Katedra Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa

Ćwiczenia laboratoryjne

Instrukcja do ćwiczenia

Autor: dr inż. Sergiusz Boron

Gliwice, luty 2009

Badanie rozrusznika

kopalnianego

-1-

1. Ogólna budowa i podział rozruszników kopalnianych

Rozruszniki kopalniane (dawniej zwane łącznikami manewrowymi) są to zestawy łączeniowo-

zabezpieczeniowe przeznaczone do sterowania pracą maszyn górniczych oraz do zabezpieczania

odbiorników wraz z przewodami zasilającymi. Układ elektryczny rozrusznika kopalnianego

składa się z obwodu głównego (przeznaczonego do przenoszenia energii elektrycznej) oraz

obwodów pomocniczych (przeznaczonych do realizacji funkcji zabezpieczeniowych,

sterowniczych, pomiarowych oraz sygnalizacyjnych). Obudowa (osłona) rozrusznika

kopalnianego powinna być wykonana w sposób zapewniający odporność na działanie czynników

środowiskowych, przede wszystkim narażeń mechanicznych, wilgoci, pyłu oraz czynników

korozyjnych. Rozruszniki przeznaczone do pracy w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem

powinny wykonane jako budowy przeciwwybuchowej (w praktyce wykonuje się je w osłonie

ognioszczelnej z iskrobezpiecznymi obwodami sterowania). Obudowa zwykle podzielona jest na

kilka części:

• komory przyłączeniowe (dopływową i odpływową),

• komorę odłącznika,

• komorę główną.

W górnictwie krajowym stosowanych jest wiele typów rozruszników kopalnianych różniących

się wyposażeniem, przeznaczeniem i realizowanymi funkcjami, jednakże w większości odmian

można wyodrębnić kilka podstawowych, wspólnych elementów układu elektrycznego. Poniżej

wymieniono najważniejsze elementy wyposażenia głównego toru prądowego rozruszników.

Szyny względnie zaciski przelotowe umożliwiające przelotowe zasilanie kolejnych

rozruszników. Kabel lub przewód oponowy można wyprowadzić z tej samej komory, do której

wprowadzono przewód zasilający lub z drugiej komory, połączonej szynami z komorą

dopływową.

Odłącznik pełniący jednocześnie (poprzez zmianę kolejności faz) funkcję przełącznika kierunku

obrotów zasilanego silnika.

Stycznik będący podstawowym elementem obwodu głównego – obecnie praktycznie wszystkie

produkowane rozruszniki kopalniane wyposażone są w styczniki próżniowe (w starszych

wykonaniach stosowane były styczniki powietrzne). Stycznik powinien posiadać odpowiednio

dużą zdolność wyłączania prądów zwarciowych – niewielka zdolność wyłączania styczników

(np. S-200) instalowanych w starszych wersjach rozruszników wyklucza możliwość stosowania

ich jako wyłączników prądów zwarciowych (do wyłączania zwarć służą w takich przypadkach

bezpieczniki topikowe).

Bezpieczniki topikowe (ograniczniki) pełniące rolę dobezpieczenia stycznika.

Przekładniki prądowe służące do zasilania zabezpieczeń nadprądowych (niekiedy będące

integralną częścią zabezpieczenia np. w przypadku zabezpieczenia typu PSN) oraz

amperomierza.

Obwody pomocnicze rozrusznika zasilane są obniżonym napięciem z transformatora

pomocniczego z odczepami po stronie górnego napięcia, dzięki czemu ten sam rozrusznik może

być stosowany w sieciach o różnym napięciu znamionowym. Obwody sterowania umożliwiają

sterowanie lokalne (miejscowe, łącznikiem umieszczonym na obudowie rozrusznika) lub zdalne

(łącznikiem znajdującym się np. na zasilanej maszynie) z możliwością uzyskania opóźnienia

załączenia odbiornika w celu podania sygnału ostrzegawczego o uruchomieniu. Obwód

sterowania zdalnego powinien być iskrobezpieczny i niepodatny na samoczynne

niekontrolowane załączenie odbiornika, np. w wyniku podwyższenia się napięcia zasilającego

lub zwarcia w obwodzie sterowania. Budowa tego obwodu zapewnia możliwość realizacji

wspólnego (często zautomatyzowanego) układu sterowania wielu współpracujących ze sobą

maszyn.

W rozrusznikach stosowane są blokady mechaniczne i elektryczne uniemożliwiające

wykonywanie błędnych czynności obsługowych i łączeniowych, takich jak:

-2-

• otwarcie komory głównej przy zamkniętym odłączniku,

• zamknięcie odłącznika przy otwartych drzwiach komory głównej,

• wyłączenie prądu obciążenia za pomocą odłącznika (przed otwarciem styków odłącznika

następuje otwarcie stycznika),

• załączenie stycznika bezpośrednio po zadziałaniu zabezpieczenia zwarciowego.

Rozruszniki wyposażone są w zabezpieczenie nadprądowe, najczęściej w postaci przekaźnika

elektronicznego (np. typu PSN, PE-100) lub mikroprocesorowego (np. PMN-1). Poza

zabezpieczeniem przed skutkami zwarć i przeciążeń przekaźniki te realizują również funkcję

zabezpieczenia przed asymetrią prądów. Jak już wspomniano, w starszych odmianach

rozruszników rolę zabezpieczenia zwarciowego pełniły bezpieczniki topikowe (instalacyjne lub

stacyjne) bądź przekaźniki elektromagnesowe, natomiast zabezpieczenie przeciążeniowe

stanowiły przekaźniki termobimetalowe.

Rozruszniki wyposażone są w blokujące zabezpieczenie upływowe w postaci

podrezystancyjnego przekaźnika kontrolującego stan izolacji doziemnej odcinka pomiędzy

rozrusznikiem a zasilanym odbiornikiem. Kontrola odbywa się wyłącznie w stanie

beznapięciowym i w razie obniżenia wypadkowej rezystancji izolacji odpływu poniżej

określonej wartości przekaźnik blokuje możliwość załączenia stycznika w obwodzie głównym.

W stanie napięciowym (po zamknięciu stycznika głównego) kontrolę stanu izolacji całej sieci

połączonej galwanicznie przejmuje centralne zabezpieczenie upływowe znajdujące się w stacji

transformatorowej.

Rozruszniki posiadają dodatkowo możliwość kontroli ciągłości żyły ochronnej przewodu

odpływowego – wzrost rezystancji obwodu kontrolnego powoduje wyłączenie stycznika

głównego.

Ze względu na przeznaczenie i układ torów głównych wyróżnia się rozruszniki:

• jednoodpływowe,

• dwuodpływowe,

• wieloodpływowe,

• rewersyjne (jedno- lub dwuodpływowe).

Rozruszniki jednoodpływowe przeznaczone są do sterowania napędów jednosilnikowych

i wyposażone są w jeden stycznik główny oraz jeden odpływ. Rozruszniki dwuodpływowe

przeznaczone są do zasilania napędów dwusilnikowych, wyposażone są w dwa odpływy oraz

jeden stycznik główny (załączanie i wyłączanie obydwu silników odbywa się jednocześnie).

Każdy odpływ posiada własne zabezpieczenie przeciążeniowe (w zależności od wykonania

zabezpieczenie zwarciowe może być wspólne lub oddzielne dla obydwu odpływów).

Rozruszniki wieloodpływowe przeznaczone są do stosowania w miejscach zgrupowania

większej liczby odbiorników (np. w przodkach wydobywczych). Zestawy takie wyposażone są w

większą liczbę odpływów (od 4 do 12) i mogą zastępować kilka rozruszników jedno- lub

dwuodpływowych.

Rozruszniki rewersyjne, wykonywane w wersjach jedno- i dwuodpływowych, przeznaczone są

do zasilania i sterowania napędów wymagających podczas pracy zmiany kierunku wirowania

(np. strug węglowy). Rozruszniki takie wyposażone są w dwa styczniki, z których każdy

związany jest z określonym kierunkiem wirowania silnika (kolejność faz w przewodzie lub

przewodach odpływowych zmienia się w zależności od tego, który stycznik jest zamknięty),

przy czym jednocześnie może być zamknięty tylko jeden ze styczników.

W ostatnich latach coraz częściej stosowane są rozruszniki tyrystorowe, w których układ

tyrystorowy, wchodzący w skład obwodu głównego, umożliwia uruchomienie silnika przy

obniżonym napięciu zasilania. Zastosowanie rozruszników tyrystorowych w układzie zasilania

silników przenośników pozwala na stopniowe zwiększanie wartości momentu rozwijanego przez

silniki podczas rozruchu, dzięki czemu wydłuża się czas rozruchu i jednocześnie zmniejszone są

obciążenia dynamiczne elementów zespołu napędowego. Działanie stosowanych układów

sterowania polega na ograniczaniu wartości prądu rozruchowego do określonej wartości (tzw.

-3-

rozruch prądowy) lub narastaniu napięcia od nastawionej wartości początkowej (tzw. rozruch

napięciowy). Po zakończeniu rozruchu zamykany jest tzw. stycznik obejściowy.

2. Budowa ogólna i przeznaczenie rozrusznika kopalnianego RK22-C1

Rozrusznik kopalniany typu RK22-C1 przeznaczony jest do uruchamiania i wyłączania

jednobiegowych dwusilnikowych maszyn górniczych oraz do zabezpieczania przed skutkami:

− zwarć,

− asymetrii obciążenia,

− przeciążeń prądowych silnika,

− doziemień torów głównych,

− doziemień obwodów pomocniczych zewnętrznych na napięcia 24 i 42 V,

− nadmiernego zwiększenia rezystancji uziemienia,

− nadmiernego zwiększenia temperatury uzwojeń silnika,

− zwarć, nadmiernego zwiększenia rezystancji i przerw w obwodach sterowania.

Obudowę rozrusznika tworzy zespół komór zamykanych pokrywami. Komora główna jest

zamykana okrągłą pokrywą umocowaną w zamku ryglowym. Pokrywa komory głównej jest

powiązana z korpusem obudowy zawiasami oraz blokowana mechanicznie z napędem

odłącznika przełącznikowego i rozłącznika pomocniczego. Komora odłącznika zamykana jest

pokrywą prostokątną, w której jest umieszczony wziernik do obserwacji zestyków odłącznika

przełącznikowego. Pokrywa komory odłącznika mocowana jest w prowadnicach obudowy i

blokowana z napędem odłącznika. Prostopadłościenne komory dopływowo-przelotowa i

przyłączowa są zamykane pokrywami prostokątnymi i mają w ściankach bocznych wspawane

kołnierze mocujące wpusty kablowe. Po prawej stronie rozrusznika znajduje się komora

iskrobezpieczna. Wszystkie komory, za wyjątkiem komory iskrobezpiecznej są ognioszczelne.

Rozmieszczenie poszczególnych komór obudowy pokazano na fot. 1. Schemat głównego toru

prądowego przedstawiono na rys. 1.

Fot. 1. Wygląd ogólny rozrusznika RK22-C1

1 – komora główna, 2 – komora dopływowo-przelotowa, 3 – komora przyłączowa, 4 – komora

odłączników, 5 – komora iskrobezpieczna (ze zdjętą pokrywą), 6 – blokada pokrywy komory głównej, 7 –

sworzeń napędu odłącznika

1

2 3

4 5

6

7

-4-

Rys. 1. Schemat głównego toru prądowego rozrusznika RK22

Q1 – odłącznik główny (przełącznik kierunku obrotów) Q2 – rozłącznik pomocniczy, H0÷H3 – diody

wskaźnikowe obecności napięcia, 1F – bezpieczniki topikowe obwodu głównego (ograniczniki), F1, F2 –

bezpieczniki transformatora pomocniczego, T1 – transformator pomocniczy, K0 – stycznik główny, L –

zespół dławików, 1T1÷3T2 przekładniki prądowe

-5-

3. Wyposażenie komór rozrusznika

3.1. Komora dopływowo-przelotowa

W komorze dopływowo-przelotowej znajdują się zaciski przyłączowe oznaczone U1, V1 i W1

przeznaczone do podłączenia kabla (przewodu oponowego) zasilającego rozrusznik z

możliwością przelotowego zasilania innych urządzeń (fot. 2). Suma prądów obciążenia

rozrusznika i urządzeń zasilanych przelotowo nie może przekraczać 250 A.

Fot. 2. Widok zacisków w komorze dopływowo-przelotowej

3.2. Komora odłączników

W komorze odłączników znajduje się (fot. 3):

• zespół odłącznika przełącznikowego typu PK-400/G, w którym na wspólnym wałku

napędowym umieszczone są odłącznik przełącznikowy Q1 i rozłącznik pomocniczy Q2,

• zespół wskaźników umieszczony we wzierniku na płycie czołowej rozrusznika,

sygnalizujących obecność napięcia:

− H0 na zaciskach przyłączowych rozrusznika,

− H1 za odłącznikiem przełącznikowym Q1,

− H2 za rozłącznikiem pomocniczym Q2,

− H3 na torach odpływowych za stycznikiem.

• bezpieczniki (ograniczniki) osadzone w stykach nożowych za zespołem odłącznika

przełącznikowego i rozłącznika pomocniczego.

-6-

Fot. 3. Rozmieszczenie elementów wyposażenia komory odłączników

1 – odłącznik przełącznikowy, 2 – rozłącznik pomocniczy, 3 – bezpieczniki topikowe (ograniczniki)

3.3. Komora główna

Podstawowe elementy wyposażenia komory głównej (fot. 4) to:

• zespół stycznika składający się m.in. ze stycznika głównego próżniowego typu EVSS 252/3

oraz stycznika pomocniczego,

• zespół transformatorów składający się m.in. z transformatora T1 zasilającego obwody

pomocnicze rozrusznika, transformatora T2 zasilającego obwody zewnętrzne 24 V i 42 V,

bezpieczników i wyłączników instalacyjnych zabezpieczających obwody wewnętrzne 220 V,

42 V i 30 V oraz obwody zewnętrzne 42 V i 24 V,

• izolatory przepustowe typu IPT-400 posiadające wewnętrznie zabudowane transreaktory, z

których sygnały napięciowe proporcjonalne do przepływającego prądu przekazywane są do

przekaźników nadprądowych,

• zespół złącz.

Fot. 4. Rozmieszczenie elementów wyposażenia komory głównej

1 – zespół stycznika, 2 – zespół transformatorów

1 2

3

1

2

-7-

3.4. Komora elektroniki

Głównym elementem znajdującym się w komorze elektroniki jest mikroprocesorowy moduł

sterowniczo-wyświetlający. Realizuje on zadane sekwencje czasowo-łączeniowe oraz sprawdza

zgodność stanu wejść i wyjść. Jest wyposażony w pokrętło umożliwiające nastawę czasu

załączenia przekaźnika sygnalizacji ostrzegawczej w zakresie od 5 do 14 sekund. Wyświetla za

pomocą diod LED informacje o stanie wejść, wyjść, zabezpieczeń oraz wartości prądów

płynących w głównych torach. Moduł rejestruje w pamięci EEPROM podstawowe parametry

pracy rozrusznika, takie jak liczba cykli łączeniowych stycznika głównego, sumaryczny czas

pracy urządzenia oraz liczba zadziałań poszczególnych członów przekaźników

nadmiarowoprądowych. Moduł umieszczony jest w oknie wziernika komory elektroniki.

Rozmieszczenie i oznaczenia diod LED w module sterowniczo-wyświetlającym pokazano na fot.

5.

Fot. 5. Rozmieszczenie i oznaczenia diod sygnalizacyjnych w module sterowniczo-wyświetlającym

Przeznaczenie poszczególnych diod sygnalizacyjnych:

diody zielone:

diody przeznaczone do sygnalizowania poszczególnych stanów pracy rozrusznika, np. dioda K0

świeci gdy jest załączony stycznik główny, QP świeci gdy odłącznik przełącznikowy Q1 jest w

pozycji I (załączony prawy kierunek).

W linijkach prądowych diody od 0,2·Inc do 1,0·Inc. Dla prądów nie większych od prądu

znamionowego silnika (ściśle ujmując od prądu Inc nastawy zabezpieczenia przeciążeniowego w

rozruszniku) diody świecą w liczbie proporcjonalnej do wartości prądu.

diody czerwone

RI – świeci gdy zadziałał przekaźnik kontroli rezystancji izolacji torów głównych (blokujące

zabezpieczenie upływowe),

Ri – świeci gdy zadziałał przekaźnik kontroli rezystancji izolacji obwodów 42 V AC Ru –

świeci gdy zadziałał przekaźnik kontroli rezystancji uziemienia danego odpływu,

Rt – świeci gdy zadziałał człon termiczny przekaźnika nadmiarowoprądowego (za wysoka

temperatura) silnika w danym odpływie,

– świeci gdy zadziałał człon zwarciowy przekaźnika nadprądowego w danym odpływie,

ASY – świeci gdy zadziałał człon asymetrowy przekaźnika nadprądowego w danym odpływie,

-8-

– świeci gdy zadziałał człon przeciążeniowy przekaźnika nadprądowego w danym

odpływie.

W linijkach prądowych diody od 1,2·Inc do 2,0·Inc. Dla wartości prądów powyżej 2·Inc migają

jednocześnie wszystkie diody w linijce prądowej. Dla prądu 3·Inc<I≤4·Inc dioda 0,2·Inc świeci

stale a pozostałe migają, dla prądu 4·Inc<I≤5·Inc diody 0,2·Inc i 0,4·Inc świecą stale a pozostałe

migają itd. Dla prądów poniżej 2·Inc diody świecą w liczbie proporcjonalnej do wartości prądu.

W komorze elektroniki znajduje się także zespół przekaźników (fot. 6) , w skład którego

wchodzą:

• przekaźniki PSU-1, składające się z dwóch niezależnych od siebie członów: PS do obwodu

sterowania i PU do kontroli rezystancji uziemienia,

• przekaźnik PKI-1, składający się z dwóch niezależnych od siebie członów: P42 do kontroli

rezystancji izolacji obwodu 42 V (zabezpieczenie centralno-blokujące) i członu PI-01 do

kontroli rezystancji izolacji obwodu torów głównych (zabezpieczenie blokujące),

• przekaźniki nadmiarowoprądowe typu PMN-1, posiadające człony czujnika temperatury,

przeciążeniowy, asymetrowy i zwarciowy.

Fot. 6. Widok zespołu przekaźników

Przekaźniki poprzez kodowanie są zabezpieczone przed wetknięciem do niewłaściwego gniazda.

Łącznik kontrolny znajdujący się w górnej części komory elektroniki służy do sprawdzenia

działania zabezpieczeń. Łącznik posiada trzy położenia:

− położenie I (w lewo) – test działania zabezpieczeń – powinny świecić wszystkie diody

czerwone sygnalizujące stan zabezpieczeń oprócz diod ASY, linijki prądowe migają,

− położenie II (w prawo) – odblokowanie zabezpieczeń,

− położenie środkowe – położenie neutralne.

-9-

3.5. Komora przyłączowa

W komorze przyłączowej znajdują się zaciski przyłączowe odpływowe torów głównych:

• oznaczone 1U2, 1V2, 1W2 zaciski przyłączowe I wyjściowego toru głównego,

• oznaczone 2U2, 2V2, 2W3 zaciski przyłączowe II wyjściowego toru głównego.

• 1X2 - listwy zaciskowe zewnętrznych obwodów pomocniczych 24 i 42 V

• 2X2 – listwy zaciskowe obwodów kontroli rezystancji uziemienia

• 3X2 - listwy zaciskowe obwodów kontroli temperatury silnika (silników)

Rozmieszczenie elementów wyposażenia komory przyłączowej pokazano na fot. 7.

Fot.7. Widok komory przyłączowej

3.6. Komora iskrobezpieczna

W komorze iskrobezpiecznej znajdują się listwy zaciskowe X1 do podłączenia obwodów

sterowania i uzależnień funkcjonalnych. W górnej części komory znajduje się łącznik

manipulacyjny do przełączania rodzajów sterowania:

• położenie I – sterowanie w trybie normalnym pracy (z sygnalizacją ostrzegawczą lub bez),

• położenie II – sterowanie w trybie awaryjnym (impulsowe bez sygnalizacji ostrzegawczej).

4. Przebieg ćwiczenia

4.1. Oględziny łącznika

W celu zapoznania się z budową komór ognioszczelnych, należy zdjąć pokrywy komór

przyłączowych, komory odłączników, komory elektroniki i komory iskrobezpiecznej oraz

otworzyć pokrywę komory głównej. Przed otwarciem pokrywy komory głównej należy ustawić

dźwignię zespołu napędowego odłącznika przełącznikowego i rozłącznika pomocniczego w

położenie „B” (odłącznik przełącznikowy i rozłącznik pomocniczy otwarty) a następnie kluczem

z łbem sześciokątnym obrócić zespół wałka blokady o kąt 90° w prawo. Po wykonaniu tych

czynności kluczem kształtowym z zębatką należy obrócić pokrywę komory głównej o kąt 30° w

lewo i otworzyć. Przy zamykaniu pokrywy czynności wykonuje się w odwrotnej kolejności.

-10-

4.2. Próba pracy

4.2.1. Sterowanie w normalnym trybie pracy

Połączyć zaciski wyprowadzone z listwy komory iskrobezpiecznej X1 z przyciskiem

sterowniczym, zgodnie ze schematem przedstawionym na rys. 2. Zaciski pomocnicze listwy 2X2

i 3X2 połączyć zgodnie ze schematem na rys. 3.

Rys. 2. Schemat układu sterowania w normalnym trybie pracy

Napięcie 24 V prądu przemiennego do zasilania przekaźnika uruchamiającego sygnalizację

ostrzegawczą jest dostępne z zacisków 2 i 3 listwy 1X2. Zaciski wyprowadzone z listwy

zaciskowej 2X2 i 3X2 podłączyć zgodnie ze schematem przedstawionym na rys. 11 (jeśli nie

korzysta się z czujników temperatury uzwojeń silników, zaciski 1 i 2 oraz 3 i 4 listwy zaciskowej

3X2 należy zewrzeć). Łącznik manipulacyjny umieszczony w górnej części komory

iskrobezpiecznej rozrusznika ustawić w położeniu I (por. rozdz. 3.6). Załączyć napięcie zasilania

stanowiska laboratoryjnego i ustawić żądany kierunek obrotów silnika (dźwignia zespołu

napędowego odłącznika przełącznikowego w odpowiednim położeniu). Przeprowadzić próbę

załączenia i wyłączenia silnika dla dwóch wariantów:

− z możliwością nadawania sygnalizacji ostrzegawczej przed załączeniem stycznika głównego

(czas opóźnienia w zakresie od 5 do 14 sekund ustawia się pokrętłem modułu sterowniczo-

wyświetlającego umieszczonym w górnej części komory elektroniki),

− bez możliwości nadawania sygnalizacji ostrzegawczej, co wymaga włączenia diody

pomiędzy zaciski 10 i 12 listwy X1.

Przeprowadzić próbę działania rozrusznika dla drugiego kierunku obrotów silnika.

-11-

Rys. 3. Układ połączeń zacisków pomocniczych komory przyłączowej rozrusznika RK22-C1

4.2.2. Sterowanie w awaryjnym trybie pracy

Połączyć zaciski wyprowadzone z listwy komory iskrobezpiecznej X1 z przyciskiem

sterowniczym, zgodnie ze schematem przedstawionym na rys. 4. Łącznik manipulacyjny

umieszczony w górnej części komory iskrobezpiecznej rozrusznika ustawić w położeniu II

(sterowanie w trybie awaryjnym). Załączyć napięcie zasilania stanowiska laboratoryjnego i

ustawić prawy kierunek obrotów silnika (dioda QP modułu sterowniczo-wyświetlającego

powinna świecić). Przeprowadzić próbę działania rozrusznika przyciskiem sterowania

impulsowego.

4.3. Próba zadziałania członu przeciążeniowego przekaźnika nadmiarowoprądowego.

Ustawić prąd nastawy członu przeciążeniowego przekaźnika PMN-1 na wartość 1 A. Za

pomocą stopera ręcznego wyznaczyć czas od momentu załączenia silnika do momentu

zadziałania zabezpieczenia („stan zimny” silnika), co sygnalizowane jest świeceniem

odpowiedniej diody koloru czerwonego. Po zadziałaniu zabezpieczenia skasować blokadę

ponownego załączenia i dokonać ponownego pomiaru czasu zadziałania zabezpieczenia („stan

gorący” silnika). Porównać otrzymane wyniki z charakterystyką czasowo-prądową przekaźnika

PMN-1 (rys. 5).

-12-

Rys. 4. Schemat układu sterowania w awaryjnym trybie pracy (sterowanie impulsowe)

4.4. Próba działania członu asymetrowego przekaźnika nadmiarowoprądowego

Po wyłączeniu rozrusznika spod napięcia odłączyć jedną z faz w układzie zasilania (pomiędzy

rozrusznikiem a silnikiem). Załączyć napięcie, uruchomić silnik i zaobserwować zachowanie się

przekaźnika.

4.5. Próba działania przekaźnika kontroli izolacji (blokującego zabezpieczenia

upływowego)

Po wyłączeniu rozrusznika spod napięcia pomiędzy jedną z faz odpływu łącznika a żyłę

ochronną włączyć opornicę dekadową. Załączyć napięcie, przestawić dźwignię odłącznika w

położenie I lub II. Wyznaczyć wartość rezystancji (z dokładnością do 1 kΩ), przy której zadziała

przekaźnik kontrolujący rezystancję izolacji torów obwodów głównych. Zadziałanie przekaźnika

sygnalizowane jest świeceniem diody RI koloru czerwonego. Po zapaleniu się diody

przeprowadzić próbę załączenia stycznika głównego a następnie podwyższać wartość rezystancji

do momentu odwzbudzenia przekaźnika, co sygnalizowane jest zgaśnięciem diody RI.

Sprawdzić zachowanie przekaźnika przy załączonym styczniku głównym (w stanie

napięciowym).

4.6. Próba działania układu kontroli rezystancji uziemienia

Opornicę dekadową włączyć szeregowo z żyłą ochronną, po czym wyznaczyć wartość

rezystancji przy której następuje wyłączenie stycznika głównego. Następnie, zmniejszając

wartość rezystancji opornicy, wyznaczyć rezystancję przy której następuje odblokowanie

możliwości załączenia stycznika. Zadziałanie układu kontroli rezystancji uziemienia

sygnalizowane jest świeceniem się diody Ru.

4.7. Wyznaczenie rezystancji zadziałania i powrotu członu temperaturowego przekaźnika

nadmiarowoprądowego.

Pomiędzy zaciski 1 i 2 wyprowadzone z listwy zaciskowej 3X2 włączyć opornicę dekadową.

Zwiększając wartość rezystancji wyznaczyć rezystancję zadziałania, a następnie rezystancję

powrotu członu temperaturowego przekaźnika nadmiarowoprądowego PMN-1. Zadziałanie

członu temperaturowego sygnalizowane jest świeceniem diody Rt.

-13-

Rys. 5. Charakterystyka czasowo-prądowa przekaźnika nadmiarowoprądowego PMN-1

DANE TECHNICZNE PRZEKAŹNIKA PMN-1

Prąd znamionowy z przekładnikiem ITP-400 In=400 A

Zakresy prądowe In= 50, 100, 200, 400 A

Nastawnik członu przeciążeniowego k= 0,01÷0,99

Nastawnik członu zwarciowego w= 0÷6

Prąd nastawczy członu zwarciowego Ix=(w+3)*Ino

Nastawnik czasu członu zwarciowego t = 0÷9

Czas zwłoki członu zwarciowego tw=30+t*10 ms

Oporność zadziałania / powrotu członu temperaturowego RT=14 / 7 kΩ

Napięcie pomocnicze Us= 24 V 133 Hz

Stopień ochrony IP30

Masa m=350 g

-14-

5. Sprawozdanie z ćwiczenia

Sprawozdanie z ćwiczenia powinno zawierać:

• Dane z tabliczki znamionowej badanego rozrusznika.

• Opis przebiegu ćwiczenia.

• Wyniki wykonanych oględzin, pomiarów i badań ujęte w tabeli wg poniższego wzoru.

• Ewentualne dodatkowe punkty podane przez prowadzącego ćwiczenie.

• Własne uwagi i wnioski wynikające z ćwiczenia.

Tab. 1. Wyniki badania rozrusznika kopalnianego

Lp. Opis badania Wynik Uwagi

1. Oględziny zewnętrzne, sprawdzenie kompletności

wyposażenia

2. Próba działania blokady odłącznik – pokrywa komory

głównej

3. Próba pracy przy sterowaniu w trybie normalnym

4. Próba działania blokady odłącznik – stycznik

5. Próba pracy przy sterowaniu trybie awaryjnym

(sterowanie impulsowe)

6.

Czas zadziałania zabezpieczenia przeciążeniowego [s]

- stan zimny

- stan gorący

7. Próba działania członu asymetrowego zabezpieczenia

nadprądowego

8. Rezystancja zadziałania przekaźnika upływowego [kΩ]

9. Rezystancja zadziałania układu kontroli ciągłości

uziemienia [Ω]

10.

Sprawdzenie przekaźnika temperaturowego [kΩ]

- rezystancja zadziałania

- rezystancja powrotu

11. Próba uruchomienia z sygnalizacją ostrzegawczą

6. Pytania i zagadnienia kontrolne

• Wymienić rodzaje rozruszników kopalnianych i ich przeznaczenie.

• Ogólna budowa i wyposażenie elektryczne rozruszników.

• Co zapewniają blokady stosowane w rozrusznikach?

• W jakie zabezpieczenia wyposażony jest rozrusznik RK22-C1?

• Opisać działanie przekaźnika kontroli izolacji obwodów głównych i jego współpracę z

centralnym zabezpieczeniem upływowym.

• Jakie rodzaje sterowania umożliwia rozrusznik kopalniany?