IntegracJe a emocJe onalnaAnnaA.Terruwe ConradW.Baars jak kochany i potrafisz MagdalenaCiszewska HealingtheUnajJirmed.Recognizing Emotional DeprivationDisorder Copyright by Societyof St.Paul1976,2002 CopyrightforthePolisheditionbyWydawnictwo Wdrodze,2004 polskiegowydania jest wydanieHealingtheUnajJirmedz2002r., zredagowaneprzezSuzanneM.BaarsiBonnie N.Shayne Redaktor Lidia Redaktortechniczny JustynaNowaczyk Projekti stronAgnieszka Bartkowicz Cum permissione auctoritatisecclesiasticae ISBN83-7033-516-0 WydawnictwoPolskiejProwincjiDominikanw Wdrodze, 2004 ul. 99,60-920 tel.(061)8523962,faks(061)8501782 e-mail:sprzedaz@wdrodze.plwww.wdrodze.pl Wielokrotnie z Suzanne Baars na temat niezaspokojenia emocjonalnego.W wywiadach ona przyczyny,skutkiisposobyleczeniajednostkichorobowejodkrytej wpionierskiejpracydrAnnyA.Terruweidr.ConradaW.Baarsa. Reakcja na telewizyjne i radiowe wywiady Suzanne Baars wszelkie Przypuszczam, takdlatego, widzowiei rozpoznawaliusiebie niezaspokojenia emocjonalnegoopisywanyprzezSuzanneiszukalisposobuprze- jego i emocjonalnie skutkw. Dr Baars i dr Terruwe uczynili wieleswojemu odkryciu i badaniom nad apierwszemu wydaniu HealingtheUnaffirmed(Integracjaemocjonalna).SuzanneBaars bardzowieluludziom, symptomynerwiciich przyczyny w audycjach radiowych, a zanowego wydania tegoklasycznego JohnnetteS.Benkowic dziennikarkaradiowai telewizyjna Ta jest przewodnikiemjak kto nieakceptowanylubkochany.Wnaszejnarcystycznejkulturze to powszechne cierpienie. Na tych stronach czytelnik poznaje przyczyny, symptomy i sposoby leczenia emocjonalnego niezaspokojenia, z braku lub - w postaci - z braku akceptacji.Autorzy objawy,ktrych osoby cier-z powodu niedorozwoju emocjonalnego, skoncentrowania na sobie, kompleksuibrakuemocjonalnejzotoczeniem. w jaki sposb terapeuta do pacjenta igo do emocjonalnej Ta i jest nadziei. o.WilliamD.Virtue Przedmowa donowegowydania, ... przejrzanegoI poprawIonego 25lat od pierwszego wydania tej 30 lat od momen-tu,gdy pierwszawersjaLovingandCuringthe Neurotici neurotyka)',iprawie50latododkrycia przezTerruwe nerwicy deprywacyjnej nazywanejz e s p 0-niezaspokojeniaemocjonalnego). Od tamtego cza-suwieleosb natychstronicach -na wyzwoleniez depresji i wyobcowania.Czytel-nicytu do odkrycia, samiw stanie uczy- by pokoju i ktrych To wydanie przygotowane z obserwacji prze-miany,niesieze Tak jak autorzy znaczenie zrozumienia przez laika klinicznejdefinicji niezaspokojeniaemocjonalnegoijego antidotum:afirmacji(emocjonalnegowsparciaudzielonegoprzez Jakopsychoterapeutkaza by nie-czynnie wspierali osoby ze swego otoczenia. reorientacja w kierunku uczuciowego nasze przestanie wyrachowane, egocentryczne, IAnna A.Terruwe, Conrad W.Baars, Loving and Curing the Neurotic, Ar1ington House, NewRochelle1972. 7 Integracjaemocjonalna a stanie spokojniejsze, i autentycznie skupi na do-bru innych.Nauczywszy spokojniej,poludzku,staniemy bardziej otwarci na innych imogliich emocjonal-nie. Toakceptacja powoduje, na otoczenia,atymsamym Nowe wydanie Integracji emocjonalnej to nie tylko otwarcie drzwi nadziei dla osb nieakceptowanych.Ufam, z tegow prag-nienia ludzkiego serca psychiatrzy i psycholodzy. Psy-chiatria i nauki pokrewne w serc i uleczenia ran, ktrych inni nie tylko wwczas gdy my,profesjona- zdamy sobiez konsekwencji naukowych do-Anny Terruwe i Conrada Baarsa opisanych w tej i rze- tak,by to,codobrenas, pokoju i iw stanie prze-je innym.Trzeba pokoju jest to, innigo Jednakszkoleniespecjalistwwzakresie leczenia niezaspokojeniaemocjonalnegojest i od stopnia ichi zawodowych predyspozycji. ta praca powinna potraktowana jako nienietylkoprzed psychologicznymiskutkami,ktre za frustracjaz ale przed konsekwencjami intelektualnymi, fizycznymi, a nawet mo-ralnymii ktre Cojestem przekonana, pracaAnnyTerruwe i Conrada Baarsa zyskauznanie - naktreod dawna -w z umieszczeniem niezaspokojenia emo-cjonalnego" w diagnostyki i statystykipsychicz-nych (Diagnostic and Statistical Manual ofMental Disorder [DSM])2. sukcesterapiiakceptacji przedewszystkimod lDiagnostic and o[ Disorders (DSM), wyd.IV popra-wione, AmericanPsychiatrie Association,Waszyngton 2000. 8 Przedmowa donowegowydania,przejrzanegoipoprawionego postawienia diagnozyizrozumienia uczucio-i autentycznej akceptacji.W tym wydaniu zrezygnowa-nozestosowaniaterminu"nerwicadeprywacyj na"i go niezaspokojenia emocjonalnego", podobnie wiele innychnieaktualnych terminw obecnie By skutkitego chorobowego,zastosowano ujednolicony Bonnie Shayne za jej nadzredagowaniemiprzejrzeniemtej podobnie jak Joemu Dougherty'emui TeresieAnnieTarlton,ktrzy mnstwo swego cennego czasu na jej Ich czytel-nikowi jej i zrozumienie. Przede wszystkim niech to poprawione wydanie Integracji emo-cjonalnej w rodzinach, i miejscach pracy, niech przyniesie naszemu pokji niech je uzdro-wi. Niech sprawi, Boga ii niech przynie-sienam ktregopragniemy i doktrego stwo-rzeni. SuzanneBaars http://www.conradbaars.com W autorw Od czaswZygmuntaFreuda "nerwica'"i"represja"praktyczniesynonimami - takz przyczyny.Psy-chiatrzy uznawali mechanizm za wszelkich nerwicowych. terapiena celu odkrycie tego,co ne, dowyleczeniawieluosblubprzynajmniej im,psychiatra na fakt, pewna liczba pacjen-tw nie reaguje na nie.Wskutek prowadzonej terapii stan niektrych stosowane metody terapeutyczne wprowadzanonoweitestowano je domomentu,gdy w praktyce napotykanona tesame Czasem pa-IDiagnosticand StatisticalManualoj MentalDisorderszr.1968(DSMII) TowarzystwaPsychiatrycznego nerwice jako zaburze-nia psychiczne, ktre cechuje przede wszystkim obawa, czy "odczuwamy i myprecyzyjnie"lub"kontrolujemy iautomatycznieprzez przeniesienie i inne mechanizmy psychologiczne" (s. 39). DSM III (1980) i wydaniaterminu "nerwice" w terminologii klinicznej. kryteriadiagnostycznestosowanewwypadku sklasyfiko-wanychjako nerwice lubmianem "fobii"i somatycznych".Nowaklasyfikacja za-wieraprecyzyjniejszekryteriakliniczneiz wostatnim, czwartym wydaniu DSM (2000). W wypadkw "nerwica" wpierwszymwydaniutej wobecnym "zaburzenie". 11 Integracjaemocjonalna cjentwo w procesie leczenia, innym razem obarczano terapeuty. Psychiatrzy nigdyniebrali pod faktu, nerwi-cowe zachowania pacjentw nie spowodowane a co zatymidzie, niemoglioni nazastosowanemetody leczenia. Nie to nawet wwczas, gdy lekarze zaznajomili z i uznali, w nie za-spokojone podstawowe potrzeby i fakt ten w na przechodzenie nerwicskut-kiem lub czynnikiem do rozwojutakiegoschorzenia. Naszeklinicznenie zasadniczooddo-innych psychiatrw,wizja charakteru nerwic zanych z nas jednak dosukce-sw w leczeniu takich przypadkw, w wypadku osb cier-na obsesyjno-kompulsywny). Wielu pacjentw nie na nasze leczenie. Przypadkiem do-downiosku, czynnikiem zabu-rzenia nerwowe nie jest zjawiskoRodzaj zaburzenia, ktre z brakiem u pacjentw pewnych cech, kt-re normalnie powinny a ono tak cha-rakterystyczne, je od klasycznejnerwicy repre-syjnej. tego jestniezaspokojenieprzez ojca lub oboje rodzicw naturalnejpotrzeby akceptacji w nie- lubokresiedojrzewania, go lub kojenia emocjonalnego fLeczenie wymaga,w tym wy-2 Nazwa "nerwica deprywacyj na" nieza-spokojenia emocjonalnego", by zmiany, ktre w terminologii psy-chologicznej od pierwszego wydania tej jepodczas lekturypoprawionejwersjiIntegracjiemocjonalnej.W wersjitej Loving and Curing the Neurotic termin "nerwica frustracji" stosowany jedynie dlaoznaczenia tegosyndromu. jasne, ludzi "depry-12 autorw padku innychmetod terapeutycznych te,ktre stoso-wanewwypadku nerwicrepresyjnych. Nieupieramy opisanewtej symptomyfrustracji i nerwic deprywacyjnych niezaspokojenia emocjonalnego) noweczy oryginalne.Nowe i oryginalne jest tu jednak - a coistot-niejsze,maznaczeniepraktyczne- skupienietychsymptomw wsyndromie odklasycznychFreudowskichnerwic, zktrymi one Pkiterapeucinie rzeczywistej dwoma zasadniczo nymi zaburzeniami - niezaspokojenia emocjonalne-godawnododiagnostykii staty-stykipsychicznych (DSM) - trudne lub skuteczneleczenieosbnieakceptowanych. tej opinii znajduje potwierdzenie przynajmniej w dwch Po pierwsze, psychiatrw wzrasta tego, "diagnostyczneetykietyniepewnejliczbiepacjen-tw na nerwice i tradycyjna psychoterapia jest niesku-teczna w przypadkach, gdy swych tajemniczychi szkodliwych Podrugie,wynikiprzeprowadzonych osb cienie akceptowanych lubniedostatecznie akceptowanych pacjenci ci bez trudu odnajdywali siebie, Loving and Curing the Neurotic4Co bardzo wielu czytelnikw tej twier-wacja" bardziej "frustracja" kojarzy ze trau-matycznymi doznaniami z okresulub Dlatego nie "nerwica deprywacyj na" wprowadzono wangielskim, a w po-zostawiono frustracji".AnnaA.Terruwe,ConradW.Baars,Loving and Curing... 3PaulChodoff,"Changing StyleintheNeuroses", odczyt podczasdorocznego zjazduTowarzystwa Psychiatrycznego (1972). 4 Loving and Curing. ..jestwyczerpany,ale wdwu PsychicWholenessand Healing(Integracjapsychiczna.Onerwicach iichleczeniu,wyd.III, W.Unolt,Wdrodze, 2002)orazniniejszej Healing theUnaffirmed (Integracjaemocjonalna). 13 Integracjaemocjonalna bez skutku psychiatryczniei nigdynie by terapeucirozumieliichcierpienie. domili sobie, ma ono sens i ludzie, ktrzy ich cho- Wielu z nich to i na-dziei.Ufamy, tetragiczne dowody uznania dla jeszcze nie-kompletnejwiedzyonaszejstosunkowo istotnymwyzwaniemdlalekarzy. Obserwacje dokonane przez nas podczas 60lat praktyki klinicznej - jak opisano w literaturze psychiatrycznej - stale wzrastaliczbapacjentwzobjawamineurotycznymilubje przypo- Jesttoefektwzrostuliczby osb cych z powoduemocjonalnych (lub - objawy klinicz-ne mniej- osbniedostatecznie akceptowanych) i rw-noczesnego stopniowego zmniejszania liczby osb z klasycznymi objawami nerwicrepresyjnych.W z tymupo-opistegozaburzeniai jego leczenia wkrtszeji bardziej formule, towkosztownym,SOO-stro-nicowym wydaniu pierwotnym.Ta potrzeba wydaje o tyle istotna i pilna, w leczenie osb niedostatecznie akceptowanych lub sprag-nionychuczucia nietylkopsychiatrzy i ludzie pokrewnych im profesji. - a w pewnym sensie przede wszystkim - wzapobieganiuiprzynoszeniuulgiwtymszczegl-nym rodzaju choroby emocjonalnej powinni nieprofesjo- zwykliprzechodnie.Dlategowydawnic-twu Alba House, nam zarwno z profesjo-nalistami, jak i nieprofesjonalistamio tym nowym przypadku chorobowym - i o akceptacji jako kluczu do ludzkiego wskrconeji mniejkosztownejwersji. Kilkazawartych wskrconejwersjiLoving and Curing the Neurotic czytelnikowi zda onso-bie pierwotna wersja zajmuje nerwicami przed-stawianymiprzezFreuda jako rezultat

tam, 5Zob.Integracja psychiczna ... 14 autorw dlaczego jegointerpretacja tegomechanizmu nie zaakceptowana aniwteorii, aniwpraktyce klinicznej.Co z przyczynyniepo- psychoanalizy w leczeniu osb naobsesyjno-kompulsywny). na psychologii nor-malnej jednostki - psychologii zakorzenionej w an-tropologii Tomasza z Akwinu - i podstawach zaproponowanych przez Freuda, i jakie inne oprcz superego wprocesie nia.kilka przypadkw jak sto-sunkowo szybko i skutecznieosoby na zaawanso-wany obsesyjno-kompulsywny) bez analizo-waniaInakonieckilkauwagnatemat "uzdrowienie"(healing), ktregowtytule tej Jakopsychiatrw i nie niesatysfakcjonujenassamoprzywrcenienaszym pacjentomstanuzdrowia,ktrypozwoliim w jakTa tendencja jest widoczna wpsychia-trii reprezentowanejprzez prof.NormanaQ.Brilla,psy-z Uniwersytetu Kalifornijskiego: "Spodziewam niejczypsychiatriapjdziewwojska,chodzi o drugi element psychiatrii na przeniesieniu na-cisku z potrzeb jednostki na potrzeby jed-nostkiwprzez wobec - nie jej aninawet - staniecelem leczenia,coraz bardziej do czasw silnie scen-tralizowanych ijasna granica stanem woj-nya stanem pokoju jest coraz mniej Chcemy pozakryteria zawodowej inaszympacjentomw poziomu do ich wrodzonych i 6"Psychiatry Digest",maj1971. 15 Integracjaemocjonalna cie tego celu wyzwala zwykle intelektu- tego, coprawda, dobro i do radowaniazredukowanienacisku napragnieniaprzy rwnoczesnym ograniczeniu ztyma uczuciowym a intelektualnym.Fakt, nasipacjenci bardziej powoduje, ku doktregozostalistworzeni, ktre wymaga pracy intelektu,ale - dobitnie - do zauczucie z pragnieniami Comamy nawszczeg- nakolejnychstronach tej dr ConradWBaars dr Anna A.Terruwe 7Pragnienia towpsychologiiracjonalneji tomistycznej: od-waga,nadzieja,rozpaczigniew.Pragnieniate nasdoradzeniasobie zprzeszkodamiiwpozytywnylubnegatywny sposb".Pragnienia to: i smutek. nas one dobycia lubodrzuconym przez znany obiekt,na tyle,na ile jest todobrelub przyjemnelubnieprzyjemne"."Uczuciaz pragnie-niem wtensposb,by uczuciom zpragnieniem ichcelu". na tentemat wrozdz.I Integracji psychicznej, s.17-41. l Dlaczego takwiele osb nie reagujena Nim opiszemy rodzajzaburzenia, ktry nie-zaspokojenia emocjonalnego, chcemy d l a c z e g oiwjak i s P o s b tenszczeglny syndrom. Odczasuodczasuwnaszejprywatnejpraktycepsychiatrycznej osoby,uktrych typowesymptomy neurotyczne,brak unich jednak pewnychobjaww cychzwykleutakichpacjentw.Na w wypadkuniektrych osbz zaburzeniamiemocjonal-nymichorobliwy - charakterystyczny,bo wichpostawie - nierepresyjnienaichuczucia. Taobserwacja istotna, wopozycjidotego,co zacharakterystyczne dlanerwic IDSM III(1980)i wydania terminu"nerwica" w terminologii diagnostycznej. Zmiana ta znajdzie odbicie w tym wydaniu Integra-cjiemocjonalnej.Termin"nerwica wpierwszymwydaniutej zostanie przez W zespole odkrytym przezautorw jest Szerszyopisznajdujew rozdziale.Zob.Anna A.Terruwe,ConradW.Baars, Integracja psychiczna ... 17 Integracjaemocjonalna nie dlaczegonaszeszczeglne tera-peutyczne -swe w antropologii wieka - tak skuteczne w wypadku obsesyjno-kompulsywnych,nie efektw wodniesie-niudo osbzzaburzeniamiemocjonalnymi. teiinnezagadkoweproblemy nasnieustannie, ich namdochwili,gdynie-spodziewanego podczas obserwacji pewnejnaszejpacjent-ki,25-letniejkobiety,doktorafizykii matematyki. bardzo inteligentna, bardzo infantylne uczuciowe. Jednym z nychobjaww,zktrym donas,bardzosilny swe w procesie

Jednaknaszedoodkryciamechani-zmu na niczym.Powielupsychoterapii, ktra nie efektw, pacjentka"Pa-nie doktorze, nic z tego, co pan mwi, nie wywiera na mnie najmniej-szegoOd tuimam zyskampana ...wogleniedostrzegapanmoichpotrzeb". Jej dlanasobjawieniem.Ewidentniepacjentka,ktrej matka jak dziecko.Potrzebowa- tylko jednej rzeczy - byczule, po Zda-sobie zimne, stosunki adzieckiem,takie jak te,ktre miejscewtym przypadku,do klasycznychneurotycz-nych na skutekuczucia strachu przed emocjonalny-mikonfliktami,ktre do Zadawali-sobiepytanie,czy sam brak matczyneji- bez procesu - Gdyraz. taka namdo obser-coraz pacjentw,ktrychhistorieiobjawykliniczne sam fakt, w nie zosta-2Por.przypisI. 18 Dlaczegotakwieleosbniereagujena zaspokojonenaturalnepotrzebyi akceptacji wystarczy, by zaburzenia nerwowe, ktre zasad-niczo od tych przez sobie przyczyny naszych w terapii tych pacjentw. nasze leczenieobsesyjno-kompulsywnych naeliminacji iw ztymnie podstawowej przyczyny tego typu zaburzenia. ono bowiemszczeglnego terapeutycznego. Wkrtcepo przeznas wnioskwiich przeanalizowaniu zpsycho-analityczkiGermaineGuex,ktra bardzo podobny kliniczny przypadek w La nevrose d'abandon3W swejpracy Guexstwierdza, wwieluprzypadkachklasycznaanaliza - jako"stop-niowe badaniew celu odkrycia dobrze znanych kom-pleksw(Edypa,kastracji,sadyzmu)4" - nieskuteczna. To przypadki, gdy pacjent nie jeszcze w sytuacji Edypa inie doNatomiast tu Guexstanemocjonalnegoporzucenia,ktrypowinienleczony w"mniejbezosobowyibardziejludzkisposb"ten,ktryjest typowydlaklasycznejpsychoanalizy. Guex nazywa te przypadki "nerwicami opuszczenia" - termin ten z L 'angoisseet la pensee magique Char-lesaOdiera5 Odiera"nerwiceopuszczenia" wwczas, gdy dziecko jest opuszczone przez pierwszych lat swego Dotyczy tozarwno opuszczenia rzeczywistego, jak i wyobra-Odier postrzega tentypnerwicy jako szczeglny wwypad-ku, gdy mamy do czynienia z opuszczeniem "Jednostka 3Germaine Guex, La nevrose d 'abandon,PressesUniversitaires deFrance,Pa-1950. 4Tymiterminami klasyczna Freudowska psychoanaliza. 5Charles Odier, L 'angoisse et la pensee magique. Essai d 'analyse psychogeneti-que appliquee ala phobie et la nevrose d 'abandon,Delachaux &Niestle, Neufcha-tel - 1948. 19 Integracjaemocjonalna opuszczona to kto czuje lubwierzy, jest opuszczony bezpod-stawnie".Oile"nerwicaopuszczenia"wkoncepcjiOdierazawiera sporoelementwteatralnych,otyleGuexrozumie ina-czej. Odnosi ona dorzeczywistego opuszczenia i w z tym jejkoncepcja jest naszemu niezaspokojeniaemo-cjonalnego. Nasze stanowisko w tejkwestiiopiera na przekonaniu, wiekjest stworzeniem, ktre wzrasta, zmienia i rozwija w aspekcieswego istnienia - w uczuciowym.uczu-ciowestopniowoewoluujeoddowiekudoj- z jednegoetapudodrugiego tylko wwczas, gdy na etapie rozwj kiodpowiedniemu zaspokojeniu naturalnych potrzeb.Owo zaspoko-jenie jest absolutniekonieczne,by na szyetaprozwojuemocjonalnego.fazawzrostunie zo- tylko jednejfazy automatycznie przygotowuje dziecko do do Heinz Werner pisze: stadium, nawet tonajbardziejprymitywne, sta-nowi Potrzeby psychiczne zaspokojone. Jego uczucia iprzez pierw-szelatadotakiegopoziomu,aby onowstaniedostrzec w swym emocjonalnym w kolejnych latach Dzieckozkoleimusi ijak dziecko,by dezintegracji i reintegracjiw okresie dojrze-wania. niestanie nie bycia Doskonalewiadomo, zkonsekwencji jest psy-chiczne Pewneuczuciaspecyficznedlaposzczeglnych okresw w nie z powoduw wyniku czego nie emocjonalnei pozostajeono 6HeinzWerner,EinfohrungindieEntwicklungspsychologie,wyd.IV,Barth, Monachium1959. 20 Dlaczegotakwieleosbniereagujenanadanym poziomie.Podobna sytuacja nawet nie dojdzie do Wystarczy, z powodu oko-potrzeby emocjonalne dziecka nie zaspokojone. to dzieckoprbujenerwowosweuczucia,po- bez tegonie jest na etap Najlepszym jestsytuacja,gdymatkaniezapewnia swemu dziecku ktra jest mu dladobregosamo-poczucia psychicznego.Skazane jest ono na brak naj prostszego i pod-stawowegoemocjonalnegozaspokojenia,co na jego i deformuje jejrozwj. wbrakniemusi wokresie by tak skutki. potrzeby emocjonalne dziecka powin-ny zaspokojone wsposbadekwatny do jego wieku.tonie w jego emocjonalnym pojawi luka ca harmonijny wzrost Oczywiste jest, im w niedostatek pojawi, tym mniejszkodliweskutki. Po- uczuciowe zlat jest corazbardziej wane, konsekwencje niezaspokojenia emocjonalnegoproporcjo-nalnie mniej drastyczne. Jednak gdy niezaspokojenie naturalnych po-trzeb psychicznych wywrze - a odnosi to zwykle do - dochodzidorozwojuchoroby emocjonalnej,ktra w pewnych przypadkach przypomina klasyczne Freudowskie nerwi-ce,ale posiadatakcharakterystycznecechy, musi od Nazywamytensyndromze- niezaspokojeniaemocjonalnego, jest efektemnie-zaspokojenia naturalnychpotrzeb. Pierwszy krtkiopisnaszychobserwacji wTheNeu-rosisintheLight oj Rational Psychology7.Wtej opiszemy objawy niezaspokojenia emocjonalnego, wywiera ono na uczuciowe, procesy poznawcze, naza-7Anna A.Terruwe,TheNeurosisinthe Light ol Rational Psychology, na ang.Conrad W.Baars,P.J.Kenedy &Sons, Nowy Jork1960. 21 Integracjaemocjonalna chowanie i pacjenta. Przedstawimy aspek-tyt e r a p i ia k c e p t a c j i. tuopisykilkuprzypad-kwchoroby,byprecyzyjniej nasze onedoosb,ktrychproblemyemocjonalnenie jeszcze tak intensywne jak w przypadku naniezaspokoje-nia emocjonalnego. Osoby, ktrych problemy emocjonalne w lubw somatycznymi lubprba-misamoakceptacj i8,dlawygodynazywamyosobamin i e a k c e p-t o w a n y m ilubn i e d o s t a t e c z n i ea k c e p t o w a n y m i. R Samoakceptacja jest zaakceptowania samegosiebie;tenproces jest za-wsze daremny w wypadkuosoby, ktranie akceptacji.Por.roz-w rozdz.X. 2 niezaspokoj enia emocjonalnegoczy represja? niezaspokojeniaemocjonalnegopolegana emocjonalnego,ktreniejestspowodowane Wtym rozdzialeopisujemy symptomy, skutkiem tego W przedstawimy te,ktre na pro-cesurepresyjnego. 1.Nienormalnarelacjaemocjonalna z otoczeniem Osobynaniezaspokojeniaemocjonalnegonie w stanienormalnych relacji uczuciowych z otoczeniem. Fakt, ich emocjonalne nie jest naichstosunkizinnymi Nieto sobie ciem emocjonalnym dziecka a emocjonalnym osobyKontakt z osobami ma dla nich znaczenie tylko wtakimstopniu,w jakim teostatnie na nich,i wtakim 23 Integracjaemocjonalna zakresie,w jakim wkontaktmaznaczeniedladobra Takasama relacja cechuje emocjonalne w okresie Zdrugiejstronyemocjonalnego nie cechujetenegocentryzm,onizniego. swe uczucia w drugiejosoby i jejdobro jakNa tym polega prawdziwa, osoba jest ten, kogo kocha, jest za Dlatego ktrzywrozwojuemocjonalnympozostalina poziomie dziecka, dziecii dzieciw kontakcie z inny-mi. takskoncentrowaninasobie, nie wstanie poza siebie,egocentryczni. Ich emocjonalny kontakt z otoczeniem odkontaktuotoczeniaznimi.Na jednostki swojeuczucia zachowaniem, gestem, milczeniem itp. - jest to od normalnego innitaksamo. na uczucia innychnaswj indywidualnysposb; odtego,czyinni sympatyczni,czy nie.I tegosamego odotoczenia:odpowiedzi zprawdziwychTakajestistotakontaktw dwiema miistotamiludzkimi.Wwypadku ktrzywrozwoju emocjonalnympozostalinapoziomiedziecka,rzecz meInaczej. Osobyna niezaspokojeniaemocjonalnego ab-solutnieniezdolnedospontanicznegokontaktu.Ichkontakt emocjo-nalny z otoczeniem jest tylko wwczas i tylko w takim stop-niu,wjakimotoczenieskupiananich, rzecz chodzio rodzicez Pkidruga osoba w ten sposb, naniezaspokojenia emocjo-nalnegojest bezpiecznyi wprzeciwnym wypadkuczujeobcoiniepewnie.Kiedyinniludzie i swoje emocje, nie uwagi na osoby naniezaspokojenia emocjonalnego, teostatnie wykluczoneiopuszczone, zaautsajderw. 24 Zesplniezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? Nietrzeba zwykliludzieniezuczucia-miosbz niezaspokojeniaemocjonalnegowtakimstop-niu,w jakim one by sobie tego Ludzie zgodnie ze swo-imi zainteresowaniami i celami i praktycznie nie jest by sta-lebralipod osoby emocjonalnie.Jestto tylkow warunkachiprzyspecjalnychokazjach. takiego naszejpacjentce, uktrejwkrtcepo za niezaspokojeniaemocjonalne-go.(Przed nad woli).Na wy- za za ktrego doniejnie granic i ktry jejchoroby,kiedy mu Z ondoi wtensposb jejstopniowo do Jed-nak takie sytuacjeraczej Nawet w tym przy-padkukobietanie wstanie normalnychkontaktw z otoczeniem, ktre nie jej i nie na niej takjakjej Pod tym jej przypadek typowy dla osb zniezaspokojenia emocjonalnego,nie one ni-gdy rozumianei akceptowane.Oczekuje od nich reakcjii emocji ludziom ale nie tego otoczenienierozumieichi zadziwnei obce. odcina od nich, je samym sobie i ich losowi. Osoby takienie akceptowane, gdyswojeprawdziwe uczucia,postrzegane jako dziecinne, nienormalne lub Ocze-kujeod nich, jak inniwichwieku, dojrzalsze,bardziejautentyczne.Niestety,tego niepo- Zdrugiejstronyludziena niezaspokojeniaemo-cjonalnego nie krewni, przy-jaciele czy znajomi powinnina nich iswoje uczucia w ich Jest to dla nich tak samo naturalne, jak dla dziec-ka.Kiedynie nanich, tojakobrak tosobie,coraz bardziejsamotnii wy-izolowani. 25 Integracjaemocjonalna Stosunki oparte na woli Osoby takie - jako fizycznie i w - jednak - - stosunki z otoczeniem, w nie o tych stosunkachich uczucia, podda-nie ich woli.W pewnym stopniu to Taka nie jest spontaniczna, tylkoi powierzchowna,jej nie jest przekonanie,lecz wola.Osoby z niezaspokojenia emocjonalnego taki kontakt,zda- sobie tak trzeba.W jakim stopniu on powiedzie, zale- od ich i wychowania. Czasem toudaje i z pozoru wszystko normalnie. Jednak w ten sposb nie ich, uczuciaczy dla nich i bez znaczenia.wtakichrelacjachze praktycznych, a nie dlatego,z Jeden z pacjentw nigdy nie coinni na oczyuczuciu Kiedy w towarzystwie innych osb podczas czy nigdy nie z czego one Jedy-ne, co przy takich okazjach, torozmo- wsposb dla jejuczestnikw. Z kolei osoby obdarzone przez ogrom-ne w koniecznych kontaktw za nejwoli - wogle do tegodochodzi.Wg r u p i ec z uj s i o b c oi prowadzenie rozmowy jest dla nich niebywale we. Zazwyczajtak od grupy i na uboczu, powinny kontakt z otoczeniem,ale to z woli, toograni-czeniemich Pacjencina niezaspokojenia emocjonalnegomwilinam kiedychcieli tego rodzaju kontakt z czuli jakby bylipozbawie-ni. imoto, czuliograbienizeswojejemocjonalnej 26 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? Nigdy niew ten sposb z otocze-niem. Nie wszyscy pacjenci naniezaspokojenia emocjo-nalnegosobie zswejsytuacji.Niekt-rzy w sobie ten brak emocjonalnego zaspokojenia. nich osoby,ktrym udaje kontakt z oto-czeniemza woli.tacy,ktrzy emocjonalnego kontaktu z drugim sobie, imtegobrakuje,ale swojeuczuciazanormalne,aemocjeinnychzadziwneiniezrozu- Nietrudno to oni tylkoprze-emocjonalne.Niektrzypacjenci jest znimi niew jednak do wnioskwna te-matswoichbrakw,wad.Dobrzeilustrujeto ktry nam, go potrzeba, by inni zwracalina niego nie jest tonormalne zachowanie downiosku, cechujegokobiece emocjonalneiw ztympowinien boto kobietyszczeglnej uwagi i zainteresowania ze strony czyznl.w stanie go od takiego mu, tego rodzaju zachowanie jest typowe dla osb na niezaspokojenia emocjonalnego. Fakt, osoby naniezaspokojenia emocjonalnego nie zdolnedonormalnychkontaktwemocjonalnychzinnymi, stanowi ichwewszelkichrelacjach,wktrych uczucia. z innymi jest to czego JNaszymzdaniem wrodzone,naturalne ipotrzeby i kobiety. 27 Integracjaemocjonalna taknie Prawdziwa polega na wza-jemnejwymianie I tegobrakuje oso-bom na niezaspokojeniaemocjonalnego.Rzadko zdarza, by druga osoba nie tego braku, nawet cier-na niezaspokojeniaemocjonalnegoszczerzeprbuje jej przyjacielskie uczucia. Takie osoby powierz-chownekontakty, znajomych,nawet dobrychznajomych,rela-cjetenigdy jednak niewemocjonalnie satysfakcjonu- Nic dziwnego, ludzieci s a m o t n i,nie z nich jako "nie-dostatku". Niektrzy za nie potrzebu- zdrugimsamowystarczalni. Szczeglny brak u osb naniezaspokoje-nia emocjonalnego w wienieustannie uczuciem i na sobie wzajemnie.A tegoosobyz niezaspokojenia emocjonalnego nie ich uczuciazaspokojone dopiero ww-czas, gdypierwszy skieruje ku nim nisz-czy to i sobie mi. Na takiego sprawy do-brze.Na to cierpina niezaspokojenia emocjonalnego, onawmniejszymczy stopniupo- swego jakoojca jej ibezpie- Na to Pocza-sie jednak zacznie on niezadowolenie ze na to, zamiastgouczuciamipozostaje skupiona na sobie.Zkolei na niezaspokojeniaemo-cjonalnego matczynej wswoich ktre w przypadkw ichtakim uczuciem.Jednak nie jest ale pragnie 28 Zesplniezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? wktrejjegoi jejuczucia w W ztym wktrychjednoz (lub oboje) cierpi naniezaspokojenia emocjonalnego,z a w s z e u o m n e.Brakujeimpsychicznej dego na wzajemnym emocjonalnym skupieniu na sobie i oddaniu. brak tej cechy jest powodem nie-osbna niezaspokojenia emocjonalnego dozawierania W z tym poopublikowaniu wHo-landiimonograficznejpracy De Frustratie Neurose2katolicki za dozawarcia stwa. czyzgodynazawarcie przeznaniezaspokojenia emocjo-nalnego za akt w i odpowiedzialny. Problemtenilustruje przypadek. naszejpacjentki,osoby na niezaspo-kojeniaemocjonalnego, do metropolitalnegowniosek o Kilka lat przed jego przez krtkiczas terapii,ale leczenie. W tym czasie jej emocjonalne nadal na infantylnym pozio-mie. tood nie szanspowodzenia.Do- tego od jednego z ktry orzeco tegosakramentu.Oboje wyrazili by on w kwestii tego,czy na-sza pacjentka Przedstawiciel poinformowany o naszejdiagnoziei o podstawowych ob-jawach tego typu schorzenia. Po tego, co mamy dopowiedzenia, namlist naszejpacjentki(ktry ni-gdy z nami nie ani nienaszych opinii) przedstawia- tychsamychproblemw,wskazywanychprzeznasjako typowe dla niezaspokojenia emocjonalnego. nato, przezwszystkielata absolutnie nie zdolna doobdarzania gouczuciami.Toniespodziewane po-2Anna A.Terruwe, De Frustratie Neurose,Anthos, Amsterdam1998. 29 Integracja emocjonalna twierdzenie naszejdiagnozy dodatkowo nas w przekona-niu, osoby emocjonalnie nie powinny kw Dzieci osb z niezaspokojenia emocjonalnego Doproblemwnalinii - jeszczektredziecimatek emocjonalnie.Zdarza kobiety naniezaspokojenia emocjonalnego wcale nie potomstwa.Jednaznaszychpacjentek, przezpierwsze lat trwania nie dzieci, nie sobiezich wychowywa-niem. tu niejednokrotnie ukobietz niezaspokojeniaemocjonalnegostrachi wmomencie nadziecka.We wszystkichprzypadkach stan wspowodowany tym, kobieta sobie jest niezdolnadoobdarzenia swegonowonarodzonegodzieckabezinteresownymuczuciem.Le-karzekliniczni,ktrzy spotkali z przypadkami niezaspo-kojeniaemocjonalnego, wstanie rozwojowidepresji poporodowejlubpomckobietomna Kiedy kobiety te nieznaczny w swoim rozwoju emo-cjonalnym, zazwyczaj potem dziecko. Na wymieniona ktra na po latach dziecka. W momencie, gdy onona bardzo Niestety,kobiety emocjonalnie nie sobie z w starszym wieku, cza oneasertywneikrytyczne.Generalnielepiej sobie z i Jedna z naszych pacjentek dziecko rok po roku, ale w tym samym czasie swoje star-sze dzieci do z internatem,nie w stanie normalnejrelacji matka - dziecko. 30 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? Inna kobietana niezaspokojeniaemo-cjonalnego by jej tak,jak matkatraktuje dziecko,by przy niej, z w weekendy,kiedy nie Gdy poraz pierwszy w by jej dziecko nie opie-cenadprawdziwymdzieckiem.Podczaspierwszych sen, w ktrym niemow- i ono z lalkami na kilka przed porodem. do tego.Sama zwania farbolejnych namalowaniepalcami,botaklepiej Ko- kredkami W momencie, gdy - przez nas - swoim emocjom swobodnie sympto-my i obserwowaneupacjentekwkry-tycznych okresach, takich jak pierwsza nie i kowiciezdolnadoopiekinad beznadmiernegona- i niepokoju. Przewodnicy duchowi kierowaniauczuciami wobec innych utrud-nia przewodnikom duchowym. Zadaniem przewodni-kwduchowych,takich jak: pastorzy,zakonnicyczyrabini, jest troskaodobroinnychludzi. oni na woli i nie w ale w takim przypadku przyniesie toludziom oka-zania im uczucia lub nie przyniesie ich wcale.oni bowiem i z pouczaich,co powinni by zostali zbawieni, lub w rzeczowy sposb wskazu-je jak raczejnie toichdoBoga. Niestety, emocjonalnie przewodnikom duchowym bra-kuje wtychprzypadkach te-goa wielu z nich jest, praca staje nie do znie-sienia. 31 Integracjaemocjonalna Przypadek naniezaspokojenia emocjo-nalnego dowodzi, jak pracy duchowej. Jego choroba nie w seminarium,przewodnicy duchowi i profesorowie otaczali go opie- Terelacjewnaturalnysposb zerwaniu,gdy wy- i w parafii, do ktrejskierowany. Wkrtce nie jest wstanie sobiezcodziennymiobo-Odwiedzanie parafian kazania: tylko na i to bez emocji.Wkonfesjonalenie osobistego kontaktu z penitentem. W tego rodzajukw ina administracyjnych i technicz-nych,co mu Pastor protestancki 35lat tylko kilka lat na pierwszejmisjiwparafii. niewsiebie, bardzo i z doswoich parafian. z i nie nadaje na Samgospodarstwem domowym, nie zparafianami - nieswoimipo- i swoich potrzeb.bardzo inteligentny, nigdy nie dokazaniana mimo nad nim przez tygodnia. mu przed uparafiansobie i komentarze, ktreza stosowne. Jako doradca sobie nie W zibibliotekarzem, a zawd ten pozwala na krtkie,bezosobowe kontaktyz Nauczyciele wymienioneopisy typowedlawszystkichsytuacji, wktrych uczucia.Pkikontakty bezosobowe- na wbiznesu- wszystkojest 32 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? w relacje biznesowe nie zwra-cania uwagi na uczucia innych. w momencie, kiedynieda na wprzypadku na-uczycieliszkolnych.Nauczyciele podstawowej doczy-nienia z ktre przede wszystkim uczucia-mi.Abyuczniwi ichdonauki,nauczyciel musiwnichemocje.Wmomenciegdyuczniowie autorytetnauczyciela- podwarunkiem, jestonprawdziwy i a nie jedynie wymuszony - wichuczuciach natychmiast zapanuje ktryodzwierciedlawe za-chowaniuwklasie3Niedojrzaliemocjonalnienauczycielenie w stanieuczuciami, ktre u dzie-ci.W ichklasachbrakuje i wkonsekwencjinie zre- swoich nad uczniami za wolipoto,byaledzieci to isytuacjazazwyczajjeszczepogarsza. jestemocjonalnie nauczycielom, kt-rzy doczynieniazestarszymiuczniami, cizwykle bardziej natomiast osoba taka jest uniwersyteckim,nienapotyka praktycznie ponie-natym poziomie rozwojudowytworzenia atmosfery nie potrzebne emocje. naszych pacjentw ktry niewstanie dziecikatechizmu,ale jakowseminarium. sobie ze swoichi sam uczeniew seminarium jest i nigdy nieporadzisobie w pracy z ma- Jegostanwtrakcieleczenia. te tak pacjentom doradza by zrezygnowali z zawodu nauczycielskiego i w ktrej nie musieliz Jedenznaszych J to niezastosowania w przypadku dzieci z zaburzeniami emocjonal-nymi. 33 Integracjaemocjonalna na niezaspokojeniaemocjonalnego nie sobie jako nauczyciel w szkole i u brata w sklepie muzycznym.Przez czas dobrze mu i to,co lecz wkrtce problemy wstosunkach z bra-tem. Kiedy jednak na i na kurs, widoczny w jego leczeniu. zpowodu jest rezygnacjaz uprawiania zawodunauczycielskiego,osobyte czasem le-piej w przedszkolu lub jako nauczyciele specjalnych. tam pewniejsze i dlatego wklasach.Podobniebywaz emocjonalnie ktre z na oddziale pediatrycz-nym. Typy reakcji Osoby emocjonalnie za woli do tego, czego niew stanie za Sposb i to, czy sukces, od ich Czynni-kiem w tym wypadku usposobienie i tempera-ment,coprowadzinasdo nanerwicerepresyjne i energii4Niektrzy ludziez natury strachliwi, inni 4Kiedy mwimy o nerwicach represyjnych, ktrych jest lub energia (nazwanychw Integracji psychicznej lubenergii),mamy na dwa typy obsesyjno-kompulsywnego o etiologii. W zespo-leobsesyjno-kompulsywnymuczucieniefunkcjonujewcalelub jedynie w niewielkim stopniu. W obrazie klinicznym uczuciai ener-gii. w zarwnoobjawysomatyczne, jak i psychiczne,ktredotegostopnia, na jego objaww nerwicy fobie, niezdecydowanie, niepodejmowanie W wypadku gdy uczu-ciem jest energia,w obrazie klinicznym od-waga, lubnienaturalna Niechcianeemocje gdy 34 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? i naprzd.Tym pierwszym trudno woli ichstrach. Z drugiejstrony bardziejpacjenci to,czego Nierzadkozdarza, emocjonalne za sukcesu.Niezmienia to jednak faktu, jest onoobecne wich Ilustruje toprzy- 40-letniegonaukowca,powszechnieznanegozeswejerudycji i ktry nas podczas spotkania, na ktrym naszenatemat niezaspokojenia emocjonalnego. go, opis jego przypadku, nie go nam,nigdy nie emocjonalnych relacjiz otoczeniemi swj wysokistatus ijedynie zain-telektuiwoli.oni uczuciaiinnychsymptomw,oktrych podczasspotkania.przekonany, otocznietegonie Doskonale gdzie tkwi jego a mianowicie wspecyficznejatmosferze,wktrej wJego matka wdomu adzieciom odwaga i danejosoby problemu, lecz w zmierzaniu do celu". i sku- ale "nienaturalna i Kiedy konflikt emo-cjonalny narasta, jego efektem wybuch stanowi kontrast z uspo-sobieniem danejosoby". Gdymwimyo emocjonalnymosbna niezaspokojenia emocjonalnego,mamy naemocjonalne w jego znaczeniu,czyliuczucia zpragnieniem takie jak: Z kolei te z pragnieniem- odwaga czy gniew - nietu rolilub w niewielkim stopniu. Przyczyna tkwi w tym, brak satysfakcji emocjonalnej, ktry jest jest z pragnieniem Co cej,intelektu nauczuciaz pragnieniemjest zawsze na te z pragnieniem ciezagadnieniaw:AnnaA.Terruwe,ConradW.Baars,Integracja psychiczna ... , s.70-85. 35 Integracjaemocjonalna matczyne uczucia jedynie w niewielkim stopniu. Podczas kolejnej psy-choterapii wma osobo-

co dlaczego pomimoemocjonalnej sobie wtrudnychsytuacjachw dotychczaso-wym2.Uczuciai braku Z infantylno-egocentrycznym aspektem emocjonalnego osb emocjonalnie w relacjizinnymi jest drugim objaw- uczucie Maono popierwsze, brak akceptacji we wczesnym i podrugie,fakt, uczucia,ktrychrozwjna etapie nieosobom emocjonalniepro- normalnego Aby bezpiecznieipewnie, potrzebuje naj akceptacji. jest bezbronne,pozba-wioneopiekiumiera.Potrzebuje kto jest skoncentrowany na nim, dba o nie, zaspokaja wszystkie jego potrzeby.Tepotrzeby nie nie jest zdolne do nych oneinstynktowne, natura zawsze zaspokaja potrzeby. Tak jak dziecko mapotrze- jedzenia,taksamomusi nie jest samoijest akceptowane jako istota Na tego za dotyku, onrozwijajako pierw-5Dr Terruweprzedstawia w swojej Psycho-pathicPersona lityand Neurosis,prze!.naang.ConradW.Baars,P.J.Kenedy& Sons,NowyJork1958,s.28.Wwypadkuzdrowego"intelektzawsze wiemniejjakieemocjonalnereakcje lubnie,i jestwstanie Przede wszystkimodnositodokierowaniaemo-cjonalnego przez intelekt. 36 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? szy.Potem inne - ktry pozwala iwzroku- ktry rozpoznanie spojrzenia matki,naktre odpowiadaO tym, jak zdrowepoczucie z drugiej osobyholenderskilekarz-poeta FrederikvanEeden6 wwierszu"Kiedynaszedziecko porazpierwszy": gonam,nasz znak i nigdy niesam. Za wszystkich swoich bardziejw jaki-kolwiek inny sposb, niesame, przysobieoddanychi troskliwychopiekunw.Oznaczato ichistoty,costanowizaspokojeniaichpotrzebfizycz-nych.Zapewniato we-ktremustajeprzy- wzrosti rozwj. Kiedydzieci potrzebapomocyiwsparcianiezanika. osb, ktreimje Wraz z rozwojem inte-lektualnyminstynktownapotrzeba tapomoczawsze nadejdzie,stajebardziejWistocieowa u dzieci jeszcze tego, kochane ktrazapewniai czy dzieckonie takiejafirmacji,czuje niezadowolone,popada wstan psychicznejfrustracji,ktry ogar-nia jego jestestwo i emocjonalne bardzo kimi uczuciami niepokoju, i braku Uczu-ciate takmocnozakorzenionewpsychice, nawe- emocjonalne wwieku Bez brak 6Frederik vanEeden(1860-1932), utwr literacki De klein e Jo-hannes. 37 Integracjaemocjonalna afirmacjijestuczucia przez wszystkie osoby naniezaspokojenia emocjonalnego. Oprczpodstawowegouczuciajest jeszczeuczucie spowodowaneprzezfakt, dziecinnezachowania nie odpowiednie w ktreteosoby Istotnie przed ekstremalnie trudnym zadaniem.Fizycznie i inte-lektualnietoludzie zatem postrzegani i traktowani jako Otoczenie oczekuje od nich oraz reago-wania i nie zdaje sobie sprawy, nieemocjonalnie do tego zdolni. Aby teoczekiwania, jedynym jest dlanichkiero-waniewe wszystkim rozumemi osoby zdrowe ale w ich przypadku uczuciaswj w z woli.Oto powd, dla ktrego osoby zdro-we,ktrychemocjonalneiintelektualne jest wzintegro-wane, poczuciew tym,co Tego poczucia pew-brakujenatomiast osobom emocjonalnie.Nawet zdolnedo i rozummwiim, wszystko jest wbrakujeimpoczucia, tak jest.Stanowito wewszelkichWahanieiniezdecydowanie Wszystko to dlaczego niedojrzali emocjonalnie pacjenci nim albo kiedy w to uczy- zdanie.Najtrudniejszejestdlanichdecyzji. Gdy tylko na natychmiast nad argumentami za przeciwnym Zna-my pewnego bardzo inteligentnego i sukcesy biznesme-na, ktry nie ma najmniejszych problemw w kierowaniu swoimi spra-wamipomimo emocjonalnej.Atoztejprostejprzy-czyny, nie jest emocjonalnie w Jednak kiedyzdarza wcojeston - na zakupkrawata - zawsze waha,zanimgokupi, 38 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? apotem to iwyrzucago.Zkoleipacjentka,ktra z powodzeniem prowadzi sklep, nie potrafi sobiez wy-braniem prezentw urodzinowych dla swoich wnukw.W sklepie zdaje na sprzedawcy.Wprzypadkuobupacjentwichdecyzje w prowadzeniu biznesw i racjonalne, ale w osobistym emocje,ktreelementiwaha-nia.Jeszczeinnapacjentka podobnyproblem z kupowaniem sukni.Pki na wystawie, jej bardzo alegdytylko czyfaktycznie tak jest.Pacjentka nie osobistego stosunku dosukniwystawio-nejnawystawie,alegdytadoniej welementemocji. uczuciajest to, osobaniedoj- emocjonalniejestnazbyt naopinieinnych.Jedna znaszychpacjentek meblewsalonieczteryrazyw lat.Za razem,gdy toodwiedzalikrewnilub znajomi,aniewykazywalientuzjazmudla jejzakupu, wyboru. ten pokazuje, osoby takie potwierdzenia. zachwycone,kie-dyrecepcjonistalubkelnerbardzo donich Agdy jest szorstkiwobecriich, dobrze igotowe natychmiast dane miejsce. Gdy publicznie, wczyinnito nie spokoju, pkiich nie zapewni, kazanie wspa- czy zawszeotuchy od swego ka. potwierdzenia, to,codlainnychlubdlarodziny, jest dobrei Czasami z rw-nowagi, ciich za wszystko chwalili. Zwykle mylone jest toz zichstrony,aletakie ichzachowania niesprawiedliwe, ono z nie-39 Integracjaemocjonalna Bardzo wysoko oceniana nauczycielka akademicka na czy to,co robi, jest i czy zwierzchnicy Jejpoczucie tak kiedy drobny problem z jednym zestudentw,strach dotegostopnia, zwolniona zpowodu niekom-petencji. W z tym elementem terapii takich pacjentw jest i konsekwentnezapewnianie oichze strony lekarzy. Chorzy opowiedzenia lekarzowi o wszyst-kim, co zrobili, i W z tym pacjenci swoimlekarzom niezliczonelisty. po- we wszystkim potwierdzenia,w fakcie, lekarz, ktremubezgranicznie,wieo wszystkichichWtym niedziwi, tw otak i c hp acj e n tw z r a n i krytycznymi i uwagami. Kiedynie zgadza z nimilub mogliby lepiej oni natychmiast po- wi Niewinna uwaga lub konstruktywna sugestia w ich co nie ipoczucie oraz nawszystko,coi nie nigdy nieirytacji, bo jest to od nich silniejsze. Otocze-nie zwykle wyczuwa takie reakcje i te osoby za Przy czym ma tunegatywne konotacje.Pacjenci sto lekarzom, nie bon i ec h c r a-n i c u d z y c hu c z u krytyczneiob-uwagi,ale jest todalekieodprawdy.W pa-wszystkie nieporozumienia i zarzuty,co jeszczeich poczuciealienacjii osamotnienia. pacjentami kierujepragnienie poczucia i tego, by inni ichlubili,im, lepsze sposoby, aby to Zwracamy oprcz poczucia bezpie- zfaktu, wszyscy ichza jest inne, ze kto jest naszym wrogiem. 40 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? Jaki jest sens wszystkich,skoroi taknie jeste-tegowstanie Takie zawszei prowadzibowiemdofrustracjiirozczarowanialub jeszcze gorszego. Pacjenci powinni od tego, co czy w grupie, podstawowa reakcjazawsze taka sama: pewna liczba osb zgodzi z tym, a pewna nie, Dlatego, kiedy nasi pacjenci w stosun-ku do innych,pewna liczba osb, ktre ich za to co i niektrzynie ichlubili,ainni Zamiast przezza wrezultacie neurotycznychprbnieranienianikogoisprawiania otoczeniu(cojestbezznaczeniaizapewniaco poczucie p s e u d o b e z p i e c z e s t w a),pacjentotrzymuje ze kto jest prawdziwym przyjacielem, a kto gonielubii na kogoniewpotrzebie. Pewnegorazunaszpacjentna niezaspokojenia emocjonalnego bardzo zmartwiony, samo-chd w miejscu i zwrcono mu by tego nie Przez trzy dni nie i w nas o Inny pacjent, adwokat wiele lat w zawo-dzie,nam, nie dnia, w ktrym nie o liwych uwagach,ktre podczas na pierwszym roku studiwnauniwersytecie. Problemu dotyczy obserwacja, z ktrejwynika, niektrzy pacjenci niepoczucia humoru.Nawet kiedy do-kuczaim aleznajlepszymiintencjami, otym,cotakta osoba na 7WtymjestWernera(Einfiihrung ... , s.263), w wypadkudzieciiludwprymitywnych granica od jego braku jest bardzo subtelna. 41 Integracjaemocjonalna Pragnienie zadowalania innych Innezachowanie zi brakupoczucia bezpie- to potrzebazadowalaniainnych.Tacypacjenciza-wsze osb iuprzejmych,aleich i wynika z tego,w ten sposbprzed czykrytycznymiuwagami.Kiedyza-o tonaszegopacjenta, i bezpretensjonalnegowieka,ktryzawsze innym odpo- iszacunekotoczenia".Tacylu-dzie niezdolni w woparciuouczucia, to zawoli. zawsze tak, by innym, niezgody i wszystkiego,conie tylko obiektywnie jest nieprzyjemne,aleco jako takie jest postrzeganesubiektywnieprzez innych.innych prezentami w obawie, nie lubiani.Niedojrzaliemocjonalnienauczyciele na kiedy bowiem,rodziceuczniw niezadowoleni,do i im Niektre emocjonalnieosoby wstrachu przed swymi pomocamidomowymi.Jedna z nich przez lat nie najprostszegopolecenia,na-wet takiego jak: naczynia".Czasami nieswo-jo, gdyonegatywnie w dyskusji. niezadowolenia innych tak bardzo, niekiedynie tylko tego, potraktowaniniegrzecznie,aleitego, dla nich uprzejmy. Tenp o z o r n yp a r a d o k sujawnia ich strach przed tym, otoczenie wichocenieirazemnie takNie tylkosamikrytyki,ale tego, ichbliscy na Pewna kobieta na nie-zaspokojeniaemocjonalnego wstrachu, jejmatka ubierze lub powie w towarzystwie. Inna pacjentka zawsze swojemu kiedyniej 42 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? lub nieodpowiedniego podczas u znajomych lub usiebiewdomu. p r z e ds p r a w i a n i e mk o m u k o P o t u po-wstrzymujeichprzed zwrceniemzo pomoc.Jakbardzo ten silny,obrazuje Jeden z naszych pacjentw wszpitaluz ktryprzezwielelatwtropikach, tam kauczuku. w przyzwyczajony dowydawania rozkazw swoim pracownikom.Pewnegoobudziwszypodrzemce, ten Kiedy ogo- muinformacji i z pokoju, Naszpacjent tym, jego rzysz po pototylko,byza- o ajeszczebardziejtym, owa wzwyczajnyi przyjaznysposb.Znamykilkanie- emocjonalnieosb,ktreprzystolenigdynie o podanie soli czy pieprzu, by nie i ktre zje-w restauracji wszystko,coimpoda,nawet przy-palonelubzepsute. Symptom przedpoproszeniemo l u bp o m o cjest tak powszechny, kiedy pacjenci znie-zaspokojeniaemocjonalnego wszpitalu,zawsze informujemy niewolnoimniczegosa-mymi imwewszystkim tegonie uczynili,topacjenci mogliby za robienie salczynawetsprawinnychpacjentw! Osoby emocjonalnie bezradnieinie-swojo w towarzystwie, nie coze Kiedyjedna znaszychpacjentek,zgrabnaidobrzeubranakobieta, musi dorestauracji, nie potrafiobawy, wystawia 43 Integracjaemocjonalna na Pewna nauczycielka przedszkolnegoumie- z gdyw przed-szkolnych."Gdybymi nie nie tak jednak podczas takiego lub spotkania osoby,ktre tym ludziomzaintereso-waniei ichw oni akceptowani przez otoczenie. Zwykle radzimy takim pacjentom, by gdyw grupie,zadawalipytania, jest todla nich najmniejsposb kontaktu z innymi. Pew-na pacjentka nam "Niepiorunw, samawdomu,samotniedalekie nigdy nie nalotw okupanta w czasie II wojny ale gdy mam z osb, ze strachu". Trzeba emocjonalnie kobiecie o wiele jest kontakt z z ponie- naturalnie kierujekukobiecie. Takie jednostkibezbronne wsklepie, gdy sprzedawca, je potokiem im Niep o t r a f i p o w i e d z i e "n i e" iw przedmiot,go nie lub ich na to nie Z oczywistych powodw prowadzi to do gdydodomui swemu z tego niepotrzebnego lub ekstrawaganckiego zakupu lub z niego Lepiej, by takie osoby same nie nazakupy.Podobneproblemy ci,ktrzy agresywnegoakwizytora lubtelemarketera.Osoby emo-cjonalnie dlatychludziiwkrtkimczasie wielehorrendalnychrachunkw,ktrychnie wstanieTojednakniewszystko.Ludzieci nietylkoin-nych,leczczasami swoje zachowanie przed Niektrzy nie swojejprzesadnej ale jejpowodem jestnad ktrym nie na swoje zachowanie - przynajmniej w duchu - buntem.Innir a c j o-n a l i z uj zadowalaniainnychi dlaniej 44 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? usprawiedliwienie.Osoby duchowemu toza dowd lubpokory. jed-nak cnota znajduje zbyt i zbyt Awtymprzypadku jest tozbyt Zbieractwo Zdefiniujemy fenomenemocjonalnejprzezprzedsta-wieniejeszcze jednegoobjawu,zaobserwowanegoprzeznasunie-ktrychosbz niezaspokojeniaemocjonalnego.Naszym zdaniemjego wpoczuciu Mowajest op o t r z e b i ez b i e r a n i aip r z e c h o w y w a n i an i e p o-t r z e b n y c hr z e c z y.Jednaznaszychpacjentek kilkasza-fekkuchennych i cztery kufry rodzaju sznurkw,papierw,notesw, metek- krtko - wszystkiego,cokiedykolwiek w jej Podob-niejakinnipacjenci,uktrych teobjawy,nie tych rzeczy, bardzo prawdopodob-ne,bykiedykolwiek jejna Naszymzdaniem potrzebygromadzeniarzeczytkwiw zakorzenio-nychuczuciachibraku rzecz, ktradotychosb - jak i nic - dajeimwpewnymstopniu poczucie bodonich Kleptomania Wniektrychprzypadkachpotrzebagromadzeniaprowadzido kleptomanii.Jedenzpacjentwtowsposb: "Kiedy i dodomu, mam poczucie . 45 Integracjaemocjonalna Typy reakcji Jak wielki owo poczucie na oso- odindywidualnych i usposobienia.Znaj-duje tu zastosowanie poczynionena typy energetyczne i asteniczne .. Osoby obdarzone przez i sobie zeswojej ido takiego jakby ona nie Wztym zpewnym pozory.Jednak bystry obserwator jest wstanie wkrtkim czasie do-strzec ich zakorzeniony brak poczucia Co osobom tym czy grozima to miej-scewprzypadkunerwicyrepresyjnejS. to prowa- do pogorszenia ich stanu, iw dowolnym kierunku. Jasne, stwozawsze istnieje, metoda, za ktrej sobiez jest nienaturalnai wywieranadmierny nacisk na ich Z drugiejstronybardziej asteniczneze znacz-nie trudem na i nyproblemzkontaktuzotoczeniem.Zwykleichpo-czucie wpostaci oglnegoniepokoju, jaktowodniesieniu do przy-padkwopisanychwtymrozdziale. w na sposoby.Wielokrotnie - bydo kilkutylko - przedzranienieminnych, przed ich, przedprowa-dzeniemsamochodu, osobyte 8 Niektre osoby naniezaspokojenia emocjonalnegonie-akceptowaneemocjeza Jednaknie gogo z kolei zaenergii.obraz problemu podwjnegozwanego por.Integracja psychiczna ... , s.102-114. 46 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? lubz innymsamochodem.Niektrzy pa-cjenci usuwaniakamykwiskrekodbanana z chodnikw, by inni przechodnie nie przewrcili. Najbardziej nie-typowy przypadekhurtownika on, z powodu ktryznaj-wcukierku. Nicdziwnego, pacjencicinapierwszy rzutokawra-na ale jak wrozdziale III, osobieemocjonalnie ma inny charakter naktry cierpipacjentz 3.Uczuciai Zuczuciem jesttrzeciobjawregularnie uosbz niezaspokojeniaemocjonalnego - chodzi mianowicieos i I n ep o c z u c i en i s z o c iin i e d o-s k o n a c i.Ichpoczuciepowoduje, wszystko, czego niepowodzeniem,awefekciedopro-wadza dorozwojukompleksuPoczucie bycia niekochanym Objawiaono uk o b i e t nikt ich nie kocha i nieich Fakt, nie w wtensposb,niewarte nie w niema wnich niezdolne do i nawet nie samych siebie.Do oznaki sym-patiipodejrzliwie.Nawet jestdlanichi troszczyonie, wto, je kocha. 47 Integracjaemocjonalna Pewna kobieta naniezaspokojenia emocjonalnego w osb,ktre bardzo ibezinteresownie o Jednak w najmniejszym stopniu nie w stanie autentycznie i na wszystko, co dla niejwsposbi tak, pkiw i e r z y a, nikt jej nie kocha,wszelkie gesty bez znaczenia inie dla niejZkoleiinnakobieta by jej czas jest kochana.ludzieniepotrzebytakichdeklaracji.Pacjenci jednak, im tego nie mwi, to znaczy, niekochani. Taka reakcja ugrun-towujeichpoczucie Cogorsza, otoczenia z powodu swoich roszczeniowych postaw. Kiedy przytrafia to w lub skutkitragiczne.Kobieta w strachu, partner jejnie kocha. Wystarczy, czasem nie skupia na niejswojejuwagi - nawet jest to z tym,musi zeswychzawodowych - byprzekonana, nic dla niego nie znaczy.W od tego, jakie ma usposobienie, na to lub wyrzutami.Wpewnychprzypadkachprowadzitodo zazdro- co z kolei czyni jej partnera zdarzy zwrcina jego emocjo-nalnie partnerka kocha onbardziej doczynieniaztakimprzypadkiem:pacjentka uczelni. na z lub oniej,bynaszapacjentka kocha a nie i ro- mugorzkiewyrzuty. Znamy naniezaspokojenia emocjonalnego,ktregobardzo kocha.On nie w jej i jest przekona-ny, nigdy go nie zawiedzie.Pomimo tejracjonalnej on jednak wstrachu, jego atrakcyjna dla innych starazewszystkich by tegonieoka-48 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? dostrzega w jakim on i to u niej smutek. Pacjenci dociec,dlaczegonie kochani.Wiele kobiet dochodzi do wniosku, brzydkie,niezgrab- lubbrakujeim cech Jednazna-szych pacjentek jej matka nas,by o crce.W trakcie rozmowy uwa- na kobiety.Kunaszemuzaskoczeniumatkaodpo- panie doktorze, i wielka szkoda, ona sama zastrasznieProblemnatym, nasza pacjentka nigdy nam tegonie zawsze bardzo i nigdynie osobie. Z drugiej strony kobiety na niezaspokojenia emocjonalnego, ktrym poczucie pew-siebie. czasuwsalonachi na modne ubrania. W efekcie zachwyt i pra-wiono im komplementy, co im otuchy. tak, sobie to kobiet i komentarze na temat ich dumyi a nawetinnych Onesame jak najdalszeodtej przynajmniej chodzio intymne.Poczuciepewno- ktre im ich im potrzebne, by poko- przed podczas rodzaju Wiele ztychkobiet poczuciewiny z poleganiana swoim dobrym i i samolubne,ponie- tak czasu i uwagi samym sobie. je wtakim i by dalejw tymsamymstopniu o swj bodaje toinnym odkry-cia wnich jeszcze wieluinnychpozytywnychcech. Um c z y z npoczucie objawia w skupieniu na ifizycznym.Jedenzna-szych pacjentw, fizycznie normalnie zbudowany,nie od chodzi o i jest gor-szy od swoich kolegw. Pewnego razu z o pew-49 Integracjaemocjonalna nym ktrego jako silnego i faceta.Przezprzypadek jakon nazywa,i bardzonas gdy w naszym pacjentem i ma nie tylko takie samo poczucie ale co ciekawsze, naszemu pierwszemu pacjentowi tego samego,czegoten jemu.Zdarza na niezaspokojeniaemocjonalnego o poczuciu z swojego penisa, ichzdaniem jest onzbyt lubzbyt Poczucie intelektualnejniekompetencji Zarwno jakikobiety poczucie wodniesieniu doswoich intelektualnych.Wybitnie inteligentnystudentmedycynyna niezaspokojenia emocjonalnego przekonany, nigdy nie studiw. Jedynie pod naszych egzaminy; kilkatygodnipodczaskolejnejwizyty nas,jest przekonany, nie z nich.Tak zna-jednego z jego doniego, by o wyniki egzaminw.Profesornas, student je i bardzo dobre oceny. Gdyto pacjento-wi, tak dobre oceny jedynie naszej z profesorem, atylko dlatego, nad nim emocjonalniekobieta niejest w stanie niczegodobrze, niezwykle utalentowana pra-wiena polu. artystycznei manualne.Jednak nigdynie swojejpracy.Gdy pochwilirezy- nie jest wstanietegoJednak po rokleczeniu swoje i wy-w sukcesywewszystkim,cze-go wwczas, nigdy nie wszystko,doczegokolwiek by 50 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? niepowodzeniem. Tesame objawy w innejformie.Naniektre pacjentki nam, nie w sukienek wobawie, nie lubiane. i .ztegopowoduludzieichnieTypy reakcji Sposb, w jaki ludzie naniezaspokojenia emocjo-nalnego na swoje poczucie i zale- - jak - odichusposobienia. Osoby silniejsze i bardziejenergiczne agresywne, w stosunku do tych, ktrzy,ich zdaniem, nie im tym samym. Kobietana niezaspokojeniaemocjonalnego ktry bardzo i wszystko, by jej pomc i jej wolny czas.Jednak kiedy jej nieprzyjemnego,zczym nie sobie ze do i go o wszystkie swoje doniego nie mu, powinien prze- i jejzapobiec. Zdrugiejstrony jednostkiz w Poczucie nieradzenia sobie w bardzo im i pro-wadzi do silnego Tak w przypadku studenta medy-cyny.Stopniowo iniewstaniestu-diw.Wefekcie wszpitalu psychiatrycznym.Cza-sem takie stany depresji samobjstwem,nie widzi z sytuacji i traci ktokolwiek go pokocha9 9 psychologiczneanalizyznajdujemy w poetw idramaturgw.TaylorCaldwellprzedstawiawieleportretosoby emocjonalniewutworzeGreatLianoj Gad,Doubleday&Co., GardenCity1970.Dawid benShebua wnimHillelowibenBorushowi, jakijest jego ojciecShebua ben Abraham. 51 Integracjaemocjonalna Poczucie winy Czasami poczucie i przeradza w boko zakorzenione poczucie winy.Pacjenci, ktrzy- przy-najmniejintelektualnie - pewien poziom moralny, ,,Powinienemmojego ojca o wybaczenie za sugerowanie, jestTa nim ...Mjojciecnie jest tym,kim tobiewydaje,jest.On jest i postaw otoczenia.Jestlustrem tego,w cowierzy. lustro. Teraz mj ojciec jest do i dostaje Hillel zdziwiony. Czy to na nimTakgogozauzbrojonego,uzbrojonego w tak jak ja. Nie rozumiesz,Dawid.Mjojciec nie potrafi inni go nie Nie gdybyktokolwieknimalbogo On niejest On jestobrazem,ktryczy Jest z porcelany. Hilleljeszcze bardziejzaskoczonyi naDawida z niedowierzaniem. Wszyscyhandlowcy,kupcy,bankierzy,gracze iinwestorzy w Izraelu mwili mi, jest bardzo to z nie do ruszenia. Tonieprawda, Dawid.Ci,zktrymimaondoczynienia, do niegopodobni:toludzie pracy,twardzi.Jednaktylkonatargowisku.Gdy Shebua benAbrahamwracadodomu, swestroje,perfumujeidzie dokochanki - jest innym Shebua ben Abraham, ktry na targo-wisku jest krzykliwy i stanowczy, to nie ten sam Shebua ben Abraham, ktry odwie-dza i krla Heroda albo podejmuje filozofw i eleganckich Grekw. Ten Shebua jest przyjmuje inaczej ma inny wyraz twa-rzy, do czego innego zmierza, czego innego pragnie, ma inne aspiracje. l tego delikat-nego bardzo ktokolwiekw nim by na moment kupca z targowiska. Albo z krwii Hillel z Dajesz mi do zro-zumienia, wtakie wszystkie jej i bransoletki? Czy chcesz mi on jest bardzo Nie, Shebua nie jest ktryo opinie takich ludzi jak ja, ludzi, ktrzy nicnie On opinii,nawettej przezniewolnika, Dawid ...Wiem,go toon mnie ...i dlatego mnie nielubi". 52 niezaspokojeniaemocjonalnegoczyrepresja? z podczasgdyniema toz nicwsplnego. zaswoje woli. za niezdolnychdo pozbawionychreligijnych,samolub-nychiprzekonani, nic nie imi topotwierdza ich ichuczucianie z lecz wynikiem ich woli,dosiebie o wszystko, co za szyweinieuczciwe.znich "Obwiniam o to, moje od tego, co Takie poczucie winy ukobiety, ktra dla sobie, chce ich podczasgdy tylkopotrzeba bycia akcepto- Trzeba bardzotrudnojest poczuciewiny upacjentw emocjonalnie. oninasilnie utrwalonejocenie swojej Z naszych wyni-ka jednak, nie we wszystkich przypadkach opisywanego przez nas zaburzenia poczucie winy.Czasami pacjencigo zu- pozbawieni.Prawdopodobnie na to,czy teuczu-cia czy nie, ma w przy-zbyt do tego, by i nianiagrzechw,poczuciewinyrozwijabardzo jednostki te - w z ich - douznawaniacudzych za dointrospekcji lub jej brak ma na pojawienie w latach poczucia winy. Liczni nasi pacjenci z trudnym do wyleczenia poczuciem winy wiele skorzystali, za CarlaGustavaJunga. on, psychoterapeucipowinninajpierwz a a k c e p-t o s i e b i e,t a k i m i,jak i m is nimswo-ichpacjentwtakimi, jakimi JungGdy mwimy, trzebasiebie takim,jakim wydaje niemanicprostszego.Prosterzeczy jednakzawszenajtrudniejszedozrealizowania.Bycieprostym 53 Integracjaemocjonalna iwydaje w sobie, ktra wyma-gawielkiejdyscypliny,podczasgdy kwestia samoakceptacjiu kwestiimoralneji tkwiw sercu filozofiiCzy kiedykolwiek toprawe biedakowi, temu,ktomnieanawetw Chrystusa?Nie,anirazupodobne nie mi dojestem bowiem przekonany, cokolwiek najmniejszemu z moich braci, Chrystusowi. Co jednak, gdyby ostatni z braci, najbiedniejszy zbiednych,najbardziejbezczelnyanawetnajgorszy wrg, oni wszyscy we mnie i to ja sam nej ja sam jestem wrogiem, ktry potrzebuje - cowtedy? Wwczas zostaje wywrcone do grynogami.Niemawwczasmowyoi Wtedypowiemy"Raka"lobratu,ktry jestwnas, sa-mychsiebie.Z ukrywamytezachowaniaprzedtem,niezmieniatojednakfaktu, odmawiamy naj-mniejszego w nas z otwartymi ramionami. I gdyby to sam Chrystus w nas w tej na postaci, zaparliby-Go razy,nimkurii. 10"Raka"- "pusta lub godnypogardy". w czasach Jezusa,znajdujemy je w Mt 5,22. II autorw z:Carl G.Jung, Die Beziehungen der Psychoterapie zur Seelsorge,Rascher &Cie.,Zurych1932. emocjonalnegowrazzopisanymi wszystkimi tego konsekwencjami topierwsza cecha charakterystycz-na niezaspokojeniaemocjonalnego.Drugarwnieto fakt, owo wrozwojunie jest efektemprocesu nia.Toprawda, zjawiskoinfantylnegoemocjonalnego jest typowedla ocharakterzerepresyjnym, ichdojrzewanie.uczucia zahamowane we wczesnym stadium rozwoju, nicdziwnego, wiele opisanych objaww w zaburzeniach represyjnych, tych, ktrych Niemniej jed-nak psychicznymstanemosoby z powodu o iosobyz niezaspokojenia emocjonalnegotak ten ostatni przy-padek jakoBrak nadmiernego ienergii Oba tezaburzenia popierwsze to, w wypadku nie-zaspokojenia emocjonalnego nie obserwuje najbardziejcharaktery-stycznej cechyrepresyjnych, mianowicie przerostu 55 Integracjaemocjonalna lubenergii.WLoving and CuringtheNeurotic do nerwicrepresyjnychdochodzi,gdyuczucia zpragnieniem nie poddawanekierownictwurozumui woli,lecz przez uczuciaz pragnieniem np. przez czy Nerwice te jedynie wwczas, gdy proces trwaprzezbardzo czas.Oznaczato, nienonnalne przezwielelatpowodujeichrozrostdo takich rozmiarw, dochodzi do zdominowania uczucio-wego jednostki przez czy nerwowe Owego przerostu lub energii brak w wypadku nieza-spokojeniaemocjonalnego. Nieraz osobyna bardzoniezaspoko-jenieemocjonalne,uktrychjedynymi objawami infantylneuczucioweimu poczu-cie Natomiastnie onewnajmniejszymstop-niu przerostulub energii. tu przy-padek 25-letniej kobiety, crki rodzicw. Nigdy nie ona domu, aniw ze studiami, aniw z rodzicenie zakonieczne,by samodzielnie.Matka dookazywania idzie-ciom, a crce, nawet w okresie uda- nam sama z powodu niezaspokojenia emocjonalnego. postawa matki rozwjemo-cjonalny kobietyjejuczucia na poziomie dziecka. tylkotym, inninie lCzytelnikom, ktrzynieLoving and Curing the Neurotic aniTheNeuro-sis in the Light o(Rational Psychology autorstwa Anny A.Terruwe, zwracamy nie zgadzarpy z Freudem, superego jest czynnikiem w zaburze-niach nerwicowych. pojawia wwczas, gdy jedno z - nie lub energia "energia" emocje zane zi - lub blokuje naturalne innych ktre wymaga kierownictwa rozumu i woli. To jest w proces, w ktry i (lub) energia i ktry jest fundamentalnym procesemw zaburzeniach nerwicowych. 56 jejkochali.Dlatego sobie system w y o b r a wszelkimi cechami, ktrymi sobie oto-czenie.W jejpostawie nie jednak dostrzec go czy Z drugiejstrony tak, by zadowolenie. Do tego stopnia, pewnego razu jej zachowa-nie na szpitala psychiatrycznego. Jednak pozostania wnim i rodzicw, by zabrali. W tym okresie postawiono schizofrenia. Kil-kadni na leczenie donas,a po krtkim czasie stwierdzi-u niej niezaspokojenia emocjonalnego.Nie zaobserwowa-oznak czy przerostu energii, tylko pragnienie bycia to wsposb.Na przy- na kli- duchownym,ktry dla niejzawsze i dobry.W jejuczu-ciachdotego nie podtekstuseksualnego - by dla niej dobry. To pragnienie tak bardzo pobudza-do nie go na krok.Duchowny nawet zmuszony by nie naszej pacjentki do jegodomu.Przytymwszystkim kobietanigdynie najmniej szych Gdydlaniejserdeczniwczasie leczenia, swe uczucia na nas i to tak intensywnie, koniecz-ny znaszejstrony i moglizacho-pytanie,zazna-czamy, nasza pacjentka nie ani 2 psychopatyczna" stosowanew pierwot-nym, jest jednak Definiuje jako zaburzenie emocjonalne na pod- somatycznym, w ktrym "nie dochodzi do normalnego intelektowi". skrajny egocentryzm, emocjonalna i nieobli- Ludzienatakiezaburzenienie wstanie ich jestobiektywnie iniewyrzutwsumienia.Na-szym zdaniem zaburzenie toma charakter wrodzony w do nerwicowych,ktre charakter rozwojowy.Zaburzenie nerwicowe "zostaje na-byte, jest efektem pewnejpostawy psychicznej,wskutek ktrejemocjonalne rozwijaw kierunku".Zagadnieniate szerzejopisane w:Anna A.Terruwe,Psychopathic ... 57 Integracjaemocjonalna nie naWwynikuprzeprowadzonej terapii ktrapotrafi do na siebie formy do czynienia z wieloma podobnymi przypadkami i w z nichosoby na niezaspokojeniaemocjonal-nego jednak tego jest zakorzeniona maon inny charak-ter ten, ktry cechuje jednostki z powodu przez Takieosobystale jak a o b a w a,przed by bezpiecznie.Na niektrzy ludzie przed seksem i wszystkim,coz nim sprawiono, uwierzyli, jest on i grzeszny.Ten zmuszaichdounikaniai odrzucaniawszystkiego,co jest zseksem. gozeswego by nigdy nieich dogrzechu. inaczej rzecz ma w wypadku osb na niezaspokojenia emocjonalnego. nieistnieje tu przedmiot, ktry jest upragniony i odrzucony,pacjenciciniedo- konfliktucharakterystycznegodlaludzi,ukt-rych jestWsweemocjonalne pojawia jedynie dlatego, nieupragnio-negoobiektu,copowoduje, stale poczucieZ lat nasila i rozrasta,osoby te coraz trud-niejsobie z problemami. C z uj en i e panuj nadby e g z y s t e n c j a l n y, nie wolitywny - charakterystyczny dla cier-3 "nerwice histeryczne" jest jego zna- wrozdz.V. 58 nanerwice Niejestto przedtym, mogliby czegoniepowinnilubcojestniedopuszczalne z punktu widzenia moralnych i zasad, ktre To przed tym, w sytuacjach, ktrym nie Taki wszystkieosobyopisane gdyoma- objawy Inaczejwnerwicach napierwszymmiejscu sytuuje na drugim niedorozwjemocjonalny, podczas gdy w przypadku niezaspokojenia emocjonalnego najpierw mamy do czy-nienia z niedorozwojem emocjonalnym, jest jego rezultatem. to dlaczegoosobyz niezaspokojeniaemo-cjonalnego nie dot r z y m a n i as i kur c z o w o s w e g o u,podczasgdyludzienanerwiceto Wtymostatnimprzypadkudziejetak, jesttosposb Przekonanieichdoporzucenia takiejpostawy wy-maga iperswazji, staleoniotym, dlaczego Niektrzy pacjencikatolikami gdyim, pewne niegrze-chem.Podobna postawa cechuje osobyna nerwiceenergii. Dotyczyto ichwoli. wktrejnie mamiejscanainterwencjez i nie jejNiktnigdynie tak kurczowegotrzymania go uosbz niezaspokojeniaemocjonalnego.Proble-mem jest dla nich tylko to, faktzahamowania rozwoju emocjonal-nego im odnalezienie w codziennym Gdy tylko doniego samznika. tych dwchrodzajw trudne jedynie w wypadku, gdy nerwicen a d aj s i nanieza-spokojenia emocjonalnego. takie osobynaznalezieniewsytuacjachjest taka sama,jakwprzypadku Wszyscyonibyliwychowani iw tensam sposbi mogli- by tylkodo tego - pochopnieprze- na temat grzechu.Co fundamenty pod 59 Integracjaemocjonalna ce utakichosbw z ich zakorzenionym poczuciem ktre jest efektemniezrealizowania potrzebuczuciowych. Reakcjepseudoneurotyczneczynerwicesytu-a c y j n eluba d a p t a c y j n euosbzzespo-niezaspokojeniaemocjonalnego.Niedziwinas,gdystwierdza-my, mechanizm utych jednosteknie jest uruchamiany wskutek konfliktw, lecz raczej w z nymiproblemami,ktreTakiesytuacje im bardzo one fakt, nie w Ztegopowoduniktich nie chroni przed codziennym stresem w sytuacjach, ktre dla nich niedopokonania.Czasamitrudno zdia- takieprzypadki. w pierwszym odruchu po- onerwicyrepresyjnej,pacjent najpierwopo-wiada o swych konfliktach.Dopiero stajejasne, u problemw tkwi niezaspokojenie emocjonalne. Jedynie na oceny pacjentai jegostanu. Nastawieniewobecprzyjemnych W ztym,co pozostaje inna charakterystyczna cecha, mianowicie diametralnie nastawieniedo zpragnieniami ze strony osb na u ktrej tkwi oraz pacjentw zniezaspokojenia emocjonalnego. W nerwi-cyrepresyjnejod wyklu-czenie pewnych i ktrepostrzegane jako szkodliwe. Towykluczenie wskutekpragnienia przy- rodzi dwa skutki: przerost lub energii oraz ich jeszcze wykluczenie.Z tego powodu w ner-wicy represyjnej pragnienie n i e w i a-60 d o m ez a h a m o w a n i e.W z tym leczenie tego typu ner-wicpolega przede wszystkimnaeliminacji Nadmierny i energia zredukowane. Uczuciaz pragnie-niem swjwyraz tylko w takim stopniu, w jakim i energia ograniczone.pragnienia nie tak by ze dobra4Nie pod rozumu. Wykluczenie dobra nie dotyczy niezaspoko-jenia emocjonalnego. Pragnienie takiego dobra nie jest wcale waneczyzablokowane, jednak jego jest za Innymizaspokojenie prag-nienia jest udaremnione. W efekcie nie dochodzi u tych pacjentw do odrzucenia dobra.U pacjentw na niezaspokojenia emocjonalnego i nie-zrealizowane pragnienia, podobnie jak todzieje w nerwicy repre-syjnej.Istotnapolega jednaknatym, tozwyklemocniej odczuwane niezrealizowane pragnienie nasila nie jed- czyli ienergii,ztejprostejprzy-czyny,onenieobecne. to dlaczegoowipa-cjenci - tylko pragnienie-wstanie mubez a wnim dotegoszczeglnie ten typ zaburzenia od nerwicy represyjnej. O s o b yc i e r p i c ezp 0-wodu niezaspokojeniaemocjonalnego z d o l n eo dc z u r a d w doosb z ner- Nate ostatnie w akcie seksualnym jednak w niewielkim stopniu towarzyszy temu A jej oczekuje. z gry poddaniadobru bez taka kapi-tulacja jest jednak niedopuszczalna w nerwicy represyjnej. W wypad-4Z ze dobra"mamydoczynienia,gdydanaosobapo-strzega jako przyjemne lub 61 Integracjaemocjonalna ku niezaspokojeniaemocjonalnegonie zaha-mowaniaczyograniczeniaiw ztymosoby z dobra,ktre Oto przy- pacjenci,ktrzy jakonie skiej i ktrzy spotkali kto gotw im nadtotraktowani i rozpieszczani jak dzieci. wzabawielalkami,misiamiczygramidla dzieci. doidotejpory tylkogrami dla Rodzaje reakcji chodzi o na dobro, dwa typy ludzi. wszyscy dobra,ich doniego nie jest tejsamej natury. osoby zafascynowane i zniewolo-neprzezkonkretnei namacalneaspektyprzedmiotu - one obdarzone i Inne-dobro je wrwnymstopniu - wswychwstopniuMimo nie mniejspontaniczne, ich i pragnieniabardziej obatetypyludzkiespotykamy na niezaspokojenia emocjonalnego,jedni i drudzy w ktre do nerwo-wych.W obu wypadkach bez nie-normalnychzestrony czyemocjonalnychenergii, jednakodsiebie Wpierwszymdo dojdzie element osoby te co Odier nazywa Pozostalidzia-wsposbspokojniejszy i bardziej s Une avidite ajJective,une gloutonnerie sentimentale. 62 Wpierwszejgrupieosbuczuciowepragnienia tak bardzo, one w niewielkim stopniu albo wcale, czy ichpragnienia Wwieluwypadkachnawet moralnenie roli. tacy pacjencinie rzeczy,ktra doinnego -jeji bez tooczy-wiste, innidla nich i wszystko,o copo- Nawet im nie przyjdzie do w jakikolwiek spo-sb Pod tym ich zachowanie jest niemoralne - trudnojednak innego, pod ichinfantylnypoziomrozwoju. bezprzedmiotowy Zajmiemy teraz niezaspokoje-niaemocjonalnego a Wtejostatniejzawszeist-nieje obiekt,przedmiot,ktrypowoduje (wyparcie) i ktry pobudza uczucia i W procesie rozwoju nerwicyrepresyjnejprzedmiotten i do tego stopnia, w przypadkach praktycznie obej-muje Jednakbeznato jak wielkion jest,zawszeistniejeprzedmiot,ktryNiedotyczy to przypadkw niezaspokojenia emocjonalnego. Tu nie jest determinowany przez charakterprzedmiotu, lecz przezzaniepokojenieidyskomfortpodmiotu,ktrymakompleks inie jest wstaniesobiezeswoim To, nie potrafi onsobie z i wyzwaniami, ktre ono ze niesie,sprawia, odczuwa Wielokrotnie obserwo- o z n a k id e z i n t e g r a c j iu tych pacjen-twzwyklewmomencie,g d yc o s i z m i e n i awi c h y c i u.Dotyczy to takich sytuacji jak: zmiana pracy lub mieszkania, przeprowadzka doinnego miasta czy zmiana osoby lo-kalem, ktry Osoby te dostarejpracy, 63 Integracjaemocjonalna mieszkaniaczyato impoczucie ktrewnowych sit( ato z kolei im uczynienie kroku do przodu. Tosamo czt(sto dotyczykobietna niezaspokojeniaemocjonalne-go,ktre za w i dziecko - pierwsze. Upacjentwz toinaczej.Skrupulat niezmieniswegozachowaniaw ztym, ma pract( czy sit(wnowym otoczeniu.Jegolt(knie jest zdetermino-wanyprzez sit(wsytuacji,gdypo- wit(cejczasu i energii.W z tym ma on mniej czasunaodpoczynek.Zkolei lt(kuuosbz nieza-spokojeniaemocjonalnegowich dostosowa-niasit(dootoczenia.Dlatego- problemobiektywnie-wlt(knie jest irracjonalny, naprawdt( oneza-danianiedopokonania. to dlaczego wlt(knie jest spjny, chodzi o jegoprzedmiot. on od wktrych dana osoba sit(znajduje.Zkolei wwypadku nerwicyrepresyjnejlt(k odnosisit( do coraz tonowych przedmiotw, sta-le sit( rozwija poprzezs k o jar z e n i air o z u m o w a n i e.Konse-kwentnyrozwjtegolt(ku podczasleczenia. Niczegopodobnegoniedasit(natomiast uosb cych na niezaspokojeniaemocjonalnego. Oto naselementycharakterystyki emocjonalnegoosbz niezaspokojeniaemocjonalnego. indywidualnyprzypadekma sobiece-chy, jednak tenaj istotniejszezawsze Uspra-wiedliwia tonas potraktowanie niezaspokojenia emo-cjonalnegojakoj e d n o s t k ic h o r o b o w e j sit(odin-nych psychicznych. p o d s u m o w uj cponownie to,co charakteryzujenieza-spokojenia emocjonalnego, z jednej strony dostrzegamy: niedostatecz-nie rozwinit(te emocjonalnew konsekwencji do nie-64 dozachowywania w stosunku doinnych w sposb nor-malny; poczucie ktre objawia zwykle kom-pleks i poczucie niedostosowania,ktremutowarzyszy lub niepoczuciewiny dodepresjilub agresyw-nych.Zdrugiejstrony- wodnerwicyrepresyjnej - nie obserwujemy tu przerostuczy energii; chory jest otwar-ty,ma pozbawiony stosunek do dobra i objawy kli-niczne. 4 Poczucie brak Oprcz objawwz uczuciowym pacjentw cier-na niezaspokojeniaemocjonalnegoobserwujemy pewne charakterystyczne odchylenia od normy w ich uczuciowym kognitywnym (poznawczym)oraz wzachowaniach Na kognitywne i wywiera emocjonalne i tu wydajesedno problemu.Rozwjfizyczny iprzebiegautych pacjentw wsposbnormalny, ich ta-kie same jak u osb zdrowych. Jednak ich rzeczywiste utrudnioneprzez wrozwojuemocjonalne.Czy i w jakim stopniu do tego dojdzie, od sta-nupacjenta iwarunkw,w jakich Na zajmiemy podstawowymi mi:dotykiem,smakiemipowonieniem,aprzejdziemy do czyliwzrokui 67 Integracjaemocjonalna dotyku Upacjentwz niezaspokojeniaemocjonalnego dotykunie jest dostatecznie w z tym, wdzie- matkawzbytstopniu im zapo- dotyku. to nasposoby.Ujednej z naszych pacjentek dotyku w ogle nie Na pew-nymetapieleczenia ona zdotykaniem przedmiotw,wskutek czego doty-wszystkiego,co w jejotoczeniu.Inna pacjentka, studentka,donas: konieczniedo- by istnieje.Mamnawet dotakiegoza-chowania w stosunku domoich i stale zapominam, jest to Jednak gdy uspokajam i jestem Czasamibardzotego Niektrzy takie zadziwne.Pewnemu dwudziestojednoletniemu trudno rzecz,ktrej Przedmiotywpewnymsensie go. godzinami, rzecz, w kach.Gdy nietego Taszczegl-na wjegowypadku niebezpieczna, z zawodu elektrykiem.Na w przymus skania przedmiotw mniejintensywny,gdy wtowarzystwieinnychosblubobserwowany. nas w tensposb jego potrzeba pewnejformykontaktu i re- kurczowe trzymanie przedmiotw. W obec-w przymusmniejintensywny, kontakt z od jego problemu. Podobnyobjaw uinnegopacjenta -on ogromny zpozbywaniem papierosw.Nim z powodu niezaspokojenia emocjonalnego, jego dotyku a co za tym idzie, onbez problemu Wmomencie,gdydo-68 Poczuciebrak tyku nie w stanie tego Fakt, papie-rosawustach, znim igdy go todlaniegotraumatyczne Wmo-mencie,gdy papierosa, chwili,gdyi z Jeden z przypadkw opisanychopowiada ktrynie wkarty.Gdy raz je nie gry. smaku smaku jest zedotyku. tutaj w przypadkach niezaspokojenia emocjonalnego mo-do czynienia z jego niedorozwojem. Takie oso-by po prostu nie sobie sprawy zjego smaku. Podczas leczenia, w momencie gdy smaku zaczyna pacjenci jedzenia s o d y c z y. Doskonalewiadomo, wtensposbnierzadkoobjawianieza-spokojony seksualny, nie dotyczy to jednak tych osb.Co cie-kawe, na oni cukierki najbardziej lubiane przez dzieci - rodzaju Czekoladkiich nie Wiadomo, smaku bazujena dotyku,w ztympacjenci moglibyz powodzeniem ich do bierze raczejzpobudzeniadotykurozsmakowania Najlepiejilu-strujetolistod wspomnianejpacjentki: nadmoimdo Ktre najbardziej? Likworowe, toffi i pierniczki. A kiedy mam na nie Gdy samotna, kiedy by ze Takieuczucianiespodziewanie. Naglepragniesz,by przytobie,a nikogotakiegoniema. Rzecz jasna niezawsze jest tychpotrzeb - jest to mglistepoczucie,lub W takich chwilachzwyklepo Imichtymlepiej. Taktrzeba by nie wszystkich. 69 Integracjaemocjonalna Zastanawiam czy w ten sposb nie szuka poomacku smaku,podczasgdy dotyku nie jest za-spokojony. dzieci lub bezprzerwy. Cukierkilikworowei toffi co sprawia gdy je jemy.Kontakt z nimi jest bardzoin-tensywny i im mamy ich w ustach, tym bardziej on nasi-la. (czyli zaspokajanie dotyku) sprawia smakowanie. Inny pacjent nam, naczedladzieci- i wogromnych li-kworki,toffii ciasteczka. powonienia ze powonienia pewne nietypowe zachowania. Jedna z pacjentek tak opisuje swe "Gdy odPanalist, gonajpierw przez minut -po to, byPana przez zapachktrego Panwa.pisze miPan o dobrych rzeczach, jestem wa,tak bardzo zaczynamwszystkie rze-czywmoimpokoju jak pies.Czasemzajmujemito a nawet Tasama pacjentka, gdy otrzymuje list od duchow-nego,ktry bardzo jej go,by jakie cygara lubpapierosy Innapacjentka poruszatensamproblem:"Od dawnamam wszystko.Mojamama(ktra mniesamotnie) mniepieskiem. mi - w specyficzny zapach dobrze.To pragnienie bycia rozpieszczanym i chronionym.I gdy u Pana, nie jedyniepoczucia lecz znajomego przyjemnego zapachu, ktryz kilku listw, ktre Pan uprzej-my do mnie Pocztwki,ktre od Panabardzodelikatnie, krtkoPan je w 70 Poczuciebrak wzroku i Czasem doznania przez trzy to,w jakisposbpacjent postrzegainneosoby.Na pewna pacjentka nigdy nie jak i jak ubra-ni.Natomiast doskonale dotyk naszych podczas powitania. w jej faktura naszych oraz obicianaszych zapach lubwody ktrych nie natomiast w stanie przypo-sobienaszychtwarzy.Podobneobjawy jeszcze ukilkupacjentw. wich je-dyniedotykowe, prosili nasoby mogli sobie przy- jak gdy przebywali poza sze przypadki tzw. w pierwszej chodzi o wzroku, to w tych przy-padkachtylkopercepcjawzrokowa jest podczasgdy wzrokowyengram jest w dzony, a funkcja jego odtwarzania nie istnieje'. Podczas gdy trzy sze tymi trzema funkcjamiw wzroku musi je dopiero Kolejnyprzypadek zaburzenia wzroku obser-upewnejnauczycielki.Przezkilkalat ona IPor. Eugen P.Bleuler,Textbook olPsychiatry,Dover Publications, Nowy Jork 1951, s. 28-29: "Wszystko, czego fizycznie, pozostawia w nas - engram. Zdajemy sobie z tego im zjawisko to powtarza,tym utrwala,apozatymprzypomina procesy psychiczne.Nie wiemy, jak dochodzidomodyfikacjiengramu.Gdysobie przypominamy,musi powrt do tego, co z poprzednim ( ... ) jak powtrzenieruchu( ... ). dotworzeniaengramw,czyliengrafia, przez Semicke'go jako tworzenia (merkfohig-keit) i postawiona w opozycji do w z tym nie oznacza lecz do ekforyzowania engramw". 71 Integracjaemocjonalna poza swoimdomem.Popowrocienie wielkiejka-tedry, setkirazy. Nieszczeglnych obserwacji w odniesieniu dozmy- Rozproszona uwaga pacjencizniezaspokojenia emo-cjonalnego Na wielelat nim w gabinecie, obraz na albo stale Kiedy w naszym gabi-necie nowy dywan, kilku pacjentw zmieni-znichnie jednak co.pacjenci pytania wrodzaju:"Czy tenobraztu zawsze?"lub "Czy tendywan Z kolei pacjenci zobsesyjno--kompulsywnym (nerwica na-bardzoprecyzyjnie usterki, np. na w wymalowa-nympokojulubkrzywopowieszony obraz. Heinz Werner zwraca dzieci w rozproszony sposb: anie

dotyczyto wszystkich dzieci, potwierdza tow rozwoju osb z zespo-niezaspokojeniaemocjonalnego. chodzi o u osb zniezaspoko-jeniaemocjonalnego zaburzenietwo-2"ledesuchnochsoprimitiveStageisteinrelativeabgeschlossenes,eigenle-bendiges", Heinz Werner, Einfohrung in die Entwicklungspsychologie, wyd. IV,Barth, Monachium1959, s.87. 72 Poczuciebrak rzeniaengramw Pojawiaonoz wposzczeglnychetapachchoroby.Pewienbardzo inteligentny pacjentspore w szkole Dobrze sobiez gorzejzobcymi,a muhistoria i geografia.W przypadku tych ostat-nichbardzopotrzebna jestwichprzyswajaniup a m i iz d o I-n two rz e n i ae n gr a m w Co cie-kawe,gdy stwierdzono u niegoniezaspokojenia emocjonalne-go, doskonalefakty. Dziewczynka,ktranie swojejmatkii wychowywana w domu dziecka, w szkole.Mimo wrodzonejinteligen-cji nie w stanie niczego sobie Jednak wskutek zasto-sowanegoleczenia niezaspokojeniaemocjonalnego straconyczas. Najbardziej przypadek dwch sistr.Starsza dziew-czynka,matka uczuciem, zawszenajlepsza w klasie.Zkolei jej siostra zaledwie kilkatygo-dni,gdyichojciec aresztowanyirozstrzelanyprzezokupan-tw za w holenderskim ruchu oporu. Matka dziewczynek wskutek tego traumatycznego w i Wtymczasie domidzieci.Wefekcie crka pozbawionamatczynychitroskiiroz- uniej niezaspokojeniaemocjonalnego. testy psychologiczne jest inteligentna, naj wklasie.Poprostunie wstanie

Kilkakrotnie pacjent ma dobrze lubwodobrze intelektualnyengram na opiera on na ideach lub abstrakcyjnym Rwno-JBardzo z ktre inteligentnedzieci, tkwi w zespole niezaspokojenia emocjonalnego. Warto, by szkolni psycholo-gowietym w 73 Integracjaemocjonalna jegoczystomechanicznyengram wy) konkretw:numerw telefonw, prawa jazdy czy tabel liczbowych jest mujednak abstrakcyjnego z konkretami. Na gdy mu- wkonkretnejsytuacjidobrzesobie za- niesobie co jejpodlega,a co stanowi tek. Zaburzenie to jest typowe dla pacjentw, u ktrychn i ed o s z o d oz i n t e g r o w a n i auczuciowegozintelektualnym. Dobrym jest tupewien prawnik. za we wpraktyceabstrakcyjnego zkonkretnymi o gruntu,nie zasad przytakichumowachdodanychdo-starczonych przez klienta. Nienawet w konkretnym przypad-ku "wierzyciel" i Nie w stanie odpowiednich dokumentw.Wskutek zabloko-wania rozwoju emocjonalnego jego wiedza konkretna nie zin-tegrowana z dzia-bez wiedzy wiedzyuniwersalnej. Kolejnypacjent innegorodzaju Nie sobie emocji osb zeswojego otoczenia, nawet takbliskich jaknarzeczona.Gdywychodzili razem,niepa- ktreona Winnych przypadkach nieobserwujenajmniej szych engarmw Niekiedy one w pew-nychokresach. tu ktry nieprzez kilka lat w zawodzie. on, wszystko,czegokiedykolwiek Podobnienauczycielka przed powrotem dopracy pokilkuletniejprzerwie mu- wszystkiegonanowo. Tegorodzajuodchyleniaodnormy wkogni-tywnymosbz niezaspokojenia emocjonalnego. chodzioich zachowania,mamykilkaprzy- 74 Poczuciebrak Brak Jednym z charakterystycznych zjawisk osb z zespo-niezaspokojenia emocjonalnego jest to, wich otoczeniu panu-jestraszny Pacjent,ktrynauniwersytecie, znany kolegwztego, mazawsze Zkolei w pokoju innej pacjentki w jej domu rodzinnym Kiedy pokjz nie nejw swojej pomieszczenia. Jeden z naszych pacjen-twdonaslist: W moimpokojupanujechaos, jest corazgorzej. postana-wiam,ale tylkopostanawiam. ranomjparasolnastole. "Gdyby pan doktor to mieszkamsam, jest coraz gorzej.Ranonigdy niewiem,odczego sobie inaczynia, kompletnie zagubiony.Sterty brudnych pki jest miejsce w kuchni.Wiem, po-winienem je ale tego nie Nie wiem,gdzie by je jesz-czeby od zastanawianiaco powinienem z nimi to wiem, bymito alenie tegoteraz Czasemzmu-szam dozrobieniaodrobiny W efekcie jednak pozostajetensam,tylkoprzedmiotyumieszczone w innych miejscach,po prostu nie wiem, gdzie powinny Tak nie moje jak szmat.Kiedy "Rano za- od zrobienia Jednak kiedy ranoi ba- w moim jestem w stanie to i zostawiam wszystko tak, jak Na niezbyt narze-naszych pacjentw na to, wichdomach stalepanuje 75 Integracjaemocjonalna aszafy tak pootwarciudrzwiwszystkoznichwypada. Zwykle bowiemrobilioninanas osbschludnych.Prbo-ich zapewnenie jest tak jak jednak donas ich o tym,w jest niedoopisania. W wielu przypadkach wersje gorsze od tych, przed-stawianychprzeznaszychpacjentw. jednejzpacjentekprzy- wszystkich w ich domu z Nicnie na swoim miejscu,nie po- szuflady pootwierane,rzeczyporozrzucanena i meblach w salonie, zabawki, i czasopisma na scho-dach.Nigdzie nie swobodnie Z wszystkich krze- sof i trzeba najpierw buty, puszki lub naczynia.Walizki,ktrych przedrokiem, otwartei do Pacjentka, bardzo inteligentna i utalentowana osoba, ktrejdzieci od latniedodomu,"Panie Doktorze,Pan sobie te biedne dzieci pozbawione dyscypliny? Nie ma zasad,ktrymi nie o to,by takiezasadyna Wielokrotnie je ustala-na kartkach, ktre na by dzieci ale nieich przestrzegania. swoje nazamiast Nasz dom jest takcony, trudnoponim Zbyt wielkim jest dla mnie nawet powieszeniena wieszaku, co w jednak - w do dzieci.Potykamy o sterty brudnych i czy-stych rzeczy,zabawek, porozrzucanych Gdy dziecio topoprostu ztychstert". Opisy takichsytuacji sobie spra- jakbardzotezachowania do niezaspokojenia emocjonalnego.A byu p rz eczy, trzebaje bowiem zgodniezplanem,wktrym intelektualny z uczuciowym,anasipacjencitegoniepo-trafili. 76 Poczuciebrak Czasem pacjenci pewnymizasadami w rzeczy,aleefekttakichjest przeciwny dozamierzonego,Na wszystko w Jed-nak dla kto jest przyzwyczajony dotakie rozmiesz-czenierzeczywydajechaotycznei Opisywani pacjenci nie tylko z utrzymaniem siebie, lecz sprawia imdoprowadzenie swoich dzia-do arkuszyegzamina-cyjnychczyrealizowanieprogramu.Jedenzpacjentw sekretarzem w kilku stowarzyszeniach i do jegopilnowanie harmonogramu nie potrafi czasu trwaniaspotkania.Kolejnypacjent w i przera- napisania na temat, na ktrym doskona-le Nigdy jej nie Istota problemu jest we wszystkich tych przypadkach jednakowa: pacjenci u p o r z d k o r z e c z y m a t e r i a l n e,adotegonie przygotowani. Trzeba niektrzy pacjenci z zaawan-sowanym niezaspokojeniaemocjonalnego do pracywwyuczonymzawodzie, odpowiednie certyfikaty i zdobyli zawodowe kwalifikacje. Po prostu nie na siebie przypusz-czalniedlatego, poczucietego, nie przygotowani. Stanfizyczny Fizycznystanosbz niezaspokojeniaemocjonalnego wymaga mukilku zaobserwowali-kilka szczeglnych cech. Osoby tezwykle nam o d-s z e, w zdania, charakterystyczne dla nerwic represyjnych t i k inerwoweniewzespole niezaspokojenia emocjo-nalnego.jednak zdarzy je wwczas trzeba je rozpa-77 Integracjaemocjonalna jako symptom narzuconej reakcji pseudoneurotycznej, inaczej skutek do ktrych pacjent nie potrafiprzy- Jedna z pacjentek tiki nerwowe kiedy na wakacje.todlaniejzawsze trudny okres. Jednak gdy tylko wdomu,tikina-tychmiast objawem u naszych pacjentw jest subiektywne poczucie z m c z e n i a.Uwieluznichprzechodzionowstanwyczerpania, w z czymo pomocdolekarza.Rzadko stwier-dza organiczne przyczyny takiegostanu rzeczy - hipo- itp. - a ich leczenie tylko w niewielkim stopniu usuwa czenie.Podstawowa przyczyna tkwibowiem w psychice. Osoby tewniewielkim stopniu i nieimspokoju i odpoczynku,a ich energia ukierun-kowanajest napoczuciu i sprawianie przy- innym,byprzez nich zaakceptowanym i kochanym. nato energii,nicdziwnego, Typowym dwudziestokilkuletni farmer,kt-ry pomocy,ekstremalne go dorezygnacjizpracy.Trzebaprzytym toosoba o muskularnej budowieod i nigdy ztegopowodudyskomfortu. badania nie organicznych przyczyn jego stanu, ktry stopniowo po-nawet wwczas, gdy on wyczer- fizycznego. Osoby zniezaspokojenia emocjonalnego niezwy-kle problemw zes n e m.Nie z i przesy-spokqjnie noc,chyba na ich nerwica represyjna lub reakcje pseudoneurotyczne. to pomocne przy stawianiu diagnozy, problemy zesnem sto przy nerwicySny pacjentw zniezaspokojenia emocjonalnegonie niczymszczeglnym na tlesnw pacjentw zinnymizaburzeniaminerwicowymi. 5 Schizofrenia a niezaspokoj eniaemocj onalnego W niektrych przypadkach kliniczne objawy niezaspoko-jenia emocjonalnegotak narzuciskojarze-niez Paranoja niektrzyz naszychpacjentwnapara- W rozdzialeVIIIobszernie przedstawiamy studiumprzypadku zniezaspokojenia emocjonalnego. mu wszyscy przeciwkoniemu, opisujego prasa,przekonany, w gabinecie lekarskim ukryto do nagrywania rozmw. czytelnika do opisu, ktry pozwoli zaspektamidiagnostyki. 1Wtymrozdziale dowieluchorbpsychicznych.Od czasu pierwszejpublikacjitej wiele z nich jednak swe nazwylub one w inny sposb diagnozowane.By zachowano trady- 79 Integracjaemocjonalna Wprzypadku ktrysi\(donas,po- intensywniesi\( pierwotniepodejrze-paranojl(. w baru w miasteczku i przekonany, barmanjego tajemnic\( i si\(z miasteczkowieotymi plotkujena tentematza jegoplecami. Z kolei pewna kobieta - u niej nie-zaspokojenia emocjonalnego - w jej samochodzieza-instalowane dzi\(kiktrymwie,coona robii mwi. rzekomego szpiega, nie ma nic do ukrycia, nanazwy miast i wiosek mijanych w cza-sie Gdy w osobyzmocnym lubwnietypowychstrojach, kr\(cifilm o jej ateosoby aktorami. Inna kobieta, u ktrejstwierdzononiezaspokojenia emocjo-nalnego,przekonana, ma dziwne oczy i mia-sto przynosi mu ona wstyd.Podczas naszych nigdy jednak o tym nie i nienic o jej urojeniachdo dnia, kiedy nasz pies gdy Wtedy stwierdzi-"Nawet pies okropnie".Gdy zacz\(- sensutejuwagi, si\(, mato z jej urojeniami. Reakcjeschizofreniczne Inni pacjenci zniezaspokojenia emocjonalnego sprawia- schizofrenikw2.gdyz m i e s z a n ilub znaj-2Klasyfikacja typw schizofrenii zaproponowana w Diagnostic and Sta-tistical Manualoj Disorders odczasupierwszejpublikacjitej DSM 11 (1968) schizofrenia tozaburzenie funkcjonalne" o charak-terzepsychotycznym, zaburzenia wsposb na do funkcjonowania w codziennym. DSM IV (2000) podaje rodzaju defini-80 Schizofreniaa niezaspokojeniaemocjonalnego Wstanied e z i n t e g r a c j i.Wokoliczno- towarzyszyimstalebrakpoczucia on dostanu,wktrymprzypomina to kobiety,ktrejdwch psychiatrw postawi- schizofrenia.Myu niej niezaspo-kojenia emocjonalnego iodpowiednie leczenie, w wy-niku ktrego Jejdrugie a z wnowym sku, w stopniu dosukcesu zawo-dowego Nie nawet nawrotw choroby, ktregdy spodkontroli. Trzydziestoletniakobieta,leczonaprzeznasw zzespo-niezaspokojenia emocjonalnego, sobie dobrze poza okresamiintensywnejmasturbacji.Te sytuacje wy- uniej typowydlaosbnatozaburzenie. Zawsze, gdy one obiektywnieza co subiektywnie nie narasta w nich silne poczucie winy z patologicz-nym Stannaszejpacjentkitak jejrodzina, nie nas, w szpitalu psychiatrycznym. Do- od lekarza, wmomen-cie doszpitala za jednakwraz zczasu codo tejdia-gnozy,zena jejdobrystanemocjonalny. psychiatradonasnaleczenie w z, jaketapem schizo-frenii, wycofaniem wso-bie),roztargnieniem,zaabsorbowaniem Pacjent dniapoprostu niezaobserwowano jednak cje psychotyczny.Wprzypadkuschizofreniiodnosionodo:omamw,mowy i dezorganizacji zachowania lub zachowania katatoniczne-go" (s.297).Postawienie diagnozy schizofreniiwymaga -DSM IV (2000) - by objawy psychotyczne aspekt Obecnie takie wyma-gania niestawiane. 81 Integracjaemocjonalna w procesie czy halucynacji". Jeden z psychiatrw tak test psychologiczny, ktremu poddano pacjenta: "Obja-wia on przedstawiania w korzystnym jest konkretnyi(lub)trudnywe Prezentuje raczej typ psychotyczny neurotyczny,cierpi na ktry prbuje zaobsesyjno--kompulsywnych mecha-nizmw obronnych. Obecnie nie zaobserwowanow procesie Wpodobnychprzypadkachdiagnozowanozwykleschizo- pacjentna typowyniezaspoko-jenia emocjonalnego,na ktry obsesyjno--kompul-sywny. wyleczony,sukcesy jako nauczyciel,aostatnio jest i ojcem dwojga dzieci. Wartotuna Symbolic Realization3 M.A.Se-chehaye. Autorka opisuje w niej przypadek schizofreniczki, trakto- w szczeglny sposb. jej mi- i symbolicznie jejWskutek takiegoleczenia dziewczyna Pojawia pytanie: nie ona jednak tylko nanieza-spokojeniaemocjonalnego? Nerwice histeryczne Trzeci rodzajdiagnozy,ktryzwykle lekarze, gdy pierw-szy razdoczynienia zniezaspokojenia emocjonalne-go, tonerwica histeryczna4Zdarza tozwykle wtedy,gdy pacjent JM.A.Sechehaye, Symbolic Realization,InternationalUniversity Press,Nowy Jork1951. 4 DSM II (1968)nerwice to "zaburzenia, ktrychcharak- - odczuwanylub on "kontrolowany e i automatycznie zakonwersji, przeniesienia lubinnych mechanizmw psychologicznych". DSM III (1980)i wyda-82 Schizofreniaa niezaspokojeniaemocjonalnego manifestuje bycia wbardzo woczysposb. tego inteligentna, lecz cona dwudziestoczteroletnia kobieta,skierowana donasprzezopie- lekarza rodzinnego, na siebie wnienaturalnysposb.Bardzo wy- ale totylkopoprzez ny.Pierwsze nasze spotkanie wyznaczone narano - przy- na nie w wieczorowejsuknii W szpitalu psy-chiatrycznymstwierdzono, jest jednak jejr e a k c j em i n i o w eS diagnoza jest Lekarzrodzinny,ktry odwielulat, nie z na do siebiei przeciwkoprzyczepieniu jejetykietkihisterycz-ki.Przeprowadzone przez nas badanie mamy do czynie-nia zniezaspokojenia emocjonalnego. Pacjentka nie dozna- ze strony swejmatki jakichkolwiek dowodw Jak niej matka na niezaspokojenia nia "nerwica" czy "hister