Niepłodność

kobieca

Definicja niepłodności:

Brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie

regularnego współżycia bez stosowania środków

antykoncepcyjnych.

W Polsce niepłodność dotyczy 14 % par.

Przyczyny niepłodności kobiecej:

Pochodzenia ośrodkowego

Jajnikowe

Jajowodowe

Maciczne

Szyjkowe

Immunologiczne

Pochodzenia psychicznego

Diagnostyka niepłodności

Badanie podmiotowe i przedmiotowe

Ocena nasienia

Badania hormonalne

Ocena śluzu szyjkowego

Badanie drożności jajowodów

Diagnostyka owulacji

Diagnostyka endoskopowa

Diagnostyka i leczenie niepłodności

Powinno odbywać się w wyspecjalizowanych ośrodkach leczenia niepłodności dysponujących:

wykwalifikowaną kadrą

ginekolog, endokrynolog, androlog,

biolog, psycholog

wysokospecjalistycznym sprzętem

USG, RTG,

Laparoskopia, Histeroskopia, Salpingoskopia,

Pracownia badań hormonalnych,

Laboratorium embriologiczne

Zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-jajnik

Podwzgórzowo-przysadkowe

przyczyny zaburzeń jajeczkowania

zmiany czynnościowe

Stres fizyczny i psychiczny

Zaburzenia odżywiania

Wyczynowe uprawianie sportu

Zmiany czynności neuroendokrynnej generatora impulsów GnRH → zmniejszenie amplitudy i częstości wydzielania GnRH → aktywacja czynności nadnerczy i zanik cyklicznej czynności jajników

Podwzgórzowo-przysadkowe

przyczyny zaburzeń jajeczkowania

Zmiany dotyczące podwzgórza

Wrodzony niedobór gonadoliberyny

(zespół Kallmana)

Guzy (craniopharyngioma, glejaki, oponiaki, guzy endodermalne, przerzuty)

Ziarniniaki (histiocytoza X, sarkoidoza)

Stany zapalne opon podstawy mózgu

(gruźlica, kiła)

Urazy (radioterapia, chirurgia, wypadki)

Podwzgórzowo-przysadkowe

przyczyny zaburzeń jajeczkowania

Zmiany dotyczące przysadki

Gruczolaki wydzielające PRL, GH, ACTH

Gruczolaki nieme

Zmiany zakrzepowo-zatorowe w obrębie

przysadki (zespół poporodowego braku

miesiączki)

Zespół pustego siodła

Limfocytarne zapalenie przysadki

Zaburzenia czynności laktotropowej

układu podwzgórzowo-przysadkowego

Przyczyny hiperprolaktynemii

Gruczolaki przysadki (micro- i macroprolactinoma, gruczolaki o charakterze mieszanym, nieme)

Uszkodzenie podwzgórza lub struktur lejka

Leki (psychotropowe, α-metyldopa, metoklopramid, blokery receptorów H2 , estrogeny, opiaty)

Pierwotna niedoczynność tarczycy

Niedoczynność nadnerczy

Zaburzenia czynności nerek i wątroby

Urazy rdzenia, klatki piersiowej i szyi

Hiperprolaktynemia

czynnościowa

Zaburzenia czynności jajników

Dysgenezja gonad

Przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników

Zmiany zapalne

Procesy nowotworowe

Endometrioza

Zaburzenia fazy lutealnej

Nieprawidłowa sekrecja gonadotropin

Nieprawidłowe stężenia prolaktyny

Nadmiar androgenów

Przedwczesna luteoliza

Przyczyny jatrogenne

Czynnik jajowodowy niepłodności

Ostre i przewlekłe stany zapalne

Endometrioza

Zaburzenia rozwojowe

Przyczyny jatrogenne

Zrosty okołoprzydatkowe

Inne – polipy, mięśniaki, guzy przydatków

Zaburzenia czynności jajowodów

Przyczyny maciczne niepłodności

kobiecej:

Wady wrodzone

Zrosty śródmaciczne

Zapalenie endometrium

Mięśniaki, polipy

Zaburzenia kurczliwości

Endometrioza

Czynnik szyjkowy niepłodności kobiecej:

Nieprawidłowy skład i właściwości fizykochemiczne

Zaburzenia wytwarzania śluzu szyjkowego

Nadmierna kurczliwość cieśni

Zmiany anatomiczne szyjki:

wrodzone zarośnięcie

niedorozwój

rozdarcia, blizny

stany zapalne

Czynnik immunologiczny

niepłodności kobiecej:

Przeciwciała przeciwko plemnikom – obecne w

surowicy krwi (odpowiedź ogólnoustrojowa)

Przeciwciała przeciwko plemnikom – obecne w śluzie

szyjkowym, endometrium i jajowodach (odpowiedź

lokalna)

aglutynacja lub immobilizacja

zaburzenia kapacytacji i reakcji akrosomalnej

uniemożliwienie połączenia z gametą żeńską

hamowanie prawidłowego rozwoju zarodka

Niepłodność w zmianach minimalnych

i łagodnych endometriozy

brak owulacji i nieprawidłowe dojrzewanie

pęcherzyków

niewydolność ciałka żółtego

zespół LUF

zwiększona synteza prostaglandyn

zaburzenia w układzie immunologicznym

zaburzenia funkcji jajowodów

Niepłodność w zaawansowanych

postaciach endometriozy

zrosty okołojajowodowe

zrosty okołojajnikowe

niedrożność jajowodu

torbiele endometrialne

Niepłodność idiopatyczna

Zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników klinicznie

charakteryzuje się zaburzeniami

miesiączkowania, niepłodnością i

androgenizacją z często występującym męskim

typem owłosienia i otyłością, zwykle u kobiet z

hiperinsulenizmem, powiększeniem i

torbielowatością jajników.

Zespół policystycznych jajników

Najczęstsze objawy kliniczne:

Niepłodność 75%

Hirsutyzm 69%

Brak bądź rzadkie miesiączki 51%

Otyłość 41%

Krwawienie czynnościowe 29%

Zespół policystycznych jajników

Kryteria rozpoznawcze

Obecne 2 z 3 kryteriów PCO ( Rotterdam 2003 rok )

Brak owulacji lub nieregularne miesiączki

Hiperandrogenizm, objawy kliniczne lub

biochemiczne (↑ T, ↑ DHEA-S, ↑ A, ↓ SHBG)

Policystyczne jajniki ≥ 12 pęcherzyków (2-9 mm)

lub objętość jajnika > 10 ml

Zespół policystycznych jajników

OGTT

Insulinooporność G:I < 4,5 , I > 10 µj/ml

Diagnostyka w kierunku zespołu metabolicznego

(u wszystkich otyłych)

Zespół policystycznych jajników -

różnicowanie

Guz wirylizujący

↑↑ Testosteron, ↑↑ DHEA-S

Zespół Cushinga

Brak hamowania kortyzolu po 1 mg dexametazonu

Wrodzony przerost nadnerczy

↑ 17-OH-Progesteronu

↑↑ (10 x ) po ACTH (0,25 µg Synacthen)

↑ DHEA-S

Hiperprolaktynemia, zaburzenia czynności tarczycy

Zespół policystycznych jajników Leczenie niepłodności:

Obniżenie masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi

Leki zwiększające wrażliwość na insulinę. Pochodne

biguanidu (metformina)

i tiazolidinedionów (rosiglitazon)

stymulacja jajeczkowania (antyestrogeny,

gonadotropiny)

laparoskopia

Techniki wspomaganego rozrodu

Zespół policystycznych jajników Leczenie objawowe:

Obniżenie masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi

Leki zwiększające wrażliwość na insulinę. Pochodne biguanidu (metformina)

i tiazolidinedionów (rosiglitazon)

Doustne środki antykoncepcyjne

Antyandrogeny

(octan cyproteronu, spironolacton)