Boże Narodzenie „Przyszła nareszcie chwila ciszy uroczystej

Stało się - między ludzi wszedł Mistrz – Wiekuisty”

Cyprian K. Norwid

Natal „Enfim chegou o momento de silêncio solene

Aconteceu - entre os homens surgiu um Mestre - Eterno”

Cyprian K. Norwid

Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. I choć pod każdą

szerokością geograficzną obchodzone są trochę inaczej - to łączy

ich niewątpliwie wiele cech wspólnych. Dla jednych jest to

zapach wigilijnego stołu, dla innych atmosfera ciepła oraz życzliwości na tle zimowego krajobrazu ojczystej ziemi i - jakże

trudne do zdefiniowania - poczucie szczególnej bliskości i

wspólnoty. Dodatkowego uroku i magii dodaje polska przyroda.

W okresie grudniowego Adwentu na zewnątrz bywa już

naprawdę zimno. Za oknami tańczą pierwsze płatki śniegu,

dookoła puszysta biel, charakterystyczny chłód mroźnego

powietrza, a w środku nastrojowo, ciepło i przytulnie. Stół

nakryty świątecznie, kolorowe świece, na podgrzewaczu

pachnąca kawa lub herbata i specjalne ciasteczka przypominają

zbliżające się święta Bożego Narodzenia. W ten sposób, tworząc

niezapomnianą swojską atmosferę, za każdym razem można

cieszyć się inaczej - tym niepowtarzalnym, nastrojowym okresem roku.

Boże Narodzenie jest chyba najpiękniejszym i najmilszym ze

wszystkich świąt, a obchodzi się je zwykle w gronie najbliższej

rodziny. Istnieją wprawdzie, w zależności od regionu, bardzo

różne zwyczaje i obyczaje. Wszędzie jednak przygotowuje się i

organizuje wieczór wigilijny oraz świąteczne dni szczególnie

uroczyście i serdecznie. Główny posiłek bożonarodzeniowy ma

miejsce - w zależności od okolic i tradycji - w Wigilię albo w

pierwszy dzień świąt.

Tradycyjna polska oferta kulinarna w Wigilię dotyczy przede

wszystkim potraw postnych, a więc tradycyjnego śledzika i karpia, kapusty z grzybami, pierogów i innych dań wigilijnych,

przez pieczoną gęś, aż do potraw z dziczyzny - spożywanych w

święto Bożego Narodzenia.

Boże Narodzenie - w tradycji chrześcijańskiej - to święto

upamiętniające narodziny Jezusa. Jest świętem stałym,

przypadającym w dniu - 25 grudnia każdego roku. Wcześniej

mamy okres czterotygodniowego postu, zwanego Adwentem. Te

magiczne Święta zaczynają się od Wigilii - dnia poprzedzającego

tę rocznicę. Jest nim szczególnie wyjątkowy wieczór - 24 grudnia

- zwany w Polsce po prostu Gwiazdką. W dniu tym - do

niedawna - obowiązywał tradycyjny post ścisły, zarówno

jakościowy (od mięsa) jak i ilościowy. Można było spożywać 3 posiłki w ciągu całego dnia, w tym tylko jeden do syta. Była nim

uroczysta kolacja, do której jak nakazywała tradycja, zasiadać

można było dopiero po pojawieniu się na niebie pierwszej

gwiazdki. Zwyczaj ustanowiony na pamiątkę te, niezwykłej,

betlejemskiej, która prowadziła Trzech Króli z darami do ubogiej

stajenki. Ciąg dalszy str. 2

Aproximam-se as festas de Natal. Embora em todas as latitudes

geográficas sejam comemoradas de modo um tanto diferente, sem

dúvida, têm muitas características em comum. Para alguns, é o

aroma da mesa de Natal, para outros um ambiente caloroso e a bondade tendo como fundo a paisagem de inverno da terra natal e,

difícil de definir, uma sensação especial de intimidade e

comunhão. O charme e a magia adicionais são conferidos pela

natureza da Polônia. Em dezembro, durante o Advento, o tempo lá

fora, às vezes, é muito frio. Além das janelas dançam os primeiros

flocos de neve, e em volta um branco fofo, o frio característico do

ar gelado, e dentro de casa um ambiente caloroso e acolhedor. A

mesa posta para uma festa, velas coloridas, sobre o aquecedor um

café aromático ou chá e os biscoitos especiais que lembram a

aproximação do Natal. Desta forma, a cada vez, ao criar uma

atmosfera caseira inesquecível, pode-se desfrutar de modo

diferente este período único - a parte poética do ano. O Natal é, provavelmente, a mais bonita e a mais agradável de

todas as festas, e geralmente é celebrada com a família mais

próxima. De fato, dependendo da região, existem hábitos e

costumes muito diferentes. Em todos os lugares, no entanto,

prepara-se e organiza-se a ceia de Natal e os dias de festa de modo

festivo e afetuoso. A refeição principal de Natal ocorre,

dependendo da região e tradições, na vigília ou no dia de Natal.

A comida tradicional polonesa oferecida na véspera de Natal

envolve, principalmente, pratos sem carne, portanto, os

costumeiros arenque e a carpa, repolho com cogumelos, pierogi e

outros pratos como ganso assado, e até pratos preparados com carnes de caça, consumidos no Dia de Natal.

O Natal - na tradição cristã - é uma festa que comemora o

nascimento de Jesus. É uma festa fixa, que ocorre dia 25 de

dezembro de cada ano. Antes, temos um período de quatro

semanas de jejum, conhecido como Advento. Estas festas mágicas

começam na vigília da noite de Natal - dia anterior deste

aniversário. Dia 24 de dezembro é uma noite particularmente

especial na Polônia chamada apenas Gwiastka (Estrelinha). Neste

dia, até época recente, exigia-se o jejum tradicional, tanto

qualitativa (sem carne) como quantitativamente. Era permitido

fazer três refeições ao longo do dia, incluindo uma única refeição

completa. O jantar era de gala, para o qual, de acordo com a tradição, era possível sentar-se só quando se avistava a primeira

estrela no céu. Costume estabelecido em memória daquela

extraordinária estrela de Belém, que levou até a pobre estrebaria

os três Reis Magos com os presentes.

Cont. pág. 2

Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo

A “Polônia e Nós” - Boletim da Escola de Língua Polonesa João Paulo II em São Paulo

Ano 3 nº 2 Dez/2011-Fev/2012

Boże Narodzenie Natal

Ani zwyczaje wigilijne, ani tradycyjny w tym dniu post - nie są

wspólne dla wszystkich chrześcijan. I tak; protestanci i

prawosławni nie zachowali specjalnych przepisów odnośnie

jedzenia lub też niejedzenia mięsa. Obowiązek postu zniesiono

w Kościele katolickim w 1983 roku. (Nowy kodeks

kanoniczny). W Polsce episkopat podtrzymywał post wigilijny specjalnym dokumentem aż do 2003 roku. Obecnie post w

Wigilię jest jedynie zalecany. Trudno jednak wyobrazić sobie

zaniechanie tego specyficznego, głównie dla Polski i Litwy -

zwyczaju wigilijnego.

Polska literatura kulinarna podaje, że liczba gości w czasie

wigilijnej wieczerzy powinna być parzysta. Dodatkowo, jeden

talerz dla nieobecnych, niespodziewanych gości, ewentualnie

dla Dzieciątka. Natomiast nie ma zgodności co do liczby

potraw. Według niektórych źródeł ma ona wynosić 12, zaś w

innych podkreśla się, że powinna być to liczba nieparzysta - ,,

generalnie 13 u magnatów, 11 u szlachty, 9 u mieszczaństwa." Te 13 potraw jest jednak górną granicą. Z kolei - według ks. J.

O. Radziwiłła - można spróbować wszystkich ryb, które są

liczone jako jedno danie.

O północy wszyscy udają się do kościoła. W

rzymskokatolickich świątyniach odprawiana jest uroczysta

msza, zwana Pasterką. Następnego dnia (25 grudnia) przypada

Boże Narodzenie, a 26 grudnia - obchodzony jest na pamiątkę

św. Szczepana (męczennika za wiarę chrześcijańską) i

uznawany w wielu krajach - jako drugi dzień świąt Bożego

Narodzenia.

Polskie tradycje ...

Święta Bożego Narodzenia to dla nas Polaków

najważniejsze i jednocześnie najbogatsze w tradycje święta.

Obrzędowość Bożego Narodzenia kształtowała się stopniowo w

ciągu kolejnych stuleci przeplatając prastare (z czasów

pogańskich) zwyczaje i wierzenia ze zwyczajami nowszymi,

przyniesionymi po przyjęciu przez Polskę Chrztu (966 r.) a

także tymi, które powstały w wiekach późniejszych w wyniku

wzajemnego przenikania się obwiązującego obrządku

kościelnego i przedchrześcijańskich elementów ludowej, tradycji, a także dyfuzji innych europejskich kultur.

Jak już wspomniano, w liturgii kościelnej i zwyczajach

ludowych - święta Bożego Narodzenia poprzedza okres

Adwentu. Jest to czas pobożnego i pogodnego, pełnego wiary

oczekiwania na przyjście Pana. Do powszechnie przyjętych

zwyczajów adwentowych należy zaliczyć udział wiernych w

odprawianych o świcie Mszach tzw. roratach, poświęconych

Najświętszej Marii Pannie.

Innym zwyczajem przypadającym na czas Adwentu jest

obdarowywanie dzieci prezentami w dniu św. Mikołaja (6

grudnia). Podarunki wkłada się zwykle pod poduszki lub do bucików.

Należy też wspomnieć o kartach pocztowych ze

świątecznymi i noworocznymi życzeniami wysyłanymi do

znajomych i krewnych. Autorem tego pomysłu był Anglik John

Horsley. W 1846 roku zaprojektował on pierwszą taką kartę.

Wydrukowano ich wówczas pięćdziesiąt, nie wiedząc jak

zostaną przyjęte. Dzisiaj, na całym świecie, wysyła się miliony

kart świątecznych.

Ciąg dalszy str. 3

Nem os costumes da véspera de Natal, nem o tradiiconal jejum

deste dia são comuns a todos os cristãos. Assim, os protestantes

e os cristãos não mantiveram disposições especiais quanto ao

alimento ou o jejum de carne. A obrigação do jejum de carne

foi abolido pela Igreja Católica, em 1983 (Novo Código

Cânonico). Na Polônia o episcopado polonês manteve o jejum de Natal por meio de documento específico até 2003.

Atualmente, o jejum na véspera de Natal é apenas

recomendado. Mas é difícil imaginar a interrupção deste

costume específico, principalmente na Polônia e na Lituânia.

A literatura culinária polonesa menciona que a quantidade de

comensais durante a ceia deve ser par. Além disso, deve ser

posto um prato para os ausentes, convidados inesperados,

eventualmente para a Criança. No entanto, não existe nenhuma

regra específica quanto à quantidade de pratos. De acordo com

algumas fontes devem ser 12, enquanto em outras cita-se que a

quantidade deve ser ímpar, “geralmente, 13 na casa dos ricos, 11 na nobreza, 9 na classe média”. Os 13 pratos, no entanto, são

considerados como o limite superior - de acordo com o pe. J.O.

Radziwiłł - pode-se degustar todos os peixes, considerados

como um só prato.

À meia-noite, todos vão para a Igreja. Nos santuários católico-

romanos é rezada Missa solene, chamada Pasterka (missa do

galo). No dia seguinte (25 de dezembro) é Natal e no dia 26 de

dezembro é celebrado o dia de São Estevão (mártir da fé cristã)

e reconhecido em muitos países - como o segundo dia de Natal.

Tradições polonesas ...

As festas de Natal são para nós poloneses as mais

importantes e mais ricas em tradições. A cerimônia do Natal

formatava-se gradualmente durante os séculos misturando

hábitos e crenças antigos (da época pagã), com os hábitos e

crenças das práticas mais novas, trazidas após a aceitação do

batismo na fé cristã da Polônia (966d.C.), bem como aqueles

que surgiram nos séculos posteriores, como resultado da

interpenetração de ritos comuns da igreja e elementos populares

pré-cristãos, a tradição, bem como a difusão de outras culturas

européias.

Como já foi mencionado, na liturgia da Igreja e nos

costumes populares, as festas de Natal são antecedidas pelo

período do Advento. Este é um momento religioso e feliz, cheio

de fé no aguardo da vinda do Senhor. A prática, geralmente

aceita nos costumes relativos ao Advento, deve incluir a

participação dos fiéis em missas rezadas nas primeiras horas da

manhã conhecidas como roraty (missa matinal), dedicadas à

Santíssima Virgem Maria.

Outro costume à época do Advento é

presentear as crianças no dia de São

Nicolau (6 de dezembro). Os presentes

são geralmente colocados sob as

almofadas ou dentro dos sapatinhos.

Convém lembrar também os cartões postais com desejos de

boas festas e bom ano novo enviados para amigos e parentes. O

autor dessa idéia foi o inglês John Horsley. Em 1846, ele

projetou o primeiro cartão deste tipo. Na época foram impressos

50 cartões, sem saber como seriam aceitos. Hoje, em todo o

mundo, são mandados milhões de cartões de Natal. Cont. pág. 3

Boże Narodzenie

Natal

Najwięcej zwyczajów ludowych wiąże się z ostatnim dniem

Adwentu, czyli z Wigilią. Słowo "wigilia" pochodzi z języka

łacińskiego i oznacza czuwanie. Tradycja czuwania przed

dniami świąt wywodzi się ze Starego Testamentu. W izraelskich

domach w wigilie szabatu i innych świąt szykowano jedzenie i

czyniono wszelkie przygotowania tak, aby święta mogły być

wolne od pracy. Nasze, polskie wigilie również służą temu

celowi, a ponadto jest to czas, w którym do nadchodzącego święta trzeba przygotować się duchowo. Obecnie, po

generalnych porządkach, gdy cały dom lśni już czystością

przystępujemy do świątecznego przyozdabiania domów. W

minionych wiekach stałym elementem dekoracyjnym były

snopy zboża - symbol dostatku - stawiane przez gospodarzy w

kątach izb chłopskich. Domy dekorowano też podłażniczkami,

czyli odpowiednio przyciętymi wierzchołkami lub gałęziami

drzew iglastych, zatykanymi w różnych miejscach izb lub

zawieszanymi na drewnianej stropowej belce. Zwyczaj ten był

symbolem życia, miał zapewniać ludziom, domostwu i całemu

dobytkowi szczęście i wszelką pomyślność. Dzisiaj dekoracje

domów, zarówno zewnętrzne jak i wewnątrz są niezwykle strojne i bogate. Oświetlone lampkami ogrodowymi,

migającymi w różnych kolorach balkony i tarasy dodatkowo

podkreślają wrażenie tej niezapomnianej, tajemniczej nocy. Do

tego niezliczone pomysły stylu i barw iluminacji sklepowych i

wszelkiej roślinności; od iglastych po palmy

śródziemnomorskie.

Współczesna choinka - drzewko przybrane świeczkami i

innymi ozdobami pojawiła się najwcześniej na ziemiach

niemieckich. Jej ojczyzną była najprawdopodobniej Alzacja.

Tam właśnie zwyczaj polegający na wnoszeniu do domu

wiecznie zielonej gałęzi i wieszaniu jej przy suficie został zastąpiony, w XV lub XVI wieku, stojącym drzewkiem

wigilijnym. Zwyczaj przystrajania drzewka wigilijnego

rozpowszechnił się zapewne na przełomie XVIII i XIX wieku.

Współczesna choinka, jak uczy Kościół, jest odwzorowaniem

drzewa rajskiego; "drzewa życia", biblijnego drzewa dobra i zła,

pod którym rozpoczęła się historia ludzkości. Choinkę wnosi się

do domu w dniu, w którym wspominamy pierwszych rodziców

- Adama i Ewę. Na drzewku nie może zabraknąć jabłek, bo

właśnie te owoce były na owym biblijnym drzewie, a ponadto

jabłko symbolizuje dorodność i zdrowie do późnej starości.

Wśród iglastych gałązek wiją się łańcuchy; lekkie, słomkowe, bibułkowe, symbolizujące węża kusiciela. Oplatają one choinkę

jak niewolnicę, przypominając, że cały ludzki ród znajduje się

w niewoli grzechu. Gwiazda - na szczycie drzewka -

symbolizuje gwiazdę betlejemską, która wiodła Trzech Króli do

Dzieciątka Jezus. Zapalone na gałązkach świeczki (dzisiejsze

lampki) to jakby okruchy ognia, który dawniej płonął w izbie

przez całą noc wigilijną, aby przychodzące na ten czas dusze

przodków mogły się ogrzać. Dzisiaj przypominają one o

nieustającej Bożej miłości do ludzi. Na choinkach wiesza się

różne, piernikowe ciasteczka; gwiazdki, figurki, kolorowe

cukierki oraz coraz bardziej wymyślne, magiczne bombki. Tak

ustrojone drzewko powinno stać w domu aż do święta Trzech Króli.

Dzisiejsze wspaniałe prezenty gwiazdkowe są stosunkowo

nowym zwyczajem. W XIX wieku tylko w niektórych częściach

Polski obdarowywano dzieci drobnymi upominkami, które

chowano w sianie. Ciąg dalszy str. 4

A maioria dos costumes populares liga-se ao último dia do

Advento, isto é com a véspera de Natal. A palavra Wigilia vem

do latim e significa „vigília‟. A tradição da vigília antes dos dias

de festa deriva do Antigo Testamento. Nas casas judaicas na

vigília do shabat e em outras festas a comida e todas outras

coisas são preparadas de modo que estes sejam dias livre de

trabalho. As nossas vigílias polonesas também têm este

propósito, além de ser este o tempo para o qual é necessário preparar-se espiritualmente. Atualmente, após a limpeza geral,

quando a casa brilha de asseio prepara-se a sua decoração. Em

séculos passados a decoração mais usada eram feixes de trigo,

símbolo de fartura, postos pelos donos da casa camponesa nos

cantos dos aposentos. As casas também eram decoradas com

picos de coníferas, adequadamente cortados, ou seus ramos,

colocados em diversos lugares dos cômodos ou pendurados nas

vigas de madeira do teto. Este costume simbolizava a vida, e

deveria assegurar às pessoas, à casa e a toda a propriedade, sorte

e prosperidade. Hoje em dia as decorações das casas, externa e

interna, são elegantes e ricas. Iluminadas com luzes nos jardins,

pisca-piscas de várias cores nas sacadas e terraços, que salientam o deslumbramento desta noite inesquecível e

misteriosa. Além disso, uma infinidade de idéias em estilos e

cores na iluminação das lojas e toda a flora; desde coníferas até

palmeiras do mediterrâneo.

A árvore de Natal, decorada com velas e outros

enfeites, surgiu primeiro na terra alemã. Sua

origem foi provavelmente na Alsácia.

Justamente lá, que no séc. XV-XVI o costume

de trazer para dentro de casa um galho verde e

pendurá-lo perto do teto foi trocado pela árvore

de Natal. O costume de enfeitar a árvore de Natal foi

disseminado provavelmente na mudança do séc. XVIII para o

séc. XIX. A árvore de Natal moderna, como ensina a Igreja, é

como a árvore do paraíso; „árvore da vida‟, árvore bíblica do bem e do mal, sob a qual teve início a história da humanidade.

A árvore é trazida para dentro de casa no dia em que se lembra

os primeiros pais - Adão e Eva. Sobre a árvore não podem faltar

as maçãs porque justamente estas frutas existiam na árvore

bíblica, além do mais a maçã simboliza a beleza e a saúde até a

idade avançada. Por entre os galhos medeiam correntes leves de

palha ou de papel de seda, simbolizando a cobra tentadora. A

árvore é envolta como prisioneira, lembrando que toda a

humanidade se encontra no cativeiro do pecado. A estrela, na

ponta da árvore, simboliza a estrela de Belém que direcionou os

Reis Magos para o Menino Deus. As velas acesas sobre os

galhos (hoje as lampadinhas) são como faíscas de fogo que antigamente queimava em casa durante a noite de vigília para

que as almas dos antepassados que vinham, pudessem se

aquecer. Hoje em dia lembram o incomensurável amor de Deus

pelas pessoas. Pendura-se na árvore diversos doces de pão de

mel, estrelinhas, figuras, balas coloridas e bolas de Natal cada

vez mais sofisticadas. A árvore, assim decorada, deveria ficar

em casa até o dia de Reis.

Hoje, os fantásticos presentes de Natal são um costume

relativamente novo. No séc. XIX só em algumas partes da

Polônia dava-se bons presentes para as crianças, que eram

escondidos dentro do feno.

Cont. pág. 4

3

Boże Narodzenie Natal

Czasem do prezentów należała również przybrana

orzechami, cukierkami, jabłuszkami oraz świeczkami sosenka -

pierwowzór współczesnej choinki. Ofiarodawcą tych

podarunków był św. Mikołaj.

Z zachowanych dokumentów

wiadomo bardzo mało o tej postaci.

Prawdopodobnie żył na przełomie III i IV wieku w Azji Mniejszej i był

biskupem Miry. Zasłynął z dobroci i

dyskretnej filantropii. Reszta to już

legenda ...

W chwili zapadnięcia zmroku i ukazania się na niebie

pierwszej gwiazdy, zgodnie z obowiązującym powszechnie

zwyczajem, zasiadamy do pierwszego świątecznego posiłku,

zwanego wieczerzą wigilijną lub krócej Wigilią. Celebrujemy ją

niezwykle dostojnie i uroczyście, przy pięknie nakrytym stole -

bo to właśnie decyduje o specyficznej, niepowtarzalnej

atmosferze tych świąt. Specyfiką wieczerzy wigilijnej jest jej postny charakter, ustalony tradycją zestaw potraw oraz

refleksyjny, poważny nastrój obowiązujący wszystkich

biesiadników. Nie bez znaczenia jest także ich - skromny lecz

niezwykle elegancki - ubiór oficjalny. Posiłek ten spożywa się

najczęściej tylko w gronie rodzinnym. Na stole stawia się jedno

dodatkowe nakrycie. Według współczesnej interpretacji miejsce

to przeznaczone jest dla zabłąkanego wędrowca lub dla osób

bliskich, ale w tym momencie nieobecnych. Nikt bowiem tego

dnia nie powinien być samotny.

W domach katolickich posiłek wigilijny poprzedza odczytanie

fragmentu Ewangelii według św. Łukasza o narodzinach Jezusa. Potem wszyscy domownicy dzielą się opłatkiem i składają sobie

życzenia. Wigilijny opłatek jest zwyczajem typowo polskim.

Symbolizuje on powszechne pojednanie i braterstwo. Geneza

opłatka jest kościelna, religijna. W Polsce zwyczaj ten należy

obecnie do powszechnie znanych, chociaż pojawił się dość

późno i upowszechnił się ostatecznie w pierwszych

dziesięcioleciach XX wieku. Zgodnie z tradycją Kościoła

współczesny opłatek jest śladem po starochrześcijańskich

eulogiach. Były to specjalne chleby ofiarne składane na ołtarzu.

Część z nich konsekrowano i rozdawano jako Eucharystię,

resztę święcono po Mszy i posyłano do domu wiernych

nieobecnych w kościele. Eulogię spożywano również w czasie uczt braterskich. Cechy te przejął z czasem wigilijny opłatek.

Zwyczaj łamania się opłatkiem, nawiązuje on też do Ostatniej

Wieczerzy poprzedzającej pojmanie Chrystusa i opisanego w

Ewangelii faktu dzielenia się chlebem przez Jezusa z uczniami.

I w tym wypadku symboliczny gest oznacza wszechogarniającą

miłość i braterstwo.

Po przełamaniu się opłatkiem i złożeniu życzeń wszyscy

domownicy zasiadają do wspólnego posiłku. Liczba, rodzaj i

kolejność dań pojawiających się na wigilijnym stole zależy od

lokalnej tradycji. Wszędzie jednak, bez wyjątku są to dania

postne, przygotowane z darów lasu, pól, ogrodów, stawów, rzek i jezior. W przeszłości przestrzegano zasady, aby spróbować

wszystkich przygotowanych na Wigilię potraw. Dzięki temu

miało ich nie zabraknąć w nadchodzącym roku. W wigilijny

wieczór gospodarze pamiętali także o swoich zwierzętach

domowych, którym dawali resztki potraw pozostałych z

wieczerzy, wymieszane z opłatkiem. Ciąg dalszy str. 5

Às vezes os presentes eram acompanhados também por um

pinheirinho enfeitado com nozes, balas, maçazinhas e velas,

modelo da árvore de Natal atual. Quem trazia estes presentes era

São Nicolau. De documentos preservados, sabe-se muito pouco

sobre esse personagem. Provavelmente viveu na virada do séc.

III e IV na Ásia Menor e era bispo de Mira. Ganhou fama por

sua bondade e filantropia discretas. O resto já é lenda ... No momento do entardecer e o aparecimento da primeira

estrela no céu, de acordo com o costume comumente aplicado,

sentamos à mesa para a primeira refeição festiva, chamada ceia

da vigília ou de modo mais simples Wigilia. Celebramo-la de

modo extremamente digno e solene, a mesa muito bem posta,

porque é justamente isto que define a atmosfera única destas

festas. A especificidade da ceia de Natal é seu caráter de jejum,

tradição estabelecida pelo conjunto de pratos bem como da

reflexão, costume severo que prevalece entre os participantes.

Não menos importante também é seu modesto costume, mas

extremamente elegante, da vestimenta festiva. Esta refeição é feita com frequência no seio da família. Sobre a mesa é

geralmente posto o prato adicional que de acordo com a

interpretação contemporânea é destinado a uma pessoa errante

ou para pessoas próximas, mas neste momento ausentes.

Ninguém, pois, neste dia, deveria ficar só.

Nas casas católicas a ceia da vigília é precedida da leitura de

um fragmento do Evangelho de São Lucas sobre o nascimento

de Jesus. Em seguida, todos os familiares compartilham a hóstia

e desejam-se felicidades. Dividir a hóstia da vigília é um

costume tipicamente polonês. Simboliza a reconciliação

universal e a fraternidade. A gênese da hóstia é da Igreja, religiosa. Na Polônia, este costume é bem conhecido hoje em

dia, embora tenha surgido relativamente tarde, pois foi

disseminado nas primeiras décadas do séc. XX. Segundo a

tradição da Igreja contemporânea a hóstia é um vestígio das

hóstias dos antigos cristãos. Eram pães especiais para oferendas

postas no altar. Parte deles era conservada e distribuída como

eucaristia, o resto era abençoado após a Missa e mandado para

as casas dos crentes que tinha estado ausentes. A eulogia era

ingerida também durante os festins fraternos. Estas

características foram transferidas para a hóstia da vigília.

O costume de dividí-la entre os

presentes vem da Última Ceia que antecedeu a prisão de Cristo e no

Evangelho é descrito o fato da divisão

do pão por Jesus e seus discípulos.

E, neste caso, o gesto simbólico

significa o amor e a fraternidade em relação a todos e a tudo.

Após dividir a hóstia e desejar felicidades todos os moradores

da casa sentam-se à mesa para uma refeição em comum. A

quantidade, tipo e sequência dos pratos servidos na mesa de

vigília dependem da tradição local. No entanto, em todos os

lugares sem exceção, são pratos sem carne preparados com

elementos da floresta, campos, jardins, açudes, rios e lagos. No passado obedecia-se a regra de provar todos os pratos

preparados para a vigília. Graças a isto eles não faltariam no ano

que se aproximava. Na noite da vigília os anfitriões lembravam

também de seus animais domésticos para os quais davam os

restos dos alimentos da vigília misturados com a hóstia.

Cont. pág 5

Boże Narodzenie Natal

Nieodłączną częścią wieczoru wigilijnego było i jest

wspólne śpiewanie kolęd przy bożonarodzeniowej szopce.

Pieśni opowiadających o narodzeniu Jezusa mamy w polskiej

tradycji bardzo dużo. Najstarsze sięgają czasów

średniowiecza. Ich wprowadzenie a potem upowszechnienie zawdzięczamy prawdopodobnie franciszkanom. Oni też

przynieśli do Polski zwyczaj budowy szopek. Autorstwo

pierwszej szopki przypisuje się św. Franciszkowi z Asyżu,

który chcąc odświeżyć pamięć narodzin Dzieciątka Jezus

kazał przynieść do groty siana, przyprowadzić woła oraz osła i

zawołał braci. Kiedy zgromadziła się ludność z okolic i

zabrzmiały pieśni św. Franciszek odczytał Ewangelię, a potem

wygłosił kazanie o narodzeniu Jezusa.

W Polsce franciszkańskie szopki pojawiły się bardzo

wcześnie, zapewne już w czasach średniowiecza. Początkowo

inscenizowane w kościołach szopki były niezwykle proste, pozostawały też wierne przekazom ewangelicznym. W wieku

XIX powstały różne regionalne formy polskich szopek

bożonarodzeniowych. Najbardziej znane i

najciekawsze są szopki krakowskie,

których architekturę wzoruje się na

zabytkowych budowlach Krakowa.

Szopki krakowskie stawały się często

teatrzykami lalek, w których na

miniaturowych scenkach podświetlanych

świecami pojawiały się najrozmaitsze

ruchome figurki. Dzisiaj bożonarodzeniowe szopki buduje się

we wszystkich polskich kościołach.

Wieczór wigilijny kończy pasterka - Msza odprawiana w

kościołach dokładnie o północy. Zgodnie z tradycją

upamiętnia ona przybycie do Betlejem pasterzy i złożenie

przez nich hołdu nowonarodzonemu Mesjaszowi. Zwyczaj

sprawowania bożonarodzeniowej liturgii nocnej wprowadzono

w Kościele już w drugiej połowie V wieku. Do Polski dotarł

on więc być może razem z chrześcijaństwem. Dni świąteczne, które następują po Wigilii, nie wyróżniają

się już w polskiej kulturze równie bogatą oprawą plastyczną i

obrzędową. Zazwyczaj jest to czas odpoczynku, rodzinnych i

towarzyskich spotkań, czasami też kolędowania czyli

odwiedzania domów przez grupy przebierańców - tzw.

kolędników - z życzeniami świąteczno-noworocznymi, z

szopką i kolędami.

Innym zwyczajem wprowadzonym i upowszechnionym

przez Kościół, są odwiedziny parafian w ich domach, w

okresie świąt Bożego Narodzenia, składane przez proboszcza

lub księży z parafii. Przynoszą oni dobrą nowinę, święcą i

błogosławią dom oraz jego mieszkańców, w zamian zaś otrzymują symboliczną ofiarę nazywaną dawniej kolędą.

Tradycja ta, znana już w średniowieczu, utrzymuje się w

Polsce do czasów współczesnych. Być może po przyjęciu

chrześcijaństwa Kościół wprowadził ją dla przeciwstawienia

jej pogańskiemu zwyczajowi kolędowania.

Opisując tradycje bożonarodzeniowe należy zwrócić

uwagę, że choinka, kolędy i św. Mikołaj należą dziś do

zwyczajów o zasięgu ponadnarodowym, praktykowanych w

różnych częściach świata, nie tylko przez katolików. Ze

zwyczajów typowo polskich pozostała nam wieczerza

wigilijna, opłatek i chyba jeszcze ta jedna, nieznana Ciąg dalszy str. 6

Partes integrantes da ceia de Natal foram e são as canções

natalinas (kolędy) cantadas perto do presépio. Existem muitas

canções polonesas que falam sobre o nascimento de Jesus. As

mais antigas são da idade média. A sua introdução e

divulgação deve-se provavelmente aos franciscanos. Eles também trouxeram para a Polônia o costume de montar

presépios. A autoria do primeiro presépio é atribuída a São

Francisco de Assis que, desejando lembrar o nascimento do

Menino Jesus, mandou trazer para uma gruta o feno, um boi e

um burro e chamou os irmãos. Quando o povo da redondeza

se juntou e começou a cantar, São Francisco leu o Evangelho e

depois fez o sermão sobre o nascimento de Jesus.

Os presépios franciscanos na Polônia

surgiram muito cedo, provavelmente na

idade média. Inicialmente os presépios

encenados nas igrejas eram bem simples de acordo com preceitos

evangélicos. No séc. XIX surgiram diversas formas regionais

de presépios de Natal poloneses. Os mais conhecidos e

interessantes são os presépios cracovianos, cuja arquitetura

baseia-se nas construções de Cracóvia. Muitas vezes os

presépios cracovianos eram usados como teatros de bonecas

nos quais em cenas miniatura iluminadas com velas apareciam

diferentes figuras em movimento. Hoje os presépios de Natal

são montados em todas as igrejas da Polônia.

A noite de vigília termina com a missa do galo que é

rezada nas igrejas exatamente à meia-noite. De acordo com a tradição ela lembra a chegada dos pastores para Belém e a sua

homenagem ao Messias recém-nascido. O costume de realizar

a liturgia noturna de Natal foi introduzido na Igreja já na

metade do séc. V. Chegou à Polônia provavelmente junto com

a cristianização.

Os dias festivos, que sucedem a vigília já não se distinguem

na cultura polonesa de modo igual com ricas molduras

artísticas e cerimônias. Normalmente é tempo de descanso,

reuniões familiares e sociais, por vezes também para

comemorar o Natal, isto é, grupos de pessoas com trajes

especiais trazendo um presépio e canções natalinas – os

denominados Cantores de Natal (kolędnicy), visitam as casas com desejos de feliz Natal e Ano Novo.

Outro costume introduzido e

difundido pela Igreja é a visita do

pároco ou padres na casa dos fiéis

na época do Natal. Trazem a boa

nova, abençoam e benzem a casa

bem como seus moradores, e em contrapartida recebem uma

oferenda simbólica denominada antigamente kolęda. Esta

tradição, já conhecida na idade média, se mantém na Polônia até os dias de hoje. Pode ser que após a aceitação do

cristianismo a Igreja introduziu esta prática para se opor aos

costumes pagãos.

Ao descrever as tradições de Natal é oportuno chamar a

atenção que a árvore de Natal, as canções e o Papai Noel

pertencem hoje aos costumes supranacionais, praticados em

diversas partes do mundo, não só entre os católicos. Dos

costumes típicos poloneses ficou a comemoração da vigília, a

hóstia e talvez ainda uma, esta comumente desconhecida

Cont. pág. 6

Boże Narodzenie Natal

powszechnie, przekazana tradycją - rodzinna, niepowtarzalna

atmosfera świąt Bożego Narodzenia, pełna wzajemnej bliskości,

miłości i ciepła. Święta te zachowują w Polsce niezwykle silny

związek z całą nauką i tradycją Kościoła. Wróćmy jeszcze do Adwentu. Warto wiedzieć, że tym to

okresem rozpoczynamy nowy rok kościelny, liturgiczny. Samo

słowo "Adwent" oznacza bowiem przybycie naszego

Zbawiciela, którego powinniśmy oczekiwać i na to spotkanie z

Nim trzeba nam się przygotować. Stąd też nasz polski Adwent,

był także bogaty w zwyczaje religijne. Od XII wieku znana jest

w Polsce wspomniana już adwentowa Msza św. ku czci Matki

Bożej, zwana roratą. Polacy bardzo chętnie uczestniczyli w

roratach, w poszczególne niedziele: dla kobiet, panien,

mężczyzn i kawalerów. Wtedy to głoszono specjalne nauki

stanowe i wierni przystępowali do sakramentu pokuty. Zwykle,

na wsi, udawano się na roraty pieszo, ze śpiewem. Również cały Adwent starano się przeżywać we wspólnocie nie tylko

rodzinnej, ale też i sąsiedzkiej. Na wsi zbierano się na wspólne

przędzenie, darcie pierza, naprawę ubrania, uprzęży itp. Przy

okazji tych spotkań odmawiano modlitwę różańcową, śpiewano

pieśni adwentowe, a także pieśni o tematyce obyczajowej, które

przekonywały swoją treścią o potrzebie życia godnego,

zgodnego z bożymi przykazaniami. Owe pieśni pouczały, że złe

postępowanie jest karane przez Boga lub przez los, a życie

dobre, pobożne i piękne będzie nagrodzone. W adwentowe

wieczory czytano we wspólnocie rodzinnej i sąsiedzkiej Pismo

Święte, żywoty świętych, podręczniki z duchowości katolickiej, a także z polskiej literatury klasycznej, jak powieści

Sienkiewicza, Kraszewskiego, utwory Mickiewicza i inne.

Młodzież w tym czasie przygotowywała szopki i gwiazdy do

chodzenia po kolędzie. Robiono próby do inscenizacji Heroda

lub Jasełek. Pobożni katolicy wiedzieli, że trzeba przed Panem

stanąć z dobrymi uczynkami, dlatego starano się podczas

Adwentu wzajemnie sobie pomagać, szczególnie ludziom

starszym i biednym. Pięknym zwyczajem była na wsi tzw. szara

godzina. Pod wieczór, gdy już skończono codzienne zajęcia

gospodarskie, gdy robiło się szaro, coraz ciemniej, wszyscy

domownicy: dziadkowie, rodzice, dzieci, zbierali się w kuchni,

najlepiej w pobliżu płyty. Nie palono jeszcze lampy. Rozważano w ciszy swoje życie, zastanawiano się nad nim, nie brakowało

też cichej modlitwy. Starsi, szczególnie dziadkowie, opowiadali

dzieciom, wnukom, jak to było dawniej, jakie były tradycje i

zwyczaje. Przypominali też dzieje naszej Ojczyzny.

Nie da się cofnąć ani zatrzymać biegnącego czasu.... Warto

jednak kultywować nasze piękne zwyczaje i zachować

magiczną, niepowtarzalną atmosferę świąt Bożego Narodzenia

w 2011 roku i w latach następnych ...

Na podst. źródeł internetowych

opracowała: prof. Barbara Rzyski

Szczęśliwych Świąt Bożego Narodzenia

oraz wesołego Nowego 2012 Roku

składa wszystkim Uczniom i ich Rodzinom

Barbara Rzyski

e passada por tradição, a atmosfera familiar única do Natal,

cheia de proximidade mútua, amor e calor. Estas festas na

Polônia mantêm uma união muito forte com os ensinamentos e

tradição da Igreja. Voltemos ainda para o Advento. Vale a pena saber que neste

período se inicia o novo ano litúrgico da igreja. A própria

palavra „Advento‟ no entanto quer dizer a chegada de nosso

Salvador, que deveríamos aguardar e para este encontro com Ele

é necessário preparar-se. Por isso o nosso Advento polonês era

também rico em costumes religiosos. Desde o séc. XII é

conhecida na Polônia a já mencionada Missa em homenagem à

N. Senhora, chamada rorata (missa matinal). Os poloneses

participavam com entusiasmo destas missas em domingos

sucessivos para as mulheres, moças, homens e pessoas solteiras.

Eram divulgados estudos especiais e os crentes participavam do

sacramento da penitência. Comumente, nas aldeias, ia-se para as missas a pé e cantando. O Advento todo se tentava passar no

seio familiar, mas também em comunidade. Nas aldeias as

pessoas se reuniam para fiar, rasgar plumas, consertar roupas,

confeccionar arreios, etc. Durante estes encontros eram feitas

orações do rosário, cantadas canções do advento, assim como

canções com temas sobre os costumes corriqueiros que

mostravam em seu texto a necessidade de uma vida tranquila de

acordo com os mandamentos divinos. Essas canções ensinavam

que o mau comportamento é castigado por Deus e pelo destino,

e uma vida boa, temente e linda será recompensada. Nas noites

do Advento era lida a Bíblia em família e em comunidade, a vida dos santos, manuais da espiritualidade católica, e, também,

da literatura clássica polonesa, bem como contos de

Sienkiewicz, Kraszewski, criações de Mickiewicz e outros.

Nesta época a juventude preparava os presépios e estrelas para

fazer as visitas nas casas. Eram feitos ensaios para a encenação

de Herodes e representações natalinas (jasełka). Os católicos

crentes sabiam que era necessário praticar boas ações perante o

Senhor, por isso faziam o possível para ajudar-se mutuamente

durante o Advento, especialmente ajudar as pessoas mais velhas

e os pobres. O costume nas aldeias, conhecido como „hora

cinzenta‟, era muito bonito. Ao anoitecer, depois de terminar as

obrigações diárias, quando o ambiente já estava cinza e estava cada vez mais escuro, todos os moradores: avós, pais, filhos

reuniam-se na cozinha, e melhor, perto do fogão. As luzes ainda

não eram acesas. Pensava-se sobre a vida pessoal, analisava-se a

vida, e não faltava a oração silenciosa. Os mais velhos

especialmente os avós, contavam para as crianças e netos, como

era antigamente, quais eram as tradições e costumes.

Lembravam também os feitos de nossa Pátria.

Não é possível voltar ou parar o tempo corrente … É bom,

no entanto, cultivar os nossos lindos costumes e manter a

atmosfera mágica e única das festas de Natal, em 2011 e nos

anos vindouros ... De acordo com informações da Internet

redigiu: profa. Barbara Rzyski

Desejo felizes festas de Natal

e um alegre Ano Novo 2012

a todos os Alunos e suas Famílias

Barbara Rzyski

Wiersze o Wigilii i Świętach

Wigilia

Pod serwetą wonna warstwa siana

Na serwecie opłatków książeczka - Znów cię widzę, chałupko kochana

Chłopska chato, znana mi od dziecka...

Stanisław Ciesielczuk

Choina

... Choinko moja, blaskiem marzeń złota,

Ze wszystkich świateł, co na tobie płoną

Jedno, jedyne z gałązką zieloną

Zachowaj ty mi na resztę żywota!...

Marian Gawalewicz

List wigilijny od Matki

... Myśl o nas, Synku..., wspomnij przy wieczerzy... W liście mym znajdziesz okruchy opłatka -

Wiem, że nam wrócisz... Ten, co "w żłobie leży",

Czuwa nad nami... Całuję Cię... Matka.

Włodzimierz Lewik

Pieśń o narodzeniu Pańskim

... Byś zwiódł z wędrówki długiej

mój naród do Wszechmocy!

Byś dał, co mają inni,

gdy przyjdziesz jako Dziecię tej nocy...

...Daj nam poczucie siły i Polskę daj nam żywą,

by słowa się spełniły

nad ziemią tą szczęśliwą...

Stanisław Wyspiański

Czemu nie w chórze?

Śpiewają wciąż wybrani

U żłóbku, gdzie jest Bóg

Lecz milczą zaduszani

Wbiegający w próg...

Cyprian Kamil Norwid

Anioł ... Pastuszkowie postrzegli

i do Betlejem biegli

Pierwsi wieczną mądrość witali

Wieczną władzę uznali;

Biedni, prości i mali.

Adam Mickiewicz

Wilia

Grom, błyskawica!

Stań się, stało,

Matką dziewica,

Bóg ciało!

Adam Mickiewicz

... Gdy z nieba płatki śniegu lecą, jak opłatki,

Gdy mróz na oknach białe zasadza choiny, Niechaj każdy dom polski wspomni sercem matki

Nieobecne, spóźnione, zabłąkane sny.

Gdy w snopku wigilijnym kłos o kłos zadzwoni,

Ilekroć pod obrusem zaszeleści siano,

Baczmy na puste miejsce, gdzie mieli siąść - oni,

Baczmy, by nieobecnych nie zaniedbywano...

Stanisław Miłaszewski

Przy wigilijnym stole

Przy wigilijnym stole

Łamiąc opłatek święty,

Pomnijcie, że dzień ten radosny W miłości jest poczęty...

Jan Kasprowicz

Versos sobre o Natal e Festas

A vigília

Embaixo da toalha uma cheirosa camada de feno

Sobre a toalha um livro com hóstias - Novamente te vejo, querida cabana

Choupana camponesa, me és conhecida desde criança...

Stanisław Ciesielczuk

Árvore de natal

... Árvore minha, dourada pelo brilho dos sonhos

De todas as luzes, que sobre ti brilham

Um, único com o ramo verde

Guarda para mim, pelo resto da vida! ...

Marian Gawalewicz

Carta de vigília da Mãe

... Pense em nós, Filhinho ..., lembre durante a ceia ... Em minha carta encontrarás migalhas da hóstia -

Sei, que vais voltar para nós... Este, que “está na manjedoura”,

Zela por nós ... Beijo te ... Mãe.

Włodzimierz Lewik

Canto sobre o nascimento do Senhor

... Trarias de uma longa viagem

meu povo para a Onipotência!

Darias o que os outros têm,

Quando vieres como Criança nesta noite ...

... Dai-nos a sensação de poder

e dai-nos a Polônia viva, para que as palavras se tornem realidade

sobre esta terra feliz ....

Stanisław Wyspiański

Por que não no coral?

Continuam cantando os escolhidos

Na manjedoura onde está Deus

Embora silenciem os finados

Chegados ao limiar ...

Cyprian Kamil Norwid

Anjo

... Os pastores perceberam

e para Belém corriam Eram primeiros a saudar a inteligência eterna

Reconheceram a autoridade eterna

Pobres, simples e pequenos.

Adam Mickiewicz

Vigília

Trovão, relâmpago!

Aconteça, aconteceu,

A mãe virgem

Deus corpo!

Adam Mickiewicz

... quando do céu os flocos de neve caem, como hóstias, Quando a geada branca nas janelas caisobre as árvores de Natal,

Que cada casa polonesa lembre-se com o coração de mãe

Sonhos ausentes, atrasados, perdidos.

Quando no ramalhete da vigília soar espiga contra espiga,

Sempre que o feno sob toalha farfalhar,

Cuidemos o lugar vazio, onde se sentariam - eles

Cuidemos, para que os ausentes não se negligencie

Stanisław Miłaszewski

À mesa de Natal

À mesa de Natal

Quebrando a hóstia santa,

Lembrem que este dia alegre Começa com o amor ...

Jan Kasprowicz

2011 był rokiem Jana Heweliusza (1611-1687) 2011 foi o ano de Jan Heweliusz

Jan Heweliusz urodził się 28 stycznia 1611 w Gdańsku. Był

astronomem i konstruktorem instrumentów naukowych.

Wynalazł peryskop. Był też browarnikiem i radnym miasta

Gdańska oraz astronomem królewskim- królów Władysława

IV i Jana Sobieskiego, dotowany był także przez króla Francji

Ludwika XIV.

Kiedy Heweliusz uczęszczał do gimnazjum w Gdańsku,

jednym z jego nauczycieli był matematyk Peter Krüger, który

interesował się astronomią i to właśnie on wprowadził

Heweliusza w świat tej dziedziny nauki. Po ukończeniu

szkoły w 1629 r. Jan rozpoczął pracę w warsztacie

mechanicznym, gdzie nauczył się podstaw szlifierki szkła,

miedziorytnictwa i tokarstwa. Próbował swych sił również

w budowaniu prostych instrumentów astronomicznych. W

1629 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie w Lejdzie, gdzie

studiował prawo i ekonomię. W latach 1632-1643 podróżował

do Szwajcarii, Londynu i Paryża, gdzie poznał wielu znanych

astronomów. W 1634 r. wrócił do Gdańska.

W 1639r. poświęcił część majątku rodzinnego na budowę

własnego, największego w owym czasie, obserwatorium

astronomicznego na poddaszu jednej ze swoich kamienic i

nazwał go „Stellaburgum”. Zamontował w nim

własnoręcznie wykonany sekstant i kwadrant oraz mosiężny

kwadrant azymutalny, który wcześniej był własnością Petera

Krügera.

Heweliusz zbudował szereg oktantów, sekstantów i lunet

oraz uzyskał dokładność pomiarów pozycji gwiazd do 28" w

mierze łukowej używając przyrządów bez powiększenia

kątowego. Wyniki jego pomiarów okazały się bardziej

precyzyjne niż osiągnięte wcześniej przez duńskiego

astronoma Tycho Brahe. Z pomocą swojej drugiej żony,

Elżbiety, stworzył katalog gwiazd. Część dorobku badawczego

Heweliusza uległa zniszczeniu, kiedy 26 września 1679 roku

jego dom i obserwatorium spaliły się,. Spłonął m.in. prawie

cały nakład Machina Coelestis. Atlas ciał niebieskich

powstawał przez wiele lat i został opublikowany pośmiertnie

w 1690 r. przez żonę Heweliusza dzięki finansowemu

mecenatowi Jana III Sobieskiego.

Heweliusz przeprowadził wiele obserwacji księżycowych,

planetarnych i słonecznych, i jako znany i szanowany

astronom w 1664 r. został przyjęty do angielskiego Royal

Society. Wyniki jego obserwacji plam słonecznych z lat 1642-

1679 mają dzisiaj szczególne znaczenie, jako że obejmują

pierwszą część Minimum Maundera aktywności słonecznej,

oraz okresu bezpośrednio go poprzedzającego.

W roku 1678 jego obserwatorium odwiedził król Jan III

Sobieski, który wsparł wysiłki astronoma. W 1683r. dla

uczczenia zwycięstwa wojsk polskich Sobieskiego pod

Wiedniem, Heweliusz nadał nowo opisanej konstelacji nazwę

Tarcza Sobieskiego.

Aby utrzymać rodzinę i swoje obserwatorium Heweliusz

prowadził własny browar przy ulicy Korzennej. W tym samym

budynku znajdywało się jego obserwatorium. Dobrze

Jan Heweliusz nasceu em 28 de janeiro de 1611 em Gdańsk.

Foi astrônomo e construtor de instrumentos científicos. Inventou

o periscópio. Também foi produtor de cerveja e vereador na

cidade de Gdańsk, assim como astrônomo real dos reis

Władysław IV e Jan III Sobieski, e também foi subsidiado pelo

rei Luís XIV da França.

Quando Heweliusz frequentava o ginásio em Gdańsk, um de

seus professores era o matemático Peter Krüger, que se

interessava por astronomia e foi justamente ele que introduziu

Heweliusz nesta área da ciência. Após se formar, em 1629,

Heweliusz começou a trabalhar em uma oficina mecânica, onde

aprendeu as bases da lapidação de vidro, trabalhos em cobre e

tornearia. Por si só também tentou construir instrumentos

astronômicos simples. Em 1629, iniciou seus estudos na

Universidade de Leiden, onde cursou direito e economia. Nos

anos de 1632-1643, viajou para a Suíça, Londres e Paris, onde

conheceu muitos astrônomos famosos. Em 1634, voltou para

Gdańsk.

Em 1639 dedicou uma parte dos ativos da família para a

construção de seu próprio observatório astronômico, na época o

maior, no sótão de uma de suas casas e o chamou de

"Stellaburgum". Nele instalou um sextante e um quadrante feitos

por ele, e um quadrante azimutal de latão, que tinha pertencido a

Peter Krüger.

Heweliusz construiu uma série de octantes, sextantes e lunetas,

e mediu com precisão as posições das estrelas até a 28a grandeza

com medidas em arco usando aparelhos sem aumento angular.

Os resultados de suas medições eram mais preciso dos que

haviam sido anteriormente feitos pelo astrônomo dinamarquês

Tycho Brahe. Com a ajuda de sua segunda esposa, Elizabete,

criou um catálogo de estrelas. Parte do acervo foi destruído,

quando em 26 de setembro de 1679, sua casa e o Observatório se

queimaram. Foi queimado quase todo o acervo da Machina

Coelestis. O Atlas de corpos celestes foi compilado por muitos

anos e publicado após sua morte, em 1690, por sua esposa,

graças ao apoio financeiro do mecenas Jan III Sobieski.

Heweliusz realizou muitas observações da Lua, planetas e do

sol, e como astrônomo conhecido e respeitado, em 1664, foi

admitido na Royal Society inglesa. Os resultados de suas

observações sobre as manchas solares dos anos 1642-1679 têm

hoje importância especial, pois incluem a primeira parte da

Minimum Maundera da atividade solar e o período

imediatamente anterior.

Em 1678, seu observatório foi visitado pelo rei Jan III

Sobieski, que apoiou os esforços do astrônomo. Em 1683, para

comemorar a vitória do exército polonês de Sobieski em Viena,

Heweliusz batizou a recém descrita constelação como Escudo de

Sobieski.

Para sustentar a família e seu observatório Heweliusz mantinha

sua própria cervejaria na rua Korzenna. No mesmo edifício

estava seu observatório. A prosperidade nos negócios da cerveja

fez com que se dedicasse completamente às viagens e à

investigação científica.

prosperującą działalność browarniczą, poświęcił całkowicie

badaniom i podróżom naukowym.

W Muzeum Miasta Gdańska przechowywany jest dyplom,

który wraz z członkostwem otrzymał od Royal Society of

London. Zachowały się również drobne fragmenty, które

prawdopodobnie pochodzą z największej 140 stopowej lunety

Heweliusza.

Poczta Polska chcąc uczcić 400 rocznicę urodzin Jana

Heweliusza wprowadziła w 2011 do obiegu okolicznościowy

znaczek pocztowy z jego podobizną (rycina z dzieła

Heweliusza Mercurius in sole visus Gedani, 1659,

przedstawiający zaćmienie Słońca).

Jan Heweliusz zmarł 28 stycznia 1687 r., w dniu swoich 76

urodzin.

Na podstawie źródeł internetowych, opracowała prof. B.

Rzyski

No Museu da cidade de Gdańsk está exposto o diploma, que,

recebeu da Royal Society de Londres juntamente com o processo

de associação. Foram preservados, também, pequenos

fragmentos que podem ser da maior luneta de 140 graus de

Heweliusz.

Os Correios poloneses, em 2011, emitiram um selo

comemorativo dos 400 anos de nascimento de Jan Heweliusz

com seu rosto e a gravura de sua obra, Mercurius in sole visus

Gedani de 1659, que mostra a eclipse solar.

Jan Heweliusz morreu em 28 de janeiro de 1687, no dia de

seu 760 aniversário.

Apoiado em fontes da internet, redigiu: profa. B. Rzyski

http://www.koledy.pl

Radosnych Świat Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku wszystkim Czytelnikom

składają Redakcja Biuletynu Szkolnego i prof. Barbara Rzyski

A Redação e a profa. Barbara Rzyski desejam a todos os leitores do Boletim Escolar

alegres festas de Natal e feliz Ano Novo

Polska i My - Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo

Corpo editorial: Alfreda S Andrusaitis, Barbara Rzyski e Irena Dawidowicz Wołoszyn Distribuição gratuita - tiragem 100 números

Proibida reprodução de qualquer tipo, sem a prévia autorização do Corpo Editorial Colabore com artigos mandando para:

aulasdepolones@yahoo.com.br

O Consulado Geral da República da Polônia em SP fornece gentilmente material para a impressão deste Boletim

Polska i My - Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo

Ano 3 no 2 Dez/2011 – Fev/2012

WKŁADKA 1 (Anexo 1) - Kolędy (Canções de Natal)

Bóg się rodzi

Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony. Ogień krzepnie, blask ciemnieje, Ma granice Nieskończony. Wzgardzony, okryty chwałą, Śmiertelny Król nad wiekami.

A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami.

Cóż masz, niebo, nad Ziemiany Bóg porzucił szczęście swoje, Wszedł między lud ukochany, Dzieląc z nim trudy i znoje. Niemało cierpiał, niemało, Żeśmy byli winni sami. A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami.

W nędznej szopie urodzony, Żłób Mu za kolebkę dano. Cóż jest, czym był otoczony? Bydło, pasterze i siano. Ubodzy, was to spotkało, Witać Go przed bogaczami. A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami.

Potem i króle widziani Cisną się między prostotą, Niosąc dary Panu w dani: Mirrę, kadzidło i złoto. Bóstwo to razem zmieszało Z wieśniaczymi ofiarami.

A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami.

Podnieś rękę, Boże Dziecię. Błogosław ojczyznę miłą. W dobrych radach, w dobrym bycie, Wspieraj jej siłę swą siłą. Dom nasz i majętność całą, I wszystkie wioski z miastami. A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami.

Bracia, patrzcie jeno

Bracia, patrzcie jeno, jak niebo goreje. Znać, że coś dziwnego w Betlejem się dzieje. Rzućmy budy, warty, stada. Niechaj nimi Pan Bóg włada. A my do Betlejem, a my do Betlejem, do Betlejem.

Patrzcie, jak tam gwiazda światłem swoim miga. Pewnie do uczczenia Pana swego ściga. Krokiem śmiałym i wesołym Spieszmy i uderzmy czołem Przed Panem w Betlejem, przed Panem w Betlejem, w Betlejem.

Wszakże powiedziałem, że cuda ujrzymy: Dziecię, Boga świata, w żłobie zobaczymy. Patrzcie, jak biednie okryte W żłóbku Panie znakomite W szopie przy Betlejem, w szopie przy Betlejem, przy Betlejem.

Cicha noc, święta noc

Cicha noc, święta noc. Wszystko śpi, atoli Czuwa Józef i Maryja. Niech więc Boska ich Dziecina śpi Dziecino bo śpi.

Cicha noc, święta noc. Tobie cześć chcemy nieść, Boś pastuszkom oznajmiony Przez anielskie "Gloria". Jezu, witamy Cię.

Cicha noc, święta noc. Boże nasz, serca masz. Radość sprawia nam nowina, Że nadeszła ta godzina, W którejś narodził się.

Dzisiaj w Betlejem

Dzisiaj w Betlejem, dzisiaj w Betlejem wesoła nowina, Że Panna czysta, że Panna czysta porodziła Syna. Chrystus się rodzi, nas oswobodzi. Anieli grają, króle witają, Pasterze śpiewają, bydlęta klękają. Cuda, cuda ogłaszają.

Maryja Panna Dzieciątko piastuje, I Józef święty Ono pielęgnuje. Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.

Anieli grają, króle witają, Pasterze śpiewają, bydlęta klękają. Cuda, cuda ogłaszają.

Chociaż w stajence Panna Syna rodzi, Przecież On wkrótce ludzi oswobodzi. Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.

Anieli grają, króle witają, Pasterze śpiewają, bydlęta klękają. Cuda, cuda ogłaszają.

I trzej Królowie od Wschodu przybyli I dary Panu kosztowne złożyli. Chrystus się rodzi, nas oswobodzi.

Anieli grają, króle witają, Pasterze śpiewają, bydlęta klękają. Cuda, cuda ogłaszają.

Pójdźmy też i my przywitać Jezusa, Króla nad królami, uwielbić Chrystusa.

Chrystus się rodzi, nas oswobodzi. Anieli grają, króle witają, Pasterze śpiewają, bydlęta klękają. Cuda, cuda ogłaszają.

Gdy się Chrystus rodzi

Gdy się Chrystus rodzi i na świat przychodzi, Ciemna noc w jasnościach promienistych brodzi. Aniołowie się radują, Pod niebiosa wyśpiewują: Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.

Mówią do pasterzy, którzy trzód swych strzegli, Aby do Betlejem czem prędzej pobiegli, Bo się narodził Zbawiciel, Wszego świata Odkupiciel. Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.

O, niebieskie Duchy i Posłowie nieba, Powiedzcież wyraźniej, co nam czynić trzeba, Bo my nic nie pojmujemy, Ledwo od strachu żyjemy. Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.

Idźcież do Betlejem, gdzie Dziecię zrodzone, W pieluszki powite, w żłobie położone. Oddajcie Mu pokłon boski, On osłodzi wasze troski. Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.

A gdy pastuszkowie wszystko zrozumieli, Zaraz do Betlejem spiesznie pobieżeli

I zupełnie tak zastali, Jak im anieli zeznali. Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo.

Pójdźmy wszyscy do stajenki

Pójdźmy wszyscy do stajenki, Do Jezusa i Panienki. Powitajmy Maleńkiego i Maryję, Matkę Jego.

Witaj, Jezu ukochany, Od patriarchów czekany, Od proroków ogłoszony, Od narodów upragniony.

Witaj, Dzieciąteczko, w żłobie, Wyznajemy Boga w Tobie, Coś się narodził tej nocy, Byś nas wyrwał z czarta mocy.

Witaj, Jezu nam zjawiony. Witaj, dwakroć narodzony, Raz z Ojca przed wieków wiekiem,

A teraz z Matki człowiekiem.

Któż to słyszał takie dziwy? Tyś człowiek i Bóg prawdziwy. Ty łączysz w Boskiej Osobie Dwie natury różne sobie .

Polska i My - Biuletyn Szkoły Języka Polskiego im. Jana Pawła II w Sao Paulo

Ano 3 no 2 Dez/2011 – Fev/2012

WKŁADKA 2 (Anexo 2) – Potrawy Bożonarodzeniowe (Pratos natalinos)

Na ceia da véspera de Natal o peixe é o prato mais apreciado. Pode ser servido frio, como entrada,

e quente, como prato principal. Os peixes mais servidos nesta ocasião são: arenque em óleo e

cebola, carpa na gelatina, bacalhau ao molho grego e peixes fritos ou assados. A sopa de beterrabas

vermelhas, barszcz, sopa de cogumelos ou peixe, pierogi recheados com repolho e cogumelos

secos, e diversas sobremesas, entre elas a compota de frutas secas, não podem faltar também.

Fazem parte da ceia os bolos fantásticos como o de papoula, o de ricota, o de maçãs e os pães-

de-mel. Nos dias 25 e 26 de dezembro, são apreciados os assados de aves: peru, ganso, frango (recheados), ou carnes: lombo de

porco, carnes de caça, patês, frios (carne de porco defumada, presuntos, linguiças), que podem ser servidos com diversos tipos

de molhos, por exemplo, raiz forte. O bigos, preparado com repolho, diversas carnes e cogumelos, é tradicional e muito gostoso.

ŚLEDŹ (Arenque)

Dizem que o arenque aguça o apetite. Pode ser preparado

de modos diferentes. Ingredientes: ½ kg de arenque

salgado em filés; 3 cebolas; folha de louro, pimenta da

Jamaica; 1/3 litro de óleo; 1 limão (ou vinagre);

eventualmente leite para imersão do peixe. Modo de

preparar: 1) Colocar o arenque em água fria para

dessalgar. Às vezes é suficiente só lavar bem, mas depende

de quão salgado gostamos de comer. Geralmente o

dessalgar pode ser feito durante a noite ou por apenas 3-4

horas. Experimentar antes de tirar do banho - é a melhor forma para ver se está de acordo com seu paladar. Pode-se

deixar o arenque de molho em leite, assim o sabor torna-se

bem mais suave. 2) Após dessalgar, o arenque é escorrido e

cortado em tiras grossas. Corta-se a cebola em fatias ou

pedaços. 3) No fundo de um recipiente de vidro coloca-se

uma camada de cebola. Sobre ela joga-se alguns grãos de

pimenta da Jamaica e as folhas de louro. Coloca-se 2-3

fatias de limão e acrescenta-se óleo de modo a cobrir todos

os ingredientes. 4) Os pedaços de arenque são colocados

sobre essa primeira camada de cebola e especiarias e

alterna-se assim as camadas de cebola e arenque até terminarem os ingredientes. Os espaços vazios podem ser

preenchidos com pedaços de arenque que sobraram do

corte (aqueles que não ficaram perfeitos). A última camada

deve ser de cebola. O óleo deve estar no nível da última

camada. Pressiona-se suavemente as camadas para eliminar

o ar preso. 5) Tampa-se com papel filme e coloca-se na

geladeira por, pelo menos, 24 horas.

Como servir? Coloca-se sobre uma travessa e decora-se a

com cebola. Dizem que o sabor do arenque é realçado se

servido com pão e manteiga, e com um copinho de vodca

congelada!

BARSZCZ COM ‘ORELHINHAS’ RECHEADAS

Ingredientes para a sopa: 6-7

beterrabas médias; 100 g de cogumelos

secos; 1 maçã; 2 dentes de alho; 1 cebola; 1-2 cenouras; sumo de 1 limão;

1 colher das de chá de vinagre de vinho; pimenta preta ou

branca em pó; alguns grãos de pimenta Jamaica;1 folha de

louro; açúcar, sal; creme de leite fresco (se desejar). Modo

de preparar: Lavar bem os cogumelos e por de molho em

água por 2-3 horas. Depois cozinhar na mesma água do

molho até ficarem macios. Peneirar, guardar o caldo em

outro recipiente. Descascar as beterrabas, a cebola, a maçã

e o alho, cortar em fatias ou pedaços. Juntar as fatias de

beterraba, cebola, maçã, alho mais ½ porção dos cogumelos

e cobrir com água fria, por a folha de louro e a pimenta

Jamaica. Acrescentar o caldo de cogumelos. Após levantar

fervura cozinhar por mais 10-15 minutos. Temperar a gosto com

sumo de limão, sal e pimenta. Guardar esta sopa em local fresco

e antes de servir filtrar e aquecer. Para quem gosta, pode-se

acrescentar um pouco de creme de leite fresco. Preparo do

recheio das ‘orelhinhas’: Cortar o restante dos cogumelos em

pedaços, fritar em 1 colher de manteiga junto com a cebola

picada e sal a gosto. Ingredientes para a massa: 350g de

farinha; 1 ovo; 1/3 de uma cebola; pitada de sal; óleo. Preparo

da massa: A farinha, o ovo e ½ de copo de água morna são

misturados e amassados junto com uma pitada de sal. A massa é aberta e cortados quadrados de uns 5cm. Modo de montar:

Sobre cada quadrado colocar um pouco do recheio de

cogumelos. Fechar em diagonal e enrolar no formato de

„orelhinhas‟(capeletti bem pequeno). Cozinhar em água fervente

com um pouco de sal e óleo. Quando boiarem, retirar com

auxílio de escumadeira.

PIEROGI COM REPOLHO E COGUMELOS SECOS

Ingredientes para o recheio: ½ kg

de chucrute; um punhado de

cogumelos secos; 2 cebolas; 2-3 colheres das de sopa de farinha de

rosca; 2 colheres das de sopa de

manteiga; pimenta branca

a gosto

Modo de preprar o recheio: Lavar e por de molho os

cogumelos (2-3 horas); Colocar o chucrute numa panela,

adicionar um copo do molho de cogumelos e uma colher de

manteiga (ou óleo). Cozinhar em fogo baixo por uma hora.

Interromper o cozimento quando o chucrute estiver macio.

Dourar a cebola picada na manteiga ou óleo. Adicionar o

chucrute cozido, misturar, temperar com pimenta e fritar um

pouco. Juntar os cogumelos. Picar bem esta mistura. Experimentar para ver se não falta tempero. Adicionar a farinha

rosca - o recheio está pronto.

Ingredientes para a massa: aproximadamente 1kg de farinha

de trigo; água morna; 1 colher de óleo; sal

Modo de preparar: 1) Peneirar a farinha e formar de um

montinho com uma depressão no meio. Acrescentar o óleo e a

água misturando aos poucos. Quando a massa estiver em ponto

de ser aberta, colocar sobre a mesa, e continuar a amassar até

conseguir uma massa lisa e elástica; 2) Cortar ao meio, polvilhar

com farinha, e abrir até obter uma camada fina. O restante de a

massa guardar coberta para que não resseque; 3) Com o auxílio de um copo ou outro tipo de forma, recortar pedaços redondos

da massa; 4) Sobre cada pedaço colocar o recheio deixando as

margens

livres (3-4 mm). Umedecer uma metade da borda e fechar

bem cada pierog com a ponta dos dedos. Colocar sobre

um guardanapo de tecido polvilhado com farinha. Assim proceder até terminar a massa e o recheio; 5) Em uma

panela grande ferver água com um pouco de óleo.

Colocar os pierogi sobre água fervente, misturar de vez

em quando para que não adiram ao fundo. Quando

boiarem ferver mais um pouco. Tirar com delicadeza com

a escumadeira e colocar sobre travessa molhada com água

fria. Para cozer o restante das porções não mudar a água

da panela, mas completar e salgar; 6) Servir os pierogi

ainda quentes com cebola picada dourada na manteiga.

BACALHAU ESPECIAL

Ingredientes: 1kg de filés de

bacalhau fresco (ou outro peixe a seu

gosto); 2 pimentões vermelhos

frescos; 1 lata de tomates sem pele ou

frescos; 4 cebolas; 1 aipo; 1 maço

de salsinha;1 cenoura grande; 6-10 dentes de alho; 1

limão; óleo; sal e pimenta à gosto

Modo de preparar: 1) Lavar o peixe sob água corrente e

secar com papel toalha. Esfregar sal e pimenta, colocar

em um recipiente e pingar limão. Levar à geladeira. 2)

Colocar os pimentões no forno (220 0C) por 20 minutos

até que se queimem um pouco. Após retirar do forno,

embrulhar em papel manteiga ou alumínio para abafar.

Quando estiverem frios, descascar (a pele sai sozinha

junto com o papel), tirar os caroços. Cortar em fatias. 3)

Descascar a cenoura e o aipo e ralar grosso. Juntar a

salsinha picada. 4) Cortar a cebola e o alho em fatias. 5) Fritar primeiro a cebola (retirar da frigideira) depois o

alho (também retirar). Em seguida, fritar o aipo, a

salsinha e a cenoura. 6) Colocar tudo em uma panela,

adicionar os tomates e cozinhar sem cobrir até que os

tomates tenham se desmanchado e a água evaporado. 7)

Salgar e apimentar a gosto e adicionar os pimentões

8) Misturar com cuidado todos os ingredientes. 9) Cortar

o peixe em pedaços não muito grandes e fritar. 10) Em

uma travessa distribuir, em camadas, o peixe e os

legumes cozidos. 11) Decorar com ramos de salsinha e

servir.

SOPA DE COGUMELOS

Ingredientes: 2 litros de água;

50g de cogumelos secos; 2

colheres de manteiga; 1 cebola;

125mL creme de leite; 1 colher

de sopa cheia de farinha de

trigo; sal e pimenta a gosto; 2-3 tabletes de caldo de carne; dill

(endro fresco picado).

Modo de fazer: os cogumelos devem ser lavados e imersos em parte da água fria e deixados de molho por cerca de duas horas.

Depois devem ser cozidos nesta mesma água até ficarem macios

(20-30 minutos). Retira-se os cogumelos, corta-se em tiras e

reserva-se o caldo. E seguida frita-se os cogumelos na manteiga

com cebola bem picada. Acrescenta-se a farinha e a parte da água

e o caldo onde os cogumelos foram fervidos. Cozinha-se por

cerca de 15 minutos mexendo de vez em quando. Acrescenta-se

creme de leite fresco, sal e pimenta a gosto. Este creme pode ser

servido com macarrão. Caso deseje, ao servir pode salpicar com

endro (dill) picado.

PIERNICZKI (biscoitos de pão de mel)

Ingredientes: 1/4 xícara de mel; 5

colheres de manteiga; ½ xíc. de açúcar de

confeiteiro; 1 ovo; 2 ¼ xíc. de farinha; 1 colherinha de bicarbonato de sódio;

3 colherinhas de cravos e canela em pó e noz moscada em pó

(desta um pouco); 1 colherinha de chocolate em pó (opcional).

Modo de preparar: Misturar bem todos os ingredientes e abrir a

massa em uma camada de 3mm. Recortar no formato desejado –

estrelas, luas, etc. Assar em forno a 1800C por uns 10 min. Glacê

para enfeitar: bater 2 claras em neve com açúcar de confeiteiro e

sumo de limão até ficar bem consistente. Dividir em partes se

deseja colorir com corante alimentar. Fazer desenhos natalinos

sobre os biscoitos e esperar secar. Pode enfeitar a árvore de Natal

com estes biscoitos.

COMPOTA DE FRUTAS SECAS

Ingredientes: 50g de ameixas secas;

50g de maçãs secas; 30g de damascos

secos; 30g de peras secas; 200g de

açúcar; cravos; canela em pau ou em

pó; sumo de um limão

Modo de preparar: 1) Por as frutas secas de molho, à noite. No

dia seguinte retirar da água e colocar na panela. 2) Acrescentar 3

litros de água fria. Em seguida alguns cravos e canela em pau. 3)

Cozinhar em fogo baixo por aproximadamente uma hora. 4) Acrescentar o açúcar e o limão fatiado com casca.

Servir quente ou fria. Se necessário, temperar com mais açúcar ou

limão.

Bom apetite !!!

A Redação

Najważniejsze Wydarzenia i Rocznice – Principais Eventos e Aniversários (Dez/11-Fev/12)

W Polsce - na Polônia

06 / dez Św. Mikołaja - Dia de São Nicolau 26 / dez Drugi dzień świąt - segundo dia de festas de Natal

24 / dez Wigilia - Vigília de Natal 01 / jan Nowy 2012 Rok - Ano Novo 2012

25 / dez Boże Narodzenie - Natal 14 / fev Walentynki - dia de São Valentim – dia dos namorados

W Brazylii - no Brasil

18 / dez Missa de Natal na Igreja N. Sa. Auxiliadora 01 / jan Ano Novo 2012

24 / dez Véspera de Natal 21 / fev Carnaval

25 / dez Natal

Redigiram: Alfreda S. Andrusaitis e Irena Dawidowicz Wołoszyn