7/25/2019 Ambroza Katastrofy Budowlane Wnioski Na Przyszlosc 4 2010

1/3

Nowoczesne BudownictwoInynieryjne Lipiec Sierpie 201026

Kraj Budownictwo

O tym, jak wany jest to problem i jak bardzo koncentruje sina nim uwaga brany, wiadczy ogromna popularno orga-nizowanych corocznie przez t uczelni konferencjiAwariebudowlane. W latach 19741993 zorganizowano 14 sympozjwdotyczcych przyczyn awarii oraz sposobw zapobiegania ichwystpowaniu. Seminaria te szybko zyskay sobie szerokie grono

zainteresowanych i zostay objte honorowym patronatem Ko-mitetu Inynierii Ldowej i Wodnej PAN i Komitetu NaukiPZITB. W 1994 r. cykl przyj formu konferencji naukowo-technicznych. W maju 2009 r. odbya si w Midzyzdrojach

XXIV Konferencja Naukowo-TechnicznaAwarie budowlane.Pynce z niej wnioski stanowi ciekaw analiz biecej sy-tuacji, s take cennym rdem wytycznych i zalece, ktre,wprowadzone w ycie, niewtpliwie przyczyni si do poprawysytuacji i systematycznego ograniczenia skutkw, jakie pocigaj

za sob katastrofy budowlane.

Statystycznie rzecz ujmujc

O awariach i katastrofach budowlanych robi si zwykle go-no, kiedy zbieraj miertelne niwo. Tymczasem problem jest

Katastrofybudowlanewnioskinaprzyszo Bernarda Ambroa-Urbanek,Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Od zarania budownictwa obiekty budowlane ulegaj katastrofom. Eksperci s zdania, e nie da si ich unikn zupenie, bez wzgldu napostp i rozwj technologiczny. Naley jednak dy do ograniczenia ryzyka wystpowania awarii i katastrof budowlanych, lub chobyzmniejszenia ich negatywnych skutkw. Dzi te zagadnienia s ju niemal oddzieln dziedzin nauki. Od ponad 30 lat zajmuje si nimim.in. Wydzia Budownictwa i Architektury Politechniki Szczeciskiej.

Nyul Fotolia.com

7/25/2019 Ambroza Katastrofy Budowlane Wnioski Na Przyszlosc 4 2010

2/3

Lipiec Sierpie 2010 Nowoczesne BudownictwoInynieryjne 27

Budownictwo Kraj

rwnie trudny, gdy nastpstwem jest zniszczenie wielomiliono-wych inwestycji. Zesp Podstawowych Problemw BadawczychBudownictwa Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawieopracowa i opublikowa w 1992 r. Komputerow baz danycho awariach i katastrofach budowlanych. Zgromadzono w niejok. 3000 danych-rekordw. Cho baza obejmuje tylko wyda-rzenia zaistniae od 1989 r. do 2004 r., pozwala utwierdzi si

w przekonaniu, e zagroenie katastrof budowlan wystpujena kadym z etapw budowy. Posegregowane w czytelny sposbdane przynosz wiele informacji o poszczeglnych zdarzeniach ich miejscu, czasie, szczegowo o obiekcie ktrego dotycz,

jak rwnie o wykonawcy danego obiektu, wielkoci strat, jakiespowodowaa katastrofa, oraz eksperck ocen ich przyczyn.Na podstawie tych danych kadego roku sporzdzane s ana-lizy i zestawienia statystyczne, prezentowane w sprawozdaniu.Wystarczy powiedzie, e w zdiagnozowanych zdarzeniach tegookresu w 2925 przypadkach bdy pojawiy si ju na etapieprojektowania obiektw, w tej samej liczbie przypadkw zawi-niy bdy wykonawstwa, a efektem badanych katastrof w 1121przypadkach byo runicie elementu. W 1333 przypadkach

doszo do pknicia elementu, w ponad 300 przypadkach skutekograniczy si do przechylenia, ugicia czy wygicia konstrukcji.

Czy tym zdarzeniom i ich skutkom mona byo zapobiec? Natego typu pytania staraj si odpowiedzie eksperci i uczestnicykonferencjiAwarie budowlane. Nie bez racji podkrelaj wagwnioskw, ktre w ycignito po podsumowaniu wielodnio-wych dyskusji i rozwaa najznamienitszych ekspertw sztukiinynierskiej. Gdyby zostay one uwzgldnione w dziaalnociinynierskiej i legislacyjnej, to w przyszoci by moe dao by siunikn wielu awarii i katastrof budowlanych a to ju korzynie do przecenienia. Warto wic dokadnie przeanalizowawnioski pynce z debat i dyskusji.

Zmiana mylenia w myl prawaGwne wskazwki i zalecenia odnosz si do koniecznoci

wprowadzenia znaczcych zmian w wielu aspektach dziaalnociinwestycyjnej, ale i wskazuj na niezbdn pomoc ze strony usta-wodawcy. Jak si okazuje, zapewnienie bezpieczestwa obiektom

budowlanym w duej mierze wie si z zagadnieniami legisla-cyjnymi. W tym zakresie autorzy wnioskw sygnalizuj koniecz-

no zmiany przepisw, z ich ukierunkowaniem na zwikszeniebezpieczestwa w realizacji i uytkowaniu obiektw. Najlepszenawet przepisy prawne nie spowoduj jednak cakowitego wy-eliminowania bdw ludzkich, a czasem zw ykych zaniedba.Dlatego dopiero dostosowanie si do przepisw projektantw,wykonawcw, administratorw i uytkownikw obiektw jestpodstaw zapobiegania awariom i katastrofom budowlanym.Mimo i adne przepisy nie mog ujmowa wszystkich mo-liwych sytuacji, zwaszcza zagroe spowodowanych katakli-zmami, to jednak przewidziane w nich dziaania prewencyjnemog znaczco zmniejszy skal szkd.

Jednym z waniejszych, uwypuklanym przez autorw wnio-skw problemem jest zbyt maa odporno poarowa niekt-rych klas budynkw. Skutki awarii wynikajcych z tego stanurzeczy nale do najbardziej spektakularnych i tragicznych.Przeprowadzone niedawno kontrole obiektw, zwaszcza tzw.domw socjalnych, wykazay ogromn skal zagroenia poa-rowego. Zalecenia pokontrolne doprowadziy nawet do wycze-

nia z uytkowania niektrych budynkw. Czsto podnoszonyw tych przypadkach przez wacicieli obiektw aspekt ekono-

miczny, wynikajcy z niewystarczajcych rodkw finanso-wych, nie zwalnia jednak organw administracji pastwowej

i samorzdowej ze cisego stosowania przepisw w zakresiezabezpiecze antypoarowych, a take wspominanego ju kon-trolowania zachowa uytkownikw obiektw pod wzgldemprzestrzegania tych przepisw.

Niskie nakady, wysokie ryzyko

Nadmierne oszczdnoci w trakcie wykonywania obiektu,

a take jego eksploatacji to zreszt stay czynnik zagroenia,na co zwracaj uwag eksperci. Takim zagroeniem moe bynp. samo kryterium niskiej ceny oferowanej w przetargach narealizacj obiektu co moe zaway na stosowanych przezwykonawc niszych standardach i niedopenianiu wszystkichniezbdnych przepisw i obowizkw. Dlatego eksperci sugerujstosowanie zasady odrzucania ofert z najnisz i najwysz cen.Naley zwraca szczegln uwag na firmy wykonawcze, ktrezbyt atwo wygrywaj przetargi. Czasami bywa tak, e z powodunadmiernych oszczdnoci inwestorzy korzystaj rwnie z jaknajtaszych nadzorw budowlanych. Tymczasem administra-cyjne agendy nadzoru budowlanego oraz bezporedni nadzrtechniczny wymagaj zdecydowanie wysoko wykwalifikowanej

kadry, uposaonej na stosownym poziomie. Jest to zdaniem au-torw wnioskw i zalece problem niedoceniany w skali caegokraju, zwaszcza w maych miejscowociach, powodujcy, e donadzoru nie trafiaj specjalici najwyszej klasy.

Prewencja, nie interwencja

Problem nowelizacji Prawa budowlanego jest bardzo czstopodnoszony przez wielu znawcw brany i jej legislacyjnychobwarowa. Na ten aspekt zwrcil i uwag eksperci konferencjiAwarie budowlane. We wnioskach po debatach na ten tematpodkrelono, e uregulowania prawne na og pomijaj aspektbezpieczestwa konstrukcji, koncentrujc si na oglnych re-gulacjach branowych. Wemy pod uwag np. kwesti posze-

rzenia palety definicji specjalnoci technicznych. Jak wskazujdane statystyczne, ponad 60% awarii i katastrof w Polsce wy-nika z nieprawidowej oceny wsppracy podoa gruntowegoz obiektem budowlanym. W porwnaniu z innymi krajami eu-ropejskimi ta statystyka jest miadca dla Polski. Geotechnikato specjalno odmienna i silniej zwizana z budownictwem niinne specjalizacje techniczno-budowlane, wymienione w za-czniku do rozporzdzenia Ministra Transportu i Budow-nictwa z 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcjitechnicznych w budownictwie (DzU 2006, nr poz. 578 wrazz pniejszymi zmianami). Zatem powinna by, o co wnioskujeksperci, wprowadzona do ustawodawstwa budowlanego jakooddzielna specjalno techniczna. Prawo budowlane powinnouwzgldnia takie pojcia, jak specjalno geotechniczna, pro-

jektowanie geotechniczne i projekt geotechniczny, w zalenociod kategorii geotechnicznej obiektu budowlanego.

Waga nadzoru

Awarie i katastrofy oraz poary s najczciej skutkiem nie-wystarczajcej kontroli technicznej i rnego rodzaju zaniedbaw okresie uytkowania. W tej dziedzinie istotne znaczenie masprawno funkcjonowania pracownikw nadzoru budowla-

nego, niezalenie od roli zarzdcw i wacicieli budynkworaz ogu lokatorw. Czsto bezporedni przyczyn awariibyy niedocignicia wykonawcze, wynikajce ze zbyt pobie-

nie i pospiesznie wykonanego projektu, braku pozwolenia nabudow, braku nadzoru budowlanego, a niekiedy nawet kierow-nika budowy. Tu wychodz na jaw konsekwencje niedoskona-ego nadzoru budowlanego. Czy wynikaj one z nadmiernych

7/25/2019 Ambroza Katastrofy Budowlane Wnioski Na Przyszlosc 4 2010

3/3

Nowoczesne BudownictwoInynieryjne Lipiec Sierpie 201028

Kraj Budownictwo

oszczdnoci finansowych, o czym wspominali uprzednio au-torzy wnioskw i zalece, czy te z zaniedba proceduralnych zawsze prowadz do tragicznych w skutkach, a jak si okazujewcale niekoniecznych zdarze. Dlatego waga nadzoru, jegoprofesjonalizm i konsekwencja w dziaaniu nabieraj takiejwagi nawet przy budowach obiektw drugorzdnych, jak np.elementy konstrukcji wewntrznych. Wprowadzenie procedury

obowizkowego uzyskiwania pozwolenia na budow dla tegotypu elementw drugorzdnych byoby podstaw zdyscyplino-wania wszystkich uczestnikw procesu realizacji tych na ogdrobnych inwestycji.

Rol nadzoru jest nie tylko wydanie pozwolenia na budow,ale te czste monitorowanie prac i tworzenie zalece napraw-czych, jeli podczas caego procesu budowy zajdzie taka po-trzeba. To od dobrego wyszkolenia pracownikw nadzoru zaleyczsto bezpieczestwo uytkujcych obiekt. Bardzo dynamiczny

w ostatnich latach rozwj budownictwa wymaga rwnie szyb-kiego dostosowania i wysokich kwalifikacji kadry technicznej,w tym pracownikw nadzoru.

Nowe pozycje na cenzurowanymSzczeglnie ciekaw kwesti podejmowan podczas ostatniej

konferencjiAwarie budowlanebyy, poruszane po raz pierwszyna tak szerok skal, zagadnienia awarii komunikacyjnych.Zwrcono szczegln uwag na przyczyny awarii i wykolejepojazdw szynowych. To kolejne gone medialnie katastrofy,ktrych przyczyn naley szuka nie tylko w wadach konstruk-cyjnych samych pojazdw, ale te niedokadnie opracowanychwarunkach geotechnicznych podoa, jakoci szyn i ich wa-ciwego posadowienia.

Mosty kolejowe s z kolei obiektami na og dugo eksploato-wanymi i niewtpliwie jest to powd do wyjtkowo skrupulat-nego i systematycznego kontrolowania ich stanu technicznego.

Gdyby mosty kolejowe byy objte szczeglnym nadzorem,z pewnoci mona by wczeniej zapobiec wielu katastrofomspowodowanym ich wyeksploatowaniem. W Polsce ok. 45%mostw kolejowych ma ponad 100 lat, a jedynie 15% tychobiektw liczy mniej ni 40 lat. Systematyczne przegldy orazewentualne monitorowanie ich stanu i terminowa realizacjaniezbdnych dziaa naprawczych s w tym przypadku naj-bardziej skutecznym sposobem zapewnienia bezpieczestwauytkownikom tych konstrukcji. Na potrzeby zarzdzania mo-stami kolejowymi opracowano hierarchiczny system klasyfikacjiuszkodze SMOK, wykorzystujcy moliwoci komputerowegoprzetwarzania duej liczby informacji o zmieniajcej si kon-dycji obiektw kolejowych. Naley mie nadziej, e ten systemwczesnego ostrzegania bdzie skutecznym narzdziem w walceo bezpieczestwo i pomoe zapobiec niejednej katastrofie.

Praca u podstaw

Czsto bywa niestety tak, e bdy skutkujce awari bd na-wet katastrof powstaj ju na etapie projektowania obiektu czyelementu. Dyskutanci konferencjiAwarie budowlane zwrciliuwag na niewystarczajcy poziom polskich projektw. Wieleawarii jest wynikiem bdw projektowania, co w poczeniuz wadliwym wykonaniem i montaem elementw bywa niemalpewnym rdem awarii. W projektach wystpuj typowe bdy,m.in. przy projektach zbiornikw pomijane s kwestie stanw

granicznych uytecznoci, czy te kwestie trwaoci i obciewyjtkowych. W wielu przypadkach brakuje zadowalajcejspecyfikacji materiaowej, zbyt liczne s usterki w zakresie kon-struowania zbrojenia. Awarie konstrukcji stalowych wynikaj

natomiast na og z takich bdw, jak wadliwe ukady i wartociobcie, niewaciwe schematy statyczne i modele oblicze-niowe, bdne rozwizania konstrukcji wzw, niewaciwypodzia konstrukcji na elementy wysykowe oraz ze projektytechnologii montau.

Szczeglnego postpowania w projektowaniu (a take wyko-nawstwie) wymaga realizacja budynkw w zwartej zabudowie

rdmiejskiej. Posadowienie nowego budynku w bezporednimssiedztwie istniejcego obiektu (najczciej starego budynku)musi by dobrze przemylane, czasem wymaga specjalnego za-biegu geotechnicznego (np. wzmocnienia gruntu) i powinno bykonsultowane z geotechnikiem zarwno w fazie projektowania,

jak i w czasie wykonywania fundamentw. Przy adaptacjach sta-rych budynkw murowanych istotne jest zdiagnozowanie eks-perymentalne wytrzymaoci muru, a jeeli jest to niemoliwe,naley preferowa niezalene wewntrzne konstrukcje nonestropw. Okazuje si, e nawet zastosowanie nowych technologiinie strzee przed zgubnymi skutkami bdw projektowych.

Projektowanie obiektw budowlanych bazujce jedynie natechnice komputerowej prowadzi czasem do powanych b-

dw. Wielu projektantw podejmuje si bowiem zada wykra-czajcych poza ich wiedz i dowiadczenie. Nie potrafi onitake zweryfikowa wynikw oblicze komputerowych innymi,uproszczonymi metodami.

Zdajc si na ask losu

Postp cywilizacyjny wymaga nowoczesnego spojrzenia nabardzo wiele kwestii. Jak si okazuje zdarzenia, ktre dawniejnie byy odnotowywane, a teraz pomau staj si codzienno-ci, rwnie maj wpyw na rozwj inynierii budowlanej.Konieczne s dostosowania i prawa i postpowania. Wemy np.sporadycznie wystpujce w naszym kraju trby powietrzne

jeszcze 10 lat temu nikt o nich nie sysza i nie byy brane pod

uwag przy projektowaniu konstrukcyjnym obiektw. Dzi jumamy niestety dowiadczenia z tragicznymi skutkami tychanomalii pogodowych. Podobnie rzecz ma si w przypadkualarmujcych doniesie o odczuwalnych wstrzsach w wieluregionach Polski.

Ekstremalne oddziaywanie wiatru na obiekty budowlanew Polsce wywouj wiatry wirowe (trby powietrzne) i prosto-liniowe (huraganowe, burzowe i sztormowe). Dotychczasowewyrywkowe informacje o skutkach ekstremalnych obciewiatrowych i sposobach ich usuwania mog stanowi wska-zwki dorane dla uytkownikw, ale nadinterpretacja tychpojedynczo zaobserwowanych przypadkw moe doprowadzido bdnej oceny faktycznych przyczyn awarii. Unormowaniezasad projektowania i wykonywania obiektw odpornych natego rodzaju oddziaywania wymaga zebrania wikszej bazydanych o charakterze i sile zjawisk i rodzajach uszkodze.Wobec coraz czstszych przypadkw wystpowania anomaliipogodowych w Polsce na tego typu badania powinny by prze-znaczane odpowiednie rodki finansowe. Przypadki rozlegychawarii linii energetycznych, spowodowanych choby rekordo-wymi mrozami w pierwszych miesicach tego roku, wskazujna potrzeb weryfikacji wielu zasad i zalece projektowaniatego typu konstrukcji.

Jak wida, wako problematyki szeroko pojtej diagnozy,analizy i oceny pojawiajcych si awarii budowlanych wywouje

potrzeb dyskusji na ten temat. Z ca pewnoci mona po-wiedzie, i kolejne edycje konferencjiAwarie budowlanemajgboki sens dla poprawy jakoci budownictwa i bezpieczestwazarwno ludzi, jak i inwestycji.