badanie ngo2010

8/6/2019 badanie ngo2010

1/36


2/36


3/36

P o l s k i e o r g a n i z a c j e p o z a r z d o w e 2 0 1 0

Jadwiga Przewocka


4/36

Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2011

Przedruki lub przenoszenie caoci lub czci tej publikacji na inne noniki moliwe

wycznie za zgod waciciela praw autorskich.

Autorka: Jadwiga Przewocka; wsppraca: Jan Herbst (Stowarzyszenie Klon/Jawor)

Korekta: Ewa Biernacka

Skad i projekt okadki: L-kwadrat.pl

Wydawca:

Stowarzyszenie Klon/Jawor

ul. Szpitalna 5/5, 00-031 Warszawa

tel. (22) 828 91 28, fax (22) 828 91 29

klon.org.pl, e-mail: [email protected]

ngo.pl portal organizacji pozarzdowych

mojapolis.pl

ISBN 978-83-62310-21-0

Publikacja wydana w ramach projektu Moja Polis interaktywny system monitoringu

partnerstwa lokalnego i rozwoju aktywnych spoecznoci lokalnych realizowanegodziki wsparciu udzielonemu przez Islandi, Liechtenstein i Norwegi poprzez do-

nansowanie ze rodkw Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospo-

darczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego.



5/36

Ile jest w Polsce organizacji pozarzdowych?

Czym si zajmuj organizacje w Polsce?

Kto si angauje w dziaania trzeciego sektora?

Jak organizacje nansuj swoje dziaania?

Czy organizacje korzystaj z funduszy Unii Europejskiej?

W jakim stopniu organizacje wykorzystuj nowe technologie?

Jak wygldaj relacje organizacji i administracji publicznej?

Co dziaacze organizacji myl o swoich stowarzyszeniach i fundacjach?

Co o organizacjach pozarzdowych myl Polacy?

Co si zmienio? Bilans ostatnich lat


5

9

11

14

17

19

22

25

29

31


6/36


Publikacja przygotowana na podstawie danych z dwch bada: Kondycja sektora

organizacji pozarzdowych w Polsce 2010 Stowarzyszenia Klon/Jawor oraz Indeks

jakoci wsppracy Instytutu Spraw Publicznych przeprowadzonych w ramach wspl-

nego przedsiwzicia na oglnopolskiej, reprezentatywnej prbie 3766 stowarzysze

i fundacji na przeomie 2010 i 2011 roku przez ankieterw rmy PBS DGA. Badania byyrealizowane w ramach projektw:

Moja Polis - interaktywny system monitoringu partnerstwa lokalnego i rozwoju

aktywnych spoecznoci lokalnych nansowanego z Mechanizmu Finansowego EOG

i Norweskiego Mechanizmu Finansowego

oraz

Model wsppracy administracji publicznej i organizacji pozarzdowych

wypracowanie i upowszechnienie standardw wsppracy, ralizo-

wanego w ramach Priorytetu V Dobre rzdzenie, Dziaanie 5.4 Ro-

zwj potencjau trzeciego sektora, Poddziaanie 5.4.1 Wsparcie

systemowe dla trzeciego sektora Programu Operacyjnego Kapita

Ludzki, wspnansowanego ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Spoecznego.

Czci przedsiwzicia byo te badanie organizacji

warszawskich nansowane ze rodkw Urzdu Miasta

Stoecznego Warszawy.


7/36

5


Gdy w tych statystykach uwzgldnimy rwnie Ochotnicze Strae Poarne, uzyskamywynik blisko 100 tys. zarejestrowanych organizacji. Przy jeszcze szerszym spojrzeniu

w oszacowaniu tym mona by take uwzgldni 6,5 tys. organizacji samorzdu

gospodarczego i zawodowego, 3,8 tys. pozostaych organizacji czonkowskich nie

sklasykowanych jako stowarzyszenia (np. koa owieckie, pracownicze kasy poyczkowe,

komitety spoeczne itp.) i ok. 2 tys. oddziaw lokalnych jednostek organizacyjnych

Kocioa katolickiego penicych dziaalno spoeczn (wg szacunkw GUS).

Nie oznacza to jednak, e tyle wanie organizacji prowadzi rzeczywiste dziaania.

W ocjalnych statystykach ukryta jest trudna do oszacowania liczba martwych dusz

organizacji, ktre w rzeczywistoci ju nie istniej lub nie prowadz adnych dziaa,

jednak ocjalnie nie zostay zlikwidowane. Szacuje si, e ich liczba wrd wszystkich

organizacji pozarzdowych nie przekracza 25% ogu zarejestrowanych podmiotw2.

Poszczeglne segmenty sektora pozarzdowego zasadniczo rni si od sie-

bie. Rnice te dotycz nie tylko ich oglnej charakterystyki (rde nansowania,

kluczowych partnerw, wsparcia spoecznego, na jakie mog liczy), ale te podsta-

wowych ram prawnych, ktre wyznaczaj sposb ich dziaania i sprawiaj, e niektre

z nich (np. Ochotnicze Strae Poarne, inne organizacje spoeczne) zasuguj

na odrbne potraktowanie.

01.Ile jest w Polsce organizacji pozarzdowych?

1 Wedug ofcjalnych danych REGON (stan na 01.10.2010)

2 Na podstawie ostatniej weryfkacji rejestru REGON przeprowadzonej przez Gwny Urzd Sta-tystyczny przy okazji bada organizacji w 2008 roku.

W 2010 roku w Polsce zarejestrowanych byo 12 tys.fundacji i 71 tys. stowarzysze (nie liczc OSP)1.


8/36

6


Najwicej organizacji w stosunku do liczby mieszkacw zlokalizowanych jest

w wojewdztwach mazowieckim, dolnolskim, warmisko-mazurskim, pomorskim,

lubuskim i zachodniopomorskim. Mazowsze, w ktrym zarejestrowanych jest niemal

15 tys. stowarzysze i fundacji, swoj czoow pozycj zawdzicza przede wszystkim

Warszawie w stolicy zlokalizowane s dwie trzecie wszystkich organizacji tego re-

gionu (9,5 tys.). Gdybymy jednak w tej statystyce uwzgldnili jedynie gminy wiejskie,

to okae si, e najmniej organizacji zarejestrowanych jest w Polsce Centralnej i Wschod-

niej. Cho nie zajmujemy si w tym opracowaniu Ochotniczymi Straami Poarnymi,

to warto zauway, e to wanie one (a take organizacje religijne) stanowi podstawow

formu samoorganizacji spoecznej na tych obszarach.

W tym krtkim opracowaniu skoncentrujemy sina omwieniu kondycji najliczniejszego segmentu

sektora pozarzdowego stowarzysze i fundacji(poza OSP). Mona orientacyjnie ocenia, e w Polscejest ok. 60 tys. aktywnych podmiotw tego typu,i to do nich bdziemy si odnosi, mwico organizacjach pozarzdowych.


9/36

7


Od dziesiciu lat stwierdzamy wysycenie trendu wzrostowego w powstawaniu nowych

organizacji pozarzdowych. Od pocztku lat dziewidziesitych obserwowalimy stay

wzrost liczby nowo powstajcych organizacji (zwaszcza stowarzysze). W roku 2000

boom na organizowanie si osign apogeum w caej Polsce zarejestrowano blisko6 tys. stowarzysze, przy zaledwie 400 fundacjach. Wraz z wycofaniem si z kraju zagra-

nicznych funduszy oferujcych wsparcie dla nowo powstajcych organizacji, nastpio

chwilowe zaamanie tempa wzrostu liczby stowarzysze w kolejnym roku powstao

ich niemal dwa razy mniej. Warto przy tym zauway, e procesowi temu towarzyszy

wyrany wzrost popularnoci fundacji, widoczny do dzisiaj. Cho w pniejszym okre-

sie liczba powstajcych organizacji wzrosa, to nigdy ju nie udao si osign tempa

z przeomu wiekw obecnie, w caym kraju rejestruje si rocznie rednio ok. 4 tys.nowych stowarzysze i niemal 1 tys. fundacji.

Stowarzyszenia i fundacjepoza OSP na 10 tys. mieszkacw

14,5 i wicej

10 - 14,5

6,5 - 10

3,2-6,5

< 3,2

brak

Ochotnicze Strae Poarnena 10 tys. mieszkacw

rdo: REGON 10.2010 i dane BDL GUS

20,6 i wicej

15,7 - 20,6

12,1 - 15,7

8,7 - 12,1

< 8,7

brak


10/36


0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009

Roczne tempo przyrostu liczby nowych stowarzyszei fundacji

rdo: REGON

stowarzyszenia (poza OSP) fundacje

8


11/36

9


Wbrew temu, co mona by wywnioskowa z przekazw medialnych, przecitna pol-

ska organizacja nie zajmuje si pomoc humanitarn czy opiek nad chorymi dziemi.Do jej gwnych zada nie naley te promowanie demokracji ani szerzenie tolerancji.

02.Czym si zajmuj organizacje w Polsce?

Trzonem polskiego sektora pozarzdowegos stowarzyszenia zajmujce si sportem, turystyklub po prostu hobby jest to gwne pole dziaa

ponad jednej trzeciej wszystkich polskichorganizacji (poza OSP). Dla porwnania,organizacji zajmujcych si kultur i sztukczy edukacj i wychowaniem jest ponad dwukrotniemniej, a piciokrotnie mniej skupiajcych sina usugach socjalnych i pomocy spoecznej.

Odsetek organizacji wskazujcych dany obszardziaania jako najwaniejszy

sport, turystyka,rekreacja, hobby 36%

ochronazdrowia 7%

edukacjai wychowanie 15%

inne 16%usugi socjalne,

pomoc spoeczna 7%

rozwjlokalny 5%

kulturai sztuka 14%


12/36

10


Hobbystyczna nie znaczy jednak mniej obywatelska. Organizacje hobbystyczne czy

sportowe tak samo tworz tkank obywatelsk spoeczestwa, jak te nastawione

np. na niesienie pomocy humanitarnej. One rwnie wymagaj inicjatywy spoecznej,

ucz demokratycznych zasad podejmowania decyzji, tworz przestrze do wsplnego

dziaania.

Drugim powodem zaskoczenia dla osoby opierajcej swoje wyobraenia wycznie

na przekazach medialnych moe by skala dziaa organizacji. Nie dominuj by-

najmniej organizacje oglnopolskie, ale niedue stowarzyszenia funkcjonujce w skali

lokalnej. Dwie trzecie polskich organizacji nie wykracza ze swoimi dziaaniami ponad

wojewdztwo, a dwie na pi ogranicza si tylko do wasnej gminy lub powiatu.

Organizacje przede wszystkim dziaaj na rzecz osb indywidualnych (88%), ale jed-

na trzecia jako odbiorcw usug organizacji wskazuje te instytucje lub organizacje.

Obok bezporedniego wiadczenia usug czonkom, podopiecznym czy klientom orga-

nizacji lub ich nansowego wspierania (deklaruje to 64% organizacji), stowarzyszenia

i fundacje podejmuj te dziaania majce na celu dotarcie do szerszych grup od-

biorcw i zwikszenie wiadomoci tematyki, jak si zajmuj. W tym celu organizujdebaty i konferencje (30% organizacji), wydaj czasopisma, biuletyny czy raporty (17%),

organizuj targi lub wydarzenia majce promowa dziaania organizacji (14%).

innychkrajw

gminy/powiatu

wojewdztwa/regionu

Organizacje dziaajce na skal nie szersz ni:


13/36

11


Poowa organizacji w swoich dziaaniach bazuje na regularnej spoecznej pracy co

najmniej siedmiu swoich czonkw lub przedstawicieli wadz, w jednej szstej orga-

nizacji powicaj oni w sumie miesicznie co najmniej 170 godzin na prac na jej rzecz,

co mona porwna do pracy jednej osoby na standardowym etacie.

Nie zawsze jednak czonkostwo oznacza zaangaowanie w dziaania organiza-

cji cho co smy Polak deklaruje przynaleno do jakiej organizacji, czsto jest

to przynaleno tylko na papierze. Z deklaracji przedstawicieli organizacji wynika,

e rednio ponad jedna trzecia to czonkowie wirtualni: mimo formalnego czonkostwa

nie pojawiaj si na zebraniach, nie pac skadek i praktycznie nie utrzymuj kontak-

tw z organizacj. Tylko w co jedenastym stowarzyszeniu wszyscy czonkowie aktywnie

wczaj si w ycie organizacji. Wielko bazy czonkowskiej w sektorze pozarzdowym

jest bardzo zrnicowana. Poowa stowarzysze ma nie wicej ni 35 czonkw, ale 10%najwikszych organizacji skupia ich ponad 160 kada.

Spoeczn prac czonkw organizacji wspieraj wolontariusze zewntrzni osoby,

ktre cho nie nale do organizacji, to decyduj si powica dla niej swj czas

i wiadczy prac na jej rzecz. W 2010 roku wsppracowao z nimi 50% organizacji,

co wskazuje na wzrost roli wolontariuszy w sektorze: w 2008 roku odsetek ten by

na poziomie 44%, a w 2006 roku zaledwie 40%.

W przecitnej organizacji korzystajcej z wolontariatu dziaa 10 wolontariuszy,

z ktrych poowa jest cilej z ni zwizana; jednoczenie co dziesita taka organizacja

wsppracuje z 50 lub wicej wolontariuszami.

03.Kto si angauje w dziaania trzeciego sektora?Polskie organizacje opieraj si w wikszocina pracy spoecznej swoich czonkw. Poowakorzysta te z pomocy wolontariuszy, co czwartazatrudnia staych pracownikw, a co pita,cho nie wsppracuje z patnym personelemna stae, korzysta z patnej pracy na zasadzie

jednorazowych zlece.


14/36


15/36


16/36

14


Ponad jedna pita organizacji okrela swoj sytuacj nansow jako z lub bardzo

z, blisko dwie trzecie za wskazuje, e problemy w zdobywaniu funduszy lub sprztubyy w ostatnim roku zdecydowanie lub raczej odczuwalne. Ponad poowa zgasza

te problemy zwizane z formalnociami dotyczcymi zdobywania funduszy. Ale nie

wszystkie warto zauway, e...

04.Jak organizacje nansuj swoje dziaania?

Polski sektor pozarzdowy jest ogromnierozwarstwiony w zakresie dostpnych rodkw

nansowych. Budet 11% organizacji nie przekracza100 z, a jednoczenie 5% tych najbogatszych notujeroczne przychody rzdu miliona lub wicej zotychkada, kumulujc w ten sposb wikszoprzychodw caego polskiego sektorapozarzdowego! Natomiast budet roczny

przecitnej organizacji wynosi okoo 20 tys. z.

Procent organizacji, w ktrych roczny budet nieprzekracza...

roczny

budet

5% 25% 50% 75% 95%


17/36

15


Rnice w duej mierze zwizane s z miejscem funkcjonowania i liczb lat dziaalnoci

organizacji. Na wsi poowa stowarzysze i fundacji ma roczny budet w wysokoci

8 tys. z lub mniej; w miastach wojewdzkich (prcz Warszawy) kwota ta przekracza

25 tys. z, za w stolicy poowa organizacji dysponuje co najmniej 45 tys. z

(trzeba pamita, e w Warszawie swoj siedzib ma wiele organizacji dziaajcychna skal oglnopolsk a to one dysponuj najwikszymi budetami). Widzimy te,

e im starsza organizacja, tym wiksze ma do dyspozycji rodki: poowa powstaych

nie wicej ni pi lat temu ma nie wicej ni 10 tys. z rocznie, natomiast wrd

organizacji funkcjonujcych od ponad 15 lat 45 tys. z. Nie dziwi zaleno budetu

od skali dziaania: mediana przychodw dla organizacji dziaajcych lokalnie

to niewiele ponad 10 tys. z, dla oglnopolskich za 30 tys.

Skd organizacje uzyskuj te fundusze? 40% z nich w ogle nie korzysta ze rodkw

publicznych. Ze rde samorzdowych czerpie 51% organizacji, ze rodkw rzdowych

23%. Tylko 37% organizacji uzyskuje darowizny od osb prywatnych, niemal tyle

samo od instytucji i rm cznie 49% organizacji korzysta z jednych albo drugich.

Warto zauway, e sze lat wczeniej organizacje czciej korzystay z darowizn

mona si zastanawia, na ile mniejsze znaczenie darowizn w nansowaniu dziaalnoci

organizacji wynika z silniejszego zwizania ich z administracj publiczn (zwaszcza

z samorzdem), na ile za z mniejszej gotowoci Polakw do udzielania im wsparcia.

Niektrzy stawiaj tez, e to ostatnie moe by zwizane z moliwoci przekazywania

organizacjom 1% podatku (pojawiaj si opinie, e 1% interpretowany jest przez niek-

trych jako darowizna, co moe powodowa zmniejszenie skali faktycznych darowizn).

Mechanizm ten wprowadzono w 2004 roku skorzystao wwczas z niego zaledwie

80 tys. podatnikw, rok pniej, w 2005 roku - ju prawie 700 tys., za w 2009 roku

ponad 7 mln osb. Midzy 2005 a 2009 rokiem odsetek organizacji korzystajcych

z tego rda nansowania wzrs blisko trzykrotnie.

Analiza wykorzystywanych rde dochodw pozwala wyodrbni kilka rnicych

si od siebie segmentw polskiego sektora pozarzdowego. Gdy podzielimy

organizacje ze wzgldu na najwaniejsz pozycj w ich budecie, okazuje si, e naj-

liczniejszy segment stanowi te bazujce przede wszystkim na rodkach pu-

blicznych samorzdowych, rzdowych lub zagranicznych. Co szsta organizacja

funkcjonuje przede wszystkim dziki wsparciu rm i osb oraz wpywom z 1%,

tyle samo na skadkach czonkowskich. Struktura budetu wyranie zwizana jest

ze specyk dziaalnoci na rodkach publicznych bazuj stosunkowo czsto orga-


18/36

16


nizacje w mniejszych miejscowociach; darowizny i odpisy z 1% graj najwiksz rol

w przypadku stowarzysze i fundacji zajmujcych si ochron zdrowia, a take pomoc

spoeczn; nansowanie dziaalnoci ze skadek czonkowskich jest charakterystyczne

dla organizacji dysponujcych najmniejszymi budetami.

Segmenty sektora pozarzdowego ze wzglduna najwaniejsze rdo nansowania

bazujce na rodkachpublicznych

43%

praktycznie bez rodkw

11%

bazujce na wsparciuinnych organizacji

lub oddziaw

3%

bazujce na wypraco-wanym zysku / opatach

7%

bazujcena skadkachczonkowskich

17%

bazujcena datkach,

darowiznach, 1%

17%


19/36

17


Od pocztku polskiego czonkostwa w Unii Europejskiej organizacje wyraay due

zainteresowanie moliwoci ubiegania si o rodki unijne: w 2004 roku a 70%

z nich planowao z nich skorzysta. Jednak za sowami nie szy czyny: na pocztku roku

2008 zaledwie 20% organizacji potwierdzio, e aplikowao o rodki unijne. Wizao

si to z wieloma czynnikami ma wiedz na temat funduszy, brakiem niezbdnych

kompetencji do prowadzenia i rozliczania projektw, brakiem przygotowania

w kwestii unijnych procedur, a take specyk samych funduszy (wymagania niemoliwe

do spenienia przez du cz organizacji). Cz z tych barier znikna wraz z ot-

warciem drugiego okresu programowania (i idcymi za tym znaczcymi zmianami

w sposobie i celach przyznawania rodkw) oraz profesjonalizacj i edukacj orga-

nizacji. W efekcie w samych tylko latach 2009 i 2010 o fundusze aplikowaa ju ponad

jedna czwarta organizacji, z czego ponad poowa (55%) z sukcesem (dwa lata temu

skuteczno organizacji bya na tym samym poziomie).

Najwikszym zainteresowaniem cieszy si Program Operacyjny Kapita Ludzki (POKL),

do ktrego aplikowaa ponad poowa organizacji (54%) starajcych si o fundusze,

rwnie w ramach POKL najwicej organizacji uzyskao nansowanie (43%).

Raz jeszcze trzeba jednak podkreli zrnicowanie sektora pozarzdowego. Zainte-

resowanie funduszami unijnymi jest wyranie skorelowane ze skal dziaania, tematyk,

jak zajmuj si organizacje oraz oczywicie zasobami i wielkoci organizacji. Wrd

tych dziaajcych na skal lokaln o fundusze aplikowao 15% (8% z sukcesem),a wrd tych aktywnych na skal ponadpastwow a 43% (24% z sukcesem).

05.Cho fundusze unijne s wykorzystywane znacznierzadziej ni rodki samorzdowe czy rzdowe,to ich znaczenie dla funkcjonowania trzeciego

sektora jest due. W 2009 roku korzystaa z nichco jedenasta polska organizacja pozarzdowa.

Czy organizacje korzystaj z funduszyUnii Europejskiej?


20/36

18


Spord organizacji zajmujcych si sportem, turystyk, rekreacj czy hobby tylko 19%

starao si o rodki unijne; wrd tych skupiajcych si na kulturze i sztuce 29%,

wrd edukacyjno-owiatowych 39%, a wrd tych zajmujcych si rozwojem lokal-

nym a 48%. Najwiksze zainteresowanie funduszami unijnymi widoczne jest jednak

w grupie organizacji dziaajcych w obszarze rynku pracy i zatrudnienia ponad dwietrzecie z nich aplikowao w latach 2009-2010 o pienidze z tych rde. Zrnicowana

jest te skuteczno aplikowania (czyli odsetek organizacji uzyskujcych donanso-

wanie wrd wszystkich, ktre si o nie staray): dla organizacji sportowych i hob-

bystycznych jest ona na poziomie ok. 40%, natomiast dla organizacji zajmujcych

si rozwojem lokalnym czy zatrudnieniem jest ponad dwukrotnie wysza. Widoczne

rnice zwizane s m.in. z kompetencjami personelu organizacji, a take jej wielkoci

i dowiadczeniami.

Trzeba przy tym podkreli, e dwie trzecie polskich organizacji pozarzdowych okrela

swoj wiedz na temat funduszy unijnych jako niewystarczajc.

Odsetek organizacji aplikujcych o fundusze unijnei uzyskujcych je

nie aplikowaysport, turystyka,rekreacja, hobby

aplikowayz sukcesem

aplikowaybez sukcesu

kultura i sztuka

edukacjai wychowanie

rozwj lokalny

w wymiarze spoecznymi ekonomicznym

organizacje, ktrychgwnym polemdziaania jest:

organizacje ogem

15%

13%

72%


21/36

19


Skuteczno dziaa organizacji wymaga sigania po rne rodki oraz wykorzysty-

wania wielu platform komunikacji sucych do kontaktu z benecjentami, partnera-

mi czy potencjalnymi darczycami. Wykorzystanie nowych technologii, zwaszcza

internetu, umoliwia organizacjom dotarcie do szerszego grona odbiorcw, a take

usprawnia codzienn prac. W sytuacji, gdy ju ponad poowa Polakw korzystaz internetu, warto przyjrze si szczegowo, na ile medium to wykorzystuj rwnie

organizacje pozarzdowe.

Potrzeba posiadania strony internetowej wyranie jest skorelowana z obszarem dziaania

organizacji: prowadzi j prawie trzy czwarte tych dziaajcych na terenie caego kraju

lub innych pastw i mniej ni jedna trzecia funkcjonujcych w skali lokalnej. Te ostatnie

nie widz te potrzeby zakadania wasnej strony prawie poowa nieposiadajcych

jej w ogle nie ma w planie jej stworzenia. Wrd organizacji dziaajcych na skalgminy, powiatu i wojewdztwa potrzeba posiadania wasnej strony internetowej

dostrzegana jest czciej, jednak wci co pita organizacja ani nie ma, ani nie

zamierza jej stworzy.

06.W jakim stopniu organizacje wykorzystujnowe technologie?

Ponad dwie trzecie organizacji ma w swojej

siedzibie dostp do sieci, ale rwnie dziaaczepozostaych korzystaj z internetu w sprawachsubowych zaledwie 6% ankietowanychprzedstawicieli wadz organizacji nie korzystawcale z tego medium. Trzy czwarte organizacji

wykorzystuje internet do promocji swoich dziaa,a ponad poowa ma swoj stron internetow.


22/36

20


Niewtpliwie jednak z roku na rok ronie odsetek organizacji posiadajcych wasne

strony. Gdy porwnamy ten trend z danymi na temat liczby korzystajcych z internetu

Polakw w wieku 15 i wicej lat, okazuje si, e tempo wzrostu obu wskanikw jest

niemal identyczne: w 2002 roku 18% Polakw korzystao z internetu i 20% organizacjimogo pochwali si wasn stron; w 2010 roku z internetu korzystao 52% Polakw,

odsetek organizacji posiadajcych wasn stron wzrs za do 56%.

Ronie te skala i czstotliwo wykorzystywania internetu w pracach organizacji

pozarzdowych i jest ona znacznie wiksza ni w przypadku ogu Polakw. Ponad

poowa (54%) ankietowanych przedstawicieli wadz stowarzysze i fundacji co najmniej

raz dziennie korzysta z internetu w sprawach zwizanych z organizacj. Dla porwna-

nia, w 2008 roku byo to 46%, w 2006 39%, a w 2004 30%. Prawie dwie trzecie tych

osb deklaruje, e internet jest bardzo istotny w codziennej pracy organizacji; tylko

co dziesity uwaa, e ma on znaczenie mae lub jest go cakiem pozbawiony.

Czy organizacja ma wasn stron www? odpowiedzi organizacji dziaajcych na rn skal

nasza stronawww jestw trakcieprzygotowywania

nie, aleplanujemyprzygotowatak stron

ponadnarodowej

niei nie planujemy

mie strony

tak

caego kraju

organizacje

dziaajce w skali:

organizacje ogem

najbliszego ssiedztwa(osiedla, dzielnicy)

wojewdztwa,regionu

16%

56%

21%

6%


23/36

21


Przede wszystkim wykorzystywana jest poczta elektroniczna i strony internetowe;

podstawowe cele to komunikacja, poszukiwanie wanych informacji z punktu widzenia

organizacji i opisana ju wyej promocja dziaa.

20%

31%37%

48%56%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Odsetek organizacji prowadzcych wasn stron wwwvs odstek Polakw korzystajcych z internetu

organizacje posiadajce

swoj stron www

oddetek Polakwkorzystajcych z internetu*

pozostae organizacje

organizacje przygotowujceswoj stron www

*dane MB SMG/KRC, rdo: internetstats.pl

2002 2004 2006 2008 2010


24/36

organizacjew miastach

organizacjena wsi

Z urzdami marszakowskimi i administracj rzdow organizacje wsppracuj

znacznie rzadziej czste, regularne kontakty ma zaledwie kilka procent organizacji.

Prawie dwie trzecie w ogle nie kontaktuje si z urzdami wojewdzkimi, a a trzy

czwarte nie ma adnych kontaktw z rzdowymi instytucjami na szczeblu centralnym.

22


07.Jak wygldaj relacje organizacjii administracji publicznej?Biorc pod uwag opisywany wczeniej lokalnycharakter dziaa duej czci organizacji, ichnaturalnym partnerem jest samorzd lokalny (urzdymiast i gmin oraz starostwa powiatowe), z ktrymikontaktuje si ponad cztery pite organizacji,

za jedna trzecia ma czste, regularne kontakty.

Odsetek organizacji utrzymujcych czste,regularne kontakty z...

...samorzdem lokalnym(gminnym lub powiatowym)

...samorzdem regionalnym(urzdem marszakowskim)

...urzdem wojewdzkim

...rzdem, instytucjami pastwowymina szczeblu centralnym

31% 50%

9% 4%

7% 2%

4% 1%


25/36

Wsppraca z samorzdem utrzymywana jest zarwno ze wzgldu na wsplny przed-

miot dziaa, wsplne cele i moliwo poczenia wysikw, jak i z uwagi na

pozostajce w gestii samorzdu rodki publiczne, ktre w ramach zlecania zada moe

on przekazywa organizacjom. Wielko tych rodkw jest wskanikiem intensywnoci

kontaktw, a ich wyrany wzrost wskazuje na zacienianie wsppracy midzysamorzdem a organizacjami:

Coraz wicej gmin zleca zadania organizacjom w 2003 roku 68% gmin przekazywao

organizacjom rodki na realizacj zada publicznych, w 2009 ju 86%;

Coraz wiksze kwoty pyn z samorzdw do organizacji midzy 2003 a 2009

rokiem czna kwota przekazywana organizacjom wzrosa realnie (przy uwzgldnieniu

inacji) blisko dwukrotnie;

Coraz wicej organizacji korzysta ze rodkw samorzdowych w 2003 roku

korzystao z nich 45% organizacji, w 2009 roku 51%;

Coraz wicej jest duych dotacji w 2003 roku kwoty wiksze ni 10 tys. z otrzymao

od samorzdw 16% organizacji, w 2009 roku ju 27%.

Ze rodkw samorzdowych czciej korzystaj organizacje wiejskie ni stowarzyszenia

i fundacje dziaajce w duych miastach te ostatnie w wikszym stopniu wykorzystuj

23


68%72% 74%

79%82%

85% 86%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Odsetek gmin dotujcych organizacje i czna kwotaprzekazywana organizacjom

553mln z

609mln z

677

mln z

795mln z

918mln z

1,116mld z

1,243mld z


26/36

24


rodki rzdowe, unijne czy darowizny. Dla wiejskich organizacji waniejszym partne-

rem jest samorzd: prawie poowa z nich deklaruje, e utrzymuje z urzdem gminy

czste, regularne kontakty, podczas gdy w miastach wojewdzkich odsetek ten jest

prawie trzykrotnie mniejszy, za 36% organizacji z tych miast nie utrzymuje z urzdami

adnych kontaktw (na terenach wiejskich tylko 9%).

Na blisko relacji midzy organizacjami i samorzdem wpywa te bez wtpienia fakt,

e wiele jest osb jednoczenie zaangaowanych w dziaania pozarzdowe

i samorzdowe bd co bd cele lokalnej aktywnoci obywatelskiej i dziaania

samorzdu s czsto zbiene i nastawione na rozwj lokalnej spoecznoci. Warty

odnotowania jest fakt, i ponad jedna czwarta organizacji ma w zarzdzie osoby

penice zarazem funkcje w administracji publicznej lub samorzdzie terytorialnym;

przede wszystkim dzieje si tak na terenach wiejskich (43%), podczas gdy w miastach

wojewdzkich skala tego zjawiska jest trzykrotnie mniejsza.

Jednoczenie prawie nie ma miast, ktre nie dotowayby organizacji, natomiast spord

gmin wiejskich jedna pita nie przekazuje im adnych rodkw. Rnice dotycz nie tylko

nansw: podobnie ma si rzecz z uchwalaniem wymaganych ustaw o dziaalnoci

poytku publicznego i o wolontariacie programw wsppracy (zaniedbuje je co pita

gmina wiejska) czy ich konsultowaniem (przeprowadzane w czterech pitych miast

i zaledwie w poowie uchwalajcych Programy gmin wiejskich). czna kwota rodkw

przekazanych przez gminy organizacjom wyniosa w 2009 roku ponad 1 miliard

200 mln z, przy czym 59% tej sumy to wydatki miast na prawach powiatu.

Jak wytumaczy pozorn sprzeczno polegajc na tym, e organizacje z terenw

wiejskich deklaruj duo blisze relacje z samorzdem, podczas gdy z danych na temat

dziaa samorzdu wynika, e to urzdy w miastach czciej wsppracuj z sektorem

i przekazuj mu duo wiksze wsparcie nansowe? Wynika to w duej mierze z rnejaktywnoci i skali dziaania organizacji w miastach i na wsiach. Cho miast na prawach

powiatu jest tylko 65 (czyli 3% wszystkich gmin), to mieszka w nich jedna trzecia Po -

lakw i zarejestrowanych jest poowa wszystkich organizacji. Wsppraca z organizac-

jami i zlecanie im zada stay si tu ju norm, jednak w procesy te wczana jest tylko

cz z tysicy dziaajcych tu organizacji. Inaczej jest w maych gminach wiejskich,

gdzie wsppraca z samorzdem jest czsto jedynym sposobem pozwalajcym orga-

nizacji przetrwa tyle e wiele samorzdw nie wcza organizacji w swoje dziaaniai nie traktuje ich po partnersku.


27/36

25


Odpowiedzielimy pokrtce na najwaniejsze pytania dotyczce obiektywnych

warunkw funkcjonowania polskich organizacji pozarzdowych. Ale obraz byby

niepeny, gdybymy nie uzupenili go o perspektyw samych organizacji. Z jednej

strony pozwoli to lepiej zrozumie podstawowe zasady i wartoci, na jakich organizacje

opieraj swoje dziaanie, z drugiej opisa odczucia ich dziaaczy. Warto tu podkreli,

e w sytuacji, gdy dziaalno polskich NGO opiera si gwnie na pracy spoecznej ich

czonkw i przedstawicieli wadz, skala i skuteczno dziaania w duej mierze zale

od entuzjazmu tych osb. Opinie i nastawienie ankietowanych przedstawicie-

li wadz wydaj si wic naturalnym uzupenieniem portretu polskich organizacji

pozarzdowych.

Zacznijmy od modeli dziaania organizacji. Ujawnia si tu podkrelane ju wczeniej

due zrnicowanie sektora.

Kolejn sfer wart analizy ujawniajc wewntrzne rnice w obrbie trzeciego sektora

jest stosunek do nowych osb pragncych wczy si w ich dziaania 56% wszystkich

organizacji (a a 71% wrd tych dziaajcych tylko na terenie najbliszego ssiedztwa)

deklaruje w tej kwestii otwarto, jednak nieco ponad jedna czwarta podkrela

raczej staranny dobr ludzi. Zrnicowanie dotyczy te samego sposobu dziaania

i zarzdzania: poowa organizacji deklaruje oparcie na pracy zespoowej, podczas gdy

prawie jedna trzecia bazuje na silnym przywdztwie i osobowoci lidera.

Wikszo stowarzysze i fundacji deklarujewierno kierunkom swoich dziaa, niezalenieod zainteresowa sponsorw. Jednak co sidmaorganizacja przyznaje, e aby przetrwa, musidostosowywa si do sponsorw nieco czciejdotyczy to organizacji dziaajcych na szerok skal

ni stowarzysze i fundacji lokalnych.

08.Co dziaacze organizacji mylo swoich stowarzyszeniach i fundacjach?


28/36

A jak organizacje oceniaj wasn sytuacj i swoje kompetencje? Po pierwsze coraz

lepiej. Ronie zarwno ich samoocena, jak i postrzeganie faktycznych warunkw

funkcjonowania. Nie zmienia si natomiast obserwowana w kolejnych edycjach

badania bezkrytyczno organizacji wobec jakoci swojej pracy i negatywna ocena as-

pektw zwizanych z nansami i wyposaeniem organizacji. W skali piciostopniowej

(od 1 do 5) na czwrk z plusem oceniane s kompetencje, jako usug, a take

spoeczny wizerunek organizacji (cho z innych bada wiadomo, e obraz ten nie jest

najlepszy, a zdecydowana wikszo Polakw inicjatyw trzeciego sektora po prostu

nie dostrzega). Na czwrk z minusem oceniana jest wsppraca z innymi podmiotami,

ale i zdolno konkurowania, a take wpyw na rozwizywanie problemw lokalnych.

Najgorzej ale i tak powyej trjki oceniane s nansowe warunki funkcjonowania

organizacji. Wyglda wic na to, e organizacje uwaaj si za wysoce profesjonalne,a swoje usugi za wyjtkowo dobre, mimo niedostatku rodkw nansowych

czy braku sprztu.

26


2006 2008 2010

1 2 3 4 5

jako usug wiadczonychprzez organizacj

kompetencje osbpracujcych w organizacji

wizerunek spoeczny/reputacj organizacji

jako zarzdzana nansamiw organizacji

poziom wsppracy pomidzyorganizacj a innymi organizacjami

zdolno organizacji do konkurowaniaz innymi podmiotami

wpyw organizacji na rozwizywaniewanych problemw lok.

poziom wsppracy z instytucjamipublicznymi i samorzdowymi

stan i poziom wyposaeniaorganizacji

poziom zarobkw w organizacji

sytuacja nansowa organizacji

Ocena sytuacji organizacji (skala 1-5)


29/36


30/36

28


Jak oglnie ocenia Pan/Pani warunki dziaania organizacji w ostatnim roku?

gorsze ni w poprzednich latach

ani lepsze ani gorsze

lepsze ni lata poprzednie

trudno powiedzie

gorszych ni obecnie

ani lepszych ani gorszych

lepszych ni obecnie

trudno powiedzie

31%24%

17%10% 12%

42%

43%51%

54% 51%

17%

20%24%

26% 30%

10% 13%8% 10%

6%

2002 2004 2006 2008 2010

13%9% 10%

5%10%

24%

24%

35%

35%

34%

40% 51%

45%53%

48%

22%16%

10% 8% 8%

2002 2004 2006 2008 2010

Jakich warunkw dziaania spodziewa si Pan/Pani w najbliszym roku?


31/36

29


Znajomo pojcia organizacje pozarzdowe jest w Polsce niewielka. Wyniki bada

przeprowadzonych w 2007 roku wykazay, e tylko jedna na trzy osoby znaa ten

termin i wiedziaa, co on oznacza (kolejne 30% zetkno si z tym pojciem,

ale nie byo pewne, do czego si odnosi), a jeszcze mniej, bo tylko 5% Polakw

znao pojcie trzeci sektor (a 13% z nim si zetkno).

Jednak gdy, zamiast posugiwa si pojciem abstrakcyjnym, zapytamy respondentw

o konkretne organizacje spoeczne, stowarzyszenia i fundacje, okae si, e...

Z dziaaniami bardzo licznych w Polsce organizacji sportowych zetkn si tylko

co sidmy ankietowany, z organizacjami dziaajcymi w sferze kultury, sztuki oraz

nauki zaledwie co trzynasty. Tylko jedna czwarta respondentw potwierdza,

e w 2010 roku korzystaa z jakich usug lub produktw wytwarzanych przez orga-

nizacje pozarzdowe.

09.Co o organizacjach pozarzdowychmyl Polacy?

Wikszo Polakw przynajmniej od czasu do czasustyka si z ich aktywnoci: w 2010 roku tylko16% twierdzio, e nie syszao o ich dziaaniach4.Niestety wiedza o sektorze duej czci Polakwogranicza si do wielkich akcji naganianych przezmedia takich jak np. Wielka Orkiestra witecznejPomocy czy dziaania zwizane z pomochumanitarn. Natomiast informacje o trzoniepolskiego sektora pozarzdowego tysicachmaych organizacji dziaajcych na skal lokaln docieraj do Polakw w niewielkim stopniu.

4 Dane w tym rozdziale pochodz z badania Wolontariat, flantropia, 1% zrealizowanego w lis-topadzie 2010 roku przez Millward Brown SMG/KRC na losowej, reprezentatywnej prbie 1011Polakw w wieku 15 i wicej lat. Bya to kolejna edycja badania prowadzonego przez StowarzyszenieKlon/Jawor rokrocznie od 2001 roku.


32/36

Warto pamita o tej fragmentarycznej wiedzy, interpretujc opinie Polakw o or-

ganizacjach a nie s one najlepsze. Stosunkowo najlepiej organizacje pozarzdowe

wypadaj na tle instytucji pastwowych: w 2010 roku 56% z nich uznao, e organi-

zacje na og skuteczniej dostarczaj pomocy potrzebujcym ni instytucje pastwowe.

Opinia ta umacnia si wrd Polakw od kilku lat. Trudno jednoznacznie odpowiedziena pytanie, na ile ten trend wynika ze wzrostu zaufania do organizacji, a na ile

z negatywnej opinii o instytucjach pastwowych. Pewne jest jednak, e ronie odsetek

osb doceniajcych skuteczno organizacji w zakresie rozwizywania lokalnych

problemw spoecznych (36% Polakw uwaa, e organizacje rozwizuj takie

problemy w ich ssiedztwie), przy jednoczesnym spadku wiary w ich skuteczno

na poziomie oglnokrajowym (obecnie prawie poowa Polakw uwaa, e wpyw

organizacji jest tu niewielki).

Trzeba te podkreli, e wci poowa Polakw wtpi w fachowo i dobr organizacj

sektora w tej kwestii obserwujemy w ostatnich latach lekkie wahania, jednak

niewtpliwie obraz sektora znaczco si poprawi w stosunku do lat 2003-2005.

30


Polacy o organizacjach...

organizacje spoeczne na og skuteczniej dostarczaj pomocy potrzebujcymni instytucje pastwowe

organizacje spoeczne maj oglnie niewielki wpyw na rozwizywanie

wanych problemw spoecznych w Polsce

organizacje spoeczne rozwizuj wane problemy spoeczne w moim ssiedztwie

w organizacjach spoecznych czsto dochodzi do naduy i prywaty

65%

58%

52% 53%54% 56%

54%

44% 45%48%

48%58% 50%

45%

53%53%

43%

36%33%31%

26%29%

34%

26%

33%

48%

63%

53%

50%49%

57%

0%

20%

40%

60%

80%

rok 2003 rok 2004 rok 2005 rok 2006 rok 2007 rok 2008 rok 2009 rok 2010


33/36

31


wzrost roli wolontariuszy: z pomocy wolontariuszy zewntrznych korzysta poowa

organizacji, wicej ni w latach poprzednich;

lepsza ocena wasnej sytuacji: organizacje oceniaj swoj skuteczno nieco

bardziej optymistycznie ni jeszcze dwa lata temu. Coraz wicej z nich uwaa te,

e warunki, w jakich funkcjonuj, s lepsze ni w latach poprzednich;

brak obiektywizmu w ocenie wasnego funkcjonowania: organizacje zbyt

bezkrytycznie podchodz do oceny wasnych moliwoci i kompetencji;

lepsze wykorzystanie nowych technologii: wzrasta skala wykorzystania internetui liczba pozarzdowych stron internetowych;

intensywniejsza wsppraca nansowa z administracj: zwiksza si strumie

pienidzy publicznych traajcych do organizacji;

wiksze zainteresowanie funduszami unijnymi: ronie odsetek organizacji aplikujcych

o rodki z Unii Europejskiej;

lepszy wizerunek spoeczny: od kilku lat ronie przekonanie o lepszej skutecznocidziaa organizacji w stosunku do efektywnoci pastwa, szczeglnie

w zakresie lokalnym.

W powyszym przegldzie najwaniejszychcharakterystyk polskiego sektora pozarzdowegow wielu miejscach prezentowalimy zmianyw stosunku do lat poprzednich. Czas podsumowate trendy, wskaza najwaniejsze obszary, w ktrychobserwujemy popraw, oraz takie, w ktrych zmiany

mog niepokoi. Poniej przedstawiamy wybranetezy na ten temat z nadziej, e posu jako punktwyjcia do dyskusji nad stanem sektorai nad strategi jego wzmacniania.

10.Co si zmienio? Bilans ostatnich lat


34/36

32



35/36


36/36

Polecamy raporty z serii Badania aktywnoci obywatelskiej(dostpne na civicpedia.ngo.pl):

Wsppraca organizacji pozarzdowych i administracji publicznejw roku 2009

Podstawowe fakty o organizacjach pozarzdowych w roku 2010

Zaangaowanie spoeczne Polakw w roku 2010: wolontariat,lantropia , 1%

Seria Badania aktywnoci obywatelskiej to raporty i eksper-tyzy powstajce na podstawie bada Stowarzyszenia Klon/Jawor,prowadzonych od 10 lat. Znajduj si w nich dane z bada, analizy

i komentarze na temat aktywnoci obywatelskiej Polakw, kon-dycji sektora pozarzdowego oraz dane o wsppracy organizacjipozarzdowych z administracj publiczn.

BADANIA

AKTYWNOCI

OBYWATELSKIEJ

badanie ngo2010

Documents

Transcript of badanie ngo2010