Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf ·...

25
Biuletyn informacyjny 1 Biuletyn informacyjny Polskiego Instytutu Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej im. Güntera Schlagowskiego działamy na zasadach non - profit Marzec 2014 r. Spis treści Wynalezienie ognia...na nowo...........................2 Monitoring pływalni w standardzie budynku pasywnego w Lünen...........................................5 Budowanie na wodzie.........................................7 Budynki pasywne dotrzymują słowa.................9 18 Międzynarodowa Konferencja Budownictwa Pasywnego w Akwizgranie w Niemczech........11 Wskazówki dla inwestora..................................18 Wizytówka Ambasadora Budownictwa Pasywnego.........................................................21 BUDMA 2014......................................................22 Szkolenie Certyfikowany Mistrz Budownictwa Pasywnego........................................................25 S zanowni Państwo, mamy przyjemność przekazać Państwu kolejne wydanie naszego cyklicznego biuletynu informacyjnego. P rzed nami w nachodzących tygodniach wiele interesujących wydarzeń i imprez targowych. Będzie to doskonała okazja na wymianę doświadczeń i poglądów na temat dalszego rozwoju technologii budowlanych oraz znaczenia efektywności energetycznej dla gospodarki oraz bezpieczeństwa energetycznego. To właśnie refleksji nad tymi zagadnieniami poświęcamy niniejsze wydanie. Życzymy przyjemnej lektury!

Transcript of Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf ·...

Page 1: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

1

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny Polskiego Instytutu Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej

im. Güntera Schlagowskiegodziałamy na zasadach non - profit

Marzec 2014 r.

Spis treści

Wynalezienie ognia...na nowo...........................2

Monitoring pływalni w standardzie budynku

pasywnego w Lünen...........................................5

Budowanie na wodzie.........................................7

Budynki pasywne dotrzymują słowa.................9

18 Międzynarodowa Konferencja Budownictwa

Pasywnego w Akwizgranie w Niemczech........11

Wskazówki dla inwestora..................................18

Wizytówka Ambasadora Budownictwa

Pasywnego.........................................................21

BUDMA 2014......................................................22

Szkolenie Certyfikowany Mistrz Budownictwa

Pasywnego........................................................25

Szanowni Państwo, mamy przyjemność przekazać Państwu kolejne wydanie naszego

cyklicznego biuletynu informacyjnego.

Przed nami w nachodzących tygodniach wiele interesujących wydarzeń i imprez targowych.

Będzie to doskonała okazja na wymianę doświadczeń i poglądów na temat dalszego rozwoju technologii budowlanych oraz znaczenia efektywności energetycznej dla gospodarki oraz bezpieczeństwa energetycznego. To właśnie refleksji nad tymi zagadnieniami poświęcamy niniejsze wydanie.

Życzymy przyjemnej lektury!

Page 2: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

2

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

Wynalezienie ognia ...na nowo

Rola budownictwa pasywnego w uniezależnieniu USA od węgla, ropy naftowej oraz energii atomowej do 2050 r.

Tak jak wynalezienie ognia uczyniło z nas ludzi, tak rozwój rolnictwa umożliwił budowę miast i państw. W podobny sposób wykorzystanie

paliw kopalnych umożliwiło rozwój przemysłu, nauki i techniki do obecnego poziomu. To dzięki nim z koczujących łowców i zbieraczy przekształciliśmy się w wyspecjalizowane społeczeństwa, budujące wielkie światowe gospodarki. Jednakże to dzięki czemu staliśmy się współczesnymi ludzi i stworzyli wielkie budowle i zadziwiające maszyny powoli, w sposób niezauważalny sprawiło, ze nasze życie zaczęło stawać się coraz mniej bezpiecznym i stabilnym. Rosnące koszty i ryzyko wiążące się z tym rozwojem sprawia, ze koszty przewyższają coraz częściej zyski. Skutkiem ubocznym tak prężnego rozwoju światowych gospodarek jest wzrastające zanieczyszczenie środowiska, które odbija się coraz poważniej na zdrowiu i życiu bardzo wielu ludzi. U dzieci coraz częściej diagnozuje się choroby dróg oddechowych, a Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ostrzega o zbliżającej się fali zachorowań na nowotwory. Prognozuje się ("World Cancer Report 2014"), że w 2035 r. liczba dotkniętych chorobami nowotworowymi rocznie sięgnie 24 milionów osób. Zapotrzebowanie na surowce i kopane nośniki energii wpływa na kształt całych społeczeństw, często wywołując olbrzymie lokalne napięcia, wojny czy tez nawet klęski żywiołowe. Jeszcze nigdy przez ostanie 60 milionów lat historii ziemi tak szybko nie zmieniała się skład chemiczny atmosfery naszej planety. To wszystko może poważnie niepokoić. Około 78% naszych działań, naszej aktywności na Ziemi możliwa jest dzięki spalaniu paliw kopalnych. Jednakże, dziś w XXI wieku mamy dostępne już inne sposoby napędzania naszych gospodarek jak tylko przez spalanie zgniłych fragmentów roślin sprzed milionów lat. Ten sam głód energii i chęć rozwoju,

który wyciska właśnie ostatnie krople ropy naftowej z wnętrza ziemi może nadać pęd zupełnie innym gałęziom rozwoju przy niewielkich lub całkiem zerowych kosztach dodatkowych, ale za to zawsze z zyskiem. Ta zmiana podejścia do pozyskiwania energii może być śmiało nazwana wynalezieniem na nowo ognia. Wzbogaci i uniezależni ona społeczeństwa i przyniesie olbrzymie zyski w przyszłości. Takim nowym ogniem jeżeli chodzi o tą gałąź gospodarki, którą stanowi budownictwo jest właśnie standard budownictwa pasywnego. Dotyczy to zarówno nowego budownictwa, jak i prowadzenia prac termo- modernizacyjnych starych istniejących budynków. Koncepcja budownictwa pasywnego doskonale sprawdza się gdyż realizowana jest dwutorowo. Po pierwsze budynki pasywne wykorzystują dostępną energię w sposób bardzo efektywny, a po drugie energia ta pozyskiwana jest z wielu różnych odnawialnych źródeł. To połączenie efektywności z czystym pozyskiwaniem energii, które zyskuje coraz większe uznanie na świecie wymaga zmiany nie tylko przestarzałych technologii, lecz również starej, tkwiącej na początku XX w. myśli politycznej. Zatem zarówno technologia jak i podejście

polityczne wymagaj sporych zmian. Zmiana polityki energetycznej oznacza wprowadzanie nowych innowacyjnych rozwiązań na równi z nowymi modelami biznesowymi i gospodarczymi. Zmiany te będą miały daleko idące konsekwencje w pozytywnym znaczeniu tego słowa i zmienią świat bardziej niż rewolucja informacyjna, w której obecnie żyjemy. Podstawą zmiany polityki energetycznej jak wspomniano jest rozwój technologii, biznesu, ale również woli politycznej i nowego podejścia do projektowania. Prawdopodobnie jesteśmy świadkami największej w historii ludzkości zmiany infrastrukturalnej, która łączy po raz pierwszy technologie informacyjne z energetyką oraz nowymi ideami, pociąga za sobą przełom techniczny i poważne

Po pierwsze: budynki pasywne wykorzystują dostępną energię w sposób bardzo efektywny, a po drugie energia ta pozyskiwana jest z wielu odnawialnych źródeł.

Page 3: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

3

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

zmiany społeczne. To właśnie nadchodzące dekady, a nawet najbliższe lata zaważą o naszej przyszłości. Przejście do nowej ekonomii energetycznej wymaga ujednolicenia i zrównoważenia względem siebie czterech kluczowych tu gałęzi gospodarki, transportu, przemysłu, budownictwa oraz dystrybucji energii elektrycznej. Należy podkreślić, że choć budownictwo pasywne dotyka w głównej mierze sektora budownictwa, to każdy kraj pragnący odrzucić węgiel, ropę czy atom jako główne źródło energii, musi pamiętać o uwzględnieniu pozostałych trzech sektorów gospodarki. Jest to kluczowe, gdyż racjonalne wykorzystanie energii jest tak ważne jak zaplanowanie jej rozsądnej dystrybucji. W Stanach Zjednoczonych budynki pochłaniają niesamowitą ilość energii wynoszącą aż 42% krajowego zapotrzebowania energii pierwotnej, 72% wytwarzanej energii elektrycznej oraz 34% gazu ziemnego wykorzystywanego bezpośrednio. Jest to największe zużycie pośród wszystkich gałęzi gospodarki. Amerykanie rocznie na ogrzanie i dostarczenie energii elektrycznej do swych domów wydają ponad 400 miliardów dolarów (dla porównania USA na uzbrojenie i utrzymanie swojej armii wydaje rocznie około 700 miliardów dolarów). Amerykańska gospodarka pomimo dręczących ją trudności gospodarczych nadal rozwija się pochłaniając coraz większe ilości energii. Już w 2007 r. budynki w USA zużywały więcej energii pierwotnej niż wynosiło łączne zużycie energetyczne Japonii czy Rosji, lub dwukrotnie więcej niż zużycie energetyczne Indii, gdzie przypomnijmy liczba mieszkańców wynosi ponad 1,2 miliarda ludzi (w USA liczba ludności wynosi ponad 300 milionów). Ponad połowę zużytej energii przypadającej na budynki w USA stanowi 115 milionów mieszkań i

domów. Tak olbrzymie i stale wzrastające zużycie energetyczne wynika z faktu, że budynki i mieszkania stają się coraz większe. Można przyjąć, że średni dom jednorodzinny zwiększył się o ponad połowę od lat pięćdziesiątych XX wieku. Ponadto budynki te pełne są wszelkiego rodzaju urządzeń elektrycznych takich jak pralki, zmywarki, telewizory, czy ładowarki do telefonów komórkowych. Wszystkie te urządzenia, nawet jeżeli nie są włączone, a jedynie podłączone do prądu w trybie uśpienia zużywają nawet 10% energii elektrycznej przypadającej na sektor mieszkalny. Innymi słowy w USA eksploatowanych jest osiem potężnych elektrowni, których celem jest zasilanie wyłączonych urządzeń. Mieszkańcy coraz bardziej domagają się komfortu co sprawia, że ponadto ponad połowa mieszkań posiada klimatyzację, a według prognoz wzrastające stale wykorzystanie różnego rodzaju urządzeń elektrycznych nie zdoła być zrekompensowane przez stopniowo, lecz nadal zbyt wolno poprawiającą

się ich efektywność energetyczną. Ten sam trend rozwoju i różnorodności obserwujemy także w sektorze budownictwa użyteczności publicznej. Najbardziej energochłonnymi budynkami są szpitale i supermarkety, gdzie oświetlenie i inne urządzenia pracują przez cały czas, 24h na dobę. Jednakże głównymi odbiorcami energii są biura, sklepy i szkoły, gdyż jest ich najwięcej. Pomimo zmieniającego się modelu pracy (praca na odległość) przestrzeń biurowa będzie nadal wzrastać, choć nie tak szybko jak kiedyś prognozowano. Co do obiektów komercyjnych, to nie ma tu typowych schematów. Przykładowo duże data center, czy olbrzymie sklepy handlowe nie mogą być porównywane do gabinetów dentystycznych czy restauracji. Chociaż złożoność zużycia energii przez budynki może wydawać się trudna do ogarnięcia, to głównymi potrzebami energetycznymi są obecnie ogrzewanie i chłodzenie pomieszczeń, oświetlenie, przygotowanie c.w.u. oraz zasilanie lodówek i chłodziarek oraz innych urządzeń elektrycznych. Wykorzystując technologię

W USA eksploatowanych jest osiem potężnych elektrowni, których celem jest zasilanie wyłączonych urządzeń.

Page 4: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

4

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

budownictwa pasywnego można znacznie obniżyć zapotrzebowanie na ogrzewanie i chłodzenie, a także ograniczyć zużycie energii pierwotnej. Wpłynie to w bardzo dużym stopniu na całościowe zużycie energii oraz jej ceny. Odpowiednio przygotowani projektanci oraz świadomi inwestorzy są w stanie wykorzystać tą okazję i wiele na niej zyskać.Prognozuje się, że w wyniku dokonania pewnych znaczących inwestycji dokonanych już dzisiaj można będzie zaoszczędzić aż do 69% zużycia energii pierwotnej w 2050 r. przy założeniu, że zapotrzebowanie to w tym okresie będzie większe od dzisiejszego o 70%. Dokonać można tego w rozsądny finansowo sposób. Aby osiągnąć przykładowo 38% oszczędności energetycznych należy stopniowo w przeciągu 40 lat zainwestować około 500 miliardów dolarów aby w zamian za to uzyskać oszczędności energetyczne szacowane na 1,9 biliona dolarów (jeden bilion = tysiąc miliardów). Stopa zwrotu wynosi tu średnio 24% w skali roku. Jest to bardzo imponujący wynik. Można jednak zadać sobie pytanie dla czego warto w ogóle się zajmować tym problemem. Odpowiedź może być prostsza niż się wydaje. Dodatkowa, niewielka inwestycja (kwota, która i tak jest wydawana np. na luksusowe wyposażenie mieszkań) sprawia, że wartość budynku wzrasta, stwarza on zdrowe i przyjazne środowisko do życia oraz ogranicza zużycie energii na bardzo długi okres czasu. Pieniądze, których nie trzeba

wydawać na energię pozostają w kieszeni najemców lub właścicieli budynków i mogą być przeznaczone na rozsądniejsze cele. Przytoczone powyżej liczby wskazują jednoznacznie, że efektywność energetyczna się opłaca. Należy podkreślić, że nie tylko oszczędności rzędu 10-20% mogą być opłacalne, lecz wyższa efektywność energetyczna jest zawsze opłacalna, a im większa efektywność tym większe są też zyski. Według ekspertów osiągniecie standardu pasywnego przez nowe budynki w USA możliwe jest dodatkowym nakładem 5-15% inwestycji. Prognozuje się że wraz z rozwojem tej technologii ceny te będą spadać. Ponadto warto zauważyć, że jednym z ważniejszych wniosków płynących z rozważań na temat efektywności energetycznej jest jej cena w porównaniu z cenami energii, za którą nie trzeba już płacić. Porównując koszty wprowadzenia efektywnych energetycznej rozwiązań z kosztami zużycia energii zawsze okazuje się że stanowią one mniej niż połowę kosztów zaoszczędzonej energii.

Po raz pierwszy zatem w historii nasze zapotrzebowanie energetyczne może zmaleć, a nasz komfort życia, zdrowie i bezpieczeństwo i finanse tylko skorzystają.

Opracowano na podstawie: Reinventing fire: Passivhaus role in getting one nation completely off coal, oil and nu clear by 2050; By James Scott Brew Ebert&Baumann Consulting Engineers.

Eksperymentalne budynki pasywne i plusenergetyczne podczas odbywających się w USA uczelnianych zawodów Solar Decathlon organizowanych przez The U.S. Department of Energy

Page 5: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

5

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

Monitoring potwierdza efektywność energetyczną pływalni w standardzie budynku pasywnego w Lünen

Doświadczenia z realizacji pływalni „Lippe-Bad“ pod Dortmundem podstawą dla podobnych projektów w przyszłości.

Pływalnie są bardzo energochłonnymi obiektami. Ponieważ w Niemczech większość tego typu budynków powstała w latach siedemdziesiątych

XX w. to istnieje w tym zakresie duża potrzeba modernizacji tego typu budynków. „Potencjał możliwych do poczynienia oszczędności jest wręcz olbrzymi” – mówi naukowy współpracownik Instytutu Budownictwa Pasywnego w Darmstadt Søren Peper. W Niemczech jest obecnie około 3500 pływalni, w których drzemie olbrzymi potencjał oszczędności, należy go tylko umiejętnie wydobyć. Setki miast i gmin może się dzięki temu uwolnić od dużych kosztów eksploatacji tych budynków.

Budynek o powierzchni 5 000 m2 otrzymał wsparcie DBU (Fundacja Deutsche Bundesstiftung Umwelt Niemiecka Fundacja Federalna Środowisko została założona w roku 1991 decyzją Niemieckiego Parlamentu Federalnego w celu wspierania przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw) w wysokości 125  000 Eur na przeprowadzenie fazy projektowej. Nowa pływalnia zużywać miała w założeniu przynajmniej o połowę mniej energii niż podobne budynki tego typu.

Dr. Wulf Grimm przedstawiciel fundacji DBU wyraził podczas uroczystego otwarcia obiektu przekonanie, że projekt ten będzie wzorem dla kolejnych takich budynków w Niemczech. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom budynek przynosi około 193  000 Eur oszczędności kosztów energii w skali roku. Warto podkreślić, że pływalnię tworzy nowy wybudowany obiekt, który zintegrowany jest ze starym poddanym

termomodernizacji budynkiem ciepłowni miejskiej. W otrzymanym w ten sposób kompleksie budynków znajdują się 2 baseny pływackie o długości 25 m.

Pionierski budynek tego typu zrealizowany w kraju związkowym Westfalia stał się tym samym obiektem wzorcowym dla dalszych projektów. Projekt od samego początku był nadzorowany naukowo. Zebrane dane potwierdzają, że w budynku pływalni w porównaniu z innymi podobnymi obiektami budowanymi w tradycyjny sposób odnotowano znaczne oszczędności zarówno co do zapotrzebowania energii na ogrzewanie jak i zużycie energii elektrycznej. Prowadzone padania wskazują jednak, że możliwa jest dalsza optymalizacja.

Najważniejszymi elementami przesądzającymi o osiągnięciu standardu pasywnego przez pływalnie jest bardzo dobrze wykonana i ocieplona powłoka budynku oraz użycie wysokojakościowego, potrójnego oszklenia. Nie chodzi tylko o zapewnienie wysokiego komfortu użytkownikom pływalni, lecz także o uniknięcie nadmiernej kondensacji pary wodnej, której nie brak w takich obiektach. W wyniku podniesionej wilgotności powietrza można dzięki obniżonemu parowaniu ograniczyć zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania budynku. Optymalna wilgotność powietrza obniża oddawanie ciepła w wyniku parowania. Poprzez użycie optymalnej warstwy ocieplenia można było podnieść wilgotność powietrza bez ryzyka kondensacji wilgoci na fasadzie budynku. Takie rozwiązanie jest również dużo bardziej higieniczne. Wszystkie powierzchnie powłoki budynku ocieplone są komponentami dla budownictwa pasywnego. Przykładano szczególnej wagi do konsekwentnego unikania mostków cieplnych. Wartość współczynnika U przeźroczystych przegród zewnętrznych (potrójne oszklenie) wynosi 0,7 W/(m²K), a wartość pozostałych przegród zewnętrznych, takich jak ściany, fundamenty czy powierzchnie stropów wynoszą maksymalnie 0,12 W/(m²K). Jak wspomniano powyżej nie prowadzono tylko prac związanych z budową nowego budynku pasywnego, lecz również koncentrowano się na prowadzeniu termomodernizacji starego obiektu ciepłowni miejskiej pochodzącej z 1968 r., która

Page 6: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

6

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

miała w założeniu być zintegrowana z nowym budynkiem. Szczelność powietrzna obiektu została potwierdzona za pomocą testu Blower Door, a za właściwe doprowadzenie powietrza do pomieszczeń odpowiada mechaniczny system wentylacji z odzyskiem ciepła, który można dowolnie regulować w zależności od potrzeb. Energooszczędność budynku opiera się także na wykorzystaniu bardzo oszczędnych instalacji sanitarnych, toalet, pryszniców etc. Zastosowano też wymienniki ciepła odzyskujące ciepła ze zużytej wody filtracyjnej. Dalsze oszczędności mogą być poczynione dzięki użytemu efektywnemu systemowi wentylacyjnemu. Straty energii cieplnej ograniczane są przez wymienniki ciepła o wysokiej sprawności oraz pełne sterowanie wentylacją. Zużycie energii jest niskie ponieważ do budynku dostarczana jest stosunkowo niewielka, lecz całkowicie wystarczająca ilość powietrza przez bardzo oszczędne urządzenia wentylacyjne. Innymi ważnymi elementami projektu były polepszone instalacje techniczne pływalni, efektywne energetycznie urządzenia elektryczne oraz wykorzystanie ciepła wody filtracyjnej.

Oszczędności w zakresie wykorzystania energii elektrycznej były możliwe jak wspomniano dzięki optymalizacji przeźroczystych powierzchni, tak aby w jak największym stopniu wykorzystać zyski słoneczne

i ograniczyć wykorzystanie sztucznego oświetlenia, które i tak zostało dobrane w ten sposób by było jak najbardziej efektywne energetycznie. Koncepcja zaopatrywania budynku w energię opiera się na zasadzie zamkniętego obiegu energii i jej odzysku.

Na dachu zainstalowano ogniwa fotowoltaiczne o mocy 110 kW. Pozostała część energii elektrycznej i grzewczej dostarczana jest przez blok energetyczny (skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej) napędzany biogazem. W celu dalszego podniesienia sprawności systemu, podobnie jak ma to miejsce w kotłach kondensacyjnych, wykorzystuje się energię cieplną powstałą w wyniku kondensacji po spalaniu gazu do dogrzania wody w basenach. Aby jednak zagwarantować pełne pokrycie potrzeb energetycznych w szczytowych momentach budynek podłączony jest do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Ważnym punktem projektu było zapewnienia właściwego komfortu w obiekcie. Składa się na niego wiele czynników. Ważne są zarówno właściwe temperatury otoczenia (30-33oC, wilgotność względna 60%), ale także zachowanie higieny na wysokim poziomie, czy też właściwości akustyczne obiektu (przykładowo unikanie powstawania echa drżącego). Należy też podkreślić, ze obiekt został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych,

© Bädergesellschaft Lünen

Page 7: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

7

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny tak aby zapewnić możliwie pełną integrację użytkowników obiektu.

Sam proces projektowy opierał się na analizie problemu pasywnych pływalni oraz opracowaniach naukowych przygotowanych właśnie z tego powodu. Pływalnia została otwarta w 2011 r. lecz dopiero w 2013 r. zakończyły się analizy i pomiary zużycia energii przez budynek i jego systemy. Okres pomiarowy charakteryzował się (jak bywa to często przy tego typu złożonych, nowych projektach) przeprowadzaną w międzyczasie regulacją instalacji budynku. Wartości zużycia energii końcowej znajdują się jednak w przewidzianych prognozami zakresach. Zużycie energii grzewczej (w odniesieniu do 850m2 powierzchni pływalni) wyniosło 1.189 kWh/(m² a), energii elektrycznej 718

kWh/(m² a). Prawie dwanaście procent zużywanej energii elektrycznej pokrywane jest przez instalację słoneczną. W przyszłości zapotrzebowanie energii pierwotnej budynku zostanie jeszcze obniżone dzięki uruchomieniu instalacji odzyskującej ciepło z wody filtracyjnej. Możliwe są także dalsze oszczędności w zakresie zużycia energii elektrycznej.

Projekt pilotażowy udowodnił, podobnie jak podobna inwestycja realizowana równocześnie w Bambergu, że efektywność energetyczna budynków pasywnych może znaleźć zastosowanie w pływalniach, a tym samym stać się modelowym, powszechnym rozwiązaniem dla tego typu obiektów w przyszłości. Opracowano na podstawie: Project Info Lippe Bad, Lünen.Passivhaus-Hallenbad auf Erfolgswelle www.foamglas.com; DBU Erstes Passivhaus-Hallenbad Europas in Lünen schlägt Wellen; Monitoring bestätigt Effizienz im Passivhaus-Hallenbad Lünen

Budowanie na wodzie

Wizjonerski projekt drewnianego pływającego budynku pasywnego

Na wizjonerski pomysł budowy pływającego budynku pasywnego wykonanego z drewna wpadło przedsiębiorstwo Weissenseer Holz-System-Bau GmbH z Kärntner. Dzięki budowie domów na wodzie będzie można pozyskać w tani sposób dodatkowa powierzchnię mieszkalną oraz wykorzystać w pełni koncepcję budynku pasywnego. Pierwszy na świecie pływający budynek pasywny noszący miano „autarc homes” został zwodowany na jednym z najpiękniejszych austriackich jezior Weissensee. Ideą realizacji tego projektu była chęć stworzenia zrównoważonej, efektywnej energetycznie i neutralnej

dla środowiska przestrzeni do życia. Podążając za jedną z głównych koncepcji budownictwa pasywnego, budynek został zaprojektowany w ten sposób aby czerpać maksymalnie dużo energii z promieniowania słonecznego. Ponadto on sam obraca się na wodzie w kierunku, z którego akurat pada najwięcej światła lub odwraca się w stronę przeciwną aby uniknąć przerażania. Ponieważ budynek unosi się na wodzie to do jego obrotu nie potrzeba wiele

Page 8: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

8

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

energii. Kolejnym celem realizacji budynków w ten sposób jest wypracowanie i sprawdzenie w praktyce założeń, które sprawią, że budynki będą mogły funkcjonować całkiem niezależnie od centralnych linii przesyłowych prądu, wody czy ciepła. Chodzi o to aby zarówno pozyskiwanie energii z otoczenia, jej magazynowanie, zaopatrywanie w wodę pitną oraz pozbywanie się ścieków i odpadów odbywało się w rozsądny sposób w ramach budynku.

Podczas gdy w budowanych dotychczas pływających budynkach (np. w Holandii) do ich konstrukcji wykorzystywano stal lub beton, w tym konkretnym projekcie konstrukcja pływająca wykonana jest w całości z drewna. Posiada ono odpowiednie pokrycie odporne na działanie wody oraz warstwę ocieplenia. Tworzy tym samym coś na kształt pływającej piwnicy lub po prostu kolejnego pomieszczenia, które można wykorzystać. Pływający budynek pasywny z drewna może być wykorzystywany nie tylko na jeziorach, czy rzekach. Technologia ta sprawdza się również doskonale na obszarach zagrożonych zalewaniem lub w rejonach o wysokim poziomie wód gruntowych. Przy założeniu, że budynki tego typu będą budowane z elementów prefabrykowanych, to ich cena będzie przystępna. Cały balast budynku waży 156 ton i znużenie 2,4 m. Przy opracowaniu budynku współpracowało oprócz Weissenseer Holz-

System-Bau GmbH kilka instytucji: Fachhochschule Kärnten, Holzbauwerke Roth WIGO, Knauf Insulation oraz Isocell.

Od lat trwają prace nad stworzeniem niewielkich samowystarczalnych budynków mieszkalnych, które łatwo i szybko wybudować niskim kosztem, a które nie wymagają podłączenia zarówno do sieci energetycznej jak i pozbawione mogą być przyłącza do wody, czy kanalizacji. Obiekty tego typu w założeniu mają być całkowicie niezależne energetycznie produkując energię na własne potrzeby i być neutralne dla środowiska naturalnego. Oznacza to oprócz stworzenia efektywnych energetycznie rozwiązań także zapewnienie sposobu neutralizacji lub powtórnego wykorzystania odpadów. Obecnie niewielkie, podobne obiekty autonomiczne powstają na uniwersytetach i placówkach badawczych, jednak przewiduje się że w najbliższej przyszłości staną się one popularne w przemyśle rekreacyjnym, stając się miejscami wypoczynku w miejscach, gdzie w sposób szczególny chroniona jest przyroda, a także znajdą zastosowanie jako bazy dla różnego rodzaju służb ratowniczych w trudnym terenie.

Opracowano na podstawie: Research project autarc homes First floating passive home worldwidehttp://www.weissenseer.com/index.php?id=577 ; FFG FOKUS 2. überarbeitete Auflage, Februar 2009

Page 9: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

9

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

Budynki pasywne dotrzymują słowa

Wyniki badań opublikowanych przez Energieinstitut Vorarlberg dowodzą, że standard budynku pasywnego gwarantuje mieszkańcom niskie zużycie energii i wysoki komfort.

Najszybszy rozwój budownictwa pasywnego zauważalny jest w krajach niemieckojęzycznych takich jak Niemcy

czy Austria. Pomimo bardzo wielu pozytywnych przykładów i analiz zrealizowanych projektów pojawiają się jednak i tam czasem wątpliwości co do niezawodności i celowości realizacji budynku w standardzie pasywnym. „Budynki pasywne działają poprawnie, jeżeli zostaną poprawnie zbudowane” – jest o tym przekonany prezes Energieinstitut Vorarlberg, Josef Burtscher. „W ostatnich dwóch latach przeanalizowano ponad 1000 jednostek mieszkaniowych w standardzie budynku pasywnego w Austrii. Nie mamy żadnych wątpliwości, że idea

budynku pasywnego sprawdza się doskonale.” Wyniki tych badań zostały potwierdzone również przez analizy prowadzono w największym do tej pory zamieszkanym kompleksie budynków pasywnych „Lodeareal” w Innsbrucku. W latach 2011-2012 prowadzono tam szczegółowe pomiary zużycia energii grzewczej w 354 mieszkaniach. W analizowanym okresie zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania wyniosło tam średnio 17,47 kWh/m2a przy średnich temperaturach panujących wewnątrz na poziomie 23,6 oC. Przy mieszkaniu o powierzchni 80 m2 odpowiada to 1,400 kWh, a to z kolei 140 litrom oleju opałowego. Otrzymane wartości zużycia energii mogą dziwić, gdyż pomimo, że mowa o budynku pasywnym, to zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania przewyższa granicę 15 kWh/m2a. Należy jednak pamiętać, że gdyby średnia temperatura panująca wewnątrz wynosiła tak jak zakładano 20 oC, to zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania wyniosło by zaledwie 13,59 kWh/m2a. „Nawet jeżeli do tego zużycia energetycznego doliczyć zapotrzebowanie na energię elektryczną, to budynki pasywne i tak zużywają znacznie mniej energii od budynków

Page 10: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

10

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny niskoenergetycznych” – podkreśla ekspert z Energieinstitut Vorarlberg, Helmut Krapmeier.

W jaki sposób można jednak wytłumaczyć te rozbieżności pomiędzy założonymi wartościami, a tymi faktycznie mierzonymi? Odpowiedź na to pytanie kryje się w sposobie użytkowania budynków i trybie życia samych mieszkańców. W kompleksie mieszkalnym Lodenareal, mieszka obecnie ponad 1000 osób różnego pochodzenia. Tak jak różni są ludzie, tak odmienne jest ich zachowanie. Podczas gdy niektórzy mieszkańcy cały czas pozostawiają otwarte okna, to inni mają je zawsze zamknięte. Podczas gdy jednym jest nadal zimno przy temperaturze 24 oC w pomieszczeniu, innym jest za gorąco przy 20 oC. Projektując każdy budynek należy pamiętać zatem o różnym zachowaniu i przyzwyczajeniach ich przyszłych użytkowników oraz trzeba się zawsze z tym liczyć. „Dla tego też w dwóch identycznych mieszkaniach w standardzie pasywnym w wyniku odmiennego trybu życia jego mieszkańców zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania może wahać się nawet w granicach od 5 – 55 kWh/m2a. Liczy się tu jednak wartość średnia wszystkich mieszkań, a ta wynosi obecnie 17,47 kWh/m2a” – podkreśla Krapmeier.

Warto podkreślić także, że pojawiające się głosy krytyki pod adresem technologii budownictwa pasywnego opierają się na doświadczeniach zebranych w typowych nowych obiektach lub budynkach zaledwie niskoenergetycznych, które niesłusznie nazywane są potocznie budynkami pasywnymi.

Lodeareal

Na łącznej powierzchni 33.000 m2 dawnych obszarów przemysłowych Baur&Foradori (Lodenareal) developer NHT zrealizował warty 52 miliony Euro projekt, który tworzy kompleks mieszkalny w standardzie budynku pasywnego. Zespół mieszkaniowy Lodenareal z jego 354 mieszkaniami został zaprojektowany w oparciu o wytyczne pakietu do projektowaniu budynków pasywnych (PHPP) i otrzymał certyfikat od Instytutu Budownictwa

Pasywnego w Darmstadt. Podczas przekazania kluczy przyszłym mieszkańcom wręczano certyfikaty energetyczne, potwierdzają szczególnie niskie zużycie energii grzewczej wynoszące od 8 do 9 kWh/m2a. Według obliczeń NHT, w mieszkaniu o powierzchni 50 m2 w Lodenareal, koszty ogrzewania miesięcznie wynosić będą zaledwie 20 EUR (włącznie z niezbędną konserwacją instalacji, zużyciem prądu, oraz pracą systemu wentylacyjnego).

System ogrzewania wykorzystujący piece na pellet dostarcza optymalną ilość ciepła do budynku i jest całkowicie niezależny od paliw kopalnych, co uniezależnia kompleks od zmieniających się cen importowanych nośników energii. Jedynie chwilowe, wyjątkowo duże zapotrzebowanie energetyczne pokrywane jest ze spalania gazu ziemnego. Niskie zapotrzebowanie na energię grzewczą osiągnięto między innymi dzięki zastosowaniu szczelnej powietrznie powłoki budynku oraz komfortowemu systemowi wentylacji.

Opracowano na podstawie: materiały prasowe IG Passivhaus oraz PIBPiEO

Page 11: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

11

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

18 Międzynarodowa Konferencja Budownictwa Pasywnego w Akwizgranie w Niemczech

Zrównoważony sposób wykorzystania energii opiera się na efektywności energetycznej, a jest to możliwe i ekonomiczne w budownictwie dzięki technologii budownictwa pasywnego.

Ponad 30% łącznego zużycia energetycznego w Europie przypada na budynki, a większa jej część przeznaczana jest na ich ogrzewanie. Ponad

90% tego zużycia może zostać ograniczone przy wykorzystaniu technologii budownictwa pasywnego. Pozostałe zapotrzebowanie energetyczne można pokryć w łatwy sposób z odnawialnych źródeł energii. „Kto buduje budynek pasywny sam sprawia, że zamiana modelu zaopatrywania budynków w energię na świecie staje się faktem. Przez realizację takiej inwestycji inwestor nigdy nie będzie się już borykał z wysokimi kosztami energii i to niezależnie od aktualnie panującej polityki czy innych czynników.” – mówi Prof. Dr. Wolfgang Feist, twórca i dyrektor Instytutu Budownictwa Pasywnego w Darmstadt. „Równocześnie budynek pasywny oznacza znacznie więcej niż tylko efektywność energetyczną. Jest też synonim komfortu oraz odczuwalnych finansowych zysków dla inwestora i mieszkańca” - dodaje. Jak wygląda to jednak dokładnie w praktyce przedstawią eksperci z całego świata w dniach 23 – 27 kwietnia 2014 r. podczas odbywającej się w tedy 18 Międzynarodowej Konferencji Budownictwa Pasywnego w Aachen (Akwizgran). Podczas wystąpień ponad setki prelegentów z całego świata omówione zostaną aktualnie realizowane projekty oraz stosowane rozwiązania w zakresie efektywnego energetycznie budownictwa i termomodernizacji budynków. Szczególnie ciekawymi przykładami omawianych budynków będą tu szpitale i pływalnie

w standardzie pasywnym. Towarzysząca temu wydarzeniu wystawa specjalistyczna oferuje inwestorem i właścicielom budynków wiele cennych informacji i rozwiązań, które mogą być z powodzeniem powszechnie wykorzystywane we wszystkich budynkach. Tematyka obrad dotyczy szerokiego spektrum zagadnień, od prezentacji projektów z regionu Akwizgranu, po wymagania jakie nakładają na budynki pasywne warunki pogodowe w różnych regionach klimatycznych. Oprócz prezentacji wysokiej jakości sprawdzonych już komponentów dla budownictwa pasywnego i termomodernizacji w tym standardzie, zaprezentowane zostaną pierwsze doświadczenia zebrane w pilotażowych projektach o specjalnym przeznaczeniu. Ramowy program obrad, oprócz konferencji uwzględnia zarówno kurs podstaw budownictwa pasywnego dla początkujących, jak i panele dyskusyjne i forum dla rzemieślników. Różnorodność tematyczna konferencji sprawia, że każdy znajdzie tu coś dla siebie.Po zakończeniu dwudniowych obrad zaplanowano wycieczki z przewodnikiem do zrealizowanych budynków pasywnych znajdujących się w okolicy Akwizgranu. Szeroki wybór takich obiektów od budynków mieszkalnych, przez biurowe, po szkoły czy kościoły potwierdza tylko, że standard ten może być realizowany wszędzie i to zarówno starym jak i nowym budownictwie. Międzynarodowa Konferencja Budownictwa Pasywnego jest wydarzeniem organizowanym cyklicznie przez PHI w wielu miastach od 1997 r. Współorganizatorami tegorocznej konferencji są miasto Aachen oraz EnergieAgentur.NRW.

W dalszej części przedstawiamy ramowy program konferencji, jej tematykę oraz listę zwiedzanych z tej okazji budynków. Więcej na: www.pibp.pl. Wszystkich zainteresowanych uczestnictwem w konferencji prosimy o kontakt: [email protected]

Page 12: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

12

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny Program obrad | 25 kwietnia 2014

Posiedzenie plenarne | Sala Europa

9:00 Powitanie gości Johannes Remmel, Minister ds. Klimatu, Środowiska, Rolnictwa, Natury i Ochrony Konsumentów Nadrenii Północnej Westfalii Marcel Philipp, Nadburmistrz Miasta Akwizgran | Lothar Schneider, prezes Energieagentur NRW | przedstawiciel izby architektów Nadrenii Północnej Westfalii9:30 Heinrich Bottermann, Sekretarz generalny DBU (Deutsche Bundesstiftung Umwelt) | Budownictwo pasywne – sprawdzony standard energetyczny na drodze do zmiany polityki energetycznej 9:45 Diana Ürge-Vorsatz, Director of the Center Climate .Change and Sustainable Energy Policy (3 CSEP), Central European University | Energy efficient buildings – an important opportunity to mitigate climate change10:30 Nadanie nagrody Passive House Award 201411:00 Wolfgang Feist | Budownictwo pasywne to coś więcej…11:30 Wspólne zwiedzanie wystawy specjalistycznej | 12.00 przerwa obiadowa

Sala : Europa Sala : Brüssel Sala : Berlin 1 Sala : Berlin 2

GRUPA ROBOCZA I: Budownictwo pasywne

na poziomie komunalnym (PassREg)

GRUPA ROBOCZA II: Wentylacja

GRUPA ROBOCZA III: modernizacja

GRUPA ROBOCZA IV: przedszkola/szkoły

13:00 Ulrike Leidinger, Eckhard Wendel | Miasto Akwizgran na drodze do budownictwa pasywnego

Rolf-Peter Strauss | Wentylacja – łatwa i prosta

W. Ebel, B. Kaufmann | Economy andfinancing of efficiency: new buildings and renovations

Kai Künzel | ›KlimaKita‹ w trzy tygodnie

13:25 Hartmut Murschall | Budownictwo energooszczędne w Nadrenii Północnej Westfalii: polityczne dążenia i wsparcie

Bernhard Martin | Nowe rozwiązania systemów wentylacyjnych dla małych jednostek mieszkaniowych

Peter Keig | Analysis of the operational energyperformance of a retrofitted solid wall terraced house versus designed performance

Robert Heinicke | „Dom nad jeziorem“

13:50 Mathias Linder | 10 lat doświadczeń miasta Frankfurt z budynkami użyteczności publicznej w standardzie pasywnym

Gabriel Rojas-Kopeinig | Wentylacja kaskadowa – wymiana powietrza w mieszkaniach bez własnego nawiewu i wywiewu

Herwin Sap | A concept for quick and clean passive house renovation for mass housingin the Netherlands

Patrick Ostrop | szkoła w standardzie pasywnym / centrum szkoleniowe bramą na świat w Hamburgu

14:15 Michael Stephan | zrzeszenia rzemieślników i projektantów w rejonie Akwizgranu

Rainer Pfluger | Przewody grzewcze instalacji przeciwzamrożeniowej dla systemów wentylacyjnych w budynkach pasywnych

Alexandra Troi | Energy efficiency of windows in historic buildings

Helmut Heuer | Certyfikacja i skomplikowana forma budynku – sprzeczność?

14:40 I. Klawitter, J. Probst | Poszanowanie energii i zrównoważone budownictwo w niemieckojęzycznych regionach Belgii

Rainer Lautner | Wysoko efektywne urządzenie wentylacyjne z rotacyjnym wymiennikiem ciepła dla budynków pasywnych

Harry Paticas | Monitoring building fabricmoisture in historic house retrofitted withinternal insulation

Joachim Göttsche | Science CollegeOverbach Szkoła w standardzie budynku pasywnego Jülich-Barmen

15:05 Markus Lehmenkühler | E-View – internetowy monitoring zużycia energii nie tylko dla urządów publicznych

1) Schmidt: Nowa generacja wymienników entalpicznych, Ocena efektywności2) Brandmeier: Zewnętrzne ustawienie oraz cechy charakterystyczne urządzeń z rotacyjnymi wymiennikami ciepła 3) Sibille: rozwój przewodów koaksjalnych dla czerpni i wyrzutni powietrza w systemach z innowacyjną ochroną przeciwzamrożeniową 4) Woollett: Rotary heat exchanger: practical experience

1) O’Leary: Ten Trans-European EuroPHit projectslead the next wave of Passive House promotion2) Pedersen: Online platform for systematic PassiveHouse certification

Martin Endhardt | Ośrodek opieki dziennej dla dzieci z klasami szkolnymi w standardzie pasywnym z prefabrykowanych elementów betonowych

15:30 PRZERWA KAWOWA

Page 13: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

13

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny GRUPA ROBOCZA V:

komponenty: powłoka budynku

GRUPA ROBOCZA VI: PH – pomoc projektowa

GRUPA ROBOCZA VII: Climatic Challenges

GRUPA ROBOCZA VIII: termomodernizacja

EnerPhit16:00 Benjamin Krick | PHI

certyfikacja okien: klimat zimny i arktyczny

Gernot Vallentin | Zasady projektowe dla budynków pasywnych na przykładzie zrealizowanych przedszkoli

Fabio Ferrario | The first Certified Passivhaus hotel in Italy

Ludwig Rongen | Kościół Evangelische Christuskirche Heinsberg –termomodernizacja w standardzie EnerPHit-przebudowa i rozbudowa

16:25 Günter Pazen Okna dla budynków pasywnych są opłacalne

Zeno Bastian | Obliczenia wariantów i ekonomiczności w PHPP 9

Rena Vallentin | Seminar and Youth-Guesthouse– a flagship project in Korea

Stefan Oehler | Przebudowa budynku handlowego na budynek wielorodzinny z poddaszem

16:50 Patrick Ziegler-Herboldt | Prezentacja certyfikowanych podwieszanych fasad; podkonstrukcja; komponenty + zdobyte doświadczenia

Pia Regner | Symulacja i realizacja dostępnych cenowo szkół w standardzie pasywnym z ze zminimalizowaną instalacją

Thomas Greindl | An ecological and sustainable Passive House 300 km south of the northern Artic Circle

Georg Reinberg | Termomodernizacja do standardu pasywnego wraz z dobudową piętra oraz uszczelnieniem powłoki przy niekorzystnych warunkach.

17:15 Klaus Zeller | Dwa projekty budynków mieszkalnych z monolitycznej ściany ceglastej w Kolonii

Alexandre Schütze | Analiza wrażliwości w PHPP jako wsparcie przy projektowaniu budynków

1) Mauring: Winter performance of certified Passive Housebuilding in Northern European cold climate 2) Krauklis:Design, optimisation, construction and operation of a large single-family Passive House in Riga

Eva Anlauft | Nagroda ochrony zabytków dla termomodernizacji – bez szkód, opłacalnie oraz z troską o zabytki

17:40 1) Muskatewitz: Wpływ nieregularnych materiałów łączących w powłoce budynku na zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania 2) Kethorn: Trwała szczelność powietrzna szczelin montażowych okien 3) Gollwitzer: Optymalizacja rolet i żaluzji zewnętrznych 4) Park: Comparativeevaluation of EIFS using VIPs for better performance5) Andreau: Electronically tintable glass: greaterdesign freedom without compromise

1) Kuhne: ecolearn – kliknieciem myszki do budynku pasywnego eksperci 2) Hasper: Dokształcanie!

3) Nguyen: Passive design concept for terraced housesand shop houses in Hanoi (Vietnam) 4) Szalavicz: CanPassivhaus Standards be adapted to high-rise residentialbuildings in South Africa? 5) Marcelino: The performance of the first Passive Houses in Portugal: the path to sustainability6) Rosemeier: Is mechanical ventilation dispensable in temperate climates? 7) Vicente/Rodrigues: Passivhaus economicfeasibility for Portuguese climate

Oliver Ottinger | Cztery systemy ocieplenia wewnętrznego – porównanie: pomiary i symulacje higrotermiczne 1) Reinke: Od hamburskiego młynka na kawę do efektywnego budynku z dobudową w standardzie pasywnym 2) Graf: EnerPHit – Projekt z fazy pilotażowej 3) Rongen: Termomodernizacja do standardu pasywnego Gymnasium Baesweiler-Monitoring/ankieta wśród użytkowników

18:15 Zakończenie | od 20:00 wieczór uroczysty (po uprzednim zgłoszeniu)

Page 14: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

14

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny Program obrad | 26 KWIETNIA 2014

Posiedzenie projektantów | Sala Europa

9:00 Powitanie gości: Gordon Sutherland | Intelligent Energy Europe (IEE) Senior Project Officer for Energy efficiency in buildings, industry, equipment and transport9:15 Pat Cox | 9.45 Grégoire Clerfayt | 2015 – Brussels goes passive – from stimulation to regulation

Sala : Europa Sala : Brüssel Sala : Berlin 1 Sala : Berlin 2

GRUPA ROBOCZA IX: Pływalnie, szpitale, sklepy

spożywcze

GRUPA ROBOCZA X: Budynek pasywny oraz

odnawialne źródła energii = budynek o niemal zerowym

zużyciu energii

GRUPA ROBOCZA XI: North America

GRUPA ROBOCZA XII: Regiony budownictwa

pasywnego

10:30 Jörn Kaluza | Podniesienie efektywności energetycznej urządzeń elektrycznych na pływalniach

Manfred Huber | Raport z doświadczeń zdobytych przy realizacji budynków wielorodzinnych o niemal zerowym zużyciu energii z systemem gospodarowania odpadami

Adam Cohen | Built comparison of a Passivhaus and a standard American dormitory – a twin study

U. Scherer, M. Wohlfahrt | Promoting efficient building: The PassREg principle in the Hanover Region

10:55 Jessica Grove-Smith | Efektywność energetyczna pływalni w standardzie pasywnym: zapotrzebowanie i zużycie energii na przykładzie pływalni Lippe Bades

Christoph Deimel | Nowe budownictwo w Berlinie: od budynku pasywnego do budynku plusenergetycznego

Timothy McDonald | Strategies foraffordable, modular and multifamily PHhousing in the USA

Paola Leardini | How do Passive Houses perform in New Zealand? Fromsimulation to facts

11:20 Oliver Kah | Analiza zastosowania standardu pasywnego w szpitalach

Robert Wortmann | Budynek pasywny i zeroemisyjny w zabudowie miejskiej

Ross Elliott | Le Belvedere Events Facility: A unique Canadian cold-climate Passive House experience

Mark Siddall | Occupant satisfaction in UK Passivhaus dwellings

11:45 Kristin Bräunlich | Aspekty efektywnej energetycznie instalacji wentylacyjnej w szpitalach

Edith Varga | Ocena pod kątem zrównoważonego rozwoju osiedla budynków pasywnych w oparciu o kryteria DGNB

Jörg Rügemer | Maximizing the PassiveHouse at market rate – Utah‘s most energy-efficient and cost-effective house

Ruut Peuhkuri | Indoor environment in 126 Danish Passive House apartments heated by ventilation air

12:10 L. Lepp, J. Schnieders | Obiekty handlowe w standardzie pasywnym: Wymagania, przykłady oraz wyniki

Christian von Ballmoos | Palazzo Positivo – termomodernizacja budynku wielorodzinnego w Chiasso do standardu plus energetycznego ze zintegrowaną fotowoltaika budowlaną (Building Integrated Photovoltaics)

Malcom Isaacs | Passive House economics: A simplified North Americanapproach

Ljubomir Miščević | The first twenty Passive Houses in Croatia

12:35 1) Oehler: budynek laboratoryjny wydziału antropologii Uniwersytety w Moguncji 2) Cohen: Design & construction of the LDS DentalClinic

1) Struckmeier: Czy centra obliczeniowe w standardzie budynku pasywnego mogą osiągać wartość PUE (Power Usage Effectivenes) poniżej 1? 2) Wamsler: Grupa budowlana buduje budynki pasywne i plusowe 3) Garg: Design of a cost effective net Zero Home for Ahmedabad - India4) Yeats: Lancaster Cohousing. 41 Passive Houses with on-site renewable energy distribution

Matthew O’Malia | Design/ Build/ Refine/ Repeat: A systems approach for Passive House construction in North America

Clarence Rose, Dromir Tzanev | Set of solutions & lessons from the new Passive House regions1) Pietrobon: Mediterranean Passive House solutionstowards nearly zero energy buildings in italian regions

13:00 Przerwa obiadowa

Page 15: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

15

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny GRUPA ROBOCZA XIII:

Mieszkać: przykłady/instalcje w budynku

GRUPA ROBOCZA XIV: zintegrowane projektowanie i

eksploatacja

GRUPA ROBOCZA XV: Tools and Applications

GRUPA ROBOCZA XVI: EnerPHit: Passive

House Retrofit

14:30 Martin Treberspurg | Zabudowa w stadnardzie pasywnym Kaisermühlenstraße Wien

Astrid Müller | Rozwiązania energetyczne AachenRichtericher Dell

Harald Malzer, Dave Edwards | designPH– 3D passive house design tool

Zeno Bastian | International EnerPHitcertificationcriteria

14:55 Michael Müller | Akademik w standardzie pasywnym

Peter Lückerath | Koordynacja prac międzybranżowych podczas realizacji budynku pasywnego

Georgios Dermentzis | Heat pumps in Passive Houses – PHPP application

1) Butcher, Herring: EnerPHit barn conversion: achievinghigh thermal performance & structural stability2) Barbosa: Passivhaus refurbishment in Mexico City

15:20 Peter Tappler | Jakość powietrza w nowych energooszczędnych budynkach mieszkalnych

Ingo Höffle | Znaczenie zintegrowanego proejktowania dla ekonomiczności budynków biurowych w standardzie pasywnym

Maria del Carmen Rivero | Adapting the PHPP to Mexican social housing: the challenges of creating the DEEVi tool

3) Sevela: Energy refurbishment of heritage buildingswith PHPP´s and real measurements´ feedback4) Janetti: Internal insulation applied to a listed schoolbuilding: in situ measurements and numerical analysis

15:45 Jürgen Schnieders | Doświadczenia z wykorzystania systemów do odzysku ciepła ze ścieków

Bernhard Frohn | 10 lat użytkowania budynku Office Building– BOB.Aachen

Nick Grant | Internal heat gains

5) Hrynyszyn: Passive House- an option for a modern rorbu? 6) Jacobs: High performance insulation:technology innovation and tailoring for replication

16:10 Erwin Nolde | Recykling szarej wody oraz odzyk ciepła – kamień milowy na drodze od budynku pasywnego do zero energetycznego?

1) Teizer: Analiza budynku biurowego w standardzie pasywnym pod względem kosztów i amortyzacji w porównaniu z budynkami opartymi na EnEV. 2) Psyk: Wykorzystanie energii geotermalnej w budynku biurowym po przeprowadzeniu termomodernizacji 2) Jünnemann: Doradztwo z zakresu eksploatacji mieszkań– zaangażować mieszkańców podczasprowadzenia termomodernizacji

1) Arnăutu: PHPP interface certification 2) VideLutman: Seismic Foundation Pillow 3) Dinis Alves:Building with Passivhaus requirements: thermal bridgemodelling and thermal influence

7) Stuart, Guermanova: Whole-life carbon assessment:EnerPHit of typical British house vs. new built Passivhaus

PHI zastrzega prawo do dokonania zmian.

16:35 1) Kraus: Kompaktowe pompy ciepła w aspekcie przepisów dotyczących wody pitnej 2) Schwarz: Pierwszy wielokondygnacyjny budynek mieszkalny w standardzie Minergie-P-ECO w Szwajcarii

Posiedzenie projektantów | Sala Europa17:15 Wolfgang Feist | Passivhaus – kolejna dekada18:00 Zakończenie konferencji

16:45 PRZERWA KAWOWA

Page 16: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

16

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny Wycieczki do budynków pasywnych w niedzielę | 27. kwietnia 2014

W niedzielę 27 kwietnia 2014, uczestnicy konferencji będą mieli okazję zwiedzania zrealizowanych budynków pasywnych oraz będących w trakcie realizacji. Oferta kierowana jest tylko do uczestników konferencji i zawiera w sobie oprowadzania po budynkach pasywnych z przewodnikiem w języku angielskim, dojazd na miejsce oraz wyżywienie. Miejsce zbiórki: Eurogress Akwizgran , wejście Monheimsallee. Jeżeli nie zaznaczono inaczej: wycieczki kończą się zawsze na głównym dworcu w Akwizgranie:

WYCIECZKA 1 | Akwizgran I: Edukacja | 9:00 - 15:00 Nowy obiekt centrum młodzieży | Nowy obiekt

/Termomodernizacja szkoła | Nowy obiekt /

Termomodernizacja KiTa | Nowy obiekt Mensa

WYCIECZKA 2 | Akwizgran II: Edukacja | 9.00 – 15.00 Termomodernizacja /dobudowa KiTa | Nowy obiekt

KiTa | Nowy obiekt Mensa | Termomodernizacja szkoła

WYCIECZKA 3 | Akwizgran III: Praca | 9.00 - 15.30 Nowy obiekt straż pożarna | Nowy obiekt biuro |

Termomodernizacja biuro | Nowy obiekt Campus, dom

gościnny

WYCIECZKA 4 | Kolonia: Mieszkanie, Praca , Zdrowie | 9.00 - 17.30 Nowy obiekt budynek wielorodzinny | Nowy obiekt

biurowiec | Nowy obiekt klinika dzienna

Wycieczka może się zakończyć około godz. 16:00 na

dworcu głównym Köln.

WYCIECZKA 5 | Heinsberg I: Przemysł, Kościół, Zdrowie | 9.00 - 17.30 Produkcja ogniw paliwowych | Termomodernizacja

kościół | Nowy obiekt Klinika i administracja

Wycieczka może się zakończyć około godz. 16:00 na

dworcu głównym w Kolonii.

WYCIECZKA 6 | Heinsberg II: Obiekt mieszkalny, kościół | 9.00 - 16.30 Nowy obiekt jednorodzinny | Nowy obiekt budynek

wielokondygnacyjny | Termomodernizacja kościół |

Termomodernizacja dom jednorodzinny

WYCIECZKA 7 | Düsseldorf: Edukacja | 9.00 - 17.30 Nowy obiekt Mensa | Termomodernizacja szkoła |

Nowy obiekt Campus, dom gościnny | Nowy obiekt

szkoła zawodowa

Wycieczka może się zakończyć około godz. 16:00 na

dworcu głównym Düsseldorfie.

» Wycieczki o tematyce kulturalnej Uczestnictwo w wycieczkach o tematyce kulturalnej

jest bezpłatne dla uczestników konferencji. Niezbędne

zgłoszenia drogą elektroniczną na adres:

[email protected] do 07 kwietnia 2014.

sobota, 26. kwietnia 2014Zwiedzanie starego miasta | 19:00-20:30 (DE i EN)

Organizatorzy zastrzegają sobie prawo do zmian w programie wycieczek.

Zwiedzanie budynków pasywnych podczas 17 Międzynarodowej Konferencji Budownictwa Pasywnego we Frankfurcie 2013 ►

Page 17: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

17

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny Ramowy program imprez towarzyszących

Kurs podstaw budownictwa pasywnego w j. niemieckim i j. angielskim środa 23 kwietnia

PHI we współpracy z RWTH Akwizgran oraz IG Passivhaus oferuje kurs podstaw budownictwa pasywnego. Obydwa całodniowe seminaria (DE/EN) dają wgląd w zagadnienia dotyczące aktualnych tematów związanych z budownictwem pasywnym takich jak jakość powietrza, technika grzewcza, powłoka budynku, PHPP oraz ekonomia. Zaplanowano także odpowiednio czas dla pytań od publiczności.

Miejsce seminarium:RWTH Aachen | budynek Super CTemplergraben 57 | 52062 Aachen Program i zgłoszeniawww.passivhaustaung.de

Passive House Components Workshop (English)czwartek, 24. Kwietnia 2014

Zapotrzebowanie na efektywne energetycznie certyfikowane komponenty budownictwa pasywnego znacznie wzrosło w ubiegłych latach na świecie. W wielu krajach zapotrzebowanie to pokrywane jest w niewielkim stopniu lub wcale. Aby pokryć ta lukę podczas warsztatów specjaliści PHI informują o najważniejszych cechach i parametrach komponentów dla budownictwa pasywnego dopasowanych do panujących lokalnie warunków klimatycznych. Ponadto warsztaty dają możliwość nawiązania międzynarodowej współpracy pomiędzy inwestorami i architektami oraz poznania najnowszych rozwiązań technologicznych i innowacji.

Miejsce: Eurogress Akwizgran Szczegółowy program tylko w języku angieslkim znajduje się pod adresem: www.passivhaustaung.de

Budowa efektywnych energetycznie budynków handlowych w standardzie pasywnym – czy jest to ekonomicznie wykonalne? czwartek, 24. Kwietnia 2014 | 15:00-17:00

miejsce :IHK Akwizgran Theaterstraße 6-1052062 Akwizgran Organizator : Energieagentur.NRW,Izba przemysłowo - handlowa Akwizgran Program i zgłoszenia:www.energieagentur.nrw.de/Termine

Wystawa specjalistyczna 2014

Wystawa specjalistycznaZarówno w nowym jak i w starym budownictwie poddawanym termomodernizacji komponenty budownictwa pasywnego zapewniają wysoki komfort termiczny przy najniższych kosztach energii. Niezależnie czy chodzi o materiały ocieplające, okna, urządzenia wentylacyjne z odzyskiem ciepła – wszyscy czołowi producencie komponentów dla budownictwa pasywnego są obecni podczas wystawy specjalistycznej. Ponadto podczas wystawy zapoznać się można z rozwiązaniami umożliwiającymi zaopatrywanie budynku pasywnego z odnawialnych źródeł energii. Skorzystać można tu również z wysokiej klasy doradztwa zebrać materiały informacyjne, a także zobaczyć obiekty wzorcowe. Ponadto ciekawy program referatów dostarczy dodatkowych interesujących informacji.

Data: piątek, 25 i sobota, 26 kwietnia 2014miejsce: Eurogress Akwizgran Monheimsallee 4852062 Akwizgran Godziny otwarcia: 25. kwietnia 2014, 9.00 - 19.00 26. kwietnia 2014, 9.00 - 17.00

Tematy wystawy · ocieplenie · okna i drzwi· systemy wentylacyjne z odzyskiem ciepła, pompy ciepła, urządzenia kompaktowe, wymienniki gruntowe, kotły i systemy grzewcze, instalacje solarne i fotowoltaiczne.· urządzenia pomiarowe do kontroli szczelności powietrznej budynków oraz instalacji przewodów wentylacyjnych, kamery IR, · produkty do zapewnienia szczelności powietrznej budynków· budynki prefabrykowane i przegrody zewnętrzne· firmy budowlane, stowarzyszenia branżowe, biura inżynieryjne i architektoniczne,doradztwo energetyczne, kontrola jakości,· oprogramowanie, literatura fachowa, doskonalenie zawodowe

Grupy docelowe Architekci, projektanci, biura inżynieryjne, doradcy energetyczni, sprzedawcy energii, rzemiosło, nauka & rozwój, handel, przemysł, społeczności lokalne, inwestorzy indywidualni.

Page 18: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

18

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

Wskazówki dla inwestora

Już w 2020 r. wszystkie nowe budynki powstające na terenie Unii Europejskie mają być budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. Oznacza to, że wszystkie te obiekty muszą spełniać standard budynku pasywnego. Choć perspektywa ta wydaje się jeszcze dość odległa to w wielu miastach na zachodzie Europy standard pasywny już dziś jest jedynym obowiązującym standardem budowlanym. W takich miastach jak Frankfurt nad Menem, Bruksela, czy Wiedeń wszystkie nowe budynki publiczne spełniają już standard budownictwa pasywnego.

Władze samorządowe niektórych okręgów administracyjnych w Niemczech idą jednak o krok dalej i oferują na sprzedaż

działki budowlane klientom, którzy zobowiążą się do wybudowania na nich certyfikowanego budynku pasywnego. Poniżej przedstawiamy fragment poradnika, opublikowanego przez władze gminy Lohfelden (północna Hesja) adresowanego do inwestorów pragnących zakupić działkę budowlaną w tym właśnie regionie. Choć uregulowania te odnoszą się jedynie do obowiązujących tam lokalnie warunków, to część wskazówek może okazać się równie przydatna także inwestorom w Polsce, którzy rozpoczynają budowę własnego domu pasywnego.

Abyście Państwo mogli zrealizować swój ambitny cel, którym jest budowa budynku pasywnego, niezbędne jest zachowanie kontroli jakości. W celu zapewnienia zaopatrywania budynku pasywnego w ciepło bez emisji CO2należy odpowiednio zrekompensować emisję CO2wynikającą z produkcji ciepła podczas eksploatacji budynku. Chcemy Państwu przekazać kilka sugestii, co do kontroli jakości oraz zawierania umów z uczestnikami procesu budowlanego, tak aby uchronić Państwa przed ewentualnymi szkodami oraz abyście Państwo mogli bez problemu osiągnąć swój cel, czyli budowę domu pasywnego.

Kontrola jakości /zawarcie umowy Aby już na początku uniknąć ewentualnych konfliktów, w ramach sprzedaży działki warto

zapoznać się ze schematem w załączniku 2. Przedstawiono tam pełny schemat poszczególnych etapów w odniesieniu do zgody na sprzedaż działki, sposobu zapewnienia kontroli jakości, zawarcia umowy sprzedaży, przebiegu prac budowlanych oraz złożenia oświadczenia wypełnienia warunków umowy co zachowania standardu pasywnego. Po zawarciu umowy sprzedaży działki w ramach wniosku o pozwolenie na budowę należy złożyć odpowiednie potwierdzenie poprawnego przygotowania dokumentacji projektowej w oparciu o PHPP. Koszty projektu i kontroli wynikające z zapewnienia standardu pasywnego oraz zapewnienia Państwa o jego osiągnięciu ponoszą Państwo sami. Przydatne informacje dotyczące tematu budownictwa pasywnego odnaleźć można przykładowo pod tymi adresami:www.passivhaus-info.de; www.passivhausplaner.eu , passipedia.de , www.passivhaus-institut.de

Uregulowania dotyczące zaopatrywania budynków pasywnych w ciepło bez emisji CO2 w celu ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem na środowisko. Aby zapewnić neutralne pod względem emisji CO2zaopatrywanie budynków w ciepło podczas eksploatacji należy na działce zrekompensować emisję CO2wynikającą z produkcji ciepła. Można to osiągnąć przykładowo przez produkcję i magazynowanie energii elektrycznej z ogniw fotowoltaicznych oraz przekazywanie jej do krajowej sieci energetycznej (mix energetyczny). Kompensacja emisji CO2obliczana jest w następujący sposób:Instalację należy zaprojektować w ten sposób, aby emisja CO2na cele grzewcze była zrekompensowana przez średni roczny zysk energetyczny uzyskany z tejże instalacji. Tą rekompensację oblicza się w następujący sposób:

Łączna emisja CO2≤ zaoszczędzona emisja CO2.

Gdzie:- Qkońc. =roczne końcowe zużycie energii dla przygotowania C.O. i C.W.U. oraz wentylacji wraz z energią pomocniczą-f CO2 = współczynnik CO2danego nośnika energii np.

Page 19: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

19

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

gazu, drewna, prądu elektrycznego wykorzystywane do przeliczenia końcowego rocznego zapotrzebowania energii na ekwiwalent emisji CO2 Qprod. = roczna ilość energii elektrycznej wytwarzanej na działce, przykładowo z ogniw fotowoltaicznych- fCO2, sieć = współczynnik CO2dla prądu elektrycznego krajowej sieci energetycznej (mixu energetycznego).

Łączna emisja CO2oraz zaoszczędzona emisja CO2obliczana jest za pomocą PHPP, służącego także do oceny budynku oraz procesu certyfikacji.

Przykład: przy wytworzeniu jednej kilowatogodziny prądu elektrycznego pochodzącej z krajowej sieci (w opcji mixu energetycznego) z różnych źródeł uwalniane jest 680 g CO2. Natomiast dla jednej kilowatogodziny prądu wytwarzanej z instalacji PV uwalniane jest zaledwie 250 g CO2. Instalacja taka na jedną kilowatogodzinę wytworzonego z niej lub zmagazynowanego w krajowej sieci energetycznej prądu elektrycznego ogranicza emisję CO2 o 430 g (680g – 250g). Jeżeli w wyniku produkcji ciepła w budynku emitowane jest przykładowo 860 kG CO2rocznie, to instalacja PV musi być tak zaprojektowana, aby była w stanie wyprodukować na potrzeby domowe lub oddać do sieci lub średnio 2  000 kWh rocznie prądu elektrycznego. Przy średnich zyskach wynoszących 900 kWh/kWp (kilowatogodzina na kilowatt peak mocy instalacji) należy zainstalować przynajmniej instalację o mocy 2,22 kWp. Przy 10 m2 powierzchni modułów na kWp (w zależności od typu modułu) instalacja ma

powierzchnię wynoszącą 22.2 m2. Podstawą do określenia emisji CO2 wywołanej produkcją ciepła są współczynniki CO2 w oparciu o PHPP odnoszące się do różnych nośników energii stosowanych do wytwarzanie ciepła (C.W.U. C.O. wentylacja i energia pomocnicza). Przy zaopatrywaniu budynku z różnych systemów cieplnych (np. piec na pellety w połączeniu z instalacją solarną) wyprodukowana energia cieplna zostaje przyporządkowana do nośników energii, z których ją wytworzono, a tym samym do konkretnych emisji CO2. Zyski z instalacji słonecznej można sumować razem, czyli przyjąć np. 900 kWh/kWp lub obliczać za pomocą uznanego oprogramowania służącego do obliczania zysku energetycznego. W razie wątpliwości należy przy obliczaniu wyników stosować program do symulacji PV-Sol w aktualnej wersji (http://www.valentin.de/). Fakt zaopatrywania budynku w ciepło przy zerowej emisji CO2 musi być potwierdzony przez tą samą instytucję, która odpowiada za certyfikację budynku.

Wskazówki w jaki sposób sporządzić umowę z uczestnikami inwestycji budowlanejDla własnego bezpieczeństwa, w szczególności, że to Państwo musicie wnieść kaucję umowną za spełnienie wymagań w wysokości 20 000 EUR zaleca się przekazanie załącznika 2 (schemat postępowania) uczestnikom inwestycji, architektom, projektantom firmom wykonawczym oraz podczas zawieraniu umowy pamiętać o przedstawionej poniższej zasadzie. Umowa z architektemPonieważ specyfika budowy budynku pasywnego nie jest znana powszechnie wszystkim architektom, należy dopytać bardzo dokładnie swojego architekta czy posiada on odpowiednie kompetencje do budowy budynku pasywnego lub czy jest on w stanie je uzupełnić. Dla własnego dobra w umowie z architektem powinien znajdować się przykładowo taki zapis: „Architekt przyjmuje do wiadomości, że inwestor nabywający od gminy Lohfeld działkę budowlaną zobowiązał się lub zobowiązuje się do wybudowania na niej budynku pasywnego (Baugebiet Lindenberg, III). Inwestor zobowiązuje się dotrzymać tych wymogów w pełnym zakresie, a w szczególności zagwarantować, że dokumentacja

Ilustracja 1. Fragment arkusza PHPP v. 7 (2012), tabela z arkusza Energia pierwotna (EP). Zaoszczędzona emisja CO2 dzięki użyciu energii słonecznej musi pokrywać łączny ekwiwalent CO2 dla instalacji w budynku, aby spełnić wymagania kompensacji emisji CO2 powodowanej przez produkcję ciepła.

Page 20: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

20

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

niezbędna do przeprowadzenia procesu certyfikacji według uregulowań Passivhaus Instituts Dr. Wolfgang Feist (PHI) zostanie odpowiednio przygotowana i złożona. Architekt przyjmuje do wiadomości, że w razie niespełnienia kryteriów budynku pasywnego, inwestor zostanie obciążony karą w wysokości 20  000 EUR.” W szczególności należy wskazać architektowi uwagę na jednoznaczne uregulowania, odpowiednie dokumenty oraz dalszą dokumentację oraz ich kontrolę, które są niezbędne do prowadzenia procesu certyfikacji już w fazie projektowej budynku.

Umowa o wykonanie robót budowlanychZaleca się również inwestorom zawarcie w umowie z wykonawcą pisemnego zobowiązania do prowadzenia prac budowlanych w ten sposób, aby budynek osiągną standard budynku pasywnego i mógł być jako taki certyfikowany przez PHI. Zaleca się zatem już w fazie prowadzenia przetargu czy też wysyłania spisu prac w opisie poszczególnych prac zawrzeć przykładową formułę:„Inwestor buduje budynek pasywny w rejonie Baugebiet Lindenberg III. Bauabschnitt. Budynek ma zostać certyfikowany przez Passivhaus Institut Dr. Wolfgang Feist (PHI) lub przez upoważnionego do tego celu certyfikatora. Do spełnienia ustalonych wymagań oraz otrzymania certyfikatu niezbędne jest zachowanie następujących parametrów:

zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania ≤15 kWh/m2a lub alternatywnie obciążenie cieplne ≤ 10 W/m2; zapotrzebowanie na chłodzenie ≤ 15 kWh/m2a; zapotrzebowania energii pierwotnej ≤ 120 kWh/2a; szczelność powietrzna n50≤0,60h-1; wykonanie projektu energetycznego budynku za pomocą Pakietu do Projektowania Budynków Pasywnych PHPP; wielkością odniesienia jest umowna powierzchnia ogrzewana według PHPP; kontrola jakości po zakończeniu prac wykonywana jest podczas testu szczelności powietrznej budynku w oparciu o normę DIN EN 13829.”Szczegółowe kwestie uregulowane są odpowiednio przez dokument ,,Zertifizierungskriterien für Passivhäuser mit Wohnnutzung” [Kryteria certyfikacji dla budynków mieszkalnych] dostępny na stronie internetowej www.passiv.de. Wraz ze złożeniem oferty lub przyjęciem zlecenia wykonawca zapewnia, że w ramach oferowanych usług opisane powyżej parametry zostaną zachowane oraz o ile dotyczy to prac branżowych, brak jest czynności, które kolidowały by z przeprowadzeniem procesu certyfikacji, a także że niezbędna dokumentacja zostanie odpowiednio i terminowo przygotowana i złożona. Jeżeli w dokumentacji przetargowej lub w zakresie prowadzonych prac znajdą się czynności, które mogą uniemożliwić osiągnięcie standardu pasywnego, to architekt oraz wykonawca muszą przedstawić w tym zakresie pisemnie zastrzeżenia oraz propozycje zmian. Ponieważ do przeprowadzenia procesu certyfikacji niezbędna jest dokumentacja materiałów budowlanych lub/oraz stosowanych metod, a także inne oświadczenia, oceny, potwierdzenia i ekspertyzy, to zleceniobiorca jest zobowiązany zebrać tą dokumentację i przekazać ją nieodpłatnie zleceniodawcy najpóźniej wraz z wystawieniem rachunku końcowego. Dokumentację okien, drzwi, oszklenia i urządzeń wentylacyjnych należy okazać już przy przyjęciu zlecenia. Ponadto zaleca się w umowie odnieść się do oświadczenia wymaganego przez gminę Lohfelden dotyczącego sprzedaży działki budowlanej zgodnie z paragrafem 4. Należy podkreślić, że prezentowane tu przykłady nie są w żadnym wypadku wyczerpujące.

Opracowano na podstawie: materiały informacyjne Gminy Lohfelden

Ilustracja 2. Jeżeli emisja instalacji PV wynikająca z budowy i eksploatacji instalacji odjęta jest od emisji przypadającej na wytworzenie energii z mixu energetycznego, to jedna kilowatogodzina energii elektrycznej z instalacji PV rekompensuje 430g CO2 przypadających na wytworzenie ciepła.

Page 21: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

21

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

EWFE-Polonia Sp. z o.o. działająca na polskim rynku od 1991 roku specjalizuje się we wdrażaniu najbardziej zaawansowanych technicznie, energooszczędnych oraz wysokoefektywnych systemów i technologii w dziedzinie techniki grzewczej i wentylacyjnej w oparciu o dostępne nośniki energii począwszy od gazu ziemnego po układy wykorzystujące ciepło ze źródeł odnawialnych tj. pompy ciepła, kolektory słoneczne i biomasę. W oparciu o nasze wieloletnie doświadczenie, know-how, partnerską współpracę z producentami wysokoefektywnych systemów, projektantami jak i wykonawcami końcowymi, wielokrotnie wyznaczaliśmy kierunki zmian w dziedzinie budownictwa energooszczędnego i pasywnego. Nasze pionierskie osiągnięcia w Polsce obejmują miedzy innymi: • 1991 r. pierwszy gazowy kocioł kondensacyjny • 1992 r. układ wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła z wymiennikiem z tworzywa sztucznego • 1995 r. układ z kolektorami słonecznymi rurowymi próżniowymi • 1996 r. kotły kondensacyjne z wymiennikiem ze stali nierdzewnej i palnikiem promiennikowy • 1998 r. układ wentylacji mechanicznej z rekuperacją i gruntowym wymiennikiem GWC • 2002 r. pełnowymiarowa hala sportowa z ogrzewaniem podłogowym • 2005 r. kompleks budynków energooszczędnych i pasywnych • 2009 r. budynki pasywne na bazie pompy ciepła z rekuperatorem spełniającym obecne warunki NF15 • 2010 r. pierwsza hala sportowa w standardzie budownictwa pasywnego •Zdobyte w tym czasie doświadczenie zaowocowało wieloma prestiżowymi inwestycjami i otrzymanymi nagrodami w zakresie budownictwa energooszczęd-nego i pasywnego. Zapraszamy do współpracy.EWFE - Polonia Sp. z o. o. ul. Homera 55 80 - 299 Gdańsk tel. 058 - 342 12 61, 058 - 524 12 10 fax: 058 - 342 12 62e-mail: [email protected]

Firma Brinkmann Consulting, założona w Polsce w 2010 roku, zajmuje się projektowaniem i wykona-niem płyt fundamentowych. Głównym obszarem na-szej działalności są płyty fundamentowe pod domy jednorodzinne, z naciskiem na energooszczędność. Stworzyliśmy własną technologię z zastosowaniem materiałów tylko najwyższej jakości, aby móc ofero-wać trwały i pewny produkt za rozsądną cenę. Jeste-śmy przekonani, że płyta fundamentowa praktycznie pod każdym względem działa lepiej i pewniej niż "tradycyjne" fundamenty. Krótki czas i łatwość wy-konania, lepsze i bardziej równomierne odprowa-dzenie obciążeń do gruntu oraz przede wszystkim możliwość skutecznej izolacji termicznej przegród i opcja wykorzystania tych płyt do akumulacji ciepła zmieniają całą koncepcję posadowieniu budynków. Ważnym elementem naszego produktu jest również zbrojenie rozproszone, które nadaje się idealnie do budowy płyt fundamentowych. Oprócz zalet ekono-micznych technologia ta ma szereg innych atutów, m.in. włókna stalowe powodują, iż beton praktycznie nie posiada już cech kapilarnych co ułatwia uszczel-nienie płyty. Nasze doświadczenia z budownictwem energooszczędnym sięgają lat 90, gdy współpraco-waliśmy przy projekcie eksperymentalnego osiedla budynków pasywnych Hannover Kronsberg. Rozu-miemy, że największy potencjał zminimalizowania emisji CO2 leży w oszczędzaniu energii, a obecnie przy zastosowaniu nowoczesnych technologii płyt fundamentowych, już w fazie budowania mamy możliwość działania tak, aby budynki miały jak naj-mniejsze zapotrzebowanie na energię.

Brinkmann Consulting ul. Grójecka 14 05-552 Magdalenka tel. +48 798 100 908 e-mail: [email protected]://www.brinkmann.com.pl/

Wizytówka Ambasadora B udownictwa Pasywnego

Page 22: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

22

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

BUDMA 2014

Marzec 2014 roku zapowiada się niezwykle interesująco za sprawą ponownego spotkania z branżą budowlaną. Zmianie uległa nie tylko data targów, BUDMA odbędzie się bowiem w nowym terminie w dniach 11-14 marca 2014, dodatkowo podkreślona została rola architektury w całym procesie budowlanym. Dlatego też najbliższa edycja targw odbędzie się pod nazwą Międzynarodowych Targów Budownictwa i Architektury.

Tradycyjnie już organizatorzy przygotowują szereg atrakcji skierowanych do różnych grup

zawodowych, związanych naturalnie z sektorem budownictwa. Setki nowości produktowych i technologicznych, a wśród nich te, które wyróżniają się szczególną innowacyjnością i jakością –

produkty, które znalazły uznanie w oczach uznanych autorytetów z branży budowlanej – laureaci konkursu o Złoty Medal MTP. Nie zabraknie także wydarzeń, które zainteresować powinny inżynierów, architektów, projektantów, wykonawców oraz inwestorów prywatnych i instytucjonalnych.

Podczas tegorocznych targów jak co roku odbędzie się V Forum Budownictwa Energooszczędnego i Pasywnego – kolejne dwa dni targów (13-14 marca) to szeroko zakrojona debata o kierunku rozwoju branży budownictwa pod kątem nowych przepisów Unii Europejskiej. Wybitni specjaliści będą traktować o najważniejszych zagadnieniach jak np. obowiązku inwestycji w termomodernizację z najwyższą efektywnością, procedur uzyskania dopłat do kredytów z funduszu NFOŚiGW czy także rozwoju budownictwa pasywnego na świecie i jego przyszłości. Forum odbędzie się przy współpracy z Polskim Instytutem Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej oraz Stowarzyszeniem Wielkopolski Dom Pasywny. Uczestnictwo w forum dla studentów jest bezpłatne (niezbędna wcześniejsza rejestracja, szczegóły na www.pibp.pl oraz www.widp.pl). Zachęcamy do zapoznania się z programem forum Budownictwa Energooszczędnego i Pasywnego zamieszczonym na kolejnych stronach.

Serdecznie zapraszamy wszystkich do odwiedzania także naszego stoiska targowego (hala 3A nr. 155), gdzie współpracownicy naszego instytutu będą służyć pomocą, informacją i radą z zakresu budownictwa pasywnego, energooszczędnych rozwiązań, a także organizowanych szkoleń i przedsięwzięć.

Serdecznie zapraszamy !

Organizatorzy VI Forum Budownictwa Energooszczędnego i Pasywnego

Page 23: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

23

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

Program V Forum Budownictwa Pasywnego i Energooszczędnego

CZWARTEK, 13.03.2014 r.10:15-11:55 Sesja I Pawilon 15, Sala 1.ABC

BUDOWNICTWO ENERGOOSZCZĘDNE I PASYWNE W POLSCE

Moderator sesji: Bartosz Królczyk10:15-10:20 Otwarcie10:20–10:35 Kierunki rozwoju budownictwa – Zmiany przepisów dla konstrukcji budynków od roku 2013-2021

- Dipl. Ing. Günter Schlagowski - PIBPiEO10:35–10:45 Wpływ budownictwa niskoenergetycznego dla rozwoju gospodarczego regionów

– korzyści i wyzwania – Bartosz Królczyk – Stowarzyszenie Wielkopolski Dom Pasywny10:45-11:05 Uregulowania prawne w Unii Europejskiej dla budynków o niemal zerowym zużyciu energii

– dr inż. Roman Pieprzyk11:05–11:20 Finansowe wsparcie NFOŚiGW inwestycji w budynki niskoenergetyczne użyteczności publicznej

– Tomasz Kuna – koordynator programu Lemur,

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej11:20-11:40 Doświadczenia gminy Słomniki z inwestycji w budynki użyteczności publicznej w standardzie

pasywnym – Michał Chwastek – Zastępca Burmistrza Słomnik11:40–11:55 Kraków - zdrowe i dostatnie miasto dzięki efektywności energetycznej w budownictwie

– mgr inż. arch. Tomasz Pyszczek11:55 Przerwa kawowa12:10 – 14:20 Sesja II Pawilon 15, Sala 1.ABC

BUDOWNICTWO ENERGOOSZCZĘDNE I PASYWNE DLA INWESTORA INDYWIDUALNEGO

Moderator sesji: Bartosz Królczyk12:10–12:30 Kredyty bankowe a finansowanie energooszczędnych budynków – oferta dla klientów indywidual-

nych korzystających z Programu NFOŚiGW – Anna Żyła – Bank Ochrony Środowiska12:30–12:50 Od czego zależy koszt domu pasywnego? Jak szybko zwróci się inwestycja w standard pasywny?

- Bartosz Królczyk, Stowarzyszenie Wielkopolski Dom Pasywny12:50–13:10 Dom pasywny – domem pięknym, zdrowym, wygodnym i tanim.

Dlaczego projekt indywidualny jest tak ważny? – mgr inż. arch. Agnieszka Figielek, Pasywny M2

13:10–13:30 Przykłady technologii budowy domu pasywnego. Technologia budowy ściany.13:30–13:40 Przykłady technologii domu pasywnego. Wysokiej jakości certyfikowane okna pasywne

- Sławomir Kwiatkowski , firma Elwiz. 13:40–13:50 Technologia budowy domu pasywnego na przykładzie osiedla mieszkaniowego z Warszawy.13:50–14:10 Procedura uzyskania dopłaty do kredytów dla inwestorów korzystających z Programu NFOŚiGW.

Na co uważać? Jak ustrzec się błędów? - Katarzyna Jarocka – PassDoradztwo14:10–14:20 Podsumowanie II sesji Forum i dyskusja.

Page 24: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

24

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny 14:35 – 17:00 Sesja III Pawilon 15, Sala 1.ABC

BUDOWNICTWO ENERGOOSZCZĘDNE I PASYWNE W EUROPIE

Moderator sesji: Dipl. Ing. Günter Schlagowski PIBPiEO14:35–14:45 Rozwój budownictwa pasywnego zerowo i dodatnio energetycznego w Europie i w Polsce

– Dipl. Ing. Günter Schlagowski14:45-15:05 Rozwój budownictwa pasywnego na świecie i jego przyszłość

– Univ. Prof. Dr. Wolfgang Feist PHI15:05-15:30 Detale konstrukcyjne w termomodernizacji budynków – standard pasywny i EnerPHIT

– mgr inż. arch. Dorota i Marcin Zawada15:30-16:15 Wykorzystanie wewnętrznego ciepła do ogrzewania budynków pasywnych z Faktorem 1:14 lub

więcej - Dipl. Ing. Eberhard Paul Szczególnie polecamy !16:15–16:30 Pierwsza w Polsce hala przemysłowa wraz z budynkiem biurowym w standardzie pasywnym

– mgr inż. arch. Piotr Jurkiewicz

16:30-16:45 Pierwszy w Polsce pasywny budynek biurowy - mgr inż. arch. Łukasz Smól16:45 Otwarta dyskusja

PIĄTEK, 14.03.2014 r.10:30-14:00 Sesja IV Pawilon 3A Forum EDUKACJA

BUDOWNICTWO ENERGOOSZCZĘDNE I PASYWNE – EDUKACJA

Moderator sesji: Dipl. Ing. Günter Schlagowski10:30 -10:45 Proces doskonalenia zawodowego architektów w Polsce

- Europejski kurs Certified European Passive House Designer - dr inż. Andrzej Górka10:45 -11:00 Wykwalifikowany multi-branżysta – sposób doskonalenia zawodowego polskich wykonawców we-

dług zasad Passivhaus – mgr inż. arch. Kamil Wiśniewski11:00-11:15 DBU – praktyki i szkolenia dla studentów i doktorantów w Niemieckim Instytucie Budownictwa

Pasywnego w Darmstadt, w urzędach oraz biurach projektowych - Dipl. Ing. Günter Schlagowski11:15-11:30 Propozycje zmian w kształceniu zawodowym na poziomie robotnika wykwalifikowanego i technika

w obszarze urządzeń i systemów budownictwa zeroenergetycznego

– Lucyna Białk-Cieślak – Poznańskie Centrum Edukacji Ustawicznej i Praktycznej11:30-11:45 Szkolenia dla pracowników branży energetycznej i budowlanej dotyczące budownictwa

pasywnego - niskoenergetycznego – Bartosz Królczyk11:45-12:15 EnerPHIT i EnerPHIT-plus, termomodernizacja budynków do wysokiego standardu efektywności

energetycznej – Dipl. Ing. Günter Schlagowski, mgr inż. arch. Kamil Wiśniewski12:15-12:30 EED - Obowiązek krajów członkowskich do termomodernizacji rocznie 3% budynków użyteczności

publicznej do najwyższego standardu efektywności energetycznej

– mgr inż. arch. Kamil Wiśniewski12:30-13:30 Prezentacja kół naukowych z Politechnik: Poznańskiej, Krakowskiej, Wrocławskiej i Łódzkiej13:00-13:45 Platforma współpracy dla kół naukowych i PIBPiEO i WFOŚiGW, rozwój współpracy13:45-14:00 Otwarta dyskusja

Page 25: Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacynpibp.pl/.../uploads/dokumenty/Biuletyn_luty_marzec_2014.pdf · 2014. 3. 6. · Biuletyn inormacyn Biuletyn inormacyn 1 Polskiego Instytutu Budownictwa

25

Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny

Szkolenie Certyfikowany Mistrz Budownictwa Pasywnego

Program szkolenia został stworzony przez Niemiecki Instytut Budownictwa Pasywnego w Darmstadt na podstawie 20 lat doświadczeń w zakresie projektowania i realizacji budynków o prawie zerowym zapotrzebowaniu na energię grzewczą (poniżej 15 kWh/m2a).

Budynków projektowanych i budowanych z najwyższym poszanowaniem dla środowiska naturalnego, redukujące m.in. emisję CO2 do atmosfery o ponad 90%, opierające swoje systemy grzewczo – chłodzące na odnawialnych źródłach energii. Założenia realizowane w programie szkolenia idealnie wpisują się w obecne programy przejściowe w Europie (2013-2020), mające na celu dostosowanie przepisów i wykształcenie zasobów ludzkich w celu skutecznego projektowania i realizowania takich budynków - o najniższym możliwym zapotrzebowaniu na energię grzewczą oraz najwyższym komforcie temperaturowym i jakości powietrza przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego.

Powyższe kryteria gwarantuje budownictwo pasywne. Od 2020 roku w całej Europie jest to obowiązkowy standard dla każdego nowobudowanego budynku oraz przeprowadzanej modernizacji starego. Każdego roku w Polsce oraz całej Europie dynamicznie wzrasta zapotrzebowanie na pracowników, którzy posiadają wiedzę oraz potrafią aktywnie i skutecznie uczestniczyć w procesie wykonawczym tych budynków, a także je nadzorować. Zdobyte na

szkoleniu kwalifikacje są podstawą doskonalenia zawodowego, umożliwiającego realizację nowych (najlepszych zarówno dla użytkowników takich obiektów, jak i środowiska naturalnego) standardów w szeroko rozumianym pojęciu Budownictwa oraz Architektury Ekologicznej oraz jej wykonawstwie. Pozwalają ich uczestnikom na znaczne zwiększenie konkurencyjności na rynku pracy, także dla osób prowadzących własną działalność w powyższym zakresie lub szukających możliwości zmiany branży zawodowej.

Szkolenie ma charakter interdyscyplinarny i zapewnia kompletna wiedzę uczestnikowi do realizacji takich obiektów w dwóch specjalizacjach jednocześnie: powłoka budynku oraz instalacje w budynku. Po pomyślnym zdaniu egzaminu z dwóch wyżej wymienionych specjalizacji, uczestnik jest wpisywany na europejską listę Mistrzów Budownictwa Pasywnego przez Niemiecki i Polski Instytut Budownictwa Pasywnego. Egzamin układy jest przez Niemiecki Instytut Budownictwa Pasywnego w Darmstadt, następnie tłumaczony na język polski.

Certyfikat oraz Tytuł : „Certyfikowany Mistrz Budownictwa Pasywnego” jest rozpoznawalny ważny w całej Europie.

Najbliższe szkolenia planowane są w terminie: 10 - 11 - 12 kwietnia 2014 r. Aktualne terminy szkoleń publikowane są ponadto na bieżąco na stronie internetowej: www.pibp.pl

Zamieszczone w biuletynie zdjęcia oraz grafiki chronione są prawami autorskimi i ich wykorzystanie w celach komercyjnych jest zabronione. Źródła zdjęć: str. 1 i 4 Stefano Paltera/U.S. Department of Energy Solar Decathlon; str. 6 Bädergesellschaft Lünen; str. 7 i 8 www.weissenseer.com; str. 9 i 10 Vandory, IG-Passivhaus; str. 16 i 22 PIBPiEO.

Prezentowane materiały są opracowaniami oryginalnych tekstów oraz informacji prasowych lub ich skrótów. Przedstawiane treści mają jedynie charakter informacyjny i poglądowy i jako takie nie są wyczerpujące. Biuletyn Informacyjny PIBPiEO opracowywany i rozsyłany jest bezpłatnie w celu popularyzacji wiedzy na temat budownictwa pasywnego i efektywnego wykorzystania energii odnawialnej.

Polski Instytut Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnejimienia Güntera Schlagowskiego Sp. z o.o. ul. Homera 55 80-299 Gdańsk +48 / 58 524 12 06 [email protected] www.pibp.pl