NORMA BRAN OWAMateria y budowlane,

materia y wi ce,spoiwa, betony

BUDOWNICTWO Z GLINYMASY GLINIANE

BN-62/6738-02

1. WST P

1.1. PRZEDMIOT NORMY. Przedmiotem normy s masy gliniane, stosowane w budownictwie zgliny surowej (niewypalonej i niestabilizowanej).

1.2. OKRE LENIA

1.2.1. Masa gliniana jest to mieszanina gliny o naturalnej ziemnej wilgotno ci (zawarto wody 12-16% wagowo) lub z gliny plastycznej z wype niaczami mineralnymi lub organicznymi, wzgl dnie oburazem.

1.2.2. Normowa plastyczno gliny jest to plastyczno , przy której uformowana w d oniach kulagliniana o ci arze 200 G, upuszczona z wysoko ci2,0 m na g adk , nieelastyczn p yt , ulegnie sp aszczeniu, a rednicapodstawy sp aszczonej kuli b dzie równa 50 mm.

1.2.3. Spoisto gliny jest to wytrzyma na rozerwanie gliny o normowej plastyczno ci.

1.3. PODZIA MAS GLINIANYCH. W zale no ci od ilo ci u ytych wype niaczyoraz sposobu przygotowania rozró nia si masy gliniane:

ci

redni

lekk

1.4. ZASTOSOWANIE MAS GLINIANYCH

Mas glinian ci stosuje si do wykonywania cian ubijanych w deskowaniach przestawnychlub do produkcji konstrukcyjnych bloków ciennych.

Mas glinian redni stosuje si do produkcji konstrukcyjnych bloków ciennych lub do produkcjibelek, nadpro y okiennych i drzwiowych.

Mas glinian lekk stosuje si do produkcji bloków lub p yt na cianki dzia owe i wype niaj ce,yt ocieplaj cych oraz p yt stropowych i dachowych.

InstytutTechniki Budowlanej

Ustanowiona przez Dyrektora Instytutu TechnikiBudowlanej dnia 28.XI. 1962 r.

(Mon. Pol. Nr…. Poz. ……)

Obowi zuje od dnia1.I.1963 r. w zakresie

materia ów do budowycian

1.5. ORGANICZENIE STOSOWANIA MAS GLINIANYCH

Stosowanie mas glinianych ogranicza si do elementów nadziemnych budynków poni ej 3-chkondygnacji o ma ym i rednim zawilgoceniu (mieszkalnych, gospodarczych, inwentarskich itp. )

Mas glinianych nie -nale y stosowa do elementów lub pomieszcze nara onych na silnezawilgocenie jak nie, pralnie.

1.6. NORMY ZWI ZANE

PN-59/B-06714PN-60/B-06730

PN-55/B-14501

Kruszywo mineralne. Badania techniczne.

Kruszywo lowe. el paleniskowy i kruszywo z lapaleniskowego. Badania techniczne.

Zaprawy cementowo-gliniane.

2 . S U R O W C E

2.1. GLINA

2.1.1. Podzia glin w zale no ci od spoisto ci i skurczu.Rodzaje glin w zale no ci od spoisto ci i skurczu podaje tablica .

T a b l i c a 1

Lp.

Rodzaje glin Spoisto G/5 cm2 Skurcz %

1 Bardzo chude 300 - 400 3

2 Chude 401 - 550 4

3 rednio chude 551 - 750 5

4 rednio t uste 751 -1000 6

5 uste 1001 -1350 7

6 Bardzo t uste 1351 > 8

W przypadkach, gdy pomi dzy warto ciami spoisto ci i skurczu, okre lonymi na podstawie badalaboratoryjnych, brak jest zgodno ci z warto ciami, podanymi w tablicy 1, rodzaj gliny nale y okre lina podstawie wielko ci skurczu, a nie spoisto ci.

Do przygotowania masy glinianej ci kiej i redniej mo na stosowa wszystkie rodzaje glin, podanew tablicy 1. Ba przygotowania masy glinianej lekkiej mog by stosowane jedynie gliny rednio t uste,

uste i bardzo t uste.

Gliny e spoisto ci mniejszej ni 300 G/5 cm2 ( z wyj tkiem glin lessowych) mog bystosowane do przygotowania mas glinianych, po uprzednim zbadaniu ich wytrzyma ci naciskanie.Gliny lessowe mog by stosowane, niezale nie od ich spoisto ci, do przygotowania masy

glinianej ci kiej.2.1.2. Podzia glin w zale no ci od odporno ci na rozmywanie w wodzie.

Rozró nia si nast puj ce rodzaje glin w zale no ci od odporno ci na rozmywanie w wodzie:

a) gliny o du ej rozmywalno ci - które ulegaj rozpadowi w wodzie przed up ywem 5 minut,

b) gliny o redniej rozmywalno ci - która ulegaj rozpadowi w wodzie nie wcze niej ni poup ywie 5 minut,

c) gliny o s abej rozmywalno ci - które ulegaj rozpadowi w wodzie nie wcze niej ni po up ywie1 godziny.

Gliny o du ej rozmywalno ci mog by u yte do przygotowania mas glinianych pod warunkiemzachowania odpowiedniej ochrony przed wp ywami atmosferycznymi w czasie wykonywania znich oraz dojrzewania i u ytkowania wyrobów lub elementów budynków.

2.2. WYPE NIACZE

2.2.1. Wype niacze mineralne

a) piasek - powinien by gruboziarnisty,

b) wir - powinien mie uziarnienie 2-10 mm,c) el paleniskowy - powinien mie uziarnienie w granicach 4 - 10 mm i przed u yciem do mas

glinianych powinien by obficie polany zawiesin glinian oraz dok adnie przemieszany.

2.2.2. Wype niacze organiczne. S omy (rzepakowa, ytnia, j czmienna, pszenna), wysuszoneodygi ro lin ( ty grochu, fasoli, wrzosu itp.) oraz trociny i pa dzierze powinny by zdrowe, bezladów zbutwienia, i obcych zanieczyszcze . Na 48 godzin przed u yciem do mas glinianych

nale y je silnie zwil wod .omy i odygi ro lin nie powinny zawiera ziaren w k osach i str kach. D ugo w ókien s om i

odyg ro lin powinna wynosi :

-dla masy glinianej ci kiej i redniej 5-10 cm,-dla masy glinianej lekkiej 10 - 30 om.Pa dzierze nie powinny zawiera ziaren oraz w ókien.

2.3. WODA. Do mas glinianych mo e by u yta ka da woda z wyj tkiem wodyzanieczyszczonej ciekami przemys owymi.

3. WYMAGANIA TECHNICZNE

3.1. PRZYGOTOWANIE MAS CLINIANYCH

3.1.1. Przygotowanie masy glinianej ci kiej .

3.1.1.1. Przygotowanie gliny. Glina nie powinna zawiera grudek o rednicy wi kszej ni1 cm. Glina u yta bezpo rednio po wydobyciu z wykopu i rozdrobnieniu nie powinna byzwil ona wod .

Glina przeschni ta powinna by co najmniej na 24 godziny przed u yciem do masy zwil onarównomiernie wod tak, aby ró nica pomi dzy wilgotno ci zwil onej glinyi wilgotno ci naturaln (ziemn ) gliny nie by a wi ksza ni ± 3 % (wagowo).

Zaleca si przed u yciem gliny jej zimowanie lub wietrzenie. Zimowanie glin powinna siodbywa na otwartym powietrzu w zwa ach o szeroko ci podstawy oko o 1,5 m i o wysoko ci 1,5m przed u yciem ich do przygotowania masy. Podczas sk adania glin w zwa y na okras zimowynale y doda wype niacze mineralne, wed ug ustalonych dla danych rodzajów glin proporcji.

Zimowanie mo e by zast pione wietrzeniem przez okres 2-3 miesi cy. Proces zimowanianale y stosowa do glin t ustych i bardzo t ustych oraz do glin zawieraj cych rozproszony w glanwapnia,

3.1.1.2. Mieszanie masy. Do mieszania r cznego nale y glin przygotowan wg 3.1.1.1., una twardym, wyrównanym pod u, warstwami grubo ci 10-15 cm w pryzmy o wysoko ci 70-80cm. Na ka warstw gliny nale y nasypa równomiernie warstw wype niaczy, zgodnie zustalon dla danego rodzaju gliny proporcj , o ile nie by y one dodane przed okresem zimowania.

Wype niacze powinny odpowiada wymaganiom 2.2.Mieszanie nale y dokonywa motykami odrywaj c pionowo warstwy gliny z wype niaczami.

Do mieszania mechanicznego (np. przy u yciu spulchniarki gleby tzw. glebofrezarki) nale yglin przygotowan wg 3. 1.1.1. u na twardym pod u w warstwie o grubo ci 15-20 cm. Nawarstw gliny nasypa równomiernie wype niacz, zachowuj c ustalon dla danego rodzaju glinyproporcj .

Mieszanie gliny z wype niaczami powinna by wykonywane nie mniej ni dwu krotnie przyglinach bardzo chudych, chudych i rednio-chudych oraz nie mniej ni trzykrotnie przy glinachrednio-t ustych, t ustych i bardzo t ustych.Zaleca si przerobion mas , pozostawi w kopcu pod przykryciem na przeci g 24 godzin.

3.1.2. Przygotowanie masy glinianej redniej3.1.2.1. Przygotowanie gliny. Przygotowanie gliny dla masy glinianej redniej nale yprzeprowadzi zgodnie z 3.1.1.1., jednak bez konieczno ci rozdrabniania grudek i doprowadzeniagliny do stanu naturalnej ziemnej wilgotno ci.

3.1.2.2. Mieszanie masy. Mieszanie masy glinianej redniej nale y przeprowadzi zgodnie z3.1.1.2. Podczas uk adania gliny i wype niaczy w pryzmy

nale y ka z warstw obficie i równomiernie (przez sito lub rozpylacz) pola wad , tak abywymieszana masa mia a konsystencj plastyczn .

Glin z wype niaczami przeznaczon do mieszania mechanicznego nale y u w pryzmy jakdo mieszania r cznego 3.1.1.2., lub w do ach w pobli u mieszad a i pozostawi przed mieszaniemco najmniej przez 24 godziny,

Przy podawaniu do mieszad a, mas z pryzm lub do ów nale y wybiera pionowo. Je eli masapodczas mechanicznego mieszania nie ma konsystencji plastycznej, nale y j dodatkowonawil , wlewaj c wod do masy u onej w pryzmach lub do ach, a nie mieszanej w mieszadle.Pierwsza partia masy glinianej, wrzucana do mieszad a, powinna by powtórnie przerobiona.

Mas o zbyt du ej elastyczno ci, przy której nie daje si formowa wyrobów (ulegajdeformacji), nale y skopcowa pod przykryciem do czasu uzyskania wymaganej plastyczno ci.

3.1.3. Przygotowanie masy glinianej lekkiej

3.1.3.1. Przygotowanie gliny. Do przygotowania masy glinianej lekkiej nale y u glin wpostaci zawiesiny glinianej.

Zawiesin glinian nale y przygotowa wed ug normy PN-55/B-14501 punkt 3-1.a.,b orazpunkt 3.2. z wyj tkiem punktu 3.2.1.4.

3.1.3.2. Mieszanie masy. Da zawiesiny glinianej, zawartej w skrzyni, nale y doda wype niacz,zachowuj c ustalon dla danego rodzaju gliny proporcje, a nast pnie ca mas dok adniewymiesza . Ka de w ókno lub wiór powinno by dok adnie oblepione zawiesin glinian ,.Przerobion mas nale y pozostawi w kopcach na przeci g 24 godzin. Kopce nale y chroniprzed wp ywami atmosferycznymi, przykrywaj c je matami lub innym materia em zabezpie-czaj cym.3.2. SK AD I PROPORCJA SK ADNIKÓW MAS GLINIANYCH

Orientacyjne proporcje sk adników mas glinianych, w zale no ci od rodzaju gliny, podajetablica 2.

Przy ustalaniu proporcji sk adników mas glinianych ci kiej i redniej nale y przyjmowa :- przy glinach bardzo chudych, chudych i rednio-chudych - wype niacz organiczny,- przy glinach rednio-t ustych, t ustych i bardzo t ustych - wype niacz mineralny w po czeniu zorganicznym.

Potrzebn ilo wody dla mas glinianych ci kiej, redniej i lekkiej nale y ka dorazowo ustalina podstawie próbnego zarobu.3.3. STRUKTURA MAS GLINIANYCH. Struktura mas glinianych powinna by jednolita, bezladów skupisk miejscowych gliny lub wype niaczy.

3.4. SKURCZ MAS GLINIANYCH. Skurcz na skutek wysychania powinien wynosi :

a) masy glinianej ci kiejb) masy glinianej redniejc) masy glinianej lekkiej

1,5 - 2,0 %3 - 4 %

0,5 - 1,0 %

Ta

bl

ic

a 2

Masy gliniane. O

rientacyjne proporcje skadników

6 5 4 3 2 1 L.p.

Bardzo-tuste

uste

rednio-tuste

rednio-chude

Chude

Bardzo chuda

Rodzaj glin

1351

1001-1350

751-1000

551-750

401-550

300-400

spoisto

8 7 6 5 4 3

Skurcz %

1:2 do 1:1

1:3 do 1:2

1:5 do 1:3,5

1:6- do 1:5

1:7 do 1:6

-

Wype

niaczm

ineralny:glina

1:5 do 1:4

1:7 do 1:5

1:10 do 1:8

1:15 do 1:12

1:15

1:20

Wype

niaczorganiczny:

glina

Masa gliniana ci

ka

Orientacyjne proporcje

skadników

(objto

ciowo)

1:1

1:2,5 do1:1,5

1:4 do 1:3

1:5 do 1:4

1:6 do 1:5

-

Wype

niaczm

ineralny:glina

1:5 do 1:4

1:7 do 1:5

1:9 do 1:8

1:10 do 1:9

1:15 do 1:10

1:15

Wype

niaczorganiczny:

glina

Masa gliniana rednia

2,5:1

2:1

1,5:1

- - -

Wype

niaczorganiczny:

glina

Masa

glinianalekka

3.5. CI AR OBJ TO CIOWY MAS GLINIANYCH. Ci ar obj to ciowy mas glinianych wstanie powietrzno-suchym, nr zale no ci od rodzaju u ytej gliny oraz rodzaju i ilo ci u ytychwype niaczy, powinien wynosi :

a) masy glinianej ci kiejb) masy glinianej redniej

c) masy glinianej lekkiej

1700 – 1800 kg/m3

1200 – 1700 kg/m3

600 – 1200 kg/m3

3.6. WSPÓ CZYNNIK PRZEWODNO CI CIEPLNEJ MAS GLINIANYCH.Wspó czynnik przewodno ci cieplnej mas glinianych w stanie powietrzno-suchym wynosi:

masy glinianej ci kiejmasy glinianej redniej

masy glinianej lekkiej

0,70 - 0,80 Kcal/mhoC0,40 - 0,70 Kcal/mhoC

0,20 - 0,40 Kcal/mhoC

3.7. WYTRZYMA NA CISKANIE MAS GLINIANYCH. Wytrzyma mas glinianychna ciskanie w stanie powietrzno-suchym powinna wynosi :

a) masy glinianej ci kiej nie mniej ni

b) masy glinianej redniej nie mniej nic) masy glinianej lekkiej nie mniej ni

15 kg/cm2

15 kg/cm2

6 kg/cm2

4. BADANIA TECHNICZNE

4.1. RODZAJE BADAN4.1.1. Badanie gliny obejmuje:a) przygotowanie gliny o normowej plastyczno ci,b) badanie spoisto ci gliny,c) badanie skurczu gliny,d) badanie odporno ci gliny na rozmywanie w wodzie,e) badanie na zawarto w glinie rozproszonego w glanu wapnia.

4.1.2. Badanie wype niaczy obejmuj :a) badanie jako ci piasku, wiru i la paleniskowego,b) badanie jako ci materia ów organicznych.

4.1.3. Badanie mas glinianych obejmuje:a) badanie skurczu (dotyczy masy glinianej ci kiej i redniej),b) badanie ci aru obj to ciowego,c) badanie wytrzyma ci na ciskanie.

Badania mas glinianych s badaniami kontrolnymi, na podstawie których sprawdza si czyustalony w wyniku bada spoisto ci i skurczu gliny rodzaj gliny oraz przyj te z tablicy 2orientacyjne proporcje sk adników mas glinianych s w ciwe i zgodne z wymaganiami 3.4., 3.5.,3.7.

4.2. PRZEPROWADZANIE BADAN.

4.2.1. Miejsce przeprowadzania bada . Badania laboratoryjne powinny byprzeprowadzone w laboratoriach instytutów naukowo-badawczych, wy szych uczelni lubzak adów bada i do wiadcze .

4.2.2. Pobieranie próbek gliny. Próbki gliny nale y pobra z miejsca, z którego b dzie u ywanaglina do budowy. Dó próbny powinien by wykonany zgodnie z rys.1. G boko do u powinnaby równa g boko ci projektowanego wydobycia.

Rys.1 Dó do pobierania próbek gliny

Z do u próbnego nale y usun warstw ziemi ro linnej. Pobrane próbki gliny powinny bywolne od zanieczyszcze jak: kamienie, a ro lin, korzenie itp. Dla budynku parterowegonale y pobra z do u próbnego dwie próbki z górnej i z dolnej cz ci pok adu; dla budynkupi trowego lub dla potrzeb wytwórni wyrobów glinianych nale y pobra trzy próbki: z górnej,rodkowej i dolnej cz ci pok adu.

W przypadku z gliny o wyra nym uwarstwieniu, próbki nale y pobra z ka dej warstwy.Ci ar jednej próbki powinien wynosi 15 - 20 kg.

Na ka de 200 m2 powierzchni wydobycia nale y pobra wymagan ilo próbek.

Przy pobieraniu próbek nale y oznaczy z jakiego do u, z jakiej warstwy i g boko ci zosta ypobrane próbki oraz opakowa ka z nich osobno w sposób trwa y (najlepiej w skrzynkachdrewnianych).Do próbek nale y do czy opis zawieraj cy:a) adres budowy lub wytwórni eksploatuj cej glin oraz inwestora,

b) przeznaczenie budynku (mieszkalny, inwentarski, szko a itp.),

c) ilo kondygnacji nadziemnych (parterowy, pi trowy),

d) rodzaj wype niacza jaki ma by u yty do przygotowania masy glinianej,

e) zamierzone u ycie gliny ( ciany ubijane, wyrób bloków konstrukcyjnych, wyrób elementówwype niaj cych).

4.2.3. Przygotowanie próbki gliny do bada . Z próbki gliny przeznaczonej dc bada nale y usunwszystkie cz ci w ókniste i mineralne o wielko ci ponad 2 mm, drog wybierania lubprzesiewania, po uprzednim wysuszeniu do sta ego ci aru w temperaturze 50 - 60° C i zmieleniu.

Próbk gliny, uwolnion od sk adników o ziarnach wi kszych ni 2 mm, nale y dok adnieprzerobi na p ytce metalowej lub z drewna twardego o wymiarach: d ugo 60 cm, szeroko 60cm, grubo 2-4 cm. W tym celu próbk nale y roz na p ytce, po czym zraszaj crównomiernie wod (przez sitko lub rozpylacz), ubija miejsce przy miejscu m otkiem z g owicgumow o rednicy 5 cm (rys.2), do czasu, a powstanie spoisty placek gliniany. Placek ten, od czony od p ytki za pomoc no a, nale y pokraja na paski szeroko ci oko o 5cm. Paski nale y u obok siebie r bem, zrosi równomiernie wod po czym znów ubija

otkiem z g owic gumow .

Opisane czynno ci przerabiania próbki gliny nale y powtarza kilkakrotnie,dodaj c tak ilo wody, a próbka gliniana stanie si plastyczna, jednolita i ojednakowej wilgotno ci.

Je eli próbka gliny przeznaczona do przerobienia by a za bardzo wysuszona,zaleca si po nawil eniu i jednokrotnym przerobieniu pozostawi j na przeci gna co najmniej 8 godz. pod przykryciem z mokrej szmaty dla równomiernegoroz enia si wilgoci na ca ej masie, po czym przyst pi do ostatecznegoprzerobienia. Dotyczy to zw aszcza glin t ustych i bardzo t ustych.

Rys. 2 ubijak do próbek

4.2.4. Przygotowanie gliny o normowej plastyczno ci. Z przerobionej wg 4.2.3. próbki glinynale y odwa 200 G gliny, nast pnie uformowa z niej w d oniach okr kul . Czasformowania kuli powinien by mo liwie jak najkrótszy. Uformowan kul nale y upu ci na

adk , nieelastyczn p ytk (najlepiej stalow ) z wysoko ci 2 m, licz c od rodka kuli dopowierzchni p ytki na któr upada kula .

rednica podstawy rozp aszczonej na skutek upadku kuli powinna by równa 50±1 mm. Je elirednica podstawy sp aszczenia jest mniejsza ni 50 mm, próbk gliny nale y dodatkowo

nawil równomiernie wod ; je eli rednica podstawy sp aszczenia jest wi ksza ni 50 mm,próbk gliny nale y powtórnie przerobi w celu zmniejszenia zawarto ci wilgoci.

rednic podstawy sp aszczonej kuli nale y mierzy za pomoc wyskalowanej p ytki szklanej zzaznaczonymi koncentrycznie ko ami.

Je eli podstawa sp aszczenia kuli nie jest okr a, ró nica pomi dzy najwi ksz i najmniejszrednic nie powinna by wi ksza ni 2 mm. W przypadku zaistnienia wi kszej ró nicy prób

nale y powtórzy .

4.3. OPIS BADAN4.3.1. Badanie spoisto ci gliny. Z gliny o plastyczno cinormowej nale y wykona zgodnie z rysunkiem 3a conajmniej trzy próbki w formie zgodnej z rysunkami 3b i 3c.Przed formowaniem próbek, formy nale y oczy ci i pokrycienk warstw . oliwy. Próbki powinny by dok adniezag szczane za pomoc ubijaka z g owic gumow (rys.2) iobustronnie wyg adzone no em o prostym ostrzu.

Po uformowaniu próbk nale y podda badaniomspoisto ci. Próbk nale y zawiesi w obracalnychuchwytach przyrz du do badania wytrzyma ci narozerwanie (rys.4).

Rys. 3a Kszta t próbki do badania spoisto ci

Rys. 3b Forma do wykonania próbki okszta cie jak na rys. 3a

Rys. 3c. Podk adka do formy zamieszczonejna rys. 3b

Rys. 4. Przyrz d do badania gliny narozerwanie

Szczegó A do rys. 4

Uchwyty powinny obejmowa górn i doln cz próbki. Do uchwytu obejmuj cego doln czpróbki, powinno by podwieszone naczynie blaszane o pojemno ci 2 litrów i ci arze cznie zuchwytem nie wi kszym ni 200 G.

Za pomoc przyrz du podaj cego piasek (rys.5) do naczynia podwieszonego do dolnej cz cipróbki (rys.4), nale y przyst pi do przesypywania piasku. Piasek powinien by uprzednioprzep ukany i wysuszony i posiada ziarna, o rednicy od 0,1 do 1,0 mm.

Przesypywanie piasku ze zbiornika przyrz du, podaj cego piasek do naczynia podwieszonego,nale y regulowa za pomoc zasuwki w ten sposób, aby w ci ga 1 minuty nie przesypywa o siwi cej ni 750 G piasku.

Przesypywanie piasku powinno nast powa domomentu zerwania próbki.

Si zerwania próbki stanowi ci ar w gramachprzesypanego piasku cznie z ci arem pude ka ici arem dolnego uchwytu, bez ci aru oderwanejdolnej cz ci próbki.

Spoisto badanej gliny (wytrzyma narozerwanie)stanowi stosunek si y zerwania doprzekroju próbki w najw szym miejscu (5 cm2) iwyra a si w jednostkach G/5 cm2.

Za wynik badania przyjmuje si redniarytmetyczn wyników zbadanych trzech próbek,które nie powinny si ró ni mi dzy sob wi cejni o 10%. Wyniki bada wykazuj ce wi kszeodchylenia nale y odrzuci , a w zamianodrzuconych przeprowadzi dodatkowe badania.

Rys. 5. Przyrz d podaj cy piasek

4.3.2. Badania skurczu gliny. Z gliny o plastyczno ci normowej nale y wykona co najmniej trzypróbki (beleczki) ka da o wymiarach: d ugo 220 mm, szeroko 40 mm, wysoko 25 mm wrozbieralnych, uprzednio dok adnie oczyszczonych i pokrytych cienk warstw oliwy, formachstalowych lub z twardego drewna (rys. 6).

Próbki powinny by dok adnie zag szczone, a ich górnapowierzchnia wyg adzona.

Ka próbk po uformowaniu nale y wyj z formy i u naytce szklanej w pozycji, w jakiej by a formowana. P ytka szklana

powinna by pokryta cienk warstw oliwy.

Na bocznej p aszczy nie próbki w jej cz ci rodkowej nale ywykona za pomoc specjalnego szablonu (rys. 7) i no a pod nenaci cia o g boko ci ok. 3 mm, a na jego ko cach dwa naci ciapoprzeczne prostopad e do pod nego. Odleg pomi dzynaci ciami poprzecznymi powinna by równa 200 mm.

Rys. 6. Forma dowykonania próbek na

skurcz

Rys. 7. Szablon

Próbki powinny schn w temperaturze 18 ± 2 oC. Podczasprzesychania nale y co 12 godzin mierzy za pomoc podzia kimilimetrowej d ugo naci cia pod nego. Mierzenie nale yprzeprowadza a do momentu stwierdzenia braku zmian d ugo ci.Pomiary naci cia pod nego nale y wykona z dok adno ci do0,5 mm.

Z pomiarów d ugo ci naci cia pod nego nale y obliczy skurczbadanej gliny w % ze wzoru:

1001

lllS

W którym:S - procentowy skurcz gliny,l - d ugo w mm naci cia pod nego po uformowaniu próbki,l1 - d ugo w mm naci cia pod nego po wyschni ciu próbki.

Za wynik badania nale y przyj redni arytmetyczn pomiaru 3 beleczek.

4.3.3. Badanie odporno ci gliny na rozmywanie w wodzie nale yprzeprowadza na próbkach glinianych, na których zosta yprzeprowadzone badania skurczu wg 4.3.2. Próbki (beleczki)wysuszone wg 4.3.2. nale y zawiesi w przyrz dzie do badaniaodporno ci na rozmywanie w ten sposób, aby dolna cz próbki by azanurzona w wodzie na g boko 50 mm (rys.8).

Nale y okre li czas, jaki up yn od chwili zanurzenia próbki wwodzie, do chwili od czenia si zanurzonej cz ci próbki.

Rys.8. Przyrz d do badaniarozmywalno ci

Stopie rozmywalno ci okre la si jako redni arytmetycznwyników bada trzech próbek.

4.3.4. Badanie na zawarto rozproszonego w glinie w glanu wapnia nale y przeprowadza nacz ciach próbek, pozosta ych po badaniach spoisto ci, skurczu lub rozmywalno ci.

Na powierzchni badanych próbek nale y umie ci w kilkunastu miejscach po kilka kropel kwasusolnego o st eniu 10%. Je eli na powierzchni próbek kwas solny zacznie si burzy , glina badanazawiera w glan wapnia. Glin , zawieraj w glan wapnia nale y podda procesowi przemro eniaprzez okres zimy przed u yciem jej do przygotowania mas glinianych.4.3.5. Badanie jako ci wype niaczy

a) Piasek oraz wir o frakcji ziaren do 10 mm nale y zbada wed ug PN-59/B-06714,b) el paleniskowy nale y zbada z uwagi na rodzaj uziarnienia wed ug PN-60/B-06730 p.3.2.6.,

c) Badanie jako ci materia ów organicznych nale y przeprowadza za pomoc ogl dzin, bior c poduwag wymagania podane w 2.2.2.

4.3.6. Badanie skurczu masy glinianej ci kiej i redniejMas glinian ci lub redni do badania na skurcz nale y przygotowa z tych samych

surowców i tej samej proporcji, w jakiej ma by przygotowana masa gliniana na budowie.Mieszanie sk adników powinno by wykonane na stole laboratoryjnym, obitym blach lub wnaczyniu metalowym. Ilo dodanej wody powinna by taka, aby uzyskana masa mia akonsystencj odpowiadaj konsystencji roboczej.

Wykonanie próbek oraz badanie skurczu mas glinianych ci kiej i redniej nale yprzeprowadza wed ug 4.3.2.

Za wynik badania przyjmuje si redni arytmetyczn pomiaru 3 beleczek.4.3.6. Badanie ci aru obj to ciowego mas glinianych nale y przeprowadza na próbkach w staniepowietrzno-suchym, przeznaczonych do bada wytrzyma ci na ciskanie.

Ci ar obj to ciowy mas glinianych obliczy nale y ze wzoru:

1000vg

w którym: - ci ar obj to ciowy masy glinianej w stanie powietrzno-suchym w kg/m3,

g - ci ar próbki w gramach,v - obj to próbki w cm3

Ci ar próbki nale y okre la z dok adno ci do 1 grama. Obj to próbki nale y okre li zdok adno ci do 1 cm3. Za wynik badania przyjmuje si redni arytmetyczn z ci aruobj to ciowego trzech próbek.

4.3.8. Badanie wytrzyma ci na ciskanie mas glinianych.Do przeprowadzenia bada wytrzyma ci na ciskanie masy glinianej nale y wykona trzy

próbki w kszta cie sze cianów o d ugo ci kraw dzi 10 cm.

Próbki wykonuje si z masy glinianej, przygotowanej wg 4.3.6. w fermach stalowychrozbieralnych, dok adnie oczyszczonych i pokrytych cienk warstw oliwy. Próbki powinny bydok adnie zag szczone za pomoc ubijaka metalowego ze stopk a podstawie 6 x 6 cm i ci arzeoko o 2 kg.

Wykonane próbki nale y niezw ocznie rozformowa i pozostawi do przeschni cia przez okresco najmniej 3 dni. Po tym okresie czasu próbki nale y suszy w temperaturze 40 – 60oC a douzyskania sta ego ci aru, nast pnie pozostawi je przez co najmniej 6 godzin, aby wch on y takilo wilgoci jaka znajduje si w otoczeniu.

Próbki poddaje si ciskaniu w prasie w kierunku takim samym, w jakim by y zag szczone, pouprzednim ustawieniu próbki na podk adce ze sklejki drewnianej, o wymiarach nie mniejszych niwymiary próbki, oraz po w eniu takiej samej podk adki mi dzy t ok prasy i próbk .

ciskanie próbki z masy glinianej ci kiej i redniej nale y przeprowadza a do ca kowitego jejzniszczenia. ciskanie próbki z masy glinianej lekkiej nale y przeprowadza do momentuwyst pienia pierwszych oznak deformowania si próbki. Ci nienie wywierane na próbk powinnowzrasta w ci gu sekundy o 1 - 2 kG/cm2. Wytrzyma na ciskanie w kG/cm2 oblicza nale ywed ug wzoru:

100PR

w którym:P - wielko si y ciskaj cej w kG

100 - powierzchnia podstawy próbki w cm2

Za wynik badania nale y przyj redni arytmetyczn z wytrzyma ci pi ciu próbek. Ró nicapomi dzy redni arytmetyczn wyników pi ciu bada , a najni sz i najwy sz wytrzyma cipróbek przyj tych do obliczenia wytrzyma ci redniej nie powinna przekracza 20%.

4.5. ZA WIADCZENIELaboratorium przeprowadzaj ce badania powinno sporz dzi na podstawie przeprowadzonych

bada orzeczenie o jako ci gliny. Tre orzeczenia i jego uk ad powinien by zgodny zza cznikiem do niniejszej normy.

K O N I E C

Nazwa instytucji orzekaj cej

Orzeczenie o jako ci gliny do celów budowlanych

(badanie wg BN-62/6738-02)

Próbka gliny nades ana przez ……………………………………………………………………przy pi mie nr ………………………. z dnia …………………………………………………...Adres budowy ……………………………………………………………………………………Inwestor ………………………………………………………………………………………….Oznaczenie do u próbnego ………………………………………………………………………

Cz górnapok adugliny

Czrodkowa

pok adugliny

Cz dolnypok adugliny

boko pobrania próbek I ………cm II ……...cm III……..cm

A. Wyniki badania gliny

1. Spoisto Badanie IBadanie IIBadanie III

Warto rednia

…....G/5cm2

…….. ``…….. ``…….. ``

…....G/5cm2

…….. ``…….. ``…….. ``

…....G/5cm2

…….. ``…….. ``…….. ``

2. Skurcz Badanie IBadanie IIBadanie III

Warto rednia

…………%…………%…………%…………%

…………%…………%…………%…………%

…………%…………%…………%…………%

3. Rozmywalno : s aba, rednia, du a x)

4. Zawarto rozproszonego w glanu wapnia: brak, lady x)

5. Rodzaj gliny ze wzgl du na spoisto i skurcz:

bardzo chuda, chuda, rednio-chuda, rednio-t usta, t usta, bardzo t usta x)

B. Wyniki badania masy glinianej

Ci kiej, redniej, lekkiej x)

1. Rodzaj zastosowanego wype niacza …………………………………………………….

2. Proporcja u ytych sk adników (glina : wype niacz) …………………………………….

x) niepotrzebne skre li

cz. górna cz. rodkowa cz. dolna3. Skurcz Badanie I

Badanie IIBadanie III

Warto rednia

…………%…………%…………%…………%

…………%…………%…………%…………%

…………%…………%…………%…………%

4. Ci ar obj to ciowy( w stanie powietrzno-suchym)

Badanie IBadanie IIBadanie III

………….kg/m3

…………. ``…………. ``

………….kg/m3

…………. ``…………. ``

………….kg/m3

…………. ``…………. ``

Warto rednia …………. `` …………. `` …………. ``5. Wytrzyma na ciskanie ( w stanie powietrzno-suchym)

Badanie IBadanie IIBadanie III

………….Kg/m2

…………. ``…………. ``

………….Kg/m2

…………. ``…………. ``

………….Kg/m2

…………. ``…………. ``

Wnioski:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………......................................

Zalecenia:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Badanie wykona

…………………………………………

Kierownik Laboratorium lub Instytucji

………………………………………….