Biologia - Układ Nerwowy i Narządy Zmysłów
2
Neuron- rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki, jądra komó rkowego o raz neurytó w: dendryt i a kson, za pomocą któ rych połąc zone są z i nnymi ne uronami. Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą. Tkanka nerwowa - odiera, przekazuje i reaguje na impu!sy środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi ona impu!sy z neuronu do e"ektorów, od receptorów, przetwarza impu!sy w adekwatne odpowiedzi, przewodzi im pu!sy z n euronu do i nnego n euronu, wy twarza sustancje przeka#nikowe. $omórki nerwowe umo%!iwiają organizmowi norma!ne "unkcjonowanie w danym środowisku, adekwatną odpowied# w za!e%ności od sytuacji w środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Neurony sta! e rejestruj ą się, ana!iz ują in"orm acje o stanie wewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co prz ygotowu ją organiz m do adekwat nej reakc ji. &o neuronów na!e%y równie% koordynacja aktywności inte!ektua!nej, świadomości, podświadomości, aktywności ruchowej czy te% czynności gruczołów dokrewnych. Efektor, narząd wykonawczy organizmu %ywego, wykonujący !u zmieniający swoją czynnoś' pod wpływem poudze ( nerwowyc h )ko(cowa czę ś' łuku od ruchowego *. +ą nimi mięśnie szkie!etowe, mięśnie gładkie )uk!ad mięśniowy* i gruczoły. Receptor biol . zako(czenie włókien nerwowych !u wyspecja!izowana komórka zmysłowa, które odierają okreś!ony rodzaj od#ców zewnętrznych !u wewnętrznych i przekazuj ą je w "ormie im pu!sów do o środków ne rwowych. Synapsa to miejsce komunikacji łony ko(czącej akson z łoną ko mórkową drug iej komó rki nerwowe j !u np. mięśniowej. -mpu!s nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udzia!e sustancji o charakterze neuroprzeka#nika !u na drodze impu!su e!ektrycznego. Mózg tworzy pięć podstawowych częci! a) KRESOMÓZGOWIE – tworzy półku!e mózgowe, które są wa%ną częścią mózgu. yró%niamy półku!ę prawą i !ewą, oddzie!one są podłu%ną szcze!iną. $a%da półku!a podzie!ona jest przez ruzdy na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, poty!iczny. Półku!e od strony zewnętrznej są korą mózgową )tzw. -stota szara *, a ich wnętrze tworzy -+/0/1 2-131, utworzona z mie!inowych aksonów, komórek neuronowych uło%onych w wiązki. b) KORA MÓZGOWA – jest po"ałdowana i podzie!ona "unkcjona!nie na trzy rejony: po!a czuciowe, po!a ruchowe, po!a koj arzeniowe. korze mózg owej znajd ują się !ic zne ośrodki odpowiedzia!ne za ró%ne "unkcje. płacie poty!icz nym są ośrodk i wzrokowe. płacie skr oniowym ) nad uchem * są ośrodki słuchowe. płacie czołowym znajdują się ośrodki termiczne oraz mechaniczne. $ora mózgowa posiada ośrodki wy%szych czynności mózgowych : ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myś!enia. istocie iałej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą połączen ia między o środkami ko mórkowymi a i nnymi częściami układu nerwowego. Pasmo istoty iałej łączące oie półku!e mózgowe nazywane jest ciałem modze!owatym !u spoidłem wie!kim. c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze i podwzgórze. zgórze przekazuje impu!sy czuciowe i ruchowe do kory mózgowej. 4ło%one ni%ej podwzgórze stanowi ośrodek regu!ujący pracę narządów wewnętrznych. tej części znajdują się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka oraz ośrodki: głodu, sytości, termoregu!acji, pragnienia, agresji oraz poud!iwości seksua!nej. d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj przekazywane są z narządów zmysłów wra%enia słuchowe oraz wzrokowe. tej części mózgu znajdują się ośrodki regu!ujące postawę oraz tonus mięśni. e) MÓŻDŻEK- podoni e jak kreso mózgowie, je st podzie!o ny na dwie p ółku!e. Po kryty susta ncją szarą i !icznymi ruzdami. 5est drugą pod wzg!ędem wie!kości częścią mózgu. 0dpowiada ona za koordynacje mięśniową i ruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi. "uk odruchowy to droga jaką przeywa impu!s nerwowy od receptora do e"ektora. 3uk odruchowy stanowi struktura!ny )anatomiczny* e!ement reakcji odruchowej. #k$ad nerwowy cz$owieka 6 układ zudowany z tkanki nerwowej, integrujący działa!noś' organizmu, rejestrujący od#ce, prz etwarzający z awartą w nich in"ormację o raz sterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzie!aniem hormonów. %druch, &ref'eks( to reakcja przystosowawcza na odziec zewnętrzny !uwewnętrzny zachodząc a i kierowana przez układ nerwowy. Prosty i niezamierzony ruch mięśniowy !u czynnoś' gruczołu wywołana specy"icznym od#cem wyzwa!ającym. %druchy )ezwarunkowe * są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie, ez udziału naszej wo!i. 0dywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego oraz podkorowych części mózgu. 0druch ten jest po dstawowy d! a utrzymani a %ycia. %druchy warunkowe * są to odruchy nayte )wyuczone*, w których zasadniczą ro!ę odgrywa kora mózgowa. Powstają one w trakcie rozwoju i %ycia osoniczego na skutek wie!okrotnego kojarzenia od#ca ezwarunkowego )wywołującego odruch ezwarunkowy* z od#cem oojętnym. kojarzenie to jest mo%!iwe gdy oa od#ce występują w tym samym momencie !u jeden z nich poprzedz a drugi. przy kładem na po wstawanie o druchu warunkowego jest doświadczenie przeprowadzone na psach przez Pawłowa . 4dowodn ił on, nie ty !ko, %e o dziec ezpośred ni )np. pok arm* powodu je wydzie! anie ś!iny u psa, a!e zwierzę mo%na nauczy' reagowania na zupełnie inny, nieswoisty odziec )np. d#więk dzwonka, światło*. +zynnoci uk$adu nerwowego ona uownie podzie'ić na dwie kategorie Układ nerwowy somatyczny - nastawiony na łącznoś' ze światem zewnętrznym, odiera z niego ró%norodne in"ormacje za pośrednictwem narządów zmysłów oraz zarządza aparatem ruchowym, umo%!iwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w sposó c e!owy na od#ce zewnętrzne. Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny 6 jego ro!ą jest sprawowa nie kontro !i nad prze mianą mater ii oraz prawidłowy m działanie m narządów wewn ętrznych. #k$ad nerwowy dzie'i się na częś' ośrodkową )mózgowie i rdze( kręgowy* oraz częś' owodową 6 układ nerwów i zako(cze( nerwowych. Mózgowie jest zró%nicowaną strukturą: w jej skład wchodzi mózg, mó%dzek, międzymózgowie, śródmózgowie, most i rdze( przedłu%ony. $a%da z wymienionych części mózgowia ma do wypełnienia okreś!one "unkcje, wykazując samodzie!noś' i nieza!e%noś' wynikającą z "i!ogenetycznej przeszłośc i. 5est jedna k zachowa na w strukturz e mózgowi a hierarchia zarówno anatomiczna jak i czynnościowa, poniewa% je go najwa% niejszą cz ęścią, stano wiącą najwy% szą instancję, jest mózg. korze mózgowej ana!izowane są i przetwarzane od#ce po chodząc e z narządó w zmysłów, narządów wewnętrznych i układów podkorowych. $ora jest sied!iskiem inte!igencji, pamięci i osoowości. arze skóry unerwianym przez ten nerw. 4szkodzenie dróg czuciowych w mózgu a!o projekcyjnej oko!icy korowej powoduje o słaienie c zucia w o ręie przec iw!egłej po łowy ciała. 4szkodzenia oko!ic asocja!nych kory są przyczyną zaurze( percepcji, zwanych agnozjami. Po!egają na niemo%ności rozpoznawania przedmiotów, mimo prawidłoweg o reagowan ia na prost e od#ce. 7większone odczuwanie od#ców występuje przy uszkodzeniach nerwów8 od#ce dotykowe mogą y' odczuwane jako ó!owe. .udowa i ro'a narz/dów zys$ów cz$owieka0 9złowiek dysponuje pięcioma zmysłami, które in"ormują go o tym co się dzieje wokół niego. +ą to: wzrok, słuch, dotyk, węch i smak. 0ecnie w "izjo!ogii dodaje się jeszcze zmysł równowagi, a tak%e wsze!kie czynności związane z czuciem )np. temperatury, ó!u*. szystkie są kontro!owane przez korę mózgową. &o odioru od#có w przystosowa ne są specj a!ne narządy zmysłowe , które przekazu ją impu!sy d o mózgu i rdzenia k ręgowego. Najwa%niej szym składni kiem tyc h narządów sąreceptory , zwyk!e wyspecja!izowane komórki zmysłowe )receptorowe*. wie!u narządach zmysłów komórki te są komórkami rzęskowymi. Przekazują one stany poudzenia wypustkom komórek nerwowych )neuronów zmysłowych*. 1ys$ saku to zdo!noś' rozró%niania sustancji za pomocą zako(cze( nerwowych znajdujących się w kukach smakowych rodawek ję zyka. +mak j est mieszan ką ró%ny ch odczu', w tym zapachu. 9złowiek rozró%nia zasadnicze rodzaje smaków: gorzki, słony, kwaśny i słodki. ;eceptory słodyczy są naj!iczniejsze na czuku języka, słonego smaku zaraz za nimi, po ou stronach języka, a gorzkieg o i kwaśneg o jeszcze d a!ej za nimi , z tyłu . +mak współdziała ze zmysłem węchu. Nasze zmysły mo%na czasem zmy!i'. +próuj jeś' jałko zatykając pa!cami nos. Nie poczujesz %adnego smaku. Podczas jedzenia nos jest tak samo wa%ny jak wargi. +mak jedzenia za!e%y od jego zapachu. 1ys$ węchu )zmysł powonienia* to częś' łony ś!uzowej jamy nosowej w górnej części tej jamy, zwana łoną węchową, w której znajdują się między komórkami nałonkowymi komórki dwuiegunowe. 5edna wypustka takiej komórki zaopatrzona we włoski węchowe zwrócona jest na powierzchnię łony ś!uzowej, a druga jako neuryt )akson* przechodzi do mózgu. Pęczki tych ostatnich tworzą tzw. nitki węchowe przechodzące przez !aszkę sitową kości sitowej do jamy czaszki, gdzie ko(czą się w ośrodkach węchowych w mózgu. 7mysł umo%!iwia rozpoznawanie niektórych !otnych sustancji chemicznych znajdujących się w otoczeniu )odzwiercied!ający zapachy*. ;eceptory węchowe są w stanie wykry' pewne sustancje nawet przy ich minima!nej oecności w otoczeniu )np. sztuczne pi%mo*.-stnieje ki!ka teorii )np. teoria asorpcji promieni podczerwonych, teoria po!arności cząsteczki, teoria składu chemicznego i inne*, próujących wyjaśni' sposó odioru od#ców węchowych, rak jednak pewności co do ich prawdziwo ści. ;ó%nic a między smaki em a węche m nie zawsze j est wyra#na. $iedy nam, !udziom, jest zimno, często mamy trudności z wyczuwaniem smaku. 5est to spowodowane tym, %e nasze nosy są !oko wane i <zapa chowe< cząst eczki z na szych ust n ie mogą dotrze' do komórek czuciowych węchu znajdujących się z tyłu komory nosowej: to, co okreś!amy jako smak, stanowi kominację zapachu i smaku. =udzie nie mają do rego węchu, niemniej jednak są w stanie odró%ni' około >???? ró%nych sustancji chemicznych na podstawie ich zapac hu. 5est to mo%!iwe nie d!atego, % e w nosie człowieka występuje >? ??? ró%nych typów komórek zapachowych8 zapach jest kominacją wra%e( pochodzących od ró%nych sustancji. @o%na wyró%ni' siedem głównych grup zapachowych: kam"orową, pi%mową, kwiatową, miętową, eterową, ostrą i cuchnącą.. 9zułoś' zmysłów zapachu i smaku w o!rzymim stopniu za!e%y od !iczy i gęstości odpowiedzia!nych za te zmysły komórek czuciowych. 1ys$ dotyku to zdo!noś' odczuwania działających na skórę i niektóre łony ś!uzowe od#ców mechanicznych )receptory*. ;eceptory dotyku znajdują się na całej powierzchni ciała. ;eagują one na cztery rodzaje od#ców A !ekki dotyk, stały ucisk, zimno6 ciepło, ó! A i wysyłają in"ormacje do mózgu za pośrednictwem nerwów. &o receptorów dotyku na!e%ą: łąkotki dotykowe )są odpowiedzia!ne za dokładną !oka!izację dotyku*, ciałka dotykowe )wykrywają powo!ne zmiany siły działania od#ca* oraz wo!ne zako(czenia nerwowe op!atające pochewkę włosa )koszyczkowate zako(czenie, które są poudzane przy poruszaniu włosa*. +woistą odmianą dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka !aszko wate )reagują n a od#ce d ziałające szyko i k rótkotrwa !e np. wiracje* i ciałka uławkowate. ;eceptory dotyku są rozmieszczone najgęściej w oręie opuszek pa!ców, skórze warg, na koniuszku języka. ;eceptory te współdziałają w odieraniu od#ców z innymi rec eptorami cz uciowymi co daje zło% one wra%enia np. odczuwanie wi!gotności powstaje poprzez poudzenie receptorów dotyku i zimna )termoreceptory*. &otyk jest stosowany w ró%nych działaniach o charakterze terapeutycznym, znajduje zastosowanie w zwa!czaniu ó!u i w re!aksacji. @a zastosowanie w akupressurze d!a uwo!nienia od prze%ywanego napięcia. Narz/d s$uchu odierający "a!e akustyczne ma łącznoś' z otoczeniem, a narząd równowagi jest całkowicie zamknięty w puszce cz aszki. Narząd słuc hu i równo wagi stanowi u cho, któ re dzie!i sięna trzy części: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. 4cho zewnętrzne składa się z mał%owiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Na ko(cu tego przewodu znajduje się łona ę enkowa, o ddzie!ając a ucho zewnę trzne od śro dkowego. 4cho środkowe oejmuje jamę ęenkowa z trzema kosteczkami słuchowymi: młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem, oraz trąkę słuchowa. 4cho wewnętrzne mieści w soie właściwy narząd słuchu oraz narząd równowagi. 7udowane jest ono z kanałów i woreczków, zwanych wspó!nie łędnikiem. yró%nia się łędnik kostny i łędnik łoniasty . 2łędnik kostny składa się z przedsionka, trzech kanałów półko !istych, !e% ących w płasz czyznac h do sieie prostopad łych, i ś!imaka kostnego. 2łędnik łoniasty oejmuje woreczek, łagiewkę, trzy przewody półko!iste wypełnione śródchłonką i przewód ś!imakowy. B!imak tworzą trzy spira!ne skręcone kanały, oddzie!one od sieie cienkimi łonami, które ziegają się u jego szczytu. $anał ś!imakowy !e%y pomiędzy kanałem przedsionkowym i ęenk owym. $anał ś!imakowy jest wypełniony endo!im"ą i zawiera właściwy narząd słuchu 6 narząd spira!ny, inaczej narząd 9ortiego, zudowany z komórek zmysłowych, zako(czonych włoskami. $omórki te rozmieszczone są na łonie podstawnej, a nad nimi znajduje się łona pokrywająca. Narząd równo wagi w uchu m ieści się w p rzewodach p ółko!ist ych łędnik a łonia stego, worec zku i łagie wce. ;uchy głowy po wodują przepły w endo!im"y wy pełniające j przewody p ółko!iste do rozszerzonych zako(cze( zwanych ankami. 1ys$ wzroku 6 zdo!noś' układu nerwowego do odierania od#có w świet!nyc h i przetwarz ania ich w mó zgu na wra% enia wzrokowe jest okreś!ana jako. 1natomiczną postacią tego zmysłu jest narzą d wzroku, kt óry składa s ię z gałk i ocznej, a paratu ochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połącze( nerwowych siatkówki oka ze strukturami mózgu. Całka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się dzięki ruchom mięśni ocznych w zagłęieniu utworzonym przez tkankę tłuszczową oczodołu i !iczne powięzie. ychodzący z niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki i da!ej do mózgu. 0ko ma w przy!i%eniu kształt ku!i o średnicy D mm, wypełnionej w większości ezpostaciową sustancją )ciałkiem szk!istym*, znajdującej się pod ciśnieniem pozwa!ającym na utrzymanie jego kształtu. /wardówka jest najardziej zewnętrzną częścią oka. 7udowana jest z nie prze#roczy stej łony włó knistej łąc znotkank owej. przednie j części ok a przechodz i w rogówkę. ;ogówka kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. 7udowana jest z prze#roczystej łony włóknistej. @iędzy twardówką i siatkówką !e%y naczyniówka, która wraz z tęczówką i ciałem rzęskowym tworzy łonę naczyniową, w której znajdują się naczynia krwionośne. 9iało rzęskowe utrzymuje soczewkę w odpowiednim poło%eniu. +iatkówka jest receptoro wą częścią oka. +kłada się z trzech warstw, przy czy m naj!i%sz a środka ok a warstwa skład a się z czo pków i pręcikó w 6 komórek świa tłoczuły ch, a dwie p ozostałe z neuronów przewodzą cych od# ce wzrokowe . Na siatkówc e znajduje s ię p!amka %ó łta, ędąca miejscem o największy m skupieniu czopków i z tego powodu cechuje się największą wra%!iwością na arwy i światło. Nieco ni%ej znajduje się p!amka ś!epa 6 miejsce pozawione komórek światłoczułych i d!atego niewra%!iwe na światło. 5est miejscem ziegu nerwów łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym. +oczewka jest zawieszona między tęczówką a ciałem szk!istym na owódce rzęskowej. +kłada się z toreki, kory i jądra i ma dwie wypukłe powierzchnie 6 przednią i ty!ną. 5eś!i wyorazimy soie soczewkę jako owoc, to toreka jest jego skórką, kora jego mią%szem, a jądro pestką. /ęczówka jest umięśnioną częścią łony naczyniowej otaczającej otwór nazywany #renicą. &zięki zawartemu w niej pigmentowi jest ko!orowa. @ięśnie tęczówki pozwa!ają na zwiększanie !u zmniejszanie dopływu światła przez regu!ację wie!kości #renicy. .udowa i ro'a narz/dów zys$ów cz$owieka0 9złowiek dysponuje pięcioma zmysłami, które in"ormują go o tym co się dzieje wokół niego. +ą to: wzrok, słuch, dotyk, węch i smak. 0ecnie w "izjo!ogii dodaje się jeszcze zmysł równowagi, a tak%e wsze!kie czynności związane z czuciem )np. temperatury, ó!u*. szystkie są kontro!owane przez korę mózgową. &o odioru od#có w przystoso wane są specj a!ne narząd y zmysłowe , które przekazu ją impu!sy d o mózgu i rdzenia k ręgowego. Najwa%nie jszym składn ikiem tyc h narządów są re ceptory , zwyk!e wyspecja!izowane komórki zmysłowe )receptorowe*. wie!u narządach zmysłów komórki te są komórkami rzęskowymi. Przekazują one stany poudzenia wypustkom komórek nerwowych )neuronów zmysłowych*. 1ys$ saku to zdo!noś' rozró%niania sustancji za pomocą zako(cze( nerwowych znajdujących się w kukach smakowych rodawek j ęzyka. +mak jest mieszan ką ró%ny ch odczu' , w tym zapachu. 9złowiek rozró%nia zasadnicze rodzaje smaków: gorzki, słony, kwaśny i słodki. ;eceptory słodyczy są naj!iczniejsze na czuku języka, słonego smaku zaraz za nimi, po ou stronach język a, a gorzkie go i kwaśneg o jeszcze d a!ej za nim i, z tył u. +mak współdziała ze zmysłem węchu. Nasze zmysły mo%na czasem zmy!i'. +próuj jeś' jałko zatykając pa!cami nos. Nie poczujesz %adnego smaku. Podczas jedzenia nos jest tak samo wa%ny jak wargi. +mak jedzenia za!e%y od jego zapachu. 1ys$ węchu )zmysł powonienia* to częś' łony ś!uzowej jamy nosowej w górnej części tej jamy, zwana łoną węchową, w której znajdują się między komórkami nałonkowymi komórki dwuiegunowe. 5edna wypustka takiej komórki zaopatrzona we włoski węchowe zwrócona jest na powierzchnię łony ś!uzowej, a druga jako neuryt )akson* przechodzi do mózgu. Pęczki tych ostatnich tworzą tzw. nitki węchowe przechodzące przez !aszkę sitową kości sitowej do jamy czaszki, gdzie ko(czą się w ośrodkach węchowych w mózgu. 7mysł umo%!iwia rozpoznawanie niektórych !otnych sustancji chemicznych znajdujących się w otoczeniu )odzwiercied!ający zapachy*. ;eceptory węchowe są w stanie wykry' pewne sustancje nawet przy ich minima!nej oecności w otoczeniu )np. sztuczne pi%mo*.-stnieje ki!ka teorii )np. teoria asorpcji promieni podczerwonych, teoria po!arności cząsteczki, teoria składu chemicznego i inne*, próujących wyjaśni' sposó odioru od#ców węchowych, rak jednak pewności co do ich prawdziwo ści. ;ó%ni ca między sma kiem a węc hem nie zawsz e jest wyra#na. $iedy nam, !udziom, jest zimno, często mamy trudności z wyczuwan iem smaku. 5est to spowodowa ne tym, %e nasze nosy są !oko wane i <zapa chowe< czą steczki z n aszych ust n ie mogą dotrze' do komórek czuciowych węchu znajdujących się z tyłu komory nosowej: to, co okreś!amy jako smak, stanowi kominację zapachu i smaku. =udzie nie mają do rego węchu, niemniej jednak są w stanie odró%ni' około >???? ró%nych sustancji chemicznych na podstawie ich zapac hu. 5est to mo%!iwe nie d!atego, % e w nosie człowieka występuje >? ??? ró%nych typów komórek zapachowych8 zapach jest kominacją wra%e( pochodzących od ró%nych sustancji. @o%na wyró%ni' siedem głównych grup zapachowych: kam"orową, pi%mową, kwiatową, miętową, eterową, ostrą i cuchnącą.. 9zułoś' zmysłów zapachu i smaku w o!rzymim stopniu za!e%y od !iczy i gęstości odpowiedzia!nych za te zmysły komórek czuciowych. 1ys$ dotyku to zdo!noś' odczuwania działających na skórę i niektóre łony ś!uzowe od#ców mechanicznych )receptory*. ;eceptory dotyku znajdują się na całej powierzchni ciała. ;eagują one na cztery rodzaje od#ców A !ekki dotyk, stały ucisk, zimno6 ciepło, ó! A i wysyłają in"ormacje do mózgu za pośrednictwem nerwów. &o receptorów dotyku na!e%ą: łąkotki dotykowe )są odpowiedzia!ne za dokładną !oka!izację dotyku*, ciałka dotykowe )wykrywają powo!ne zmiany siły działania od#ca* oraz wo!ne zako(czenia nerwowe op!atające pochewkę włosa )koszyczkowate zako(czenie, które są poudzane przy poruszaniu włosa*. +woistą odmianą dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka !aszko wate )reaguj ą na od#ce d ziałając e szyko i krótkotrwa !e np. wiracje* i ciałka uławkowate. ;eceptory dotyku są rozmieszczone najgęściej w oręie opuszek pa!ców, skórze warg, na koniuszku języka. ;eceptory te współdziałają w odieraniu od#có w z innymi re ceptorami c zuciowy mi co daje zł o%one wra%enia np. odczuwanie wi!gotności powstaje poprzez poudzenie receptorów dotyku i zimna )termoreceptory*. &otyk jest stosowany w ró%nych działaniach o charakterze terapeutycznym, znajduje zastosowanie w zwa!czaniu ó!u i w re!aksacji. @a zastosowanie w akupressurze d!a uwo!nienia od prze%ywanego napięcia. Narz/d s$uchu odierający "a!e akustyczne ma łącznoś' z otoczeniem, a narząd równowagi jest całkowicie zamknięty w puszce cz aszki. Narząd słuc hu i równo wagi stanowi u cho, któ re dzie!i sięna trzy części: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. 4cho zewnętrzne składa się z mał%owiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Na ko(cu tego przewodu znajduje się łona ę enkowa, o ddzie!ają ca ucho ze wnętrzne od środkowego. 4cho środkowe oejmuje jamę ęenkowa z trzema kosteczkami słuchowymi: młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem, oraz trąkę słuchowa. 4cho wewnętrzne mieści w soie właściwy narząd słuchu oraz narząd równowagi. 7udowane jest ono z kanałów i woreczków, zwanych wspó!nie łędnikiem. yró%nia się łędnik kostny i łędnik łoniasty . 2łędnik kostny składa się z przedsionka, trzech kanałów półko !istych, !e% ących w pła szczyznac h do siei e prostopa dłych, i ś!imaka kostnego. 2łędnik łoniasty oejmuje woreczek, łagiewkę, trzy przewody półko!iste wypełnione śródchłonką i przewód ś!imakowy. B!imak tworzą trzy spira!ne skręcone kanały, oddzie!one od sieie cienkimi łonami, które ziegają się u jego szczytu. $anał ś!imakowy !e%y pomiędzy kanałem przedsionkowym i ęenk owym. $anał ś!imakowy jest wypełniony endo!im"ąi zawiera właściwy narząd słuchu 6 narząd spira!ny, inaczej narząd 9ortiego, zudowany z komórek zmysłowych, zako(czonych włoskami. $omórki te rozmieszczone są na łonie podstawnej, a nad nimi znajduje się łona pokrywająca. Narząd równ owagi w uch u mieści sięw przewodac h półko!ist ych łędnik a łoni astego, worec zku i łagie wce. ;uchy głowy po wodują przepły w endo!im"y wy pełniając ej przewody p ółko!ist e do rozszerzonych zako(cze( zwanych ankami. 1ys$ wzroku 6 zdo!noś' układu nerwowego do odierania od#có w świet!nyc h i przetwarz ania ich w mó zgu na wra% enia wzrokowe jest okreś!ana jako. 1natomiczną postacią tego zmysłu jest narz ąd wzroku, który składa się z gałk i ocznej, a paratu ochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połącze( nerwowych siatkówki oka ze strukturami mózgu. Całka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się dzięki ruchom mięśni ocznych w zagłęieniu utworzonym przez tkankę tłuszczową oczodołu i !iczne powięzie. ychodzący z niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki i da!ej do mózgu. 0ko ma w przy!i%eniu kształt ku!i o średnicy D mm, wypełnionej w większości ezpostaciową sustancją )ciałkiem szk!istym*, znajdującej się pod ciśnieniem pozwa!ającym na utrzymanie jego kształtu. /wardówka jest najardziej zewnętrzną częścią oka. 7udowana jest z nie prze#roczy stej łony włó knistej łąc znotkank owej. przednie j części oka przecho dzi w rogówkę . ;ogówka kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. 7udowana jest z prze#roczystej łony włóknistej. @iędzy twardówką i siatkówką !e%y naczyniówka, która wraz z tęczówką i ciałem rzęskowym tworzy łonę naczyniową, w której znajdują się naczynia krwionośne. 9iało rzęskowe utrzymuje soczewkę w odpowiednim poło%eniu. +iatkówka jest receptorową częścią oka. +kłada się z trzech warstw, przy czy m naj!i%sza śro dka oka war stwa składa si ę z czop ków i pręcikó w 6 komórek świ atłoczuły ch, a dwie po zostałe z n euronów przewodz ących od# ce wzrokowe. Na siatkówce z najduje si ę p!amka %ó łta, ędąc a miejscem o największy m skupieniu czopkó w i z tego powodu cechuje się największą wra%!iwością na arwy i światło. Nieco ni%ej znajduje się p!amka ś!epa 6 miejsce pozawione komórek światłoczułych i d!atego niewra%!iwe na światło. 5est miejscem ziegu nerwów łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym. +oczewka jest zawieszona między tęczówką a ciałem szk!istym na owódce rzęskowej. +kłada się z toreki, kory i jądra i ma dwie wypukłe powierzchnie 6 przednią i ty!ną. 5eś!i wyorazimy soie soczewkę jako owoc, to toreka jest jego skórką, kora jego mią%szem, a jądro pestką. /ęczówka jest umięśnioną częścią łony naczyniowej otaczającej otwór nazywany #renicą. &zięki zawartemu w niej pigmentowi jest ko!orowa. @ięśnie tęczówki pozwa!ają na zwiększanie !u zmniejszanie dopływu światła przez regu!ację wie!kości #renicy. Neuron- rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki, jądra kom órkowego o raz neurytó w: dendryt i akson, za pomocą k tórych poł ączone są z innymi n euronami. Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą. Tkanka nerwowa - odiera, przekazuje i reaguje na impu!sy środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi ona impu!sy z neuronu do e"ektorów, od receptorów, przetwarza impu!sy w adekwatne odpowiedzi, przewodzi i mpu!sy z n euronu do innego n euronu, wy twarza sustancje przeka#nikowe. $omórki nerwowe umo%!iwiają organizmowi norma!ne "unkcjonowanie w danym środowisku, adekwatną odpowied# w za!e%ności od sytuacji w środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Neurony sta !e rejestruj ą się, ana!iz ują in"orm acje o stani e wewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co p rzygoto wują organiz m do adek watnej reakc ji. &o neuronów na!e%y równie% koordynacja aktywności inte!ektua!nej, świadomości, podświadomości, aktywności ruchowej czy te% czynności gruczołów dokrewnych. Efektor, narząd wykonawczy organizmu %ywego, wykonujący !u zmieniający swoją czynnoś' pod wpływem poudze ( nerwowyc h )ko(cowa cz ęś' łuku o druchowego *. +ą nimi mięśnie szkie!etowe, mięśnie gładkie )uk!ad mięśniowy* i gruczoły. Receptor biol . zako(czenie włókien nerwowych !u wyspecja!izowana komórka zmysłowa, które odierają okreś!ony rodzaj od#ców zewnętrznych !u wewnętrznych i przekazuj ą je w "ormie i mpu!sów do ośrodkó w nerwowych. Synapsa to miejsce komunikacji łony ko(czącej akson z łoną ko mórkową drug iej komó rki nerwowe j !u np. mięśniowej. -mpu!s nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udzia!e sustancji o charakterze neuroprzeka#nika !u na drodze impu!su e!ektrycznego. Mózg tworzy pięć podstawowych częci! a) KRESOMÓZGOWIE – tworzy półku!e mózgowe, które są wa%ną częścią mózgu. yró%niamy półku!ę prawą i !ewą, oddzie!one są podłu%ną szcze!iną. $a%da półku!a podzie!ona jest przez ruzdy na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, poty!iczny. Półku!e od strony zewnętrznej są korą mózgową )tzw. -stota szara *, a ich wnętrze tworzy -+/0/1 2-131, utworzona z mie!inowych aksonów, komórek neuronowych uło%onych w wiązki. b) KORA MÓZGOWA – jest po"ałdowana i podzie!ona "unkcjona!nie na trzy rejony: po!a czuciowe, po!a ruchowe, po!a koj arzeniowe. korze móz gowej znaj dują się !i czne ośrodki odpowiedzia!ne za ró%ne "unkcje. płacie poty!ic znym są ośro dki wzroko we. płac ie skronio wym ) nad uchem * są ośrodki słuchowe. płacie czołowym znajdują się ośrodki termiczne oraz mechaniczne. $ora mózgowa posiada ośrodki wy%szych czynności mózgowych : ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myś!enia. istocie iałej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą połącze nia między o środkami ko mórkowymi a innymi częściami układu nerwowego. Pasmo istoty iałej łączące oie półku!e mózgowe nazywane jest ciałem modze!owatym !u spoidłem wie!kim. c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze i podwzgórze. zgórze przekazuje impu!sy czuciowe i ruchowe do kory mózgowej. 4ło%one ni%ej podwzgórze stanowi ośrodek regu!ujący pracę narządów wewnętrznych. tej części znajdują się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka oraz ośrodki: głodu, sytości, termoregu!acji, pragnienia, agresji oraz poud!iwości seksua!nej. d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj przekazywane są z narządów zmysłów wra%enia słuchowe oraz wzrokowe. tej części mózgu znajdują się ośrodki regu!ujące postawę oraz tonus mięśni. e) MÓŻDŻEK- podon ie jak kreso mózgowie, je st podzie! ony na dwie półku! e. Pokryty su stancją sz arą i !icznymi ruzdami. 5est drugą pod wzg!ędem wie!kości częścią mózgu. 0dpowiada ona za koordynacje mięśniową i ruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi. "uk odruchowy to droga jaką przeywa impu!s nerwowy od receptora do e"ektora. 3uk odruchowy stanowi struktura!ny )anatomiczny* e!ement reakcji odruchowej. #k$ad nerwowy cz$owieka 6 układ zudowany z tkanki nerwowej, integrujący działa!noś' organizmu, rejestrujący od#ce, p rzetwarzając y zawartą w ni ch in"ormac ję oraz sterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzie!aniem hormonów. %druch, &ref'eks( to reakcja przystosowawcza na odziec zewnętrzny !u wewnętrzny zachodząca i kierowana przez układ nerwowy. Prosty i niezamierzony ruch mięśniowy !u czynnoś' gruczołu wywołana specy"icznym od#cem wyzwa!ającym. %druchy )ezwarunkowe * są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie, ez udziału naszej wo!i. 0dywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego oraz podkoro wych części m ózgu. 0dru ch ten jest podstawowy d!a utrzyman ia %ycia. %druchy warunkowe * są to odruchy nayte )wyuczone*, w których zasadniczą ro!ę odgrywa kora mózgowa. Powstają one w trakcie rozwoju i %ycia osoniczego na skutek wie!okrotnego kojarzenia od#ca ezwarunkowego )wywołującego odruch ezwarunkowy* z od#cem oojętnym. kojarzenie to jest mo%!iwe gdy oa od#ce występują w tym samym momencie !u jeden z nich poprzedz a drugi. przy kładem na p owstawanie o druchu warunkowego jest doświadczenie przeprowadzone na psach przez Pawło wa. 4dowod nił on, nie ty!ko, %e odziec ezpośre dni )np. po karm* powod uje wydzie! anie ś!iny upsa, a!e zwierzę mo%na nauczy' reagowania na zupełnie inny, nieswoisty odziec )np. d#więk dzwonka, światło*. +zynnoci uk$adu nerwowego ona uownie podzie'ić na dwie kategorie Układ nerwowy somatyczny - nastawiony na łącznoś' ze światem zewnętrznym, odiera z niego ró%norodne in"ormacje za pośrednictwem narządów zmysłów oraz zarządza aparatem ruchowym, umo%!iwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowani e w sposó ce!owy na od#ce zewnętrzne. Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny 6 jego ro!ą jest sprawowa nie kont ro!i nad prz emianą mate rii oraz prawidłowy m działaniem narządów wewn ętrznych . #k$ad nerwowy dzie'i się na częś' ośrodkową )mózgowie i rdze( kręgowy* oraz częś' owodową 6 układ nerwów i zako(cze( nerwowych. Mózgowie jest zró%nicowaną strukturą: w jej skład wchodzi mózg, mó%dzek, międzymózgowie, śródmózgowie, most i rdze( przedłu%ony. $a%da z wymienionych części mózgowia ma do wypełnienia okreś!one "unkcje, wykazując samodzie!noś' i nieza!e%noś' wynikającą z "i!ogenetycznej przeszło ści. 5est jedn ak zachowa na w struktu rze mózgowi a hierarchia zarówno anatomiczna jak i czynnościowa, poniewa% j ego najwa% niejszą cz ęścią, stano wiącą najwy %szą instancję, jest mózg. korze mózgowej ana!izowane są i przetwarzan e od#ce p ochodzą ce z narządó w zmysłów, narządów wewnętrznych i układów podkorowych. $ora jest sied!iskiem inte!igencji, pamięci i osoowości. arze skóry unerwianym przez ten nerw. 4szkodzenie dróg czuciowych w mózgu a!o projekcyjnej oko!icy korowej powodu je osłaieni e czucia w o ręie prze ciw!egłej po łowy ciała. 4szkodzenia oko!ic asocja!nych kory są przyczyną zaurze( percepcji, zwanych agnozjami. Po!egają na niemo%ności rozpoznawania przedmiotów, mimo prawidłowe go reagowan ia na prost e od#ce. 7większone odczuwanie od#ców występuje przy uszkodzeniach nerwów8 od#ce dotykowe mogą y' odczuwane jako ó!owe.
Transcript of Biologia - Układ Nerwowy i Narządy Zmysłów
7/24/2019 Biologia - Układ Nerwowy i Narządy Zmysłów
http://slidepdf.com/reader/full/biologia-uklad-nerwowy-i-narzady-zmyslow 1/1
Neuron- rodzaj komórek występujących w układzienerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowymukładzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki,
jądra komórkowego oraz neurytów: dendryt i akson, za pomocą których połączone są z innymi neuronami.Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jestsynapsą.Tkanka nerwowa - odiera, przekazuje i reaguje na impu!syśrodowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło.Przewodzi ona impu!sy z neuronu do e"ektorów, odreceptorów, przetwarza impu!sy w adekwatne odpowiedzi,
przewodzi impu!sy z neuronu do innego neuronu, wytwarzasustancje przeka#nikowe. $omórki nerwowe umo%!iwiająorganizmowi norma!ne "unkcjonowanie w danymśrodowisku, adekwatną odpowied# w za!e%ności od sytuacjiw środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym.
Neurony sta!e rejestrują się, ana!izują in"ormacje o staniewewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia,
przez co przygotowują organizm do adekwatnej reakcji. &oneuronów na!e%y równie% koordynacja aktywnościinte!ektua!nej, świadomości, podświadomości, aktywnościruchowej czy te% czynności gruczołów dokrewnych.Efektor, narząd wykonawczy organizmu %ywego,wykonujący !u zmieniający swoją czynnoś' pod wpływem
poudze( nerwowych )ko(cowa częś' łuku odruchowego*.+ą nimi mięśnie szkie!etowe, mięśnie gładkie )uk!admięśniowy* i gruczoły.
Receptor biol . zako(czenie włókien nerwowych !uwyspecja!izowana komórka zmysłowa, które odierająokreś!ony rodzaj od#ców zewnętrznych !u wewnętrznych i
przekazują je w "ormie impu!sów do ośrodków nerwowych.Synapsa to miejsce komunikacji łony ko(czącej akson z
łoną komórkową drugiej komórki nerwowej !u np.mięśniowej. -mpu!s nerwowy zostaje przeniesiony z jednejkomórki na drugą przy udzia!e sustancji o charakterzeneuroprzeka#nika !u na drodze impu!su e!ektrycznego.Mózg tworzy pięć podstawowych częci!a) KRESOMÓZGOWIE – tworzy półku!e mózgowe, które są wa%ną częścią mózgu.yró%niamy półku!ę prawą i !ewą, oddzie!one są podłu%nąszcze!iną. $a%da półku!a podzie!ona jest przez ruzdy nacztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, poty!iczny.Półku!e od strony zewnętrznej są korą mózgową )tzw. -stotaszara *, a ich wnętrze tworzy -+/0/1 2-131, utworzona zmie!inowych aksonów, komórek neuronowych uło%onych wwiązki.b) KORA MÓZGOWA – jest po"ałdowana i podzie!ona"unkcjona!nie na trzy rejony: po!a czuciowe, po!a ruchowe,
po!a kojarzeniowe. korze mózgowej znajdują się !iczneośrodki odpowiedzia!ne za ró%ne "unkcje. płacie
poty!icznym są ośrodki wzrokowe. płacie skroniowym) nad uchem * są ośrodki słuchowe. płacie czołowymznajdują się ośrodki termiczne oraz mechaniczne. $oramózgowa posiada ośrodki wy%szych czynności mózgowych :ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myś!enia. istocie iałej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą
połączenia między ośrodkami komórkowymi a innymiczęściami układu nerwowego. Pasmo istoty iałej łącząceoie półku!e mózgowe nazywane jest ciałem modze!owatym!u spoidłem wie!kim.c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze i podwzgórze.zgórze przekazuje impu!sy czuciowe i ruchowe do korymózgowej. 4ło%one ni%ej podwzgórze stanowi ośrodekregu!ujący pracę narządów wewnętrznych. tej częściznajdują się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka orazośrodki: głodu, sytości, termoregu!acji, pragnienia, agresjioraz poud!iwości seksua!nej.d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj przekazywane są z narządówzmysłów wra%enia słuchowe oraz wzrokowe. tej częścimózgu znajdują się ośrodki regu!ujące postawę oraz tonusmięśni.e) MÓŻDŻEK- podonie jak kresomózgowie, jest
podzie!ony na dwie półku!e. Pokryty sustancją szarą i!icznymi ruzdami. 5est drugą pod wzg!ędem wie!kościczęścią mózgu. 0dpowiada ona za koordynacje mięśniową iruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi."uk odruchowy to droga jaką przeywa impu!s nerwowy odreceptora do e"ektora. 3uk odruchowy stanowi struktura!ny)anatomiczny* e!ement reakcji odruchowej.#k$ad nerwowy cz$owieka 6 układ zudowany z tkankinerwowej, integrujący działa!noś' organizmu, rejestrujący
od#ce, przetwarzający zawartą w nich in"ormację orazsterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni orazwydzie!aniem hormonów.%druch, &ref'eks( to reakcja przystosowawcza na odzieczewnętrzny !u wewnętrzny zachodząca i kierowana przezukład nerwowy. Prosty i niezamierzony ruch mięśniowy !uczynnoś' gruczołu wywołana specy"icznym od#cemwyzwa!ającym.%druchy )ezwarunkowe * są to odruchy wrodzone,wykonywane automatycznie, ez udziału naszej wo!i.0dywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego oraz
podkorowych części mózgu. 0druch ten jest podstawowy d!autrzymania %ycia.
%druchy warunkowe * są to odruchy nayte )wyuczone*, wktórych zasadniczą ro!ę odgrywa kora mózgowa. Powstająone w trakcie rozwoju i %ycia osoniczego na skutekwie!okrotnego kojarzenia od#ca ezwarunkowego)wywołującego odruch ezwarunkowy* z od#cemoojętnym. kojarzenie to jest mo%!iwe gdy oa od#cewystępują w tym samym momencie !u jeden z nich
poprzedza drugi. przykładem na powstawanie odruchuwarunkowego jest doświadczenie przeprowadzone na psach
przez Pawłowa. 4dowodnił on, nie ty!ko, %e odziec ezpośredni )np. pokarm* powoduje wydzie!anie ś!iny u psa,a!e zwierzę mo%na nauczy' reagowania na zupełnie inny,nieswoisty odziec )np. d#więk dzwonka, światło*.+zynnoci uk$adu nerwowego ona uownie podzie'ićna dwie kategorieUkład nerwowy somatyczny -nastawiony na łącznoś' zeświatem zewnętrznym, odiera z niego ró%norodnein"ormacje za pośrednictwem narządów zmysłów orazzarządza aparatem ruchowym, umo%!iwiając poruszanie się w
przestrzeni i reagowanie w sposó ce!owy na od#cezewnętrzne.Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny 6 jego ro!ą
jest sprawowanie kontro!i nad przemianą materii oraz prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych.#k$ad nerwowy dzie'i się na częś' ośrodkową )mózgowie irdze( kręgowy* oraz częś' owodową 6 układ nerwów izako(cze( nerwowych.Mózgowie jest zró%nicowaną strukturą: w jej skład wchodzimózg, mó%dzek, międzymózgowie, śródmózgowie, most irdze( przedłu%ony. $a%da z wymienionych części mózgowiama do wypełnienia okreś!one "unkcje, wykazującsamodzie!noś' i nieza!e%noś' wynikającą z "i!ogenetycznej
przeszłości. 5est jednak zachowana w strukturze mózgowia
hierarchia zarówno anatomiczna jak i czynnościowa, poniewa% jego najwa%niejszą częścią, stanowiącą najwy%sząinstancję, jest mózg. korze mózgowej ana!izowane są i
przetwarzane od#ce pochodzące z narządów zmysłów,narządów wewnętrznych i układów podkorowych. $ora jestsied!iskiem inte!igencji, pamięci i osoowości.arze skóry unerwianym przez ten nerw. 4szkodzenie drógczuciowych w mózgu a!o projekcyjnej oko!icy korowej
powoduje osłaienie czucia w oręie przeciw!egłej połowyciała. 4szkodzenia oko!ic asocja!nych kory są przyczynązaurze( percepcji, zwanych agnozjami. Po!egają naniemo%ności rozpoznawania przedmiotów, mimo
prawidłowego reagowania na proste od#ce. 7większoneodczuwanie od#ców występuje przy uszkodzeniachnerwów8 od#ce dotykowe mogą y' odczuwane jako
ó!owe.
.udowa i ro'a narz/dów zys$ów cz$owieka09złowiek dysponuje pięcioma zmysłami, które in"ormują go o tymco się dzieje wokół niego. +ą to: wzrok, słuch, dotyk, węch i smak.0ecnie w "izjo!ogii dodaje się jeszcze zmysł równowagi, a tak%ewsze!kie czynności związane z czuciem )np. temperatury, ó!u*.szystkie są kontro!owane przez korę mózgową. &o odioru
od#ców przystosowane są specja!ne narządy zmysłowe, które przekazują impu!sy do mózgu i rdzenia kręgowego. Najwa%niejszym składnikiem tych narządów są receptory, zwyk!ewyspecja!izowane komórki zmysłowe )receptorowe*. wie!unarządach zmysłów komórki te są komórkami rzęskowymi.Przekazują one stany poudzenia wypustkom komórek nerwowych)neuronów zmysłowych*.
1ys$ saku to zdo!noś' rozró%niania sustancji za pomocązako(cze( nerwowych znajdujących się w kukach smakowych
rodawek języka. +mak jest mieszanką ró%nych odczu', w tymzapachu. 9złowiek rozró%nia zasadnicze rodzaje smaków: gorzki,słony, kwaśny i słodki. ;eceptory słodyczy są naj!iczniejsze naczuku języka, słonego smaku zaraz za nimi, po ou stronach
języka, a gorzkiego i kwaśnego jeszcze da!ej za nimi, z tyłu. +makwspółdziała ze zmysłem węchu. Nasze zmysły mo%na czasemzmy!i'. +próuj jeś' jałko zatykając pa!cami nos. Nie poczujesz%adnego smaku. Podczas jedzenia nos jest tak samo wa%ny jakwargi. +mak jedzenia za!e%y od jego zapachu.
1ys$ węchu )zmysł powonienia* to częś' łony ś!uzowej jamynosowej w górnej części tej jamy, zwana łoną węchową, w której
znajdują się między komórkami nałonkowymi komórkidwuiegunowe. 5edna wypustka takiej komórki zaopatrzona wewłoski węchowe zwrócona jest na powierzchnię łony ś!uzowej, adruga jako neuryt )akson* przechodzi do mózgu. Pęczki tychostatnich tworzą tzw. nitki węchowe przechodzące przez !aszkęsitową kości sitowej do jamy czaszki, gdzie ko(czą się w ośrodkachwęchowych w mózgu. 7mysł umo%!iwia rozpoznawanie niektórych!otnych sustancji chemicznych znajdujących się w otoczeniu)odzwiercied!ający zapachy*. ;eceptory węchowe są w staniewykry' pewne sustancje nawet przy ich minima!nej oecności wotoczeniu )np. sztuczne pi%mo*.-stnieje ki!ka teorii )np. teoriaasorpcji promieni podczerwonych, teoria po!arności cząsteczki,teoria składu chemicznego i inne*, próujących wyjaśni' sposóodioru od#ców węchowych, rak jednak pewności co do ich
prawdziwości. ;ó%nica między smakiem a węchem nie zawsze jestwyra#na. $iedy nam, !udziom, jest zimno, często mamy trudności zwyczuwaniem smaku. 5est to spowodowane tym, %e nasze nosy są
!okowane i <zapachowe< cząsteczki z naszych ust nie mogądotrze' do komórek czuciowych węchu znajdujących się z tyłukomory nosowej: to, co okreś!amy jako smak, stanowi kominacjęzapachu i smaku. =udzie nie mają dorego węchu, niemniej jednak są w stanieodró%ni' około >???? ró%nych sustancji chemicznych na
podstawie ich zapachu. 5est to mo%!iwe nie d!atego, %e w nosieczłowieka występuje >? ??? ró%nych typów komórek zapachowych8zapach jest kominacją wra%e( pochodzących od ró%nychsustancji. @o%na wyró%ni' siedem głównych grup zapachowych:kam"orową, pi%mową, kwiatową, miętową, eterową, ostrą icuchnącą.. 9zułoś' zmysłów zapachu i smaku w o!rzymim stopniuza!e%y od !iczy i gęstości odpowiedzia!nych za te zmysły komórekczuciowych.
1ys$ dotyku to zdo!noś' odczuwania działających na skórę iniektóre łony ś!uzowe od#ców mechanicznych )receptory*.
;eceptory dotyku znajdują się na całej powierzchni ciała. ;eagująone na cztery rodzaje od#ców A !ekki dotyk, stały ucisk, zimno6ciepło, ó! A i wysyłają in"ormacje do mózgu za pośrednictwemnerwów. &o receptorów dotyku na!e%ą: łąkotki dotykowe )sąodpowiedzia!ne za dokładną !oka!izację dotyku*, ciałka dotykowe)wykrywają powo!ne zmiany siły działania od#ca* oraz wo!nezako(czenia nerwowe op!atające pochewkę włosa )koszyczkowatezako(czenie, które są poudzane przy poruszaniu włosa*. +woistąodmianą dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka
!aszkowate )reagują na od#ce działające szyko i krótkotrwa!enp. wiracje* i ciałka uławkowate. ;eceptory dotyku sąrozmieszczone najgęściej w oręie opuszek pa!ców, skórze warg,na koniuszku języka. ;eceptory te współdziałają w odieraniu
od#ców z innymi receptorami czuciowymi co daje zło%onewra%enia np. odczuwanie wi!gotności powstaje poprzez poudzeniereceptorów dotyku i zimna )termoreceptory*. &otyk jest stosowanyw ró%nych działaniach o charakterze terapeutycznym, znajdujezastosowanie w zwa!czaniu ó!u i w re!aksacji. @a zastosowanie wakupressurze d!a uwo!nienia od prze%ywanego napięcia.
Narz/d s$uchu odierający "a!e akustyczne ma łącznoś' zotoczeniem, a narząd równowagi jest całkowicie zamknięty w
puszce czaszki. Narząd słuchu i równowagi stanowi ucho, które dzie!i się na trzyczęści: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne.4cho zewnętrzne składa się z mał%owiny usznej i przewodusłuchowego zewnętrznego. Na ko(cu tego przewodu znajduje się
łona ęenkowa, oddzie!ająca ucho zewnętrzne od środkowego.4cho środkowe oejmuje jamę ęenkowa z trzema kosteczkamisłuchowymi: młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem, oraztrąkę słuchowa.4cho wewnętrzne mieści w soie właściwy narząd słuchu oraznarząd równowagi. 7udowane jest ono z kanałów i woreczków,zwanych wspó!nie łędnikiem. yró%nia się łędnik kostny i
łędnik łoniasty.2łędnik kostny składa się z przedsionka, trzech kanałów półko!istych, !e%ących w płaszczyznach do sieie prostopadłych, iś!imaka kostnego. 2łędnik łoniasty oejmuje woreczek, łagiewkę,trzy przewody półko!iste wypełnione śródchłonką i przewódś!imakowy.B!imak tworzą trzy spira!ne skręcone kanały, oddzie!one od sieiecienkimi łonami, które ziegają się u jego szczytu.$anał ś!imakowy !e%y pomiędzy kanałem przedsionkowym i
ęenkowym.$anał ś!imakowy jest wypełniony endo!im"ą i zawiera właściwynarząd słuchu 6 narząd spira!ny, inaczej narząd 9ortiego,zudowany z komórek zmysłowych, zako(czonych włoskami.$omórki te rozmieszczone są na łonie podstawnej, a nad nimiznajduje się łona pokrywająca.
Narząd równowagi w uchu mieści się w przewodach półko!istych łędnika łoniastego, woreczku i łagiewce. ;uchy głowy powodują przepływ endo!im"y wypełniającej przewody półko!iste dorozszerzonych zako(cze( zwanych ankami.
1ys$ wzroku 6 zdo!noś' układu nerwowego do odierania od#ców świet!nych i przetwarzania ich w mózgu na wra%eniawzrokowe jest okreś!ana jako. 1natomiczną postacią tego zmysłu
jest narząd wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatuochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połącze( nerwowychsiatkówki oka ze strukturami mózgu.Całka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza siędzięki ruchom mięśni ocznych w zagłęieniu utworzonym przeztkankę tłuszczową oczodołu i !iczne powięzie. ychodzący z niejnerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki ida!ej do mózgu. 0ko ma w przy!i%eniu kształt ku!i o średnicy D mm,wypełnionej w większości ezpostaciową sustancją )ciałkiemszk!istym*, znajdującej się pod ciśnieniem pozwa!ającym na
utrzymanie jego kształtu./wardówka jest najardziej zewnętrzną częścią oka. 7udowana jest z nieprze#roczystej łony włóknistej łącznotkankowej. przedniej części oka przechodzi w rogówkę.;ogówka kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka.7udowana jest z prze#roczystej łony włóknistej.@iędzy twardówką i siatkówką !e%y naczyniówka, która wraz ztęczówką i ciałem rzęskowym tworzy łonę naczyniową, w którejznajdują się naczynia krwionośne. 9iało rzęskowe utrzymujesoczewkę w odpowiednim poło%eniu.+iatkówka jest receptorową częścią oka. +kłada się z trzech warstw,
przy czym naj!i%sza środka oka warstwa składa się z czopków i pręcików 6 komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z neuronów przewodzących od#ce wzrokowe. Na siatkówce znajduje się p!amka %ółta, ędąca miejscem o największym skupieniu czopków iz tego powodu cechuje się największą wra%!iwością na arwy iświatło. Nieco ni%ej znajduje się p!amka ś!epa 6 miejsce pozawionekomórek światłoczułych i d!atego niewra%!iwe na światło. 5estmiejscem ziegu nerwów łączących komórki światłoczułe znerwem wzrokowym.+oczewka jest zawieszona między tęczówką a ciałem szk!istym naowódce rzęskowej. +kłada się z toreki, kory i jądra i ma dwiewypukłe powierzchnie 6 przednią i ty!ną. 5eś!i wyorazimy soiesoczewkę jako owoc, to toreka jest jego skórką, kora jegomią%szem, a jądro pestką./ęczówka jest umięśnioną częścią łony naczyniowej otaczającejotwór nazywany #renicą. &zięki zawartemu w niej pigmentowi jestko!orowa. @ięśnie tęczówki pozwa!ają na zwiększanie !uzmniejszanie dopływu światła przez regu!ację wie!kości #renicy.
.udowa i ro'a narz/dów zys$ów cz$owieka09złowiek dysponuje pięcioma zmysłami, które in"ormują go o tymco się dzieje wokół niego. +ą to: wzrok, słuch, dotyk, węch i smak.0ecnie w "izjo!ogii dodaje się jeszcze zmysł równowagi, a tak%ewsze!kie czynności związane z czuciem )np. temperatury, ó!u*.szystkie są kontro!owane przez korę mózgową. &o odioru
od#ców przystosowane są specja!ne narządy zmysłowe, które przekazują impu!sy do mózgu i rdzenia kręgowego. Najwa%niejszym składnikiem tych narządów są receptory, zwyk!ewyspecja!izowane komórki zmysłowe )receptorowe*. wie!unarządach zmysłów komórki te są komórkami rzęskowymi.Przekazują one stany poudzenia wypustkom komórek nerwowych)neuronów zmysłowych*.
1ys$ saku to zdo!noś' rozró%niania sustancji za pomocązako(cze( nerwowych znajdujących się w kukach smakowych
rodawek języka. +mak jest mieszanką ró%nych odczu', w tymzapachu. 9złowiek rozró%nia zasadnicze rodzaje smaków: gorzki,słony, kwaśny i słodki. ;eceptory słodyczy są naj!iczniejsze naczuku języka, słonego smaku zaraz za nimi, po ou stronach
języka, a gorzkiego i kwaśnego jeszcze da!ej za nimi, z tyłu. +makwspółdziała ze zmysłem węchu. Nasze zmysły mo%na czasemzmy!i'. +próuj jeś' jałko zatykając pa!cami nos. Nie poczujesz%adnego smaku. Podczas jedzenia nos jest tak samo wa%ny jakwargi. +mak jedzenia za!e%y od jego zapachu.
1ys$ węchu )zmysł powonienia* to częś' łony ś!uzowej jamynosowej w górnej części tej jamy, zwana łoną węchową, w której
znajdują się między komórkami nałonkowymi komórkidwuiegunowe. 5edna wypustka takiej komórki zaopatrzona wewłoski węchowe zwrócona jest na powierzchnię łony ś!uzowej, adruga jako neuryt )akson* przechodzi do mózgu. Pęczki tychostatnich tworzą tzw. nitki węchowe przechodzące przez !aszkęsitową kości sitowej do jamy czaszki, gdzie ko(czą się w ośrodkachwęchowych w mózgu. 7mysł umo%!iwia rozpoznawanie niektórych!otnych sustancji chemicznych znajdujących się w otoczeniu)odzwiercied!ający zapachy*. ;eceptory węchowe są w staniewykry' pewne sustancje nawet przy ich minima!nej oecności wotoczeniu )np. sztuczne pi%mo*.-stnieje ki!ka teorii )np. teoriaasorpcji promieni podczerwonych, teoria po!arności cząsteczki,teoria składu chemicznego i inne*, próujących wyjaśni' sposóodioru od#ców węchowych, rak jednak pewności co do ich
prawdziwości. ;ó%nica między smakiem a węchem nie zawsze jestwyra#na. $iedy nam, !udziom, jest zimno, często mamy trudności zwyczuwaniem smaku. 5est to spowodowane tym, %e nasze nosy są
!okowane i <zapachowe< cząsteczki z naszych ust nie mogądotrze' do komórek czuciowych węchu znajdujących się z tyłukomory nosowej: to, co okreś!amy jako smak, stanowi kominacjęzapachu i smaku. =udzie nie mają dorego węchu, niemniej jednak są w stanieodró%ni' około >???? ró%nych sustancji chemicznych na
podstawie ich zapachu. 5est to mo%!iwe nie d!atego, %e w nosieczłowieka występuje >? ??? ró%nych typów komórek zapachowych8zapach jest kominacją wra%e( pochodzących od ró%nychsustancji. @o%na wyró%ni' siedem głównych grup zapachowych:kam"orową, pi%mową, kwiatową, miętową, eterową, ostrą icuchnącą.. 9zułoś' zmysłów zapachu i smaku w o!rzymim stopniuza!e%y od !iczy i gęstości odpowiedzia!nych za te zmysły komórekczuciowych.
1ys$ dotyku to zdo!noś' odczuwania działających na skórę iniektóre łony ś!uzowe od#ców mechanicznych )receptory*.
;eceptory dotyku znajdują się na całej powierzchni ciała. ;eagująone na cztery rodzaje od#ców A !ekki dotyk, stały ucisk, zimno6ciepło, ó! A i wysyłają in"ormacje do mózgu za pośrednictwemnerwów. &o receptorów dotyku na!e%ą: łąkotki dotykowe )sąodpowiedzia!ne za dokładną !oka!izację dotyku*, ciałka dotykowe)wykrywają powo!ne zmiany siły działania od#ca* oraz wo!nezako(czenia nerwowe op!atające pochewkę włosa )koszyczkowatezako(czenie, które są poudzane przy poruszaniu włosa*. +woistąodmianą dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka
!aszkowate )reagują na od#ce działające szyko i krótkotrwa!enp. wiracje* i ciałka uławkowate. ;eceptory dotyku sąrozmieszczone najgęściej w oręie opuszek pa!ców, skórze warg,na koniuszku języka. ;eceptory te współdziałają w odieraniu
od#ców z innymi receptorami czuciowymi co daje zło%onewra%enia np. odczuwanie wi!gotności powstaje poprzez poudzeniereceptorów dotyku i zimna )termoreceptory*. &otyk jest stosowanyw ró%nych działaniach o charakterze terapeutycznym, znajdujezastosowanie w zwa!czaniu ó!u i w re!aksacji. @a zastosowanie wakupressurze d!a uwo!nienia od prze%ywanego napięcia.
Narz/d s$uchu odierający "a!e akustyczne ma łącznoś' zotoczeniem, a narząd równowagi jest całkowicie zamknięty w
puszce czaszki. Narząd słuchu i równowagi stanowi ucho, które dzie!i się na trzyczęści: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne.4cho zewnętrzne składa się z mał%owiny usznej i przewodusłuchowego zewnętrznego. Na ko(cu tego przewodu znajduje się
łona ęenkowa, oddzie!ająca ucho zewnętrzne od środkowego.4cho środkowe oejmuje jamę ęenkowa z trzema kosteczkamisłuchowymi: młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem, oraztrąkę słuchowa.4cho wewnętrzne mieści w soie właściwy narząd słuchu oraznarząd równowagi. 7udowane jest ono z kanałów i woreczków,zwanych wspó!nie łędnikiem. yró%nia się łędnik kostny i
łędnik łoniasty.2łędnik kostny składa się z przedsionka, trzech kanałów półko!istych, !e%ących w płaszczyznach do sieie prostopadłych, iś!imaka kostnego. 2łędnik łoniasty oejmuje woreczek, łagiewkę,trzy przewody półko!iste wypełnione śródchłonką i przewódś!imakowy.B!imak tworzą trzy spira!ne skręcone kanały, oddzie!one od sieiecienkimi łonami, które ziegają się u jego szczytu.$anał ś!imakowy !e%y pomiędzy kanałem przedsionkowym i
ęenkowym.$anał ś!imakowy jest wypełniony endo!im"ą i zawiera właściwynarząd słuchu 6 narząd spira!ny, inaczej narząd 9ortiego,zudowany z komórek zmysłowych, zako(czonych włoskami.$omórki te rozmieszczone są na łonie podstawnej, a nad nimiznajduje się łona pokrywająca.
Narząd równowagi w uchu mieści się w przewodach półko!istych łędnika łoniastego, woreczku i łagiewce. ;uchy głowy powodują przepływ endo!im"y wypełniającej przewody półko!iste dorozszerzonych zako(cze( zwanych ankami.
1ys$ wzroku 6 zdo!noś' układu nerwowego do odierania od#ców świet!nych i przetwarzania ich w mózgu na wra%eniawzrokowe jest okreś!ana jako. 1natomiczną postacią tego zmysłu
jest narząd wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatuochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połącze( nerwowychsiatkówki oka ze strukturami mózgu.Całka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza siędzięki ruchom mięśni ocznych w zagłęieniu utworzonym przeztkankę tłuszczową oczodołu i !iczne powięzie. ychodzący z niejnerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki ida!ej do mózgu. 0ko ma w przy!i%eniu kształt ku!i o średnicy D mm,wypełnionej w większości ezpostaciową sustancją )ciałkiemszk!istym*, znajdującej się pod ciśnieniem pozwa!ającym na
utrzymanie jego kształtu./wardówka jest najardziej zewnętrzną częścią oka. 7udowana jest z nieprze#roczystej łony włóknistej łącznotkankowej. przedniej części oka przechodzi w rogówkę.;ogówka kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka.7udowana jest z prze#roczystej łony włóknistej.@iędzy twardówką i siatkówką !e%y naczyniówka, która wraz ztęczówką i ciałem rzęskowym tworzy łonę naczyniową, w którejznajdują się naczynia krwionośne. 9iało rzęskowe utrzymujesoczewkę w odpowiednim poło%eniu.+iatkówka jest receptorową częścią oka. +kłada się z trzech warstw,
przy czym naj!i%sza środka oka warstwa składa się z czopków i pręcików 6 komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z neuronów przewodzących od#ce wzrokowe. Na siatkówce znajduje się p!amka %ółta, ędąca miejscem o największym skupieniu czopków iz tego powodu cechuje się największą wra%!iwością na arwy iświatło. Nieco ni%ej znajduje się p!amka ś!epa 6 miejsce pozawionekomórek światłoczułych i d!atego niewra%!iwe na światło. 5estmiejscem ziegu nerwów łączących komórki światłoczułe znerwem wzrokowym.+oczewka jest zawieszona między tęczówką a ciałem szk!istym naowódce rzęskowej. +kłada się z toreki, kory i jądra i ma dwiewypukłe powierzchnie 6 przednią i ty!ną. 5eś!i wyorazimy soiesoczewkę jako owoc, to toreka jest jego skórką, kora jegomią%szem, a jądro pestką./ęczówka jest umięśnioną częścią łony naczyniowej otaczającejotwór nazywany #renicą. &zięki zawartemu w niej pigmentowi jestko!orowa. @ięśnie tęczówki pozwa!ają na zwiększanie !uzmniejszanie dopływu światła przez regu!ację wie!kości #renicy.
Neuron- rodzaj komórek występujących w układzienerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowymukładzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki,
jądra komórkowego oraz neurytów: dendryt i akson, za pomocą których połączone są z innymi neuronami.Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jestsynapsą.Tkanka nerwowa - odiera, przekazuje i reaguje na impu!syśrodowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło.Przewodzi ona impu!sy z neuronu do e"ektorów, odreceptorów, przetwarza impu!sy w adekwatne odpowiedzi,
przewodzi impu!sy z neuronu do innego neuronu, wytwarzasustancje przeka#nikowe. $omórki nerwowe umo%!iwiająorganizmowi norma!ne "unkcjonowanie w danymśrodowisku, adekwatną odpowied# w za!e%ności od sytuacjiw środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym.
Neurony sta!e rejestrują się, ana!izują in"ormacje o staniewewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia,
przez co przygotowują organizm do adekwatnej reakcji. &oneuronów na!e%y równie% koordynacja aktywnościinte!ektua!nej, świadomości, podświadomości, aktywnościruchowej czy te% czynności gruczołów dokrewnych.Efektor, narząd wykonawczy organizmu %ywego,wykonujący !u zmieniający swoją czynnoś' pod wpływem
poudze( nerwowych )ko(cowa częś' łuku odruchowego*.+ą nimi mięśnie szkie!etowe, mięśnie gładkie )uk!admięśniowy* i gruczoły.
Receptor biol . zako(czenie włókien nerwowych !uwyspecja!izowana komórka zmysłowa, które odierająokreś!ony rodzaj od#ców zewnętrznych !u wewnętrznych i
przekazują je w "ormie impu!sów do ośrodków nerwowych.Synapsa to miejsce komunikacji łony ko(czącej akson z
łoną komórkową drugiej komórki nerwowej !u np.mięśniowej. -mpu!s nerwowy zostaje przeniesiony z jednejkomórki na drugą przy udzia!e sustancji o charakterzeneuroprzeka#nika !u na drodze impu!su e!ektrycznego.Mózg tworzy pięć podstawowych częci!a) KRESOMÓZGOWIE – tworzy półku!e mózgowe, które są wa%ną częścią mózgu.yró%niamy półku!ę prawą i !ewą, oddzie!one są podłu%nąszcze!iną. $a%da półku!a podzie!ona jest przez ruzdy nacztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, poty!iczny.Półku!e od strony zewnętrznej są korą mózgową )tzw. -stotaszara *, a ich wnętrze tworzy -+/0/1 2-131, utworzona zmie!inowych aksonów, komórek neuronowych uło%onych wwiązki.b) KORA MÓZGOWA – jest po"ałdowana i podzie!ona"unkcjona!nie na trzy rejony: po!a czuciowe, po!a ruchowe,
po!a kojarzeniowe. korze mózgowej znajdują się !iczneośrodki odpowiedzia!ne za ró%ne "unkcje. płacie
poty!icznym są ośrodki wzrokowe. płacie skroniowym) nad uchem * są ośrodki słuchowe. płacie czołowymznajdują się ośrodki termiczne oraz mechaniczne. $oramózgowa posiada ośrodki wy%szych czynności mózgowych :ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myś!enia. istocie iałej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą
połączenia między ośrodkami komórkowymi a innymiczęściami układu nerwowego. Pasmo istoty iałej łącząceoie półku!e mózgowe nazywane jest ciałem modze!owatym!u spoidłem wie!kim.c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze i podwzgórze.zgórze przekazuje impu!sy czuciowe i ruchowe do korymózgowej. 4ło%one ni%ej podwzgórze stanowi ośrodekregu!ujący pracę narządów wewnętrznych. tej częściznajdują się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka orazośrodki: głodu, sytości, termoregu!acji, pragnienia, agresjioraz poud!iwości seksua!nej.d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj przekazywane są z narządówzmysłów wra%enia słuchowe oraz wzrokowe. tej częścimózgu znajdują się ośrodki regu!ujące postawę oraz tonusmięśni.e) MÓŻDŻEK- podonie jak kresomózgowie, jest
podzie!ony na dwie półku!e. Pokryty sustancją szarą i!icznymi ruzdami. 5est drugą pod wzg!ędem wie!kościczęścią mózgu. 0dpowiada ona za koordynacje mięśniową iruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi."uk odruchowy to droga jaką przeywa impu!s nerwowy odreceptora do e"ektora. 3uk odruchowy stanowi struktura!ny)anatomiczny* e!ement reakcji odruchowej.#k$ad nerwowy cz$owieka 6 układ zudowany z tkankinerwowej, integrujący działa!noś' organizmu, rejestrujący
od#ce, przetwarzający zawartą w nich in"ormację orazsterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni orazwydzie!aniem hormonów.%druch, &ref'eks( to reakcja przystosowawcza na odzieczewnętrzny !u wewnętrzny zachodząca i kierowana przezukład nerwowy. Prosty i niezamierzony ruch mięśniowy !uczynnoś' gruczołu wywołana specy"icznym od#cemwyzwa!ającym.%druchy )ezwarunkowe * są to odruchy wrodzone,wykonywane automatycznie, ez udziału naszej wo!i.0dywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego oraz
podkorowych części mózgu. 0druch ten jest podstawowy d!autrzymania %ycia.
%druchy warunkowe * są to odruchy nayte )wyuczone*, wktórych zasadniczą ro!ę odgrywa kora mózgowa. Powstająone w trakcie rozwoju i %ycia osoniczego na skutekwie!okrotnego kojarzenia od#ca ezwarunkowego)wywołującego odruch ezwarunkowy* z od#cemoojętnym. kojarzenie to jest mo%!iwe gdy oa od#cewystępują w tym samym momencie !u jeden z nich
poprzedza drugi. przykładem na powstawanie odruchuwarunkowego jest doświadczenie przeprowadzone na psach
przez Pawłowa. 4dowodnił on, nie ty!ko, %e odziec ezpośredni )np. pokarm* powoduje wydzie!anie ś!iny u psa,a!e zwierzę mo%na nauczy' reagowania na zupełnie inny,nieswoisty odziec )np. d#więk dzwonka, światło*.+zynnoci uk$adu nerwowego ona uownie podzie'ićna dwie kategorieUkład nerwowy somatyczny -nastawiony na łącznoś' zeświatem zewnętrznym, odiera z niego ró%norodnein"ormacje za pośrednictwem narządów zmysłów orazzarządza aparatem ruchowym, umo%!iwiając poruszanie się w
przestrzeni i reagowanie w sposó ce!owy na od#cezewnętrzne.Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny 6 jego ro!ą
jest sprawowanie kontro!i nad przemianą materii oraz prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych.#k$ad nerwowy dzie'i się na częś' ośrodkową )mózgowie irdze( kręgowy* oraz częś' owodową 6 układ nerwów izako(cze( nerwowych.Mózgowie jest zró%nicowaną strukturą: w jej skład wchodzimózg, mó%dzek, międzymózgowie, śródmózgowie, most irdze( przedłu%ony. $a%da z wymienionych części mózgowiama do wypełnienia okreś!one "unkcje, wykazującsamodzie!noś' i nieza!e%noś' wynikającą z "i!ogenetycznej
przeszłości. 5est jednak zachowana w strukturze mózgowia
hierarchia zarówno anatomiczna jak i czynnościowa, poniewa% jego najwa%niejszą częścią, stanowiącą najwy%sząinstancję, jest mózg. korze mózgowej ana!izowane są i
przetwarzane od#ce pochodzące z narządów zmysłów,narządów wewnętrznych i układów podkorowych. $ora jestsied!iskiem inte!igencji, pamięci i osoowości.arze skóry unerwianym przez ten nerw. 4szkodzenie drógczuciowych w mózgu a!o projekcyjnej oko!icy korowej
powoduje osłaienie czucia w oręie przeciw!egłej połowyciała. 4szkodzenia oko!ic asocja!nych kory są przyczynązaurze( percepcji, zwanych agnozjami. Po!egają naniemo%ności rozpoznawania przedmiotów, mimo
prawidłowego reagowania na proste od#ce. 7większoneodczuwanie od#ców występuje przy uszkodzeniachnerwów8 od#ce dotykowe mogą y' odczuwane jako
ó!owe.
