoznane litery.
Przeczytaj:
As Sala lasek laska sos a s s a l a l a s e k l a s k a s o s
sok ser sasanka sauna s:p s o k s e r s a s a n k a s a u n a s ę p
tata tatarak totem tasak t a t a t a t a r a k t o t e m t a s a k
sterta satyr toast satynas t e r t a s a t y r t o a s t s a t y n a
;
s t ! + s(234) t(2345) 6(235) 6(234) ( ) „ 77(2356) 8(236)
16
Punkt 3 (kropka, apostrof, znak mnożenia) plus dodatkowe punkty z prawej strony sześciopunktu. Myślnik, minus, „@”.
Spośród możliwych kombinacji z punktem 3, warto zapamiętać:
firma>serwer pl
f i r m a @ s e r w e r . p l
niebiesko-czarny n i e b i e s k o - c z a r n y
`
- myślnik, matematyczny znak „minus” (punkty 36)
> @ „at” w adresach e-mail, (punkty 345)
17
a
Prawa strona sześciopunktu(punkty 456)
Czas na sprawdzenie jakie litery można utworzyć dodając punkty do prawej strony sześciopunktu. Oczywiście, wszystkie kombinacje przedstawione w tej części można przedstawić jako kombinacje punktów ze znanej nam już lewej strony sześciopunktu i dodatkowych punktów z prawej strony. Proponowana kolejność wprowadzania znaków brajlowskich wydaje się być jednak bardziej sprzyjająca zapamiętaniu alfabetu brajla.
Tak się składa, że w polskim alfabecie (i nie tylko) nie ma ani jednej litery składającej się wyłącznie z kombinacji punktów 4,5,6. Warto jednak poznać dwa znaki, które ułatwią zapamiętanie kilku kombinacji z punktami z lewej strony sześciopunktu.
Znak dużej litery – punkty 46
W alfabecie brajla nie ma osobnych znaków na duże i małe litery, np. A i a. Dzięki temu unika się konieczności zapamiętywania podwójnej ilości znaków brajlowskich. Jak więc pisze się wyrazy „z dużej litery”? Bardzo prosto. Przed pierwszą literą imienia, nazwy kraju itp. i na początku nowego zdania stawiamy znak dużej litery. Oznacza to, że literę po znaku interpretujemy jako „dużą”. Na przykład:
.ala .polska .zakopane A l a P o l s k a Z a k o p a n e
.kasia .kalifornia .korea K a s i a K a l i f o r n i a K o r e a
.
18
Znak kursywy (456) plus punktyz lewej strony sześciopunktu: w ń y
_kursywa_ k u r s y w a
Dodając punkty do znaku kursywy, uzyskamy kolejne często używane litery:
Kawa wosk w:ch w*s <awka k a w a w o s k w ę c h w ą s ł a w k a
woda wanna wino piwo wrakw o d a w a n n a w i n o p i w o w r a k
krowa wieko woreczek wrzosk r o w a w i e k o w o r e c z e k w r z o s
ko? nia?ka d<o? ba?ka le? k o ń n i a ń k a d ł o ń b a ń k a l e ń
Cie? Pie? Ogie? Sie? Cier?c i e ń p i e ń o g i e ń s i e ń c i e r ń
_ punkty 456 (456 plus 2, 456+1, 456+13)
w ń y w ? y
19
gra? S*&e? rdze? Odcie?g r a ń s ą ż e ń r d z e ń o d c i e ń
Lwy ryby gdyby rowy nerwyl w y r y b y g d y b y r o w y n e r w y
opo?cza k:sy <by w*sy rafy o p o ń c z a k ę s y ł b y w ą s y r a f y
Znak liczby (punkty 3456)
Znak liczby to genialny wynalazek, który pozwala na ograniczenie liczby znaków jakie trzeba zapamiętać ucząc się brajla. Zamiast dodatkowych dziesięciu znaków na poszczególne cyfry, wystarczy zapamiętać ten jeden – znak liczby i pierwsze dziesięć liter alfabetu. Każda z nich (a, b ,c – j), poprzedzona znakiem liczby oznacza kolejną cyfrę (1, 2, 3 – 0). Liczby wielocyfrowe poprzedzamy tylko jednym znakiem liczby.
#
1 2 3 4 5 #a #B #c #d #e
6 7 8 9 0#f #g #h #i #j
10 17 20 59 595 2008#aj #ag #bj #ei #eie #bjjh
20
UWAGA:Jeśli po znaku liczby wpiszemy „obniżone” odpowiedniki cyfr, odczytywane będą one jako liczby porządkowe (pierwszy, drugi, trzeci itd.).
1. 2. 3. 4. 5. #1 #2 #3 #4 #5
6. 7. 8. 9. 10.#6 #7 #8 #8 #10
21
Znak dużej litery (46) plus dodatkowe punkty,Litery ó, ś, ć, x, ź
Przeczytaj:
+Semka d+< r+w &+<w utw+ró s e m k a d ó ł r ó w ż ó ł w u t w ó r
o{ [ciana ry[ ple[? Wi[niao ś ś c i a n a r y ś p l e ś ń w i ś n i a
ma{% rado{% do{% ko[% go[% m a ś ć r a d o ś ć d o ś ć k o ś ć g o ś ć
z<o[% tro% wie[% lito[%z ł o ś ć t r o ć w i e ś ć l i t o ś ć
ma! !rebak gw+!d! pa! rze! m a ź ź r e b a k g w ó ź d ź p a ź r z e ź
!d!b<o wr+&by blu!ni% taxiź d ź b ł o w r ó ż b y b l u ź n i ć t a x i
. 46 (46 +3, 46 +2, 46 +1, 46 +13, 46 +23)
ó ś ć x ź
+ { % x !
.
22
No i w ten sposób poznaliśmy cały alfabet brajla, znak dużej litery i liczby oraz znaki interpunkcji a także znaki matematyczne stosowane w podstawowych działaniach. Pora więc na krótkie ćwiczenie:
Przeczytaj:
.gratulacje6 .jak wida%
nauczenie Si: brajla
nie jest takie trudne
.wystarczy tylko3
#a chcie% #b kilka minut
%wicze? Dziennie
23
Gratulacje! Jak widać nauczenie się brajla nie jest takie trudne.Wystarczy tylko:1. Chciec2. Kilka minut ćwiczeń dziennie
a
Proste działania matematyczne:
#b 6#c 7#5 #ah 6#i 7#bg 2 + 3 = 5 18 + 9 = 27
#g -#d 7#c #ag -#b 7#ae 7 - 4 = 3 17 - 2 = 15
#e #f 7#cj #g #h 7#ef 5 x 6 = 30 7 x 8 = 56
#if #h 7#ab #ha #i 7#i 96 : 8 = 12 81 : 9 = 9
Zwróćmy uwagę na to, że znak mnożenia piszemy bez przerwy, bezpośrednio po pierwszym członie działania!
24
a a
T T
Numery telefonów, kody pocztowe i adresy e-mail
Na koniec warto zapamiętać zapisywanie numerów telefonu, kodów pocztowych oraz adresów e-mail. Oto kilka przykładów:
(0-69) 45 19 87 7#j-fi7 #de-ai-hg
20-630 Lublin #bj-fcj .lublin
e-mail: [email protected]
e-mail4 brajlista>wn pl
Zapamiętajmy: W numerach telefonów i kodach pocztowych znak liczby piszemy tylko na początku numeru. Dłuższe ciągi cyfr oddzielamy myślnikiem.
25
a
Co zrobić, żeby nie zapomnieć brajla?Instalacja czcionki brajlowskiej w komputerze.
Na tym właściwie można by zakończyć nasz kurs brajla. Niestety – tak samo szybko jak nauczyć się alfabetu brajlowskiego można go zapomnieć. Dlatego ważny jest regularny kontakt z brajlem. Jak to zrobić? Być może nie będziemy mogli korzystać z „prawdziwych” książek brajlowskich. Możemy za to sami przygotowywać sobie teksty brajlowskie korzystając z jednej z dostępnych w Internecie (bezpłatnie!) czcionek brajlowskich. Mogą to być czcionki zachowujące „cień” wszystkich kropek sześciopunktu (tak jak w ćwiczeniach powyżej) albo czcionki imitujące brajl drukowany na drukarkach brajlowskich lub brajlowskich maszynach do pisania, bez zarysu sześciopunktu. Wystarczy tylko wybrać w komputerze lub napisać jakikolwiek tekst a potem zamienić czcionkę na brajlowską i mamy gotowe ćwiczenie utrwalające naszą znajomość brajla!
Oto przykłady kilku czcionek brajlowskich i adres strony, z których można je ściągnąć:
SimBraille: simbraille
Braille: Braille
Należy wejść na główną stronę Duxbury Systems:http://www.duxburysystems.com/default.asp
a następnie: 1. wybrać PRODUCTS2. wybrać Duxbury True Type Braille Fonts3. wybrać opcję „purchase” („purchase” znaczy „zakup” ale bez obaw!)4. wybrać DOWNLOAD (ściągnij)
Czcionki należy zapisać (tymczasowo) na przykład na pulpicie, „rozpakować” i przenieść do folderu „Czcionki”.
Rozpakowanie ściągniętych plików z czcionkami jest proste. „Klikamy” na ikonę Duxbury prawym klawiszem, wybieramy opcję „Extract to specifi ed folder”, podajemy miejsce docelowe – na przykład „Pulpit” i sprawdzamy czy na pulpicie pojawiły się nowe ikony z literką „T” i nazwami czcionek Braille oraz SimBraille. Kopiujemy je i wklejamy do folderu „Czcionki” w Panelu sterowania. Teraz prawie każdy tekst możemy w ciągu jednej sekundy zamienić na
26
tekst brajlowski. Prawie każdy, bo zainstalowane czcionki nie uwzględniają polskich liter ą, ć, ę, ł, ó, ń, ś, ź i ż. Jest jednak i na to rada. Wystarczy zrobić i mieć pod ręką ściągawkę z odpowiednimi zamiennikami. W poniższej tabelce znajdziemy „specjalne” litery polskiego alfabetu i klawisze jakie trzeba wybrać aby je uzyskać wtedy gdy korzystamy z czcionek SimBraille lub Braille. Jedynym problemem będzie brak bezpośredniego dostępu do brajlowskiego znaku kropki (punkt 3). Po naciśnięciu kropki na klawiaturze pojawia się znak dużej litery. W razie potrzeby, kropkę można ściągnąć z Tablicy znaków (ukrytej w Akcesoriach i Narzędziach systemowych).
Litery SimBraille Braille
ą * * * *
ć % % % %
ę : : : :
ł < < < <
ó + + + +
ń ? ? ? ?
ś { { { {
ź ! ! ! !
ż & & & &
27
Część II
Ćwiczenia i repetytorium z brajla
Powtarzamy samogłoski
Przeczytaj:
agat as abrakadabra sala aparat atrapa kanapa palma Madagaskar tarapaty apaszka
Przeczytaj:
sen beret serek deserek sekret meczet refl eks pretekst element neseser osesek prezent tekst sweterek teleferie petent prelegent sens element cement sentyment referencje preferencjeperyferie eklektyzm ewenement
aa
ee
29
Przeczytaj:
talerz balet manewr afera pasek lasek ranek teza mewa meta era belka Tereska emalia delegacja elewacja apelacja elementarz
Przeczytaj:
kino kiwi piski wyniki żbiki linijki wilki Wiking bitkilistki bliski gwizdki lilijki niski bikini Filipiny miski
a ea e
ii
30
Przeczytaj:
Pakistan wiertarka nawiew zawierucha zwierzak przepierka niedowiarek piec zapiekanka poniedziałek piaskarka piesekponiewierka panierka papierki
a e ia e I
31
Przeczytaj:
oko okno lok sok okop potop okoń słoń kokon potok splot motor rokoko kos kokos sport Sopot wodolot monopol klon prorok prolog monolog wodolot
Przeczytaj:
papieros wiertarki powieka człowiek popiersie bieg igła parostatek igliwie oparcie niebo poniedziałek owieczkakokieteria ekologia kobieta geografia poniewierka papieros filozofia echo powiedzenie zachowanie wieko siano
oo
a e i oa e I o
32
Przeczytaj:
luk stuk puk wnuk łuk kuku mus tusz sum rum tumult tłum mur tur buk juk bruk kruk skunks bunt
Przeczytaj:
kalejdoskop okulary kuluary kuropatwa ulewa umowa budowa biurowiec kierunek kierownica ulica wieżowiec cukier kokilka pustostan okulista suwerenność bieganie sukiennice placki okolica uliczki krupnik pakunek panaceum paradoksalinie lukierparowozownia kukurydza papierki utrapienie
uu
a e i o ua e I o U
33
Przeczytaj:
ryby gdyby szyby wysyp byk syk łyk smyk szyk wyszynk błysk tynk ryk płyn bryk krzyk czyżyk ryk
Przeczytaj:
wieczko koncertowy miarowy plecy ulewny perypetie nerwowy zapasowy nietypowy wypieki poniedziałkowy zawodowy kłosywyścigowy bosy niewymiarowy pospolity surowy purpurowy tamy systematyczny ukierunkowany zaufany kominek niepopularny upominek nieekonomiczny nieefektowny kukułeczka okulary
yy
a e i o u ya e I o U y
34
Przeczytaj:
r+g st+g w+r sp+r pr+g m+gł gł+g wr+g r+w n+ż b+r r+&a
Przeczytaj:
wiewi+rka ubi+r potw+r wok+ł pułkownicy równowaga oburzony z+wnoważony opatrunek og+rek g+ralskie grudy ul Ok.++lnik sp+łdzielczy przeciwb+lowy s+l
ó+
a e i o u y óa e I o U y +
35
Przeczytaj:
bąk pąk krąg sąg rąk mąka ząb dąb miąższ pąs
Przeczytaj:
kąsek wiązka uwiązany zalążek związkowiec pąsowy obowiązkowy posąg gąski wiórki posądzenia pląsanie dąsy ósemki złotówka obopólny sążnisty gąszcz susz miesiące rozwiązanie piąstka krążek ukąszenie pasy pąsowy poskutkuje polopiryna zakąska opatulony drąg
ą*
a e i o u y ó ąa e I o U y + *
36
Przeczytaj:
sęk lęk kęs pęk wstręt pędzę nęcę rękę mękę będę
Przeczytaj:
No i jak poszło? Prawda, że wcale nie tak trudno było nauczyć się samogłosek w brajlu? Jestem pewien, że tak samo dobrze pójdzie nam ze spółgłoska mi. Trzeba tylko znaleźć codziennie choćby kilkaminut na przeczytanie czegoś w brajlu.
ę:
a e i o u y ó ą ęa e I o U y + * :
37
Powtarzamy spółgłoski
Przeczytaj:
Baba bal baobab zabobon berberys bąbel banan bałwan beton dąb ząb barszcz biały zbadać obibok bęben
Przeczytaj:
Pacanów cacy cena scena ocena kac człowiek spacer raca racja kolacja plecy wraca przeczucie cal spec cecha czas czy cios cel cena cera heca warkocz czekan czosnek cis cios ciasteczko miecz dach ściana cep cedr rajca zdrajca
bb
cc
38
Przeczytaj:
baca, warcaby zobaczycie obecny baczny bocznica boczniak kabaczek warcaby boczek robaczek czubek beczka czubatka
b cb c
39
Przeczytaj:
Ćma zaćma kość radość napaść kłaść kraść liść maść ość pleść jeść gość teść treść troć wyć kryć spaść
wyjść dać dość ujść mieć nać żuć rzucić ćwiek wić nić kipieć lepić wypić radzić godzić siedzieć spać
szukać pić gapić kopać spać nieść nosić pisać grać orać wiać kiść gnać
Przeczytaj:
bać dać wracać badać ocalić zadbać zobaczyć zboczyć trąbić zbiec ćwiczyć cieszyć robić ocuci
ć%
b c ćb c %
40
M
Przeczytaj:
Dom rada bada kod oddział dodawanie dąb dach zdanie zdrowie poddasze oddalenie poddany danie
broda pod zdrada drozd rozgwiazda detal daleko drzewo drzwi druk kradzież widok rajd pajda frajda zadanie podanie dokument udo udko
Przeczytaj:
nadać zdać radzić czekać doczekać zobaczyć zbić dość badać bicz wybaczyć cud zadbać wyzdrowieć zdobywcy oddać rozdać brodzić
dd
b c ć db c % d
41
Przeczytaj:
Fanfary firanki frak fosa sofa rafa traf gryf flak foka fistaszki szlafrok feler kaloryfer tafla taryfa festyn
toffi Fajka fajerwerki fajrant pufa lufa lufka efekt sejf strefa strofa parafina finka flaszka fart fragment frytki forsa farsa kefir oferta taryfa
Przeczytaj:
Baba radca fiord odroczyć trafić fikać perfidny cofać bufor ufny dufać zadufany blef blefować
ff
b c ć d fb c % d f
42
Przeczytaj:
róg rogi gaza gol liga gala gałgan legalny gil gleba blog
Przeczytaj:
gafa fagot figa golf fałd bagatela gabaryt ścigać cofać flaga łgać ćma drgać brać cucić fragmencik gdakać fikać blefować wyścig gicz
gg
b c ć d f gb c % d f g
43
Przeczytaj:
hala hol hak hall hals henna hamak hetman hełm hetera harmonia hałas
Przeczytaj:
hangar chleb kochać flacha fach cecha handel chudy heca cicho chodzić błahy hałda hołd chłam
chochla huragan halabarda dachfalochron folgować figlować chełpić hałasować chrobot choroba harować
hh
b c ć d f g hb c % d f g h
44
Przeczytaj:
jajo jamnik lej lejek raj kraj łój znój soja jestem słój stojak jarmark maj jama rozwój jaskier jeleń jar sejm szyja jasiek pejzaż
Przeczytaj:
Fajny fajans pasjans hojny czajnik bajka bójka ciamajda zagajnik rajdowiec pajda łajdak frajda
ferajna majdan bajaderka odbojnik gajowy jodła hejnał zajazd podjazd rajd zdjąć jęczeć zając Farmacja fregata grafit groch
jj
b c ć d f g h jb c % d f g h j
45
Przeczytaj:
Kot kat kąt rok ręka mąka lak loki kokos kokoszka kra krawat lokator kaktus nektar lektor konkurent sok smak lek klekot Korek kurek kruk
krowa krówka klepka klika kolka kulka kalka kreska kilka lokal lekarz lekarka lak pasek mak mąka męka ręka sęk kąsek kask kiosk ziomek pąk wnęka ramka sanki okienko kleik
Przeczytaj:
Kajak huk fikołki fiołek choinka ciągnik bak dachówka fajerwerki fajerka kaczan kucharka fajka fajeczka brak kubraczek koreczek
kk
b c ć d f g h j kb c % d f g h j k
46
barak hamak huknąć koc barmanka furmanka kufajka kuchcik Korek kleksik kolacja krakers
47
Przeczytaj:
Lala las los sól zlew pal pole mol lama palma palmtop plewy sala sola rola lis silny salto palto
Przeczytaj:
Lalka daleko kolega flaga kilka klika kalka kolka leki lekki deko lada fala felga obelga hala hol cudak kolec cel chleb
chlebek lejek olejek gala lecieć gadać lej chcieć lejce kolejka biel klej kleik halka
ll
b c ć d f g h j k lb c % d f g h j k l
48
Przeczytaj:
Ława wał pała właz łan łom złom połowa łowy zioła ziołowy łysy łasy mały płyn sława rosół
Przeczytaj:
Łeb dół dołek kołek cały ciało ład fałdy goły gałka łach łajdak skład dokładka pobladły
ukląkł łajać łgać układ okładka całki dołek kłak kładka gładki flak bułka łajać
ł<
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
49
Przeczytaj:
mama tom sam rym mowa puma sum suma mapa rama mysz maź mąż mina
Przeczytaj:
mała łom łamy lama mamba dom maca macka fama ćma ciućma lambda emu gama gamma machać jama jamka kajmak mleko ciamkać meble mebel chmiel mucha mgła mgiełka omamy mdły modły mąkamiałki łamaga magiel migiem hamakłamać mamałyga majaki machać bomba badamy mijamy moloch maluch moduł klamka dama dym
mm
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
mm
50
Przeczytaj:
Niania nos sen senny panna opona wanna tona tan stan zen znany rozpoznanie pion piętno tętno ten
tren tron tran nitro natura turnus pustynny szyny natrętny wstrętny pionowy nietypowy niewinny pszenny
Przeczytaj:
Banany cenny denny finka geny chłonny fajny konno nieomylny klan badanie henna nić nici dno okno kajdanki domniemany lenno
nn
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m nm n
51
kolanko kanalia linka malina kalina familijny melina cielęcina mleć niecny nieobecny hojny choinka mina cennik kinoman on
52
Przeczytaj:
toń zrań pań zeń pień sień woń
Przeczytaj:
Koń bańka niańka leń cień dłoń słoń pogoń pomarańcza szarańcza $chińczyk dereń dogoń mańkut pomiń zamień czerwień zieleń baśń
waśń kaźń bojaźń jaźń pień trzpień pleśń waśń grań drań pański reńskie fiński ukraiński
ń?
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ńm n ?
53
Przeczytaj:
papa pop opos poza zapora paparazzi pies prawo ropa potop paź
Przeczytaj:
epopeja opos opona popis podpis papla packa tępo kopać lepik mapa mapka kopa opcja pleban cypel papka próbka przepis park plon
paproć papaja płotka plotka papierek pan pani panna panienka przepierka popiół plony popelina przepiórka poprawa przyprawa pled
pp
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń pm n ? p
54
Przeczytaj:
ar ara era zorza ser tor tara teraz Rarytas żar żer róża szary rezerwa ster wyrwa przerwa reszta
Przeczytaj:
Rampa rurka rola rolki orka korek kurek krój brak córka dar podarek kierunek limeryk ogórek ciarki jar choroba trał traf
drań pakamera fragmencik fujarka płoć barek berek praca dren granica grań dereń kram
rr
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p rm n ? p r
55
Przeczytaj:
as osa sos szosa wasza szew szwy zeszyty stos zasuwa tusz
Przeczytaj:
bas cios sieć sedes fosa saga sofa socha soja kosa las łysy masa nos słoń pas rosa sasanka fasada boso sagan hałas jaskier klasa sól łaska maska sennik
prasa sernik bies spec spać deseń sfera grysik hossa sójka kleks płaski smok sanki posmak surojadka parasolka kapelusik saper sopel sad sauna neseser
ss
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p r sm n ? p r s
56
Przeczytaj:
oś ość kość ryś gość teść treśćmaść waśń paść kraść ujście dojście
Przeczytaj:
Baśń coś dość gość kość liść złość maść nośnik liścień paść radość głośny suchość srogość mnogość głośny napaść leśny
Śpiewać ślimak roślina maślak Myśl myśliwy roślinność kiść śliwka świr świder ujść
ś{
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p r s śm n ? p r s {
57
Przeczytaj:
ot oto to ta te tata teza wata też towar tatami totalny tatarak tutaj notatka temat test trakt atest statek tort tarta tytan
Przeczytaj:
Bat taca tyć data toffi toga chata jota kot lato łata mata nota toń pat rata toast teść tabaka cent datek fatalny tygrys chętnie tajga klekot tył mostek notesik ptak ratunek system tobołek temat totalny tartak salto rytuał
tt
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p r s ś tm n ? p r s { t
58
Przeczytaj:
ów owa zew waza waga mewa lew Wino wyrwa worek wir żwir zwoje
Przeczytaj:
Barwa cwał dawać ofensywa waga chować jawa kawa lew ława mewa nawa woń paw rów sowa waśń wata
wrak węgiel krowa prawo potrawa skrawek wanna wałkoń wylewać werwa witryna wiatr świt powiew lawa lawina
ww
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p r s ś t wm n ? p r s { t w
59
Przeczytaj:
oaza zez zaraz zima raz gaz beza teza wiza waza baza ząb doza zero
Przeczytaj:
Baza czy zdać doza faza gaz hazard jazda koza lizak łazik mazgaj znany poza raz szosa zaś teza zjawa zabawa zacny zlew zryw
zadawać zafascynowany zakaz lekarz załamanie zadzwoń płaz grosz gwizd zaścianek twaróg zawojować zrezygnować zadanie
zz
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p r s ś t w zm n ? p r s { t w z
60
Przeczytaj:
paź maź weź raźniej doraźnie łaźnia zawieź kukuruźnik dowieźć źle koźlę
Przeczytaj:
gładź szadź posadź wyraźnie najwyraźniej źródlany paź teraźniejszość leźć źdźbło gwóźdź goździk źli gawiedź
źrebak źródło źrenica chodźmy odźwierny pokaźny poradź łabędź lędźwie luźny bliźnigałąź więź bądźmy chodźmypaździerze październik
ź!
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p r s ś t w z źm n ? p r s { t w z !
61
Przeczytaj:
aż że jeż żeby żaba już róża leżak
Przeczytaj:
Żaba cóż duża żyrafa gaża już żuk leżak łyżka małże nóż niż plaża rożen Służba świeży też wąż żeńszeń beżowy Ciżemka żądanie żleb pożegnanie kożuch kożuszek żelatyna małżowina żbik bażant żmija żar żartowniś żebrak żłób żołądź żołądek żaluzje żel żywopłot żarówka porażka żleb garaż potężny
ż&
b c ć d f g h j k l łb c % d f g h j k l <
m n ń p r s ś t w z źm n ? p r s { t w z !
ż
62
&
Piszemy na maszynie brajlowskiej
G – głowica „drukująca” znaki brajlowskieB – blokada papieruW – wałek do wkręcania i przesuwania papieru1,2,3,4,5,6 – klawisze: numery odpowiadają punktom sześciopunktuS – klawisz spacji
– przesuwanie papieru o jedna linijkę
– cofanie o jeden znak brajlowski
– przesuwanie głowicy o dowolną ilość znaków
Chociaż dzięki najnowszej technice, elektronicznym drukarkom brajlowskim i specjalnym programom można przekształcać teksty czarnodrukowe na brajlowskie, możliwość ta sprawdza się przede wszystkim w przypadku długich tekstów. Kilkuzdaniowe ćwiczenia lub notatki można znacznie szybciej przygotować przy pomocy maszyny brajlowskiej, zwłaszcza wtedy gdy nie mamy pod ręką specjalistycznego sprzętu komputerowego.
Maszyna brajlowska „Perkins”
W WGB
S3 2 1 4 5 6
63
Do najbardziej popularnych maszyn brajlowskich należy „Perkins” – maszyna charakteryzująca się dużą wytrzymałością i różnorodnością typów – mechaniczne, elektryczne, maszyny tworzące powiększone znaki brajlowskie (tzw. Jumbo Braille) oraz współpracujące z przystawkami umożliwiającymi podłączenie do drukarek atramentowych i tworzenie równocześnie tekstu w brajlu i w zwykłym druku.
Pisanie na maszynie brajlowskiej jest proste. Ich klawiatura ma zaledwie siedem podstawowych klawiszy: sześć odpowiadających poszczególnym punktom sześciopunktu i klawisz spacji. Dodatkowe klawisze – przesuwania papieru i cofania oraz wałek pozwalają na poruszanie się w obrębie tekstu, na przykład w celu naniesienia poprawek. Dużą zaletą „Perkinsów” jest to, że ich wałek nie zaciera punktów brajlowskich podczas przewijania zapisanej już kartki.
Chociaż są brajliści posługujący się podczas pisania tylko jedną ręką, zwykle używa się palców obu rąk. Klawisze odpowiadające poszczególnym kombinacjom punktów sześciopunktu naciska się równocześnie. Zapamiętanie, który klawisz odpowiada jakiemu punktowi nie będzie trudne jeśli „podzielimy” sześciopunkt i ułożymy go poziomo:
123
4
56
12
3
45
6
64
Naciskając na przykład równocześnie klawisze odpowiadające punktom 1,
2, 3 i 5 napiszemy brajlowska literę „r” r
123 4 5 6
65
A oto ilustracje do pozostałych liter. Klawisze, które należy nacisnąć zaznaczono na kolorowo i pogrubioną linią:
a a
ą ą
b b
c c
ć ć
d d
1
1
1
1
1
1 4 5
4 6
4
2
6
66
e e
ę ę
f f
g g
h h
i i
j j
1 5
1 5 6
12 4
12 4 5
12 5
2 4
2 4 5
67
k k
l l
o o
ń ń
n n
m m
ł ł
13 5
1 4 5 6
13 4 5
13 4
12 6
123
13
68
ś ś
s s
r r
q q
p p
ó ó
t t
1
1
1
23 4 5
2 4 6
23 4
23 5
23 4 5
23 4
3 4 6
69
ź ź
z z
y y
x x
w w
v v
u u 1
1
1
1
1
23 4 6
3 5 6
3 4 5 6
3 4 6
2 4 5 6
23 6
3 6
70
Zanim zakończymy nasz kurs pisania na maszynie brajlowskiej, spróbujmy odgadnąć wyrazy „pisane” na zdjęciach poniżej:
ż ż
znakdużejlitery
znakliczby
$
#
1
3 4 5 6
4 6
23 4 6
________________________________
________________________________
71
________________________________
72
„Pisanie na maszynie brajlowskiej”bez maszyny
Jeśli macie dostęp do maszyny brajlowskiej, warto poświęcić trochę czasu na ćwiczenie sztuki pisania w brajlu. Jeśli nie, pisanie na maszynie można ćwiczyć „na sucho” na podręcznej, kieszonkowej, przenośnej brajlowskiej klawiaturze. Wystarczy ją skopiować i mieć zawsze przy sobie. Doskonale nadaje się do ćwiczenia brajla. Pomysł sprawdzony!
Można też „pisać” brajlem bez klawiatury, bębniąc palcami na stole albo na kolanach. Jest to idealny sposób na wypełnienie czasu podczas podróży. Współpasażerami nie trzeba się przejmować – będą przekonani, że jesteście pianistami przygotowującymi się do koncertu!
3 2 1 4 5 6
SPACJA
73
Pisanie na tabliczce brajlowskiejCzas na krótki kurs pisania na tabliczce brajlowskiej. Wprawdzie elektroniczne notatniki brajlowskie i dyktafony wypierają powoli to urządzenie, niespodziewana przerwa w dostawie prądu lub wyczerpane baterie mogą sprawić, że tabliczka brajlowska będzie niezastąpiona.
Tabliczka brajlowska i „dłutko”
74
Ćwiczenia z tabliczką brajlowskąNa tabliczce brajlowskiej „piszemy” wykłuwając w jej okienkach dziurki, które po odwróceniu kartki staną się wypukłymi punktami brajlowskimi. Dziurki wykłuwamy na planie sześciopunktu, pamiętając o tym, że po odwróceniu kartki otrzymamy lustrzane odbicie tego co piszemy. Dlatego na tabliczce piszemy od prawej do lewej strony. Początkowo wyda nam się mylący układ punktów jaki trzeba zachować aby po odwróceniu kartki powstał „normalny” brajl. Proponuje aby zamiast pamiętania, że dla uzyskania litery „a” wykłuwamy punkt 4 a dla litery „b” punkty 56, skupmy się na kolejności w jakiej pojawiają się poszczególne punkty gdy czytamy jakąś literę brajlowską. W przypadku „a” mamy „pierwszy z brzegu” górny punk. Tak samo jest gdy piszemy na tabliczce – wykłuwamy pierwszy z brzegu, górny punkt, tyle że „pierwszy z brzegu” od prawej a nie od lewej strony planu szściopunktu. Podobnie jest w przypadku pozostałych liter:
Kierunek pojawiania się punktów brajlowskich
Podczas czytania Podczas pisania na tabliczce
A b c d e f D i f c ~ `
Po odwróceniu kartki
A b c d e f
75
Pisanie alfabetu na tabliczce brajlowskiej
Pisanie tekstu na tabliczce brajlowskiej
Jeśli nie macie tabliczki brajlowskiej, pisanie można przećwiczyć „na sucho”, na odwróconym w lustrzanym odbiciu sześciopunkcie. Spróbujcie napisać tekst
123
456
76
DL
Część III
Trudne do zapamiętania litery.
Prawie wszystkim widzącym użytkownikom brajla spory kłopot sprawia zapamiętanie niektórych liter. Powodem tych trudności najczęściej bywa to, że niektóre znaki brajlowskie są lustrzanym odbiciem innych – stąd częste pomyłki podczas czytania lub pisania tekstów brajlowskich. Warto więc poświęcić od czasu do czasu kilka minut na przećwiczenie najczęściej mylonych ze sobą par liter:
Przeczytaj:
Bieda lilie ciebie bicieb i e d a l i l i e c i e b i e b i c i e
Dacie biel ile likierd a c i e b i e l i l e l i k i e r
lakier bakier klakier kierl a k i e r b a k i e r k l a k i e r k i e r
ciel: bieda biec kleik c i e l ę b i e d a b i e c k l e i k
Napisz (pogrubiając odpowiednie punkty sześciopunktu):e k i p a e k i e r k a i l e
= = = = = = = = = = = = = = = = =
m e l i s a l a k i e r n i k
= = = = = = = = = = = = = = = = =
78
i ei e
Przeczytaj:
<:gi b<:Dy wymi:k<y k<:by ł ę g i b ł ę d y w y m i ę k ł y k ł ę b y
g<:bia go<:bie po<kn:<a g ł ę b i a g o ł ę b i e p o ł k n ę ł a
zwi:d<y ukl:k<a zl:k<a z w i ę d ł y u k l ę k ł a z l ę k ł a
Napisz:p ę k ł a t ę d y u k ł a d y
= = = = = = = = = = = = = = = = =
r ę k a ł ą k i s ę k ł a n
= = = = = = = = = = = = = = = = =
79
ę ł: <
Przeczytaj:
R+w w+r rw*cy trwa<y wrakr ó w w ó r r w ą c y t r w a ł y w r a k
barwa gawra wyrwa trawa b a r w a g a w r a w y r w a t r a w a
wiara wiry rewia wiewi+rka w i a r a w i r y r e w i a w i e w i ó r k a
Napisz:w r o t a w y w a r t o w a r
= = = = = = = = = = = = = = = = =
r y w a l t r w o n i ć w i r
= = = = = = = = = = = = = = = = =
80
r wr w
Przeczytaj:
&yto &etony &aby be&owyż y t o ż e t o n y ż a b y b e ż o w y
&ywy po&ywny u&ywany &y<y ż y w y p o ż y w n y u ż y w a n y ż y ł y
<y&wy wy&e< &yrafy m&y ł y ż w y w y ż e ł ż y r a f y m ż y
wy&yMaczka paso&yty &+<tyw y ż y m a c z k a p a s o ż y t y ż ó ł t y
Napisz:ż y z n y d ż e m y r y ż y
= = = = = = = = = = = = = = = = =
w a ż n y r ó ż n y ż l e b y
= = = = = = = = = = = = = = = = =
ż y& y
81
Przeczytaj:
Raz ma! Faza wle!% zaka!ny r a z m a ź f a z a w l e ź ć z a k a ź n y
Dora!ny we!mie waza !d!b<od o r a ź n y w e ź m i e w a z a ź d ź b ł o
Pa!dziernik pa! Z<y kuXniap a ź d z i e r n i k p a ź z ł y k u ź n i a
Napisz:b l i ź n i a k k o ź l a k
= = = = = = = = = = = = = = = = =
w e j d ź z a j d ź z l e ź ć
= = = = = = = = = = = = = = = = =
82
z źz !
Przeczytaj:
Kura g+Ra ruszt r+&a r+wk u r a g ó r a r u s z t r ó ż a r ó w
Upust +Semka usun*% g<+wnyu p u s t ó s e m k a u s u n ą ć g ł ó w n y
Napisz:t u u t w ó r m u r r ó g
= = = = = = = = = = = = = = = = =
s p ó r r u m b ó l u p ó r
= = = = = = = = = = = = = = = = =
u óu +
83
Przeczytaj:
O{ ko{% go{% o{mioro <o{o ś k o ś ć g o ś ć o ś m i o r o ł o ś
{miech {LED! Ma{% o{% okoś m i e c h ś l e d ź m a ś ć o ś ć o k o
Napisz:o ś k a l e ś n y p o m o s t
= = = = = = = = = = = = = = = = =
t a ś m a ś w i ę t o d o ś ć
= = = = = = = = = = = = = = = = =
o śo {
84
Część IVGry i zabawy z brajlem
Zgadywanki – wypełnianki
W wyrazach poniżej wpisz brakujące litery:
Jakie to miasto?
Z ak o p an e $z akop an e Z _ _ _ _ _ n _ _ _ kop _ _ _
B iałyst ok $biał ys t ok B _ _ _ _ _ _ _ k _ _ ał _ s _ _ k $Gdyn ia Gd ynia _ _ _ n _ _ G _ _ _ _ _
$Radom $Rad om _ _ _ _ m _ _ _ o _ Warszawa warszawaW _ _ _ _ _w_ _ _ _ s _ _ _ a
$pu ł awy $puławy _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w _
$żywiec Żywiec _ _ _ie _ Ż _ _ _ _ _
86
Jaki to owoc?
ananas jabłko gruszka śliwka a _an _ _ ja _ł_ _ _ r_s _ ka _l_w_ _
winogrona morela cytryna _in _g_ _n _ m _ _e_ _ c_ _ _ _ _a
truskawka poziomki banan_ _ u_ _aw_ _ p_ _ _ _m_ i _ _ _ _n agrest kiwi mango pomarańczaa_ _ _s _ _ i _ _ _ _ _g_ _ _m _r_ _c_a
Jakie to warzywo?
kapusta ogórek ziemniak ka_ _ _ta _ _ó_ _ _ _ _e _ _ _ _k
pomidor marchewka seler p_ _ _ _or m_ _ _he_ _ a s_ _ _r
pietruszka por brukselkap_ _ t _ _ _ _ k _ _ _ _ _ _ u _ _ _ _ _ _
87
Tajemniczy szyfr albo brajl dla „matematyków”.
Czy ktoś jeszcze pamięta numery punktów brajlowskich odpowiadających poszczególnym literom? Tym, którzy mają pamięć „matematyczną” z pewnością nie sprawi kłopotu czytanie tekstów pisanych „szyfrem” brajlowskim – kombinacjami numerów poszczególnych punktów sześciopunktu. Udanej zabawy!
Imiona żeńskie:
46 15 2456 1 _ _ _
46 1 123 24 1345 1 _ _ _ _ _
46 134 1 1245 145 1 123 15 1345 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 134 1 245 1 _ _ _ _
46 13 1235 13456 234 2345 13456 1345 1 _ _ _ _ _ _ _ _
46 134 135 1345 24 13 1 _ _ _ _ _ _
88
123
456
46 134 1 1235 24 135 123 1 _ _ _ _ _ _ _
46 13 1 2345 1 1235 1356 13456 1345 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 125 1 123 24 1345 1 _ _ _ _ _ _
46 234 13456 123 2456 24 1 _ _ _ _ _ _
46 12 1 1235 12 1 1235 1 _ _ _ _ _ _ _
46 125 15 123 15 1345 1 _ _ _ _ _ _
46 1 1245 1 2345 1 _ _ _ _ _
46 1 1245 1345 24 15 234 1356 13 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 1234 1 136 123 24 1345 1 _ _ _ _ _ _ _
Imiona męskie:
46 1 1345 145 1235 1356 15 245 _ _ _ _ _ _ _
46 1 145 1 134 _ _ _ _
46 1234 24 135 2345 1235 _ _ _ _ _
89
46 245 346 1356 15 124 _ _ _ _ _
46 145 135 134 24 1345 24 13 _ _ _ _ _ _ _
46 234 1356 14 1356 15 1234 1 1345 _ _ _ _ _ _ _ _
46 234 15 12 1 234 2345 24 1 1345 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 125 136 12 15 1235 2345 _ _ _ _ _ _
46 13 1235 1356 13456 234 1356 2345 135 124 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 1356 12 24 1245 1345 24 15 2456 _ _ _ _ _ _ _ _
46 125 15 1345 1235 13456 13 _ _ _ _ _ _
46 134 1 1235 14 24 1345 _ _ _ _ _ _
Owoce:
245 1 12 126 13 135 _ _ _ _ _ _
1245 1235 136 234 1356 13 1 _ _ _ _ _ _ _
246 123 24 2456 13 1 _ _ _ _ _ _
134 135 1235 15 123 1 _ _ _ _ _ _
90
12 1235 1356 135 234 13 2456 24 1345 24 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
12 1 1345 1 1345 _ _ _ _ _
14 13456 2345 1235 13456 1345 1 _ _ _ _ _ _ _
134 15 123 135 1345 _ _ _ _ _
1234 135 134 1 1235 1 1456 14 1356 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
13 24 2456 24 _ _ _ _
2456 24 1345 135 1245 1235 135 1345 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _
2345 1235 136 234 13 1 2456 13 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _
1234 135 1356 24 135 134 13 1 _ _ _ _ _ _ _ _
Warzywa:
14 15 12 136 123 1 _ _ _ _ _ _
134 1 1235 14 125 15 2456 _ _ _ _ _ _ _
1234 135 1235 _ _ _
13 1 1234 136 234 2345 1 _ _ _ _ _ _ _
12 1235 135 13 136 126 13456
91
_ _ _ _ _ _ _
13 1 123 1 124 24 135 1235 _ _ _ _ _ _ _ _
234 1356 14 1356 13456 1234 24 135 1235 15 13 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
12 136 1235 1 13 _ _ _ _ _
1234 135 134 135 145 135 1235 _ _ _ _ _ _ _
1356 24 15 134 1345 1 13 _ _ _ _ _ _ _
13 1 12 1 14 1356 15 13 _ _ _ _ _ _ _ _
14 136 13 24 1345 24 1 _ _ _ _ _ _ _
Miasta:
46 123 136 12 123 24 1345 _ _ _ _ _ _ _
46 2456 1235 135 14 126 1 2456 _ _ _ _ _ _ _ _
46 13 1235 1 13 346 2456 _ _ _ _ _ _ _
46 2456 1 1235 234 1356 1 2456 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 1234 135 1356 1345 1 1456 _ _ _ _ _ _ _
92
46 13 1 2345 135 2456 24 14 15 _ _ _ _ _ _ _ _
46 1235 1 145 135 134 _ _ _ _ _ _
46 135 123 234 1356 2345 13456 1345 - 135 1234 135 123 15 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 13 24 15 123 14 15 _ _ _ _ _ _ _
46 12 24 1 126 13456 234 2345 135 13 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 234 1356 14 1356 15 14 24 1345 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 234 135 1234 135 2345 _ _ _ _ _ _
46 1245 145 1 1456 234 13 _ _ _ _ _ _ _
46 126 346 145 2346 _ _ _ _ _
46 13 135 234 1356 1 123 24 1345 _ _ _ _ _ _ _ _ _
46 234 24 15 145 123 14 15 _ _ _ _ _ _ _ _
46 1356 1 134 135 246 146 _ _ _ _ _ _ _
46 1235 1356 15 234 1356 346 2456 _ _ _ _ _ _ _ _
93
Krzyżówki brajlowskie
Niewidome osoby nie maja łatwego dostępu do krzyżówek. Najczęściej ich udział ogranicza się do pomocy w odgadywaniu haseł. Zdarza się nawet, że niewidomi miłośnicy krzyżówek nie wiedzą jak wygląda diagram krzyżówki. Tak właśnie było w przypadku pewnej młodej osoby, która rozwiązując (pierwszy raz samodzielnie!) specjalnie dla niej przygotowaną krzyżówkę, wykrzyknęła „Ja nie wiedziałam, że jedna litera może być użyta w dwóch różnych wyrazach!”
Nasze brajlowskie krzyżówki różnią się nieco od tradycyjnych. Trudno byłoby zmieścić w jednej kratce jej numer (złożony w brajlu z dwóch lub nawet więcej znaków (np. w przypadku liczb dwucyfrowych) a potem jeszcze literę w brajlu. Dlatego tez numery haseł zastąpimy literami. Aby uniknąć pomyłek, kratki z numerami poszczególnych haseł są wyróżnione kolorem i pogrubioną linią. Diagramy zaprojektowane są tak, aby nie trzeba było wpisywać żadnych liter w kratki z numerami (u nas. literami). I jeszcze jedno! Nie oszukujemy! Do kratek diagramu wpisujemy wyłącznie litery w brajlu, pogrubiając odpowiednie punkty sześciopunktow.
94
Krzyżówka 1 – rymowanka.
W kratki krzyżówki wpisz rymy do haseł:
(Hasła na następnej stronie)
95
F mech h malwa l denny g męka j $hania m pora
o wierny
A średnie E rosa
B mozolny i pogodny
C namiastka K wiosna
D pralnia n mak
96
$poziomo:
$pionowo
Krzyżówka 2 (wegetariańska)
(Hasła na następnej stronie)
97
C lepsza od grochu
F zastępuje mięso
G wzdychające warzywo
H Róża w okrągłym oknie lub na
suficie
H popularne grzyby
J zielone kalafiory
A na przykład lodowa
B zielona albo pomarańczowa
C ma dużo żelaza
D na mizerię
e surowiec na ketchup
I najbardziej znane zboże na
świecie
98
$poziomo:
$pionowo
Krzyżówka 3
(Hasła na następnej stronie)
99
B dawniej bywał sześcioletni
D pokojowa lub na dachu
G słaba kawa
I lepszy z lasu niż na ścianie
A drogi metal
C ślęczy nad nimi adwokat
E miejsce zamieszkania statków
F wielki targ
H miejsce zamieszkania statków
100
$poziomo:
$pionowo
Krzyżowka 4
(Hasła na następnej stronie)
101
D barania miara czasu
E konkuruje ze $szklarską
$porębą
G podrzuca jajka bardziej
efektownie niż kukułka
H jedne pięknie śpiewają, inne
Wyją
A na ławie
B morskie, lotnicze albo
budowlane
C pomagają chodzić albo same
lecą
D mały albo milowy
F często w cudzych sprawach
102
$poziomo:
$pionowo
Krzyżówka 5
(Hasła na następnej stronie)
103
C może być pocztowy
F raj dla miłośników wodnych
atrakcji
H mile widziany w polskim domu
J można je stawiać albo nosić w
nich mleko
A jego rogi nie są groźne
B łazienka dla wszystkich
D rogate ciasto
E duma tygrysa
G lgnie do światła
I na biegunach
104
$poziomo:
$pionowo
Krzyżówka 6 (kuchenna)
(Hasła na następnej stronie)
105
b ozdoba starych kuchni
D niegdyś pod powałą wiejskich
kuchni
F przydatna na trasie kuchnia – jadalnia
G w dowcipach broń żon
J w nowoczesnych kuchniach
K do kawy najlepszy na korbkę
L w małych kuchniach zamiast
stołu
a mały półmisek
b pod talerzem albo na ścianie
c podobno najlepsza od $cyganów
e coraz rzadziej z gwizdkiem
h chłodzi ale freonami szkodzi
i łechce nozdrza gdy danie
udane
106
$poziomo:
$pionowo
Krzyżówka 7 (salonowa)
(Hasła na następnej stronie)
107
D jeśli w mieszkaniu to nie
samochodowy
F muzyczny kombajn
H kasetowy albo cyfrowy
K j,k,z,l,m czyli błąd w
alfabecie albo przegląd mody
L wodna albo małżenska
M na książki
A popularny w noc sylwestrową
B w każdym biurze
C szafka na trunki
E domowy pożeracz czasu
G do gier i do pracy
I czasami buja
J w dowcipach schowek dla
sąsiada
108
$poziomo:
$pionowo
Krzyżówka 8 – skojarzeniowa, z dużym przymrużeniem oka
(Hasła na następnej stronie)
109
c Pożegnanie z kamerą albo wielki bagaż burmistrza
$paryża
e pracuje na straganie i musi natychmiast do
toalety
g polski bazar wymówiony z francuska albo sen
przypominający śmierć h jedzenie dla malutkiej $joanny albo lud z
$Oceanii
i Drogowskaz dla rybaka albo u stóp gór
j wielki drąg $apolonii albo
zajęcie dla odpornych na
krytykę
l $k. $raplacz
110
$poziomo:
a Linia geometryczna z bąbelkami albo świetna,
wspaniała
b twój róg z błędem gramatycznym albo zdrowy na
śniadanie
d piroman wśród jabłonek albo obronne ogrodzenie z pali
f pozycja popierająca albo oferta
k drewniany albo karnawałowy
$pionowo
111
Bingo
Gra w „Bingo” może być dobrym ćwiczeniem na utrwalanie znajomości brajla. W kwadraty diagramu wpisujemy liczby, litery lub wyrazy – dla każdego uczestnika zabawy w innej kombinacji. Potem prowadzący zabawę wyczytuje w przypadkowej kolejności poszczególne wyrazy (lub liczby itd.). Uczestnicy zakrywaja „wyczytane” kwadraty. Kto pierwszy zasłoni cały rządek w dowolnym kierunku woła „Bingo” i wygrywa tę runde zabawy.
112
Lew Słoń Żyrafa
Orzeł Wilk Kozica
Panda Kruk Zając
Rysunki brajlowskie
Z brajlowskich liter mogą powstać najrozmaitsze „dotykowe” rysunki*, które z pewnością sprawią radość obdarowanej niewidomej osobie a Wam uprzyjemnią repetytorium z brajla. Poniżej znajdziecie kilka przykładów, które (mam nadzieję) zainspirują Was do tworzenia własnych kompozycji – rysunków, kartek imieninowych i świątecznych itp.
Zamieszczone pod rysunkami instrukcje odnoszą się do poszczególnych linii pisanych na maszynie brajlowskiej. Kolejne znaki brajlowskie oddzielone są od siebie w opisie przecinkami, których nie wykorzystujemy w rysunkach. Jeśli do kompozycji potrzebny jest punkt 2 (przecinek), w opisie pojawi się wyraz „przecinek”. Powtarzające się znaki, na przykład pięć liter „c” zaznaczone będą odpowiednią liczbą i znakiem mnożenia x np. c (5x), co należy odczytać jako: „c” pięć razy. W niektórych rysunkach pojawi się polecenie wpisania obniżonej litery, np. obniżone „d”. Oznacza to, że zamiast „normalnego” „d” (punkty 145) wpisujemy punkty 256.
A więc zaczynamy! Powodzenia!
* Przedstawione w podręczniku rysunki brajlowskie opracowane zostały na podstawie książki Marie Porter „So What About Drawing? Instructions for Drawing Using a Braille Writer”, wydanej przez The Guild for the Blind, Chicago. Autorowi nie udało się ustalić bardziej dokładnych danych dotyczących tej publikacji.
113
Żaglówka
Qg
l
lą
l ą
l ą
]%%%%%%%q
]%%%%%q
Ieieieieieieieieieieieie
Linia:
1. Spacja (8x), q,g2. Spacja (8x), l 3. Spacja (8x), l, ą4. Spacja (8x), l, spacja, ą5. Spacja (8x), l, spacja, (2 razy), ą6. Spacja (6x), punkty 12456, sześciopunkt (7x), q7. Spacja (7x), punkty 12456, sześciopunkt (5x), q
Ewentualnie (powierzchnia wody):
8. i e (10x)
114
Ciężarówka
scccccę
l _iccę
l _ cńo
v9c5--#--9c5#
e-i e-i
Linia:
1. Spacja (2x), s, c (5x), ę2. Spacja (2x), l, spacja (5x), p-ty 456, i, c (2x), ę3. Spacja (2x), l, spacja (5x), p-ty 456, spacja (3x), punkt 4,c, ń, o4. Spacja (2x), v, obniżone 1, c, ?, myślnik (2x), znak liczby, myślnik (2x),
obniżone i, c, ?, znak liczby5. Spacja (2x), e, myślnik, i, spacja (5x), e, myślnik, i
115
Dom
pc?
pc?
Ggggggggggggg
Ggggggggggggggg
Ggggggggggggggggg
Ggggggggggggggggggg
l _
lpcc? pccc? _
lv--# l _ _
l r4 _ _
l l _ _
l l _ _
ccccccccccccccccccccccc1. Spacja (10x), ż, x, y2. Spacja (10x), ż, x, y3. Spacja (5x), g (13x) 4. Spacja (4x), g (15x) 5. Spacja (3x), g (17x) 6. Spacja (2x), g (19x) 7. Spacja(4x), l, spacja (13x), p-ty 4568. Spacja (4x), l, p, c (2x), ń, spacja(2x), p, c (3x), ń, spacja (2x), p-ty 4569. Spacja (4x), l, v, myślnik (2x), znak liczby, spacja (2x), l, spacja(3x), p-ty 456, spacja (2x) p-ty 45610. Spacja (4x), l, spacja (6x), r, obniżone d, spacja (2x), p-ty 456, spacja (2x), p-ty 45611. Spacja(4x), l, spacja (6x), l, spacja (3x), p-ty 456, spacja (2x), p-ty 45612. Myślnik (4x), v, myślnik (6x), v, myślnik (3x), znak liczby, myślnik (2x), znak liczby, myślnik (3x)
116
Pies
>ccccCł
S sę ę _ń
> g l ę l __
Scc l _ l >_
pcc v-> ł--------------i _
e:::5 _
ę _
Ę s _
_ 5 _
_ scccccccccccccccce _
_ l ę >
_ l _ l
_ l _ l
_ l _ l
_ l _ l
> l > l
9 l 9 l
----&-----v---------------&----v----
1. Spacja(6x), @, c(5x), ł2. Spacja(5x), s, spacja(4x), s, ę, spacja, ę, spacja(16x), p-ty 456, ń3. Spacja(4x), @, spacja, g, spacja(3x), l, spacja, ę, spacja, l, spacja(15x), p-ty 456(2x)4. Spacja, s, c(2x), spacja(6x), l, spacja, p-ty 456, spacja, l, spacja (15x), @, p-ty 4565. Spacja, p, c(2x), spacja(6x), v, myślnik, p-ty 345, spacja, ł, myślnik(14x), obniżone i, spacja, p-ty 4566. Spacja, e, dwukropek(3x,) ?, spacja, (25x), p-ty 4567. Spacja(6x), ę, spacja(24x), p-ty 4568. Spacja(7x), ę, spacja(18x), s spacja(4x), p-ty 4569. Spacja (7x), p-ty 456, spacja(18x), e, spacja(4x) p-ty 45610. Spacja(7x), p-ty 456, spacja, s, c(17x), ę, spacja(3x), p-ty 45611. Spacja(7x), p-ty 456, spacja, l, spacja(18x), ę, spacja (2x), punkty 45612. Spacja(7x), p-ty 456, spacja, l, spacja(18x) p-ty 456
117
spacja(2x), @13. Spacja(7x), p-ty 456, spacja, l, spacja(18x) p-ty 456 spacja(2x), l14. Jak linia 1315. Jak linia 1316. Spacja(7x), @, spacja(2x), l , spacja (18x), @, spacja(2x), l17. Spacja(6x), i, spacja(2x), l, spacja (17x), i, spacja(3x), l18. Myślnik(5x), ż, myślnik(3x), v, myślnik(16x), ż, myślnik(4x), v, myślnik (3x)
118
Ptak na gałęzi
9ccc5
-ś , ę
Ę ś
I s%%%ę
L s%%%%_
< <%%%>
e< e%>
> % <
gggggggggggggg%%gggggggg
>gg<
I e
Linie:
1. Spacja (12x), obniżone i, c (3x), ? 2. Spacja (10x), dwukropek, ś, spacja (2x), przecinek, spacja (2x), ę3. Spacja (12x), ę, spacja (4x), ś, 4. Spacja (12x), i, spacja, s, sześciopunkt (3x), ę,5. Spacja (11x), l, spacja, s, sześciopunkt (4x), punkty 4566. Spacja (11x), ł, spacja, (2x), ł, sześciopunkt (3x), @7. Spacja (12x), e, ł, spacja, e, sześciopunkt, @8. g (14x), sześciopunkt (2x), g (8x)9. Spacja (14x), @, g (2x), ł10. Spacja (13x), i, spacja (4x), e
119
Brajl dla zaawansowanych:
Czytamy dowcipy i anegdoty:
$pewnego razu $Giuseppe
$Verdi spacerując po parku
usłyszał katarynkę, która
wygrywała melodię z opery
$Rigoletto w dość szybkim
tempie. $Kompozytor
podszedł do kataryniarza
i powiedział, aby wolniej
kręcił korbką katarynki.
$Następnego dnia $Verdi
przechodząc koło tego
samego kataryniarza,
ujrzał na katarynce kartkę
z napisem:
$Uczeń mistrza $Verdiego.
$Alojzy $Fortunat
$Żółkowski grał w tragedii
$Szekspira postać $Ryszarda
120
#III.$po wypowiedzeniu
kwestii �$Królestwo za
konia��, ktoś z widowni
krzyknął:
- $A osioł może być?
- $Może - odpowiedział
$Żółkowski. - $Wejdź pan
na scenę�
$pewnego razu do gabinetu
$Mikołaja $Beketowa wbiegł
służący i zawołał:
- $Mikołaju $Mikołajewiczu�
$W pana bibliotece są
złodzieje� $Uczony
oderwał się od obliczeń i
spokojnie zapytał:
- $A co czytają?
$George $Bernard $Shaw
miał wielu wrogów wśród
arystokracji. $Kiedyś
podczas bankietu do
pisarza podszedł pewien 121
lord i zapytał z ironią:
- $Czy to prawda, że
pański ojciec był krawcem?
- $Tak, milordzie.
- $To czemu pan również
nie został krawcem?
- $pański ojciec,
milordzie, był
dżentelmenem, więc
dlaczego również pan nim
nie został?
$Jakiś młody autor poprosił
$Voltaire.a o ocenę swojej
sztuki. $Ten przeczytał ją
i odpowiedział:
- $Coś takiego może pan
pisać, kiedy będzie pan
sławny. $Na razie musi pan
pisać dobre sztuki.
$Gdy $Jack $London nie
dostarczył w terminie
swego nowego opowiadania,
zdenerwowany wydawca
122
napisał do niego list:
�$Jeśli nie dostarczysz pan
opowiadania w ciągu dwóch
dni, lepiej nie pokazuj
się pan w wydawnictwie, bo
zrzucę pana kopniakami ze
schodów. $A ja, jak pan
wie, zawsze dotrzymuję
obietnic.�
$pisarz odpisał:
�$Drogi panie� $Gdybym ja
swą pracę wykonywał nogami,
to też dotrzymywałbym
obietnic�.
$Gdy $Laurence $Olivier
wrócił do domu
zdenerwowany, żona
zapytała go:
- $Jak udała się dzisiejsza
sztuka teatralna?
- $Wspaniale. $publiczność
pokładała się ze śmiechu�
- $A co graliście?
- �$Hamleta�. 123
$Śpiewaczce operowej
$Adelinie $Patti
zaproponowano
trzymiesięczne tournee
artystyczne po $Ameryce.
$Gdy zażądała za nie
wysokiego honorarium,
impresario stwierdził:
- $przecież tyle wynosi
roczna pensja prezydenta
$Stanów $Zjednoczonych�
- $Jeżeli prezydent jest
tańszy - niech śpiewa�
$Niccolo $paganini w osobie
$Karola $Lipińskiego
widział swego muzycznego
rywala. $Gdy pytano go,
który ze współczesnych
skrzypków jest według niego
pierwszy, odpowiadał:
- $Który jest pierwszy -
nie wiem, ale drugim na
pewno jest $Lipiński�
124
$premier $Churchill w
wolnych chwilach malował
obrazy. $Zapytano go
kiedyś dlaczego maluje
tylko pejzaże.
- $ponieważ jeszcze nie
zdarzyło mi się, aby
przyszło do mnie drzewo z
pretensjami, że nie jest
do siebie podobne.
$pewnego razu dziennikarka
zapytała $Picassa:
- $Ma pan siedemdziesiąt
lat, a maluje pan jak
dziecko.
- $Szanowna pani, całe
życie na to pracowałem�
125
Rozwiązania krzyżówekKrzyżówka 1 – rymowanka
$poziomo
F pecg g ręka h salwa
j dania l korzenny
m sfora o bierny
$pionowo
A brednie b polny
c ciastka d kopalnia
e osa i dorodny k sosna
n bak
Krzyżówka 2 (wegetariańska)
$poziomo
C kasza f soja g seler
H pieczarki j brokuły
$pionowo
A sałata b soczewica
C szpinak d ogórek
E pomidory i ryż
Krzyżówka 3
$poziomo
B plan d antena g lura
H rozeta I grzyb
$pionowo
A platyna c akta e port
F bazar
Krzyżówka 4
$poziomo
D skok e $zakopane
G żongler h syreny
$pionowo
A kawa b katastrofy
C kule d krok f nosy
126
Krzyżówka 5
$poziomo
C gołąb f kąpielisko
H gość j bańki
$PIONOWO
A ŚLIMAK B ŁAŹNIA D SĘKACZ
E PREGI G ĆMA I KOŃ
Krzyżówka 6 (kuchenna)
$poziomo
B kredens d lep f taca
G wałek j mikrofalówka
K młynek l blat
$pionowo
A salaterka b mata
C patelnia e czjnik
H lodówka i aromat
Krzyżówka 7 (salonowa)
$poziomo
D salon f wieża
H magnetofon k obraz
L para m regał
$pionowo
A szampan b biurko
c barek e telewizor
g komputer i fotel
j szafa
Krzyżówka 8 – skojarzeniowa (z przymrużeniem oka)
$poziomo
C pakamera e przekupka
G letarg h Papuasi i dolina
J polityka l zakraplacz
$pionowo
A fantastyczna b twaróg
D palisady f propozycja K bal
127
Chyba czas na gratulacje! Poznanie brajla na tyle, żeby jednym tchem móc przeczytać kilka długich anegdot albo rozwiązywać krzyżówki brajlowskie z pewnością wymagało sporego wysiłku. Jestem pewien, że trud włożony w opanowanie sztuki czytania i pisania zostanie doceniony przez Waszych niewidomych przyjaciół, uczniów, studentów lub podopiecznych. Wszystkim „absolwentom” kursu i repetytorium z brajla dziękuję i życzę wielu radości i satysfakcji z nabytych właśnie nowych umiejętności.
Autor
128
