archeologia - syllabusy 2010-2011

Nazwa przedmiotu Wstęp do archeologii Nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Andrzej Pydyn; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Rejestracja w systemie moodle UMK Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawowymi typami źródeł archeologicznych

i metodami ich interpretacji. Opanowanie wiedzy na temat teorii interpretacji archeologicznej. Zrozumienie podstawo-wych definicji – kultura materialna, kultura archeologiczna, cywilizacja, krąg kulturowy. Próba wypracowania krytyczne-go spojrzenia na archeologiczny materiał źródłowy.

Treści (bloki tematyczne) – Miejsce archeologii we współczesnej nauce. – Historia archeologii. – Typy stanowisk archeologicznych i metody ich badań. – Archeologia a nauki pomocnicze. – Teoria archeologii – główne nurty. – Archeologia jako nauka humanistyczna i nauka ścisła. – Aspekty prawne i etyczne archeologii.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; modle – internetowa platforma wspomagania nauczania; wycieczki do muzeów.

Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa (wybrana) P. Bahn, Archeologia świata, Warszawa 2003.

P. Barker, Techniques of Archaeological Excavations, London 1977. G. Childe, The Dawn of European Civilisation, London 1925. P. Devereux, Archeologia, Warszawa 2007. J. Gąssowski, Z archeologią za pan brat, Warszawa 1983. I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995. Z. Kobyliński, Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicz-nych, Warszawa 1998. D. Ławecka, Wstęp do archeologii, Warszawa 2004. Międzynarodowe zasady ochrony i konserwacji dziedzictwa archeologicznego, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1998. E. Neustupny, Archaeological method, Cambridge 1993. Reader in Archaeological Theory, red. D. S. Whitley, London, New York 1998. C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia. Teorie, metody, praktyka, Warszawa 2002. B. G. Trigger, A History of Archaeological Thought, Cam-bridge 1989. J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984.

Literatura ponadobowiązkowa Dostępna w na platformie moodle UMK. Uwagi

Nazwa przedmiotu Wstęp do archeologii Nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Andrzej Pydyn; doktor, adiunkt Magdalena Sudoł magister, asystent

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Rejestracja w systemie moodle UMK; zaliczenie kolokwium

wstępnego z historii starożytnej i geografii historycznej. Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawowymi typami źródeł archeologicznych

i metodami ich interpretacji. Opanowanie wiedzy na temat teorii interpretacji archeologicznej. Zrozumienie podstawo-wych definicji – kultura materialna, kultura archeologiczna, cywilizacja, krąg kulturowy. Próba wypracowania krytyczne-go spojrzenia na archeologiczny materiał źródłowy.

Treści (bloki tematyczne) – Miejsce archeologii we współczesnej nauce. – Historia archeologii. – Typy stanowisk archeologicznych i metody ich badań. – Archeologia a nauki pomocnicze. – Teoria archeologii – główne nurty. – Archeologia jako nauka humanistyczna i nauka ścisła. – Aspekty prawne i etyczne archeologii.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; modle – internetowa platforma wspomagania nauczania; wycieczki do muzeów.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; przygotowanie referatu; aktywne

uczestnictwo w zajęciach; pozytywna ocena z pracy pisemnej; pozytywna ocena z pisemnych sprawdzianów.

Literatura obowiązkowa (wybrana) P. Bahn, Archeologia świata, Warszawa 2003. P. Barker, Techniques of Archaeological Excavations, London 1977. G. Childe, The Dawn of European Civilisation, London 1925. P. Devereux, Archeologia, Warszawa 2007. J. Gąssowski, Z archeologią za pan brat, Warszawa 1983. I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995. Z. Kobyliński, Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicz-nych, Warszawa 1998. D. Ławecka, Wstęp do archeologii, Warszawa 2004. Międzynarodowe zasady ochrony i konserwacji dziedzictwa archeologicznego, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1998. E. Neustupny, Archaeological method, Cambridge 1993. Reader in Archaeological Theory, red. D. S. Whitley, London, New York 1998. C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia. Teorie, metody, praktyka, Warszawa 2002. B. G. Trigger, A History of Archaeological Thought, Cam-bridge 1989. J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984.

Literatura ponadobowiązkowa Dostępna w na platformie moodle UMK. Uwagi

Liczba punktów ECTS (łącznie): 6.

Nazwa przedmiotu Archeologia ziem polskich (paleolit–starszy okres przedrzym-

ski) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Grzegorz Osipowicz; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach Cele przedmiotu Wdrożenie do problematyki bytności człowieka prehistorycz-

nego na ziemiach polskich. Znajomość pojęć, terminówi metod niezbędnych do samodzielnego rozwoju na polu ar-cheologii pradziejowej. Wiedza na temat rozwoju i zmian kultury ludzkiej na terenie ziem polskich od pojawienia się człowieka do młodszego okresu przedrzymskiego.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawy ustaleń chronologicznych i antropogeneza. – Paleolit dolny i środkowy. – Paleolit górny i schyłkowy. – Mezolit. – Neolit. – Epoka brązu. – Wczesna epoka żelaza.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa Encyklopedia Historyczna Świata (części poświęcone zie-

miom polskim), t. 1, red. J. K. Kozłowski, Kraków 1999. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich, [w:] Wielka Historia Polski, t. 1, Kraków 1998. J. K. Kozłowski, Świat przed „rewolucją” neolityczną (części poświęcone ziemiom polskim), [w:] Wielka Historia Świata, t. 1, Kraków 2004. Prahistoria ziem polskich, t. 1, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Wrocław 1975; t. 2, red. W. Hensel, T. Wiślański, Wrocław 1979; t. 3, red. A. Gardawski, J. Kowalczyk, Wro-cław 1978; t. 4, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski Wrocław 1979.

Literatura ponadobowiązkowa Literatura zostanie podana na zajęciach. Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia ziem polskich (paleolit–starszy okres przedrzym-

ski) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Grzegorz Osipowicz; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia – laboratorium źródłoznawcze Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach; aktywność; zapoznanie się z zalecaną

literaturą. Cele przedmiotu Znajomość podstawowych typów źródeł archeologicznych

z uwzględnionych okresów. Opanowanie niezbędnej termino-logii. Wypracowanie krytycznego i wielopłaszczyznowego spojrzenia na materiał źródłowy.

Treści (bloki tematyczne) – Surowce krzemienne. – Techniki obróbki i typologia narzędzi krzemiennych i ka-

miennych. – Budownictwo pradziejowe i inne typy źródeł nieruchomych.– Źródła ruchome: ceramika, kość, róg i poroże, drewno

i przedmioty z włókien roślinnych, bursztyn, muszle i inne. – Źródła do poznania sztuki i obrzędowości epoki kamienia

i okresów późniejszych. – Metalurgia epoki brązu i wczesnej epoki żelaza.

Stosowane pomoce dydaktyczne Archeologiczny materiał źródłowy; repliki przedmiotów; fo-tografie; ryciny; slajdy.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa B. Ginter, J. K. Kozłowski, Technika obróbki i typologia wy-

robów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu, Warszawa 1990. Prahistoria ziem polskich (rozdziały poświęcone charaktery-styce źródeł), t. 1, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Wrocław 1975; t. 2, red. W. Hensel, T. Wiślański, Wrocław 1979; t. 3, red. A. Gardawski, J. Kowalczyk, Wrocław 1978; t. 4, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski Wrocław 1979. Do wyboru: J. W. Andrewsky, Lithic, Macroscopic Approaches to Analy-sis, Cambridge 2005. L. Inizan, H. Roche, J. Tixier, Technology of Knapped Stone (Préhistoire de la Pierre Taillée; 3), Meudon 1992. G. H. Odell, Lithic Analysis, Tulsa 2003.

Literatura ponadobowiązkowa Wybór (pozostałe pozycje zostaną przekazane w trakcie za-jęć): Crafting Bone: Skeletal Technologies through Time and Space, red. L. Bartosiewicz, A. Choyke, Oxford 2001. T. Galiński, Społeczeństwa mezolityczne. Osadnictwo, gospo-darka, kultura ludów łowieckich w VIII–VI tysiącleciu p.n.e. na terenie Europy, Szczecin 2002. Investigations into amber (…), red. B. Kosmowska-Ceranowicz, H. Paner, Gdańsk 1999. T. Płonka, The Portable Art of Mesolithic Europe, Wrocław 2003. C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia. Teorie. Metody. Praktyka, Warszawa 2002.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia śródziemnomorska (Grecja) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Inga Głuszek; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach Cele przedmiotu Znajomość różnorodnych zagadnień dotyczących archeologii

starożytnej Grecji, w tym życia codziennego Greków oraz zagadnień społeczno-gospodarczych związanych z rozwojem cywilizacji greckiej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na archeologiczny kontekst rozpatrywanych problemów. Pozna-nie specyfiki badań kultury antycznej, przybliżenie terminolo-gii. Umiejętne wykorzystanie różnego rodzaju źródeł: mate-rialnych, epigraficznych i pisanych w badaniach nad arche-ologią starożytnej Grecji.

Treści (bloki tematyczne) – Archeologia egejska: chronologia, terminologia, osadnic-two, architektura.

– Urbanistyka: planowanie i rozwój miasta greckiego; porty. – Transport. – Architektura: plan świątyni greckiej, typy świątyń, porządki

w architekturze greckiej, ważniejsze świątynie, inne budow-le.

– Rzeźba: techniki rzeźbiarskie, charakterystyka stylów rzeź-biarskich, rzeźba architektoniczna, reliefy.

– Rzemiosło greckie: ceramika grecka, proces technologiczny, formy naczyń i ich funkcje centra produkcji, techniki i style zdobnicze, rozprzestrzenianie ceramiki greckiej w basenie Morza Śródziemnego i Czarnego, ceramika koryncka, attyc-ka, południowoitalska; przedmioty metalowe.

– Malarstwo monumentalne i mozaika. – Sfery religijna i społeczna (obrządki pogrzebowe i kulty

religijne postrzegane przez pryzmat dostępnych źródeł, rzeźba grecka).

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa J. D. Beazley, The development of attic black-figure, London

1951. M. L. Bernhard, Sztuka grecka, Warszawa 1975 (wszystkie tomy). J. Boardman, Sztuka grecka, Wrocław 1999. J. J. Caution, Greek architect at work, London 1977. R. M. Cook, Greek painted pottery, London 1960. R. M. Cook, Greek art, London 1971. R. Higgins, Minoan and mycenaea art, London 1967. Kultura materialna starożytnej Grecji, red. K. Majewski, Warszawa 1975. E. J. Owens, The city in the Greek and Roman World, London 1991. E. Papuci-Władyka, Sztuka starożytnej Grecji, Kraków 2001. S. Parnicki-Pudełko, Architektura starożytnej Grecji, War-szawa 1975 (wyd. 1), 1985 (wyd. 2). B. Rutkowski, Sztuka egejska, Warszawa 1987. R. E. Wycherley, How the Greeks built cities, London 1967.

Literatura ponadobowiązkowa Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia śródziemnomorska (Grecja) Nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Jacek Rakoczy; magister, asystent

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 godzin Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach Cele przedmiotu Szczegółowe poznanie zagadnień omawianych na wykładach.

Poszerzenie wiedzy o informacje z innych dziedzin archeolo-gii antycznej.

Treści (bloki tematyczne) – Kategorie źródeł archeologicznych, epigrafika. – Archeologia egejska: architektura grobowa i sakralna,

wybrane aspekty rzemiosła. – Architektura: budowle publiczne i prywatne polis, budowle

grobowe, kompleksy sakralne - Akropolis Ateńskie, Delfy. – Rzeźba: typ kurosa i kory, rzeźba monumentalna okresu

klasycznego i hellenistycznego, rzeźba brązowa. – Rzemiosło greckie: wyroby z metalu (biżuteria, naczynia). – Wojskowość.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; foliogramy; poglądowy materiał archeologiczny.


pozytywne oceny z dwóch pisemnych sprawdzianów. Literatura obowiązkowa M. L. Bernhard, Sztuka grecka, Warszawa 1975 (wszystkie

tomy). W. R. M. Bieves, The archaeology of Greece. An introduc-tion, London 1980. J. Boardman, Sztuka grecka, Wrocław 1999. R. Gostkowski, Sport w starożytności, Warszawa 1959. Kultura materialna starożytnej Grecji, red. K. Majewski, Warszawa 1975. E. Papuci-Władyka, Sztuka starożytnej Grecji, Kraków 2001. S. Parnicki-Pudełko, Architektura starożytnej Grecji, War-szawa 1975 (wyd. 1), 1985 (wyd. 2). G. M. A. Richter, The sculpture and sculptors af the Greek, London 1957. B. Rutkowski, Sztuka egejska, Warszawa 1987. R. A. Tomlinson, Greek sanctuaries, London 1976. Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 1, red. E. Wipszycka, Warszawa 2001. R. E. Wycherley, How the Greeks built cities, London 1967. L. Winczuk, Kalendarz starożytnych Greków, Warszawa 1960. L. Zajdler, Dzieje zegara, Warszawa 1977.



Nazwa przedmiotu Metody i dokumentacja archeologicznych badań terenowych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marcin Weinkauf; magister, wykładowca

Rok i semestr studiów I rok, 1 i 2 semestr (zimowy i letni) Wymiar godzin łączny 60 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studentów Obecność i aktywność na zajęciach. Cele przedmiotu Opanowanie pojęć archeologicznych. Przygotowanie do

uczestnictwa w badaniach wykopaliskowych: zapoznaniez metodyką badań terenowych, opanowanie podstawowych elementów miernictwa oraz zasad dokumentacji rysunkowej. Poznanie podstawowych metod datowania w archeologii.

Treści (bloki tematyczne) – Źródła archeologiczne. – Stratygrafia kulturowa. – Metody badania stanowisk archeologicznych. – Metody i zasady dokumentacji źródeł archeologicznych. – Specyfika prowadzenia badań terenowych. – Metody datowania w archeologii. – Miernictwo. – Dokumentacja rysunkowa źródeł archeologicznych.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacja materiałów źródłowych i dokumentacji terenowej; prezentacje multimedialne; prezentacja sprzętu mierniczo-geodezyjnego.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; pozytywnie oceniony referat i doku-

mentacja rysunkowa; pozytwna ocena z pisemnego spraw-dzianu.

Literatura obowiązkowa P. Barker, Techniki wykopalisk archeologicznych, Warszawa 1994. W. Gawrysiak-Leszczyńska, Jak rysować zabytki archeolo-giczne, Biskupin 2003. E. Harris, Zasady stratygrafii archeologicznej, Warszawa 1989. D. Ławecka, Wstęp do archeologii, Warszawa 2000.

Literatura ponadobowiązkowa W. Brzeziński, Metody badań wykopaliskowych, [w:] Metody-ka badań archeologicznych, t. 3, red. W. Brzeziński, Warsza-wa 2000. W. Hensel, G. Donato, S. Tabaczyński, Teoria i praktyka ba-dań archeologicznych. Przesłanki metodologiczne, t. 1, Wro-cław 1986. Z. Kobyliński, Metodyka ratowniczych badań archeologicz-nych, [w:] Metodyka badań archeologicznych, t. 1, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1999. K. Miśkiewicz, Metody geofizyczne w planowaniu badań wy-kopaliskowych, Warszawa 1998.

Uwagi Temat dotyczący miernictwa realizowany jest w terenie.


Nazwa przedmiotu Elementy geografii Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Agnieszka Noryśkiewicz; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Posiadanie podstawowych przyrządów i materiałów kreślar-

skich Cele przedmiotu Wprowadzenie do podstaw kartografii, geomorfologii i geolo-

gii. Nabycie umiejętności korzystania z różnych materiałów kartograficznych, geologicznych i geograficznych przydat-nych w trakcie badań archeologicznych. Zapoznanie ze spo-sobami prezentacji informacji geologicznej, geomorfologicz-nej i archeologicznej na mapach i przekrojach. Doskonalenie umiejętności czytania i kreślenia map.

Treści (bloki tematyczne) – Pomiary wysokości, odległości i powierzchni na mapach. – Typy współrzędnych i ich pomiary na mapach. – Wykonanie mapy hipsometrycznej i przeglądowej. – Typy i charakter skał.

Stosowane przedmioty dydaktyczne Współczesne materiały kartograficzne (mapy topograficznei przeglądowe w skali 1:10000, 1:25000, 1:50000, 1:100000; mapy tematyczne: geomorfologiczne, glebowo-rolniczei geologiczne). Prezentacje multimedialne.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; wykonanie ćwiczeń w trakcie zajęć;

opracowanie mapy hipsometrycznej i przeglądowej; pozytyw-na ocena z pisemnego sprawdzianu.

Literatura obowiązkowa R. Bednarek, H. Dziadowiec, U. Pokojska, Z. Prusinkiewicz, Badania ekologiczno-gleboznawcze, Warszawa 2004. J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, Warszawa 1982(i nowsze wydania). L. Lindner, Czwartorzęd. Osady, Metody badań, Stratygrafia, Warszawa 1992. K. A. Saliszczew. Kartografia ogólna, Warszawa. 2003.

Literatura ponadobowiązkowa P. Czubla, W. Mizerski, E. Świerczewska-Gładysz, Przewod-nik do ćwiczeń z geologii, Warszawa 2004. M. Klimaszewski, Geomorfologia, Warszawa 1994.

Uwagi

Liczba punktów ECTS: 3.

Nazwa przedmiotu Historia filozofii Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Agnieszka Raniszewska-Wyrwa; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie ze specyfiką filozofii, jej podstawowymi działami

i terminologią; zaprezentowanie rozwoju myśli filozoficznejz uwzględnieniem uwarunkowań historycznych.

Treści (bloki tematyczne) – Pojęcie i działy filozofii, – Warunki sprzyjające powstaniu filozofii, poglądy myślicieli

starożytnych (filozofia jońska, eleaci, pluraliści: Empedo-kles, Anaksagoras, atomiści; Sokrates, sofiści, szkoła cyre-naików i cyników, Platon i Arystoteles, epikurejczycy, sto-icy).

– Patrystyka, gnoza, manicheizm. – Geneza, podział i cechy charakterystyczne filozofii śre-

dniowiecznej, poglądy i oddziaływanie J. Eriugeny, charak-terystyka sporu o uniwersalia – analiza głównych stanowisk i ich przedstawiciele, poglądy Anzelma z Canterbury, anali-za anzelmiańskich dowodów istnienia Boga, poglądy Toma-sza z Akwinu.

– Narodziny i rozwój nowożytnej myśli filozoficznej, poglądy N. Machiavellego, koncepcja państwa T. Moore’a i F. Ba-cona, racjonalizm nowożytny(Kartezjusz), zakład B. Pasca-la, filozofia społeczna T. Hobbes’a, empiryzm brytyjski, fi-lozofia francuska (Wolter, J. J. Rousseau, D. Diderot, J. La Mettrie), filozofia niemiecka (G. Leibniz, I. Kant, Ch. Wolff), koncepcja moralności F. Nietzschego.

– Egzystencjalizm (S. Kierkegaard, M. Heiddeger, G. Marcel, J. P.Sartre, K. Jaspers), psychoanaliza (Z. Freud, F. Adler, C. G. Jung), filozofia życia A. Schweitzera.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Do wyboru: zaliczenie w formie ustnej lub esej. Literatura obowiązkowa J. Bocheński, Zarys historii filozofii, Kraków 1993.

B. A. G. Fuller, Historia filozofii, t. 1–2, Warszawa 1966. E. Gilson, T. Langan, A. A. Maurer, Historia filozofii współ-czesnej od Hegla do czasów najnowszych, Warszawa 1977. K. Higgins, R. Solomon, Krótka historia filozofii, Warszawa 1997. Z. Kuksewicz, Zarys filozofii średniowiecznej, t. 1–2, War-szawa 1986. J. Legowicz, Historia filozofii średniowiecznej, warszawa 1980. J. Legowicz, Zarys historii filozofii, Warszawa 1980. R. Popkin, A. Stroll, Filozofia, Poznań 1994. G. Reale, Historia filozofii starożytnej, t. 1, Lublin 1993; t. 2, Lublin 1996; t. 3, Lublin 1998. R. Solomon, K. Higgins, Krótka historia filozofii, Warszawa 1977. S. Świeżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, War-szawa–Wrocław 2000. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1–3, Warszawa 1998. W. Tyburski, A. Wachowiak, R. Wiśniewski, Historia filozofii i etyki do współczesności. Źródła i komentarze, Toruń 2002.

Literatura ponadobowiązkowa

Uwagi


Nazwa przedmiotu Elementy informatyki Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Łukasz A. Czyżewski; doktor, asystent

Rok i semestr studiów I rok, 1 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Umiejętność pracy w środowisku MS Windows XP (lub now-

szym) lub dowolnym środowisku graficznym GNU/Linux. Znajomość podstawowych funkcji pakietu MS Office (wersja XP lub nowsza)/OpenOffice (wersja 2.0 lub nowsza). Podsta-wowa wiedza dotycząca użytkowania sieci Internet (obsługa przeglądarek internetowych, poczty elektronicznej, aplikacji sieciowych).

Cele przedmiotu Przygotowanie studentów do efektywnego wykorzystania komputera jako narzędzia pracy archeologa. Poznanie wyspe-cjalizowanych aplikacji kartograficznych, baz danych. Umie-jętność poruszania się w sieci Internet i prawidłowe korzysta-nia z jej zasobów. Opanowanie specyficznych funkcje pod-stawowych aplikacji biurowych (w szczególności przygoto-wania materiału ilustracyjnego w postaci prezentacji multime-dialnych i operowanie na bazach danych), ze szczególnym uwzględnieniem oprogramowania dedykowanego archeologii. Umiejętność efektywnego wykorzystania mediów elektro-nicznych w kwerendzie, pracy badawczej oraz popularyzacji archeologii.

Treści (bloki tematyczne) – Praca w systemie e-learningowym Moodle, e--biblioteki: zasoby bibliotek polskich, zasoby światowych bibliotek.

– Archiwa i czasopisma branżowe w sieci. – Ewaluacja treści zawartych w Internecie. – Archeoinformatyka – historia i teoria. – Od źródła do publikacji; prezentacje multimedialne

w MS Power Point, Open Office – (prezentacja to też publi-kacja).

– Oprogramowanie graficzne na przykładzie pakietu Corel DRAW (praca z obrazem rastrowym).

– Oprogramowanie graficzne na przykładzie pakietu Corel DRAW, Gimp i Inkscape (praca z obrazem rastrowymi wektorowym).

– Oprogramowanie graficzne na przykładzie pakietu Corel DRAW, Gimp i Inkscape (praca z obrazem wektorowym, digitalizacja źródeł).

– Bazy danych w archeologii (MS Access; podstawy, projek-towanie bazy danych).

– Bazy danych w archeologii (MS Access; funkcje analitycz-ne).

– Statystyka w archeologii (podstawy: MS Excel). – Statystyka w archeologii (elementy zaawansowane: MS

Excel, Open Office, PAST, BASP i in.). – Od źródła do publikacji; podstawowe zasady DTP

i normy zapisu bibliograficznego w archeologii; Zasady pra-cy z tekstem (MS Word i inne).

– Od źródła do publikacji; podstawowe zasady DTPi normy zapisu bibliograficznego w archeologii; Zasady pra-cy z tekstem (MS Word i inne).

– Prezentacje specjalistycznych komercyjnych i wolnych roz-wiązań stosowanych w archeologii: aplikacje i narzędzia sieciowe; usługi sieciowe niezbędne w archeologii.

– QGIS, ArcheOS wyspecjalizowane aplikacje geodezyjne,

kartograficzne architektoniczne (narzędzia OpenSource). – Wyspecjalizowane archeologiczne bazy danych; archeologia

w sieci, popularyzacja dyscypliny, portale i wortale arche-ologiczne.

Stosowane pomoce dydaktyczne Ćwiczenia w laboratorium na stanowiskach wyposażonychw komputery klasy PC z niezbędnym oprogramowaniem, platforma e-learningowa Moodle, wykłady ilustrowane mate-riałami poglądowymi (prezentacje, ćwiczenia, zadania).

Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach. Średnia ważona z referatów (i ich

prezentacji), zadań i końcowego sprawdzianu według tabeli. Każda nieusprawiedliwiona nieobecność– 5% końcowej oce-ny. Minimalna obecność by uzyskać zaliczenie powyżej 50% na zajęciach (min. 8 z 15).

Nazwa składo-wej

WA-GA

Punktacja (maksymalna)

w termi-nie

po termi-nie lub

brak za-dania

Przelicznikw punk-

tach Referat (treść i prezenta-cja)

0.2 Do 100% Do 50% lub 0%

20

Zadanie 1 punktowane

0.15 Do 100% Do 50% lub 0%

15

Zadanie 2 punktowane

0.15 Do 100% Do 50% lub 0%

15

Wejściówki 1–5 5x0.1 Do 100% 0% 5x10 Obecność Od +5%

(za obecność na wszystkich zajęciach)

do -75%

Od 5 do -75

SUMA 1 0 do 100% 100 Próg zaliczenia 75%

Literatura obowiązkowa Digital Archaeology. Bridging Method and Theory, red. T. L. Evans, P. T. Daly, London 2006. M. Fletcher, G. R. Lock, Archeologia w liczbach. Podstawy statystyki dla archeologów, Poznań 1995 E. C. Harris, Zasady stratygrafii archeologicznej, Biblioteka muzealnictwa i ochrony zabytków. Seria B, t. 82, Warszawa 1989. L. Krzyżaniak, D. Prinke, Od mentalności gablotowej do mul-timedialnej: nowa wystawa stała w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu - referat wygłoszony na 6 konferencji European Association of Archaeologists (EAA) w Lizbonie (10–17.09.2000); materiał dostępny na WWW Muzeum Archeolo-gicznego w Poznaniu Poznań 2000. G. R. Lock, Using Computers in Archaeology: Towards Vir-tual Pasts, London 2003. F. Niccolucci, N. Di Blas, F. Garzotto, P. Guermandi, P. Paolini, A methodology for evaluating archaeological web sites, [w:] CAA2003. CAQMA, Enter the Past: The E--way into the four Dimensions of Cultural Heritage, Vienna 2003, s. 58. A. Prinke, Program wprowadzenia techniki mikrokomputero-wej do pracy Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, Biule-tyn Informacyjny Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków, nr 162,1986, 1987, s. 111–113. Ponadto wybór artykułów z serii CAQMA – Computer Appli-cations and Quantitative Methods in Archaeology oraz Arche-ologie Und Computer udostępniany przez prowadzącego w

wersji elektronicznej (modyfikowany i uzupełniany co roku o nowe pozycje).

Literatura ponadobowiązkowa Archaeological Informatics: Pushing The Envelope, [w:] CAA2001. CAQMA, red. G. Burenhult, British Archaeological Reports, International Series, t. 1016, Oxford 2002. Archaeology in the Age of the Internet, [w:] CAA97. CAQMA, red. L. Dingwall, S. Exon, V. Gaffney, S. Laflin, M. van Leu-sen, British Archaeological Reports, International Series, t. 750, Oxford 1999. CAA96. CAQMA, red. K. Lockyear, T. J. T. Sly, V. M. Birli-ba, Oxford 2000. Computing Archaeology for Understanding the Past, [w:] CAA2000. CAQMA, red. Z. Stancic, T. Veljanovski, British Archaeological Reports, International Series, t. 931, Oxford 2001. The Digital Heritage of Archaeology, [w:] CAA2002. CAQ-MA, red. M. Doerr, A, Sarris, Hellenic Ministry of Culture 2003. Enter the Past. The E-way into the four Dimensions of Cultur-al Heritage, [w:] CAA2003. CAQMA, red. K. F. Ausserer, W. Börner, M. Goriany, L. Karlhuber-Vöckl, British Archaeolog-ical Reports, International Series, t. 1227, Oxford 2004. Gis And Archaeological Site Location Modeling, red. M. W. Mehrer, L. Konnie, Wescott, CRC Press, 2006. P. Howard, Archaeological Surveying and Mapping: Record-ing and Depicting the Landscape, London 2007. Layers of Perception, [w:] CAA2006. CAQMA, red. A. Poslushny, K. Lambers, I. Herzog i in., KVF 10, Bonn 2008. Making the connection to the Past, [w:] CAA99. CAQMA, red. K. Fennema, H. Kamermans, Leiden 2004. New Techniques for Old Times, [w:] CAA98. CAQMA, red. J. A. Barceló, I. Briz, A. Vila, British Archaeological Reports International Series, t. 757, Oxford 1999. A. Prinke, Polish National Record of Archaeological Sites: A Computerization, [w:] Sites & Monuments. National Ar-chaeological Records, red. C. U. Larsen, Copenhagen, 1992, s. 89–93. A. Prinke, MuzArP, wersja 1.5. Komputerowy system zinte-growanej informacji archeologicznej (stanowiska –– badania – zabytki). Podręcznik użytkownika, Poznańskie Zeszyty Archeologiczno-Konserwatorskie – Poznan Archae-ological Records, z. 8, Poznań 1997. D. Wheatley, M. Gillings, Spatial Technology and Archaeolo-gy: The Archaeological Applications of GIS, CRC Press 2003.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia ziem polskich (późny okres lateński–

średniowiecze) Nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Ewa Bokiniec; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Znajomość geografii fizycznej Polski Cele przedmiotu Zapoznanie z kulturami archeologicznymi na ziemiach pol-

skich od II wieku p.n.e. po okres średniowiecza. Treści (bloki tematyczne) – Źródła do rekonstrukcji kultury na ziemiach polskich

w okresach: młodszym przedrzymskim, rzymskim, wędró-wek ludów i średniowiecza oraz podstawy chronologii.

– Celtowie na ziemiach polskich. – Kultura przeworska. – Kultura oksywska i kultura zachodniobałtyjska. – Grupy pogranicza kultury jastorfskiej: nadodrzańska i gu-

bińska oraz pogranicza kręgu nadłabskiego: gustowska, lu-buska i dębczyńska.

– Kultura wielbarska. – Kultura luboszycka. – Okres wędrówek ludów na ziemiach polskich. – Kwestia słowiańska w ujęciu Kazimierza Godłowskiego. – Starsza faza wczesnośredniowiecznej kultury słowiańskiej

na ziemiach polskich (VI–połowa IX wieku) – świat ple-mienny.

– Młodsza faza wczesnośredniowiecznej kultury słowiańskiej na ziemiach polskich (połowa IX–XII wiek) – przełom wczesnofeudalny i utrwalanie się nowego porządku.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; mapy Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenia z ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa (wybór) K. Godłowski, The Chronology of the Late Roman and Early

Migration Periods in Central Europe, Kraków 1970. W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, wyd. 3, Warszawa 1979. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w), [w:] Wielka historia Polski, t. 1, Kraków 1998 (rozdz od X do XVII włącznie). G. Labuda, Słowiańszczyzna starożytna i średniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 2003. L. Leciejewicz, Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia sie� średniowiecznej Europy, Wrocław 1989. Późny okres lateński i okres rzymski, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 5, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981. J. Wyrozumski, Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1979, s. 11–51.


Nazwa przedmiotu Archeologia ziem polskich (późny okres lateński–

średniowiecze) Nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Ewa Bokiniec; doktor, adiunkt Marcin Weinkauf; magister, wykładowca Joanna Struwe; magister, doktorant

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia – laboratorium źródłoznawcze Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Znajomość geografii fizycznej Polski Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawowymi typami źródeł archeologicznych

z ziem polskich, datowanych od późnego okresu lateńskiego po średniowiecze.

Treści (bloki tematyczne) – Wytwory z okresu późnolateńskiego i wpływów rzymskich: fibule, części pasa, ozdoby, elementy uzbrojenia, narzędzia i przybory toaletowe, naczynia.

– Rzut oka na rozliczne typologie artefaktów z okresu wpły-wów rzymskich.

– Wybrane typy fibul według Oscara Almgrena. – Wybrane importy z okresów przedrzymskiego, wpływów

rzymskich i wędrówek ludów: najczęściej spotykane na ziemiach polskich typy naczyń brązowych i szklanych we-dług Hansa-Jürgena Eggersa; terra sigillata, paciorki.

– Elementy uzbrojenia w okresie wpływów rzymskich. – Typologie naczyń z okresu wpływów rzymskich. – Kultura materialna wczesnego i późnego średniowiecza. – Główne dziedziny wytwórczości domowej i rzemieślniczej. – Budownictwo na obszarze Słowiańszczyzny. – Kultura duchowa, formy grobów i przedmioty wyposażenia

zmarłych. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; wybrane oryginalne wytwory. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

zaliczenie referatów w formie pisemnej i ustnej; pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu.

Literatura obowiązkowa (wybrana) O. Almgren, Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig 1923. E. Bokiniec, Kultura oksywska na ziemi chełmińskiej w świe-tle materiałów sepulkralnych, Toruń 2008. Późny okres lateński i okres rzymski, [w:] Prahistoria Ziem Polskich, t. 5, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981. H. Dobrzańska, Zagadnienie datowania ceramiki toczonej w kulturze przeworskiej, Archeologia Polski, t. 24, z. 1, 1980, s. 87–152. H.-J. Eggers, Der römische Import im freien Germanien, Atlas der Urgeschichte, t. 1, Hamburg 1951. K. Godłowski, The chronology of the Late Roman and Early Migration Periods in central Europe, Kraków 1970. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w), [w:] Wielka historia Polski, t. 1, Kraków 1998, ryc. 137. Kultura Polski średniowiecznej X–XIII w., red. J. Powiat, Warszawa 1985. L. Leciejewicz, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wodzisław Śląski 2010. T. Liana, Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim, Wiadomości Archeologiczne, t. 35, 1970, s. 429–491.

Późny okres lateński i okres rzymski, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 5, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981. Wandalowie – strażnicy bursztynowego szlaku. Katalog wy-stawy, red. J Andrzejewski, A. Kokowski, Ch. Liber, Lublin–Warszawa 2004. R. Wołągiewicz, Ceramika kultury wielbarskiej między Bałty-kiem a Morzem Czarnym, Szczecin 1993.

Literatura ponadobowiązkowa A. Buko, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, War-szawa 2005. W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Wro-cław 1987. Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 1, 2, red. W. Hensel, J. Pazdur, Wrocław 1978. Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 1, red. W. Kowalenko, G. Labuda, T. Leh-Spławiński, Wrocław 1961; t. 2, red. W. Kowalenko, G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1962; t. 3, red. W. Kowalenko, G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1967; t. 4, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1970; t. 5, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1975; t. 6, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1977; t. 7, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1982; t.8, red. A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki, Wrocław 1996 (wybrane hasła). Literatura omawiana na zajęciach z okresów poźnolateńskiego i wpływów rzymskich jest zapowiadana trzy, cztery tygodnie wcześniej.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia śródziemnomorska (Rzym) Imię i nazwisko i imię prowadzącego; sto-pień i tytuł naukowy

Magdalena Olszta-Bloch; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość kluczowych zjawisk dla archeologii starożytnego

Rzymu. Opanowanie podstawowych terminów w ramach ar-cheologii i historii sztuki starożytnego Rzymu. Zrozumienie podstawowych przemian polityczno-historyczno-ekonomicznych antycznego Rzymu

Treści (bloki tematyczne) – Starożytność na Półwyspie Italskim. – Kultura Etrusków. – Historia Rzymu. – Architektura rzymska: elementy tradycyjne, rewolucja opus

cementicum, typy budowli. – Rzeźba i relief rzymski. – Malarstwo pompejańskie. – Numizmatyka. – Terra sigillata.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; slajdy: mapy, zdjęcia zabytków i obiektów, pla-ny budowli.

Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaleczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu Literatura obowiązkowa A. Sadurska, Archeologia starożytnego Rzymu, t. 1, Warszawa

1975, t. 2, Warszawa 1980. J. A. Ostrowski, Starożytne Rzym. Polityka i sztuka, Kraków 1999. M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu (różne wyda-nia).

Literatura ponadobowiązkowa Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 1 (roz-dział o numizmatyce i literaturze rzymskiej), red. E. Wpiszycka, Warszawa 2001. A. Ziółkowski, Dzieje Rzymu, Poznań 2004.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia śródziemnomorska (Rzym) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów I rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 godzin Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Opanowanie szczegółowych pojęć i zagadnień dotyczących

cywilizacji rzymskiej. Treści (bloki tematyczne) – Italia w I połowie I tysiąclecia p.n.e.

– Tło kulturowe półwyspu Apenińskiego a powstanie państwa rzymskiego.

– Republika rzymska. – Cesarstwo rzymskie. – Cywilizacja rzymska: architektura, rzemiosło, mennictwo,

wojskowość. – Romanizacja i jej oddziaływanie poza granicami Rzymu. – Rzym i jego sąsiedzi.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; filmy; poglądowy materiał arche-ologiczny.


pozytywna ocena z trzech pisemnych sprawdzianów. Literatura obowiązkowa G. Alföldy, Historia społeczna starożytnego Rzymu, Warsza-

wa 1991. M. Jaczynowska, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995. J. Ostrowski, Starożytny Rzym: polityka i sztuka, Warszawa–Kraków 1999. A. Sadurska, Archeologia starożytnego Rzymu, t. 1, Warszawa 1975, t. 2, Warszawa 1980. Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 1 (roz-dział o numizmatyce i literaturze rzymskiej), red. E. Wpiszycka, Warszawa 2001.

Literatura ponadobowiązkowa J. Ciechanowicz, Rzym. Ludzie i budowle, Warszawa 1987. Uwagi


Nazwa przedmiotu Wstęp do archeologii środowiskowej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Daniel Makowiecki; doktor habilitowany, inżynier, profesor UMK

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie założeń metodologicznych i metodycznych arche-

ologii środowiskowej. Znajomość dyscyplin uczestniczących w studiach nad środowiskiem i kulturą. Wskazanie wartości poznawczych wyników interdyscyplinarnych badań przyrod-niczych i archeologicznych w studiach nad historią dawnych społeczeństw i ich relacjami ze środowiskiem naturalnym.

Treści (bloki tematyczne) – Rozwój archeologii środowiskowej w Polsce i na świecie peleoekologia i paleośrodowisko.

– Geoarcheologia. – Bioarcheologia. – Metody datowań i analizy numeryczne.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu Literatura obowiązkowa Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology,

red. B. E. Berglund, Chichester 1986. Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowie-czu w świetle badań interdyscyplinarnych, red. W. Chudziak, Toruń 2008. T. O’Connor, J. G. Evans, Environmental archaeology. Prin-ciples and methods, wyd. 2, Stroud 2005. G. Rapp (Rip), L. Ch. Hill, Geoarchaeology. The earth-sciences approach to archaeological interpretation, wyd. 2, New Haven, London 2006. Studia interdyscyplinarne nad środowiskiem i kulturą w Pol-sce. Środowisko – Człowiek – Cywilizacja, t. 1, red. M. Mako-honienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska, Poznań 2008. K. Wilkinson, Ch. Stevens, Environmental Archaeology. Ap-prouches, Techniques & Applications, Stroud 2003.

Literatura ponadobowiązkowa R. Bednarek, H. Dziadowiec, U. Pokojska, Z. Prusinkiewicz, Badania ekologiczno-gleboznawcze, Warszawa. Environmental Archaeology. Theoretical and practical ap-proauches, red. N. Branch, M. Canti, P. Clark, Ch. Turney, London 2005. J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski, Człowiek i środowiskow pradziejach, Warszawa 1983. A. M. Mannion, Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowi-ska przyrodniczego i kulturowego, Warszawa 2001. Palinologia, red. S. Dybova-Jachowicz, A. Sadowska, Kra-ków 2003. Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, red. W. Śmigielski, Poznań 1998. A. Walanus, T. Goslar, Wyznaczanie wieku metodą 14C, Rze-szów 2004.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Wstęp do archeologii środowiskowej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Agnieszka Noryśkiewicz; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie kategorii informacji uzyskiwanych przez dyscypliny

przyrodnicze stosowane w archeologii środowiskowej. Zna-jomość wartości poznawczych wyników interdyscyplinarnych badań przyrodniczych i archeologicznych w studiach nad hi-storią dawnych społeczeństw i ich relacjami ze środowiskiem naturalnym.

Treści (bloki tematyczne) – Palinologia. – Archeobotanika. – Paleoekologia. – Paleopedologia.

Stosowane pomoce dydaktyczne Mikroskop optyczny i binokularny; roślinny materiał porów-nawczy.


pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa M. Lityńska-Zając, K. Wasylikowa, Przewodnik do badań

archeobotanicznych. Vademecum Geobotanicum. Sorus, Po-znań 2005. Palinologia, red. S. Dybova-Jachowicz, A. Sadowska, Kra-ków 2003. T. O’Connor, J. G. Evans, Environmental Archaeology. Prin-ciples and Methods, wyd. 2, Sutton Publishing 2005. G. Rapp (Rip), L. Ch. Hill, Geoarchaeology. The earth-sciences approach to archaeological interpretation, wyd. 2, New Haven, London 2006. Środowisko – Człowiek – Cywilizacja. Studia interdyscypli-narne nad środowiskiem i kulturą w Polsce, red. M. Makoho-nienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska,, Poznań 2008. K. Wilkinson, Ch. Stevens, Environmental Archaeology. Ap-prouches, Techniques & Applications, Stroud 2003.

Literatura ponadobowiązkowa Environmental Archaeology. Theoretical and Practical Ap-proauches, red. N. Branach i in., Hodder Arnold 2005. Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology, red. B. E. Berglund, Chichester 1986. A. M. Mannion, Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowi-ska przyrodniczego i kulturowego, Warszawa 2001. J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski, Człowiek i środowisko w pradziejach, Warszawa 1983. Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, red. W. Śmigielski, Poznań 1998. A. Walanus, T. Goslar, Wyznaczanie wieku metodą 14C, Rze-szów 2004.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeozoologia Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie koncepcji metodologicznych i zagadnień metodycz-

nych archeozoologii/zooarcheologii. Znajomość aktualnego stanu wiedzy na temat najważniejszych zagadnień dotyczą-cych znaczenia zwierząt w kulturze.

Treści (bloki tematyczne) – Historia archeozoologii. – Wybrane zagadnienia z metodologii i metodyki. – Osteologia.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń Literatura obowiązkowa N. Benecke, Der Mensch und seine Haustiere. Die Geschichte

einer jahrtausendealten Beziehung, Stuttgart 1994. A. Lasota-Moskalewska, Podstawy archeozoologii. Szczątki ssaków, Warszawa 1997. D. Makowiecki, Możliwości poznawcze i niektóre problemy metodyczne polskiej archeozoologii, [w:] Nauki przyrodniczei fotografia lotnicza w archeologii, red. W. Śmigielski, Bi-bliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 9, Poznań 1998, s. 77–95.

Literatura ponadobowiązkowa D. Makowiecki, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoolo-giczne, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 6, Poznań 2001. A. Matsui, Fundamental of Zooarchaeology in Japan and East Asia, Nara 2007. E. J. Reitz, E. S. Wing, Zooarchaeology, Cambridge 1999.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeozoologia Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach Cele przedmiotu Poznanie metod kolekcjonowania materiałów faunistycznych.

Znajomość morfologii szkieletów współczesnych zwierząt kręgowych i zasad opisu zbiorów kostnych. Praktycznych umiejętności identyfikacji gatunków zwierząt spotykanych najczęściej w materiałach wykopaliskowych.

Treści (bloki tematyczne) – Zasady kolekcjonowania zbiorów faunistycznych. – Osteologia. – Osteometria. – Rozwój osobniczy. – Paleopatologia. – Wyroby z kości i poroża. – Elementy statystyki w archeozoologii.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; wzorcowe szkielety zwierząt współczesnych; zbiory z kolekcji archeozoologicznych.


pozytywna ocena z pisemnych sprawdzianów. Literatura obowiązkowa Z. Bocheński, A. Lasota-Moskalewska, T. Tomek, Podstawy

archeozoologii. Ptaki, Warszawa 2000. A. von den Driesch, A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites, Harvard 1976. K. Krysiak, Anatomia zwierząt, t. 1, Aparat ruchowy, wyd. 2, Warszawa 1981 (oraz wydania kolejne). K. Krysiak, H. Kobryń, F. Kobryńczuk, Anatomia zwierząt, t. 1, Aparat ruchowy, wyd. nowe, Warszawa 2001. A. Lasota-Moskalewska, Podstawy archeozoologii. Szczątki ssaków, Warszawa 1997. J. Lepiksaar, Osteologia. I. Pisces, Göteborg 1981. D. Makowiecki, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoolo-giczne, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 6, Poznań 2001. A. Matsui, Fundamental of Zooarchaeology in Japan and East Asia, Nara 2007.

Literatura ponadobowiązkowa Anatomiczne mianownictwo weterynaryjne, red. Z. Milard, Warszawa 2002. E. J. Reitz, E. S. Wing, Zooarchaeology, Cambridge 1999. E. Schmid, Atlas of animal bones for prehistorians, archae-ologists and Quaternary geologists, Amsterdam, London, New York 1972.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Elementy muzealnictwa i konserwatorstwa Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Grażyna Sulkowska-Tuszyńska; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymaga wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie historii muzealnictwa. Znajomość celów i zasad

działania muzeów. Treści (bloki tematyczne) – Krótka historia muzealnictwa europejskiego; rola muzeal-

nictwa w Polsce, w okresie zaborów. – Zarys historii muzealnictwa skansenowskiego. – Cele i zasady działania muzeów, ich rodzaje i specyfika,

wystawy muzealne. – Przepisy prawne (Ustawa o ochronie dóbr kultury z 2003

roku). – Zajęcia w muzeach.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach prowadzonych w Instytucie Archeolo-

gii oraz w muzeach; samodzielne przygotowanie relacji z wybranego muzeum lub przygotowanie i zaprezentowanie scenariusza wystawy.

Literatura obowiązkowa N. Fyson, Klejnoty świata, Warszawa 1996. Katalog zabytków sztuki w Polsce, Warszawa (wybrane tomy i przykłady). A. M. Kuczumow, Russkoje dekorativnoje isskustvo, Lenin-grad 1981. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, Warszawa (relacje różnych autorów – głównie Ireny Turnau – z muzeów i wy-staw, umieszczane w kronice naukowej). Z. Żygulski (jun.), Muzea na świecie, Warszawa 1984.



Nazwa przedmiotu Antropologia fizyczna Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Guido Kriesel; profesor doktor habilitowany

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawami nauki zajmującej się ze zróżnico-

waniem biologii i morfologii człowieka. Przyswojenie wia-domości z zakresu metodyki i metodologii współczesnych badań antropologicznych. Zdobycie podstawowej wiedzyz zakresu biologii populacji szkieletowych pradziejowychi wczesnohistorycznych. Poznanie możliwości wykorzystania ludzkich szczątków kostnych przy rekonstrukcji warunków życia w przeszłości. Nabycie umiejętności odróżnienia po-szczególnych części składowych szkieletu ludzkiego.

Treści (bloki tematyczne) – Wiadomości wstępne: miejsce antropologii w obrębie nauk społecznych i biologicznych badających człowieka; nauki pomocnicze antropologii; działy antropologii i dyscypliny powstałe na bazie metod stosowanych w antropologii; histo-ria antropologii; sposoby i zakres badań zróżnicowania człowieka.

– Źródła zmienności człowieka, materialne struktury dzie-dziczności, teoretyczne podstawy dziedziczności, związek pomiędzy dziedzicznością a właściwościami morfologicz-nymi i fizjologicznymi, mechanizm ewolucji.

– Sposoby wykorzystania wykopaliskowych (kopalnych) źró-deł o populacjach żyjących w różnych okresach historycz-nych.

– Miejsce człowieka w systemie zoologicznym; osobliwości człowieka; przypuszczalne warunki hominizacji; chronolo-gia i charakterystyka kopalnych świadectw ewolucji biolo-gicznej człowieka.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; ilustracje na foliach; dokumenty filmowe

Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa Antropologia, red. A. Malinowski, J. Strzałko, Warszawa

1985. B. Campbell, Ekologia człowieka. Historia naszego miejscaw przyrodzie od prehistorii do czasów współczesnych, War-szawa 1995. T. Kozłowski, Obraz średniowiecznych populacji ludzkichz terenu Polski w świetle badań antropologii historycznej, [w:] Źródła historyczne wydobywane z ziemi, red. S. Suchodolski, Wrocław 2008, s. 93–110. B. Kwiatkowska, Mieszkańcy średniowiecznego Wrocławia. Ocena warunków życia i stanu zdrowia w ujęciu antropolo-gicznym, Wrocław 2005. R. Lewin, Wprowadzenie do ewolucji człowieka, Warszawa 2002. J. Piontek, Biologia populacji pradziejowych. Zarys meto-dyczny, Poznań 1999. J. Strzałko, M. Henneberg, J. Piontek, Populacje ludzkie jako systemy biologiczne, Warszawa 1980. J. Strzałko, J. Ostoja-Zagórski, Ekologia populacji ludzkich. Środowisko człowieka w pradziejach, Poznań 1995. Współczesna antropologia fizyczna, Zakres i metody badań, współpraca interdyscyplinarna. XI Warsztaty Antropologicz-

ne, red. B. Jerszyńska, Poznań 2008. Literatura ponadobowiązkowa G. Acsadi, J. Nemeskeri, History of human life span and mor-

tality, Budapest 1970. A. C. Aufderheide, C. Rodriguez-Martin, The Cambridge Encyclopedia of human paleopathology, Cambridge 1998. B. Duda B, J. Gładykowska-Rzeczycka, Przyczynek do bio-struktury dawnej ludności Gdańska, [w:] Biologia populacji ludzkich współczesnych i pradziejowych, red. F. Rożnowski, Słupsk 1992, s. 85–98. J. Gładykowska-Rzeczycka, Częstość występowania niektó-rych zmian chorobowych widocznych w obrębie układu kost-nego na przestrzenie tysiącleci, Przegląd Antropologiczny, t. 44, z. 2, 1978, s. 409–415. J. Gładykowska-Rzeczycka, Schorzenia swoiste ludnościz dawnych cmentarzysk Polski, Przegląd Antropologiczny, t. 48, z. 2, 1982, s. 347–361. J. Gładykowska-Rzeczycka, Schorzenia ludności prahisto-rycznej na ziemiach polskich, Gdańsk 1989. F. Henschen, The history of diseases, London 1966. Human osteology method statement, red. N. Powers, London 2008. J. Jankowski, Epidemiologia historyczna polskiego średnio-wiecza, Wrocław 1990.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Antropologia fizyczna Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

dr Tomasz Kozłowski; doktor, adiunkt; dr Alicja Drozd; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przyswojenie teoretycznych wiadomości z zakresu osteologii

człowieka, w tym współczesnego nazewnictwa anatomicznego dotyczącego układu kostnego. Poznanie podstawowych różnic pomiędzy budową kości człowieka i innych, dużych ssaków,w tym innych gatunków hominidów oraz przedstawicieli rzędu naczelnych. Nabycie umiejętności rozpoznawania poszczegól-nych kości szkieletu ludzkiego dające możliwość swobodnej pracy na stanowisku archeologicznym, eksploracji grobów szkieletowych oraz przygotowywania dokumentacji rysunko-wej i opisowej. Poznanie podstawowych sposobów analiz ma-teriałów kostnych.

Treści (bloki tematyczne) – Układ kostny człowieka – wiadomości ogólne. – Szkielet osiowy: budowa kręgosłupa i kręgów z poszczegól-

nych odcinków. – Szkielet osiowy: klatka piersiowa (budowa mostka i żeber). – Kończyna górna: kości obręczy barkowej i kość ramienna. – Kończyna górna: kości przedramienia i ręki. – Kończyna dolna: obręcz biodrowa i kość udowa. – Kończyna dolna: kości podudzia i stopy. – Budowa czaszki człowieka i poszczególnych jej kości. – Uzębienie człowieka – Metody badań materiałów kostnych (osteoskopia, osteome-

tria, ocena płci i wieku w chwili śmierci, elementy paleopa-tologii, reakcje morfologiczne na warunki życia).

Stosowane pomoce dydaktyczne Ilustracje na foliach; filmy video; zestawy kości ludzkich; mo-dele anatomiczne i preparaty.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach. Literatura obowiązkowa Antropologia, red. A. Malinowski, J. Strzałko, Warszawa

1985. J. Piontek, Biologia populacji pradziejowych. Zarys meto-dyczny, Poznań 1999.

Literatura ponadobowiązkowa A. C. Aufderheide, C. Rodriguez-Martin, The Cambridge En-cyclopedia of human paleopathology, Cambridge 1998. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka, t. 1, Warszawa 1969. Human osteology method statement, red. N. Powers, London 2008. T. Kozłowski, Obraz średniowiecznych populacji ludzkichz terenu Polski w świetle badań antropologii historycznej, [w:] Źródła historyczne wydobywane z ziemi, red. S. Suchodolski, Wrocław 2008, s. 93–110. R. Lewin, Wprowadzenie do ewolucji człowieka, Warszawa 2002. D. J. Ortner, Identification of pathological conditions in human skeletal remains, San Diego–London 2003. Standards for data collection from human skeletal remains, red. J. E. Buikstra, H. D. Ubelaker, Arkansas Archeological Survey Research, Series No. 44, Fayetville 1994. T. D. Whit, P. A. Folkens, The human bone manual, Burling-ton 2005.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Elementy socjologii Imię i nazwisko prowadzącego; tytuł i stopień naukowy

Tomasz Marciniak; adiunkt, doktor

Rok i semestr studiów I rok, 2 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Matura… Cele przedmiotu Efekty kształcenia i kompetencji: przekazanie elementarnej

wiedzy z zakresu socjologii ogólnej i informacji o współcze-snym społeczeństwie polskim. Kurs ma wymiar akademickii przybliża także socjologię jako naukę o własnej historii i pozycji pośród innych nauk humanistycznych (społecznych). Absolwent kursu powinien w ten sposób umieć interpretować otaczającą rzeczywistość społeczną, dostrzegając jej wielora-kie uwarunkowania kulturowe. Rozumienie różnorakich uwa-runkowań procesów społecznych; umiejętność wykorzysty-wania tej wiedzy socjologicznej do zrozumienia funkcjono-wania człowieka w środowisku.

Treści (bloki tematyczne) – Umiejscowienie socjologii pośród innych nauk o człowieku oraz humanistycznych. Teorie socjobiologiczne i organicy-styczna.

– Elementarne pojęcia: grupy społeczne – klasyfikacje, grupy przynależności i odniesienia; rola społeczna – E. Goffmann, więź społeczna, kontrola społeczna.

– Struktura grup i układ ról. Paradygmaty: interakcyjny (inte-rakcje społeczne i ich symboliczna natura), wymiany, fe-nomenologiczny, konfliktowy, etnometodologiczny.

– Początki dyscypliny: A. Comte, É. Durkheim, Ch. Cooley, H. Spencer, F. Tönnies (wspólnoty i stowarzyszenia) K. Marks, M. Weber, B. Malinowski, F. Znaniecki (kręgi społeczne).

– Środowisko społeczne i grupy społeczne: rodzina, społecz-ność lokalna.

– Struktura społeczna: elementy, rodzaje struktur społecznych (otwarte zamknięte, stratyfikacja; klasy i warstwy) i ich znaczenie w życiu społecznym jednostek.

– Zróżnicowania etnicznego i religijnego Polski. – Mobilność: turystyka i migracje. Uchodźctwo. – Świat kultury masowej jako wszechmocne narzędzie socja-

lizacji. – Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach w określonym wymiarze; pozytywne

zaliczenie testu końcowego, bez oceny. Literatura obowiązkowa T. Marciniak, Teorie socjologiczne a praktyki konfliktów.

Przypadki Ormian od początku do końca świata, (The socio-logical teories and the praxis of conflicts. The Armenian cases since beginning to the down of the world), Disputatio, t. 8, Oblicza konfliktów, nr 1, 2009, s. 196–205. K. Olechnicki, P. Załecki, Słownik socjologiczny, Toruń 2003. J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1970. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002.

Literatura ponadobowiązkowa R. Mayntz, K. Holm, P. Hubner, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, Warszawa 1985. Metody badań socjologicznych, red. S. Nowak, Warszawa 1971 (jest nowe wydanie!) (część dotycząca testu socjome-

trycznego). S. Mika, Psychologia społeczna, Warszawa 1988.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (paleolit i mezolit) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Krzysztof Cyrek; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studentów Obecność na zajęciach. Cele przedmiotu Znajomość podstawowych zagadnień dotyczących starszej

i środkowej epoki kamienia w Starym i Nowym Świecie. Treści (bloki tematyczne) – Archeologia paleolitu i mezolitu.

– Antropogeneza. – Paleolit Afryki. – Środowisko plejstocenu. – Paleolit dolny, środkowy, górny, schyłkowy i mezolit Euro-

py. – Paleolit Azji, Australii i Ameryki. – Sztuka paleolitu i mezolitu.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialny; ilustracje na foliach. Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa

B. Campbell, Ekologia człowieka, Warszawa 1995. J. K. Kozłowski, Świat przed rewolucją neolityczną, [w:] Wielka Historia Świata, t. 1, Kraków 2004. J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski, Pradzieje Europy od XL do IV tysiąclecia p.n.e., Warszawa 1975. Kultury i ludy dawnej Europy, red. S. K. Kozłowski, Warsza-wa 1981. Prahistoria ziem polskich, t. 1, Paleolit i mezolit, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Wrocław 1975.

Literatura ponadobowiązkowa Literatura zastanie podana na zajęciach. Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (paleolit i mezolit) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Magdalena Sudoł; magister, asystent

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studentów Obecność na zajęciach. Cele przedmiotu Znajomość podstawowych zagadnień dotyczących starszej

i środkowej epoki kamienia na kontynentach Starego i Nowe-go Świata w odniesieniu do wybranych stanowisk.

Treści (bloki tematyczne) – Antropologia (cechy fizyczne i miejsca odkryć pierwszych hominidów: australopithecus, Homo habilis, Homo erectus, Homo neanderthalensis, archaiczny Homo sapiens, Homo sapiens).

– Paleolit Afryki. – Czwartorzęd i metody datowań. – Paleolit Europy: dolny, środkowy, górny, schyłkowy. – Mezolit Europy. – Paleolit Azji. – Paleolit kontynentów Nowego Świata: Ameryka Północna

i Południowa, Australia i Oceania. – Sztuka pradziejowa na ziemiach polskich.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; pozytywna ocena z pisemnego spraw-

dzianu. Literatura obowiązkowa Encyklopedia Historyczna Świata, t. 1, Prehistoria, red. J. K.

Kozłowski, Kraków 1999. J. K. Kozłowski, Świat przed rewolucją neolityczną, [w:] Wielka Historia Świata, t. 1, Kraków 2004. J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski, Pradzieje Europy od XL do IV tysiąclecia p.n.e., Warszawa 1975. Kultury i ludy dawnej Europy, red. S. K. Kozłowski, Warsza-wa 1981. R. Lewin, Wprowadzenie do ewolucji człowieka, Warszawa 2002. Prahistoria ziem polskich, t. 1, Paleolit i mezolit, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Wrocław 1975. Sztuka pradziejowa na ziemiach polskich, Gniezno 2002.

Literatura ponadobowiązkowa Literatura zastanie podana na zajęciach. Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (neolit) Imię i nazwisko i imię prowadzącego; sto-pień i tytuł naukowy

Stanisław Kukawka; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie głównych problemów badawczych archeologii

młodszej epoki kamienia Treści (bloki tematyczne) – Kultura w dobie neolitu – uwagi teoretyczne.

– Problematyka zmiany kulturowej. – Wybrane aspekty rozważań genetycznych w badaniu epoki

kamienia. – Neolit, neolityzacja, rewolucja neolityczna; modele teore-

tyczne rozprzestrzeniania się kultury neolitycznej. – Neolityzacja a indoeuropeizacja Europy. – Pierwsze kultury rolnicze na Bliskim Wschodzie. – Początki neolityzacji Europy. – Neolityzacja Europy Środkowej. – Geneza i rozwój kultury pucharów lejkowatych. – Eneolit – problemy ogólne. – Zbieracze i łowcy w dobie neolitu – późny mezolit

i subneolit w neolicie europejskim. – Procesy kulturowe w późnym neolicie Europy Środkowej. – Elementy struktury organizacji społecznej grup wczesnorol-

niczych (wybrane przykłady). Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa P. Bieliński, Starożytny Bliski Wschód, Warszawa 1985.

M. Buchowski, W. Burszta, O założeniach interpretacji an-tropologicznej, Poznań 1991. J. D. Clark, Prahistoria Afryki, Warszawa 1978. L. Czerniak, Wczesny i środkowy neolit na Kujawach (5400––3650 p.n.e.), Poznań 1994. Encyklopedia Historyczna Świata, t. 1, Prehistoria, red. J. K. Kozłowski, Kraków 1999. I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995. D. Jankowska, Społeczności strefy południowo-zachodniobałtyckiej w dobie neolityzacji, Poznań 1990. K. Jażdżewski, Pradzieje Europy Środkowej, 1981. J. K. Kozłowski, Archeologia prahistoryczna, cz. 2, Młodsza epoka kamienia, Kraków 1973. J. Kruk, S. Milisauskas, Rozkwit i upadek społeczeństw rolni-czych neolitu, Kraków 1999. S. Kukawka, Na rubieży środkowoeuropejskiego świata wcze-snorolniczego. Społeczności ziemi chełmińskiej w IV tys. p.n.e., Toruń 1997. Prahistoria ziem polskich, t. 2, Neolit, red. W. Hensel, T. Wiślański, Wrocław 1979. C. Renfrew, Archeologia i język. Łamigłówka pochodzenia Indoeuropejczyków, Warszawa–Poznań 2001. S. Rzepecki, Społeczności środkowoneolitycznej kultury pu-charów lejkowatych na Kujawach, Poznań 2004. S. Tabaczyński, Neolit Środkowoeuropejski. Podstawy gospo-darcze, Wrocław 1970. T. Wiślański, Podstawy gospodarcze plemion neolitycznychw Polsce północno-zachodniej, Wrocław 1969.

Literatura ponadobowiązkowa Literatura zostanie podana na zajęciach.

Uwagi Na pierwszym wykładzie zostaną podane zagadnienia egza-minacyjne. Zakres wymaganych treści z literatury obowiąz-kowej i uzupełniającej podporządkowany jest zagadnieniom egzaminacyjnym.

Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (neolit) Imię i nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Grzegorz Osipowicz; doktor, adiunkt Joanna Cywińska; magister, doktorant Radosław Szczodrowski; magister, doktorant

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach; aktywność; zapoznanie się z literaturą.Cele przedmiotu Poznanie problematyki okresu wczesnego i późnego neoli-

tu/eneolitu jako istotnego przełomu w dziejach prahistorycz-nej Europy. Znajomość procesów kulturotwórczych oraz ich chronologii (głównie na obszarze Europy Środkoweji Wschodniej).

Treści (bloki tematyczne) – Neolit i neolityzacja – definicje, chronologia. – Centra rozwoju neolitu. – Świat łowców-zbieraczy a świata rolników. – Wymiana w neolicie w świetle krzemieniarstwa. – Krąg kultur naddunajskich. – Relacje człowiek i środowisko. – Obraz społeczeństwa neolitycznego – modele, rekonstruk-

cje. – Chronologia eneolitu. – Neolit a eneolit; pojęcie eneolitu w odniesieniu do kultur środkowoeuropejskich, główne zmiany wyróżniające okres; najważniejsze centra kulturowe w środkowo-wschodniej Eu-ropie doby eneolitu.

– Początki metalurgii w Europie; znaczenie kulturowe opano-wania technologii wytopu metali; status metalurga.

– Kultury megalityczne; geneza budownictwa megalityczne-go.

– Charakterystyka (geneza, zasięg, chronologia, etapy rozwo-ju) kultur m.in. trypolskiej, pucharów lejkowatych, badeń-skiej, amfor kulistych, ceramiki sznurowej oraz kultur sub-neolitycznych.

– Rozwój kultur pastoralnych i problematyka indoeuropeiza-cji.

Stosowane pomoce dydaktyczne Materiał źródłowy; prezentacje multimedialne; fotografie; slajdy; ryciny.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; pozytywna ocena z pisemnego spraw-

dzianu. Literatura obowiązkowa P. Bieliński, Starożytny Bliski Wschód, Warszawa 1985.

G. Clark, S. Piggot, Społeczeństwa prahistoryczne, Warszawa 1970. J. D. Clark, Prahistoria Afryki, Warszawa 1978. J. Czebreszuk, Społeczności Kujaw w początkach epoki brązu, Poznań 1996. J. Czebreszuk, Schyłek neolitu i początki epoki brązu w strefie południowo-zachodniobałtyckiej (III i początki II tys. przed Chr.), Poznań 2001. L. Czerniak, Wczesny i środkowy neolit na Kujawach (5400––3650 p.n.e.), Poznań 1994. Encyklopedia Historyczna Świata, t. 1, Prehistoria, red. J. K. Kozłowski, Kraków 1999. W. Hensel, S. Tabaczyńska, Rewolucja neolityczna i jej zna-czenie dla rozwoju kultury europejskiej, Wrocław 1978. I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995. K. Jażdżewski, Pradzieje Europy Środkowej, Wrocław 1981. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem

polskich (do VI w.), [w:] Wielka Historia Polski, t. 1, Kraków 1998. J. K. Kozłowski, Archeologia prahistoryczna, cz. 2, Młodsza epoka kamienia, Kraków 1973. S. K. Kozłowski, Człowiek i środowisko w pradziejach, War-szawa 1983. Z. Krzak, Megalitu Europy, Warszawa 1994. Z. Krzak, Megality Świata, Wrocław 2001. J. Kruk, S. Milisauskas, Rozkwit i upadek społeczeństw rolni-czych neolitu, Kraków 1999. S. Kukawka, Na rubieży środkowoeuropejskiego świata wcze-snorolniczego. Społeczności ziemi chełmińskiej w IV tys. p.n.e., Toruń 1997. Prahistoria Ziem Polskich, t. 2, Neolit, red. W. Hensel, T. Wiślański, Wrocław 1979. Pradzieje Ziem Polskich, t. 1, cz. 2, red. J. Kmieciński, War-szawa–Łódź 1989. C. Renfrew, Archeologia i język. Łamigłówka pochodzenia Indoeuropejczyków, Warszawa–Poznań 2001. C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia. Teoria. Metoda. Praktyka, Warszawa 2002. Wielka Historia Świata, t. 2, Stary i Nowy Świat. Od rewolucji neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego, red. J. Śliwa, Kraków 2005. S. Tabaczyńska, Neolit środkowoeuropejski. Podstawy gospo-darcze, Wrocław 1970.



Nazwa przedmiotu Proseminarium Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Jacek Bojarski; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Proseminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawami przygotowania opracowania na-

ukowego od form najprostszych (sprawozdanie, opis zabytku) do bardziej skomplikowanych (analiza problemowa). Znajo-mość podstawowych elementów warsztatu badawczego. Do-skonalenie umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Nabycie umiejętności sformułowania problemu badawczego oraz przygotowanie do wyboru seminarium licencjackiego.

Treści (bloki tematyczne) – Opracowywanie wybranych zagadnień z zakresu archeologii wczesnego średniowiecza pod kątem źródłoznawczym.

– Przygotowanie bibliografii do wybranego tematu. – Referowanie opracowań źródłowych. – Recenzja wybranego artykułu. – Opis wybranego źródła archeologicznego. – Przygotowanie do samodzielnego pisania pracy licencjac-

kiej. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne, artykuły i inne pomoce naukowe Forma zaliczenia Zaliczenie na oceną Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach, udział dyskusjach, pozytywna ocena z

pisemnej pracy proseminaryjnej. Literatura obowiązkowa Dobierana indywidualnie, zależnie od realizowanych tematów

prac proseminaryjnych proponowanych przez studentów i uzgadnianych z prowadzącym.




Jacek Gackowski; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Proseminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zaznajomienie z podstawami warsztatu naukowego archeolo-

ga; teoria wyszukiwania informacji (heurystyka). Zapoznanie z podstawami przygotowania opracowania naukowego, od form najprostszych (sprawozdanie, opis przedmiotu zabyt-kowego) do bardziej złożonych (analiza problemowa). Kry-tyka i wartość poznawcza źródeł archeologicznych. Kształ-towanie umiejętności formułowania problemu badawczego. Syntetyczny przegląd dokonań archeologii epok brązu i żela-za w historycznych kontekstach społecznych oczekiwań.

Treści (bloki tematyczne) – Wybrane zagadnienia z zakresu archeologii prahistorycz-nej: młodsze okresy epoki brązu-wczesne okresy epoki że-laza.

– Wybrane elementy teorii badań prahistorycznych: zakres poznawczy rekonstrukcji i interpretacji.

– Kryteria oceny wartości poznawczej opracowań naukowych (poziom prac proseminaryjnych i licencjackich);

Stosowane pomoce dydaktyczne Pomocnicze materiały wizualne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Aktywne uczestnictwo w zajęciach; pozytywna ocena z pi-

semnej pracy proseminaryjnej Literatura obowiązkowa Dobór literatury uzależniony od realizowanych prac prosemi-

naryjnych; Ponadto stosowne fragmenty z: Archeologia w teorii i praktyce, red. A. Buko, P. Urbańczyk, Warszawa 2000. B. Gediga, Kultura łużycka a rzeczywistość, [w:] Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa, red. S. Tabaczyń-ski, Warszawa 2000, s. 91–100. Jakiej archeologii potrzebuje współczesna humanistyka?, red. J. Ostoja-Zagórski, Poznań 1997. D. Minta-Tworzowska, Klasyfikacja w archeologii jako spo-sób wyrażania wyników badań, hipotez oraz teorii archeolo-gicznych, Poznań 1994. A. Zalewska, Teoria źródła archeologicznego i historycznego we współczesnej refleksji metodologicznej, Lublin 2005.

Literatura ponadobowiązkowa M. Węglińska, Jak pisać pracę magisterską. Poradnik dla studentów, Kraków 1997. K. Woźniak, O pisaniu pracy magisterskiej na studiach hu-manistycznych. Przewodnik praktyczny, Warszawa––Łódź 1999.

Uwagi




Rok i semestr studiów II rok, 3 (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Proseminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawami przygotowania opracowania na-

ukowego od form najprostszych (sprawozdanie, opis zabytku) do bardziej skomplikowanych (analiza problemowa). Znajo-mość podstawowych elementów warsztatu badawczego. Do-skonalenie umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Nabycie umiejętności sformułowania problemu badawczego, preorientacja związana z wyborem seminarium licencjackiego.

Treści (bloki tematyczne) – Przygotowywanie bibliografii na wybrany temat. – Referowanie wybranego tematu. – Recenzja wybranego artykułu. – Opis zabytku. – Opanowanie schematu przypisów. – Poprawny układ pracy i poprawna realizacja wybranego

problemu. Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaleczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

przygotowanie bibliografii na wybrany temat; pozytywna ocena z pracy proseminaryjnej.

Literatura obowiązkowa Dobierana indywidualnie, zależnie od realizowanych tematów prac proseminaryjnych proponowanych przez studentów i uzgadnianych z prowadzącym.



Nazwa przedmiotu Taksonomia i typologia w archeologii Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Andrzej Bokiniec; doktor, starszy wykładowca

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profile ogólnoarcheologiczny, archeologia architektury, ar-

cheologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość zasad analizy porównawczej ruchomych materia-

łów źródłowych (oprócz krzemiennych). Nauka prawidłowego określania ich funkcji oraz klasyfikowaniaw ramach przyjętych systemów, typologicznych. Znajomość podstawowych zasad taksonomii różnych kategorii źródeł.

Treści (bloki tematyczne) – Analiza porównawcza naczyń ceramicznych: opis technolo-gii, opis kształtów (morfologii), ornamenty i style zdobnicze w pradziejach;

– Typologie przedmiotów z brązu i żelaza: broń z epoki brązu, broń z okresu przedrzymskiego.

– Kategorie przedmiotów „czułych chronologicznie”w epoce brązu i początkach epoki żelaza;

– Zapinki z okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzym-skich;

– Zespoły przedmiotów, horyzonty i prowincje metalurgiczne (typologia).

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; mapy; slajdy i ilustracje na fo-liach; materiał źródłowy (naczynia ceramiczne) i kopie przedmiotów metalowych.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Przygotowanie opisu i analizy typologiczno-chronologicznej

wybranych przedmiotów. Literatura obowiązkowa L. Czerniak, A. Kośko, Zagadnienia efektywności poznawczej

analizy chronologicznej ceramiki na podstawie cech technologicznych. Z problematyki badań nad datowaniem technologicznym ceramiki kultur neolitycznych w strefie Kujaw, Archeologia Polski, t. 25, z. 2, 1980, s. 247–279. W. Hołubowicz, Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi, Toruń 1950. J. Wielowiejski, Górnictwo i metalurgia, [w:] Kultura mate-rialna starożytnej Grecji, t. 1, red. K. Majewski, Wrocław 1975, s. 119–224.

Literatura ponadobowiązkowa Tipy v kulture, red. L. S. Klejn, Leningrad 1979. Uwagi dobór szczegółowej literatury będzie związany z rodzajem

zabytków analizowanych przez studenta


Nazwa przedmiotu Wprowadzenie do praktycznej konserwacji zabytków Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Ryszard Kaźmierczak; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Łączny wymiar godzin 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profile ogólnoarcheologiczny, archeologia architektury, ar-

cheologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość terminologii konserwatorskiej oraz podstawowego

warsztatu konserwatora zabytków archeologicznych i zasad pierwszej pomocy dla zabytków archeologicznych. Poznanie obowiązujących doktryn konserwatorskich.

Treści (bloki tematyczne) – Terminologia konserwatorska – Zagadnienia podstawowe z zakresu historii kształtowania się

doktryn konserwatorskich – Konwencje o ochronie dziedzictwa kulturalnego Europy,

Karta Ateńska, Karta Wenecka – Polskie ustawodawstwo konserwatorskie – Organizacja służb ochrony zabytków w Polsce – Schematy dokumentacji konserwatorskich – Piśmiennictwo konserwatorskie – Światowa lista zabytków UNESCO – Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych; zasady

postępowania i podstawowego zabezpieczenia: zabytków metalowych, zabytków z surowców organicznych (drewno, tkanina, skóra), zabytków ceramicznych i kamiennych.

– Omówienie podstawowych metod konserwacji zabytków archeologicznych w pracowniach konserwacji zabytków.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; źródła archeologiczne; prezentacje multimedial-ne.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Literatura obowiązkowa Alois Riegl, Georg Delio i kult zabytków, tłum. R. Kaspero-

wicz, red. J. Krawczyk, Warszawa 2006. A. Billert, Perspektywy ochrony dóbr kultury, [w:] Archae-ologia et historia urbana, red. R. Czaja i in., Elbląg 2004, s. 313-319. W. Frodl, Pojęcia i kryteria wartościowania zabytków, ich oddziaływanie na praktykę konserwatorską, Biblioteka Muze-alnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, t. 13, Warszawa 1966. Karta Wenecka 1964. Postanowienia i uchwały II Międzyna-rodowego kongresu Architektów i Techników Zabytków w Wenecji w 1964 r., Ochrona Zabytków, z. 3 (74), 1966, s. 19––28. M. Kurzątkowski, Mały słownik ochrony zabytków, Warszawa 1989. E. Małachowicz, Konserwacja i rewaloryzacja architekturyw zespołach i krajobrazie, Wrocław 1994. Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1998. I. M. Szmelter, Współczesna teoria konserwacji i restauracji dóbr kultury. Zarys zagadnień, Ochrona Zabytków nr 2, 2006, s. 5–39. B. Szmygin, Teoria zabytku Aloisa Riegla, Ochrona Zabyt-ków, nr 3/4, 2003, s. 148–153. J. Tajchman, Konserwacja zabytków architektury – uwagio metodzie, Ochrona Zabytków, nr 2, 1995, s. 150–158. J. Tajchman, Czynniki warunkujące i kształtujące ochronęi konserwację zabytków architektury, [w:] Architektura et

historia, red. M. Woźniak, Toruń 1999, s. 363–388. J. Tajchman, Konserwacja ruin historycznych. Uwagi o meto-dzie, Ochrona Zabytków, nr 4, 2004, s. 27–44. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. O ochronie zabytkówi opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 września 2003 r.). J. Zachwatowicz, O polskiej szkole konserwacji zabytków, Spotkania z zabytkami 1982, s. 2–9.



Nazwa przedmiotu Archeologia starożytnego Bliskiego Wschodu Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie podstawowych zagadnień związanych z archeologią

Mezopotamii, Anatolii, Palestyny, Syrii, Iranu i Egiptu. Zna-jomość terminologii, chronologii i zasięgu kultur archeolo-gicznych i cywilizacji bliskowschodnich. Poznanie architektu-ry miejskiej, państwowej i sakralnej oraz jej funkcji, a także religii i wierzeń pod kątem znalezisk archeologicznych.

Treści (bloki tematyczne) – Mezopotamia: epoka dynastyczna: okres sumeryjski, okres akkadyjski, III dynastia z Ur, asyryjski.

– Anatolia: państwo hetyckie. – Iran: kultury epoki żelaza. – Palestyna, Syria: architektura świątynno-pałacowa, kraina

Kannan, państwo Salomona, okres państwa północnegoi południowego do niewoli babilońskiej.

– Egipt: architektura sakralna i grobowa Starego i Nowego Państwa.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń Literatura obowiązkowa W. F. Albright, Archeologia Palestyny, Warszawa 1964.

Archeologia Palestyny, red. A. Stefaniak, Warszawa 1969. D. Arnaud, Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pi-sma do Aleksandra Wielkiego, Warszawa 1982. P. Bieliński, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospo-darki rolniczej do wprowadzenia pisma, Warszawa 1985. Cambridge Ancient History, t. 1, Cambridge 1971; t. 2, Cam-bridge 1975. K. Gawlikowska, Sztuka Mezopotamii, Warszawa 1975. S. Gądecki, Archeologia Biblijna, Gniezno 1994. N. Grima, Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa 2004. O. R. Gurney, Hetyci, Warszawa, 1970. Historia i kultura państwa III dynastii z Ur, red. D. Szelag, Warszawa 2007. B. Kaim, Sztuka starożytnego Iranu, Warszawa 1996. H. Klengel, Historia i kultura starożytnej Syrii, Warszawa 1971. D. Lawecka, Północna Mezopotamia w czasach Sumerów, Warszawa 2006. A. H. Layard, W poszukiwaniu Niniwy, Warszawa1983. J. Lipińska, Historia architektury starożytnego Egiptu, War-szawa 1977. J. Lipińska, Sztuka egipska, Warszawa 1982. A. Mierzejewski, Sztuka starożytnego Wschodu, t. 1, 2, War-szawa 1981. S. Morenz, Bóg i człowiek w starożytnym Egipcie, Warszawa 1972. G. Roux, Mezopotamia, Warszawa 1998. J. Śliwa, Sztuka i archeologia starożytnego Wschodu, Kraków 1997. J. Wright, Historia Izraela, Warszawa 1994.


Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z archeologii Bliskiego Wschodu Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów I rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Znajomość starożytnej historii powszechnej. Cele przedmiotu Poznanie wybranych zagadnień dotyczących kultur archeolo-

gicznych Bliskiego Wschodu i ich pozostałości w szczególno-ści architektury najstarszych cywilizacji tego obszaru.

Treści (bloki tematyczne) – Predynastyczne kultury Mezopotamii. – Sumerowie – rzemiosło i sztuka. – Akadowie – historia i sztuka. – Okres III dynastii z Ur – historia, rzemiosło i sztuka. – Asyria – historia, rzemiosło i sztuka. – Mezopotamia w okresie chaldejskim. – Elam – historia i sztuka. – Urartu – rzemiosło i sztuka. – Palestyna i Syria w epoce brązu. – Egipt predynastyczny. – Egipt w okresie Starego Państwa. – Egipt w okresie Średniego Państwa. – Egipt w okresie Nowego Państwa.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; filmy; żywe słowo. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach oraz uzyskanie minimum 50% punk-

tów łącznie z dwóch pisemnych sprawdzianów. Literatura obowiązkowa D. Arnaud, Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pi-

sma do Aleksandra Wielkiego, Warszawa 1982. P. Bieliński, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospo-darki rolniczej do wprowadzenia pisma, Warszawa 1985. K. M. Ciałowicz, Początki cywilizacji egipskiej, Kraków 1999. K. Gawlikowska, Sztuka Mezopotamii, Warszawa 1975. S. Gądecki, Archeologia Biblijna, Gniezno 1994. B. Kaim, Sztuka starożytnego Iranu, Warszawa 1996. H.. Klengel, Historia i kultura starożytnej Syrii, Warszawa 1971. A. H. Layard, W poszukiwaniu Niniwy, Warszawa1983. A. Mierzejewski, Sztuka starożytnego Wschodu, t. 1, 2, War-szawa 1981. A. Niwiński, Bóstwa, kulty i rytuały starożytnego Egiptu, Warszawa 2004. G. Roux, Mezopotamia, Warszawa 1998. J. Śliwa, Sztuka i archeologia starożytnego Wschodu, Kraków 1997. J. Wright, Historia Izraela, Warszawa 1994.

Literatura ponad obowiązkowa N. Grima, Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa 2004. O. R. Gurney, Hetyci, Warszawa 1970. F. Johannes, Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, Poznań 2007. B. Kwiatkowski, Poczet faraonów, Warszawa 2002. J. Meuszyński, Odkrywanie Mezopotamii, Warszawa 1977. R. Schulz, M. Seidel, Egipt świat faraonów, Köln 2001.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Zarys historii i metody badań archeologiczno-

-architektonicznych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marcin Wiewióra; doktor habilitowany, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok,, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymaga wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z historią badań archeologiczno-

architektonicznych w Polsce z podziałem na etapy i rodzaje stanowisk. Znajomość metod badań nad architekturą w aspek-cie interdyscyplinarnym.

Treści (bloki tematyczne) – Przedmiot i problematyka badań archeologicznych nad ar-chitekturą.

– Możliwości poznawcze archeologa w badaniach źródeł ar-chitektonicznych.

– Techniki fundamentowania i ich wpływ na układ stratygra-fii.

– Analiza stratygrafii w obiektach architektonicznychi związane z nią problemy.

– Prezentacja specyficznej i złożonej problematyki badań nad obiektami sakralnymi, zamkami i miastami.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo i bogate pokazy multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa P. Barker, Techniki wykopalisk archeologicznych, Warszawa

1994. W. Chudziak, Uwagi o zakłóceniach pierwotnych uwarstwień kulturowych na obiektach średniowiecznej architektury mu-rowanej, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia, t. 13, Archeologia architektury, 1990, s. 73–87. W. Chudziak, Negatywy fundamentów odkrywane na wielofa-zowych średniowiecznych obiektach architektonicznych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 33, nr 3, s. 229-237. J. Chudziakowa, Uwagi na temat pobierania próbek zapraw podczas badań archeologiczno-architektonicznych, [w:] Mate-riały sprawozdawcze z badań zespołu pobenedyktyńskiego w Mogilnie, z. 2, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. 60, Warszawa 1980, s. 72–77. K. Czajkowski, M. Gładki, Zastosowanie cyfrowej fotograme-trii naziemnej w dokumentacji architektoniczneji archeologicznej, [w:] Monument. Studia i Materiały KO-BiDZ, t. 1, red. J. Gąssowski, Warszawa 2004, s. 37–56. J. Dubikajtis, Z problematyki datowania zabytkowych obiek-tów architektury murowanej w badaniach archeologicznych, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia, t. 13, Ar-cheolgia architektury, 1990, s. 63–72. J. Gomuliszewski, Geodezyjne metody pomiaru zabytków architektonicznych, Geodezja i Kartografia t. 1, z. 1–2, 1952, s. 87–118. W. Harris, Zasady stratygrafii archeologicznej, Warszawa 1992. L. Kajzer, Wstęp do badań archeologiczno-architektonicznych, Łódź 1984. P. Kościelecki, Nadzór jako forma prac archeologicznych. Aspekty konserwatorskie i metodologiczne, Warszawa 2002 M. Krąpiec, T. Ważny, Dendrochronologia: podstawy meto-dyczne i stan zaawansowania badań w Polsce, Światowit, t.

39, 1994, s. 19–214. J. Kuczyński, Uwagi nad problematyką badań archeologicz-nych przy zabytkowych obiektach architektonicznych, Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego, t. 7, 1971, s. 73–95. R. Mazurowski, Metodyka archeologicznych badań po-wierzchniowych, Warszawa–Poznań 1980. Z. Mączeński, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956 i 1997. K. Misiewicz, Metody geofizyczne w planowaniu badań wy-kopaliskowych, Warszawa 1998. Metodyka badań archeologiczno-architektonicznych, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1999. Metodyka badań wykopaliskowych, red. W. Brzeziński, War-szawa 2000. Metodyka ratowniczych badań archeologicznych, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1999. M. Pazdur, Pobieranie, przygotowanie i opis próbek orga-nicznych przeznaczonych do datowania metodą C14, Arche-ologia Polski, t. 24, z. 2, 1980, s. 317–333. Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1998. T. Poklewski, Problemy merytoryczne i organizacyjne doku-mentacji badań obiektów murowanych, Biuletyn Informacyjny PKZ, nr 27, Warszawa 1975. Zdjęcie Archeologiczne Polski, red. M. Konopka, Warszawa 1981.

Literatura ponadobowiązkowa A. Bitner-Wróblewska i in., Nowe możliwości wykorzystania metody planigraficznej w badaniach archeologicznych, Ar-cheologia Polski, t. 41, z. 1–2, 1996, s. 7–38. S. Czopek, Wstęp do muzealnictwa i konserwatorstwa arche-ologicznego, Rzeszów 2000. W. Hensel, Teoria i praktyka badań archeologicznych, t. 1, Wrocław 1986. D. Ławecka, Wstęp do archeologii, Warszawa 2000. A. Kola, G. Wilke, Archeologia podwodna. Część I. Badania w akwenach śródlądowych Europy Środkowej i Wschodniej, Toruń 1985. Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, red. W. Śmigielski, Poznań 1998. C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia. Teorie. Metody. Praktyka, Warszawa 2002. A. W. Różycki, Podstawy topografii, Warszawa 1990. T. Ważny, Dendrochronologia obiektów zabytkowych, War-szawa 1999.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Zarys historii i metody badań archeologiczno-

architektonicznych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marcin Wiewióra; doktor habilitowany; adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zaznajomienie z metodami badań nad architekturą

w aspekcie interdyscyplinarnym. Zwrócenie szczególnej uwa-gi na metody wykopaliskowe, techniki eksploracji, interpreta-cje warstw, badania architektury oraz pomiary geodezyjne.

Treści (bloki tematyczne) – Zagadnienia teoretyczne i terminologia: przedmioti problematyka badań archeologicznych nad architekturą.

– Możliwości poznawcze archeologa w badaniach źródeł ar-chitektonicznych.

– Wstępne prace poprzedzające badania archeologiczno-architektoniczne: przygotowania wstępne (kwerenda archi-walna, określenie celu badań, opracowanie kwestionariusza pytań).

– Prace przygotowawcze i wstępne prace w terenie (siatka arowa, plan warstwicowy, itd.).

– Badania terenowe, metody pozyskiwanie źródeł, organizacja prac wykopaliskowych, metody wykopaliskowe, dokumen-tacja, inwentaryzacja źródeł ruchomych i nieruchomych.

– Typy wykopów archeologicznych na stanowiskachz źródłami architektonicznymi.

– Techniki fundamentowania i ich wpływ na układ stratygra-fii.

– Analiza stratygrafii w obiektach architektonicznychi związane z nią problemy.

– Prezentacja specyficznej i złożonej problematyki badań nad obiektami sakralnymi, zamkami, miastami na wybranych przykładach.

– Metody dokumentacji ze szczególnym zwróceniem uwagi na dokumentowanie obiektów architektonicznych.

– Zagrożenia w trakcie badań obiektów architektonicznych metodami archeologicznymi.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa W. Chudziak, Uwagi o zakłóceniach pierwotnych uwarstwień

kulturowych na obiektach średniowiecznej architektury mu-rowanej, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia, t. 13, Archeologia architektury, 1990, s. 73–87. W. Chudziak, Negatywy fundamentów odkrywane na wielofa-zowych średniowiecznych obiektach architektonicznych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 33, nr 3, s. 229-237. J. Chudziakowa, Uwagi na temat pobierania próbek zapraw podczas badań archeologiczno-architektonicznych, [w:] Mate-riały sprawozdawcze z badań zespołu pobenedyktyńskiego w Mogilnie, z. 2, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. 60, Warszawa 1980, s. 72–77. J. Dubikajtis, Z problematyki datowania zabytkowych obiek-tów architektury murowanej w badaniach archeologicznych, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia, t. 13, Ar-cheolgia architektury, 1990, s. 63–72.

L. Kajzer, Wstęp do badań archeologiczno-architektonicznych, Łódź 1984. J. Kuczyński, Uwagi nad problematyką badań archeologicz-nych przy zabytkowych obiektach architektonicznych, Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego, t. 7, 1971, s. 73–95.

Literatura ponadobowiązkowa P. Barker, Techniki wykopalisk archeologicznych, Warszawa 1994. A. Bitner-Wróblewska i in., Nowe możliwości wykorzystania metody planigraficznej w badaniach archeologicznych, Ar-cheologia Polski, t. 41, z. 1–2, 1996, s. 7–38. W. Harris, Zasady stratygrafii archeologicznej, Warszawa 1992. D. Ławecka, Wstęp do archeologii, Warszawa 2000. P. Kościelecki, Nadzór jako forma prac archeologicznych. Aspekty konserwatorskie i metodologiczne, Warszawa 2002 M. Krąpiec, T. Ważny, Dendrochronologia: podstawy meto-dyczne i stan zaawansowania badań w Polsce, Światowit, t. 39, 1994, s. 19–214. R. Mazurowski, Metodyka archeologicznych badań po-wierzchniowych, Warszawa–Poznań 1980. K. Misiewicz, Metody geofizyczne w planowaniu badań wy-kopaliskowych, Warszawa 1998. Metodyka badań archeologiczno-architektonicznych, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1999. Metodyka badań wykopaliskowych, red. W. Brzeziński, War-szawa 2000. Metodyka ratowniczych badań archeologicznych, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1999. Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, red. W. Śmigielski, Poznań 1998. M. Pazdur, Pobieranie, przygotowanie i opis próbek orga-nicznych przeznaczonych do datowania metodą C14, Arche-ologia Polski, t. 24, z. 2, 1980, s. 317–333. Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, red. Z. Kobyliński, Warszawa 1998. C. Renfrew, P. Bahn P., Archeologia. Teorie. Metody. Prakty-ka, Warszawa 2002. A. Różycki A. W., Podstawy topografii, Warszawa 1990. T. Ważny, Dendrochronologia obiektów zabytkowych, War-szawa 1999.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Rola i znaczenie badań podwodnych we współczesnej arche-

ologii Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Andrzej Kola; profesor doktor habilitowany

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie podstawowych etapów rozwoju archeologii pod-

wodnej i jej znaczenia dla współczesnej archeologii. Znajo-mość głównych metod badawczych oraz źródeł pozyskiwa-nych w trakcie badań podwodnych.

Treści (bloki tematyczne) – Historia badań podwodnych. – Rodzaje i charakterystyka stanowisk podwodnych. – Rodzaje źródeł i zakres informacji jakie dostarczają. – Interdyscyplinarność badań podwodnych.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa A history of Seafaring based on underwater archaeology, red.

G. Bass, New York 1972. G. Bass, Beneath the sevens seas. Adventures with the Institute of Nautical Archaeology, London 2005. G. Bass, Archeologia pod wodą. Wczesne lata, Warszawa, Londyn 2008. Boats, Ships and Shipyards. Proceedings of the Ninth Interna-tional Symposium on Boat and Ship Archaeology, red. C. Beltrame, Venice 2003. Collaboration, Communication and Involvement: Maritime Archaeology and Education in the 21st Century, red. A. Py-dyn, J. Flatman, Toruń 2008. M. Dean, B. Ferrari, Archaeology Underwater. The NAS Guide to Principles and Practice, Dorchester 1992. G. D. van der Heide, Archäologie auf dem Meeresboden, Düs-seldorf 1971. A. Kola, G. Wilke, Archeologia podwodna. Część I. Badaniaw akwenach śródlądowych Europy Środkowej i Wschodniej, Toruń 1985. K. Muckelroy, Maritime archaeology, London, New York, Melbourne 1978. Z. Rajewski, O przydatności poszukiwań podwodnych w ba-daniach archeologicznych w Polsce, Wiadomości Archeolo-giczne, t. 26, z. 1, 1952, s. 44–48. H. Schlichtherle, W. Kramer, Underwater archaeology in Germany, International Journal of Nautical Archaeology, t. 25, nr 2, 1996, s. 141–151. T. Weski, Vom Schiff zur archäologischen Quelle, [w:] In Poseidon Reich. Archäologie unter Wasser, Mainz am Rhein 1995, s. 39–42.


Nazwa przedmiotu Rola i znaczenie badań podwodnych we współczesnej arche-

ologii Imię i nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Krzysztof Radka; magister, asystent

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie pionierskim okresem archeologii podwodnej (histo-

ria i rozwój dziedziny). Znajomość unikatowych źródeł do-starczanych przez badania podwodne. Zapoznanie z zakresem informacji pozyskiwanych w trakcie różnego typu badań podwodnych. Znajomość znaczenia badań podwodnych dla innych dziedzin nauki

Treści (bloki tematyczne) – Historia badań podwodnych. – Rodzaje i charakterystyka stanowisk podwodnych. – Rodzaje źródeł i zakres informacji jakie dostarczają. – Znaczenie archeologicznych badań podwodnych we współ-

czesnej archeologii. – Interdyscyplinarność badań podwodnych.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; przygotowanie referatu; pozytywna

ocena z pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa M. Dean, B. Ferrari, Archaeology Underwater. The NAS

Guide to Principles and Practice, Dorchester 1992. G. D. van der Heide, Archäologie auf dem Meeresboden, Düs-seldorf 1971. A. Kola, G. Wilke, Archeologia podwodna. Część I. Badaniaw akwenach śródlądowych Europy Środkowej i Wschodniej, Toruń 1985. K. Muckelroy, Maritime archaeology, London, New York, Melbourne 1978. Z. Rajewski, O przydatności poszukiwań podwodnych w ba-daniach archeologicznych w Polsce, Wiadomości Archeolo-giczne, t. 26, z. 1, 1952, s. 44–48. H. Schlichtherle, W. Kramer, Underwater archaeology in Germany, International Journal of Nautical Archaeology, t. 25, nr 2, 1996, s. 141–151. T. Weski, Vom Schiff zur archäologischen Quelle, [w:] In Poseidon Reich. Archäologie unter Wasser, Mainz am Rhein 1995, s. 39–42.


Liczba punktów ECTS (łacznie): 5.

Nazwa przedmiotu Metodyka archeologicznych badań podwodnych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 3 i 4 semestr (zimowy i letni) Wymiar godzin łączny 45 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Opanowanie wiedzy teoretycznej na temat metod i technik

poszukiwań, prowadzenia dokumentacji i eksploracji arche-ologicznej w środowisku wodnym. Zapoznanie z historią ba-dań podwodnych i największymi osiągnięciami. Zapoznaniez metodycznym dorobkiem światowej archeologii podwodnej i najnowszymi technikami prowadzenia badań pod wodą.

Treści (bloki tematyczne) – Tradycyjne i nowoczesne metody poszukiwań stanowisk podwodnych.

– Urządzenia eksploracyjne i techniki eksploracji. – Sporządzenie dokumentacji rysunkowej i fotograficznej. – Sposoby zabezpieczenie zabytków. – Fotografia i film w archeologii podwodnej. – Możliwości wykorzystywania nowoczesnych rozwiązań

technicznych w badaniach podwodnych. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; zaliczenie referatów pisemnego i ust-

nego; zaliczenie pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa Archaeology underwater: The NAS guide to principles and

practice, red. A. Bowens, Oxford 2009. Archäologie unter Wasser 2, red. H. Beer, Rahden 1998. Archeologia podwodna jezior Niżu Polskiego, red. A. Kola, Toruń 1995. M. Dean, B. Ferrari, Archaeology underwater. The NAS guide to principles and practice, Dorchester 1992. J. P. Delgado, Encyclopedia of underwater and maritime arc-haeology, New Haven, London 1997. J. Green, Maritime archaeology: A technical handbook, Lon-don, San Diego, New York, 2004. G. D. van der Heide, Archäologie auf dem Meeresboden, Düs-seldorf 1971. A. Kola, G. Wilke, Archeologia podwodna. Część I. Badaniaw akwenach śródlądowych Europy Środkowej i Wschodniej, Toruń 1985. K. Muckelroy, Maritime archaeology, London, New York, Melbourne 1978.



Nazwa przedmiotu Wprowadzenie do praktycznej konserwacji zabytków Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Małgorzata Grupa; doktor, adiunkt Marek Kołyszko; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Łączny wymiar godzin 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie obowiązujących zasad konserwacji zabytków arche-

ologicznych ( w tym pierwszej pomocy dla zabytków). Po-prawne posługiwanie się terminologią konserwatorską. Prak-tyczne umiejętności opracowania dokumentacji konserwator-skiej. Umiejętne przygotowanie oferty na prowadzenie prac konserwatorskich przy obiekcie archeologicznym.

Treści (bloki tematyczne) – Terminologia konserwatorska. – Kształtowanie się doktryny konserwatorskiej: Violet- le-

Duck, Alois Riegl, Karta Ateńska i Wenecka, Walter Frodl. – Polskie ustawodawstwo konserwatorskie. – Organizacja służb ochrony zabytków w Polsce. – Schematy dokumentacji konserwatorskich. – Sporządzanie dokumentacji konserwatorskiej: dokumentacja

fotograficzna i rysunkowa; analiza materiałów i technik wy-konania przedmiotu; opis stanu zachowania przedmiotu; opis analiz oraz programu prac konserwatorskich; opis prze-prowadzonych zabiegów konserwatorskich.

– Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych; zasady postępowania i podstawowego zabezpieczania: zabytków metalowych; zabytków z surowców organicznych (drewno, tkanin, skóra); zabytków ceramicznych i kamiennych.

– Szkolnictwo konserwatorskie. – Piśmiennictwo konserwatorskie: serie wydawnicze, mono-

grafie. – Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Za-

bytków. – ICCROM, ICOMOS – Światowa lista zabytków UNESCO.


Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Średnia ocena z trzech składowych warunków zaliczenia:

opracowanie jednego z tematów ćwiczeń w dowolnej formie (pisemnej, prezentacji, wykładu itp.); opracowanie dokumen-tacji konserwatorskiej; pozytywna ocena z pisemnego spraw-dzianu.

Literatura obowiązkowa J. Arszyńska, Projekt komputerowej dokumentacji dla pra-cowni konserwatorskiej, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 21, 1994, s. 3–6. Alois Riegl, Georg Delio i kult zabytków, tłum. R. Kaspero-wicz, red. J. Krawczyk, Warszawa 2006. A. Billert, Perspektywy ochrony dóbr kultury, [w:] Archae-ologia et historia urbana, red. R. Czaja i in., Elbląg 2004, s. 313–319. W. Frodl, Pojęcia i kryteria wartościowania zabytków, ich oddziaływanie na praktykę konserwatorską, Biblioteka Muze-alnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, t. 13, Warszawa 1966. Karta Wenecka 1964. Postanowienia i uchwały II Międzyna-rodowego kongresu Architektów i Techników Zabytkóww Wenecji w 1964 r., Ochrona Zabytków, z. 3 (74), 1966, s. 19–28. M. Kurzątkowski, Mały słownik ochrony zabytków, Warszawa

1989. E. Małachowicz, Konserwacja i rewaloryzacja architekturyw zespołach i krajobrazie, Wrocław 1994. Schemat dokumentacji konserwatorskiej – projekt, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki, nr 2(37), 1999, s. 38–103. Schemat dokumentacji konserwatorskiej zabytków ruchomych, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, t. 72, Warszawa 1983. I. M. Szmelter, Współczesna teoria konserwacji i restauracji dóbr kultury. Zarys zagadnień, Ochrona Zabytków nr 2, 2006, s. 5–39. B. Szmygin, Teoria zabytku Aloisa Riegla, Ochrona Zabyt-ków, nr 3/4, 2003, s. 148–153. J. Tajchman, Konserwacja zabytków architektury – uwag o metodzie, Ochrona Zabytków, nr 2, 1995, s. 150–158. J. Tajchman, Czynniki warunkujące i kształtujące ochronęi konserwację zabytków architektury, [w:] Architektura et historia, red. M. Woźniak, Toruń 1999, s. 363–388. J. Tajchman, Konserwacja ruin historycznych. Uwagi o meto-dzie, Ochrona Zabytków, nr 4, 2004, s. 27–44. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. O ochronie zabytkówi opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 września 2003 r.).



Nazwa przedmiotu Materiałoznawstwo surowców organicznych i nieorganicz-

nych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Jadwiga W. Łukaszewicz; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Wiadomości z chemii zgodnie programem nauczania w szkole

średniej. Cele przedmiotu Zapoznanie z budową i właściwościami, procesami niszczenia

materii zabytkowej oraz z podstawowymi substancjami sto-sowanymi w konserwacji zabytków.

Treści (bloki tematyczne|) – Substancje proste i złożone. – Budowa i podział podstawowych związków nieorganicz-

nych. – Stany skupienia, podstawowe właściwości cieczy i ciał sta-łych (gęstość, lepkość, napięcie powierzchniowe, zwilżal-ność, porowatość).

– Czynniki korozyjne, w tym rola wody w procesach korozji. – Budowa i właściwości metali, kamieni, ceramiki, szkła. – Spoiwa mineralne i sztuczne kamienie. – Podział związków organicznych na klasy. – Budowa i właściwości tłuszczów, wosków, mydeł, celulozy.

Stosowne pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne, próbki substancji nieorganicznych i organicznych

Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; obecność na wykładach; pozytywna oce-

na z egzaminu. Literatura obowiązkowa A. Bielański. Chemia ogólna i nieorganiczna, wydania różne.

Chemia nieorganiczna cz.1, 2 red. L. Kolditz, Warszawa 1994. A. Danek, Chemia fizyczna, Warszawa 1982. R. T. Morrison, R. N. Boyd, Chemia organiczna, t. 1, 2, War-szawa 1985. Profilaktyczna konserwacja kamiennych obiektów zabytko-wych, red. W. Domasłowski, wydania różne. M. K. Snyder, Chemia, struktura, reakcja, Warszawa 1975.


Nazwa przedmiotu Materiałoznawstwo surowców organicznych i nieorganicz-

nych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Andrzej Podgórski; doktor, adiunkt Wioleta Oberta; magister

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Wiadomości z zakresu programu nauczania w szkole śred-

niej. Cele przedmiotu Zdobycie podstawowej wiedzy z zakresu chemii ogólnej i

materiałoznawstwa. Znajomość budowy i podstawowymi właściwości związków wielkocząsteczkowych. Umiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy w konserwacji zabytków archeologicznych.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawowe pojęcia chemiczne. – Roztwory; stężenia roztworu. – Dysocjacja elektrolityczna. – Hydroliza soli. – pH roztworów – Budowa, klasyfikacja, nazewnictwo i metody otrzymywa-

nia polimerów. – Charakterystyka i właściwości polimerów w układach

skondensowanych, roztworach oraz dyspersjach.. – Procesy degradacji i sieciowania polimerów ich przyczyny

i skutki. – Budowa, właściwości i zastosowanie w konserwacji zabyt-

ków wybranych polimerów i żywic. Stosowne pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; przykłady kompozycji polimero-

wych (kleje, impregnaty, werniksy, itd.); sprzęt laboratoryj-ny.


zaliczenie testu (zdobycie co najmniej 50% punktów). Literatura obowiązkowa A. Bielański, Chemia ogólna i nieorganiczna, wydania różne.

J. Ciabach, Właściwości żywic sztucznych stosowanych w konserwacji zabytków, Toruń, 2001. A. Danek, Chemia fizyczna, Warszawa, 1982. I. Gruin, Materiały polimerowe, Warszawa 2003. D. Żuchowska, Polimery konstrukcyjne, Warszawa 2000.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Metodyka konserwacji zabytków ceramicznych i kamiennych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marek Kołyszko; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Łączny wymiar godzin 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie technik i technologii produkcji ceramiki oraz metod

i materiałów stosowanych w konserwacji ceramicznych za-bytków archeologicznych.

Treści (bloki tematyczne) – Zakres przedmiotowy. – Matreriałoznawstwo szklarskie i ceramiczne. – Prace analityczne. – Czynniki niszczące archeologiczne zabytki ceramiczne

i kamienne. – Metody oczyszczania powierzchni ceramicznych i kamien-

nych zabytków archeologicznych. – Teoria klejenia ceramiki i kamienia. – Odsalanie ceramicznych i kamiennych zabytków archeolo-

gicznych. – Materiały do rekonstrukcji ubytków w ceramicznych i ka-

miennych zabytkach archeologicznych. – Gipsy. – Hydrofobizacja i wzmacnianie ceramicznych i kamiennych,

archeologicznych obiektów zabytkowych. – Zwalczanie drobnoustrojów, porostów i wyższej roślinności

zielonej występujących w ceramicznych i kamiennych za-bytkach archeologicznych.

– Konserwacja szkła. – Kalkulacja prac konserwatorskich.


Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu (udzielenie

poprawnej odpowiedzi na przynajmniej 60% zagadnień egza-minacyjnych).

Literatura obowiązkowa W. Borusiewicz, Konserwacja zabytków budownictwa muro-wanego, Warszawa 1985. J. Ciabach, Właściwości żywic sztucznych stosowanych w kon-serwacji zabytków, Toruń 1992. W. Czajkowski, Porcelana, szkic towaroznawczy, Warszawa 1952. J. Czaplicki, J. Ćwikliński, J. Godzimirski, P. Konar, Klejenie tworzyw konstrukcyjnych, Warszawa 1987. W. Domasłowski, M. Kęsy-Lewandowska, J. Łukaszewicz, Badania nad konserwacją murów ceglanych, Toruń 1998. A. Kowalska-Lewicka, Garncarstwo, Schipibo, Prace etnolo-giczne, t. 9, 1969, s. 82-102. Profilaktyczna konserwacja kamiennych obiektów zabytko-wych, red. W. Domasłowski, Toruń 1993. Schemat dokumentacji konserwatorskiej zabytków ruchomych, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, t. 72, Warszawa 1983. W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 3, Rzemiosło artystyczne, Warszawa 1995. P. Rada, Techniki ceramiki artystycznej, Warszawa 1993. G. Savage, Porcelana i jej historia, Warszawa 1977. Z. Wolski, Sztukatorstwo, Warszawa 1988. J. Ziomecki, Techniki ceramiczne w starożytnej Grecji, Ar-

cheologia t. 12, 1962, s. 48–74. Literatura ponadobowiązkowa Uwagi

Nazwa przedmiotu Metodyka konserwacji zabytków ceramicznych i kamiennych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marek Kołyszko; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 3 semestr (zimowy) Łączny wymiar godzin 30 Forma zajęć Ćwiczenia – laboratorium Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Czynne uczestnictwo w zajęciach Cele przedmiotu Umiejętność praktycznego zastosowania metod konserwacji

ceramicznych zabytków archeologicznych. Treści (bloki tematyczne) – Materiałoznawstwo szklarskie i ceramiczne.

– Sprzęt i narzędzia stosowane przez konserwatora zabytków archeologicznych.

– Materiały stosowane w konserwacji ceramicznych zabytków archeologicznych.

– Gipsy, rodzaje i zastosowanie w praktyce konserwatora zabytków archeologicznych.

– Kleje stosowane przy konserwacji ceramicznych zabytków. – Zaprawy mineralne. – Zakres ingerencji konserwatora zabytków archeologicznych

w obiekt. – Praktyczne zastosowanie teorii konserwacji zabytków ar-

cheologicznych przy wytypowanym obiekcie ceramicznym. Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; źródła archeologiczne; prezentacje multimedial-

ne. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Poprawna realizacja konserwatorska; opracowanie dokumen-

tacji konserwatorskiej. Literatura obowiązkowa W. Borusiewicz, Konserwacja zabytków budownictwa muro-

wanego, Warszawa 1985. J. Ciabach, Właściwości żywic sztucznych stosowanych w kon-serwacji zabytków, Toruń 1992. W. Czajkowski, Porcelana, szkic towaroznawczy, Warszawa 1952. J. Czaplicki, J. Ćwikliński, J. Godzimirski, P. Konar, Klejenie tworzyw konstrukcyjnych, Warszawa 1987. W. Domasłowski, M. Kęsy-Lewandowska, J. Łukaszewicz, Badania nad konserwacją murów ceglanych, Toruń 1998. A. Kowalska-Lewicka, Garncarstwo, Schipibo, Prace etnolo-giczne, t. 9, 1969, s. 82-102. Profilaktyczna konserwacja kamiennych obiektów zabytko-wych, red. W. Domasłowski, Toruń 1993. Schemat dokumentacji konserwatorskiej zabytków ruchomych, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, t. 72, Warszawa 1983. W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 3, Rzemiosło artystyczne, Warszawa 1995. P. Rada, Techniki ceramiki artystycznej, Warszawa 1993. G. Savage, Porcelana i jej historia, Warszawa 1977. Z. Wolski, Sztukatorstwo, Warszawa 1988. J. Ziomecki, Techniki ceramiczne w starożytnej Grecji, Ar-cheologia t. 12, 1962, s. 48–74.



Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (wczesne okresy epoki brązu) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Znajomość geografii fizycznej Europy i Azji. Cele przedmiotu Znajomość głównych przemian kulturowych, ekonomicznych

i społecznych w Europie i na Bliskim Wschodzie w okresie od wynalezienia brązu cynowego (ca 3000 BC) do wędrówek „ludów morza” i powstania kręgu pól popielnicowych (1400––1150 BC).

Treści (bloki tematyczne) – Rozwój metalurgii i początki cywilizacji bliskowschodnich. – Powstanie systemów wymiany dalekosiężnej. – Charakterystyka specyfiki kultur epoki brązu w wybranych

regionach i strefach ekologicznych: Zakaukazie, Anatolia, Egea, Italia, Płd. Hiszpania i Portugalia, Wyspy Brytyjskie, Skandynawia, Kotlina Karpacka, stepy eurazjatyckie.

– Migracje i przemiany etniczne w epoce brązu. – Sacrum, wiedza i rytuał w społeczeństwach epoki brązu.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; filmy; mapy; ilustracje na foliach. Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa J. Czebreszuk, Schyłek neolitu I początki epoki brązu w strefie

południowo-zachodniobałtyckiej (III I początki II tys. przed Chr.), Poznań 2001. S. Kadrow, U progu nowej epoki. Gospodarka i społeczeń-stwo wczesnego okresu epoki brązu w Europie Środkowej, Kraków 2001. K. Lenartowski, A. Ulanowska, Archeologia egejska, War-szawa 1999. J. Machnik, Kultury z przełomu eneolitu i epoki brązu w stre-fie karpackiej, Wrocław 1987.

Literatura ponadobowiązkowa M. Eliade, Kowale i alchemicy, Warsawa 2007. Z. Krzak, Megality Europy, Warszawa 1994. Wielka historia świata, t. 2, red. J. Śliwa (s. 187–325; 377––440), Kraków–Warszawa 2005.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (wczesne okresy epoki brązu) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość głównych kultur archeologicznych ziem polskich i

ościennych z III i II tysiąclecia przed Chr. Umiejętność okre-ślania chronologii i typologii głównych kategorii źródeł z tego okresu.

Treści (bloki tematyczne) – Geneza i specyfika paneuropejskiego horyzontu kultury ceramiki sznurowej.

– Ekspansja kultury amfor kulistych (IIb–IIIa). – Kultury synkretyczne późnego neolitu. – Kultura pucharów dzwonowatych i „akulturacja protobrą-

zowa”. – Powstanie i rozwój k. unietyckiej. – Kultury „satelitarne” wobec unietyckiej. – „Episznurowy krąg przykarpacki”. – Kultury mogiłowe i problem ekspansji ludów pasterskich. – Wczesne okresy epoki brązu – peryferie (krąg trzciniecko-

komorowsko-sośnicki). – Zmiany w obrzędowości pogrzebowej i geneza kręgu pól

popielnicowych. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; mapy; slajdy; ilustracje na foliach.Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Aktywne uczestnictwo w zajęciach; pozytywna ocena

z pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa W. Blajer, Skarby z wczesnej epoki brązu na ziemiach pol-

skich, Wrocław 1990. K. Jażdżewski, Pradzieje Europy Środkowej, Wrocław 1981. S. Kadrow, J. Machnik, Kultura mierzanowicka, Kraków 1997. Prahistoria ziem polskich, t. 3, red. A. Gandawski, J. Kowal-czyk, Wrocław 1978. M. Szmyt, Between west and east, Baltic-Pontic Studies, t. 8, 1999, Poznań. Trzciniec – system kulturowy czy interkulturowy proces?, red. A. Kośko, J. Czebreszuk, Poznań 1998. P. Włodarczak, Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Ma-łopolskiej, Kraków 2006.

Literatura ponadobowiązkowa Archealogija Belorusi, t. 1, 1997, Minsk. Archeologija Ukrainskoj SSR, t. 1, Kiev. V. Furmánek i in., Slovensko v dobe bronzovej, Bratislava 1991. Pradzieje ziem polskich, t. 1, cz. 1 i 2, red. J. Kmieciński, Warszawa–Łódź 1989. R. Pleiner, Pravěkě dějiny Čech, Praha 1978.

Uwagi Artykuły omawiane na zajęciach są zapowiadane 3–4 tygo-dnie wcześniej.


Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (późne okresy epoki brązu–

–wczesne okresy epoki żelaza) Imię i nazwisko prowadzaceho; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok; 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Dotychczasowa wiedza o historii i kulturze społeczności

młodszych okresów epoki brązu i wczesnej epoki żelazaz terenu Polski.

Cele przedmiotu Znajomość historii i kultury europejskich kręgów cywiliza-cyjnych: pól popielnicowych, strefy nordyjskiej, cywilizacji halsztacko-lateńskiej. Naświetlenie aktualnego stanu wiedzy o kulturze społeczności „łużycko-pomorskiej”. Przybliżenie znaczenia przemian cywilizacyjnych w Europy dla kształtu kulturowego ugrupowań międzyrzecza Łaby, Odry i Wisły.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawy chronologii i periodyzacji. – Geneza i rozprzestrzenianie się kręgu kultur pól popielnico-

wych. – Cywilizacje południowoeuropejskie i jej oddziaływania

północne. – Środkowoeuropejska odmiana kręgu kultur pól popielnico-

wych. – Krąg kultur nordyjskich i jego wpływy poza linią Odry. – Młodsza epoka brązu i wczesna epoka żelaza w strefie Eu-

ropy Wschodniej. – Cywilizacja kultur halsztackich i jej oddziaływań wschod-

nich. – Cywilizacja wczesnych Celtów. – Zakres akceptacji ogólnoeuropejskich przemian kulturo-

wych na obszarze międzyrzecza Łaby-Odry i Wisły. Stosowane pomoce dydaktyczne Wykład mówiony, ilustrowany materiałami poglądowymi Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenia ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa Architektura i budownictwo epoki brązu i wczesnych okresów

epoki żelaza w Europie Środkowej, Biskupin––Wrocław 2006. Z. Bukowski, Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosięż-nych kontaktów wymiennych, Gdańsk 1998. J. Chochorowski, Ekspansja kimeryjska na tereny Europy Środkowej, Kraków 1993. J. Chochorowski, Hiperborejczycy wieku spiżu – epoka brązu poza zasięgiem wysokich cywilizacji w Europie, [w:] Encyklo-pedia Historyczna Świata, t. 1, Prehistoria, red. J. K. Kozłow-ski, Kraków 1999, s. 202–252. J. Chochorowski, Łowcy i pasterze w dobie brązowego orę-ża – epoka brązu na obszarach Eurazji, [w:] Encyklopedia Historyczna Świata, t. 1, Prehistoria, red. J. K. Kozłowski, Kraków 1999, s. 253–303. J. Chochorowski, Żelazny oręż barbarzyńców – wczesna epo-ka żelaza poza zasięgiem cywilizacji klasycznych, [w:] Ency-klopedia Historyczna Świata, t. 1, Prehistoria, red. J. K. Ko-złowski, Kraków 1999, s. 304–397. M. Gedl M., Kultura łużycka, Kraków 1975. M. Gedl, Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Europie, Kraków 1980. Long distance trade in the Bronze Age and Elary Iron Age, Studia Archeologiczne, t. 40, 2007.

Literatura ponadobowiązkowa J. Chochorowski, Społeczności epoki brązu i wczesnej epoki

żelaza, [w:] Wielka Historia Świata, t. 2, Staryi Nowy Świat. Od rewolucji neolitycznej do podbojów Alek-sandra Wielkiego, Kraków 2005, s. 377–500. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VI w.), [w:] Wielka Historia Polski, t. 1, Kraków 1998. Południowa strefa kultury łużyckiej i powiązania tej kultury z południem, Kraków–Przemyśl 1982.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (późne okresy epoki brązu–

–wczesne okresy epoki żelaza) Imię i nazwisko i prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Dotychczasowa wiedza o historii i kulturze społeczności

młodszych okresów epoki brązu i wczesnej epoki żelazaz terenu Polski.

Cele przedmiotu Naświetlenie wybranych zagadnień źródłowych, dotyczących poznania oblicza kulturowego społeczności środkowoeuropej-skich. Dyskusja nad wybranymi problemami interpretacyjny-mi, na przykład dotyczącymi chronologii początków kultur pól popielnicowych, roli koczowników w procesie zmiany kultu-rowej, północno-wschodniego zasięgu kultur halsztackich, czy wreszcie północnych wpływów rozwiniętych cywilizacji po-łudniowych (Grecji, Fenicjan, Półwyspu. Apenińskiego, Etru-sków; Traków, Ilirów).

Treści (bloki tematyczne) – Geneza łużyckich kultur pól popielnicowych na tle europej-skim.

– Wewnętrzne zróżnicowanie cyklu kultur łużyckich i ich periodyzacja.

– Strefa i oddziaływanie nordyjskie w Europie północneji środkowej.

– Ugrupowania wschodnioeuropejskie w młodszych okresach epoki brązu.

– Kultura „symboliczna” i „sztuka” kręgu kultur pól popielni-cowych (wybrane problemy).

– Struktury osadnicze w młodszych okresach epoki brązui wczesnej epoce żelaza.

– Geneza i periodyzacja ugrupowań kulturowych wczesnej epoki żelaza.

– Kultura halsztacka i jej wpływy na obszarze Polski. – Wymiana regionalna i ponadlokalna. – Kultura pomorska a kultury jastorfska i lateńska. – Środowisko przyrodnicze i źródła faunistyczno-

-florystyczne. – Metodologiczne i metodyczne problemy badania i interpre-

tacji źródeł archeologicznych młodszej epoki brązui wczesnej epoki żelaza.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacja materiałów ilustracyjnych i w miarę możliwości oryginalnych materiałów źródłowych.


pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa Aktualne problemy kultury pomorskiej, red. M. Fudziński,

H. Paner, Gdańsk 2007. Archeologija Bielarusi, t. 1, 2, red. M. M. Czarnjavski, A. G. Kaleszyc, Mińsk 1997. Architektura i budownictwo epoki brązu i wczesnych okresów epoki żelaza. Problemy rekonstrukcji, red. B. Gediga, W. Piotrowski, Biskupin–Wrocław 2006. Beiträge zur Deutung der bronzezeitlichen Hort- und Grab-funde in Mitteleuropa, red. W. Blajer, Kraków 1997. Beiträge zur Geschichte und Kultur der mitteleuropäischen Bronzezeit, t, 1, 2, red. F. Horst, Berlin–Nitra 1990. H. van der Boom, Zjawisko antropomorfizacji w okresie halsz-tackim, [w:] Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych.

Razem, czy osobno?, red. T. Węgrzynowicz i in., Warszawa 1995, s. 43–54. Z. Bukowski, Elementy wschodnie w kulturze łużyckieju schyłku epoki brązu, Wrocław 1974. Z. Bukowski, The Scythian influence in the area of Lusatian culture, Wrocław 1977. Z. Bukowski, Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosięż-nych kontaktów wymiennych, Gdańsk 1998. J. Chochorowski, Europa Środkowa na przełomie epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami, red. S. Czopek, Rzeszów 1992, s. 9–22. S. Czopek, Uwagi o stanie badań osad kultury pomorskiej, [w:] 20 lat archeologii w Masłomęczu, red. A. Kokowski, Lublin 1998, s. 59–70. Davnija istorija Ukraini, red. P. P. Toloschko, Kiev 1994. J. Dąbrowski, Uwagi o powstawaniu kultur łużyckich, Archa-eologia Interregionalis, t. 13, 1991, s. 195–216. Estetyka w archeologii, red. B. Gediga, A. P. Kowalski, Gdańsk 2003. J. Fogel, „Import” nordyjski u schyłku epoki brązu na zie-miach polskich, Poznań 1988. B. Gediga, Powiązania południowe w kulturze łużyckiej na Pomorzu, [w:] Problemy kultury łużyckiej na Pomorzu, red. T. Malinowski, Słupsk 1989, s. 53–64.. B. Gediga, Zagadnienia zakresu pojęcia „kultura łużycka”i jej wewnętrznego zróżnicowania, [w:] Zróżnicowanie we-wnętrzne kultury łużyckiej, red. M. Gedl, Kraków 1980, s. 11–34. B. Gediga, Zagadnienie kształtowania się cech łużyckich pół popielnicowych, Archaeologia Ineterregionalis, t. 13, 1991, s. 17–27.. B. Gediga, Uwagi o chronologii, [w:] Miscellanea archaeolo-gica Thaddaeo Malinowski dedicata quae Franciscus Roż-nowski redigendum curavit, Słupsk–Poznań 1993, s. 147––152. B. Gediga, Kultura łużycka a rzeczywistość dziejowa, [w:] Kultury archeologiczne a rzeczywistość, red. S. Tabaczyński, Warszawa 2000, s. 91–100. M. Gedl, Die Hallstattenflüsse auf den polnischen Gebieten in der Früheisenzeit, Warszawa–Kraków 1991. M. Gedl, Wpływy halsztackie w Polsce, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami, red. S. Czopek, Rzeszów 1992, s. 23–30. M. Gedl, Wpływy halsztackie w strefie wschodniobałtyckiej, Pruthenia Antiqua, t. 1, 2004, s. 211–216. Grupa tarnobrzeska. Materiały z konferencji 12–14 listopada 1986 r. w Rzeszowie, t. 1, 2, red. A. Barłowska, E. Szałapata, Rzeszów 1989. A. Harding, J. Ostoja-Zagórski, G. Palmer, J. Rackham, Sobie-juchy: A fortified site on the early iron age in Poland, Polskie Badania Archeologiczne, Warszawa 2004. M. J. Hoffmann, Kultura i osadnictwo południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn 2000. R. Janiak, Grody kultury łużyckiej w międzyrzeczu górnej Warty i Prosny, Łódź 2003. A. P. Kowalski, Estetyczne problemy badań nad ikonografią prahistoryczną. Przykład sztuki tzw. kultury pomorskiej, Po-morania. Antiqua, t. 17, 1998, s. 55–78. Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolskio-Kujawskiej, red. H. Machajewski, Poznań 2004.

Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem czy osobno?, red. T. Węgrzynowicz i in., Warszawa 1995. Kultura symboliczna kręgu pól popielnicowych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. B. Gediga, D. Piotrowska, Warszawa–Wrocław–Biskupin 2000. A. Mierzwiński, Przemiany osadnicze społeczności kultury łużyckiej na Śląsku, Wrocław 1994. A. Mierzwiński, W oczekiwaniu na pluralizm teoretyczny, [w:] Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu, red. M. Kobusiewicz, S. Kurnatowski, Poznań 2000, s. 209–216. A. Niesiołowska-Wędzka, Początki i rozwój grodów kultury łużyckiej, Wrocław 1974. A. Niesiołowska-Wędzka, Procesy urbanizacyjne w kulturze łużyckiej, [w:] Prahistoryczny gród w Biskupinie, red. J. Ja-skanis, Warszawa 1991, s. 57–80. J. Ostoja-Zagórski, Mikrostruktury społeczne epoki brązuw Europie Środkowej. Próba rekonstrukcji, Przegląd Arche-ologiczny, t. 36, 1989, s. 169–208. J. Ostoja-Zagórski, Problemy organizacji halsztackich wspól-not terytorialno-gospodarczych typu biskupińskiego, [w:] Prahistoryczny gród w Biskupinie, red. J. Jaskanis, Warszawa 1991, s. 37–56. J. Ostoja-Zagórski, Rola wymiany w pradziejach Europy Środkowej (na przykładzie epoki brązu), Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 40, nr 2, 1992, s. 119–135. Problemy kultury pomorskiej, red. T. Malinowski, Koszalin 1979. Prahistoryczny gród w Biskupinie, red. J. Jaskanis, Warszawa 1991. Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie środ-kowej, red. J. Chochorowski, Kraków 1996. Problemy kultury wysockiej, red. S. Czopek, J. Podgórska-Czopek, Rzeszów 2005. Sztuka epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środko-wej, red. B. Gediga, A. Mierzwiński, W. Piotrowski, Wro-cław–Biskupin 2001. Z badań nad osadnictwem epoki brązu i wczesnych okresów epoki żelaza w Europie Środkowej, red. W. Bajer, Kraków 2006. Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązaniaz innymi terenami, red. S. Czopek, Rzeszów 1992.

Literatura ponadobowiązkowa Uwagi Do obowiązkowego omówienia także dodatkowe artykuły

z wydawnictw ciągłych (wskazywane na zajęciach).


Nazwa przedmiotu Proseminarium Nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Adam Chęć; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Proseminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawami przygotowania opracowania na-

ukowego od form najprostszych (sprawozdanie, opis zabyt-ku) do bardziej skomplikowanych (analiza problemowa). Znajomość podstawowych elementów warsztatu badawcze-go. Doskonalenie umiejętności krytyki źródeł archeologicz-nych oraz krytycznego korzystania z literatury. Nabycie umiejętności sformułowania problemu badawczego, pre-orientacja związana z wyborem seminarium licencjackiego.

Treści (bloki tematyczne) – Przygotowywanie bibliografii. – Rodzaje prac naukowych. – Tłumaczenia tekstów fachowych. – Przygotowanie do pisania pracy proseminaryjnej

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne; czasopismai książki archeologiczne.


przygotowanie bibliografii na wybrany temat; tłumaczenia tekstów; pozytywna ocena z pracy proseminaryjnej.

Literatura obowiązkowa B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych, Warszawa 1968.





Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Proseminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zaznajomienie z podstawami warsztatu naukowego archeolo-

ga; teoria wyszukiwania informacji (heurystyka). Zapoznanie z podstawami przygotowania opracowania naukowego, od form najprostszych (sprawozdanie, opis przedmiotu zabytko-wego) do bardziej złożonych (analiza problemowa). Krytyka i wartość poznawcza źródeł archeologicznych. Kształtowanie umiejętności formułowania problemu badawczego. Syntetycz-ny przegląd dokonań archeologii epok brązu i żelaza w histo-rycznych kontekstach społecznych oczekiwań.

Treści (bloki tematyczne) – Wybrane zagadnienia z zakresu archeologii prahistorycznej: młodsze okresy epoki brązu-wczesne okresy epoki żelaza.

– Wybrane elementy teorii badań prahistorycznych: zakres poznawczy rekonstrukcji i interpretacji.

– Kryteria oceny wartości poznawczej opracowań naukowych (poziom prac proseminaryjnych i licencjackich);

Stosowane pomoce dydaktyczne Pomocnicze materiały wizualne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Aktywne uczestnictwo w zajęciach; pozytywna ocena z pi-

semnej pracy proseminaryjnej Literatura obowiązkowa Dobór literatury uzależniony od realizowanych prac prosemi-

naryjnych; Ponadto stosowne fragmenty z: Archeologia w teorii i praktyce, red. A. Buko, P. Urbańczyk, Warszawa 2000. B. Gediga, Kultura łużycka a rzeczywistość, [w:] Kultury ar-cheologiczne a rzeczywistość dziejowa, red. S. Tabaczyński, Warszawa 2000, s. 91–100. Jakiej archeologii potrzebuje współczesna humanistyka?, red. J. Ostoja-Zagórski, Poznań 1997. D. Minta-Tworzowska, Klasyfikacja w archeologii jako spo-sób wyrażania wyników badań, hipotez oraz teorii archeolo-gicznych, Poznań 1994. A. Zalewska, Teoria źródła archeologicznego i historycznego we współczesnej refleksji metodologicznej, Lublin 2005.

Literatura ponadobowiązkowa M. Węglińska, Jak pisać pracę magisterską. Poradnik dla studentów, Kraków 1997. K. Woźniak, O pisaniu pracy magisterskiej na studiach hu-manistycznych. Przewodnik praktyczny, Warszawa––Łódź 1999.

Uwagi



Grzegorz Ospiowicz; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Proseminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z podstawami przygotowania opracowania na-

ukowego od form najprostszych (sprawozdanie, opis zabytku) do bardziej skomplikowanych (analiza problemowa). Znajo-mość podstawowych elementów warsztatu badawczego. Do-skonalenie umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Nabycie umiejętności sformułowania problemu badawczego, preorientacja związana z wyborem seminarium licencjackiego.

Treści (bloki tematyczne) – Przygotowywanie bibliografii na wybrany temat. – Referowanie wybranego tematu. – Recenzja wybranego artykułu. – Opis zabytku. – Opanowanie schematu przypisów. – Poprawny układ pracy i poprawna realizacja wybranego

problemu. Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaleczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

przygotowanie bibliografii na wybrany temat; pozytywna ocena z pracy proseminaryjnej.

Literatura obowiązkowa Dobierana indywidualnie, zależnie od realizowanych tematów prac proseminaryjnych proponowanych przez studentów i uzgadnianych z prowadzącym.



Nazwa przedmiotu Logika Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Maciej Nowicki; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na pierwszych zajęciach Cele przedmiotu Przyswojenie podstawowych pojęć logicznych i wykształcenie

umiejętności analizy tekstów pod kątem ich poprawności lo-gicznej.

Treści (bloki tematyczne) – Elementy gramatyki logicznej. – Klasyczna logika zdań. – Klasyczna logika kwantyfikatorów.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywność na zajęciach; zaliczenie

wejściówek; pozytywna ocena z pisemnego sprawdziany koń-cowego.

Literatura obowiązkowa B. Stanosz, Ćwiczenia z logiki, Warszawa 199. B. Stanosz, Wprowadzenie do logiki. Podręcznik dla humani-stów, Warszawa 2005. Z. Ziembiński, Logika praktyczna, Warszawa 1994.

Literatura ponadobowiązkowa R. Wójcicki, Wykłady z logiki z elementami teorii wiedzy, Warszawa 2003.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia w archeologii prahistorycznej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przedmiot jest wersją propedeutyki do badań prahistorycz-

nych. Treści (bloki tematyczne) – Źródła do poznania prahistorii: archeologiczne (z archeobo-

tanicznymi i archeozoologicznymi); analogie etnologiczne; językoznawstwo; tradycja i mitologia; antropologia i gene-tyka.

– Czas i zmiana w kulturze. – Strategie adaptacyjne do środowiska. – Innowacja i wynalazek. – Kontakt kulturowy.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; filmy; mapy. Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie konwersatorium; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa G. Clark, Przestrzeń, czas i człowiek, Spojrzenie badacza pre-

historii, Warszawa 1998. F. Braudel, Gramatyka cywilizacji, Warszawa 2006. J. Strzałko M. Henneberg J. Piontek, Populacje ludzkie jako systemy biologiczne, Warszawa 1980.

Literatura ponadobowiązkowa W Hensel, Archeologia żywa, Warszawa 1978. Uwagi

Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia w archeologii prahistorycznej. Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przedmiot jest wersją propedeutyki do badań prahistorycz-

nych. Treści (bloki tematyczne) – Prahistoria, prehistoria, protohistoria a antropologia kultury

(terminologia). – Przykłady wykorzystania różnego typu źródeł w teoriach

prahistorycznych: rewolucja neolityczna (paleobiologiai analogie etnologiczne); idea megalityczna (historia religiii sztuki); Troja (tradycja i mitologia); teorie etnogenetyczne (językoznawstwo); typy kultur (ekologia i ekonomia pier-wotna).

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; teksty; mapy. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocene Warunki zaliczenia Literatura obowiązkowa J.G. D. Clark, Europa prehistoryczna, 1957.

A. Lasota-Moskalewska, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa 2005. M. Roaf, Mezopotamia, Warszawa 1998.

Literatura ponadobowiązkowa V. A. Shnirelman, Proiskhozhdenie skotovodstva, Moskva 1980. S. Tabaczyński, Neolit środkowoeuropejski. Podstawy gospo-darcze, Wrocław 1970.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z archeologii historycznej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość wybranych aspektów i zagadnień z zakresu arche-

ologii historycznej. Uzmysłowienie konieczności ścisłej współpracy przedstawicieli różnych dyscyplin naukowychz archeologami podczas badań na stanowiskach archeologicz-nych pochodzących z czasów historycznych (interdyscypli-narności w archeologii historycznej). Znajomość najważniej-szych odkryć, metodyki badań, a także perspektyw badaw-czych archeologii historycznej w Polsce.

Treści zajęć (bloki tematyczne) – Metodyka i specyfika badań archeologicznych i archeolo-giczno-architektonicznych czasów historycznych w Polsce.

– Interdyscyplinarność w archeologii historycznej (współpraca archeologów z przedstawicielami różnych dyscyplin na-ukowych).

– Źródła archeologiczne, ikonograficzne i pisane, ich zasto-sowanie w poznaniu czasów historycznych).

– Problematyka badań archeologiczno-architektonicznych architektury zamkowej zakonu krzyżackiego.

– Problematyka badań archeologiczno-architektonicznych folwarków i dworów zakonu krzyżackiego.

– Problematyka badań powierzchniowych związanych z po-szukiwaniami zaginionych hut szkła.

– Przyszłość archeologii historycznej – postulaty badawcze. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; dokumentacja z badań; oryginalny

materiał źródłowy; wizyty w muzeach i na starówce w Toru-niu.

Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa (zalecana, wybrana)

L. Kajzer, Wstęp do archeologii historycznej, Łódź 1996. Cz. Krassowski, Dzieje architektury i budownictwa na zie-miach polskich, Warszawa 1989. Archaeologia Historica Polona (wszystkie tomy). M. Haftka, Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów, Mal-bork–Płock 1999.



Adam Chęć; doktor. Adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość wybranych aspektów i zagadnień z zakresu arche-

ologii historycznej. Uzmysłowienie konieczności ścisłej współpracy przedstawicieli różnych dyscyplin naukowychz archeologami podczas badań na stanowiskach archeologicz-nych pochodzących z czasów historycznych (interdyscypli-narności w archeologii historycznej). Znajomość najważniej-szych odkryć, metodyki badań, a także perspektyw badaw-czych archeologii historycznej w Polsce. Znajomość najważ-niejszych odkryć, metodyki badań, a także perspektyw ba-dawczych archeologii historycznej w Polsce. Problematyka zostanie przedstawiona na konkretnych przy-kładach: badania archeologiczno-architektoniczne architektury zamkowej zakonu krzyżackiego, badania archeologiczno-architektoniczne folwarków i dworów zakonu krzyżackiego, badania powierzchniowe związane z poszukiwaniami zaginio-nych hut szkła. Zakres terytorialny to obszar Polski ze szcze-gólnym uwzględnieniem terenu dawnego państwa krzyżackie-go.

Treści zajęć (bloki tematyczne) – Metodyka i specyfika badań archeologicznych i archeolo-giczno-architektonicznych czasów historycznych w Polsce.

– Interdyscyplinarność w archeologii historycznej (współpraca archeologów z przedstawicielami różnych dyscyplin na-ukowych).

– Źródła archeologiczne, ikonograficzne i pisane, ich zasto-sowanie w poznaniu czasów historycznych).

– Problematyka badań archeologiczno-architektonicznych architektury zamkowej zakonu krzyżackiego.

– Problematyka badań archeologiczno-architektonicznych folwarków i dworów zakonu krzyżackiego.

– Problematyka badań powierzchniowych związanych z po-szukiwaniami zaginionych hut szkła.

– Przyszłość archeologii historycznej – postulaty badawcze. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; dokumentacja z badań; oryginalny

materiał źródłowy; wizyty w muzeach i na starówce w Toru-niu.

Forma zaliczenia Zaliczenie z oceną Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach, aktywne uczestnictwo w zajęciach;

przygotowanie referatu; pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu.

Literatura obowiązkowa (zalecana, wybrana)

L. Kajzer, Wstęp do archeologii historycznej, Łódź 1996. Cz. Krassowski, Dzieje architektury i budownictwa na zie-miach polskich, Warszawa 1989. Archaeologia Historica Polona (wszystkie tomy). M. Haftka, Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów, Mal-bork–Płock 1999.



Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z archeologii środowiskowej (człowiek

a świat zwierząt) Imię i nazwisko prowadzącego, stopień i tytuł naukowy

Daniel Makowiecki; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość wyników interpretacji źródeł faunistycznych

w archeologii Treści (bloki tematyczne) – Depozyty ichtiologiczne a rozwój rybołówstwa.

– Depozyty ornitologiczne a użytkowanie ptactwa. – Depozyty ssaków rozwój łowiectwa, chowu i hodowli. – Znaczenie źródeł faunistycznych w interpretacji zachowań

gospodarczych i rytualnych. – Znaczenie źródeł faunistycznych w interpretacji środowiska

przyrodniczego. Stosowane przedmioty dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Zaliczenie konwersatorium Literatura obowiązkowa R. Abłamowicz, H. Kubiak, Analiza osteologiczna szczątków

zwierzęcych z cmentarzysk kultury łużyckiej w dorzeczu Odryi Wisły, Katowice 1999. Z. Bocheński, A. Lasota-Moskalewska, Z. Bocheński, T. Tomek, Podstawy archeozoologii. Ptaki, Warszawa 2000. S. Bökönyi, History of domesticated mammals in Central and Eastern Europe, Budapeszt 1974. J. Clutton-Brock, A Natural History of Domesticated Mam-mals, London 1987. Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowie-czu w świetle badań interdyscyplinarnych, red. W. Chudziak, Toruń 2008. A. Lasota-Moskalewska, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa 2005. D. Makowiecki, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoolo-giczne, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 6, Poznań 2001. D. Makowiecki, Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych, Poznań 2003. Prahistoria ziem polskich, t. 1, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Wrocław 1975; t. 2, red. W. Hensel, T. Wiślański, Wrocław 1979; t. 3, red. A. Gardawski, J. Kowalczyk, Wro-cław 1978; t. 4, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski Wrocław 1979; t. 5, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981. T. Węgrzynowicz, Szczątki zwierzęce jako wyraz wierzeńw czasach ciałopalenia zwłok, Warszawa 1982.

Literatura ponadobowiązkowa Archeozoologia (Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu), t. 1–21, Poznań 1975–1994, 2003. W. von Koenigswald, Lebendige Eiszeit, Klima and Tierwelt im Wandel, Darmstadt 2002. N. Benecke, Der Mensch und seine Haustiere. Die Geschichte einer jahrtausendealten Beziehung, Stuttgart 1994. P. Wojtal, Zooarcheological studies of the Late Pleistocene sites in Poland, Kraków 2007.

Uwagi


a świat zwierząt) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Daniel Makowiecki; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Umiejętność krytycznego podejścia do danych archeozoolo-

gicznych oraz ich interpretacji w ujęciach analityczno-syntetycznych na temat paleogospodarki i paleośrodowiska

Treści (bloki tematyczne) – Archeozoologiczne struktury informacyjne i ich znaczenie w: – nterpretacji zachowań gospodarczych i rytualnych, – interpretacji środowiska przyrodniczego i zachodzących

zmian, – interpretacji relacji pomiędzy człowiekiem i środowiskiem

przyrodniczym. Stosowane przedmioty dydaktyczne Prezentacje multimedialne; kolekcje wzorcowe i subfosylne

szkieletów kręgowców Forma zaliczenia Zaliczenia na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo udział w dys-

kusjach tematycznych; pozytywna ocena z pisemnego spraw-dzianu.

Literatura obowiązkowa R. Abłamowicz, H. Kubiak, Analiza osteologiczna szczątków zwierzęcych z cmentarzysk kultury łużyckiej w dorzeczu Odryi Wisły, Katowice 1999. Z. Bocheński, A. Lasota-Moskalewska, Z. Bocheński, T. Tomek, Podstawy archeozoologii. Ptaki, Warszawa 2000. S. Bökönyi, History of domesticated mammals in Central and Eastern Europe, Budapeszt 1974. J. Clutton-Brock, A Natural History of Domesticated Mam-mals, London 1987. Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowie-czu w świetle badań interdyscyplinarnych, red. W. Chudziak, Toruń 2008. A. Lasota-Moskalewska, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa 2005. D. Makowiecki, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoolo-giczne, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 6, Poznań 2001. D. Makowiecki, Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych, Poznań 2003. Prahistoria ziem polskich, t. 1, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Wrocław 1975; t. 2, red. W. Hensel, T. Wiślański, Wrocław 1979; t. 3, red. A. Gardawski, J. Kowalczyk, Wro-cław 1978; t. 4, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski Wrocław 1979; t. 5, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981. T. Węgrzynowicz, Szczątki zwierzęce jako wyraz wierzeńw czasach ciałopalenia zwłok, Warszawa 1982.

Literatura ponadobowiązkowa Archeozoologia (Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu), t. 1–21, Poznań 1975–1994, 2003. W. von Koenigswald, Lebendige Eiszeit, Klima and Tierwelt im Wandel, Darmstadt 2002. N. Benecke, Der Mensch und seine Haustiere. Die Geschichte einer jahrtausendealten Beziehung, Stuttgart 1994. P. Wojtal, Zooarcheological studies of the Late Pleistocene sites in Poland, Kraków 2007.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia architektury pradziejowej i wczesnochrześ-

cijańskiej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Uzyskanie wiedzy na temat początków i rozwoju budownic-

twa i architektury od pradziejów do okresu wczesnośrednio-wiecznego. Zaznajomienie z rozwojem architektury w epoce kamienia (paleolit, neolit), epoce brązu i epoce żelaza w Eu-ropie i Polsce.

Treści (bloki tematyczne) – Architektura i budownictwo: terminologia. – Początki budownictwa w okresie pradziejowym: typy osad,

typu budynków; omówienie najważniejszych stanowisk, na których odkryto najstarsze ślady budownictwa w epoce kamienia; omówienie stanowisk jaskiniowych, pierwsze budynki naziemne (ziemianki, półziemianki), pierwsze bu-dowle obronne (kraale, grody).

– Początki architektury kamiennej (architektura grobowa –– kultury megalityczne w Europie: Sardynia, Malta, Wyspy Brytyjskie, Polska); najstarsze ślady kamiennego budow-nictwa mieszkalnego.

– Budownictwo i architektura sakralna w neolicie i wczesnej epoce brązu: kultura pucharów lejkowatych, kultura amfor kulistych, kultura ceramiki sznurowej, kultura ceramiki promienistej; kultura unietycka.

– Budownictwo i architektura w kulturach epoki brązui wczesnej epoce żelaza (okres halsztacki): kultury mogiło-we, kultura łużycka.

– Budownictwo i architektura w okresie lateńskim. – Budownictwo i architektura w okresie wpływów rzymskich

(kultura wielbarska, przeworska). – Architektura wczesnochrześcijańska (Afryka, Bliski

Wschód, Europa): sztuka wczesnochrześcijańska epoki Konstantyna i w okresie pokonstantyńskim, architektura w okresie wczesnochrześcijańskim; typy układów przestrzen-nych w architekturze IV i V w.

– Budownictwo i architektura w okresie wczesnośrednio-wiecznym: wczesne budownictwo grodowe w Europiei Polsce.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo, prezentacja multimedialna Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Pozytywna ocena z egzaminu Literatura obowiązkowa (wybór) B. Bieliński, Starożytny Bliski Wschód od początków gospo-

darki rolniczej do wprowadzenia pisma, Warszawa 1985. F. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, 1994. B. Filarska, Początki architektury chrześcijańskiej, Lublin 1983. B. Filarska, Archeologia chrześcijańska, Warszawa 1999. M. Gedl, Kultura przedłużycka, Wrocław 1975. M. Gedl, Archeologia pierwotna i wczesnośredniowieczna, cz. 3, Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Europie, wyd. 3 poprawione, Kraków 1985. T. Grabarczyk, Kultura wielbarska na Pojezierzu Krajeńskim i Kaszubskim, Łódź 1997. A. Harding, J. Ostoja Zagórski, Funkcja grodów typu bisku-pińskiego w osadnictwie halsztackim w północno-wschodniej

Wielkopolsce, [w:] Studia na grodami epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. B. Gediga, Wrocław 1989, s. 171–183. E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988. K. Jażdżewski, Pradzieje Europy środkowej, Wrocław 1981. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VI w.), [w:] Wielka Historia Polski, t. 1, Kraków 1998. J. K. Kozłowski, Archeologia prahistoryczna, cz. 2, Młodsza epoka kamienia, Kraków 1973. Z. Krzak, Megality Europy, Warszawa 1994. Z. Krzak, Megality świata, Wrocław 2001. L. J. Łuka, Obrządek pogrzebowy i wierzenia plemion kultury wschodniopomorskiej na Pomorzu Gdańskim, cz. II, Pomora-nia Antqua, t.3, 1971, s. 21–101. A. Niesiołowska-Wędzka, Początki i rozwój grodów kultury łużyckiej, Wrocław 1974. Pradzieje ziem polskich, t. 1, cz. 2, Epoka brązu i początki epoki żelaza, red. J. Kmieciński, Warszawa–Łódź 1989. Prahistoria ziem polskich, t. 1, red. W. Chmielewski, W. Hensel, Wrocław 1975; t. 2, red. W. Hensel, T. Wiślański, Wrocław 1979; t. 3, red. A. Gandawski, J. Kowalczyk, Wro-cław 1978; t. 4, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski, Wrocław 1979; t. 5, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981.

Literatura ponadobowiązkowa J. Antoniewicz, Osiedla obronne okresu wczesnożelaznego w Prusach, Światowit, t.25, 1964, s.5–211. S. Kadrow, U progu nowej epoki. Gospodarka i społeczeństwo wczesnego okresu epoki brązu w Europie Środkowej, Kraków 2001. A. Kokowski, Starożytna Polska: od trzeciego stulecia przed narodzeniem Chrystusa do schyłku starożytności, Warszawa 2005. Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem czy osobno?, red. T. Węgrzynowicz i in., Warszawa 1995. Kultury i ludy dawnej Europy, red. S. K. Kozłowski, Warsza-wa 1981. M. Mączyńska, Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V wieku, Warszawa–Kraków 1996. Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. J. Chochorowski, B. Gediga, Kraków 1996. J. Ostoja-Zagórski, Najstarsze dzieje ziem polskich, Byd-goszcz 1996. Studia nad grodami epoki brązu i wczesnej epoki żelazaw Europie Środkowej, red. B. Gediga, Wrocław 1989. Sztuka epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środ-kowej, red. B. Gediga, A. Mierzwiński, W. Piotrowski, Wro-cław–Biskupin 2001.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia architektury romańskiej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Jadwiga Chudziakowa; profesor doktor habilitowany, profesor zwyczajny

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymaga wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie historii i rozwoju architektury murowanej od czasów

karolińskich do narodzin stylu gotyckiego jako potencjalnego przedmiotu badań archeologa.

Treści (bloki tematyczne) – Zagadnienia ogólne: pojęcie romanizmu, sztuki romańskiej; rola zakonu benedyktynów w rozprzestrzenianiu się stylu romańskiego.

– Geneza i rozwój architektury romańskiej w Europie ze spe-cjalnym uwzględnieniem architektury klasztornej.

– Symbolika części kościoła. Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne. Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa W. Borusiewicz, Budownictwo murowane w Polsce, Warsza-

wa–Kraków 1985. B. Guerquin, Zamki w Polsce, Wrocław 1984. T. Mroczko, Polska sztuka przedromańska i romańska, War-szawa 1978. Z. Świechowski, Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.

Literatura ponadobowiązkowa W. Koch, Style w architekturze, Warszawa 1996. W. Krassowski, Dzieje budownictwa i architektury na zie-miach polskich, Warszawa, t. 1, 1989; t. 2, 1990; t. 3, 1991; t. 4, 1991. Z. Pianowski, Z dziejów średniowiecznego Wawelu, Kraków 1984. J. Pilch, Zabytki architektury Dolnego Śląska, Wrocław 1978. Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, red. M. Walicki, Warszawa 1971. Z. Świechowski, Uwagi na temat architektury benedyktynów w Polsce XI w., [w:] Materiały sprawozdawcze z badań zespo-łu pobenedyktyńskiego w Mogilnie, z. 2, Biblioteka Muzeal-nictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. 60, z.2, Warszawa 1980, s. 5–13. Z. Świechowski, Romańskie bazyliki Wielkopolski północno-wschodniej w świetle najnowszych badań, Archaeologia Hi-storica Polona, t. 2, 1995, s. 75–132. Z. Świechowski, L. Nowak, B. Gumińska, Sztuka romańska, Warszawa 1976. J. Zachwatowicz, Architektura polska do połowy XIX w., War-szawa 1952.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia architektury romańskiej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin 15 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zaznajomienie z historią i rozwojem architektury romańskiej. Treści (bloki tematyczne) – Wczesna architektura chrześcijańska.

– Sztuka romańska w Europie- chronologia i geografia roma-nizmu, monastycyzm i ruch pielgrzymkowy, kulturotwórcza rola zakonów.

– Architektura struktura: konstrukcje budowli; typy planów, chóry, sklepienia, kopuły, system wiązany, artykulacja ścian wnętrza, kolumny, głowice, portale, okna, wieże.

– Architektura przedromańska: – architektura karolińska: Akwizgran (założenie pałacowe z kaplicą Karola Wielkiego) Fulda, Corvey nad Wezerą, Cen-tula (kościół klasztorny), Saint-Riquier, Lorsch; – architektura ottońska: Hildesheim (kościół klasztorny św. Michała).

– Architektura romańska: – Niemcy: cesarskie katedry Nadrenii i Mozy, Spira, Trewir,

Moguncja, Wormacja; nadreńskie założenia trójkoncho-we; architektura reformy hirsaugijskiej;

– Włochy: architektura sakralna Lombardii; architektura sa-kralna Toskanii; Wenecja (bazylika św. Marka);

– Hiszpania: wpływy arabskie, architektura na szlaku do Santiago de Compostela (kościoły pielgrzymkowe);

– Francja: szkoła burgundzka (Tournus, Vézelay, Cluny II–III, architektura cysterska – szkoła normandzka (Jumiéges, Caen), szkoła akwitańska, szkoła langwedocka i prowan-salska; architektura obronna;

– Anglia: architektura obronna; architektura sakralna. – Architektura klasztorna: benedyktyni, cystersi.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; pozytywne oceny z pisemnych spraw-

dzianów. Literatura obowiązkowa (wybór) F. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, Warszawa 1994.

B. Filarska, Początki architektury chrześcijańskiej, Lublin 1983. B. Filarska, Archeologia chrześcijańska, Warszawa 1999. E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988. W. Koch, Style w architekturze, Warszawa 1996. P. Skubiszewski, Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001. Z. Ś wiechowski, L. Nowak, B. Gumiński, Sztuka romańska, Warszawa 1976.

Literatura ponadobowiązkowa G. Henderson, Wczesne średniowiecze, Warszawa 1987. W. Sauerlander, Rzeźba średniowieczna, Warszawa 1978.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Prahistoria żeglugi Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Andrzej Pydyn; doktor; adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Opanowanie wiedzy z zakresu głównych kierunków przemian

w żegludze i transporcie morskim oraz śródlądowym w okre-sie od paleolitu do epoki brązu. Znajomość źródeł archeolo-giczny pośrednio potwierdzających transport i migracje szla-kami wodnymi w prahistorii.

Treści (bloki tematyczne) – Wczesne migracje hominidów i ich ekspansja przez cieśniny morskie.

– Ekspansja morska człowieka fizycznie współczesnego. – Morski handel obsydianem. – Neolityczni żeglarze. – Żegluga i handel w epoce brązu.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa The Dover Bronze Age Boat in Context, red. P. Clark, Oxford

2004. J. Hornell, Water transport. Origins and early revolution, Cambridge 1946. F. Kaul, Ships on Bronzes. A study in Bronze Age religion and iconography, Copenhagen 1998. S. McGrail, Boats of the World, Oxford 2001. S. McGrail, Ancient Boats in North-West Europe, London 1987. G. Rausing, Prehistoric boats and ships of northwestern Eu-rope, Lund 1984. W. Rudolph, Boote – Flöße – Schiffe. Leipzig 1974. World Islands in Prehistory, red. W. H. Waldren, J. A. Ense-nyat, British Archaeological Reports, International Series, t. 1095, Oxford 2002. E. V. Wright, The ferriby boats: seacraft of the Bronze Age, London 1990.


Nazwa przedmiotu Prahistoria żeglugi Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Rejestracja w systemie moodle UMK Cele przedmiotu Opanowanie wiedzy z zakresu głównych kierunków przemian

w żegludze i transporcie morskim oraz śródlądowym w okre-sie od paleolitu do epoki brązu. Znajomość podstawowych kategoriami źródeł. Zapoznanie z rezultatami badań z zakresu archeologii eksperymentalnej w dziedzinie wczesnych form żeglugi.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawowe typy wczesnych jednostek pływających. – Metody budowy i eksploatacji jednostek pływających

w świetle badań archeologicznych i etnograficznych. – Pędniki najstarszych jednostek pływających. – Nawigacja i dzielność morska. – Przewożone ładunki i ich dystrybucji

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

przygotowanie referatu; pozytywne oceny z pisemnych sprawdzianów; pozytywna ocena z pracy pisemnej.

Literatura obowiązkowa S. H. Andersen, Mesolithic dug-outs and paddles from Ty-brind Vig, Acta Archaeologica, t. 57, 1987, s. 87–106. R. G. Bednarik, The earliest evidence of ocean navigation, International Journal of Nautical Archaeology, t. 26, nr 3, 1997, s. 183–191. M. Bell, Prehistoric coastal communities: The Mesolithic in western Britain, CBA Research Report, t. 149, York 2007 F. Kaul, Ships on Bronzes. A study in Bronze Age religion and iconography, Copenhagen 1998. S. McGrail, The Ship. Rafts, boats and ships from Prehistoric Times to the medieval Era, London 1981. S. McGrail, Early sea voyages, International Journal of Nauti-cal Archaeology, t. 20, nr 2, 1991, s. 85–93. S. McGrail, Boats of the World, Oxford 2001.



Nazwa przedmiotu Metodyka konserwacji zabytków metalowych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Alina Tomaszewska-Szewczyk; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Podstawy elektrochemii w zakresie wykładu z chemii Cele przedmiotu Przedstawienie charakterystyki metali i stopów stosowanych

w rzemiośle artystycznym, dawnych technik artystycznych sporządzania i zdobienia zabytków metalowych, typowych objawów ich niszczenia w różnych środowiskach korozyjnych oraz metod konserwacji. Zapoznanie z praktyczną konserwa-cją zabytków metalowych i sporządzaniem dokumentacji kon-serwatorskiej.

Treści (bloki tematyczne|) – Charakterystyka fizyko-chemiczna i technologiczna metali i stopów stosowanych w rzemiośle artystycznym.

– Techniki kształtowania i zdobienia zabytków metalowych. – Formy niszczenia zabytków metalowych; patyna. – Metody konserwacji zabytków metalowych z zakresu usu-

wania produktów korozji, uzupełniania ubytków oraz za-bezpieczania antykorozyjnego.

Stosowne pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; zbiór rud metali Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa M. Gradowski, Dawne złotnictwo technika i terminologia,

Warszawa 1980. C. Pearson, Conservation of marine archaeological objects, London, Boston 1987. H. J. Plenderleith, The conservation of antiquities and works of art treatment, repair and restoration, London 1956. L. Selwyn, Metals and corrosion. A handbook for the conservation professional, Ottawa 2004. T. Stambolov, The corrosion and conservation of metallic antiquities and works of arts, Amsterdam 1985.

Literatura ponadobowiązkowa L. A. Dobrzański, Materiały inżynierskie i projektowanie ma-teriałowe. Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo, Warszawa 2006. Korozja, t. 1, Korozja metali i stopów, red. L. L. Shreir, War-szawa 1966. Poradnik galwanotechnika, Warszawa 2002. K. Przybyłowicz, Metaloznawstwo, Warszawa 2007.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Metodyka konserwacji zabytków metalowych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Katarzyna Wantuch-Jarkiewicz; doktor, adiunkt Ryszard Kaźmierczak; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia – laboratorium Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Podstawy elektrochemii w zakresie wykładu z chemii Cele przedmiotu Praktyczne poznanie toku postępowania konserwatorskiego

obejmującego: badania stopnia skorodowania, metody oczyszczania i antykorozyjne zabezpieczania. Opanowanie techniki i technologii wykonywania rekonstrukcji, ubytków i wzmocnień obiektów przy zastosowaniu żywic syntetycznych i sproszkowanych metali. Praktyczna konserwacja zabytków metalowych o różnym stopniu zniszczenia, ulegającym koro-zji w środowisku wodnym i ziemnym. Konserwacja metalo-wych obiektów archeologicznych łączonych z innymi materia-łami (skóra, drewno). Wykonanie kopii zabytków archeolo-gicznych z mas sporządzanych z żywicy i sproszkowanych metali.

Treści (bloki tematyczne|) Konserwacja i restauracja wyrobów rzemiosła artystycznego na podłożu metalowym: – rozpoznanie zabytku, – opis stanu zachowania, – prostowanie, – oczyszczanie, – uzupełnianie ubytków, – zabezpieczanie.

Stosowne pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Zakończone prace konserwatorskie obiektów; dokumentacja

konserwatorska; obecność na zajęciach. Literatura obowiązkowa A. W. Florow, Artystyczna obróbka metali, Warszawa 1989.

J. Krause, Sarkofagi cynowe, problematyka technologiczno warsztatowa i konserwatorska, Toruń 1995. J. Krause, M. Rudy, M. Woźniak, Sarkofagi rodu Opalińskich, Toruń 1995. J. Samek, Polskie rzemiosło artystyczne, Warszawa 1984. G. Wranglem, Podstawy korozji i ochrony metali, Warszawa 1985.

Literatura ponadobowiązkowa J. Krause, Problematyka technologiczno-warsztatowa, koro-zyjna i konserwatorska malarstwa na podłożu metalowym, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki, nr. 3–4, Łódź 2002, s. 28–43.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Pracownia konserwatorska (zabytki ceramiczne i kamienne) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marek Kołyszko; doktor adiunkt

Rok i semestr studiów II rok, 4 semestr (letni) Łączny wymiar godzin 60 Forma zajęć Zajęcia praktyczne Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Samodzielna realizacja konserwatorska. Treści – Opracowanie programu konserwatorskiego.

– Wykonanie dokumentacji konserwatorskiej przed pracami: a) opisowej, b) fotograficznej, c) rysunkowej.

– Praktyczna konserwacja wytypowanego lub przydzielonego obiektu.

– Wykonanie dokumentacji konserwatorskiej po pracach kon-serwatorskich: a) opisowej, b) fotograficznej, c) rysunkowej.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; źródła archeologiczne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; zakończone prace konserwatorskie

obiektów; przygotowanie dokumentacji konserwatorskiej. Literatura obowiązkowa J. Ciabach, Właściwości żywic sztucznych stosowanych w kon-

serwacji zabytków, Toruń 1992. W. Czajkowski, Porcelana, szkic towaroznawczy, Warszawa 1952. J. Czaplicki, J. Ćwikliński, J. Godzimirski, P. Konar, Klejenie tworzyw konstrukcyjnych, Warszawa 1987. W. Domasłowski, M. Kęsy-Lewandowska, J. Łukaszewicz, Badania nad konserwacją murów ceglanych, Toruń 1998. M. Kulesza, J. Michalak, Wpływ redyspergowanych żywic proszkowych na właściwości klejących zapraw cementowych, [w:] Konserwacja murów ceglanych, badania i praktyka. Refe-raty na Ogólnopolską Konferencję w dniach 19–20 listopada 1999 r. w Toruniu, Toruń 1999, s. 265–274. Profilaktyczna konserwacja kamiennych obiektów zabytko-wych, red. W. Domasłowski, Toruń 1993. Schemat dokumentacji konserwatorskiej zabytków ruchomych, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, t. 72, Warszawa 1983. W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 3, Rzemiosło artystyczne, Warszawa 1995. Z. Wolski, Sztukatorstwo, Warszawa 1988.



Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (późny okres lateński – okres wę-

drówek ludów) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Znajomość geografii fizycznej Europy Cele przedmiotu Znajomość kultur archeologicznych w strefie Barbaricum od

II wieku p.n.e. do początku VI wieku n.e. Ukazanie roli Cel-tów (od V wieku p.n.e.) i oddziaływań interkulturowychw kształtowaniu oblicza kulturowego Europy. Poznanie zja-wisk kulturowych zachodzących w barbarzyńskiej Europie pod wpływem cywilizacji rzymskiej, „królewskiej” władzy Gotów i podczas „niespokojnej epoki” wędrówek ludów oraz poruszenie kwestii słowiańskiej.

Treści (bloki tematyczne) – Źródła do okresów młodszego przedrzymskiego, rzymskie-go i wędrówek ludów.

– Celtowie – kształtowanie się kultury lateńskiej. – Kultury obrzeży świata celtyckiego: jastorfska i przeworska. – Kultura oksywska i krąg kultur północnoeuropejskich – na

krańcach lateńskiego świata. – Krąg nadłabski. – Goci i kultura wielbarska. – Krąg kultur gockich – czernichowska, Sîntana de Mureş

oraz przypadek grupy masłomęckiej. – Bałtowie i jeszcze dalej ku wschodowi. – „Historia niespokojnej epoki” – czas wędrówek ludów. – Problem zaniku i kontynuacji zjawisk kulturowych w okre-

sie wędrówek ludów – kwestia pojawienia się Słowian na ziemiach polskich.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; mapy Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa K. Godłowski, Okres lateński w Europie, Kraków 1977.

K. Godłowski, Pierwotne siedziby Słowian, Kraków 2000. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w), [w:] Wielka historia Polski, t. 1, Kraków 1998. A. Kokowski, Starożytna Polska. Od trzeciego wieku przed Chrystusem do schyłku starożytności, Warszawa 2005. A. Kokowski, Goci. Od Skandzy do Campi Gothorum (od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego), Warszawa 2007. J. Kolendo, Świat antyczny i barbarzyńcy. Teksty, zabyt-ki, refleksja nad przeszłością, t. 1–2, Warszawa 1998. M. Mączyńska, Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V wieku, Warszawa–Kraków 1996. W. Nowakowski, Kultura bogaczewska na Pojezierzu Mazur-skim u schyłku okresu przedrzymskiego do starszej fazy póź-nego okresu wpływów rzymskich. Próba analizy chronolo-giczno-kulturowej, [w:] Kultura Rogaczewska w 20 lat póź-niej, red. A. Bitner-Wróblewska, Warszawa 2007 (płyta CD). J. Okulicz, Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., Wrocław 1973. Prahistoria ziem polskich, t. 5, Późny okres lateński i okres rzymski, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981. Wandalowie-strażnicy bursztynowego szlaku. Katalog wysta-wy, red. J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Liber, Lublin––Warszawa 2004.

J. Wielowiejski, Kontakty Noricum i Panonnii z ludami pół-nocnymi, Wrocław 1970.

Literatura ponadobowiązkowa P. M. Duval, Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzym-skiego (I–III wiek n.e.),Warszawa 1967. J. Wielowiejski, Życie codzienne na ziemiach polskich w okre-sie wpływów rzymskich (I–V w.), Warszawa 1976.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (późny okres lateński – okres wę-

drówek ludów) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Umiejętność rozpoznawania zespołów wytworów charaktery-

stycznych dla omawianych kultur w wyróżnionych przedzia-łach czasowych. Znajomość roli Celtów oraz oddziaływań interkulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Euro-py środkowej w ostatnich dwóch wiekach przed narodzeniem Chrystusa. Rozumienie zjawisk kulturowych zachodzących w barbarzyńskiej Europie pod wpływem cywilizacji rzymskiej oraz „królewskiej” władzy Gotów. Znajomość problematyki „pierwotnych siedzib Słowian”.

Treści (bloki tematyczne) – Źródła do okresów młodszego przedrzymskiego, rzymskie-go i wędrówek ludów.

– Celtowie – kształtowanie się kultury lateńskiej – Kultury obrzeży świata celtyckiego – jastorfska i przewor-

ska. – Kultura oksywska i krąg kultur północnoeuropejskich – na

krańcach lateńskiego świata. – Goci i kultura wielbarska – Krąg kultur gockich – czernichowska, Sîntana de Mureş

oraz przypadek grupy masłomęckiej. – Krąg kultur bałtyjskich – Historia niespokojnej epoki” – czas wędrówek ludów. – Problem zaniku i kontynuacji zjawisk kulturowych w okre-

sie wędrówek ludów – kwestia słowiańska. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; pozytywna ocena z pisemnego spraw-

dzianu Literatura obowiązkowa K. Godłowski, Okres lateński w Europie, Kraków 1977.

K. Godłowski, Pierwotne siedziby Słowian, Kraków 2000. A. Kokowski, Starożytna Polska. Od trzeciego wieku przed Chrystusem do schyłku starożytności, Warszawa 2005. A. Kokowski, Goci. Od Skandzy do Campi Gothorum (od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego), Warszawa 2007. M. Mączyńska, Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V wieku, Warszawa–Kraków 1996. W. Nowakowski W., Kultura bogaczewska na Pojezierzu Mazurskim u schyłku okresu przedrzymskiego do starszej fazy późnego okresu wpływów rzymskich. Próba analizy chronolo-giczno-kulturowej, [w:] Kultura bogaczewska w 20 lat później, red. A. Bitner-Wróblewska, Warszawa 2007 (płyta CD). J. Okulicz, Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., Wrocław 1973. Prahistoria ziem polskich, t. 5, Późny okres lateński i okres rzymski, red. J. Wielowiejski, Wrocław 1981. Wandalowie-strażnicy bursztynowego szlaku. Katalog wysta-wy, red. A. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Liber, Lublin––Warszawa 2004. J. Wielowiejski, Kontakty Noricum i Panonnii z ludami pół-nocnymi, Wrocław 1970. Z. Woźniak, Chronologia młodszej fazy kultury pomorskiejw świetle importów i naśladownictw zabytków pochodzenia

południowego, [w:] Problemy kultury pomorskiej, red. T. Ma-linowski, Koszalin, 1979, s. 125–148. Z. Woźniak, Starsza faza kultury lateńskiej w Polsce i jej od-działywania, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 4, red. J. Dą-browski, Z. Rajewski, Wrocław 1979, s. 209–220.

Literatura ponadobowiązkowa Uwagi Literatura omawiana na zajęciach jest zapowiadana trzy,

cztery tygodnie wcześniej.


Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (wczesne średniowiecze) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Wojciech Chudziak; profesor doktor habilitowany

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość ogólnej, a w niektórych aspektach bardziej szcze-

gółowej wiedzy dotyczącej szeroko pojętej kultury społeczno-ści zamieszkującej Europę środkową we wczesnym średnio-wieczu (VI–XII wiek), ze szczególnym uwzględnieniem Sło-wian Zachodnich i ich sąsiadów

Treści (bloki tematyczne|) – Sytuacja etno-kulturowa VI–VIII wieku (Słowianie, Bałto-wie, Awarowie).

– Struktura i organizacja przestrzeni osadniczej (czynnikii rezultaty).

– Kultura symboliczna (miejsca kultu, obrządek pogrzebowy). – Organizacja społeczno-polityczna Słowian (problem ple-

mion i pierwszych organizacji państwowych). – Kontakty interkulturowe Słowian z sąsiadami.

Stosowne pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa L. Leciejewicz, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się

średniowiecznej Europy, Wrocław 1989. J. Okulicz, Próba identyfikacji archeologicznej ludów bałtyj-skich w połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery, Barbari-cum, t. 1, Warszawa 1989, s. 64–100. W. Szymański, E. Dąbrowska, Awarzy, Węgrzy, Wrocław 1979.

Literatura ponadobowiązkowa Archeologia o początkach Słowian, red. P. Kaczanowski, M. Parczewski, Kraków 2005. M. Dulinicz, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa 2001. Z. Kurnatowska, Początki Polski, Poznań 2002. L. Leciejewicz, Nowa postać świata. Narodziny średniowiecz-nej cywilizacji europejskiej, Wrocław 2000.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (wczesne średniowiecze) Imię i nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Jacek Bojarski; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Zainteresowanie problematyką wczesnego średniowiecza,

podstawy wiedzy o historii i kulturze średniowiecza. Cele przedmiotu Poznanie głównych zagadnień dotyczących osadnictwa, go-

spodarki i kultury społeczności wczesnośredniowiecznych zamieszkujących obszary Europy Środkowej.

Treści (bloki tematyczne) – Przemiany etniczne, polityczne i kulturowe w Europie Środ-kowej od końca starożytności do początku późnego śre-dniowiecza.

– Słowianie w okresie plemiennym (charakterystyka kulturo-wa).

– Ogólna charakterystyka wczesnośredniowiecznych społecz-ności z obszaru Skandynawii oraz plemion bałtyjskach.

– Główne działy wytwórczości domowej i rzemieślniczej w Europie środkowej, w tym: obróbka gliny, obróbka poroża i kości, obróbka żelaza, obróbka metali kolorowych, wy-twórczość ozdób, produkcja uzbrojenia.

– Budownictwo drewniane: techniki i konstrukcje; przykłady zabudowy.

– Architektura murowana: techniki, konstrukcje, przykłady zabudowy.

– Miejsca i przedmioty kultu religijnego w strefie nadbałtyc-kiej.

– Formy grobów społeczności słowiańskich, germańskich i bałtyjskach oraz ich wyposażenie.

– Kontakty handlowe i wymiana w strefie nadbałtyckiej. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; prezentacja ruchomych źródeł

archeologicznych. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; indywidualne przygotowanie do ko-

lejnych zajęć w formie ustnych i pisemnych referatów; pozy-tywna ocena z pisemnego sprawdzianu.

Literatura obowiązkowa M. Dulinicz, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa 2001. W. Hensel, Słowiańszyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa 1987. H. Kóćka-Krenz, Złotnictwo skandynawskie IX–XI wieku, Poznań 1983. L. Leciejewicz, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989 lub Warszawa 2010. J. Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy, Gdańsk–Warszawa 2002. M. Miśkiewicz, Wczesnośredniowieczni sąsiedzi Słowian, Warszawa 2005. M. Miśkiewicz, Europa wczesnego średniowiecza. V–XIII wiek, Warszawa 2008. Ł. Okulicz-Kozaryn, Dzieje Prusów, Wrocław 1997. E. Roesdahl, Historia Wikingów, Gdańsk 1996. J. Wooding, Wikingowie, Warszawa 2001.

Literatura ponadobowiązkowa P. M. Barford, The Early Slavs: Culture and society in Early Medieval Eastern Europe, New York 2001. S. Brather, Archäologie der westlichen Slawen. Siedlung, Wirtschaft und Gesellschaft im früh- und hochmittelalterlichen Ostmitteleuropa, Berlin 2001.

V. I. Kulakov, Drevnosti prusov VI–XII vv., Moskva 1990. T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warsza-wa 1990. V. V. Sedov, Finnougry i balty w epochu srednevekovja, Ar-cheologija SSSR, t. 37, Moskva 1986. J. Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Warszawa 2007. A. Szrejter, Mitologia germańska, Gdańsk 2007.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Ochrona zabytków archeologicznych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Wojciech Sosnowski; magister

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach Cele przedmiotu Znajomość przepisów prawnych dotyczących zabytków ar-

cheologicznych w Polsce oraz organizacji ich ochrony. Po-znanie sposobów ewidencji i dokumentacja zabytków arche-ologicznych w Polsce. Umiejętność samodzielnego korzysta-nia z przepisów prawa dotyczących archeologii.

Treść (bloki tematyczne) – Organizacja ochrony zabytków w Polsce. – Przepisy prawa dotyczące ochrony zabytków archeologicz-

nych. – Ewidencja i dokumentacja zabytków archeologicznych

i jej miejsce w systemie ochrony zabytków. Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach i pozytywny wynik pisemnego testu. Literatura obowiązkowa Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków

i opiece nad zabytkami (Dz.U. nr 162, poz. 1568 ze zmiana-mi). Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r.w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restaurator-skich, robót budowlanych, badań konserwatorskichi architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanych do rejestru zabytków archeologicznych oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych (Dz.U. Nr 150, poz. 1579). Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 1 kwietnia 2004 r. w sprawie nagród za odkrycie lub znalezienie zabytków arche-ologicznych (Dz.U. Nr 71, poz.650).

Literatura ponadobowiązkowa A. Soldani, D. Jankowski, Zabytki ochrona i opieka. Prak-tyczny komentarz do nowej ustawy. Tekst ustawy z dnia 23 lipca 2003 r., Zielona Góra 2004.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Seminarium licencjackie Imię i nazwisko i imię prowadzącego; tytuł i stopień

Wojciech Chudziak; profesor doktor habilitowany

Rok i semestr studiów III rok, 5 i 6 semestr (zimowy i letni) Wymiar godzin łączny 60 Forma zajęć Seminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Seminarium dla studentów, którzy chcą pisać pracę licencjac-

ką z archeologii wczesnego średniowiecza. Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego, umiejętności

krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporządzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomo-wej – licencjackiej na temat samodzielnie sformułowanego problemu badawczego, uzgodnionego z promotorem.

Treści (bloki tematyczne|) Problematyka dotycząca szeroko pojętej kultury wczesnego średniowiecza Słowiańszczyzny i Skandynawii m.in. etnoge-neza, osadnictwo, religia, wymiana społeczna, organizacja społeczno-polityczna Słowian (problem plemion i pierwszych organizacji państwowych), kultura materialna.

Stosowne pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-

cjackiej – zimowy semestr, przedłożenie promotorowi pracy licencjackiej – letni semestr.

Literatura obowiązkowa Indywidualnie, zależna od realizowanych tematów prac dy-plomowych.



Nazwa przedmiotu Seminarium licencjackie Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Krzysztof Cyrek; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów III rok, 5 i 6 semestr (zimowy i letni) Wymiar godzin łączny 60 Forma zajęć Seminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studentów Seminarium dla studentów, którzy chcą pisać pracę magister-

ską z archeologii starszej i środkowej epoki kamienia (paleolit i mezolit).

Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego, umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporządzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomo-wej – licencjackiej na temat samodzielnie sformułowanego problemu badawczego, uzgodnionego z promotorem.

Treści (bloki tematyczne) Wybrane tematy w ramach ogólnej problematyki paleolitui mezolitu.

Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-






Anna Drążkowska; doktor habilitowany, adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 5 i 6 semestr (zimowy i letni) Wymiar godzin łączny 60 Forma zajęć Seminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Seminarium dla studentów, którzy chcą pisać pracę licen-

cjacką z archeologii późnego średniowiecza lub czasów no-wożytnych

Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego; umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzysta-nia z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporzą-dzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomowej – licencjackiej na temat samodzielnie sformu-łowanego problemu badawczego, uzgodnionego z promoto-rem. Zdobycie ogólnej wiedzy dotyczącej problematyki,z zakresu której wybrany zostanie temat pracy licencjackiej.

Treści (bloki tematyczne) – Wybór tematu pracy, ustalenie tytułu. – Zasady i etapy realizacji pracy. – Dyskusja nad planami prac. – Przygotowanie literatury. – Omówienie kolejnych części prac licencjackich (wskazów-

ki i sugestie promotora dotyczące pracy). Stosowane pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-






Stanisław Kukawka; doktor habilitowany; profesor UMK


ką z archeologii prahistorycznej, historii i metodologii arche-ologii, etnoarcheologii.


Treści (bloki tematyczne) Wybrane zagadnienia z zakresu archeologii prahistorycznej, historii i teorii archeologii, etnoarcheologii.

Stosowane pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-






Daniel Makowiecki; doktor habilitowany, prof. UMK


ką z archeozoologii (epoki prahistoryczne, kultury antyczne, średniowiecze i czasy nowożytne).

Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego; umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporządzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomo-wej – licencjackiej na temat samodzielnie sformułowanego problemu badawczego, uzgodnionego z promotorem.

Treści (bloki tematyczne) – Źródłoznawstwo archeozoologiczne. – Źródłoznawstwo archeozoologiczne. – Dyskusja nad wybranymi zagadnieniami (gospodarowanie

zwierzętami, produkty żywnościowe i surowce uboczne po-chodzenia zwierzęcego, wytwórczość z kości i poroża, zwie-rzęta w rytuałach i kulturze symbolicznej, ikonografia i pla-styka figuralna zoomorficzna, eksploatacja świata zwierząt, udomowienie zwierząt dzikich i rozprzestrzenienie form domowych, uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe w re-lacjach pomiędzy człowiekiem a światem zwierząt, ewolu-cja fauny w źródłach archeologicznych i depozytach przy-rodniczych).

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne, bazy danych, kolekcje po-równawcze.

Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-


Literatura obowiązkowa W. Młyniec, S. Ufańska, Scientific communication, czyli jak pisać i prezentować prace naukowe, Poznań 2004. J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię, Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996. J. Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 2001. A. Zalewska, Teoria źródła archeologicznego i historycznego we współczesnej refleksji metodologicznej, Lublin 2005. oraz Indywidualnie, zależna od realizowanych tematów prac dy-plomowych.

Literatura ponadobowiązkowa Słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warsza-wa 2002. Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1979 (i wcześniejsze wydania).

Uwagi



Jolanta Małecka-Kukawka; doktor habilitowany, prof. UMK


ką z archeologii prahistorycznej, historii i metodologii arche-ologii, etnoarcheologii.

Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego; umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporządzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomo-wej – licencjackiej na temat samodzielnie sformułowanego problemu badawczego, uzgodnionego z promotorem.

Treści (bloki tematyczne) Wybrane zagadnienia z zakresu archeologii prahistorycznej, historii i teorii archeologii, etnoarcheologii.







Magdalena Olszta-Bloch doktor, adiunkt


ką z archeologii antycznej, archeologii Egiptu i Mezopotamii. Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego; umiejętności

krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporządzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomo-wej – licencjackiej na temat samodzielnie sformułowanego problemu badawczego, uzgodnionego z promotorem.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawowe zagadnienia z zakresu archeologii antycznej, archeologii Egiptu i Mezopotamii.

– Analiza podstawowych metod badawczych w studiachz zakresu archeologii klasycznej.

– Dyskusja na wybrane tematy (analiza źródeł oraz literatury) – Dyskusja nad sposobem realizacji pracy licencjackiej. – Omówienie kolejnych części prac licencjackich (wskazówki

i sugestie promotora dotyczące pracy). Stosowane pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-






Dariusz Poliński; doktor habilitowany, profesor UMK


ką z archeologii późnego średniowiecza i/lub czasów nowo-żytnych (szeroko pojęta kultura materialna, np. wytwórczość garncarska, elementy uzbrojenia oraz formy osadnictwa – obiekty obronne, miasta i osady wiejskie, cmentarzyska).

Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego; umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzystania z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporządzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomo-wej – licencjackiej na temat samodzielnie sformułowanego problemu badawczego, uzgodnionegoz promotorem. Zdobycie ogólnej wiedzy dotyczącej problematyki, z zakresu której wybrany zostanie temat pracy licencjackiej.

Treści (bloki tematyczne) – Omówienie wyników kwerend źródłowych. – Omówienie planów prac licencjackich. – Sformułowaniu tematów prac licencjackich – Uzupełnienie podstawowej literatury związanej z pracą li-

cencjacką. – Omówienie kolejnych części prac licencjackich (wskazówki

i sugestie promotora dotyczące pracy). Stosowane pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-



Literatura ponadobowiązkowa Uwagi 1. Prace mogą mieć charakter monograficzny, analityczno-

porównawczy, czy też źródłoznawczy, jednak stopień ich złożoności i objętość musi uwzględniać stosunkowo krótki czas ich przygotowywania. 2. Studenci winni uwzględniać wskazówki i sugestie promoto-ra dotyczące pracy.



Grażyna Sulkowska-Tuszyńska; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów III rok, 5 i 6 semestr (zimowy i letni) Wymiar godzin łączny 60 Forma zajęć Seminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Seminarium dla studentów, którzy chcą pisać pracę licen-

cjacką z archeologii późnego średniowiecza lub czasów no-wożytnych (architektura sakralna, cmentarzyska, kultura materialna miast i klasztorów, życie codzienne w miastach i klasztorach, wyposażenie wnętrz, wytwórczość garncarska).

Cele przedmiotu Doskonalenie warsztatu pisarstwa naukowego; umiejętności krytyki źródeł archeologicznych oraz krytycznego korzysta-nia z literatury. Znajomość formalnych zasad pisania pracy (m.in. struktura, stosowanie przypisów i odsyłaczy, sporzą-dzanie bibliografii, aparatura badawcza). Napisanie pracy dyplomowej – licencjackiej na temat samodzielnie sformu-łowanego problemu badawczego, uzgodnionego z promoto-rem. Zdobycie ogólnej wiedzy dotyczącej problematyki,z zakresu której wybrany zostanie temat pracy licencjackiej.

Treści (bloki tematyczne) – Wybór tematu pracy, ustalenie tytułu. – Zasady i etapy realizacji pracy. – Dyskusja nad planami prac. – Przygotowanie literatury. – Omówienie kolejnych części prac licencjackich (wskazów-

ki i sugestie promotora dotyczące pracy). Stosowane pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Aktywny udział w zajęciach; ustalenie tematu pracy licen-







Rok i semestr studiów III rok, 5 i 6 semestr (zimowy i letni) Wymiar godzin łączny 60 Forma zajęć Seminarium Zajęcia w toku Ogólnym Wymaga wstępne wobec studenta Seminarium dla studentów, którzy chcą pisać pracę licencjac-

ką z archeologii architektury pradziejowej, wczesnochrześci-jańskiej, średniowiecznej oraz z nubiologii.


Treści (bloki tematyczne) – Omówienie problematyki i treści prac licencjackich w za-leżności od indywidualnych zainteresowań studenta.

– Definicja źródła historycznego. – Metody opracowywania źródeł w archeologii. – Zasady przeprowadzania analizy. – Najważniejsze, wybrane pozycje z literatury dotyczącej

archeologii architektury i archeologii późnego średniowie-cza.






Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia w archeologii prahistorycznej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przedmiot jest wersją propedeutyki do badań prahistorycz-

nych. Treści (bloki tematyczne) – Źródła do poznania prahistorii: archeologiczne (z archeobo-

tanicznymi i archeozoologicznymi); analogie etnologiczne; językoznawstwo; tradycja i mitologia; antropologia i gene-tyka.

– Czas i zmiana w kulturze. – Strategie adaptacyjne do środowiska. – Innowacja i wynalazek. – Kontakt kulturowy.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; filmy; mapy. Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Zaliczenie konwersatorium. Literatura obowiązkowa G. Clark, Przestrzeń, czas i człowiek, Spojrzenie badacza pre-

historii, Warszawa 1998. F. Braudel, Gramatyka cywilizacji, Warszawa 2006. J. Strzałko M. Henneberg J. Piontek, Populacje ludzkie jako systemy biologiczne, Warszawa 1980.

Literatura ponadobowiązkowa W Hensel, Archeologia żywa, Warszawa 1978. Uwagi

Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia w archeologii prahistorycznej. Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przedmiot jest wersją propedeutyki do badań prahistorycz-

nych. Treści (bloki tematyczne) – Prahistoria, prehistoria, protohistoria a antropologia kultury

(terminologia). – Przykłady wykorzystania różnego typu źródeł w teoriach

prahistorycznych: rewolucja neolityczna (paleobiologiai analogie etnologiczne); idea megalityczna (historia religiii sztuki); Troja (tradycja i mitologia); teorie etnogenetyczne (językoznawstwo); typy kultur (ekologia i ekonomia pier-wotna).

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; teksty; mapy. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność ma zajęciach; pozytywna ocena z pisemnego

sprawdzianu. Literatura obowiązkowa J.G. D. Clark, Europa prehistoryczna, 1957.

A. Lasota-Moskalewska, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa 2005. M. Roaf, Mezopotamia, Warszawa 1998.

Literatura ponadobowiązkowa V. A. Shnirelman, Proiskhozhdenie skotovodstva, Moskva 1980. S. Tabaczyński, Neolit środkowoeuropejski. Podstawy gospo-darcze, Wrocław 1970.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z archeologii historycznej Nazwisko i Imię prowadzącego, stopień i tytuł naukowy

Jacek Bojarski doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studentów Zainteresowanie problematyką wczesnego średniowiecza,

podstawy wiedzy o historii i kulturze Słowian. Cele przedmiotu Przedstawienie wybranych zagadnień dotyczących kwestii

społeczno-gospodarczych i kulturowych z wczesnego śre-dniowiecza z obszaru ziem polskich oraz terenów sąsiednich.

Treści (bloki tematyczne) – Wczesnośredniowieczne naczynia ceramiczne jako źródło poznania procesów osadniczych, społeczno-gospodarczychi kulturowych.

– Obrządek pogrzebowy w strefie nadbałtyckiej –– podobieństwa i różnice w formach i rytuale.

– Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w Kałdusie na ziemi chełmińskiej – źródło informacji o przeszłości społecznej.

– Miejsca rodzące władzę – problem kształtowania się cen-trów osadniczych na terenie Słowiańszczyzny wczesnośre-dniowiecznej.

– Wymiana i komunikacja a przepływ rzeczy i idei w strefie nadbałtyckiej we wczesnym średniowieczu.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Obecność na wykładach; wykazanie się ogólną wiedzą na

temat referowanych zagadnień; zaliczenie konwersatorium. Literatura obowiązkowa A. Buko, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań,

Wrocław 1990. Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie środ-kowej, red. S. Moździoch, Spotkania Bytomskie III, Bytom 1999. W. Łosiński, Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowie-czu. Studia archeologiczne, Poznań 2008. Mons Sancti Laurentii, t. 3, red. W. Chudziak, Toruń 2006. Mons Sancti Laurentii, t. 5, red. W. Chudziak, Toruń 2010. H. Zoll-Adamikowa, Przyczyny i formy recepcji rytuału szkie-letowego u Słowian nadbałtyckich we wczesnym średniowie-czu, Przegląd Archeologiczny, t. 35, 1988, s. 185–219.

Literatura ponadobowiązkowa J. Banaszkiewicz, Polskie dzieje bajeczne mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 1998. Z. Dalewski, Władza przestrzeń ceremoniał. Miejsce i uroczy-stość inauguracji władcy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w., Warszawa 1996. M. Rębkowski, Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Stu-dium archeologiczne, Szczecin 2007.

Uwagi


Marcin Weinkauf; magister, wykładowca

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studentów Cele przedmiotu Prezentacja wybranych zagadnień z zakresu kultury material-

nej i duchowej społeczności zamieszkujących obszar Europy Środkowej i Północnej.

Treści (bloki tematyczne) – Obrządek pogrzebowy społeczności Europy środkowej i północnej.

– Wytwórczość garncarska Bałtów, Skandynawów i Sło-wian – studium porównawcze.

– Budownictwo drewniane na terenach Słowiańszczyzny. – Wczesnośredniowieczne ośrodki wymiany handlowej w

strefie Morza Bałtyckiego. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

przygotowanie referatu w formie ustnej i pisemnej; pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu.

Literatura obowiązkowa Balty, [w:] Finno-ugry i balty v epochu srednevekov’ja, Ar-cheologija SSSR, t. 17, 1987. V. I. Kulakov, Drevnosti Prussov VI–XIII vv, Riga 1990. L. Leciejewicz, Normanowie, Wrocław 1979. L. Leciejewicz, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się Europy, Wodzisłąw sląski 2010. M. Miśkiewicz, Wczesnośredniowieczni sąsiedzi Słowian, Warszawa 2005.

Literatura ponadobowiązkowa H. Arbman, Birka, Die Gräber, Uppsala 1940. R. Barnycz-Gupieniec, Mieszkalne budownictwo drewniane w strefie nadbałtyckiej we wczesnym średniowieczu, Łódź 1984. A. Buko, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław 1980. W. Chudziak, Wczesnośredniowieczne komory grobowe z Kałdusa koło Chełmna na Pomorzu Wschodnim, Slavia An-tiqua, t. 42, 2001, s. 63–96. H. Jankuhn, Haithabu. Ein Handelsplatz der Wikingerzeit, Neumünster 1956. M. Mülle-Wille, Das Bootkammergrab von Haithabu, Be-richte über die ausgrabungen in Haithabu, z. 8, Neumünster 1976. D. Selling, Wikingerzeitliche und frühmittelalterliche Keramik in Schweden, Stockholm 1955. P. Šalkovsky, Häuser in der frümittelalterlichen slawischen Welt, Archaeologica Slovaca Monographiae, t. 6, Nitra 2001. H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, cz. 1, Wrocław 1966; cz. 2, Wrocław 1971. H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian z terenu Polski, cz. 1, Wrocław 1978; cz. 2, Wrocław 1979.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Historia architektury antycznej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przedstawienie kluczowych zjawisk dla architektury antycznej

(sakralnej, miejskiej, mieszkalnej, sepulkralnej i obronnej). Opanowanie podstawowych terminów związanych z architek-turą antyczną, głównie Grecji i Rzymu. Przedstawienie genezy i charakterystyki stylów w budownictwie antycznym. Zapo-znanie z najważniejszymi obiektami architektury starożytnej Grecji i Rzymu.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawowe zagadnienia z zakresu genezy i historii archi-tektury antycznej i jej wpływu na architekturę kolejnych epok.

– Style w architekturze starożytnej Grecji. – Architektura sacrum w Grecji: plany i konstrukcja świątyń,

najważniejsze greckie sanktuaria. – Architektura profanum w Grecji: zabudowa miejska: agora,

stoa, teatr, dom. – Architektura hellenistyczna: stolice monarchii hellenistycz-

nych, np. Pergamonu; Delos jako przykład ośrodka helleni-stycznego.

– Architektura etruska: styl toskański, architektura sepulkral-na.

– Architektura rzymska: początek: wpływy etruskie. – Opus cementicum: wpływ nowej technologii na budownic-

two publiczne: drogi, mosty, akwedukty. – Architektura sacrum w Rzymie: świątynia, sanktuaria. – Architektura miejska: dom, termy, bazylika, teatr, amfiteatr. – Architektura obronna: castrum, limes. – Pompeje i Ostia: przykład rzymskich stanowisk archeolo-

gicznych. Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; slajdy: mapy, zdjęcia zabytków i obiektów, pla-

ny budowli. Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaleczenia Literatura obowiązkowa J. Boardman, Sztuka grecka, Wrocław 1999.

A. Boethius, J. B. Ward-Perkins, Etruscan and Roman Archi-tecture, Baltimore 1970. W. Dobrowolski, Sztuka Etrusków, Warszawa 1971. P. Michałowski, Jak Grecy tworzyli sztukę, Warszawa 1986. J.A. Ostrowski, Starożytne Rzym. Polityka i sztuka, Kraków 1999. E. Papuci- Władyka, Sztuka starożytnej Grecji, Kraków 2001. A. Sadurska, Archeologia starożytnego Rzymu, t. 1, Warszawa 197; t. 2, Warszawa 1980. D. Strong, Roman art, kilka wydań.

Literatura ponadobowiązkowa M. L. Bernhard, Sztuka grecka, t. 1, Warszawa 1989; t. 2, Warszawa 1991; t. 3, Warszawa 1992; t. 4, Warszawa 1993. R. Bloch, Etruskowie, Warszawa 1967. B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. 1, Warszawa 1988; t. 2, Warszawa 2009, t. 3, Warszawa 1993. M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, kilka wydań. M. Pallotino, Etruskowie, Warszawa 1968. A. Ziółkowski, Dzieje Rzymu, Poznań 2004.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Historia technik budowlanych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Katarzyna Patalon; magister, doktorant

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin 30 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Dostarczenie wiedzy na temat historycznych technik budow-

lanych z wykorzystaniem takich materiałów jak kamień, cegła i drewno. Zapoznanie z metodami produkcji i obróbki mate-riałów budowlanych i nauka rozróżniania między innymi wąt-ków ceglanych oraz typów złączeń ciesielskich. Przekazana wiedza ma służyć w dalszej pracy naukowej, zwłaszcza w trakcie badań archeologiczno-architektonicznych.

Treści (bloki tematyczne) – Cegła – historia produkcji, typy. – Wątki murów ceglanych i kamiennych. Przewiązanie naroż-ników. – Kamień – rodzaje skał, miejsce wydobywania, wątki ka-mienne. – Zaprawy. – Fundamenty – rodzaje. – Wznoszenie konstrukcji murowanych – kolejność prac przy wznoszeniu budynków (w tym rozpoznawanie i rysowanie strzępi). – Sklepienia ceglane – typy sklepień, typy wznoszenia oporów sklepiennych, chronologia sklepień, techniki wznoszenia. – Pokrycia dachów – od słomy do historycznej dachówki. – Archeologia miast. Badania archeologiczno-architektoniczne kamienic mieszczańskich (zagadnienia doty-czące urbanistyki pierwszych miast na ziemiach polskich, rozplanowanie ulic zgodnie ze szlakami handlowymi lub usta-loną i zaplanowaną siatką komunikacyjną). – Badania archeologiczno-architektoniczne – odczytywanie oznaczeń graficznych i ćwiczenia na podstawie obiektów, na przykład bazylika Św. Trójcy w Strzelnie. – Drewno, techniki stolarskie. – Narzędzie ciesielskie. Rozpoznawanie śladów po narzę-dziach ciesielskich na materiałach. – Złącza ciesielskie. – Znaki ciesielskie. – Historyczne konstrukcje drewniane: ślegowa, sochowa, su-mikowo-łątkowa, słupowa. – Konstrukcja ryglowa/fach werk/mur pruski. Typy konstruk-cji, elementy konstrukcyjne, rodzaje wypełnień, metody kon-serwacji. – Więźby – jętkowa, storczykowa, wieszarowa, stolcowa i więźby kleszczowe. – Stropy – konstrukcje i ślady po osadzeniu.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne; wycieczki fakulta-tywne.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; pozytywna ocena z pisemnego spraw-

dzianu. Literatura obowiązkowa (wybór) M. Arszyński, Warsztat budowlany w Prusach około 1400 r.,

Biuletyn Historii Sztuki, R. 29, nr 4, 1967, s. 582–584. M. Arszyński, Budownictwo warowne zakonu krzyżackiego w Prusach (1230–1454), Toruń 1995. W. Borusiewicz, Budownictwo murowane w Polsce. Zarys

sztuki strukturalnego kształtowania do końca XIX wieku, War-szawa–Kraków 1985. J. Frazik, Późnogotyckie sklepienia żebrowe w Gdańsku i jego kręgu, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, t. 13, 1979, s. 133–143. J. Gadomski, Znaki kamieniarskie w Polsce do połowy XIII w., Folia Historiae Artium, t. 3, 1966, s. 23–65. J. Gimpel, Jak budowano w średniowieczu, Warszawa 1968. T. Horbacz, Teoria a doświadczenie. Wokół kwestii związa-nych z produkcją cegły w średniowieczu, Archaeologia Histo-rica Polona , t. 3, 1996, s. 167–180. C. Krassowski, Ze studiów nad detalami zabytkowych kon-strukcji ciesielskich, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 7, 1962, s. 3–25. E. Okoń, Zabytkowe budowle drewniane i stolarka architekto-niczna wobec współczesnych zagrożeń, Toruń 2005. M. Weber-Kozińska, Z problematyki historii kamieniarstwa w Polsce, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 3, 1958, s. 61–84. A. Wyrobisz, Czy istniały strzechy budowlane. Z zagadnień organizacji rzemieślników budowlanych w średniowieczu, Przegląd Historyczny, t. 53, nr 4, 1962, s.745–761.

Literatura ponad obowiązkowa J. Krawczyk, Conservatio est aeterna creatio, Toruń 1999. P. Skubiszewski, Sztuka i ideologia, Warszawa 1978. Z. Świechowski, Czy istniały strzechy budowlane, Przegląd Historyczny, t. 9, nr 4, 1963, s. 666–670. M. Wożniak, Architektura et historia, Toruń 1999. A. Wyrobisz, Stan badań nad historią budownictwa w Polsce do końca XVIII w., Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 4, Wrocław 1964.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Elementy i detale architektoniczne Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marcin Wiewióra doktor habilitowany; adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Podstawowa wiedza na temat elementów i detali architek-

tonicznych i terminologii z zakresu historii sztuki i archi-tektury.

Treści (bloki tematyczne) – Najważniejsze elementy wykorzystywane w budownic-twie: okna, drzwi, kolumny, bazy, ryzality, sklepienia itp. w rozwoju historycznym ze zwróceniem uwagi na ich przemiany stylistyczne i funkcjonalne.

– Rzeźba średniowieczna: styl romański, styl gotycki; por-tal średniowieczny jako element architektoniczny i ele-ment przekazu wizualnego.

Stosowane pomoce dydaktyczne Żywe słowo; prezentacje multimedialne. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

pozytywne oceny z pisemnych sprawdzianów; zaliczeniez pracy semestralnej na wybrany temat.

Literatura obowiązkowa (wybór) Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995. W. Borusiewicz, Budownictwo murowane w Polsce, War-szawa–Kraków 1985. B. Guerquin, Zamki w Polsce, Wrocław 1984. L. Kajzer, Wstęp do badań archeologiczno-architektonicznych, Łódź 1984. J. Kłębowski Polska sztuka gotycka, Warszawa 1983. W. Krassowski, Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach polskich, Warszawa 1989. M. Kutzner, Sztuka gotycka. Architektura, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1, Do 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969, s. 371–396. M. Kutzner, Cysterska architektura na Śląsku w latach 1200––1330, Toruń 1969. J. Łoziński, A. Miłobędzki, Atlas zabytków architektury w Polsce, Warszawa 1967. Z. Mączeński, Elementy i detale architektoniczne w rozwo-ju historycznym, Warszawa 1998. A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, War-szawa 1963. A. Miłobędzki, Późnogotyckie typy sakralne w architektu-rze ziem polskich, [w:] Późny gotyk, Warszawa 1965, s. 83–112. T. Mroczko, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa 1978. T. Mroczko, Architektura gotycka na Ziemi Chełmińskiej, Warszawa 1980. Z. Pianowski, Z dziejów średniowiecznego Wawelu, Kra-ków 1984. J. Pilch, Zabytki architektury Dolnego Śląska, Wrocław 1978. Z. Świechowski, Budownictwo romańskie w Polsce. Kata-log zabytków, Wrocław 1963. Z. Świechowski, Sztuka romańska w Polsce, Warszawa 1990.

Z. Świechowski, Architektura romańska w Polsce, War-szawa 2000.

Literatura ponadobowiązkowa Z. Świechowski, Uwagi na temat architektury benedykty-nów w Polsce XI w., [w:] Materiały sprawozdawcze z ba-dań zespołu pobenedyktyńskiego w Mogilnie, z. 2, Biblio-teka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. 60, z.2, Warszawa 1980, s.5–13. Z. Świechowski, Romańskie bazyliki Wielkopolski północ-no – wschodniej w świetle najnowszych badań, Archaeolo-gia Historica Polona, t. 2, 1995, s. 75–132. A. Guriewicz, Kategorie kultury średniowiecznej, War-szawa 1976. A. Guriewicz, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, Warszawa 1987. A. Guriewicz, Kultura i społeczeństwo średniowiecznej Europy, warszawa 1997. W. Sauerländer, Rzeźba w średniowieczu, Warszawa 1978. Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, red. M. Walicki, Warszawa 1971. J. Zachwatowicz, Polska architektura monumentalna w Xi XI w., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, R. 6, 1961, J. Zachwatowicz, Architektura polska do połowy XIX w., Warszawa 1952.

Uwagi Liczba punktów ECTS: 4.

Nazwa przedmiotu Archeologia morska Europy Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Waldemar Ossowski; doktor

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zaprezentowanie głównych kierunków badań archeologicz-

nych w obszarze związków człowieka z morzem w Europie. Poznanie przemian w żegludze morskiej i śródlądowym trans-porcie towarów przez pryzmat wyników badań archeologicz-nych nad pozostałościami środków transportu wodnego z okresu średniowiecza i czasów nowożytnych oraz źródeł pisa-nych i ikonograficznych. Przedstawienie wyniku działańz zakresu archeologii eksperymentalnej w tej dziedzinie. Wprowadzenie do dyskusji nad teorią morskiego krajobrazu kulturowego i zaprezentowanie zastosowania takiego podej-ścia w pracach archeologicznych z zakresu archeologii mor-skiej.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawowe definicje i zakres, zagadnienia teoretyczne. – Archeologia łodzi i statków. – Morska archeologia historyczna. – Główne kierunki badań ostatnich lat.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa J. Flatman, Cultural biographies, cognitive landscapes, and

dirty old bits of boat:‘Theory’ in maritime archaeology, Inter-national Journal of Nautical Archaeology, t. 32(2), 2003, s. 143–157. M. Jasiński, The maritime cultural landscape, an archaeolog-ical perspective, Archeologia Polski, t. 38, z, 1, 1993, s. 7––21. J. Litwin, Morskie dziedzictwo Gdańska, Gdańsk 1998. Litwin, Średniowieczne statki bałtyckie (tradycje i specyfika ich budowy), Nautologia, nr 2, 1999, s. 2–12. P. Smolarek, Zabytki szkutnictwa skandynawskiego, Prace Centralnego Muzeum Morskiego, t. 1, Gdańsk 1963. P. Smolarek, Studia nad szkutnictwem Pomorza Gdańskiego X-XIII wieku, Prace Centralnego Muzeum Morskiego, Gdańsk, t. 3, Gdańsk 1969. C. Westerdahl, The maritime cultural landscape. I, Interna-tional Journal of Nautical Archaeology, t. 21(1), 1992, s. 5––14. Wrak statku General Carleton, 1785, red. W. Ossowski, Ba-dania archeologiczne Centralnego Muzeum Morskiego, Gdańsk 2008.


Nazwa przedmiotu Archeologia morska Europy Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość kultury materialnej związanej ze statkami i okrę-

tami od późnego średniowiecza po XIX wiek. Rozumienie wartości poznawczej dobrze zachowanych i datowanych ko-lekcji źródeł pozyskiwanych z dobrze datowanych wraków jednostek pływających.

Treści (bloki tematyczne) – Podstawowe definicje i zakres badań. – Późnośredniowieczne i nowożytne statki i okręty na przy-

kładzie wraków badanych w Polsce. – Klasyfikacje zabytków na wydobywanych z wraków na

przykładzie obiektów badanych w Polsce. – Specyfika stanowisk.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie z oceną Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; przygotowanie referatu; pozytywna

ocena z pracy pisemnej; pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu.

Literatura obowiązkowa D. Minta-Tworzowska, Klasyfikacja w archeologii jako spo-sób wyrażania wyników badań, hipotez i teorii archeologicz-nych, Poznań 1994. Wrak statku General Carleton, 1785, red. W. Ossowski, Gdańsk 2008. P. Smolarek, 1987, Badania podwodne w Bałtyku w latach 1979–1986, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 35, nr 3, 1987, s. 465–495. P. Smolarek, Wreck W–6. A preliminary report, Fasciculi Ar-chaeologiae Historicae, IV, 1990, s. 47–86.



Nazwa przedmiotu Archeologia podwodna strefy śródlądowej Europy Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z tematyką rozwoju osiedli nawodnych w Euro-

pie. Analiza podstawowych typów stanowisk podwodnych. Omówienie procesów formowanie się stanowisk, stanu ich zachowania i potencjału badawczego. Analiza roli stanowisk podwodnych w lokalnych strukturach osadniczych.

Treści (bloki tematyczne) Śródlądowe stanowiska podwodne wybranych rejonów geo-graficznych i stref kulturowych: – Europa Środkowa, – Europa Wschodnia, – Europa Zachodnia.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa Archaeology from the wetlands: recent perspectives, red.

C. Green, Edinburgh 2007. A. Benkert, Hauterive – Champréveyres 8. Les structures de l’habitat au Bronze finale, zona A, Neuchâtel 1993. J. Coles, S. Minnit, ‘Industrious and Fairly Civilized’ The Glastonbury Lake Village, Somerset Levels Project and Some-rset County Council Museums Services 1995. A. G. C. Hale, Scottish Maritime Crannogs, British Archaeo-logical Reports, British Series, t. 369, Oxford 2004. F. Keller, Keltischen Pfahlbauten in den Schweizerseen. Zürich 1865[1854]. A. Kola, G. Wilke, Archeologia podwodna. Część I. Badania w akwenach śródlądowych Europy Środkowej i Wschodniej, Toruń. 1985. Living on the Lake in Prehistoric Europe, red. F. Menottii, London 2004. I. Morrison, Landscape with lake dwellings. The crannogs of Scotland, Edinburgh 1985. A. O’Sullivan, The archaeology of lakes settlements in Irel-and, Dublin 1998. A. O’Sullivan, Crannogs: lake-dwellings of early Ireland, Dublin 2000. Studies in the lake dwellings of the West Baltic Barrow Cul-ture, red. A. Kola, Toruń 2000.

Literatura ponad obowiązkowa Literatura zostanie podana na zajęciach. Uwagi

Nazwa przedmiotu Archeologia podwodna strefy śródlądowej Europy Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość historii badań podwodnych na śródlądziu. Ukaza-

nie specyfiki i charakterystyki poszczególnych rodzajów sta-nowisk. Zapoznanie z największymi osiągnięciami archeologii śródlądowej

Treści (bloki tematyczne) – Historia badań na śródlądziu. – Charakterystyka i rola poszczególnych typów stanowisk. – Osiągnięcia i rozwój archeologii śródlądowej.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; przygotowanie referatu; pozytywna


Literatura obowiązkowa Archaeology from the wetlands: recent perspectives, red. C. Green, Edinburgh 2007. A. Benkert, Hauterive – Champréveyres 8. Les structures de l’habitat au Bronze finale, zona A, Neuchâtel 1993. J. Coles, S. Minnit, ‘Industrious and Fairly Civilized’ The Glastonbury Lake Village, Somerset Levels Project and Some-rset County Council Museums Services 1995. A. G. C. Hale, Scottish Maritime Crannogs, British Archaeo-logical Reports, British Series, t. 369. Oxford 2004. F. Keller, Keltischen Pfahlbauten in den Schweizerseen. Zürich 1865[1854]. A. Kola, G. Wilke, Archeologia podwodna. Część I. Badania w akwenach śródlądowych Europy Środkowej i Wschodniej, Toruń. 1985. Living on the Lake in Prehistoric Europe, red. F. Menottii, London 2004. J. M. Łapo, W. Ossowski, Badania weryfikacyjne osiedli na-wodnych i ich wartość dla rekonstrukcji środowiska natural-nego i kulturowego, [w:] Archeologia podwodna jezior Niżu Polskiego, red. A. Kola, Toruń 1995, s. 17–26. I. Morrison, Landscape with lake dwellings. The crannogs of Scotland, Edinburgh 1985. A. O’Sullivan, The archaeology of lakes settlements in Irel-and, Dublin 1998. A. O’Sullivan, Crannogs: lake-dwellings of early Ireland, Dublin 2000. H. Schlichtherle, Forschung und Denkmalpflege in den Ufer- und Moorsiedlungen Südwestdeutschlands, [w:] AuW, Rahden, 1998, s. 27–39. Studies in the lake dwellings of the West Baltic Barrow Cul-ture, red. A. Kola, Toruń 2000.



Nazwa przedmiotu Symbolika wody w pradziejach i średniowieczu Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Wprowadzenie w problematykę badań nad śladami dawnych

rytuałów i wierzeń akwatycznych. Prezentacja i omówienie symboliki akwatycznej. Wskazanie znaczenia wody w dzie-jach społeczności pradziejowych i wczesnośredniowiecznych

Treści (bloki tematyczne) – Symbolika wody. – Archeologiczne ślady dawnych rytuałów związanych z wo-

dą. – Źródła pisane związane z wierzeniami akwatycznymi. – Woda w mitologiach europejskich i podaniach ludowych. – Aspekty symboliki wody u społeczności pradziejowych

i wczesnośredniowiecznych – Rola wody w organizacji przestrzeni osadniczej. – Symbolika wody w ikonografii i sztuce pradziejowej i wcze-

snośredniowiecznej. – Elementy sfery duchowej związane z wodą występujące w

społecznościach poza europejskich Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; przygotowanie referatu; pozytywna


Literatura obowiązkowa J. T. Bąbel., W poszukiwaniu obrazu kosmosu, Z otchłani wie-ków, R. 45, z. 1, 1979, s. 28–33. J. Bohdanowicz, Demony wodne w polskim folklorze, Wro-cław, Rzeki. Kultura – Cywilizacja – Historia, t. 4, 1995, s. 221–251. B. J. Coles, People of weatlands. Bogs, bodies and lakedwel-lers, London 1989. F. Conte, Kilka uwag na temat wody w tradycyjnych kulturach świata słowiańskiego, Kraków 1987. A. Cotterell, Encyklopedia mitologii, Warszawa 2000. M. Eliade, Obrazy i symbole, Warszawa 1998. J. Gąssowski, Dzieje i kultura dawnych Słowian, Warszawa 1964. B. Gediga, Śladami religii Prasłowian, Wrocław 1976. A. Gieysztor, Mitologia Słowian, Warszawa 1985. M. A. Green, Dying for the gods. Human sacrificies in Iron Age and Roman Europe, Gloucestershire 2002. A. Kępińska, Żywioł i mit, Kraków 1983. W. Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 1990. P. Kowalski, Rzeka – próba uporządkowania znaczeń w kultu-rze magicznej, Wrocław, Rzeki. Kultura – Cywilizacja –– Historia, t. 6, 1997, s. 85–106. G. Labuda, Źródła, sagi i legendy do najdawniejszych dziejów Polski, Warszawa 1954. G. Labuda, Rzeki w dziejach narodów, t. 1, Warszawa 1992. J. E. Levy, Social and religious organization in Bronze Age Denmark. An analysis of ritual hoards finds, British Archaeo-logical Reports, International Series, t. 124, Oxford 1982. E. Niemczyk, Cztery żywioły w architekturze, Warszawa 2002. K. Piątkowski, Symbol i obraz, [w:] Eidalon. Kultura archa-

iczna w zwierciadle wyobrażeń, słów i rzeczy, red, H. van den Boom, A. P. Kowalski, M. Kwapiński, Gdańsk 2000, s. 71––80. M. Plezia, Greckie i łacińskie źródła do najstarszych dziejów Słowian, Poznań 1952. Publiusz Korneliusz Tacyt. Germania, tłum. T. Płóciennik, wstęp i komentarz J. Kolendo, Poznań 2008. Z. Sokolewicz, Środowisko naturalne a wierzenia religijne, [w:] Człowiek i środowisko w pradziejach, red. J. K. Kozłow-ski, S. K. Kozłowski, Warszawa 1983, s. 239–244. J. Szwed, Rola Bałtyku w dziejach Pomorza Wschodniegow starożytności, Warszawa 1976. Wierzenia przedchrześcijańskie, red. M. Wapiński, H. Paner, Gdańsk 1993. J. Woźny, Symbolika wody w pradziejach Polski, Bydgoszcz 1996. J. Woźny, Symbolika przestrzeni miejsc grzebalnych w cza-sach ciałopalenia zwłok na ziemiach polskich, Bydgoszcz 2000.



Nazwa przedmiotu Metodyka konserwacji zabytków z surowców organicznych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Małgorzata Grupa; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie historii konserwacji zabytków wykonanych z su-

rowców organicznych. Znajomość najnowszych metod kon-serwacji zabytków z surowców organicznych oraz podstawo-wych pojęć z zakresu konserwacji zabytków organicznych.

Treści (bloki tematyczne) – Przedmiot i zadania konserwacji zabytków organicznych. – Historia konserwacji. – Wiodące laboratoria w Polsce i na świecie. – Zapoznanie się z metodami konserwacji stosowanymi obec-

nie. Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; prezentacja zabytków organicz-

nych po konserwacji różnymi metodami Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa M. Aleksander, Ekologia mikroorganizmów, Warszawa 1975.

L. Babiński, Wybrane problemy konserwacji dużych drewnia-nych obiektów archeologicznych, [w:] Ochrona drewna, XIX Sympozjum, Jadwisin, Warszawa 1998, s. 149–155. L. Babiński, Dwustopniowa stabilizacja drewna dębowego na przykładzie konserwacji dużych znalezisk archeologicznych, [w:] Drewno archeologiczne. Badania i konserwacja, Bisku-pin 1998, s. 167–180. A. Drążkowska, M. Grupa, Uwagi o konserwacji przedmiotów znalezionych w grobach oficerów polskich w Katyniui Charkowie, [w:] Zbrodnia nie ukarana. Katyń–Twer––Charków, Warszawa 1996. A. Drążkowska, M. Grupa, Wydobywanie i zabezpieczanie zabytków skórzanych i włókienniczych, [w:] Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, red. Z. Kobylińskiego, War-szawa 1998, s. 117–126. A. Geijer, A. M. Franzen, M. Nockert, Drottning Margaretas gyllene kjortel i Uppsala domkyrka, Stockholm 1994. P. Hoffmann, The conservation of Bremen Cog –– between the steps, [w:] Proceedings of the 6th ICOOM Group on West Organic Archaeological Materials Confe-rence, red. P. Hoffmann i in., York 1977, s. 527–543. P. Hoffmann, A waterlogged medieval rivercraft from the Rhine stabilized In a two-step Polyetylene glycol treatment, [w:] ICOOM Comitteee for Conservation 9th Triennial Meet-ing, Dresden 1998, s. 229–233. I. Jagielska. Przydatność wybranych badań do konserwacji mokrego drewna, [w:] Drewno archeologiczne. Badaniai konserwacja, Biskupin 1998, s. 167–180. E. Nycz, R. Owczarz, L. Średnicka, Budowa tkanin, Warsza-wa 1990. A. Strzelczyk, Badania pod wpływem fungicydów na grzyby niszczące zabytkowy papier, Toruń 1973. W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 3, Warszawa 1995. B. Zyska, Mikrobiologiczna korozja materiałów, Warszawa 1977. E. Żala, Badanie stopnia uszkodzenia tekstylnych eksponatów muzealnych, Łódź 1999.

Nazwa przedmiotu Metodyka konserwacji zabytków z surowców organicznych Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia – laboratorium Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie gatunkami drewna i skór. Praktyczne zastosowanie

starych i nowych metod konserwatorskich; badanie efektyw-ności poszczególnych metod; porównanie efektów prac.

Treści (bloki tematyczne) – Poznawanie drewna archeologicznego. – Zapoznanie się z różnymi rodzajami skór. – Oleje roślinne i mineralne. – Kompozycje chemiczne do konserwacji. – Zastosowanie żywic naturalnych i sztucznych.

Stosowane pomoce dydaktyczne Mikroskopy; wanny z płaszczem wodnym; pompy próżniowe i inne

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Wykonanie zadanych ćwiczeń, sporządzenie sprawozdania

z ich przebiegu. Literatura obowiązkowa M. Aleksander, Ekologia mikroorganizmów, Warszawa 1975.

L. Babiński, Wybrane problemy konserwacji dużych drewnia-nych obiektów archeologicznych, [w:] Ochrona drewna, XIX Sympozjum, Jadwisin, Warszawa 1998, s. 149–155. L. Babiński, Dwustopniowa stabilizacja drewna dębowego na przykładzie konserwacji dużych znalezisk archeologicznych, [w:] Drewno archeologiczne. Badania i konserwacja, Bisku-pin 1998, s. 167–180. A. Drążkowska, M. Grupa, Uwagi o konserwacji przedmiotów znalezionych w grobach oficerów polskich w Katyniui Charkowie, [w:] Zbrodnia nie ukarana. Katyń–Twer––Charków, Warszawa 1996. A. Drążkowska, M. Grupa, Wydobywanie i zabezpieczanie zabytków skórzanych i włókienniczych, [w:] Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, red. Z. Kobylińskiego, War-szawa 1998, s. 117–126. A. Geijer, A. M. Franzen, M. Nockert, Drottning Margaretas gyllene kjortel i Uppsala domkyrka, Stockholm 1994. P. Hoffmann, The conservation of Bremen Cog –– between the steps, [w:] Proceedings of the 6th ICOOM Group on West Organic Archaeological Materials Confe-rence, red. P. Hoffmann i in., York 1977, s. 527–543. A waterlogged medieval rivercraft from the Rhine stabilized In a two-step Polyetylene glycol treatment, [w:] ICOOM Com-itteee for Conservation 9th Triennial Meeting, Dresden 1998, s. 229–233. I. Jagielska. Przydatność wybranych badań do konserwacji mokrego drewna, [w:] Drewno archeologiczne. Badaniai konserwacja, Biskupin 1998, s. 167–180. E. Nycz, R. Owczarz, L. Średnicka, Budowa tkanin, Warsza-wa 1990. A. Strzelczyk, Badania pod wpływem fungicydów na grzyby niszczące zabytkowy papier, Toruń 1973. W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 3, Warszawa 1995. B. Zyska, Mikrobiologiczna korozja materiałów, Warszawa 1977. E. Żala, Badanie stopnia uszkodzenia tekstylnych eksponatów muzealnych, Łódź 1999.

Nazwa przedmiotu Pracownia konserwatorska (zabytki metalowe) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Ryszard Kaźmierczak; doktor, adiunkt Krzysztof Rybka; magister, doktorant

Rok i semestr studiów III rok, 5 semestr (zimowy) Wymiar godzin łączny 60 Forma zajęć Zajęcia praktyczne Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Praktyczne poznanie toku postępowania konserwatorskiego

obejmującego badania stopnia skorodowania, metody oczysz-czania i antykorozyjne zabezpieczania na obiektach zabytko-wych. Opanowanie techniki i technologii wykonywania re-konstrukcji, ubytków i wzmocnień obiektów przy zastosowa-niu żywic syntetycznych i sproszkowanych metali. Praktyczna konserwacja zabytków metalowych o różnym stopniu znisz-czenia ulegającym korozji w środowisku wodnym i ziemnym. Konserwacja metalowych obiektów archeologicznych łączo-nych z innymi materiałami (skóra, drewno). Wykonanie kopii zabytków archeologicznych z mas sporządzanych z żywicy i sproszkowanych metali.

Treści (bloki tematyczne|) Konserwacja i restauracja wyrobów rzemiosła artystycznego na podłożu metalowym, obiekt zabytkowy (w zależności od problematyki konserwatorskiej omówionejz prowadzącym): – rozpoznanie zabytku, – opis stanu zachowania, – prostowanie, – oczyszczanie, – uzupełnianie ubytków, – zabezpieczanie.

Stosowne pomoce dydaktyczne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; zakończone prace konserwatorskie

obiektów; przygotowanie dokumentacji konserwatorskiej. Literatura obowiązkowa A. W. Florow, Artystyczna obróbka metali, Warszawa 1989.

J. Krause, Sarkofagi cynowe, problematyka technologiczno warsztatowa i konserwatorska, Toruń 1995. J. Krause, M. Rudy, M. Woźniak, Sarkofagi rodu Opalińskich, Toruń 1995. J. Samek, Polskie rzemiosło artystyczne, Warszawa 1984. G. Wranglem, Podstawy korozji i ochrony metali, Warszawa 1985.

Literatura ponadobowiązkowa J. Krause, Problematyka technologiczno-warsztatowa, koro-zyjna i konserwatorska malarstwa na podłożu metalowym, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki, nr. 3–4, Łódź 2002, s. 28–43.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (późne średniowiecze–okres nowo-

żytny) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Andrzej Nowakowski; profesor doktor habilitowany, profesor zwyczajny

Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość specyfiki procesów kulturowych w Polsce

w średniowieczu i nowożytności na tle krajów sąsiednich. Poznanie interdyscyplinarnej metodyki badań średniowiecza i nowożytności. Znajomość regionalizacji procesów dziejowych zachodzących w Polsce, uwarunkowanych odmiennym prze-biegiem zjawisk historycznych, kulturowych i politycznych w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Treści (bloki tematyczne) – Charakterystyka interdyscyplinarnej podstawy źródłowej badań na d późnym średniowieczem i nowożytnością Polce.

– Omówienie losu człowieka wiejskiego i miejskiego. – Omówienie struktury stanowej w średniowiecznej i nowo-żytnej Polsce.

– Wybrane zagadnienia gospodarki i kultury materialnejw późnym średniowieczu i ich ewolucja w epoce nowożyt-nej.

– Wybrane zagadnienia z zakresu historii wojskowej państwa polskiego w czasach ostatnich Piastów i dynastii Jagiello-nów.

Stosowane pomoce dydaktyczne Przezrocza; mapy; wykresy. Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa K. Baczkowski, Dzieje Polski średniowiecznej (1370–

–1506) [w:] Wielka historia Polski, t. 3 (rozdz. III, VII, XII), Kraków 1999. M. Biskup, G. Labuda, Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Pru-sach. Gospodarka. Społeczeństwo. Państwo. Ideologia (cz. 3, rozdz. I–III; cz. 4, rozdz. 5), Gdańsk 1986. L. Kajzer, Wstęp do archeologii historycznej w Polsce, Łodź 1996. W. Krassowski, Dzieje budownictwa i architektury na zie-miach Polski, t. 3, Warszawa 1991. A. Nowakowski, Wojskowość w średniowiecznej Polsce, Mal-bork 2005.


Nazwa przedmiotu Archeologia powszechna (późne średniowiecze–okres nowo-

żytny) Imię i nazwisko; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studentów Cele przedmiotu Znajomość wybranych aspektów archeologii późnego śre-

dniowiecza i czasów nowożytnych. Treści (bloki tematyczne) – Wydobycie i obróbka surowców mineralnych.

– Budownictwo miejskie, wiejskie i obronne. – Rzemiosła. – Uzbrojenie.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; poglądowy materiał archeologicz-ny.

Forma zaliczenia Zaliczenie na oceną Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach;

przygotowanie referatu na wybrany temat; pozytywna ocenaz pisemnego sprawdzianu.

Literatura obowiązkowa W. Krassowski, Dzieje i budownictwa i architektury na zie-miach Polski, t. 2, Warszawa 1990; t. 3, Warszawa 1991. Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 2–4, Warsza-wa 1978.



Nazwa przedmiotu Historia i teoria archeologii Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Jolanta Małecka-Kukawka; doktor habilitowany, profesor UMK

Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przedstawienie kształtowania się archeologii, jako samodziel-

nej dyscypliny naukowej (od filozofii starożytnej po koniec XIX wieku). Ukazanie rozwoju myślenia o przeszłości, zwią-zanych z nim metod i celów badawczych w kontekście uwa-runkowań historycznych i politycznych (archeologia XX wie-ku). Wskazanie najistotniejszych teorii filozoficznych i antro-pologicznych (etnologicznych), które miały wpływ na myśl archeologiczną.

Treści (bloki tematyczne) – Najdawniejsza przeszłość człowieka, jako przedmiot wiary: dwa mity biblijne o stworzeniu człowieka, początek świata w mitologii greckiej, starożytny Rzym i Lukrecjusz; śre-dniowiecze wobec przeszłości – rozważania Św. Augustyna, Jordanes, Długosz..

– Narodziny nowożytnej filozofii człowieka: renesansi wiek XVII; odkrycia geograficzne i pierwsze obserwacje etnologiczne, problem „dzikich”; pierwsze odkrycia arche-ologiczne, archeologia antyku; ustanowienie chronologii bi-blijnej, jako oficjalnej wizji historii człowieka.

– Oświecenie, zarys myśli oświeceniowej i procesu wyzwala-nia się spod dominacji wiedzy biblijnej; rola obserwacji et-nograficznych; historia cerauni („kamieni piorunowych”); Antoine de Condorcet, Jan G. Herder; wyprawa Napoleona do Egiptu; oświecenie w Polsce (Jan Potocki, Stanisław Kostka Potocki, Stanisław Staszic, Julian Ursyn. Niemce-wicz), początki myśli ewolucjonistycznej, „teoria katastrof” Georges’a Couviera.

– Romantyzm w Europie: tło historyczne i wydarzenia; Jean Francis Champollion i odczytanie hieroglifów rozwój egip-tologii; zainteresowanie własną przeszłością narodową (lu-dową): celtycką, germańską, słowiańską; Christian J. Thomsen i system trzech epok; początki prehistorii i ba-dania Jacques’a Boucher de Perthes’a; rozwój nauk przy-rodniczych: geologii (Charles Lyell), biologii (Karol Dar-win).

– Liberalna Europa: prehistoria i antropologia kultury jako samodzielne nauki; system nauk pozytywistycznych, ewolu-cjonizm; materializm; Odkrycie osad palowych w Szwajca-rii, rozwój badań nad najstarszymi dziejami ludzkości we Francji (Edward Lartet, Gabriel de Mortillet, Christi) i Skandynawii (Worsaae); koncepcja kultury w antropologii Edward Tylor; Lewis H. Morgan i Fryderyk Engels w spra-wie najstarszych dziejów ludzkości; Henryk Schliemann i Troja, Oskar Montelius i typologia.

– Archeologia polska w 2. połowie XIX wieku: badacze, in-stytucje, odkrycia, problemy.

– Archeologia europejska na przełomie XIX i XX wieku: schyłek ewolucjonizmu, antropogeografia, dyfuzjonizm, szkoła kulturowo-historyczna; nacjonalizm w archeologii niemieckiej (Gustaw Kossinna); archeologia słowiańska (Lubor Niederle); archeologia na ziemiach polskich: ośrod-ki, badacze i badania (Włodzimierz Demetrykiewicz, Karol Hadaczek, Erazm Majewski, Józef Kostrzewski), rozwój ar-

cheologii antycznej (Piotr Bieńkowski). – Archeologia Europy w latach 20. i 30 XX wieku: archeolo-

gia niemiecka, archeologia holenderska i nurt przyrodniczy (Albert van Giffen), archeologia brytyjska (Vere G. Childe), archeologia radziecka.

– Archeologia w II Rzeczpospolitej: nadrabianie opóźnień po odzyskaniu niepodległości, nowe instytucje, nowe pokolenie archeologów; narastanie tendencji nacjonalistycznych, spory G. Kossinny i J. Kostrzewskiego, nurt archeologii kulturo-wo-etnicznej, odkrycie i badania Biskupina; Stefan Krukow-ski i badania paleolitu, ważne odkrycia: Krzemionki Opa-towskie, Jaskinia Ciemna, Złota, Brześć Kujawski i gro-bowce typu kujawskiego, wczesnośredniowieczne Gniezno, Poznań, kopiec Krakusa.

– Lata 40 XX wieku w archeologii europejskiej i w Polsce: wojna i archeologia, archeologia polska a okupacja radziec-ka i niemiecka; V. G. Childe „O rozwoju w historii” i „Po-stęp i archeologia”; archeologia po II wojnie światowej; Powrót do korzeni, problematyka etnogenetyczna, polemiki z Niemcami o genezie Słowian; Idea obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, ofensywa marksistowska końca lat czterdziestych.

– Archeologia w PRL: polityka a nauka, pozycja archeologii, zwłaszcza badań nad początkami państwa polskiego, rozwój badań nad wczesnym średniowieczem; marksizm w arche-ologii okresu stalinowskiego (Włodzimierz Hołubowicz, Witold Hensel), reforma studiów, wprowadzenie „hkm”; ar-cheologia po „odwilży” w 1956 roku, ewolucja w kierunku metodologii materializmu historycznego; przygotowania do obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego, najważniejsze ba-dania (Gniezno, Poznań, Wiślica, Gdańsk, Opole, Sando-mierz, Wrocław); Badania paleolitu i mezolitu, systematyka przemysłów krzemiennych, najważniejsze badania (Jaskinia Ciemna, Kraków-Zwierzyniec, Jaskinia Nietoperzowa, Ca-łowanie, Kraków Spadzista); polska archeologia procesual-na, rozwój badań osadniczych, metodologia Jerzego Topol-skiego, Józefa Kmity i Leszka Nowaka – „poznańska szkoła metodologiczna”; Archeologiczne Zdjęcie Polski.

– Najważniejsze nurty metodologiczne i kierunki badańw archeologii 2. połowy XX wieku: neoewolucjonizm, „Nowa Archeologia” amerykańska, archeologia doświad-czalna, archeologia strukturalistyczna, etnoarcheologia, ar-cheologia feministyczna, nurty ponowoczesne.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) Warunki zaliczenia Pozytywna ocena z egzaminu Literatura obowiązkowa A. Abramowicz, Dzieje zainteresowań starożytniczych w Pol-

sce, cz. 1, Od średniowiecza po czasy saskie i świt Oświece-nia, Wrocław 1987. A. Abramowicz, Dzieje zainteresowań starożytniczychw Polsce, cz. 2, Czasy stanisławowskie i ich pokłosie, Wro-cław 1987. A. Abramowicz, Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek, Łódź 1991. Archeologia i starożytnicy, red. J. Głosek, Łódź 1996. Archeologia śródziemnomorska na Uniwersytecie Jagielloń-skim, red. J. Śliwa, Kraków 1998. Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość, red. B. Wawrzykowska, Toruń, 2001. Archeologia w teorii i w praktyce, red. A. Buko, P. Urbańczyk, Warszawa 2000.

P. Barford, Marksizm w archeologii polskiej w latach 1945–1975, Archeologia Polski, t. 40, z. 1–2, 1995, s. 7––78. G. Daniel, The idea of prehistory, Harmonsworth 1964. M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych. Warszawa 1988. Erazm Majewski i warszawska szkoła prehistoryczna na po-czątku XX wieku, red. S. K. Kozłowski, J. Lech, Warszawa 1996. I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995. S. Hensel, G. Donato, S. Tabaczyński, Teoria i praktyka ba-dań archeologicznych, Warszawa 1986. J. Kmieciński, Gustaff Kossinna – uczony i nacjonalista, Ar-cheologia Polski Środkowowschodniej, t. 1, 1996, s. 157–161. J. Kostrzewski, Dzieje polskich badań prehistorycznych, Po-znań 1949. Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa, red. S. Tabaczyński, Warszawa 2000. J. Lech, Prehistoria i przemiany światopoglądowe w Europie, Archeologia Polski, t. 37, z. 1–2, 1992, s. 265–285. J. Lech, Małowierni, spór wokół marksizmu w archeologii polskiej lat 1945–1975, Archeologia Polski, t. 42, z. 1–2, 1997, s. 175–232. J. Lutyński, Ewolucjonizm w etnologii anglosaskiej a etnogra-fia radziecka, Łódź 1956. D. Ławecka, Wstęp do archeologii, Warszawa 2000i 2003. D. Minta-Tworzowska, Klasyfikacja w archeologii jako spo-sób wyrażania wyników badań, hipotez oraz teorii archeolo-gicznych, Poznań 1994. E. Nowicka, Świat człowieka, świat kultury, Warszawa 1994. K. Pomian, Przeszłość jako przedmiot wiary, Warszawa 1968. K. Pomian, Przeszłość jako przedmiot wiedzy, Warszawa 1992. Pół wieku z dziejów archeologii polskiej (1939–1989), red. J. Lech, Warszawa 2007. C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia, teorie, metody i praktyka, Warszawa, 2002. Stefan Krukowski (1890–1982). Działalność archeologicznai jej znaczenie dla nauki polskiej, red. J. Lech, J. Partyka, Oj-ców 1992. V. Gordon Childe i archeologia XX wieku, red. J. Lech, F. M. Stępniowski, Warszawa 1999. J. Żak, Uwagi teoretyczne o refleksji prahistorycznej, Arche-ologia Polski, t. 20, z. 2, 1975, s. 259–273.

Literatura ponadobowiązkowa A. Abramowicz, Urny i ceraunie, Wrocław 1979. A. Abramowicz, Rzeczy, idee i maski. Jacques Boucher de Perthes (1788–1868), Warszawa 1998. C. W. Ceram, Bogowie, groby, uczeni, dowolne wydanie. S. De Laet, Archeologia i jej problemy, Warszawa 1960. K. Pomian, Zbieracze i osobliwości, Warszawa 1996. B. Suchodoloski, Narodziny nowożytnej filozofii człowieka, Warszawa 1963. J. Szacki, Historia myśli socjologicznej, dowolne wydanie. P. Vandenberg, Skarb Priama. Życie Henryka Schliemanna. Historia odkrycia Troi, Warszawa 1997. A. Waligórski, Antropologiczna koncepcja człowieka, War-szawa 1973.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Antropologia kulturowa Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Ogólnym Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Poznanie rodzajów organizacji społeczeństw tradycyjnych

i możliwości ich identyfikacji na podstawie źródeł archeolo-gicznych.

Treści (bloki tematyczne) – Rodzina i systemy pokrewieństwa. – Organizacje etapu przedpaństowego – grupa lokalna, ple-

mię, wodzostwo. – Proto-państwa i pierwsze państwa. – Rodzaje wewnętrznej stratyfikacji społecznej. – Organizacje, bractwa i stowarzyszenia o charakterze ponad-

etnicznym. – Migracje, podbój i kolonizacja. – Możliwości genetyki w interpretacji historii kontaktów et-

nicznych. – Możliwości i ograniczenia poznawcze paleodemografii.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; filmy; mapy; ilustracje na foliach. Forma zaliczenia Zaliczenie bez oceny Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; zaliczenie pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa Literatura ponadobowiązkowa C. Renfrew, Approaches to social archaeology, Oxford 1984.

L. H. Keeley, War before civilization. The myth of the peacful savage, New York–Oxford 1996. A. McPherron, On the sociology of ceramics: pottery style clustering, material residence and cultural adaptations of an algonkian-iroquoian border, iroquois culture, history and prahistory, Albany 1967. T. K. Earle, Chiefdoms in archaeological and ethnohistorical perspective, Annual Reviev of Anthropology, t. 16, 1987, s. 279–308.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z archeologii antycznej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Mielczarek Mariusz; profesor doktor habilitowany, profesor zwyczajny

Rok i semestr studiów III rok, semestr 6 (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Rozwój wiedzy o archeologii starożytnej Grecji i Rzymu, z

elementami archeologii Mezopotamii i Egiptu, od późnego okresu epoki brązu po dobę późnego Antyku. Przygotowania do samodzielnej pracy badawczej

Treści (bloki tematyczne) – Zagadnienia wstępne. – Homer, wieki ciemne i Urartu. – Ateny. Archeologia demokracji. – Aleksander III Wielki i archeologia greckiej Azji środkowej. – Świat hellenistyczny. Archeologia rewolucji naukowej i

technicznej. – Forum Trajana w Rzymie. Barbarzyńcy w oczach Rzymian. – Późne cesarstwo rzymskie. Archeologia wobec dylematu,

„dekadencja” czy zmiana. Stosowane pomoce dydaktyczne Materiał ilustracyjny Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie ćwiczeń; pozytywna ocena z egzaminu Literatura obowiązkowa J. Boardmann, Sztuka grecka, Toruń 1999.

R. Flacelière, Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, Warszawa 1985. K. Lewartowski, A. Ulanowska, Archeologia egejska. Grecja od paleolitu po wczesną epokę żelaza, Warszawa 1999. R. Osborne, Greece in the making 1200–479 BC, London and New York 2005. B. Patzek, Homer i jego czasy, Warszawa 2007. A. Sadurska, Archeologia starożytnego Rzymu, t. 2, Warszawa 1980. Z. Sztetyłło, Archeologia starożytnej Grecji, Warszawa 1975

Literatura ponad obowiązkowa M. L. Bernhard, Greckie malarstwo wazowe, Wrocław 1966. J. Boardmann, The Greeks Overseas, London (różne wyda-nia). J. M. Camp, The Archaeology of Athens, New Haven and London 2001. E. Papuci-Władyka, Sztuka starożytnej Grecji, Kraków 2001. A. Snodgrass, Archaic Greece. The age of experiment, Lon-don Melbourne Toronto 1980.

Uwagi

Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z archeologii antycznej Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, semestr 6 (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Obecność na zajęciach, podstawowa znajomość historii staro-

żytnej. Cele przedmiotu Zapoznanie z uwarunkowaniami przestrzennymi i chronolo-

gicznymi badań kultury antycznej. Opanowanie podstaw me-todologii badań interdyscyplinarnych (epigrafika, numizmaty-ka). Poznanie bazy źródłowej dla badań nad antykiem.

Treści (bloki tematyczne) – Italia w 1. połowie I tysiąclecia p.n.e. – Tło kulturowe półwyspu Apenińskiego a powstanie państwa

rzymskiego. – Republika rzymska: podbój Italii, kształtowanie się kultury

rzymskiej i jej oddziaływanie. – Cesarstwo rzymskie: kultura prowincjonalno-rzymska, eks-

pansja rzymska i jej oddziaływanie. – Cywilizacja rzymska: romanizacja i jej oddziaływanie poza

granicami Rzymu; Rzym i jego sąsiedzi – zagadnienie akul-turacji.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne; filmy; poglądowy materiał arche-ologiczny.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; pozytywna ocena z pisemnych spraw-

dzianów (łączne zdobycie 16 punktów na 30 możliwych). Literatura obowiązkowa R. Bianchi-Baninelli, Archeologia klasyczna jako historia

sztuki, Warszawa 1988. M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 1999 (lub inne wydanie). W. Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i kla-sycznego, Warszawa 1999. M. Mielczarek, Mennictwo starożytnej Grecji, Warszawa–Kraków 2006. L. Winniczuk, Ludzie i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2006.

Literatura ponad obowiązkowa J. Ciechanowicz, Rzym. Ludzie i budowle, Warszawa 1987. Ph. De Souza, Piraci w świecie grecko-rzymskim, Warszawa 2008. L. Schumacher, Niewolnictwo antyczne, Poznań 2005. T. Zieliński, Religia Rzeczpospolitej Rzymskiej. Religia cesar-stwa rzymskiego, Toruń 2000.

Uwagi Zaleca się czytanie tekstów autorów starożytnych oraz wszel-kich publikacji dotyczących szeroko rozumianej archeologii klasycznej



a świat roślin) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Agnieszka M. Noryśkiewicz; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość historii flory i roślinności w okresie ostatnich 15

tysięcy lat (od schyłku ostatniego zlodowacenia po czasy współczesne). Zwrócenie na uwagi przebieg sukcesji roślinnej w wyniku zmian naturalnych i antropogenicznych na podsta-wie wybranych polskich stanowisk.

Treści (bloki tematyczne) – Charakter sukcesji roślinnej po ostatnim zlodowaceniu. – Przeobrażenia roślinności (naturalne i antropogeniczne)

w poszczególnych regionach geobotanicznych Polski. – Palinologiczne dowody działalności człowieka. – Holoceńska sukcesja pyłkowa; ślady działalności człowieka

w diagramach pyłkowych; wskaźniki antropogeniczne i ich rola w zbiorowiskach roślinnych. Analiza archeobotaniczna.

Stosowane przedmioty dydaktyczne Prezentacje multimedialne; mikroskop optyczny; roślinny materiał porównawczy.

Forma zaliczenia Egzamin końcowy (ustny) Warunki zaliczenia Zaliczenie konwersatorium; pozytywna ocena z egzaminu. Literatura obowiązkowa Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowie-

czu w świetle badań interdyscyplinarnych, red. W. Chudziak, Toruń 2008. Late glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps, red. M. Ralska-Jasiewiczowa, M. Latałowa, K. Wasylikowa, K. Tobolski, E. Madejska, H. E. Wright Jr., C. Turner, Kraków 2004. M. Lityńska-Zając, Chwasty w uprawach roślinnych w pra-dziejach i wczesnym średniowieczu, Kraków 2005. T. Madejska, Zróżnicowanie roślinności Polski u schyłku ostatniego zlodowacenia, Studia Geologica Polonica 113, 1998, s. 137–180. A. M. Mannion, Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowi-ska przyrodniczego i kulturowego, Warszawa 2001. Palinologia, red. S. Dybova-Jachowicz, A. Sadowska, Kra-ków 2003. M. Ralska-Jasiewiczowa, L. Starkel, Paleografia holocenu, [w:] Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, red. L. Star-kel, Warszawa 1991, s. 105–127. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia przyrodniczo-archeologiczne, [w:] Mons Sancti Laurentii, t. 2, red. W. Chudziak, Toruń 2004. Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w póź-nym glacjale i holocenie, red. W. Niewiarowski, Toruń 1995.

Literatura ponadobowiązkowa Lake Gościąż central Poland a monographic study, red. M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madejska, L. Starkel, Kraków 1998, s. 202–219. M. Makohonienko, Przyrodnicza historia Gniezna, Byd-goszcz–Poznań 2000. K. Tobolski, Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Kra-jobrazowego, Poznań 1991.

Uwagi


a świat roślin) Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Agnieszka M. Noryśkiewicz; doktor, adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Konwersatorium Zajęcia w toku Profil ogólnoarcheologiczny Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Zapoznanie z historią flory i roślinności w okresie ostatnich

15 tysięcy lat (od schyłku ostatniego zlodowacenia po czasy współczesne). Zwrócenie na uwagi przebieg sukcesji roślinnej w wyniku zmian naturalnych i antropogenicznych na podsta-wie wybranych polskich stanowisk. Poznanie metodologii badań palinologicznych; nabycie umiejętności rozpoznawania podstawowych typów polinomorf; zapoznanie się z roślinny-mi wskaźnikami antropogenicznymi; umiejętność interpretacji i wyznaczania faz wzmożonej działalności człowieka na pod-stawie wyników analizy pyłkowej.

Treści (bloki tematyczne) – Charakter sukcesji roślinnej po ostatnim zlodowaceniu. – Przeobrażenia roślinności (naturalne i antropogeniczne)

w poszczególnych regionach geobotanicznych Polski. – Palinologiczne dowody działalności człowieka. – Holoceńska sukcesja pyłkowa; ślady działalności człowieka

w diagramach pyłkowych; wskaźniki antropogeniczne i ich rola w zbiorowiskach roślinnych.

Stosowane przedmioty dydaktyczne Prezentacje multimedialne; mikroskop optyczny; roślinny materiał porównawczy.

Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; udział w dyskusjach tematycznych;

pozytywna ocena z pisemnego sprawdzianu. Literatura obowiązkowa Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowie-

czu w świetle badań interdyscyplinarnych, red. W. Chudziak, Toruń 2008. Late glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps, red. M. Ralska-Jasiewiczowa, M. Latałowa, K. Wasylikowa, K. Tobolski, E. Madejska, H. E. Wright Jr., C. Turner, Kraków 2004. M. Lityńska-Zając, Chwasty w uprawach roślinnych w pra-dziejach i wczesnym średniowieczu, Kraków 2005. T. Madejska, Zróżnicowanie roślinności Polski u schyłku ostatniego zlodowacenia, Studia Geologica Polonica 113, 1998, s. 137–180. A. M. Mannion, Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowi-ska przyrodniczego i kulturowego, Warszawa 2001. Palinologia, red. S. Dybova-Jachowicz, A. Sadowska, Kra-ków 2003. M. Ralska-Jasiewiczowa, L. Starkel, Paleografia holocenu, [w:] Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, red. L. Star-kel, Warszawa 1991, s. 105–127. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia przyrodniczo-archeologiczne, [w:] Mons Sancti Laurentii, t. 2, red. W. Chudziak, Toruń 2004. Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w póź-nym glacjale i holocenie, red. W. Niewiarowski, Toruń 1995.

Literatura ponadobowiązkowa Botanical Guidebooks, nr 11 (1994), nr 23 (1999), nr 28 (2005). Lake Gościąż central Poland a monographic study, red. M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madejska, L. Starkel,

Kraków 1998, s. 202–219. M. Makohonienko, Przyrodnicza historia Gniezna, Byd-goszcz–Poznań 2000. K. Tobolski, Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Kra-jobrazowego, Poznań 1991.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Architektura Nubii od okresu napatańskiego do chrześcijań-

skiego Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy

Marcin Wiewióra; dotor habilitowany, adiunkt

Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Wykład Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Prezentacja rozwoju budownictwa i architektury w okresie od

napatańskiego do chrześcijańskiego na terytorium Nubii, czyli od Asuanu w Egipcie do Geziry w Sudanie. Zaprezentowanie rozwoju architektury na tym obszarze w okresach wpływów egipskich, w okresie rozwoju architektury meroickiej i w chrześcijańskim. Zapoznanie podstawami nubiologii, prezen-tacja historii Nubii od pradziejów do współczesności, a przede wszystkim przedstawienie archeologii architektury Nubii od IX wieku p.n.e do XVI wieku n.e. Zaprezentowanie historii badań archeologicznych, wybranych elementów historii poli-tycznej i struktury organizacji państw, rozwoju budownictwai architektury oraz rekonstrukcji procesów osadniczych (wy-brane zagadnienia).

Treści (bloki tematyczne) – Nubiologia: definicja pojęcia, zakres problematyki. – Położenie geograficzne, środowisko Nubii: wybrane zagad-

nienia, definicja podstawowych pojęć. – Sytuacja polityczna w okresie napatańskim, meroickim,

postmeroickim chrześcijańskim. – Archeologia architektury Nubii od pradziejów do średnio-

wiecza. – Rekonstrukcja procesów osadniczych. – Elementy kultury materialnej: sztuka, religia: wybór zagad-

nień. – Organizacja państwa: administracja, wojsko itp.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny ) Warunki zaliczenia Literatura obowiązkowa W. Y. Adams, Nubia. Corridor to Africa, London–Princeton

1977. Historia Afryki do początku XIX wieku, red. M. Tymowski, Warszawa, 1996. D. Welsby, The Medieval Kingdoms of Nubia: Pagans, Chris-tians and Muslims on the Middle Nile, London 2002.



Nazwa przedmiotu Metodyka badań architektonicznych Imię i nazwisko prowadzącego; tytuł i stopień naukowy

Henryk Ratajczak starszy wykładowca, magister

Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 30 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia architektury Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Przedstawienie miejsca badań w procesie prac archeologicznych i

konserwatorskich budynków oraz ruin historycznych. Przyswojenie wiedzy o metodzie ich prowadzenia i regułach opracowania wnio-sków z nich wynikających.

Treści (bloki tematyczne) – Wyjaśnienie definicji badań architektonicznych pod kątem ich historycznego charakteru, bazującego na wynikach kwerendy ar-chiwalnej, bibliograficznej i inwentaryzacyjnej oraz wiedzy z za-kresu historii technik budowlanych i historii rozwoju detalu archi-tektonicznego. Rodzaje i sposoby prowadzenia badań architekto-nicznych. Przepisy związane z prowadzeniem badań.

– Prezentacja modelowej (wzorcowej) zawartości dokumentacji z badań oraz krytyczna analiza przykładowych ich opracowań.

– Przyswojenie zasad interpretacji graficznej analizowanych „wę-złów” badawczych, służącej przedstawieniu tzw. chronologii względnej faz budowy.

– Ćwiczenia polegające na analizie obiektów zabytkowych na slaj-dach.

– Ćwiczenia polegające na zespołowej analizie dostępnego zabytku, zmierzającej do odczytania in situ jego nawarstwień, zarejestro-wania ich w formie szkiców terenowych i fotografii oraz graficz-nego i tekstowego opracowania wyników.

Stosowane pomoce dydaktyczne Przykładowe dokumentacje; prezentacje multimedialne. Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę. Warunki zaliczenia Wykonanie rysunkowej rekonstrukcji wybranego obiektu zabytko-

wego Literatura podstawowa (wybór) M. Brykowska, Metody pomiarów i badań zabytków architektury,

Warszawa 2003. J. Cramer, Handbuch der Bauaufnahme, Stuttgart 1984. J. T. Frazik, Megaskopowa analiza materiału, techniki i stratygrafii murów oraz tynków zabytkowych budowli, Czasopismo Techniczne. Budownictwo, R. 67, z. 3, 1967, s. 1–15. L. Kajzer, Wstęp do badań archeologiczno-architektonicznych, Łódź 1986. U. Klein, Bauaufnahme und Dokumentation, Stuttgart 2001. G. Th. Mader, Angewandte Bauforschung, Darmstadt 2005. M. Schuller, Building Archeology, ICOMOS VII, Munchen 2002.

Literatura ponadobowiązkowa Literatura z zakresu historii technik budowlanych, dawnych materia-łów budowlanych, urbanistyki, ochrony zabytków architektury.

Uwagi


Nazwa przedmiotu Urządzenia wodno-komunikacyjne w pradziejach i średnio-

wieczu Imię i nazwisko prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, 6 semestr (letni) Wymiar godzin łączny 15 Forma zajęć Ćwiczenia Zajęcia w toku Profil archeologia podwodna Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Znajomość terminologii i źródeł. Umiejętność rozpoznawania

i charakteryzowania elementów konstrukcyjnych. Omówienie podstawowych różnic w konstrukcjach mostów Rozumienie znaczenia mostów w pradziejach, średniowieczu i czasach nowożytnych.

Treści (bloki tematyczne) – Mosty w źródłach – Mosty jako urządzenia komunikacyjne. – Rodzaje przepraw. – Klasyfikacja mostów. – Pozostałości mostów i ich konstrukcje. – Specyfika badań pozostałości przepraw. – Technika budowy mostów w pradziejach. – Technika budowy mostów w średniowieczu i nowożytności. – Symbolika i znaczenie mostów.

Stosowane pomoce dydaktyczne Prezentacje multimedialne Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; przygotowanie referatu; pozytywna


Literatura obowiązkowa J. Bliszczuk, I. Budych., Most na Młynówce w Kłodzku – za-bytek techniki mostowej najwyższej klasy, [w:] Zabytki prze-mysłu i techniki w Polsce, t. 2, Mosty, red. J. Bliszczuk, S. Januszewski, Wrocław 2000, s. 19–27. P. Bonatz, F. Leonhardt, Brücken, Königstein im Taunus 1956. D. J. Brown, Brücken, München 1994. L. Browne, Brücken, Köln 1996. M. Brzostowski, Podstawy mostownictwa, Poznań 1953. M. Cook, Medieval bridges, Princes Risborough 1998. H. Czudek, A. W. Błaszczykowski, A. J. Witkowski, Mosty tymczasowe, Warszawa 1988. B. Graf, Bridges that changed the world, Münich 2002. W. Grembowicz, Cieśla mostowy, Warszawa 1989. J. Hermann, Die Slawischen Brücken aus 12 Jahrhundert im Ober-Ückersee bei Prenzlau. Ergebnisse der Archäologischen Unterwasserforschungen, Ausgrabungen und Funde, t. 11, z. 4, 1966, s. 215–230. J. Jankowski, Mosty w Polsce i mostowcy polscy (od czasów najdawniejszych do końca I wojny światowej), Wrocław 1973. W. Jarocki, Budowle wodne, Warszawa 1958. B. Kędzierski, Postęp techniczny w mostownictwie, Warszawa 1972. A. Kola, G. Wilke, Archeologia podwodna. Część I. Badania w akwenach śródlądowych Europy Środkowej i Wschodniej, Toruń 1985. A. Kola, G. Wilke, Mosty sprzed tysiąca lat, Toruń 2000. Köthe R., Mosty, Wrocław 1993. J. Lebieda, Mosty drewniane. Część pierwsza, Poznań 1952. S. Parnicki-Pudełko, Starożytne mosty w Grecji, Archeologia, t. 11, 1961, s. 128–141. A. Rosset, Starożytne drogi i mosty, Warszawa 1970.

A. Rosset, Drogi i mosty w średniowieczu i czasach odrodze-nia, Warszawa 1974. D. Stróżecki, Mosty drewniane, Warszawa 1959. W. Szulta, Przeprawy mostowe na ziemiach polskich w śre-dniowieczu, Toruń 2008.


Liczba punktów ECTS (łącznie ): 3.

Nazwa przedmiotu Pracownia konserwatorska (zabytki z surowców organicz-

nych) Imię i nazwisko i imię prowadzącego; stopień i tytuł naukowy


Rok i semestr studiów III rok, semestr 6 (letni) Wymiar godzin łączny 90 Forma zajęć Zajęcia praktyczne Zajęcia w toku Profil konserwatorski Wymagania wstępne wobec studenta Cele przedmiotu Wdrożenie nowych metod do konserwacji zabytków orga-

nicznych. Umiejętność konserwacji zabytków wykonanych ze skóry, drewna, tkaniny i in.

Treści (bloki tematyczne) – Przedmioty z drewna – ze środowisk „mokrych” i „su-chych”.

– Pozostałości tkanin – wełna, len, jedwab. – Przedmioty ze skór. – Przedmioty o złożonych strukturach surowcowych.

Stosowane pomoce dydaktyczne Mikroskopy; cieplarki; wanny; komory próżniowe Forma zaliczenia Zaliczenie na ocenę Warunki zaliczenia Obecność na zajęciach; zakończone prace konserwatorskie

obiektów; przygotowanie dokumentacji konserwatorskiej. Literatura obowiązkowa M. Aleksander, Ekologia mikroorganizmów, Warszawa, 1975;

L. Babiński, Wybrane problemy konserwacji dużych drewnia-nych obiektów archeologicznych, [w:] Ochrona drewna, XIX Sympozjum, Jadwisin 15–17.09.1998, Warszawa 1998, s. 149–155. L. Babiński, Dwustopniowa stabilizacja drewna dębowego na przykładzie konserwacji dużych znalezisk archeologicznych, [w:] Drewno archeologiczne. Badania i konserwacja, red. L. Babiński, Biskupin 1998, s. 167–180. A. Drążkowska, M. Grupa, Uwagi o konserwacji przedmiotów znalezionych w grobach oficerów polskich w Katyniui Charkowie, [w:] Zbrodnia nie ukarana. Katyń–Twer––Charków, red. M. Tarczyński, Zeszyty Katyńskie, nr 6, War-szawa 1996, s. 78–90. A. Drążkowska, M. Grupa, Wydobywanie i zabezpieczanie zabytków skórzanych i włókienniczych, [w:] Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, red. Z. Kobyliński, Warsza-wa 1998, s. 117–126. A. Geijer, A. M. Franzen, M. Nockert, Drottning Margaretas gyllene kjortel i Uppsala domkyrka, Stockholm, 1994. P. Hoffmann, The conservation of Bremen Cog – between the steps, [w:] Proceedings of the 6th ICOOM Group on West Or-ganic Archaeological Materials Conference, red. P. Hoff-mann, York 1977, s. 527–543. P. Hoffmann, A waterlogged medieval rivercraft from the rhine stabilized in a two-step polyetylene glycol treatment, [w:] ICOOM Comitteee for Conservation 9th Triennial Meet-ing, Dresden 1998, s. 229–233. I. Jagielska, Przydatność wybranych badań do konserwacji mokrego drewna, [w:] Drewno archeologiczne. Badaniai konserwacja, Biskupin 1998, s. 176–180. E. Nycz, R. Owczarz, L. Średnicka, Budowa tkanin, Warsza-wa 1990. A. Strzelczyk, Badania pod wpływem fungicydów na grzyby niszczące zabytkowy papier, Toruń 1973. W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 3, Warszawa 1995. B. Zyska, Mikrobiologiczna korozja materiałów, Warszawa 1977.

E. Żala, Badanie stopnia uszkodzenia tekstylnych eksponatów muzealnych, Łódź 1999.



archeologia - syllabusy 2010-2011

Documents

Transcript of archeologia - syllabusy 2010-2011