Zajęcia poświęcone są tematowi powrotu do dzieciństwa i wspo-mnień w teatrze Kantora. Uczniowie na przykładzie dwóch spektakli z ostatniego etapu twórczości artysty – Teatru Śmierci

– dowiadują się, na czym polega metoda klisz pamięci i jak ży-cie Kantora inspirowało jego spektakle. W trakcie teatralnych ćwiczeń sami pracują nad budowaniem scen na podstawie frag-mentów przeszłości i nad opowiadaniem historii, inspirowa-nych wspomnieniami.

Cele lekcji:Uczniowie znają dwa spektakle Tadeusza Kantora: Wielopole, Wielopole i Umarła klasa;

Przebieg lekcji:Nauczyciel pokazuje wojenną fotografię rekrutów wyruszają-cych na I wojnę światową, na której został uwieczniony ojciec Tadeusza Kantora, Marian Kantor-Mirski (45). Następnie wy-świetla zdjęcia ze spektaklu Wielopole, Wielopole (46) i ewentu-alnie fragment spektaklu z YouTube i pyta uczniów, jakie punkty wspólne widzą fotografii rekrutów i spektaklu.Informacje o spektaklu Wielopole, Wielopole – o inspiracjach hi-storią rodzinną, wątkach, motywach, przedmiotach – „kliszach pamięci” (można zacytować katalog wystawy).

Ćwiczenie 1:Uczestnicy zajęć zostają podzielni na czteroosobowe grupy. Następnie rozkładają przyniesione przez siebie rodzinne foto-grafie, np. na jednym stole. Grupy oglądają wszystkie zdjęcia i nawzajem wybierają dla siebie jedną z czterech fotografii

– tę, która najbardziej ich zainteresowała. Ta fotografia stanie

Nauczyciel pokazuje fotografie i ewentualnie fragmenty spekta-klu Umarła klasa (47, 48, 49). Pyta uczniów, jakie skojarzenia to w nich budzi i jakie wrażenie wywołuje. W jakim miejscu znajdują się bohaterowie spektaklu?Informacje o spektaklu Umarła klasa – o powrocie Kantora do czasów młodości, spędzonych w tarnowskim gimnazjum.

Ćwiczenie 2:Uczestnicy zajęć zostają podzieleni na dwie równe grupy. Jedna z nich wychodzi na chwilę z sali, druga zostaje, usadzona w jed-nym ciasnym równym rzędzie – np. na długiej ławce albo na krze-słach. Naprzeciwko, w odległości około 8 kroków, jest ustawiona taka sama, pusta ławka / taki sam rząd krzeseł. Nauczyciel daje instrukcję grupie, która wyszła z sali: gdy wrócą do czekających, każdy siada dokładnie naprzeciwko jednej osoby i rozpoczyna opowiadanie historii. Wszyscy „opowiadacze” zaczynają w jednym momencie, na umówiony znak i od tych samych słów: „A pamię-tasz, jak..?”. Historia ma dotyczyć jakiegoś wydarzenia, wspomnienia

Uczniowie rozumieją, w jaki sposób artysta może czerpać ze swojej biografii w procesie twórczym;Uczniowie ćwiczą ekspresję twórczą, pracę w grupie i umiejęt-ność wypowiadania się (opowiadania historii);Uczniowie interpretują teksty kultury: spektakl teatralny, foto-grafie ze spektaklu.

Materiały potrzebne do lekcji:Rodzinne fotografie przyniesione przez uczniów (każdy przynosi 1 fotografię; ważne, żeby byli na niej ludzie);2 długie ławki lub krzesła (tyle, ilu jest uczestników).

Biografia tworzywem teatru Kantora

•

••

• •

•

się materiałem do pracy w ćwiczeniu, a osoba, do której należy, wejdzie w danej grupie w rolę reżysera. Pierwsza część zadania polega na ustawieniu „żywej fotografii” – uczniowie odtwa-rzają fotografię, ustawiają się i zastygają w sytuacjach i pozy-cjach widocznych na zdjęciu. Decydujące zdanie ma właściciel/ka fotografii – reżyser. On/ona też, po omówieniu tego z grupą, wybiera tytuł dla tej „żywej fotografii” i zapisuje go na kartce. Następnie, po kolei, grupy oglądają swoje „żywe fotografie”. Każda grupa proponuje/zgaduje tytuł każdej „fotografii”, nie widząc tytułu, jaki nadali jej sami autorzy. Gdy padną wszyst-kie propozycje, właściciel/ka fotografii odczytuje oryginalny tytuł. W bardziej zaawansowanych grupach można rozszerzyć ćwiczenie: Reżyser podchodzi kolejno do osób zastygłych na fotografii, dotyka lekko ich ramienia i zadaje pytania: „Kim je-steś?”, „Jak tu trafiłeś?”, „Co tu robisz?”, „W jakim jesteś na-stroju?” itd. Pytani mają odpowiadać natychmiast, pierwsze, co im przyjdzie do głowy w tej sytuacji, nie zastanawiając się.

z przeszłości / z dzieciństwa, np. zabawnego albo strasznego. Zadanie polega na opowiedzeniu jej w taki sposób, jakby osoba, dla której jest przeznaczona – która jej słucha – była uczestni-kiem tego zdarzenia. Więcej – ma ona poczuć, że tak właśnie było, że to jest ich (opowiadającego i słuchającego) wspólna historia. Dodatkowym utrudnieniem, zakłóceniem, jest to, że kilka/kilka-naście osób opowiada naraz, opowiadacz musi znaleźć sposób, by dotrzeć ze swoją historią do słuchającego, a słuchający zrobić wszystko, by jak najlepiej usłyszeć całą historię.Po zakończeniu opowieści wszyscy siadają razem w kręgu, a nauczyciel zada-je pytania najpierw słuchającym: Jak się czuliście w tej sytuacji? Jakie mieliście nastawienie do opowiadanej wam historii? Jak my-ślicie, jaką intencję miał opowiadający?. Potem opowiadającym: Jakie czuliście reakcje na waszą historię? Jak wam się opowiadało tę historię? I pytania do wszystkich: Co było najtrudniejsze w tej sytuacji? Co zadziałało – dzięki jakim działaniom opowieść lepiej docierała do słuchającego, bardziej go obchodziła?

1

2