Molodyj kryminalist Hryhir Bova nespodivano staje uasnykom fantastynych po-dij. Pry zahadkovych i nejmovirnych obstavynach znykla joho kochana. V rezutati na-stijnych poukiv Bova potrapliaje do yteliv bahatomirnosti. Pered nym postaje za-chopliujua i minlyva panorama inakobutnioho yttia, spovnenoho hostrych kosminychkonfliktiv, napruenoji boroby za krasu vidnosyn, liubovi i podvyhu v imja blaha mysli-aych istot Bezmiru. Takyj osnovnyj filosofkyj i chudonij pafos fantastynoho romanuZorianyj Korsar.

yta tako poznajomysia z cikavymy liudkymy charakteramy, stane uasnykomkazkovych podij, o zmaliovani v fantastynij povisti Vohnianyj vernyk.

Chudonie oformlennia S. N. Naberenych

U Hnizdo Materynke vertajesia PtachZ uynekoho vyriju, z danich dorihVin lyyv tiky vtomu v pivdennych krajach,A nadiju prynis na znajomyj porih

Perelioty, spoynky, i chmary, j moria -To vse lye steyna za obrij, u da,A u serci palaje, hory ne zhoriaPonadzemna samotnis, ptayna pea

De u temnim prostori movazni kliuiPopidzorianych ptachiv dolaju hlybi,uty poklyk leleyj iz neba vnoi,Proplyva vid kryla nebuvaloho ti.

Pobratymy, na pu do sviatoho HnizdaZ uynekoho vyriju, z dykych puste,Chaj plyve naa vtoma, jak v more voda,Skoro vujemo poklyk vid Ridnych Ose.

Zaklekou leleky z Prazorianych ChatI zberusia kicem na blakytnyj morih,Bo vernuv dovhodanyj i zmorenyj bratIz takych bezkonenych, smertenych dorih

Ja pobuduju forteciu v serci LiudynyA. Sent-Ekziuperi

Vse mynaje. Vse zabuvajesia. Najtiae hore prytupliujesia. yttia pokryvaje svojimoptymizmom sum smerti.

Novi pokolinnia. Novi dumy. Novi prahnennia.y novi vony?Toj samyj potik, lye ini berehy. I zavdannia te same donesty svoji vody do Moria

Istyny.Same tomu ja pyu ci riadky. Bo davnie, zdavalosia b, zabute, pryporoene pylom rokiv,

ne zabulosia, povernulosia nazad. Ba ni, ne nazad, a vpered. I ce e stranie.Strano y radisno? Chto skae? Ja e ne vyriyv. Mozok achajesia omu, a serce

styskujesia solodko j radisno. Vako rozibratysia. Vinyj antagonizm mi intelektom i ser-cem. Jak joho unyknuty?

Rozum hovory, o ce nemolyvo, irracinano, absurdno. A serce spivaje pisniu ra-dosti i lahidno kepkuje nad tuhodumnym intelektom. Koly nad obrijem schody sonce kvitka ne rozdumuje, vona v extazi pje promenystyj materynkyj darunok, ob zrostyty plid.Navio rozdumuvannia, sumnivy? Inercija vikiv? Vjaznycia dogmativ?

Bu cho raz u ytti kvitkoju, kotra bezzastereno prahne sonianoho nektaru, epoe dua. Bu

Napyu vse, jak bulo. Chto skeptyno movy: kazka, legenda, misterija. To j o? Chajbude misterija. Zretoju, vse yttia velyna misterija duchu. Komu vyhadka, a meni povsiakdenna reanis. I ne lye meni, a j virnij suputnyci, liubij druy Nadi. Vona te po-viryla v nebuvale i vidvaylasia na munij vynok. Chto nas osudy? Chto maje pravo?

Inodi z pidsvidomosti plyve jechydnyj epit: boevillia, marennia, hipertrofacija vto-mlenoho mozku. Ale omu, zvidky? My dovhi roky maje ne zhaduvaly mynuloho. Vonozamarylosia, vkrylosia imloju asu. I znenaka vybuchnulo, jak mina spovinenoji diji. Psy-chology y psychitry ochoe pojasnia i ce. Skau: nakopyennia nepomitnych, pidsvi-domych dumok, o tamuvalysia mohutniymy vraenniamy, vidtyskuvalysia v hlyb dui. Apotim nova jakis, probudena synym faktorom

Nu o ! Chaj pojasniuju. Vse mona pojasnyty jakoju hipotezoju, prypuenniam,teorijeju. Koen tvory svit na svij smak i upodobannia. A ja napyu tak, jak vono stalosia.Ne teper, to koly moji notatky schvyliuju sercia doslidnykiv, kotri zumiju ne lye anali-zuvaty, a j zachopliuvatysia.

Drue, ty, o ytatyme oci notatky! Jako ty litnia liudyna, to e, mabu, pamjatajekosminu tragediju Vily. Vily j Viktora, jakyj rynuvsia riatuvaty jiji. Svoho asu pro nych

bahato hovoryly, pysaly i navi spivaly pisni. Potim zjavylysia novi heroji, novi tryvohy. Lyev Panteoni Bezsmertia zalyyvsia velynyj pamjatnyk dvi prekrasni postati, o prahnudo neba. Vila, niby ajka morka, poryvajesia v bezmirnis dyvokola, a Viktor prahne do-hnaty jiji i nijak ne moe torknutysia pasma serpanku, o vjesia v prostori. Do skupturytvorci dodaly udovyj svitlovyj efekt: rubinovyj voho oprominiuje postati, i zdajesia, ovony vino horia u polumji podvyhu. Horia i ne zhoriaju

Z toho asu mynulo ponad dvadcia lit. Novi kosmini polioty, zapamorolyvi vidkryttia,smilyvi doslidennia, uspichy j nevdai.

Nadijka, podruha Vily, stala mojeju druynoju. I zavdy mi namy, poru z namy sto-jala vona. Neisnujua, prote reania za yvych liudej. My maje nikoly ne hovoryly pro neji.Ta koly pry ninomu erhuvanni v observatoriji rozsuvalosia sklepinnia nad teleskopom, i vnai oi chliupaly iskrysti chvyli dalekych svitiv, my movazno perezyralysia i viduvaly:Vila poru

Zhodom narodylasia doka. My narekly jiji Viloju. Jak e inake my mohly b jiji na-zvaty! A potim poalosia aklunstvo, inoho slova ja ne pidberu. Doka pidrostala, ovolodi-vala naoju uvahoju, serciamy, my ve navi ne mohly pomyslyty, o koly-nebu jiji ne bulobilia nas. I o todi, koly jij vypovnylosia is y sim rokiv, ja ve ne zhadaju tono, nam zne-naka zdalosia, o oyma naoji dytyny na nas dyvysia Vila. Pohliad, intonaciji holosu,navi podych I e o nevlovyme

My dyvuvalysia. Tryvono perezyralysia, ytaly dumky odne odnoho, prote movaly. Ija, i druyna oho bojalysia.

Mynuv e odyn rik. Pracia, turboty A pomi nymy radoi vychovannia novojiistoty, kotra zavitala do nas u hosti z tajemnyoho dyvokola. Same tak ja viduvav ciuaklunku pojavu: ne tryvinyj fakt narodennia e odnoho vuzlyka yttia z materynkoholona, a kazkovyj prylit jakoho ar-ptacha pid nau zemnu strichu, i my povynni daty jomuprytulok, zihrity, dopomohty ovolodity majsternistiu podolannia yttievych vodokrutiv.

Vila dyvylasia nam u dui hlybokym pohliadom, movby adala zrujnuvaty nae try-vone movannia. y meni lye tak zdavalosia?

Zretoju ja vidvayvsia. Vidbulasia tryvala, vidverta rozmova, v jakij vyjasnylosia, omy z Nadijkoju uprodov kikoch rokiv myslymo i viduvajemo totono. My vyriyly perevi-ryty svoji intujityvni pereduttia: odnoho dnia povezly vomyrinu Vilu v Panteon Bezsmer-tia. Vona veselo ebetala, rozhliadajuy postati geninych liudej ta slavetnych herojiv, vy-mahala pojasne. Ja korotko rozpovidav pro tiaki j dyvovyni liachy ukaiv ta podvy-nykiv, jaki v hustiuych dungliach istoriji prokladaly dlia liudstva nadijni steky do osmys-lenoho pryjdenioho, do ovolodinnia zorianoju bezmirnistiu. Oi doky to spalachuvaly is-kramy zachoplennia j astia, to vkryvalysia imloju smutku.

Nareti my opynylysia pered skupturoju Vily j Viktora. I ja viduvav, o tryvohanedarma hryzla nai sercia. Lyko doky jako dyvno zahostrylosia, oi spovnylysia blakyt-nym siajvom. Vona nezmyhno dyvylasia na posta kosmonavta, o tycheko epouy. Po-tim pryhornulasia do mene, vziala za ruku. Jiji payky tremtily.

Viktor, skazala vona. Ce Viktor Zvidky ty znaje? poepky zapytav ja. Zvidky?Nadijka zblidla. Vila, namoryvy loba, perevodyla pohliad iz skuptury na mene. Ne znaju, tatku Ne znaju Vin mij druh. Takyj blykyj-blykyj. I ridnyj. A

zvaty joho Viktorom. A o vhori, nad nym ja. Tatku, ce jaJa vziav jiji za ruku, movky poviv do vychodu. Nadijka, pryhortajuy do moho plea,

ne promovliala j slova. Ja nesmilyvo hlianuv na neji zboku, v oach druyny blyaly sliozy.A Vila nevdovoleno zapytuvala:

Tatku, omu ty vyviv mene zvidty? Meni tak harno bulo dyvytysia na Viktora i nasebe Ty ne znaje, omu ja tam?

Ty maleka, a tam velyka, dorosla divyna, nevmilo namahavsia ja v omuperekonaty doku. Vona yla bie dvadciaty rokiv tomu. Vona zahynula. Jak ce moe

buty ty? Ne znaju, vperto movyla Vila. To ja Ty rozkay meni pro neji. I pro Viktora.

Dobre? Dobre, dobre, zaspokojiv ja jiji. My tobi rozpovimo pro vse.My zavitaly do mahazynu ihraok, ob vidvernuty uvahu doky vid Panteonu Bez-

smertia. Piznie dyvylysia cikavyj televizijnyj fim pro podoro na Mars. A vveeri, koly Vilazasnula, my z druynoju zaynylysia v kabineti.

Ivane, poepky movyla vona. Jak ce moe buty? Jaka fantasmahorija Ty adaje vid mene naukovych pojasne? zitchnuv ja. o vony nam dadu?

Ne pomoe ni metafizyka, ni dilektyka, ni mistyka. Jasno odne: Vila povernulasia A moe, my o boevini? A omu? Bo virymo v nejmovirne? A Viktor chiba ne zdijsniuvav

nejmovirne? A Vila chiba dijala racinano? Nadijko, holuboko! Chiba same yttia jmo-virne? Skay vidverto: o take nae yttia? Chto maje vyerpnu abo navi dostatnio argu-mentovanu vidpovi na ce pytannia! o take yttia liudstva, Vsesvitu? Dlia mene osobystovse ce tajemnycia, velyna i vraajua.

Vse-taky je bahato teorij pochodennia yttia Pochodennia! Teoriji! Jake pochodennia? Vid oho moe pochodyty Vsesvit? Vid

inoho Vsesvitu? Teper due bahato karkolomnych hipotez, prypue. Pro peridynezhasannia megasvitu, pro joho skolapsuvannia, a potim nove rozhortannia, novyj vybuchkosminoho jajcia. Teoretyky tverdia, o informacija poperednioho Vsesvitu zalyajesia usuperkvantach radiciji i vplyvaje na formuvannia novonarodenoho kosmosu; o takymynom mou zberihatysia ponad asamy j prostoramy, ponad pravinymy cyklamy rozhor-tannia j zhasannia nadbannia mynulych rozumiv ta evoliucij. Ale o nam daju vsi ci mudra-heki prypuennia? Najgeninii spekuliaciji filosofiv ne vtyuju sprahu sercia, bo namznovu treba jako pojasnyty pojavu toho, inoho kosmosu, yttia naych poperednykiv. I tak bez kincia. Moe, same poniattia pochodennia nepravomirne. Materija vina, i vineyttia, jak jiji neviddina jakis. Nadijko, davaj ne analizuvaty. Meni choesia e perevi-ryty

Nastupnoho dnia my vyjichaly v nevelyke selo nad Dniprom. U ridne selo tijeji Vily.Tam e yla jiji stareka maty, jij perevalylo za vomyj desiatok. Vona samitno dobuvalasvij vik u chatynci pid lisom.

My zalyyly maynu bilia starovynnoji poronioji cerkvy z leleym hnizdom na bani jpily vukoju pianoju vulykoju do lisu. Vila zatychla, z podyvom ozyralasia.

Mamciu, ja nibyto koly tut bula Ne bula, doneko, tycho zapereyla Nadijka, tryvono pohliadajuy na mene.

My tut vpere z toboju omu ja pamjataju? Ne vhavala Vila. Tobi zdajesia Ne zdajesia, napoliahala doka. Ja tut bihala hralasia na vulyci I lis ocej

pamjataju I duba ocioho, i o ciu chatkuMy jakraz spynylysia pered chatoju Vilynoji materi. Vona vrosla v zemliu, vkrylasia

zelenym mochom, ale pryvitno dyvylasia ymalekymy viknamy, obvedenymy synioju far-boju, na svit. Dovkola pryby roevily j bilily rui, bilia dymaria stojav na odnij nozi leleka.

I leleku cioho ja pamjataju, ebetala doka. I kvitnyk bilia chatkyNa porih vyjla pochyla babusia, zatulyvy rukoju vid soncia, dyvylasia na nas. Oi v

neji buly prozori, jasni, cho oblyia vysochlo j poovklo. y ne do mene? dzvinko promovyla vona. To prou vas, hostoky. Davno ve

nichto mene ne odviduvav, sydu sobi sama, mov sy, sluchaju, jak leleka klekoe. Zachote,zachote

My vidynyly chvirtku na yroke, porosle morohom podvirja. Vila pyno dyvylasia nababusiu, klipajuy oyciamy. Potim, dribno stupajuy, pidijla do neji, nesmilyvo proepotila:

MamoBabusia schopylasia za hrudy. Nadijka pryhlueno ochnula. U mene po spyni probihly

murachy.Stareka torknulasia vysochlymy rukamy lyka naoji doky, blyko-blyko zazyrnula

v jiji oi, niby chotila vvijty v dytiau duu. Zivjali babusyni vusta zatremtily. Vilo dytyno moja nenahliadna, prostohnala vona i leheko, jak pirjina, vpala

dodolu.Vako pysaty pro ce. Moe, takyj vynok orstokyj i neprypustymyj? Moe, skyda-

jesia na experyment? A chiba mona experymentuvaty z sercem liudyny? Z mynulym? Tao ja mih zrobyty? Potreba pravdy v naij dui perevaala bu-jaki zastereennia rozumu jtryvinoji etynosti. Tut dijala jaka volia neobchidnosti, potunia vid indyviduanoji voliliudyny.

Dokaziv bulo dosy: u naij doci yla Vila. Ta, jaku my znaly dvadcia lit tomu. o stalosia? Jak vona opynylasia v tili naoji dytyny? Jak povernulasia z tajemnyych kosmi-nych hlybyn?

Z uenymy ja ne mih pro ce hovoryty. Jasna ri, meni zaproponuvaly b zvernutysia dopsychitra. I todi ja podumav pro hipnoz. omu ranie ne dodumavsia do cioho? Ade vsedue prosto Jako poru yve Vila, to v pidsvidomosti doky maje zberehtysia informa-cija pro mynule. astynu my moemo pereviryty, bo sami buly uasnykamy tych podij, a vseine nevidome nam das rozhadku tajemnyci

Ja zustrivsia z davnim universytetkym tovaryem, kotryj buv psychologom i pre-krasno volodiv praktykoju hipnology. Ja rozpoviv Jomu pro vse vidverto i poperedyv:

Jako vvaaje mene yzofrenikom, to krae vidmovsia Tovary spokijno vid-poviv:

Ne vvaaju. Davno slid bulo skazaty. Ty, Jvane, presia u vidyneni dveri. Astrofi-zykoju zachopyvsia, a promorhav elementarni rei. My davno vyvajemo pamja pokoli. Takzvana rodova pamja. e Jefremov pro ce pysav u Lezi brytvy. Zhaduje? Vypadok z tvo-jeju dokoju skladniyj. My e ne majemo tonoho, tak by movyty, zalizobetonnoho pojas-nennia jiji fenomena. Ale podibni fakty je. Dosy bahato. My zbyrajemo jich, uzahaniujemo.Molyvo, jedyna teorija polia dopomoe pojasnyty. Abo koncepcija vseplanetnoji noosfery,sfery jedynoji rozumnoji obolonky, v jakij matryciujusia intelektuani j uttievi nadbanniavikiv. Hipotezy Vernadkoho j Tejjara de ardena pro formuvannia integranoho intelektuZemli staly zahanopryjniatoju teorijeju. My teper okresliujemo kontury fenomena rozumu,ob zbahnuty joho pryznaennia u Vsesviti. Vzajemozvjazok suoho staje dlia nauky fak-tom piznannia. Slovom, ja do tvojich posluh

My ne hovoryly Vili nioho. Prosto pojichaly do znajomoho diadi v hosti. U diadibulo bahato udovych ciaciok, kartyn, aparativ. Zatyna kimnata, zelenkuvati stiny, nina,zadumlyva melodija, o lynula z stereokolonok magnitofona, ledve vlovymyj zapach kvitiv.

Tovary poav seans hipnozu odrazu . Vila zasnula maje nepomitno. Psychologzrobyv znak, ob my zamovkly. Poulysia peri zapytannia.

Vse, pro o my dohaduvalysia, pidtverdylosia. Vse. Pered namy rozkryvsia bezmir psy-chokosmosu, okean vtajemnyenoji reanosti.

Drue, ty, o ytatyme moji spohady, ne ukaj naukovo-podibnoji konkretyzaciji my-nuloho Vily ta Viktora. Daju tobi lye fragmenty jichnioho yttia. Vony do kincia proneslynezhasnyj voho podvyhu, ob vkazaty liachy inym doslidnykam

Do kincia Napysav ci slova i vsmichnuvsia. Jake nemine slovo! Slovo-parazyt, ja-kych e tak bahato v naij movi. Jak, napryklad, slova poronea, pustota. Nema poro-nei u Vsesviti, vidsutnij kine bu-omu. Tomu ne hovorytymu pro kine Vily j Viktora.uju poriad z soboju jiji holos, jiji sribnyj smich, bau zahadkovyj pohliad zelenych oej, jakyjzazyrav u e nedosiani bahatiom hlybyny Nadmirnosti

Maty dyvysia na Vilu, pestlyvo hlady jiji holovu, zazyraje v iskrysti zeleni oi. A kosy obrizala, doniu! Taki kosy buly. Jak pranyk! Teper ue ne vyrostu. y to

divka, y to parubok ne rozbere! Obstryena, tany napjala Komu treba rozberesia, smijesia Vila. Ne hnivajsia, matuseko, vako z

kosamy u hurtoytku. Korotku zaisku raz-dva pomyla, rozesala. A kosy sprobuj! Zate harno! koduvala maty. Buvalo, rozpuu kosy tvoji, ve stan pokryju,

niby rusalka dniprovka vyjla z vody Propaly nyni rusalky, neko, artuje doka. Perevelysia. Mabu, tomu j atry-

buty jichni znykaju Slovo smine jake, zitchaje maty. Zminylasia ty, Viloko. A oi taki sami.

Netuteni. Jak u tvoho pokijnoho bateka. Buvalo, homony zi mnoju pro pole y pro domanispravy, a oi dyvliasia bozna-kudy A strano staje Joho navi vimakom zmolodu dra-nyly. I divata bojalysia huliaty z nym, cho i harnyj buv

omu bojalysia, koly harnyj? dyvujesia Vila, smakujuy jabluko z materynohosadu.

Bo nezvyno. Ini chlopci obnimajusia ta zalyciajusia, a vin movy ta dyvysia nazori. Movy i dyvysia

A ty ne pobojalasia? Ehe , ja te bula nebalakua. Posydily my, pomovaly misiaciv zo try na kolodkach

ta j odruylysia. Potim ty znajlasia. Nae j ne schoa na nioho, a oi jak vykapani. Ta vintiky dyvyvsia na zori, a ty e j zachotila vyvaty jich. Navio?

Jak to navio, matusiu? Nyni bez nauky pro zori nio ne obijdesia. Ni korabli, nitanky, ni rakety ni telebaennia ta radi. Kudy ne ky vsiudy potribna nauka zoriana.Bo plyvemo, matusiu, my u mori bezmenomu. I treba znaty, kudy nas nese v spokijnikraji y, moe, na porohy, u vodokruty

Chiba o tak, zhodujesia maty. A tiky ne zbahnu ja toho navio takdaleko zahliadaty? Letity svit za oi, u tu bezodniu? Ja oto v lis pidu, siadu pid sosnoju,zadumajusia. Sosna epoty, kuje zozulia, murachy povzaju pomi hlyceju, trudiasia. Vhori synie nebo. I ne znaju, o zi mnoju dijesia, a tiky nebo te v meni i sosna, nemovsestra moja ridna

I zi mnoju take buvaje, matusiu, radisno pidchopliuje Vila, pleuy v doloni. Sporidnenis z pryrodoju

Ehe , zhodylasia maty. Tiky ty ne dosluchala. Ja prosta, malopymennainka, cilyj vik u zemli dlubaju oho, moe, j ne zbahnu a tiky o pidkazuje meni,o nioho takoho nevidomoho ne znajdu liudy

De, neko? Ta v nebi . Bo vse tut, bilia nas, abo v nas samych Pohlia pid nohy, tam vo-

ruysia yve. Vpade rosa, i v rosynci blyy, siaje soneko Ty mudre, matusiu. Filosof. Ja zrozumila tebe. Je drevnie vennia, jake tverdy, o

male j velyke zmykajusia v koli asu, o liudyna nese v sobi vidobraennia Vsesvitu. I chtochoe piznaty bezkonenis, toj povynen piznaty sebe

Tumanno dlia mene movliaje, a vse ostanni tvoji slova ja zbahnula. Jak e piznatysvit, jak ne piznaje sebe? Ce vsedno, o zazyraty v dzerkalo i ne vyterty z nioho pyliuku.Nioho ne pobay.

Ty mij Sokrat, nino skazala Vila, cilujuy matir v zmorkuvatu oku. Te,o ty viduvaje, sluno. Ta konomu svoje. Chto stupyv na steku, povynen projty jijido kincia.

Jaku steku? Ta choa b zorianu. Ne vertatysia nam nazad?

Pravdu kae, Viloko. Tiky strana ta steka. Nezmiriana Projdemo, skazala Vila. Nema neprochidnych dorih, matusiu. O bay ve

dyplom astrofizyka v rukach. A pja lit tomu ty bidkalasia, koly ja zakinu universytet. Taki steku zorianu projdu liudy. Ne my nai pravnuky

Bula divyna, a stala astrofizyk, pochytala holovoju maty. Zasochne kolotrub vsiakych, pavutynoju obroste. Staroju divkoju propade.

Oj matusiu! zasmijalasia Vila. Jaka ty nesuasna! Astronomy teper ne taki,jak ty dumaje. Zvyajni sobi liudy. Jak o ja, napryklad. Mij sudenyj mene znajde j biliatruby

Daj boe, daj boe! Choesia meni onukiv poniayty, moe, cho vony narodiasiazemnii za tebe.

Ne ruajusia, mamo, vsmichnulasia Vila. daty tobi onukiv z netutenimyoyma. A o ! Epocha v nas zoriana

I pojichala Vila vid materi znovu do Kyjeva. V kyeni dyplom astrofizyka. V dui tryvoha nevidomoho liachu. Chto zustrine jiji na perechresti doli, y druzi jtymu poriad?Tak bahato zaley vid druziv, ale omu vony tak neasto zustriajusia? Na storinkachknyh, asopysiv, gazet pyusia, povtoriujusia prekrasni slova, chvyliujui poniattia, ro-mantyni ideji, praktyno koen jich ytaje, znaje, ta y prorostaju vony v sercia, u dui, ystaju parostiamy sadu krasy j liubovi? Jak lehko junaky j divata zabuvaju vikovini tra-dyciji ridnoho narodu, jak lehkovano odvertajusia vid prozorych derel kazky j pisni, zaly-enych, dohlianutych prauramy, ob kynutysia na poklyk bolotnych vohnykiv uy-nekych pidrobok. omu? De pryyna? V hurtoytku universytetu Vila palko sperealasiaz prychynykamy modnych rytmiv i tanciv, dokazuvala rovesnykam, o mova jde ne prosmaky, jaki bucimto mou buty u konoho svoji. Divyna stverduvala, intujityvno vid-uvajuy svoju pravotu, o navi kosmos ne vidkryje dlia doslidnyka svoju pravdyvu hly-bynu, svoju vtajemnyenis, jako joho vyvaje psychika uerbna, vidrizana vid tysiaolit-nich nadba pradidiv. Bo dzerkalo dui takoho pererodencia, bezbatenka trisnute, spotvo-rene, i Velykyj Dim chiba moe vidkryty svoji darunky tomu, chto zanechajav svij ridnyjZemnyj Dim?

Chto kepkuvav nad Viloju, chto movky sluchav jiji utopini mirkuvannia, a potimodvertavsia i jov he, e chto pidtakuvav, cho u ytti dijav cilkom inake. Taka erstvischvyliuvala divynu do sliz, prote vona nikoly ne oblyala nadiji, o v pryjdeniomu vsezminysia, o o de za povorotom doli

I o vin povorot. Samostijnyj liach praci j pouku. Jak choesia, ob yttia bulomov kazkovyj nevpynnyj polit! y stanesia? y zbudesia?

I vse-taky radisno. Vse dovkola v imli nebuvayny, legendy. I dereva na kyjivkychbuvarach kazkovi, i miliciner na perechresti jakyj romantynyj, usmichnenyj, i dity, ohrajusia v skveryku, nae Ivasyky-Telesyky z narodnych perekaziv. Dyvno, jak uroystyjnastrij vse oprominiuje dovkola. Ot jakby zberehty o take viduttia na vse yttia!

Novi hromaddia budive. Oj, jak bahato liudej na Zemli! Tysiai, mijony obly, oej.Vsi kudy pospiaju, ma, koho ekaju, dohaniaju, idu nazustri radoam, y horiu, ybeznadiji, liublia y nenavydia. Jak pojednaty ve toj rozmajityj, dyvovynyj potik? Jakznajty spinyj smysl dlia tych mijoniv, mijardiv istot? V omu vin? De?

Dlia Vily vin u novych, nebuvalych vidkryttiach, u samorozkrytti liudkoho duchu.Take rozhortannia peliustok dui daje novi molyvosti, zapaliuje pered okom rozumu tajem-nyi obriji buttia, a za nymy ini vartosti j zavdannia, jaki ranie j ne mrijalysia, ne ha-dalysia. Za odnym probudenym rozumom poryvajusia ini, v dyvokoli piznannia latu-

jusia radisni kliui ptachiv zorianoho pouku. Vid jichnioho poklyku probudiasia novi po-kolinnia, i ve jichni sercia ne zasnu, a budu tryvono stukaty, nahadujuy vlasnym hos-podariam pro vinyj polit

Liudy, vy prekrasni! Liudy, omu vy zabuvajete pro ce? Koen z vas trymaje v hlybynidui sonianyj promi, kvitku tvorosti. Navio vy prykydajete, nibyto zabuly pro svojupravinu krasu? Varto lye strepenutysia, strusyty pyl dorih z sercia ta dui, i vse zminysia,i ne budete vy metuytysia koen sam po sobi, a vsi razom ruyte do spinoji diji Preobra-ennia svitu

Slova, slova, epoe ironinyj holos. Muzyka litnioho dnia, marevo blakytnohoneba, bilych chmarynok. Tak mrijaly, tak myslyly daleki j blyki mudreci, podvynyky, heroji vid Pifagora j Sokrata do Tarasa j Handi, vid Dordano do Cilkovkoho. Skiky jich herojiv duchu, jake derelo znannia j liubovi okropliuvalo Zemliu vprodov vikiv! omu dosi take revye zloby j rujiny hrymy nad planetoju? Neve spravdi vsi prekrasni mriji lyeslova?

Ni, ne slova, a velyka reanis! Bo omu vony plynu vid hlybyn dui, omu radistiuobmyvaju serce, zmuuju joho solodko zavmyraty v peredutti velykoho tvoroho zaattia?!Vse reane v ytti hluzd i bezhluzdia, zlo j dobro, tvoris i rujnuvannia. I koen vybyrajete, o totone jomu, o je joho suttiu. Dity tvorennia uju poklyk materi-pryrody, dityrujiny pospiaju pid stiahy nenavysti. Konomu svoje, ale Vili blye taki vojiny krasy,jak Skovoroda, kotryj tverdyv, o dobro dijaty lehe j radisnie, pryjemnie j natchnennie,ni zlo.

Za viknom trolejbusa merechtia budivli, dereva, piochody, mayny. Velyki masyvyznykaju, vse bie epurnych pryvitnych kotediv, otoenych sadamy. Trolejbus zupynyvsia,dynamik prochrypiv:

Kinceva zupynka.Vila lehko vyskoyla na trotuar. Zapytala v starekoji babusi: Jak projty do OIKPu? Ne ula, dytyno, takoho prizvya. Ne ula, dyvujesia babusia. Ce ne prizvye, babusiu, smijesia Vila. Ce skoroeno tak nazyvajesia Ob-

jednanyj Instytut Kosminych Problem. Tak by j pytala, zakyvala holovoju stareka. Teper pryhaduju. Tam, sered lisu,

nahromadyly jake misteko. Sidaj, onuko, na sto desiatyjVila podiakuvala, vystrybom pobihla do zupynky avtobusa, jakyj ve myhotiv stop-

vohniamy, hotujuy ruaty, skoyla na pidniku, pomachavy rukoju. Harna divka, proamkala babusia. Pryvitna, jasnooka. Teper nehusto takych.

ChmTo i prydumaju take OIKP? I ne vymovy

Avtobus zupynyvsia v lisi, sered tovsteleznych vikovych sosen. Pomi stovburamy vy-dno dachy budive, bili stiny, zelenu ohorou. Na marmurovij doci bilia prochidnoji vybly-skuvav zolotyj napys: OBJEDNANYJ INSTYTUT KOSMINYCH PROBLEM. erhovyjvachter prohlianuv dokumenty divyny, pokazav, jak projty do viddilu kadriv. Pianojudorikoju mi kuamy hlodu Vila nablyzylasia do trypoverchovoho budynku, pidnialasiana druhyj poverch.

Jiji pryjniav debelyj olovjaha. Vako dychajuy j vytyrajuy riasnyj pit z lycia, vin roz-klav pered soboju papery. Linyvo zyrknuv na june oblyia Vily. Odne oko na neji, druhe v knyhu zapysiv.

I ochota oto takij harnij, molodekij zahliadaty v truby vsiaki? Chaj by zasuenastara baba, a to

Koly i ja stanu zasuenoju, poartuvala divyna. De e maje poatysia cej

proces. To krae ve tam, de meni cikavo Hm. Cikavo o vy tam zahubyly, v nebi? Pusto, myhotia zirky, elepy vid po-

zichiv rozryvaje. A vtim dilo vae. Taka harna, a, o molodis myne marno. Rozpyisiao tut

Divyna movky rozpysalasia v svojij perij trudovij knyci, vyjla z kimnaty viddilukadriv u yrokyj svitlyj korydor. Do neji nablyavsia, veselo peremovliajuy, hurt chlopcivta divat. Vilu pobayly, otoyly kicem.

Noveka, skazav vysokyj jasnookyj chlope. Vin hrizno nachmuryvsia, sklavyruky na hrudiach. Ty povynna vykonaty kika umov dlia vstupu do lav erciv OIKPu.

Jakych? spoloeno, po-dytiaomu zapytala Vila. Ce o due skladne? Due! poepky promovyv chlope, niby povidomliav jij jaku tajemnyciu.Vsi zasmijalysia. A orniava divyna z tovstoju kosoju, skladenoju vincem na holovi,

dala tovchana v spynu junakovi, obniala noveku. Ne durij, Viktore! Nioho skladnoho. Prosto vidkryj nam svoje zoriane kredo. Tiky

tut, odrazu. Improvizacija. Proytaj jakoho vira, cytatu z tvoru pymennyka, mudrecia Improvizacija? rozhubylasia Vila. Tak odrazu chiba o putnie zhadaje? A

mona svoho vira? Svoho e krae! zradila orniava. Todi sluchajte

Vidlitaju v yrij uravli,ovte lystia oblitaje z vit,Budu novi vesny na Zemli,Zapalaje v luzi novyj cvitLy naviky ezly u imliDavni mriji tych, dytiaych litNe urysia, drue, unoiVyjdy, hlia na zorianu riku,I roztanu v serci ti plai,Niby znak sliozyny na pisku,I v haju pradavniomu syiProspivaju doleku dzvinku.U bezurnim radisnim smichuarivnu steynu vidnajdy,Protopy v umakomu liachuNebuvali vohniani slidy,Chaj vony pryreenis lychuSpopelia naviky, nazavdy!..

Oho! skryknuv jasnookyj chlope. Ty ba, jaki zamiry! Protoptaty slid v samijGalaktyci! Oce tak kredo! Ty perepliunula vsich naych chlopciv.

Znaj naych! pidchopyla orniava. Noveka! Tvoje zoriane kredo nam do dui! e jaku umovu treba vykonaty? ve smilyvie pocikavylasia Vila. Tiky odnu, skazav Viktor. Vidbuty druniu veirku na es novoji zirky.

Zhoda? Zhoda! udovo! obniala orniava Vilu za plei. Mene zvaty Nadijnoju. A tebe? Ja Vila. Pryjmajemo Vilu v nae suzirja? uroysto zapytala Nadijka. Odnoholosno! chorom zakryaly chlopci. Poza dyskusijeju! I zapamjataj na

deviz: My z toboju odnijeji zorianoji krovi!Toho veora Vila z novymy druziamy pojichaly na Rivjeru. Divyni vse podoba-

losia nevymuenis novych znajomych, pryhluena melodija orkestru, merechtinnia zirokmi vittiam kleniv.

Viktor sydiv navproty Vily. Inkoly joho pohliad zupyniavsia na nij dove, ni nalealo,i viji divyny tremtily zliakano, opuskalysia, prykryvajuy zbenteenyj pohliad.

Ivan dovhotelesyj, chudyj chlope pryhoav Vilu, nakladav jij jaki salaty, aNadijka svarylasia tonekym roevym paykom, udavano hnivalasia:

Zraduje? Vsi zakochalysia v noveku i Viktor, i Jvan, i vsia zoriana kumpanija,a mene, bidnu, pokynuly. Hliate, Viktor zamovk, ni pary z vust. Ce z nym upere take.

Viktor syluvano vsmichnuvsia, vidkorkuvav pliaku ampankoho, poav rozlyvaty.Potim pidniav kelych, promovyvy tuno badiorym holosom:

Za novu zirku! Za Vilu!Dzeknuly kelychy. Vsi vypyly. Lye Vila z pidniatym kelychom rozhubleno dyvylasia

na druziv. Potim, opustyvy kelycha na stil, sila. o z toboju, Vilo? zdyvuvavsia Viktor. Ja. ne pju, alibno skazala vona, po-dytiaomu morhajuy vijamy. Zovsim ne

pju. A vy navio vy pjete?Chlopci j divata perezyralysia. Ivan zachychykav. Vila ohlianula vsich, hlyboko zit-

chnula. Probate, moji novi druzi. Jiji holos spovnyvsia dyvnoju syloju perekonlyvosti.

Probate, ale ja vse skau vidverto. Vy meni povidomyly svij deviz: My z toboju odnijejizorianoji krovi! Ce prekrasno. Tiky o oznaaje ota zoriana krov? ym vona bude vi-drizniatysia vid krovi tych, kotri ne prosychaju vid alkohonoji otruty? Vsi my na takomudyvovynomu liachu. Zoriana steyna pouku o moe buty prekrasnie? I raptom oce Tak, jak i sotni rokiv tomu. Liudy vytyraju navi vikna svojeji kimnaty, a my zaly-vajemo hydotoju vikna vlasnoji dui. omu my tut? omu ne dyvymo teper na zori? Chtospravdi zorianoji krovi, toj zrozumije moji pouttia

Oblyia Viktora nalylosia bahriancem, v oach blysnuly ironini vohnyky. Najivna divynko, famijarno skazav vin, ty povynna znaty, o na zori

dyvliasia prylady, imja kotrym legin! Tobi e naley ne raz, ne dva rozarovano sky-daty z sebe lachmittia romantynych utopij, zasvojenych u dytiaomu vici. Doky my tut vtia-jemosia, plyn zorianoji riky rejestruje fotoplivka. Neve ne vidaje cioho? A nam, Vilo, omub ne pohlianuty inkoly na o ci ziroky? Nio liudke meni ne ue

Vin pidniav pliaku kojaku, pokazavy etyketku z pjama zirokamy, i stav rozlyvatyv keleky. Chlopci zasmijalysia. Lye Nadijka movala, nervovo vertila mi paciamy svijkeleok.

Vila obureno zyrknula na Viktora. Smarahdovi oi potemnily, spovnylysia hnivom. o vy hovoryte? Prylady, avtomaty, fotografija Ta chiba mona porivniaty avto-

mat z liudynoju? o take Sonce na fotografiji? Tiky krualo, ploskyj dysk z jakymy pli-amamy. A koly dyvysia na Sonce v teleskop, vono zdajesia yvym i blykym vono, jakserce, jak pusujuyj fokus buttia Ta o hovoryty! Koly v dui vidsutnie take rozuminnia,chiba avtomaty dopomou?

Vila vyjla z-za stolu, ruyla do vychodu. Druzi rozhubleno movaly. Susidy kryknuly: Hej, lycari, taku divynu ne vtrymaly!Viktor metnuvsia za Viloju, perekynuvy kelych. Divyna rizko zvernula z asfatovoji

doriky, pila v prymarnomu pivsvitli pomi derevamy vnyz, do Dnipra. Chlope, vakodychajuy, dohnav jiji, piov poriad. Restoran zalyyvsia daleko pozadu sered kleniv i lyp,u siajvi neonovych lichtariv.

Vilo!Vona ne zupynialasia, bihla dali, ne dyvliay na nioho. Vilo! ZadyVin schopyv jiji za ruku. Divyna sprobuvala vyrvatysia, potim zupynylasia. Podyvyla-

sia na Viktora znyzu vhoru. Joho oi v sutinkach zdavalysia veletenkymy, prekrasnymy. Jijperechopylo podych.

Vilo Jaka ty harna!

Vin obniav jiji, prypav do vust.Vila vyrvalasia, obureno liasnula joho po oci. Jak vy smijete? Vilo! vraeno proepotiv Viktor, schopyvy za oku.Vona metnulasia he vid nioho vnyz. Zaelestily kui. I znovu zapala tya.Viktor dovho stojav neporuno, vdyvliajuy u temriavu. Nad nym kolychalysia dereva,

plyvly u nebi usmichneni zori, a vin vse dumav pro o, prytulyvy pleem do orstkohostovbura klena.

Vila perejla piochidnym mostom do Hidroparku, chodyla pustenym pliaem nadvodoju, obraeno, po-dytiaomu, schlypujuy. Dyvylasia na zori, na sribne krualo Misiacia,vylyvala jim svij a:

Chiba ce druba? Chiba taka liubov?Pidijovy do plakuoji verby, torknulasia hladekoji kory paciamy. Vitaju tebe, sestro!Verba zatripotila vittiam, o laskavo proepotila. Navy joho kochanniu, sestryce NavyHlianuvy v plomenyste dyvokolo, Vila prostiahla ruky do zirok. I znovu v jiji serci,

jak ce buvalo ne raz, pokotylasia hariaa chvylia osiajannia, o vidkryvala bramu do odu-chotvorenoho baennia svitu

O vona vyrostaje v prostori. Poriad z neju zolotavi chmarynky, rozmaliovani penzlempradavnioho akluna Misiacia. Vona torkajesia paciamy ninoho svityla, roste e dali,a do dalekych svitiv. O ue j zori otouju jiji fejerynoju zhrajkoju. I zovsim ne velyki vony,ne palajui, a iskrysti, radisni svitliaky, niby kazkovi nebesni samocvity. Divyna bere jichv doloni, i vony perelyvajusia rozmajitymy iskramy, kydajuy vidblysky na jiji oblyia.

Pryvit vam, brattia! Vitaju vas, promenysti sestryci! Navi joho kochanniu, naviPryjdite v nai sercia, osiajte jich!..

Vila zapliuyla oi. Bilia sercia stalo hariae. Volohyj viter z pivdnia vijnuv, ostudyvrozpaile oblyia. Z pravobereia dolynula urahanna melodija vakoho roku, veselikryky.

Divyni zdalosia, o nad neju majnulo cholodne krylo. Vona hlianula dovkola. Zoriznovu daleko v nebi, misia plyve pomi chmarynkamy. I znovu peano Vili, samotnio se-red yrokoho, temnoho pliau.

Nastupnoho dnia v korydori instytutu Vilu zustrila Nadijka. yro obniavy po-druhu, zaepotila:

A ty znaje vsi my solidarni z toboju. Jak vy oto vora z Viktorom vtekly Z Viktorom? Ja sama bula, zapereyla Vila. Nu, vse odno. My z chlopciamy trochy posydily movky, podumaly. A potim obhovo-

ryly, jak kau na zborach, problemu. I povtoryvy deviz: Vsi my zorianoji krovi! odno-holosno vyriyly: kynuty iditkyj archajinyj zvyaj. Vidnyni ne pyty! I na pamja prokliatvu znaje, o vynyly?

o? zliakalasia Vila. Debo u restorani? Ni, zasmijalasia Nadijka. Roztroyly kelychy. A potim zaplatyly za nych. Zdo-

rovo? Zdorovo! zhodylasia Vila.Podruhy ruyly do observatoriji. Nazustri jim po schodach spuskavsia Viktor. Vin buv

pochmuryj, strohyj i nedosianyj. Ledve kyvnuv, projov mymo, niby dychnuv cholodkom naVilu.

Nadijka proepotila:

o z nym trapylosia. Vsiu ni de propadav, ne nouvav u hurtoytku. Pryjov zlyjjak ort. Ivan meni kazav. I odrazu napysav zajavu pro zvinennia. Oce, mabu, ponisefu

Jake zvinennia? zliakalasia Vila. Kudy vin? Perejde v Kosmocentr. Davno mrije pro polioty. I polety. Ja znaju joho. Vpertyj

chlopeNadijka e o hovoryla, ta Vila ne sluchala jiji reej. V serci zabrynila ledve utna

strupa sumu j tryvohy. Ledve utna, prote vona omu zabyvala vsi ini huni holosy

Viktor spravdi pokynuv OIKP. I na proannia navi ne pobayvsia z Viloju. Divynane podala vydu pered druziamy, o jiji zaipaje cia podija, ale vnoi, ukryvy kovdroju, obne bayla hospodynia, v jakoji vona najmala kutok, vytyrala sliozy. Potim pobihly umlyvidni. Vse potrochu zabuvalosia. Zabuvsia vypadok na dniprovkych schylach. I obraz Viktorapostavav u divoij ujavi v romantynomu oreoli. Baylosia jij, jak vin sidaje v kabinu kosmi-noho korablia, startuje v nebo. Jurby zachoplenych liudej, more kvitiv, urahan pryvita. Avin vede raketu do dalekoho svitu, i na puti keruvannia pered nym ley bila gvozdyka zprydnipriankych pianych horbiv i e fotografija divyny. Jiji fotografija

Vila vidhaniala ti vydinnia, pirnala v odennu krutanynu.Vona dniuvala j nouvala bilia teleskopiv ta astrofizynych pryladiv. Rozsuvalasia

sfera observatoriji, rozpanachuvalosia, blyalo nebo, v serce vlyvavsia tajemnyyj zorianyjpotik.

Aparaty sluchniano vykonuvaly voliu liudej. Myhotily ekrany, merechtily zygzagy oscy-lografiv, plyvly striky zapysiv. Inkoly prychodylo rozaruvannia. Zdavalosia, o rutynnarobota odnomanitna j bezcina. Ta v potoci budennosti traplialysia iskry nejmovirnoho, i todiahuie bylosia serce, pereduvajuy dyvo, kotre neodminno maje oikuvaty konoho vid-danoho ukaa.

Doslidennia ostannich desiatyli pokazaly, o velykyj kosmos vyjavliavsia ne takymprostym, jak joho maliuvaly ortodoxy riznych rangiv ta napriamkiv. Aximy ta teoriji mynu-lych rokiv rozlitalysia vent. Stvoriuvalosia vraennia, o krytaleva bania neporunohoneba, roztroena koly podvyhom Kopernika ta Bruno, poala rozsypatysia vriznobi, z ko-nym dnem nabyrajuy vydkosti toho apokaliptynoho rozpadu. Nebesni objekty zirky jgalaktyky na konomu kroci poruuvaly zaborony, vstanovleni dlia nych teoretykamy.Napryklad, vvaalosia, o masa zori ne moe pereveruvaty kikoch sote sonianych mas.Vidkryttia kvazariv kvazizorianych objektiv perekreslylo cej zakon: bulo zarejestro-vano kosmini objekty v mijony, v desiatky mijoniv sonianych mas. Vidkryttia masy spo-koju v nejtryno zmusylo astrofizykiv perehlianuty vsi dogmy svitovoji schematyky: vyjavy-losia, o vydymyj svit, vidoma sposterihaam reovynna struktura kosmosu skladaje lyebodaj odyn vidsotok megasvitu, a devjanosto devja vidsotkiv materinoji tkanyny univer-sumu poky o nevydymi, jich mona z velykymy trudnoamy rejestruvaty z dopomohojuskladnych i vemy dorohych detektoriv, pobudovanych u nadrach hir abo na dni okeaniv. Afenomen ornych dir? Ci, jak jich nazvaly veni, spruty kosmosu buly vidkryti u centrachmaje vsich galaktyk. y ne vony vyznaaly dynamiku galaktynych spiralej, a to j spiranisvsioho mega ta mikrosvitu? orna dira promacuvalasia i v okolyciach Soncia. Vidomyjdoslidnyk astrobilog Jurij Huk navi dav jij nazvu Liucyfer, vvaajuy, o v peredisto-ryni asy ce svitylo bulo rajdunym gigantom, a potim skolapsuvalo, ezlo z neba Zemli.

Korote kauy, venym nuhuvaty ne dovodylosia, nezbahnenne mohlo konoji mytivtorhnutysia z bezmirnosti i zrujnuvaty dytiai budynoky dogmatynych koncepcij. A Vilibulo nezbahnennym maje vse. Vona viduvala, o vsim svitohliadnym koncepcijam oho

ne vystaaje. oho ? Napevne, organinosti, prostoty, pryrodnosti. Velykomudri prypuen-nia ta teoriji astronominych metriv inkoly zdavalysia divyni svojeridnym amanstvom. Imova naukovych pra, i chytrospletinnia karkolomnych formul vse bulo schoe na jakuneserjoznu hru, na sprobu spijmaty polumjane Sonce u sitoku z pavutyny. Cho i krasyvavona sitka vmiloho pavuka, cho na rosynkach, o vyblyskuju na nij, vyhraju promeninaoho svityla abo zirok, prote spijmaty tajnu kosminych veletiv u ti najivni pletyva marni starannia!

Ne spryjmala Vila i bahatoznanych mirkuva pro pochodennia planetnych system.Dumka pro unikanis pojavy Zemli ta inych planet zdavalasia jij koliarkoju, ne-serjoznoju. Ade my ne dyvujemosia vynyknenniu novoho dereva, novoji dytyny. Proces na-rodennia zdajesia nam pryrodnym, zvynym, cho za nym te stoji hlyboka, nerozhadanatajemnycia. Prote stosovno vynyknennia nebesnych til my ukajemo oho chytromudroho,vvaajuy, o pojava planetnoji systemy bilia zori je vypadkom, jakoju patologijeju, sple-tinniam vyniatkovych podij ta umov. A reanis moe vyjavytysia due prostoju. Jak, prymi-rom, rozdilennia materynkoji ameby na dvi doirni. Jak rozlitannia krylatych zerniatkubaby. Pevno, kone sonce, dosiahnuvy zrilosti, jakoho krytynoho evoliucijnoho mo-mentu, poroduje svoji soneniata y zoreniata. I ce je normane yttia zirky, jak plodono-sinnia u dereva

O, skiky, napevne, tajemny u kosmosi! Skiky dyvnych, nepojasnenych vypadkiv, ja-vy, pro jaki j sami astronomy ne baaju zamysliuvaty. A omu? y ne prychovano v serciliudyny strach pered tajemnyceju svoho pochodennia ta poklykannia? ..

Veoramy Vila prychodyla do druziv u hurtoytok instytutu. Tam vony obminiuvaly-sia dumkamy, inkoly hariae dyskutuvaly. Osoblyvo bahato supereok vynykalo pro is-nuvannia inoplanetnych mysliaych istot. Vila dovodyla, o pojava yttia, a ote, j pojavasamousvidomlenych stvori, ne moe buty vypadkovoju, ridkisnoju. Vona je zakonomirnyjstupi svitovoho rozvoju. oho nema v zerni, toho ne bude v roslyni, o ne posijane u Vse-sviti te ne vyroste.

Ty propoviduje teleologiju, cilespriamovanis evoliuciji, hariakuvav Ivan, sva-riay chudym, dovhym pacem. Po-tvojemu vychody, o j liudy, j tvaryny, vsiaki tambehemoty y bloyci vse ce ve zaprogramovane v nadrach materiji? Koly, kym i ym?

Nikym i niym, usmichala Vila. Jak nikym i niym ne zakladeno informacijuduba u olu. Svitobudova vina. My cho inkoly zadumujemosia hlyboko j serjozno nad po-niattiam vinosti? Tajemnya vseochopnis vsich myslymych asiv i prostoriv, spresova-nych v jaku aklunku odnis, spinotu, kotru my bezsyli vyslovyty, ujavyty abo opysatymatematyno. U vinosti je nezlienni molyvosti vtilennia, zdijsnennia, vyjavlennia, ex-perymentu. Jiji laboratorija kvadryjony, optyjony svitiv, evoliucij, cyvilizacij, rozumivy antyrozumiv. U neji je reana molyvis u bezkonenych varintach struktur i pojednavyjavyty bu-jaku potencijnis

omu same taku, jak u nas na Zemli, a ne inu? jechydno zapytav Ivan. Ne due rozumne zapytannia, vtrutylasia Nadijka. Ty staje ortodoxom, Ivane.

Jij-bohu, rozliubliu, jak bude i dali otakym dogmatykom Ja pojasniu svoju dumku, skazala Vila, jasnoju usmikoju zmjakujuy svarlyvyj

ton podruhy. Napevne, kona evoliucija povynna projty miridy spiralej buttia, niby roz-hadujuy bezli labiryntiv ta zahadok dlia rozumu, intujiciji y instynktu. Kona spira ne-povtorna, oryginana. Vdala y nevdala. Ce ve zaley vid napruhy rozumu, vid starannostipouku, vid hostroty vidpovidanosti, vid smilyvosti duchu, vid samousvidomlennia misiji tavyerpnosti jiji zdijsnennia. Skuptor ne koen kami peretvoriuje na edevr tvorosti. Amaty-pryroda edria za bu-jakoho tvorcia. Na Schodi hovoria, o vona liuby velykuhru, v obih jakoji vvody bezodniu svitiv ta molyvostej. Tomu my ne moemo zapytuvaty,omu my taki, a ne inaki? Nyni taki, a zavtra budemo inymy. Siohodni husi, zavtra neporuna lialeka, pisliazavtra preharnyj barvystyj metelyk, o lety u nebo, radije vpromeniach Soncia

Romantyno, ale neperekonlyvo, buboniv Ivan. A vzahali, ty molode, Vilo! Nareti ty dohadavsia! patetyno zdijniala ruky vhoru Nadijka. Harazd, harazd, zamachav rukamy, niby vitriak krylamy, Ivan. Nechaj ja

zhodusia z toboju, o bu-jaka faza yttia, v tomu ysli j mysliaoho, zakonomirna, nemy-nua. Nechaj! omu vona tak ridko vyjavliajesia? omu do nas ne zavitaly veneriny,marsiny, jupiteriny, veni z afa Centavra, z Syrisa, z tumannosti Andromedy? U nych,jak ty vyslovylasia, bula v zapasi vinis, ob perehnaty nas u postupi. A o my baymo?Venera seredniovine peklo, Mars pustelia, Jupiter amino-metanovyj monstr, deodne yttia ne vytrymaje. A dalekyj kosmos vzahali movy, vsi proekty mizorianoho kon-taktu poterpily fisko

Vila bezpomino rozvela rukamy. Druzi, nu jak mona spereatysia pro tajemnyciu, pro nebuvale? o my vidajemo

pro nezlienni vyjavy svitovoho yttia j rozumu? My znajemo lye zemne yttia, ta j to nedo-skonalo, poverchovo. A o skazaty pro te, oho my ne bayly, ne viduvaly? ukaty, ukaty,dumaty i nioho ne zapereuvaty bezpidstavno, lye na osnovi tych y inych axim ta uper-ede o tak ja mysliu pravdyvu nauku Nu a odo zustrii z inymy rozumamy, zpryeciamy moe, my j striajemosia z nymy? Chto skae? Moe, cilyj riad javy, kotrimy vvaajemo pryrodnymy, je svidennia rozumu. Moe, vony dyvliasia na nas, a my nevidajemo pro te. Nam treba e vyrosty z peliuok pervisnoho rozumu, rozirvaty pavutynuantropocentryzmu, ehocentryzmu. Ja pevna, o najblye pryjdenie vidkryje nam kazkovidyva, pered jakymy zamru skeptyky

Tak mynaly dni u cikavych doslidach, spostereenniach, zachopliujuych besidach. Od-noho razu Vili povezlo. Tak hovoryly stari veni, z nedovirjam pohliadajuy na tenditnuposta divyny. A naspravdi uspich pryjov ne vid vezinnia, a vid terpinnia ta nevpynnohooikuvannia nezvyajnoho. U suzirji Plejad zjavylasia tumanna pliama. Spoatku vona bulamikroskopina, potim zbiylasia. Vila zbahnula: vidkryto novu kometu.

Na druhyj de zranku na stini v korydori druzi prybyly blyskavku. Tam bula zobraenaVila, toneka, hnuka, z gigantkoju truboju v rukach, jaku vona naciliuvala na chvostatuzirku. A vnyzu lakoninyj napys:

VILA VIDKRYLA NOVU KOMETU. URA!!!

Toho dnia molodi astronomy, astrofizyky, astrobotaniky ta ini astro zibralysia nastychijnyj mityng v aktovomu zali instytutu. orniava Nadijka skoyla na stil, zachoplenoproholosyla:

Novij kometi pryvlasniujemo imja Vily! Kometa Vily vy viduvajete, jak ceharno j romantyno?!

A holovne spravedlyvo! kryknuly z zalu. Zasluyla! Chaj yve Vila! radisno skanduvaly druzi. Divyna zaarilasia, pryklavy ruky

do hrudej, blahano hlianula na podruhu: Ja prou vas, ne treba! Nu, o ja take zrobyla? Pomityla pliamu na nebi Ne pliamu, zarehotav astrobilog Andrij, a nebesne tilo dimetrom v nadcia

mijoniv kilometriv. Cho i rozridene tilo, a vraaje! Moe, znania tuka vid komety Hall-eja! Ne prybidniujsia, Viloko, prydane nepohane do tvoho hriaduoho vesillia! KometaVily i basta! Spravedlyvo!

Ni! pouvsia hunyj holos vid dverej.Vsi zamovkly, ohlianulysia. Na porozi stojav dyrektor instytutu profesor Hraber. Joho

syvi brovy hrizno chmurylysia. Ni, nasmikuvato povtoryv vin. Nespravedlyvo!

omu? zahorlav Ivan. Zakon, pryjniatyj vsim svitom. Bu-jakyj dyletant vid-kryvaje kometa otrymuje joho imja. A Vila specilist

Tycho, skazav Hraber. o za mityngy? Tut oficijna ustanova. U vaoji Vilye moloko na hubach ne obsochlo, rano zadyraty nosa. Prysvojuvaty kometi imja divynky?Zaekajemo. Nazvemo kometu poriadkovym nomerom cioho roku. Abo imjam jakoho ar-tysta, baleryny, slavetnoho stalevara. Vse ce vyriy vena rada

Hraber velyno vyjov iz zalu. Vila znyzala pleyma, veselo zasmijalasia. A oho , dyrektor pravyno vyriyv. Navio kometi imja? Letila vona mijardy rokiv

bezimennoju, letityme j dali

Osinnim lystiam oblitaly noi ta dni. Vila maje ne vidchodyla od velykoho refraktoraobservatoriji. Plyvlo velynoju rikoju zoriane dyvokolo, merechtily ekrany, padaly na stilnovi j novi fotografiji. Siajvo komety na nych zbiuvalosia, vyrostalo, zminiuvalosia. Potimu komety zjavyvsia chvist, pynoju mitloju prostiahnuvsia u prostori. Rozvytok chvostatojizori jov jak zvyajno. Ta potim stalo nespodivane: u komety speredu vyris hostryj svitlovyjpromi.

Vila zachvyliuvalasia. Due ridkisna kometa. Takoju pryblyzno bula tiky kometaArenda-Rolana. Povne poruennia vsich teoretynych peredbae. Neve znovu nauka ni-oho novoho ne vidkryje, a lye pidtverdy tryvini prypuennia, jak i pry doslidenni ko-mety Halleja? Takyj dyvovynyj ans torknutysia tajemnyci, kotra moe vidkryty ne lyepryyny pojavy komet, a j o take, pro o navi ne mrije svitova nauka. Je techninimolyvosti, navi dlia neznanych potreb vytraajusia kolosani koty, a tut

Divyna vyriyla poradytysia z Nadijkoju. Pislia erhuvannia, na svitanku, vona pom-ala do hurtoytku, rozbudyla podruhu. Nadijka skoyla z lika rozpatlana, zliakana.

o trapylosia? Neastia? Ta ni! Jake tam neastia! Naa kometa typu Arenda-Rolana! Tiky nabahato

potunia. Ty rozumije? Neve? Pravdu kau. O fotografiji Oce tak! radila Nadijka, vydeko vdiahajuy. Klasna kometoka! Fan-

tastyka! Zakovyka uenym! Do oho tut ueni? Ja chou skazaty ine: kometa projde na vidstani vsioho sto tysia

kilometriv vid Zemli. Ty rozumije? Nioho ne rozumiju. Ty o zliakalasia? Zemli vona nioho ne zapodije. Masa

nikemna. Nu, moe, bude fejerynyj zorepad Ja ne pro te, smina! Treba vykorystaty blyke prochodennia. Jak? Zapustyty suputnyk. Tak, jak pry doslidenni komety Hal-leja. Tiky ob dosli-

duvaly ne avtomaty, a liudyna, uenyj. Treba, ob suputnyk i kometa zblyzylysia maxy-mano. Zbahnula? Vyvyty chvostatu brodiahu, ta e taku oryginanu, vprytul

Viloko! zradila Nadijka. Ce zdorovo! Ty genij! Jakyj tam genij. Biimo do efa

Dyrektor metav hromy j blyskavyci. Tykav pacem u Vilu, a oi z-pid okuliariv pro-sverdliuvaly divynu naskri.

Ce vse vy, vy! Vnosyte v instytut atmosferu sujety ta bezhluzdia. Tak, tak! Roman-tynoho bezhluzdia! A teper e j polit liudyny do komety. o ce vam prohulianka zahrybamy do Brovariv? Ne dozvoliu!

A omu, vlasne, vy povynni davaty dozvil? spokijno zapytala Nadijka. Chibavidkryttia abo experymenty zdijsniujusia za dozvolom biurokrativ?

Dyrektor zakaliavsia, pobahroviv. Jak ce zrozumity?Vila liubjazno vsmichnulasia, schvano pohlianula na podruhu. Nadijka pravdu skazala. My, profesore, spravdi ne budemo pytaty ni v koho dozvolu.

My zvernemosia do prezydenta Akademiji.Dyrektor e o chotiv skazaty, ta divata zasmijalysia, purchnuly v dveri, jak dvi

ptayny, zalyyvy rozhnivanoho Hrabera naodynci z joho vemonoju liuttiuZa tyde u gazetach zjavyvsia Vidkrytyj lyst prezydentovi Akademiji nauk. Poala-

sia dyskusija pro neobchidnis kontaktnoho doslidennia novoji komety. Jiji pidchopyly za-kordonni asopysy, gazety, futurologini vydannia, telebaennia. Propozycijeju zacikavylysiafachivci. A erez misia, rannioji oseni, pryjov lyst: Vilu vyklykaly do Kosmocentru. Dliapoliotu do chvostatoji zori vysuvalasia jiji kandydatura. Treba bulo projty vidpovidni komi-siji, trenuvannia.

Druzi radily j sumuvaly. Zibralysia vostannie v hurtoytku. Posydily, pomovaly. Na-dijka prypala do Vilynoho plea, proepotila:

A moe doky ne pizno vidmovytysia? Ha? Chiba malo tajemny tut, na Zemli?Nam tak harno razom yty, spereatysia, dosliduvaty. A raptom, Viloko, o trapysia

Nadijko! oburylasia Vila. Neve ce ty hovory? Ne viriu. ob vy bie pro takenavi ne dumaly, o vam na proannia mij poetynyj zapovit.

I vona prodeklamuvala:Perestupy meu. I vyjdy v tajemnyis.Dmuchny za vitrom popil ta iru.Chiba ne uje kliu za chmaramy kurlye?Perestupy meu. Perestupy meu.Suvoro hlia dovkil i zapytaj sumlinnia: Koho ekaju tut? I o ja bereu? -Chto v nebo ne roste pryreenyj na tlinnia.Perestupy meu. Perestupy meu!Bahato holosiv. Ta ly odyn proroyj: o zvjae u dui te v vinosti zvjau!Pid nohy ne dyvy. Zdijmy do Tajny oi.Perestupy meu. Perestupy meu!..

Nadijka obniala podruhu, zaplakala. Nu oho ty, oho? dyvuvalasia Vila. Ne znaju, proepotila Nadijka. Serce styslosia. Zdalosia, o ja ve tebe ne

pobau Durnyci, proburav Ivan, nervovo potyrajuy kistliavi doloni. Garantija u

naych kosminych korabliv sto vidsotkiv. Abo maje sto. Tono kau. Za ostanni roky odnoji katastrofy. odnoji ertvy. Tak o, divata

Vin ne zakinyv frazy i zamovk. I Vila te movala, sumno dyvliay na Nadijku.omu vona movala? omu nioho ne vidpovila na dyvne viuvannia podruhy?

Poalysia dni napruenoho trenuvannia. Vila dobre vytrymuvala vsi neobchidnivpravy v barokameri ta centryfuzi. A u vinyj vid zania as huliala v lisi. Tut vona viduvala

sebe sered druziv. Obnimala bilokori stovbury berizok, pestyla utlyvymy paciamy orstkukoru sosen. Prysluchajuy do uroystoho dzvonu lisovych veletniv, epotila jim nini slova:

Do pobaennia, sestryci Do zustrii, brattia Ja leu vid vas. y vernusia neznaju

Vona prostiahala ruky do merechtlyvoho dyvokola, niby viddavala zirkam svoju duu. Zori, pryjmi mene. Ja prahnu do vas Zori, vidkryjte svoju tajnu!Vona lehko vasuvala sered haliavyny, i tanciuvaly razom z neju zirky, misia, zolotavi

chmarynky, dereva. I zdavalosia divyni, o v rytmi jiji tanciu v prostori poynaje zvuatymelodija radisnoji symfoniji.

Odnoho dnia Vila zustrila v choli Kosmocentru Viktora. Oboje buly straenno vraeni.Kosmonavt naprueno dyvyvsia v oi divyni, tryvono movav. Vona jasno, po-dytiaomuvsmichnulasia, podala ruku. Vin poleheno zitchnuv.

Zdrastuj, Vilo. Zdrastuj, Viktore. Vilo, tak bahato dniv mynulo vidtodi, jak my Cila vinis. Todi ja, znaje Ne treba, movy Ni, treba. Treba, Vilo Ja bahato peredumav, bahato zbahnuv. Vilo, ja tebe Movy, Viktore. Ne trebaDivyna blahajuym pohliadom hlianula na nioho, pidniala zasterelyvo vhoru doloniu. Vilo! omu borony meni skazaty zapovitne? Movy, movy. Ja uju, znaju vse. I meni radisno Ce pravda? Pravda. Ja ytav, o ty maje letity do komety. Tak. Ja te leu. Na Mars. Nezabarom start. Ja ula, Viktore. Ja znala, o ty takyj nezvyajnyjViktor torknuvsia paciamy Vilynoji doloni. Pohlianuv na jiji blide, oduchotvorene ob-

lyia, na siajui smarahdovi oi. Zitchnuv lehko i aslyvo. Chaj bude tak, jak je, Vilo. Pislia povernennia z neba my strinemosia znovu I

chaj todi moje serce skae vse, o ja pryhotuvav dlia tebeVin ruyv do vychodu, pered tym, jak zaynyty dveri cholu, e raz ohlianuvsia. A Vila

dovho dyvylasia vslid jomu, epotila: y bude vono povernennia? y bude?Vona zajla do likaria, sluchniano vyterpila vsi procedury. Litnia harna inka z pro-

nyzlyvymy sirymy oyma vymiriuvala jij tysk, artuvala: Vam pozazdry bu-jakyj kosmonavt. Moete letity cho do inoji zirky Tudy, moe, j poleu, zadumlyvo skazala Vila, dyvliay u prostir. o vy skazaly? zdyvovano perepytala likarka. Ta ni nioho! spalachnula Vila. To ja tak zamyslylaToho veora vona znovu zustrilasia v choli z Viktorom. Vin kynuvsia do neji, schopyv

za ruku. Vilo! Ja ukav tebe. Ja diznavsia, o ty ve cymy dniamy Tak, ce pravda. Pisliazavtra. omu ne skazala odrazu? omu promovala? A o ce miniaje? Prote, dobre, o ty pryjov siohodni. Ja tobi vidkryju svoju tajem-

nyciu. Lye tobi, Viktore Jaka v tebe moe buty tajemnycia, Vilo? Velyka tajemnycia. SluchajVona pidvela Viktora do vikna. Zvidsy vydno bulo zori, merechtinnia lichtariv, za-

dumlyvi dereva v osinniomu vbranni, o ronialy barvyste lystia na temni smuhy asfatovychdoriok.

Viktore ri u tim, o ja ne povernusiaViktor zakamjaniv. Vin jaku my pomovav, potim alibno vsmichnuvsia. Divyni bulo

vako dyvytysia na nioho, vona opustyla viji. Vilo, ty, zvyajno, artuje. Jak mona letity z takym pereduttiam? Ce ne pereduttia, zapereyla vona. Ce znannia o ty vyhadala? Posluchaj. Ja tobi vse pojasniu. Ja pryjla do vysnovku, o kometa, kotra teper na-

blyajesia do Zemli, tuna o za chymerna ideja? Ja pevna, o ce poslane inoho svitu. A ini komety? Moe, j dejaki ini. Ne znaju Ta j ne v ciomu sprava, Viktore. Nam treba miniaty

svij zaskoruzlyj svitohliad. Treba zviniatysia vid zvynych, sirych, odlifovanych dumok,axim, perekona i tradycij. Treba buty polumjanymy. Pomyliatysia, padaty, vstavaty i u-katy, ukaty, ukaty novych steok i prochodiv do tajemnyci buttia. Ade my stvoryly bezlibezkrylych, bezpominych, koliarkych hipotez nikemnych i poronich, jak horichovakaralupa, i prytiahujemo do tych hipotez usi fakty nauky ta piznannia. Tak ne mona! Tyuje? Treba, ob koen na svojemu misci dovbav skeliu tajemnyci, hotujuy do nebuva-loho. I ja v ciomu experymenti, o maje zdijsnytysia, chou dovesty sobi j inym, o kosmosne takyj prymityvnyj, jak dechto hadaje

Viktor, pidniavy ruku, poter olo, rozhubleno hlianuv na Vilu. Zady, zady Ja nioho ne zbahnu. Do oho tut problemy piznannia i ty? Ty

skazala, o ne povernesia Ce pravda. Ja vyriyla ne povertatysia. Na mojemu suputnyku je reguliujui rakety.

Po instrukciji ja povynna trymatysia na zaplanovanij vidstani vid komety. A bude na-vpaky. Ja nablyu do komety i siadu na neji

o ty kae? achnuvsia Viktor. Ty ne povernesia! Vila sumno vsmichnu-lasia.

Nu ot. Nareti ty zbahnuv. Same ce ja tobi j kauViktor movav. Jichni pohliady zustrilysia i ve ne mohly rozijtysia. A sliv ne bulo.

Chlope hladyv doloneju nini paci Vily, i vusta joho le pomitno tremtily. Nareti divynaporuyla movanku, oi jiji dovirlyvo zaprominylysia.

Ja pevna, proepotila vona, o poriad z namy yvu i myslia rozumni braty.Jich bahato. Vony skri. I ne obovjazkovo na inych tverdych tilach planetach. Viktore,my v poloni jakoho karusenoho svitohliadu, prymityvnoji mechanistynoji schematyky. Mycilkom ignorujemo toj vraajuyj fakt, o vsi nebesni tila, nae jestvo, konu astku materijiomyvaje vakuumnyj okean, my v niomu plyvemo, nym nasyujemosia, nym, zretoju, dycha-jemo. Te, o vvaajesia niym, poroneeju, je fundamentom vsioho suoho i naohoyttia zokrema. Ty rozumije, do oho ja vedu? Nam treba trochy abstraguvatysia vid pla-netnoji karuseli, stupyty krok za mei dytiaoho rytuvannia. Todi my pobaymo, o prostirnapovnenyj velykym, vseosianym yttiam, o nae yttia to lye lialeka, embrin vse-ochopnoho yttia kosmosu, jak pro te kazav Vernadkyj. Treba lye rozirvaty plivku, ootouje nas, e raz roztroyty krytaleve sklepinnia, jake koly zrujnuvav Dordano. O,jakyj stranyj konservatyzm. I vse, vse my budujemo za pradavnim vzircem antropozako-chanosti, ignorujuy rozmajitis materynkoji svitobudovy

Vilo! Ale ce o voliuntaryzm u nauci? nasmikuvato zapytala vona. Nu, ne tak ale Pryblyzno tak! pidchopyla Vila. Navi ty, Viktore, ne moe zvinytysia vid

stereotypiv myslennia. A ini Ta chaj! Chaj dumaju, jak zavhodno. Ja zdijsniu svij plan.Nauka ne vtraty nioho, vona otrymaje fotografiji, doslidennia, zapysy. Vse, o zaplano-vano. Ja zalyusia tam. Liudy diznajusia, chto poslav kometu do nas, jaka jiji misija, o

oznaaje dyvna visnycia z bezmenosti. Ty rozumije, jakyj strybok dlia znannia? Rozumije,Viktore? Inkoly dlia obvalu v horach potriben odyn kami

Vilyni oi zatumanylysia, pohliad polynuv u dalynu. A moe moe, ja j ne zahynu Vony vriatuju mene Chto? ledve utno zapytav Viktor. Druzi, braty, prosto vidpovila Vila. Ti, jaki poslaly kometu. Vtim, ne budemo

pro ce hadaty. Navi pidtverdennia hipotezy pro tunis komety das gigantkyj potovchnauci

Nu j nu! pouvsia rizkyj holos. Vila zdryhnulasia.Do nych pidchodyv dyrektor OIKPu profesor Hraber. Vin nasmikuvato mruyv oi,

chytav holovoju. De ne nosij, tam i vy, Vilo. Tiky zavitav u Kosmocentr, jak uju va pryjemnyj

holosok. I archipikantnu hipotezu z vaych vust. Ue j komety tuni? Vitatysia ne zavadylo b, profesore, povela ironino pleem Vila. Dobroho ve-

ora! Drastujte, drastujte, burknuv profesor. Vy mene tak vrazyly svojeju absurd-

noju frazoju, o ja zabuv etyket. omu absurdnoju? zdyvuvalasia Vila. ym moje prypuennia hire vid in-

ych, tryvinych?Dyrektor po-dytiaomu splesnuv rukamy. Vsi vy zboevolily. Pozytyvni nauky peretvoryly v sklad manikanych idej. To ka-

naly na Marsi tuni, to Fobos i Dejmos utvory pryeciv, to cyrky na Misiaci diuzymegaraket, a sam na pryrodnyj suputnyk korabe, na jakomu nai predky prybuly doZemli. A teper, z vaoji lehkoji ruky, komety tuni. Moe, Sonce, planety, a to j galaktykyte tuni utvory?

A omu b i ni? nasmikuvato zapytala divyna. Todi z vamy nema pro o rozmovliaty! pyrchnuv, jak kit, profesor. Chiba

mona dyskutuvaty z neserjoznymy liumy? Dyvno, hariae skazala Vila, pohliadajuy to na profesora, to na Viktora. Due

dyvno! Vychodiay z vaoji logiky, jaka nya evoliucija, sposterihajuy nai suputnyky, ko-rabli, kosmini komplexy, povynna vvaaty jich pryrodnymy utvoramy, ymo na vzire pla-netnych parazytiv blich, y o!

Nelogino! oburyvsia Hraber. Do oho tut nai suputnyky, rakety i pryrodnikomety?

A do toho, o vy bojitesia proslidkuvaty postup nauky j techniky na najblyi sotniy tysiai rokiv. Ve v najblyi desiatky lit my zmoemo montuvaty eterni mista, o zri-vniajusia po mastabnosti z Fobosom, Dejmosom abo perevera jich. A dali? V nastupnimijonolittia? Mysliai istoty Zemli zmou tvoryty planety, zori, a moe, j galaktykyJako v ciomu bude neobchidnis. Chiba ne jasno, o ce tak? De mea potunosti rozumu?Svit bezmirnyj. Braty v inych svitach, moe, obihnaly nas na mijony cykliv

De vony? ironino rozviv rukamy profesor.Vila hirko vsmichnulasia. Zavdy ce zapytannia. Podajte jich siudy! omu nam choesia, ob istoty z inych

svitiv obovjazkovo pozuvaly pered naymy objektyvamy abo daruvaly nam avtografy? Zvidkytaka zarozumilis ta samozakochanis? Naa cyvilizacija moe vyjavytysia embrinanoju,dytiaoju porivniano z yttiam bezmenosti

Et! znevalyvo machnuv rukoju Hraber. Rozvely cilu filosofiju na fikciji. Na-jivniactvo, eklektyka bie nioho!

Jaka tam filosofija, sumno skazala Vila. Elementarna liudka logika. A ko-meta tuna, po-dytiaomu zakinyla vona.

Hraber ruyv do vychodu. Na porozi ohlianuvsia, sucho skazav:

a, o ja ranie ne znav pro vai boevini ideji. Nizao ne pryjniav by do insty-tutu.

Due perekonlyvyj metod vesty dyskusiju, nasmikuvato kynula jomu vsliddivyna. Viktore, ty uje? A vtim, dosy supereok. Chodimo, pohuliajemo pid zoriamy

Vony povino jly alejeju parku. Stupaly tycho, obereno, niby nasoloduvalysia cho-doju po zemli. Z derev padalo ovte, bahriane lystia. Zdavalosia, o dobri nezrymi ruky ste-lia barvystyj proanyj kylym dlia Vily.

Vyjovy na kraj parku, zupynylysia. V imli vyblyskuvala vuzeka strika riky, nadobrijem siajav fejerynyj me komety. Viktor rizko povernuvsia do divyny. Holos u niohotremtiv:

Vilo, ne treba Ne treba, kochana V oach divyny zablyaly sliozy. Ce synie za mene. Chto maje buty perym, Viktore. Treba stupyty v okean bosoju

nohoju. Ne dyvytysia na nioho kri kecia Choe, ja rozpovim tobi starovynnu indijkulegendu? Pro kometu Choe?

Vin movav, dyvliay v nebo sumnym pohliadom. Vila zitchnula, tycho promovyla: Vse-taky ja rozpovim. Sluchaj ylo strane udyko. Vono poyralo liudej. Jako

udyko pohnalosia za junakom, i vin, riatujuy, pirnuv u more. Drakon za nym. Junakschopyvsia za hrebi udyka, vono rozliutuy, nazavdlo po chvyliach, ob skynuty cho-robroho vernyka. Ta junak ne vypuskav hrebenia, mrijuy, o tym samym vin ne das dra-konu haniatysia za liumy. A udyko tym asom tak pomalo po moriu, o iskry letily zanym. I razom z vernykom drakon poav pidnimatysia nad Zemleju. Tak palka dumka liu-dyny pidniala v nebo navi voroha. I teper vsi my baymo kometu i posylajemo dumky vdi-anosti tomu, chto davno stav polumjanym. Dumky ornych, bilych, ovtych, ervonychliudej letia u prostori i daju novi syly vernykovi drakona

Vila zamovkla. Potim tycho spytala: Nu jak tobi legenda?Viktor nino hlianuv na divynu. I jomu zdalosia, o zori splitaly nimb dovkola jiji

holovy. Zvidky vona pryjla siudy, na Zemliu? Chto vona chvyliujua j nezbahnenna? udova legenda, proepotiv vin. Ja zrozumiv tebe, Vilo. Treba vsiudy buty

vohnianym vernykom, yty ne dlia sebe. Ale, kochana moja, jak e ja budu? Jak meni beztebe? I jak ja poleu na Mars, koly ty

Posluchaj moju proanu pisniu, ozvalasia vona. V nij vse

Ty ne pla syrotoju i serce ne kraj,Te, o statysia maje, te stanesiaPtachy ridni zberusia u Zorianyj Kraj,A prymarne v bezodni zostanesiaNe rydaj, koly ptach vidlitaje uda,Te, o z jednosti vyjlo, zjednajesia.Nemynuoji radosti znak ta pea,o u serci tvojim odmiajesiaPamjataj, o rozluky isnuju na te,ob osviauva zustrii baani,Lye te isnuvannia u vinis zroste,o tiakoju skorbotoju vraene

Vin stysnuv zuby, schovav oblyia v neji na plei. Vila zachopleno dyvylasia v nebo,aslyvo vsmichalasia zirkam, nino pestiay holovu kochanoho

Avtobus ruyv do kosmodromu. Probihaju mymo sady, dereva, budivli, polia j lisy.Vila v skafandri. Nad neju schyliajusia liudy, pidnosia do vust mikrofony. Vona o

jim vidpovidaje, usmichajesia. Korespondenty zapysuju, peredaju v eter. Vse ce niby vvisni. Zdajesia, o-o nastane probudennia i znyknu liudy, step, estakady. A za viknomelestitymu katany, hlucho homonityme kyjivka vulycia.

Ta o ve zjavyvsia py rakety, nablyzyvsia. Avtobus zupynyvsia. Divyna vyjla z ni-oho na betonni plyty, poru z neju moloda suputnycia dubler. Vako stupajuy v nezhrab-nomu kostiumi kosmonavta, Vila pidijla do grupy liudej, jaki daly jiji. O prezydent Aka-demiji vin laskavo mruy oi, pidbadiorlyvo kyvaje jij. Poriad povnyj vysokyj venyj zsyvoju eveliuroju, nachmurenyj, suvoryj. To konstruktor rakety, kerivnyk experymentu. IHraber tut. Profesor nervovo potyraje ruky, robleno vsmichajesia. Z-za joho spyny vychodyViktor, zustriajesia pohliadom z Viloju. Vona ne odvela svoho pohliadu, cho i vako vy-trymaty toj nimyj pojedynok. Maje fizyno vidula, jak vin blahaje jiji: Ne treba, ne treba,ne treba robyty toho, o ty zadumala!..

Treba, Viktore, movazno vidkazuje Vila. Ja ne mou inake. Ja sama sebeznevaatymu, jako vidstupliu!..

Vona, pidniavy ruku, proajesia z usima drunim estom, jde do lifta, pidnimajesiapo schidciach. e raz prykladaje doloni do hrudej, schyliajesia v pokloni.

Lift nese jiji vhoru. ui laskavi ruky dopomahaju zruno vmostytysia v kabini suput-nyka. V navunykach turbotlyvi holosy, o zapytuju pro viduttia, nastrij. Diakuju, druziudovi, diakuju, Zemle, meni dobre, meni bie nioho ne potribno. Ja hotova!

Chronometr vidliuje ostanni sekundy. Ostanni myti jiji perebuvannia v zemnomu lonipered novym narodenniam. I o raketa ochopliujesia stinoju polumja. Hrizno reve vo-hniana stychija, zdijmaje na svojich krylach gigantku raketu v prostir, kydaje jiji, niby kaz-kovu strilu, u tajemnyu bezmovnis neba

Viktor stojav bilia holovnoho puta upravlinnia, dyvyvsia na ekrany zvjazku, sluchavkorotki frazy operatoriv. Vse te lynulo mymo joho svidomosti. V mozku vohnianym vornempekla odna-jedyna dumka: o dijaty? Jak vriatuvaty Vilu? Jak jiji zupynyty?

A ina dumka de v nevymirnij hlybyni jestva zasterihala: Jake maje pravozupyniaty? Chto moe staty na liachu vohnianoho vernyka?

Kri tiaku zadumu prorvalysia daleki holosy: Uvaha. Seans zvjazku. Vilo, my sluchajemo vasKri trisk rozriadiv dolynaje kochanyj holos: Za dvi chvylyny optymane zblyennia Prochodu obolonku komety Jadro

vymaliovujesia na monitori korablia. Vono mizerno male Absoliutno sferyne Baymo, baymo, Vilo! radisno vidhukujesia prezydent. Ce fenomenano! Jak

mohla pry takij mizernij velyyni sformuvatysia taka ideana forma? Sposterihajte, sposte-rihajte jaknajvanie! Jak aparatura? Jak samopouttia?

Samopouttia v normi. Aparatura praciuje udovo. Pravda, je neznani perekody.Pereryvaju seans. Zosereduju na doslidenni. Vychote na zvjazok za desia chvylyn

Viktorovoho plea chto torknuvsia. Kosmonavt ozyrnuvsia, bilia nioho stojav dyrektorOIKPu profesor Hraber. Vin radisno usmichavsia.

Vse-taky vona molode! Ha? Jaki fotografiji, jaka nespodivanka! Fenomenano!Viktor movav. o jomu vidpovisty? Fenomenani spostereennia! A jakoju cinoju vony

distanusia, nichto e ne dohadujesia.

Profesor z podyvom pohlianuv na Viktora, pomityv u joho oach tryvohu, napruennia,oikuvannia.

o z vamy? Vy chvoryj? U vas blide oblyia mov u mercia Ni, ni! To vam zdalosiaViktor prysluchajesia do sliv operatoriv, ale omu seans zvjazku ne vidnovliujesia.

Nesterpna tya zalyla Vsesvit. omu tak nimo? omu vsi zatychly? Veni estykuliuju, uvsich voruasia huby, a do joho sluchu ne dolynaje j slova.

I znenaka niby hrim z jasnoho neba: Korabe padaje na kometu!Syvyj venyj kerivnyk experymentu kynuvsia do ekraniv zvjazku. Rizko nakazav: Vyklykajte Vilu!Na puti zahorilysia vohnyky indykatoriv, spalachnuv ekran, pomereanyj smuhamy

perekod. Do nioho podalysia, niby adajuy prorvaty pavutynu sfer, prezydent, veni, kon-struktory.

Vilo! Vilo! tryvono klykav prezydent. o stalosia? Vkliuajte reguliujuidvyhuny! Vkliuajte dvyhuny!

Viktor stysnuv kulaky, a pobilily paci, ob strymaty zradlyve tremtinnia ruk. Tya.Ni slova vid Vily. Lye trisk rozriadiv u hriznij bezmovnosti kosminoho prostoru.

Vilo! Vilo! klykav prezydent.Nebo movalo. A na monitori bulo vydno, jak sribliastyj suputnyk povino zahly-

bliujesia kri prozoru koronu komety do jadra, o perelyvalosia ninym fejerynym siaj-vom.

Vilo! tryvoylasia Zemlia. o trapylosia? omu movyte?Znenaka na holovnomu ekrani zjavylosia zobraennia divyny. Vono bulo spotvorene

do nevpiznannosti. Poulysia uryvky sliv: Vse pravda! Pravda uje, Viktore?.. I navi bie, bie Akademija Prezy-

dentu Legenda polumjanyj vernyk polumjanyjTane, tane zobraennia, niby prozora chmarynka v nebi. Znykaje. Zavmerly bilia ekra-

niv spantelyeni liudy.: o vona skazala? proepotiv prezydent. o vona skazala?Viktor movav. o vin mih vidpovisty? o?

Ni. U vikni misia, cholodni, krytalevi zori. Nebo nezatyne, voroe, ue.Viktor dyvysia v dyvokolo, leay na liku bilia vikna. Poriad z nym dubler. Vin

spokijno spy, posvystujuy nosom. Vin aslyvyj. Nio ne pryhniuje joho, cho nezabaromstart. A Viktorovi nema spokoju.

Mynulo ve bahato dniv vid toji traginoji pory, koly nebesna visnycia polonyla Vilu.A vin e j dosi nikomu nioho ne skazav. Kometa viddaliajesia v zorianu bezodniu. Jij vedaly imja Vily. Nareti vona taky zasluyla cijeji esti, hirko vsmichnuvsia Viktor. Tao z toho? Tajemnyyj his iz bezodni ponis jiji u bezvis yvu y mertvu. A vin movy ihotujesia do poliotu na Mars. Jaki motoroni sny! Navio , navio taki rozporoeni dijizemnych ditej? Komu potribni informacijni hory pro daleki svity, jako rozvijujesia v zori-anij prirvi najvartnie, o maje pravdyvyj smysl, ridna, kochana dua liudyny, bez jakojij tebe nema?!

De poriad zvuy jiji napruenyj holos: Pravda i navi bie! uje, Viktore?..Vilo! Jak meni dijaty? Skay, skay, Vilo! Vin vstaje, sidaje na liku, ochopliuje

doloniamy hariau holovu. Ity do prezydenta? Prochaty joho, blahaty, perekonuvaty, otreba letity vslid za kometoju? Ne poviria. Jaki dokazy? Slova Vily? Uryvky fraz? Na po-rozi kimnaty vyrostaje posta erhovoho.

omu ne spy, Viktore? Nezabarom start, treba buty u formi.

Dobre, dobre. Ja spatymuVin znovu lih horily. Zapliuyv oi. Drimota zakolysuje joho, ale svidomis stoji na

atach.U bahrovij pimi vynykaju rozmajiti zori lilovi, filetovi, zoloti. Plyvu, plyvu chy-

merni, kazkovi vizerunky. Zvuy dyvna muzyka. I de z nevidomosti, prosto nad nym, utyschvyliovani slova Vily: ylo strane udyko. Vono poyralo liudej. Mijony liudej. Jakoudyko pohnalosia za junakom

Viktor viduv, o ce vin toj legendarnyj junak. Na nioho nasuvalasia veletenka ti.Vin pobih skeliastym berehom moria. Drakon nazdohaniav joho. Todi Viktor kynuvsia ziskeli u vodu, pirnuv u hlybi. udyko maje poru. Vin schopyvsia za joho hrebi. Drakonvyletiv na poverchniu, z skaenoju vydkistiu pomav po chvyliach okeanu.

Dymuje voda. Letia iskry. Drakon zdijmajesia ponad Zemleju, lety u prostori.Viktor trymajesia na spyni udyka. I jomu zovsim ne strano. Vin dyvysia vpered,

na zori, o rozmajitoju metelyceju kruliaju u dyvokoli. Vin aslyvo epoe: Ja vriatuju tebe, Vilo!Poperedu vynykaje kometa. Viktor nablyajesia do jiji jadra. Znykaje drakon. Viktor

my prosto tak, prostiahnuvy ruky, lye syloju svoho baannia. Siaje rozmajita sfera, na-blyajesia.

Chlope pronykaje v neji. Niby v kalejdoskopi, perelyvajusia najtoni promeni riznychvidtinkiv. Viktor, rozhubleno ohlianuvy, tycheko klye:

ViloZnenaka pouvsia suvoryj holos: Chto ty?I luna zahrymila v prostori, povtoriujuy: Chto ty? Chto ty? Chto ty?Viktor prysluchavsia. Ovolodivy soboju, tverdo vidpoviv: Ja liudyna! Liudyna? perepytav holos. Liudyna to duch ukannia! Navio zjavyvsia

siudy? Ja prahnuv za liubovju, schvyliovano vidkazav Viktor. Ja ukaju Vilu. De

vona? Vona jem! De vona? Za hranniu myslymoho, prohrymiv holos. Vona ne pobojalasia perestupyty

porih tajny. Vona pravdyvyj vohnianyj vernyk! De vona? u vidaji skryknuv Viktor.Luna pokotyla u bezkraj joho vidajdunyj zaklyk: De vo-o-ona-a-a!? ukaj! vidpoviv holos. De? ukaj, dumaj! Mosty najmicnii budujusia dumkoju ta munistiu prahnennia. Lye

pidniavy nad soboju, znajde ty liubov, lye viddavy sebe bezmirnij tajemnyci, zjednaje-sia z Viloju!

Vilo! Vilo! Vilo-o-o-o! lupalo u prostori.Viktor schopyvsia z lika. Jaku my sydiv zavmery. Son Lye sonZdolavy polon drimoty, poav chutko odiahatysia. Na porozi znovu zjavyvsia erhovyj. Viktore, reym Znaju, perebyv joho Viktor. Ja jdu do prezydenta. Vnoi? Ty zduriv. Ce due valyvo. Jak znaje, rozhubleno rozviv rukamy erhovyj. Ale z& ne zabuvaj in-

strukcija

Ne do instrukciji meni teper. Proba, VasykuViktor vychorom vychopyvsia z kimnaty, zbih po schodach. Zajmavsia svitanok, sonce

zolotylo verchivja derev, nad obrijem ervonily pasma chmarynok. Ja vriatuju tebe, Vilo! Vriatuju, kochana, radisno povtoriuvav Viktor, priamu-

juy do kerivnoho centru. Ja jdu do prezydenta. Vse rozpovim jomu vidverto. Ne moebuty, ob vin ne zbahnuv

Troje liudej sydily za kruhlym stolom. Ce bezumstvo, skazav syvyj venyj. Chto znaje, zahadkovo vidpoviv prezydent. My ne moemo jty na avantiuru. Viktora mona zrozumity. Emociji, pouttia Nu-

nu, ty ne obraajsia. Ce faktor vahomyj, ta y dorenyj vin u takij spravi? De reani dokazytoho, o kometa tunyj utvir? Hipoteza Vily? Jiji ostanni slova? Ce mohla buty jiji pe-redsmertna haliucynacija. U barokamerach kosmonavtam asto verzesia kazna-o, ty jsam dobre znaje. Zahostrenis pouttia na omu ekzotynomu nu, ty mene rozumije

omu vy choronyte jiji? pochmuro zapytav Viktor. Vona yva. Ja tverdo pere-konanyj v ciomu

A kyse? Na korabli davno vyerpalysia zapasy kysniu. o my znajemo pro kosmos? zadumlyvo-stroho zapytav prezydent, pyno dyvli-

ay na konstruktora. o my znajemo? Ale rozrachunky Chiba vyriani vidkryttia zdijsniuvalysia lye za naukovymy rozrachunkamy?

Chiba ne horinniam sercia, bezumstvom genija? oho vy baajete? o take nae baannia, drue? Poavsia kosminyj svitanok, koly o vay lye

vodinnia duchu. Voliju vony vohniani vernyky! Ja pidtrymuju jichnie prahnennia. Ce holos pryjdenioho

Tya. Hlyboka j mudra tya bezmovnosti. Viktor e ne viry tomu, o pouv. Vin vdi-ano dyvysia na suvori j zamysleni oblyia venych.

Budemo miniaty rozrachunky poliotu, povino karbuje prezydent. Korabe po-lety vslid kometi Vily

Nad raketoju vysoko v nebi kruliav leleka. Viktor pokazav pohliadom na nioho, vsmi-chnuvsia.

Na astiaPrezydent pohlianuv, zitchnuv. Tak. Na astiaVin podyvyvsia v oi Viktoru. Dyvyvsia dovho, lahidno, serjozno. Pamjataj pro Zemliu, synku. Ne zabuViktor movky kyvnuv. Zemlia dala tobi vse, o mohla. Korabe, rozrachunky, nakaz. Vse ine v tobi.

Bude nehadane. Bude nadzvyajne. I zberehty pamja pro zvyajne dytynstvo zemne v potocinadzvyajnoho moe, najvae. Tut kordon tajny. Proaj, Viktore

Vony pociluvalysia tryi navchrest, jak ce dijaly odviku didy j praury pered rozlukoju.Rozijlysia.

Viktor pidniavsia do lifta, e raz pohlianuv na biloho ptacha.

A koly kosminyj korabe u vychori vohniu pidniavsia v nebo, prezydent tycheko pro-movyv, usmichajuy sam do sebe:

Vse harazd. Ptaeniata vidlitaju u vyrij. Vse harazd

Viktor viv korabe uslid za kometoju. Vona rozislala pynoho chvosta v zorianomu poli,vtikajuy vid Soncia. Perednij hostryj promi znyk, zmenuvalasia j koma holova svityla.

Bajdue klacaly avtomaty, zelenymy zmijkamy pusuvaly prylady. Nadchodyv aszvjazku. Laskavo zaholubiv ekran. Na niomu zjavylosia oblyia prezydenta. Staryj venyjdyvyvsia na kosmonavta uvano, nastoroeno.

y vse harazd, Viktore? pouvsia dalekyj holos.

Tak. Polit tryvaje za programoju. Pryskorennia zhidno z rozrachunkamy. Pouvajusebe normano. Informacija peredajesia na Zemliu bez perekod.

ZnajuZapala tryvona pauza. Potim znovu voruchnulysia vusta prezydenta, pomi potris-

kuvanniamy rozriadiv karbuvalysia joho slova: Ne peredumav, Viktore? Ni, vako skazav Viktor. Trymajsia zdorovoho hluzdu o b ne stalosia. Viduje nebezpeku povertaj na-

zad. Bez neji?Prezydent odviv pohliad. Ne vidpoviv. Ekran pohas. A e erez dobu Viktor vyklykav

dlia pozaerhovoho seansu zvjazku venych Kosmocentru. Vin schvyliovano skazav: Kometa kosminyj korabe. U vsiakomu razi ce tunyj utvir. Vin pryskoriuje

polit. Vychody za mei Sonianoji systemy Viktore, povertajsia! skazav konstruktor. Peresliduvannia bezhluzde. Kometa

dosiahne subpromenevoji vydkosti, ty jiji ne nazdoene! Vin moe nazdohnaty jiji, skazav prezydent. Bahatokratnym pryskorenniam Na ce pidu vsi zapasy panoho, zapereyv konstruktor. Vin ne povernesia

nazad. Nakai jomu vernutysia My ne moemo nakazuvaty, tycho vidpoviv prezydent. Vin pohlianuv u vikno, na

jasne blakytne dyvokolo neba, zitchnuvy, sumovyto dodav: Vin teper vinyj dlia suveren-nych rie. Chaj vyriuje sam

Tym asom radichvyli donesly z kosminoji prirvy vidpovi Viktora. Vin dyvyvsia voi svojim uyteliam, druziam i yro promovliav:

Ja vyriyv, druzi moji zemni. Ja ne povernusia. Proaj, Zemle! Diakuju tobi za na-rodennia, za teplo serdene, za materynku pisniu j slovo, za liubov i mriju

Potim kosmonavt rizko vymknuv zvjazok

Ruky Viktora vpevneno liahly na put. Teper ne mona vtraaty odnoji sekundy. Ko-meta vychody za mei Sonianoji systemy, vona nabyraje alenoji vydkosti, i treba vytys-nuty z atomnych dvyhuniv korablia vsiu potunis, ob nazdohnaty jiji.

Spalachnuly tryvoni bahrovi sygnaly. V iliuminatorach zamerechtily syni vidblyskybezumnoho vohnianoho potoku. Tilo kosmonavta vhruzlo v krislo vid perevantaennia, na-lylosia svyncevym tiaharem.

Poperedu zhuuvalosia zolotyste siajvo, strumeni rozridenoji reovyny komy lynulymymo iliuminatoriv. Na ekrani zapusuvalo otoene rajdunym oreolom jadro. Vono ne maloitkych obrysiv, ne bulo podibnym ni na korabe, ni na pryrodnyj asterojid. o fejeryne,nebaene, nejmovirne, nezemne.

Prylady vidznayly kontakt z gravitacijnym polem komety. Dvyhuny vykliuyly. Vik-tor vidreguliuvav itkis pryjomu na ekrani bortovoho teleskopa. Naprueno vdyvliavsia vjadro. De suputnyk Vily? omu ne vydno odnoji oznaky uoridnoho tila na sferi komety?

Vybuch rajdunych promeniv oslipyv kosmonavta. Blyskua spira ochopyla raketu,potuno, vsevladno ponesla v nadra imlystoji sfery. Viktor baav lye odnoho ne vtratytysvidomosti, utrymatysia na poverchni zdorovoho hluzdu, pro o zasterihav prezydent, zbe-rehty liudke, zemne spryjniattia.

o vidbuvajesia? y ce rozumna akcija inoplanetnych kosmonavtiv? y avtomaty-nyj manevr korablia-komety? Jak povodytysia, jak reaguvaty? Sama soboju vynykla vid-povi u svidomosti: nioho ne dijaty, daty, dyvytysia, sluchaty. Molyvosti v nioho nastikymizerni, o zemna aparatura nespromona protydijaty voli kosminych hostej. Do toho put keruvannia raptom znyk z Viktorovych oej. Roztanuly stiny korablia. Temriava. Tya.y, moe, vij oslip vid spalachu svitlovoji spirali?

Sutinky prorvav bahrovyj promi, ochopyv joho zvidusi, dovkola tila zapusuvalo ru-binove siajvo. Z tyi j nebuttia Viktor vyplyv do zamknenoho spiranoho prostoru, zakru-liav, yroko rozkynuvy ruky, niby v stani nevahomosti.

Imlysti strumeni rozijlysia. Kosmonavt pobayv posta Vily. Vona leala, ne torka-juy oho zrymoho. Oi divyny buly zapliueni, oblyia spokijne.

Vilo, proepotiv Viktor, e ne viriay vlasnym oam. Tiky omu vona takadyvna? Zamis skafandra na nij jakyj blakytnyj serpanok.

Vilo! z bolem i radistiu zakryav Viktor. Vilo, ja pryjov, ja tut! Tut! laskavo vidhuknulasia lupa.Divyna ne voruylasia. Viktor chotiv pidijty do neji, ale ruchy tila buly vjali, niby vvi

sni, koly choe bihty, dijaty, a o nevydyme zavaaje, zvjazuje. Zdavalosia, o vin pere-suvajesia u jakij vjazkij ridyni. Potim yji vladni ruky ochopyly joho, ponesly v prostori,

poklaly poru z Viloju. Viktor zapliuyv oi. Jak harno, jak dobre! Vin taky dohnav jiji. Jijine vydno, nesyla torknutysia ridnoji ruky, ne mona vdychnuty zapachu zolotych kis, taserce znaje vona tut, z nym Naviky

Vse dovkola spovyvaje husta imla. Lunaje neutna, jaka vselenka vsepronykajuamuzyka, i Viktorova svidomis plyne do tajemnyych, e nezvidanych obrijiv

Probudennia nastalo odrazu. Svidomis povernulasia blyskavyno, niby chto uvi-mknuv lampoku. Do sluchu dolynuly zvuky. Zaelestily dereva pid podychom vitru, lunkoprokotylasia tre solovejka.

Viktor rozpliuyv oi. Pobayv nad soboju blakytne sklepinnia neba, puchnasti chma-rynky, verchivja duba. Vsmichnuvsia.

Son, proepotiv vin.Trochy posluchav zavziati perehuky ptachiv. De obizvalasia zozulia. Viktor podumky

zapytav, skiky jomu yty. Ptacha nevtomno kuvala lita, i zdavalosia, o jim ne bude kinciau vinosti. Znovu zatiochkav solovejko. Viktor hlianuv dovkola. Jake stijke snovydinnia! Lis,kui paporoti, ruda biloka na stareznij sosni.

Vin vypnuv sebe za ruku. Boliae! Neve ne son?Viktor povino pidvivsia z zemli, pohlianuv udalynu. Kri stovbury derev vydko kvitui

luky, travy, obrij v litniomu marevi. Zvidky vse ce?Bilia nih joho leala Vila v lehekomu litniomu plattiaku. Jaka vona juna, ysta,

tenditna. Vusta zdryhajusia, o epou uvi sni, na okach rozkvitaje ninyj rumjane.Viktor stav na kolina, schylyvsia nad neju.

Vilo, vstavaj! uje, Vilo, kochanaVona zvelasia na ruku. Kynula dovkola vraenyj pohliad. Pobayla chvyli kvitiv, poula

um derev nad holovoju. Potim z nedovirjam torknulasia ruky chlopcia. Pohlianuvy v johooi, vstala z pokrovu hlyci.

Liubyj, de my? Ne znaju, Vilo. Pamjataju padinnia sferu komety Ty taky poletiv za mnoju? nino zapytala Vila. Chiba ja mih inake? zdyvuvavsia Viktor. Ale o bulo potim ne zbahnu.

Tuman Znyklo vse skafandr, korabe Zi mnoju bulo te same i ja ne rozumiju Moe, nas odpravyly nazad, na Zemliu?Vila ohlianula obrij, lis, kvitkovi luky. Schoe na Zemliu, ale de korabe? De mij suputnyk? I potim o u tobi zminy-

losia Ty niby inyj, jakyj lehkyj, prosvitlenyj. Meni navi strano stalo. Zvidky v nas ocevbrannia?

A y ne zdajesia tobi, o vse ce o? Iliuzija V mene take vraennia, o o zachou obniaty tebe, a zustrinu poro-

neu Tak obijmy mene skorie, Viktore, schvyliovano skazala Vila, prytysnuvy ruky

do hrudej. Chaj ezne strach!Chlope stupyv do neji.Majnula blyskavycia, hrymnuv hrim. Tiako zastohnala zemlia, trisnula vid kraju do

kraju, a luna hlucho prokotylasia do obriju.Viktor achnuvsia, podavy nazad. Z prirvy vychopyvsia stovp dymu j pary. Kri dym

vydno bulo posta Vily v bilomu plattiaku. Vona prostiahnula ruky do chlopcia. Vid-ajduno zakryala:

Viktore! Liuby-y-yj! Vilo! Vi-o-olo!Z hurkotom viddaliavsia protylenyj kraj prirvy, niby tytanina kryyna pry skresanni

vesnianoji riky. Viktor pobih vzdov triyny, aleno spodivajuy, o de mona jiji budeperestrybnuty. Blyskavyci matuvaly nebokraj. U prostori povzla husta temriava. Znykloblakytne siajvo neba. Voroyj prysmerk kovtav dyvokolo.

Viktor zupynyvsia, zahlianuv u prirvu. Vnyzu vyruvala burchlyva, orna rika. U po-lumji hrozy inkoly vyriznialasia na tim boci maleseka posta.

Vilo-o-o! Zady! Vilo, ja jdu!Vin kynuvsia vnyz po krutij steyni. Hriznyj potik skakav erez gigantki valuny,

pliuvavsia brudnoju pinoju. Viktor chorobro strybnuv u vodu, nasylu trymajuy na nohach,probyravsia na toj bik. O jomu ve po pojas, o ve po hrudy.

Chvylia zirvala chlopcia, ponesla. Vikto-o-ore! Trymajsia! kryala Vila na hori.Blyskavyci slipyly, ohluuvav hrim. Temni vody solonymy bryzkamy vyjidaly jomu oi.

Vila z achom dyvylasia na bilu soroku, o vydnilasia sered skaenoho potoku. Svitla pli-ama majorila vse dali j dali, nablyajuy do vodospadu.

Viktora zakrutylo u vyri, poneslo na hostri skeli. Ta o vin vidajdunym zusylliamrvonuvsia do bereha, vchopyvsia za kami. Nasylu vypovz na suche. Vid joho odiahu lyyly-sia tiky klapti. Ta vin ne zvernuv na te uvahy. Zvivy pohliad uhoru, ukav u prysmerkovijdalyni adanu posta.

Vilo! Ty zady Ja zaraz Ja skoroVin kynuvsia vhoru po strimkych skeliach, namacujuy konu zazubrynu, koen vy-

stup.Raptom poskovznulysia nohy, Viktor zavys na rukach. Hostri ikla ske vykirylysia

vnyzu, a mi nymy klekotiv ornyj potik. Ne treba dyvytysia vnyz, tiky vhoru, tudy, de e-kaje vona, zvidky dolynaje jiji holos:

Trymajsia, trymajsia, kochanyj! Zaraz! prochrypiv vin. Ja zarazJak tiako, jak strachitlyvo boliae povzty jomu po krutij hori! Ta o ve nedaleko.

Zovsim nedaleko e trochyTa veryna nevpynno viddaliajesia, i viddaliajesia razom z neju Vila. omu? o

stalosia? Neve jakyj kataklizm?Viktor znesyleno siv na kameni, vytyrajuy pit z ola. Potim znovu liuto kynuvsia do-

laty priamovysni krui. Hromy zatychly, vidkotylysia vdale. Ta vse nye chmary. Sirymzadulyvym tumanom pokryly vony vse dovkola. Vila roztanula v tij imli.

Vilo-o-o! zakryav Viktor. O-o-o! vidhuknulasia dalyna.Chlope kynuvsia dali naoslip. liach jomu perehorodyly husti chai. Vin poav pro-

dyratysia kri nych. Micno pereplelysia hnuki stovbury ipki, nepodatlyvi.Viktor probyravsia po vittiu, popid vittiam. Nasylu vidryvav lypki liny, mov upacia

kazkovych istot. Dychaty bulo vako. Vin inkoly znemoeno zupyniavsia, potim ruav dali.Dovho tryvav cej pojedynok. Ta o rozvijavsia tuman, poridav lis. Viktor pobih. Zarosti

lyylysia pozadu, pered nym rozliahalasia orna pustelia. Vsia jiji rivnyna bula vsijana ka-minniam hostrym, jak zuby kazkovoho drakona. A vhori merechtilo paliue sonce, vypy-vajuy volohu zmuenoji zemli.

Svidomis pamoroylasia. Viktor zupynyvsia, vperto epouy: Ja ne mou zahubyty tebe, Vilo Ne dlia toho ja dolav prostir, ob tut tebe

vtratytyZnovu pobih, rozukujuy le pomitni slidy divyny na ornomu pisku.Tya. Bezmovnis. Lye luna vid joho krokiv motorono kotysia pomi skeliamy.Znovu poperedu prirva. I za neju vydno Vilu. Uzdrivy joho, vona radisno zamachala

rukamy: Tut mistok, Viktore! Biy!Mistok lehkyj, tremtiayj, spletenyj z tonkych lin. Chlope chotiv stupyty na nioho,

ale mistok spalachnuv jaskravym polumjam, zahorivsia. Poav povino rozpadatysia. O-ovin vpade v prirvu.

Vila metnulasia v huu polumja, schopyla rukamy polovynky mistka, napruujuyvsi syly, trymala joho, ob vin ne rozpavsia.

Viktore! Biy nadi mnoju!Chlope perechopyv palajui astky mistka, zakryav: Vtikaj, Vilo! A ty, Viktore? Vtikaj! U strachitlyvij napruzi vyhuknuv vin.Divyna vyskoyla na bereh. Viktor vypustyv odnu polovynku mistka, vona vpala v

bezodniu. Ina liahla na chaotyne nahromadennia ske. Chlope vchopyvsia za korinniapravinoho dereva, kotre nevidomo jak pryepylosia nad bezodneju, i povino vybravsia nasvij bereh. Ohlianuvsia, zastohnav u vidaji. Vila znovu lyalasia tam na inomu boci.

Chto torknuvsia joho plea. Chlope vid nespodivanky sachnuvsia. Na nioho, usmi-chajuy, dyvylasia Vila. Vona stojala poriad z nym, odiahnena v dovhe bile plattia, ve-lyna j nezemna.

Zvidky ty, Vilo? rozhubyvsia vin. Viktore-e-e! dolynulo z toho boku.Chlope spantelyeno hlianuv tudy, zvidty zaklyno machala rukamy Vila v lehkomu

litniomu plattiaku. o ce? proepotiv Viktor. Chto ty? I chto ta, o na tim boci? Ja Vila, spokijno vidpovila divyna v bilomu. A ta? Pryvyd. Ty hnavsia za maroju. Ne rozumiju. Ne zbahnu Vse due prosto. My potrapyly v inyj svit. Tut vse ne tak, jak na Zemli. Ini zakony,

ini konstanty. Tvoji dumky stvoryly mira. Ty hnavsia za nym. A ja bula tut. Chodimo zimnoju. Nas ekaju druzi, pohlia

Pomi derevamy hustoji dibrovy zabilila sporuda dyvovynoji krasy. Lehki kolony, pro-zori bani strimko zdijmalysia v prostir, dopovniujuy soboju pisennyj lad ekzotynoho bla-kytnoho lisu.

Viktor stupyv krok za Viloju. Potim rizko zupynyvsia, pyno hlianuv na neji. Vonabula spokijna, trochy ironina, horda.

o ne te, naprueno promovyv vin. Ni, ne tak o ? zdyvuvalasia vona. Ty zminylasia. Ty ne ta Vila, kotru ja znaju. Moja Vila ne zalyaje inych v bidi,

ne prahne do palaciv ta spokoju. Vona polumjanyj vernyk. Ce ty mara mojeji pidsvi-domosti! ezny!

Boevinyj! movyla divyna. Kudy ty pide? Jak podolaje prirvu? o zjed-naje tebe i tu maru?

Viktore! zakryala Vila z toho boku. y viry mojij liubovi? Viriu! Viriu! Tiky jak meni perejty do tebe? Kydaju tobi nytku moho sercia! Idy po nij!Vona rozirvala plattiako na hrudiach. Jaskravo zahorilasia kvitka sercia, za-

pusuvala, niby rankova zoria. De nytka, Vilo? Ja ne bau! Vona nezryma, kochanyj! Idy! Pospiaj!Viktor stupyv do prirvy, pohlianuv unyz. Zvidty klubyvsia dym, de na skeliach adily

zalyky mistka. Viktor ozyrnuvsia. Vila v dovhij oatnij sukni znevalyvo vsmichalasia,

movala. Tiky ne dyvysia vnyz, dolynulo z toho bereha. Dyvysia na vohnyk moho sercia!Chlope, ve ne zadumujuy, kynuvsia v poroneu. Z radistiu viduv pid nohamy ri-

ativnu nezrymu nytku. Vona tripotila, vibruvala. Rozkynuvy ruky vriznobi, niby kryla,Viktor pobih, dyvliay v siajui Vilyni oi, na pusujuu kvitku sercia. Bereh blyskavynonablyavsia, nae letiv na zustri. I o ve Vila v joho obijmach.

U nebi hrymnulo. Vse dovkola znyklo, niby vymknuvsia prostorovyj proektor. Roztanuvtuman, propala prirva, skeli, ezla j ta, ina Vila, ua j voroa

Viktor trymav divynu za ruku, vse e bojavsia vtratyty jiji znovu. Zvidusiudy poplyvlonino-lilove siajvo, poalo tkaty obrysy novoho svitu. Divyna minialasia: v oach zjavyvsianezemnyj blysk, tilo vkryla buzkova tunika. Chlope hlianuv na svij stan, na niomu buly bilizruni aty.

Rozcvitaly dovkola sady, spalachuvaly filetovymy kvitamy. Rozhortalysia, rozpukuva-lysia vohniani, promenysti trojandy. Kazkovi prozori peliustky zjavlialysia, tanuly v pro-stori, znovu vynykaly. Nad sadom litaly fejeryni gigantki metelyky, ptachy. V lazurnomudyvokoli proplyvly roevi uravli, niby hosti z dytiaoji kazky, vony radisno kurlykaly i ta-nuly v kosminij bezodni. Nad stinoju derev schodylo velyezne smarahdove krualo svityla.

Jak dyvno vse ce, proepotila Vila. Jak nezbahnenno. Ale udesno. Chto po-jasny nam ci ary?

Pered nymy vynykla vysoka posta. Divyna vid nespodivanky skryknula. Ce Liudyna!Na nij dovha tunika sribliastoho kolioru. Vjusia zolotysti kicia volossia. Chudorliave

oblyia oduchotvorene, oi velyki, hlyboki. I vako vyznayty, jakoho vony zabarvlennia: vsividtinky rajduhy perelyvajusia v dobrozylyvomu pohliadi mohutniomu j laskavomu.

Vitannia vam, braty! promovyla Liudyna. Tryvone j radisne movannia. Vilane mohla spromohtysia na slovo. Viktor stupyv do Liudyny, prostiahnuv ruku.

My vitajemo tebe, brate! Ta y ne pryvyd ty? O ni, ja ne pryvyd, vsmichnulasia Liudyna. I vse dovkola te reanis. Vona

provela rukoju, pokazujuy na sad, na kvity, na nebo. De my? V inij sferi. V inomu sviti. V inij systemi. y daleko vid naoji Zemli? Daleko j blyko, zahadkovo skazala Liudyna. My ne zbahnemo takoji zahadky Ja pojasniu, torknuvsia Viktorovoho plea spivbesidnyk. Potim kyvnuv Vili.

Vy nazyvajete nae suzirja Orinom. Ce desiatky svitlovych rokiv, zdyvuvavsia Viktor. Na Zemli, napevne, mynula

cila epocha. Nas zabuly Na Zemli, zapereyla Liudyna, mynulo kika dniv. My korystujemosia inymy

vymiramy asu, inym sposobom peresuvannia v kontynuumi, ni vy. Vidsta mi systemojuSoncia i Orinom, tak zvana kometa, tut Liudyna vsmichnulasia, projla za my. Trans-formacija prostoru

Kometa ce korabe? U vaij movi vidsutni slova j poniattia, ob pojasnyty jiji pryznaennia. Kometa

ce nosij informaciji, akumuliator psychozeren planet, lejkocyt Vse