BezpieczeBezpieczeńństwo pacjenta w stwo pacjenta w badaniach klinicznychbadaniach klinicznych

Marek LabonSPSK1 ACK-AMG

Opieka zdrowotna jest o dekadę, lub więcej opóźniona w stosunku do innych dziedzin wysokiego ryzyka w zapewnianiu podstawowego bezpieczeństwa

To Err is Human: Building a Safer Health System

Potrzeba strategii dla bezpieczeństwa

Prawdziwym problemem nie jest powstrzymanie złego lekarza od czynienia szkody , lub nawet spowodowania śmierci

chorego.Wyzwaniem jest zabezpieczenie przed uczynieniem tego przez dobrych lekarzy

The New Yorker 1999

Patient safety practicePatient safety practice

Rodzaj procesu lub struktury organizacyjnej, Rodzaj procesu lub struktury organizacyjnej, ktktóórej wdrorej wdrożżenie redukuje enie redukuje prawdopodobieprawdopodobieńństwo zdarzestwo zdarzeńńnieponiepożążądanych, wynikajdanych, wynikająących z naracych z narażżenia na enia na system ochrony zdrowia, podczas choroby i system ochrony zdrowia, podczas choroby i zwizwiąązanych z nizanych z niąą procedurprocedur

Przeszkody w zapewnieniu Przeszkody w zapewnieniu bezpieczeństwa pacjentówbezpieczeństwa pacjentów

• Niska świadomość ryzyka stwarzanego przez system• Utrudnione tworzenie modeli doświadczalnych• Wykrywanie i ewidencjonowanie pomyłek jest w

organizacji trudne• Wieloaspektowość i interdyscyplinarny charakter

zdarzeń • Zdarzenia niepożądane bywają rzadkie w skali jednej

instytucji• Czynniki ryzyka „ ulotne”

BadaniBadaniaa klinicznekliniczne--wyzwanie organizacyjnewyzwanie organizacyjne

DYREKTYWA 2001/20/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Europyz dnia 4 kwietnia 2001 r.

„„Badanie kliniczne":Badanie kliniczne": każde badanie,którego uczestnikami są ludzie, i które mana celu odkrycie lub weryfikacjęklinicznego, farmakologicznego i/lubinnego farmakodynamicznego skutkujednego lub więcej badanych produktówleczniczych, i/lub identyfikacjęjakichkolwiek skutków niepożądanychjednego lub więcej badanych produktówleczniczych, i/lub badanie wchłaniania,dystrybucji, metabolizmu i wydalaniajednego lub więcej produktów leczniczychw celu określenia jego (ich)bezpieczeństwa i/lub skuteczności;

U S T A W A z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo farmaceutyczne, ustawy o zawodzie lekarza oraz ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę� Prawo farmaceutyczne, ustawę o wyrobach medycznych oraz

ustawę o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

Badaniem klinicznymBadaniem klinicznym jest "każde badanie prowadzone z udziałem ludzi w celu odkrycia lub potwierdzenia klinicznych, farmakologicznych, w tym farmakodynamicznych skutków działania jednego lub wielu badanych produktów leczniczych (...), mając na względzie ich bezpieczeństwo i skuteczność".

Ustawaz dnia 20 kwietnia 2004 r.

o wyrobach medycznych1

Badanie kliniczne wyrobu medycznegoBadanie kliniczne wyrobu medycznego do różnego przeznaczenia lub aktywnego wyrobu medycznego do implantacji, zwane dalej "badaniem klinicznym" przeprowadza się w celu:1) sprawdzenia, że w normalnych warunkach użytkowania parametry działania wyrobu medycznego przewidziane przez wytwórcę są zgodne z wymaganiami zasadniczymi;2) ustalenia w normalnych warunkach użytkowania wszelkiego niepożądanego działania wyrobu i oceny czy spodziewany efekt działania wyrobu przeważa nad ryzykiem związanym z tym działaniem.

Definicja badania klinicznego Definicja badania klinicznego produktproduktóów leczniczychw leczniczych

Badanie kliniczne produktu leczniczego jest eksperymentem medycznym z użyciem produktu leczniczego przeprowadzanym na ludziach w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza

(Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 204, Nr 76, poz. 691, Nr 152, poz. 1266 i Nr 153, poz. 1271 oraz z 2003 r. Nr 90 poz. 845), zwanej dalej "ustawą o zawodzie lekarza".

SPC czyli CH.P.L , a SPC czyli CH.P.L , a nieświadome eksperymentynieświadome eksperymenty• § 15. Wymagań Dobrej Praktyki

Klinicznej nie stosuje się w przypadku prowadzenia nieinterwencyjnego badania obserwacyjnego, w którym:

• 1) produkt leczniczy jest stosowany zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego i warunkami uzyskanego dopuszczenia do obrotu; (Dz. U. z dnia 19 grudnia 2002 r.)

Wzrost ryzyka w organizacjiWzrost ryzyka w organizacji

• Dodatkowa niestandardowa procedura w szpitalu

Badanie kliniczne

Podstawowe zagrożenia Podstawowe zagrożenia bezpieczeństwabezpieczeństwa

• Prawo pomijające rolę ośrodka badawczego

• Konflikt interesów pomiędzy badaczem i ośrodkiem badawczym

• Niechęć raportowania zdarzeń niepożądanych

Prawo, które nie widzi Prawo, które nie widzi ośrodków badawczychośrodków badawczych

Uczestnik badaniaUczestnik badania

osoba (pacjent lub zdrowy ochotnik) poddający się badaniu klinicznemu

uczestnikiem badania klinicznego - jest osoba, która po poinformowaniu o istocie, znaczeniu, skutkach i ryzyku badania klinicznego wyraziła świadomą zgodę na uczestniczenie w badaniu; dokument potwierdzający wyrażenie świadomej zgody przechowuje się wraz z dokumentacją badania klinicznego,"

U S T A W A z dnia 20 kwietnia 2004 r

(Dz. U. z dnia 19 grudnia 2002 r.)

ROZPORZĄDZENIEMINISTRA ZDROWIA1)

z dnia 10 grudnia 2002 r.

w sprawie określenia szczegółowych wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej.

(Dz. U. z dnia 19 grudnia 2002 r.)

Za przeprowadzanie badania klinicznego w danej jednostce odpowiada badacz,badacz, którym jest lekarz medycyny, a w przypadku gdy badanie dotyczy badania nad produktami stomatologicznymi – lekarz stomatolog, posiadający odpowiednio wysokie kwalifikacje.

U S T A W A z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo farmaceutyczne, ustawy o zawodzie lekarza oraz ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę� Prawo farmaceutyczne, ustawę o wyrobach medycznych oraz ustawę o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych,

Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

BadaczemBadaczem jest osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe upoważniające do badań klinicznych, z uwzględnieniem podstaw naukowych i doświadczenia w pracy z pacjentami koniecznym do takich badań; jeżeli badanie jest prowadzone przez zespół osób to kierownikiem odpowiedzialnym jest lekarz lub lekarz stomatolog, a w przypadkach badania produktów leczniczych weterynaryjnych na zwierzętach lekarz weterynarii.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1)

z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej Weterynaryjnej w zakresie produktów

leczniczych weterynaryjnych (Dz. U. z dnia 26 sierpnia 2004 r.

BadaczBadacz powinien posiadać wiedzę, wykształcenie i doświadczenie naukowe udokumentowane aktualnym życiorysem zawodowym, praktykę i doświadczenie w wykonywaniu prowadzonego badania, umożliwiające odpowiednio wysoki poziom dokumentowania i raportowania obserwacji z przeprowadzanych badań klinicznych weterynaryjnych.

Szkody jako wyłączny Szkody jako wyłączny problem sponsora i badaczaproblem sponsora i badacza

• Art. 37j. Za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem badania klinicznego odpowiedzialny jest sponsor i badacz

U S T A W A z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo farmaceutyczne, ustawy o zawodzie lekarza oraz ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę� Prawo farmaceutyczne, ustawę o wyrobach medycznych oraz ustawę o Urzędzie Rejestracji

Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

Obowiązki badacza

• dysponowanie odpowiednią ilościączasu, sprzętem i warunkami lokalowymi niezbędnymi dla właściwego przeprowadzenia badania klinicznego i ukończeniem go w wyznaczonym terminie;

• zaangażowanie do przeprowadzenia badania klinicznego osób posiadających odpowiednie kwalifikacje;

• zapewnienie ochrony danych stanowiących własność sponsora lub danych uczestników badania uzyskanych w związku z badaniem klinicznym;

• Zapewnienie uczestnikom badania klinicznego odpowiedniej opieki medycznej, w szczególności w przypadku wystąpienia ciężkiego niepożądanego zdarzenia(...)

• Prowadzenie dokumentacji związanej z prowadzonym badaniem klinicznym.

• Zapewnienie ochrony danych stanowiących własność sponsoraDz. U. Nr 57 Rozp. Min. Zdr. W sprawie szczególnych wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej

Nie można jednak całkiem Nie można jednak całkiem zapominać, żezapominać, że :

• Badacz z ośrodkiem badawczym jest związany stosunkiem pracy

• Uczestnik badania jest najczęściej pacjentem leczonym w ośrodku badawczym – szpitalu

• Ochotnik zdrowy po rekrutacji staje się pacjentem ośrodka badawczego ze wszystkim konsekwencjami

• Odpowiedzialność za błąd medyczny często nie daje się jednoznacznie przypisać / 60 % to błąd organizacyjny/

Archiwizacja danycArchiwizacja danychh-- rola rola ośrodka badawczegoośrodka badawczego

• Historie choroby uczestników badania muszą być przechowywane zgodnie z przepisami krajowymi przez maksymalny okres dopuszczany przez szpital, daną instytucję lub gabinetprywatny.

DYREKTYWA KOMISJI 2005/28/WE• z dnia 8 kwietnia 2005 r.

Konflikt : badacz ośrodek Konflikt : badacz ośrodek badawczybadawczy

Chodzi o pieniądzeChodzi o pieniądze

• Jedna pula pieniędzy sponsora na koszty osobowe i rzeczowe

• Przerzucanie obciążeń na płatnika publicznego

• Tendencja do zaniżania kosztów rzeczowych jako konsekwencja takiego finansowania

• Dowodzenie , że badanie kliniczne nie jest badaniem klinicznym

Niechęć do raportowania Niechęć do raportowania zdarzeń niepożądanychzdarzeń niepożądanych

ŚŚwiadomy wiadomy Badacz Badacz ––nieświadomy nieświadomy ordynatorordynator

• Zgłaszanie zakażeń szpitalnych na poziomie poniżej 1 %

• Zgłaszanie zdarzeń niepożądanych na poziomie 0%

• Zgłaszanie skutków ubocznych działania leków na poziomie 0%

• Zgłaszanie wad produktów medycznych= 0• Perfekcja w wypełnianiu CRF?????

Niektóre powodyNiektóre powody• Problem kultury organizacji ośrodka

badawczego i otoczenia • Zakorzeniona filozofia winy i kary za błąd

medyczny• Niskie ryzyko towarzyszące ukrywaniu

zdarzeń niepożądanych• W efekcie brak nawyku wykrywania i

raportowania zjawisk odbiegających od szeroko rozumianej normy

Inne problemyInne problemy

Raportowanie zdarzeńRaportowanie zdarzeń

• Powstaje pytanie jak poradzić sobie z wiarygodnością ośrodka badawczego , który nie zgłasza żadnych działań niepożądanych w zakresie farmakoterapii, skoro wiadomo powszechnie, że w co 7 podaniu leku występuje taki przypadek?

BezpieczeBezpieczeńństwo stwo , a marketing , a marketing badań klinicznychbadań klinicznych

• Informacja dla ochotnikówLek podaje się dwukrotnie, w jednorazowej dawce, z zachowaniem odstępu 2 tygodni. Lek podawany jest na czczo, a następnie przez określony czas (około 24 h) pobierane są próbki krwi przez wenflon, aby uniknąćwielokrotnych ukłuć.

Copyright :Centrum Badań Klinicznych

ZakończenieZakończenie

• Leczenie eksperymentalne jest częstsze niż się powszechnie uważa

• Brak jednoznacznych regulacji nie sprzyja uporządkowaniu problemu

• Niewątpliwe ryzyko występowania zdarzeń niepożądanych wzrasta w związku z badaniami klinicznymi w sposób trudny do oszacowania