Media mobilne – nowe wyzwania

Always on –

zawsze w sieci

Materiały robocze do lekcji

Always on

2

Materiały zawarte w tej broszurze są przetłumaczonymi fragmentami publikacji wydanej w 2015

roku staraniem klicksafe i Handysektor, zatytułowanej „Always on. Mobile Medien – Neue

Herausforderungen“

Autorzy: Stefanie Rack (klicksafe), Fabian Sauer (Handysektor, mecodia) Ilustracje: Katrin Mack 1. wydanie grudzień 2015 Wydawcy: klicksafe jest niemieckim Punktem Awareness działającym w ramach Programu Unii Europejskiej CEF Telecom. Koordynator klicksafe: Peter Behrens, (Landeszentrale für Medien und Kommunikation Rheinland-Pfalz) www.klicksafe.de Projekt współfinansowany przez Unię Europejską, http://ec.europa.eu/digital-agenda/self-regulationbetter-internet-kids oraz Handysektor jest serwisem informacyjnym dla młodzieży. Kierownictwo projektu: Markus Merkle (mecodia GmbH) . www.handysektor.de Osoby odpowiedzialne w znaczeniu prawa prasowego: W klicksafe: Birgit Kimmel, w Handysektor: Mechthild Appelhoff (Landesanstalt für Medien Nordrhein-Westfalen), Thomas Rathgeb (Medienpädagogischer Forschungsverbund Südwest)

Moduł ten podlega licencji Creative Commons „Bez utworów zależnych” (ND), co oznacza, że wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór w celach niekomercyjnych jedynie po podaniu źródła klicksafe i strony www.klicksafe.de, w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Always on

3

Treść

Wprowadzenie .......................................................................................................................... 4

Co oznacza „Always on“? ..................................................................................................... 4

Informacje merytoryczne .......................................................................................................... 5

Zawsze w sieci – zawsze dostepni ........................................................................................ 5

Zawsze obserwować – zawsze pod obserwacją ........................................................... 5

Ryzyka związane z nieustanną łącznością ................................................................................ 5

Niebezpieczeństwo w ruchu ulicznym .......................................................................... 5

Kłopoty z zasypianiem ................................................................................................. 6

Smartfon jako źródło stresu ......................................................................................... 7

„Efekt kasyna“ i „efekt piły“ .......................................................................................... 8

Pogubieni w wielozadaniowości ................................................................................... 9

Test: czy mam jeszcze kontrolę? ................................................................................. 9

Świadome użytkowanie ............................................................................................ 10

WhatsApp i spółka. ............................................................................................................. 11

Ustawienia prywatności pomagają zwalczyć stres ...................................................... 11

Grupy klasowe .......................................................................................................... 11

Lekcja o zasadach obowiązujących na WhatsApp ..................................................... 12

Mobbing za pośrednictwem WhatsApp ...................................................................... 12

Korzystanie w szkole i w procesie nauczania ...................................................................... 13

Czy WhatsApp może być narzędziem dla nauczycieli? .............................................. 13

Regulamin korzystania ze smartfonów ....................................................................... 13

Linki, dalsze informacje, literatura ........................................................................................... 14

Arkusze robocze: Projekt 1-3 ................................................................................................... 15

Always on

4

Wprowadzenie

Co oznacza „Always on“?

W wyniku coraz szybszego postępu technologicznego, w naszą codzienność wkroczyły

najrozmaitsze urządzenia z dostępem do sieci. Obok komputerów stacjonarnych,

laptopów i konsoli do gier, najważniejszą rolę odgrywają tu urządzenia przenośne, jak

smartfony i tablety. Na skutek ich permanentnego podłączenia do internetu i oferowanej

przez nie możliwości korzystania z nich zarówno w domu, jak i w podróży, użytkownicy

coraz częściej są „always on” – czyli zawsze w sieci. Według badania online

przeprowadzonego w 2014 roku przez stację ARD/ZDF obecnie dotyczy to już połowy

wszystkich użytkowników internetu, przy czym liczba ta uległa podwojeniu w stosunku do

stanu sprzed dwóch lat. Przodują w tym przede wszystkim młodzi ludzie. Już niemal

każdy posiada komórkę lub smartfon z dostępem do internetu.

Korzystanie z internetu nie ogranicza się jednak do klasycznego odwiedzania stron www, lecz oznacza

wszystkie czynności dostępne na urządzeniach. W przypadku aplikacji mobilnych niemal zawsze

wymagana jest łączność z internetem. Nawet, gdy korzystamy z wielu funkcji podstawowych w

smartfonach i tabletach, dane przekazywane są przez internet.

Jednak nie tylko wymogi techniczne odpowiadają za permanentną łączność z siecią. Istotną rolę

odgrywają tu także nowe normy społeczne i realizacja osobistych potrzeb.

Dlatego przy pomocy tychże materiałów pragniemy pomóc uczniom w przemyśleniu nowych wyzwań i

wypracowaniu świadomego podejścia do wszechobecnych mediów elektronicznych.

Always on

5

Informacje merytoryczne

Zawsze w sieci – zawsze dostępni

Permanentne podłączenie do sieci sugeruje również permanentną dostępność, której żąda się od nas w

życiu codziennym. O ile jeszcze niedawno najpowszechniejszą metodą komunikacji były smsy i rozmowy

telefoniczne, o tyle dziś zastąpiły je komunikatory internetowe w rodzaju WhatsApp, nie wymagające

ponoszenia kosztów za wysłanie pojedynczej wiadomości. W konsekwencji, usługi te nie są używane w

równie przemyślany sposób, jak wcześniej, co z kolei często prowadzi do zalewu wiadomości w

smartfonie. Wreszcie, odczuwalny przymus by jak najszybciej odpowiedzieć na wiadomość prowadzi do

tego, że smartfony są w nieustannym użyciu.

Zawsze obserwować – zawsze pod obserwacją

O ile media społecznościowe takie jak Facebook miały jeszcze swoje początki na

komputerach stacjonarnych, o tyle swoje obecne rozpowszechnienie w formie aplikacji

zawdzięczają urządzeniom mobilnym. Wielką popularnością cieszą się serwisy takie jak

Instagram, umożliwiający edycję i udostępnianie zdjęć. Szybki wgląd w życie innych

ludzi jaki mamy za pośrednictwem sieci społecznościowych daje pozory głębi, ale tak

naprawdę to bardzo złudne wrażenie. Każdy użytkownik udostępnia określony - na ogół

pozytywny - wizerunek samego siebie, odzwierciedlający jednak tylko wycinek jego życia. Zwłaszcza

młodzi ludzie odczuwają potrzebę porównywania się do znajomych, chcą zyskać poważanie w

środowisku i poczuć przynależność do grupy. Urządzenia mobilne – przede wszystkim smartfony – są

praktycznym narzędziem umożliwiającym śledzenie w czasie rzeczywistym nowości, uwiecznianie

doświadczeń z własnego życia oraz dzielenie się nimi z innymi. Jeśli użytkownik wpadnie w taki ciąg,

zaczyna odczuwać ciągły niepokój i lęk, że coś go ominie, jeśli tylko na chwilę odwróci wzrok od ekranu

smartfona. Zjawisko to znane jest obecnie pod nazwą FOMO – „fear of missing out”, czyli lęk przed

wykluczeniem, przegapieniem czegoś.

Ryzyka związane z nieustanną łącznością

Niebezpieczeństwo w ruchu ulicznym

Być nieustannie online oznacza też, być online wszędzie, nawet w ruchu

ulicznym. Piesi, ale też rowerzyści i kierowcy narażają w ten sposób siebie i

innych na ogromne niebezpieczeństwo.

Skutki są przerażające. Według szacunków niemieckiego automobilklubu ADAC

przyczyna ponad 10 proc. wszystkich wypadków tkwi w korzystaniu z komórek i

smartfonów. Problem ten dotyczy zwłaszcza młodszych użytkowników. Jedna

czwarta kierowców z grupy wiekowej 18 – 24 lat pisze wiadomości siedząc za

kierownicą. Dochodzi do tego jeszcze korzystanie z aplikacji takich jak

Always on

6

nawigacja. A to tylko podstawowe scenariusze, mogące doprowadzić w ruchu ulicznym do tragedii.

Również piesi nie są bez winy. Częstokroć telefon obsługiwany jest w codziennych sytuacjach: gdy

czekamy na czerwonym świetle, na przystanku, albo gdy przechodzimy przez ulicę. Często dochodzą do

tego słuchawki na uszach. Nierozważny krok zrobiony w nieodpowiednim momencie nierzadko prowadzi

do wypadku.

Ciekawostka

Problem klikających kierowców urósł w USA do takich rozmiarów, że niektóre miasta - na przykład

Nowy Jork - wydzielają na poboczu „strefy smsowania”. Są to strefy krótkiego parkowania, w

których kierujący mogą zatrzymać się, by skorzystać ze smartfona.

Kłopoty z zasypianiem

Smartfony towarzyszą młodzieży również wieczorami, a coraz częściej nawet w

łóżku. Bezpośredni wpływ na organizm takich zachowań nie jest jeszcze znany.

By wyciszyć się wieczorem, ludzki organizm powinien zdać się na naturę.

Zapadające ciemności powodują produkcję melatoniny, wywołującej z kolei uczucie

zmęczenia. Jeśli jesteśmy wystawieni na działanie jasnego światła, rozbudzamy się.

Ekrany ledowe smartfonów, tabletów czy laptopów wydzielają szczególnie wiele

światła w widmie niebieskim, odbieranego przez nas jako białe, a przez nasz

organizm jako szczególnie jasne. Owo niebieskie światło pobudza i hamuje wydzielanie melatoniny.

Skutek? Wieczorami mamy trudności z zasypianiem.

Ankieta przeprowadzona w Belgii wykazała, że uczniowie, którzy po wyłączeniu światła korzystają

jeszcze ze smartfonów następnego dnia są znacznie bardziej zmęczeni. Niebieskiemu światłu ekranu

przypisuje się również negatywny wpływ na proces uczenia się wieczorami. Jeśli najpierw pochylamy

głowę nad pracą domową, a potem nad tabletem, wpływa to negatywnie na zapamiętywanie. Znika

wówczas efekt utrwalania się przyswojonej wiedzy we śnie.

Nauka zaczyna jednak dopiero badać te zjawiska. Nie wiadomo jeszcze, jakie inne skutki mogą się z nimi

wiązać. W końcu, o ile okres dzieciństwa wydłuża się, to przeciętna długość snu nieletnich spada. Nie jest

też jasne, czy pobudzająco działa konkretna zawartość ekranu. Zdumiewać może fakt, że telewizja

najwyraźniej nie ma praktycznie żadnego negatywnego wpływu na wydzielanie melatoniny. Przypuszcza

się, że jest to związane z większą odległością dzielącą nas od ekranu.

Wskazówka: O ustalonej godzinie zarówno rodzice jak i dzieci podłączają swoje telefony do

ładowarek, albo zbierają je, na przykład do pojemnika w kuchni. Dzięki temu wszyscy mają

spokojny wieczór, lepiej zasypiają, a w pilnym przypadku z rodziną można skontaktować się na

telefon stacjonarny.

Proszę zawrzeć z dzieckiem swojego rodzaju kontrakt określający warunki korzystania z mediów

elektronicznych.

Always on

7

Nie tylko bezpośredni wpływ na organizm zakłóca zasłużony nocny

odpoczynek. Sam fakt, że urządzenie leży często bezpośrednio

przy łóżku sprawia, że młodemu człowiekowi jest jeszcze trudniej

się wyciszyć.

Również tu nauka jest jeszcze w powijakach. Według badania

pilotażowego przeprowadzonego wśród amerykańskich dzieci i

młodzieży, połowa z nich śpi ze smartfonem przy łóżku. Ma to

wyraźnie mierzalne skutki: osoby takie śpią przeciętnie o 20 minut krócej, a następnego ranka czują się

mniej wypoczęte niż rówieśnicy, którzy nie śpią ze smartfonem.

Ponadto okazuje się, że co piąty młody człowiek jest w nocy budzony przez smartfon. Sen przerywają

wiadomości z czatów grupowych, uciążliwe aplikacje albo wiadomości „breaking news”.

Młodzież często używa komórki jako budzika i z tego powodu nie chce się z nią rozstawać także w łóżku.

W takim wypadku zakłóceniom ciszy nocnej zapobiec może konsekwentne wyłączanie powiadomień albo

całkowite wyciszenie urządzenia.

Wskazówka: Twoi uczniowie uskarżają się na bóle szyi albo kciuków? To mogą być objawy choroby

cywilizacyjnej spowodowanej przez nadmierne korzystanie ze smartfonów. Od czasu do czasu

można urozmaicić lekcję wprowadzając do niej ćwiczenia, albo pozwalając uczniom samym je

opracować.

Jak unikać chorób cywilizacyjnych wywoływanych przez komórki?

Tablet albo smartfon należy trzymać wyżej, tak by nie musieć nisko opuszczać głowy. Jeśli jest taka możliwość, używać raczej komputera stacjonarnego, ponieważ wówczas szyja nie jest tak mocno wygięta do dół.

Podczas dłuższych rozmów telefonicznych zmieniać ucho, co zapobiega skurczom szyi.

Od czasu do czasu spoglądać w dal, by dać odpocząć oczom.

Wykonywać krótkie ćwiczenia rozluźniające szyję i ręce, np. krążenia głową.

W przypadku, gdy ból utrzymuje się, należy udać się do lekarza, ponieważ mogło już dojść do zmian chorobowych w organizmie.

Źródło: https://www.handysektor.de/geraete-technik/detailansicht/article/handy-nacken-macht-das-smartphone-krank.html

Smartfon jako źródło stresu

Media pragną naszej uwagi, a my im ją dajemy. Urządzenia mobilne dają o sobie znać w rozmaity

sposób: dzwonią, wibrują i migają, by dać nam znać, że powinniśmy zwrócić na nie uwagę.

Z jednej strony za naszym spojrzeniem na ekran kryje się pragnienie wiedzy, co właśnie się stało. Z

drugiej strony także świadomość, że powodem „zakłócenia” jest na ogół wiadomość lub telefon od

drugiego człowieka. Wśród wielu ludzi utrwaliła się niepisana zasada, że na wiadomości należy

odpowiadać natychmiast – bez względu na to, czym akurat się zajmujemy.

Natychmiastowe reagowanie na otrzymane wiadomości wynika również z potrzeby podobania się innym

oraz sprawienia im przyjemności. Autor i bloger Sascha Lobo używa na określenie tej cyfrowej

Always on

8

niecierpliwości pojęcia „natychmiastowość”. Niektórzy odbierają brak natychmiastowej odpowiedzi wręcz

jako zachowanie niegrzeczne. Wrażenie to potęgują dodatkowo powiadomienia o dostarczeniu lub

przeczytaniu wiadomości, przez które nadawca może mieć wrażenie, że jest celowo ignorowany. Aby

oszczędzić sobie tego stresu, w większości serwisów można wyłączyć potwierdzenia otrzymania i

przeczytania wiadomości, a także publikowanie informacji, kiedy ostatni raz byliśmy online.

Poczucie, że jest się ignorowanym może być związane z tym, że przez wielu młodych ludzi komunikacja

przez WhatsApp i podobne serwisy traktowana jest jak normalna rozmowa. W przypadku normalnej

rozmowy brak reakcji ze strony partnera, do którego się zwracamy, faktycznie był niegrzecznością.

Często brakuje więc zrozumienia, że wiadomość wysłana przez komunikator internetowy powinna być

rozumiana raczej jako zaproszenie do rozmowy, a otrzymujący ją odbiorca w danej chwili może być zajęty

rozmaitymi czynnościami dnia codziennego.

W przypadku czatów grupowych pojawia się dodatkowo lęk, że jeśli nie będziemy uczestniczyć w

konwersacji, albo przynajmniej śledzić jej przebiegu, to nie dowiemy się o jakimś ważnym wydarzeniu lub

zostaniemy wykluczeni ze społeczności. Niektórzy uczniowie donoszą, że w grę wchodzą setki

wiadomości dziennie. Przy takiej ilości wygospodarowanie bodaj jednej spokojnej minuty wydaje się

wręcz niemożliwe.

Wskazówka: flirtowanie, sprzeczki, pomoc w zadaniach domowych

Komunikatory są platformą, na której odbywa się komunikacja wszelkiego rodzaju. Emotikony

pomagają wyrazić uczucia i uatrakcyjnić wymianę zdań.

Wskazówka: niech uczniowie stworzą wiadomość wyłącznie przy pomocy emotikonów, bez słów.

Ćwiczenie można przeprowadzić w parach – jedna osoba pisze, druga odczytuje.

„Efekt kasyna“ i „efekt piły”

Zjawisko FOMO (fear of missing out) – czyli lęku przed wykluczeniem i tym, że coś nas ominie - opisuje

presję bycia nieustannie na bieżąco i strach, że coś przegapimy. Ujawnia się ono zwłaszcza na portalach

społecznościowych takich jak Facebook albo w komunikatorach jak WhatsApp. Poczucie, że jeśli nie

mamy w dłoni smartfona, przepadną nam ważne wieści albo spotkanie, pchają ludzi do sięgania co kilka

minut po telefon lub tablet.

Zjawisko to można również opisać przy pomocy „efektu kasyna”. Wrzucając monety

do automatu do gier mamy zawsze nadzieję na wygraną, choć wiemy, że prawie

zawsze nic z tego nie wychodzi. Jednak kolejna próba może być „właśnie tą”. Ten

sam proces odbywa się w naszych głowach, gdy wibruje smartfon. W większości

otrzymywanych przez nas wiadomość nie ma niczego ważnego, niemniej nie

sprawdzając ciągle ekranu moglibyśmy przegapić właśnie „to wydarzenie”.

Nauczenie rozróżniania pomiędzy tym, co „ważne”, a „nieważne” może być w

kontekście pedagogicznym ważną lekcję podnoszenia świadomości młodzieży.

Niektórzy użytkownicy donoszą wręcz, że zdarza im się czuć, jakby telefon wibrował

im w kieszeni, choć tak naprawdę nic takiego się nie dzieje – nazywa się to wibracją

fantomową. Użytkownicy sami przyczyniają się do tego nieustannego zalewu powiadomień – po każdej

wiadomości wysyłane są jeszcze emotikony, uśmiechy albo „lol”, choć nie wnoszą niczego do rozmowy.

W przypadku, gdy młodzież rozpraszana jest przed smartfon, na przykład podczas odrabiania prac

domowych, potrzeba potem trochę czasu, by odzyskać pełną koncentrację. Skupienie można porównać

Always on

9

do wykresu o kształcie zębów piły. Najwyższy poziom koncentracji osiągamy na szczycie zęba, podczas

gdy na skutek zakłócenia zewnętrznego spada on, osiągając poziom najniższy. Dlatego obecność

smartfona utrudnia efektywną pracę, ponieważ nie możemy pracować w stanie ciągłego skupienia. Jego

poziom raz po raz spada, a po każdym takim incydencie potrzeba czasu, by ponownie wzrósł.

Pogubieni w wielozadaniowości

Można odnieść wrażenie, że to nie my kontrolujemy media, ale media nas. Urządzenia i serwisy starają

się wykorzystywać wszelkie dostępne bodźce akustyczne i wizualne do zwrócenia naszej uwagi.

Jednocześnie próbujemy robić coraz więcej rzeczy w tym samym czasie. Czytamy książkę, w tle gra

telewizor, a my jednocześnie odpowiadamy na smartfonie na e-maile. Sądzimy, że korzystając ze

smartfona podczas innych czynności damy radę załatwić więcej rzeczy. Tymczasem dowiedziono

naukowo, że człowiek nie został stworzony do wielozadaniowości i im więcej czynności wykonujemy

równocześnie, tym wykonujemy je gorzej. Ciągłe powiadomienia na smartfonie tylko potęgują to zjawisko.

Staje się to szczególnie problematyczne, kiedy nasz plan dnia wymaga głębszego skupienia uwagi. Takie

zakłócenia podczas rozmowy z innymi sprawiają wrażenie braku kultury, przeszkadzają w nauce, a w

ruchu drogowym mogą stać się wręcz śmiertelnie niebezpieczne.

Test: czy mam jeszcze kontrolę?

Poniższy test pozwoli uczniom określić, czy przypadkiem media elektroniczne nie przejęły kontroli nad ich

życiem i czy nie należałoby ograniczyć korzystania z nich. Również nauczyciel może wypełnić test.

Test: czy mam jeszcze kontrolę?

Czy masz jeszcze kontrolę? Zrób test i sprawdź! (Zaznacz zdania, które są prawdziwe w twoim przypadku)

❏ Rano po przebudzeniu od razu sprawdzam smartfon.

❏ Rano muszę czytać niezliczone wiadomości (np. na WhatsApp) których nie otworzyłem/-am

późnym wieczorem albo w nocy.

❏ Podczas lekcji często zerkam w smartfon.

❏ Czasami wydaje mi się, że mój smartfon wibruje w torbie, choć wcale tak się nie dzieje.

❏ Często siedząc przy stole przy jedzeniu mam smartfon w dłoni.

❏ Podczas nauki trudno mi się skupić, ponieważ smartfon ciągle odwraca moją uwagę.

❏ Kiedy spotykamy się z przyjaciółmi, czasami wszyscy wpatrują się w smartfon, zamiast ze sobą

rozmawiać.

❏ Mam poczucie, że muszę natychmiast odpowiadać na każdą wiadomości, ponieważ nadawca

widzi, kiedy ją przeczytałem/-am.

❏ Wieczorami przed zaśnięciem robię coś na smartfonie.

❏ Nocą smartfon często mnie budzi.

Wynik: ile zdań zakreśliłeś/-aś?

0: Wygląda na to, że w pełni kontrolujesz użytkowanie mediów.

1–3: Media czasami wpływają na twoje zachowanie. Pomyśl, co mógłbyś poprawić w niektórych sytuacjach.

4–6: Media mają silny wpływ na twoje życie. Uważaj, żeby nie przejęły nad nim kontroli!

7–10:Całą swoją codzienność podporządkowałeś/-aś mediom. Przemyśl, jak możesz z powrotem odzyskać

nad nimi kontrolę!

Postaw pytanie: Czy mam jeszcze kontrolę, czy może to media mnie kontrolują? Przeprowadź dyskusję w

klasie!

Always on

10

Świadome użytkowanie

Do refleksji

W jakich sytuacjach doświadczyć można jeszcze prawdziwej ciszy (bez odgłosów ruchu ulicznego, bez

telewizora, smartfona itd.)? Jak człowiek się wówczas czuje? Czy sposobności doświadczenia takiej ciszy

stają się coraz rzadsze? Kiedy ostatni raz „nudziłem/-am” się, czy też może nieustannie próbuję zająć

czymś uwagę?

Wiele osób na początku nie może znieść ciszy, dlatego podczas treningów kompetencji społecznych

pracuje się nad tym, m.in. opracowując określone zasady. Doświadczenie uczy jednak, że po okresie

przystosowawczym uczniowie sami żądają wprowadzenia okresów ciszy, a wręcz cieszą się nimi.

Automonitoring

Chcecie wiedzieć, jak często korzystacie ze smartfona? Można to sprawdzić! Istnieją aplikacje

monitorujące jak Menthal (dla systemu Android) albo Checky (dla systemów Android i iOS), które

pozwolą określić, jak często korzystamy z jakich aplikacji i jak często uaktywniamy ekran.

Opracowanie strategii

Strategia 1: Minimalizacja zakłóceń ze strony urządzeń

Oto porada o tyleż prosta, co skuteczna: podczas odrabiania prac domowych należy wyłączyć Facebook,

wyciszyć komunikator oraz sygnał odbioru skrzynki e-mailowej. W ten sposób można dokładniej i szybciej

wykonać pracę, w efekcie czego pozostanie więcej czasu, który można w pełni przeznaczyć na

przyjemności. Jeśli trudno nam wytrzymać ten cyfrowy post, naszą silną wolę wspomogą narzędzia takie

jak Focal Filter albo Cold Turkey. Oba programy umożliwiają zablokowanie wybranych stron

internetowych na określony czas. Pomogą nam się samoograniczyć, czyniąc założoną przez nas samych

blokadę szlabanem nie do przejścia.

Strategia 2: Optymalne wykorzystanie możliwości oferowanych przez urządzenia

Zamiast pozwolić się ciągle dekoncentrować urządzeniom, używajmy ich tak, by ułatwiały nam codzienne

czynności. Aplikacje albo systemy zarządzania zadaniami mogą pomóc w organizacji korzystania z

mediów i dać nam przegląd wszystkich ważnych zadań i planów, wraz z terminem realizacji. Ograniczenie

– czyli korzystanie z mniejszej liczby mediów albo tylko w określonych godzinach - pomoże w bardziej

świadomym ich spożytkowaniu.

Always on

11

WhatsApp i spółka.

Jednym z podstawowych zajęć, do jakich wykorzystywane są komórki, jest rozm

owa przez komunikatory internetowe. Są to aplikacje umożliwiające wysyłanie

krótkich wiadomości. W przeciwieństwie do sms-ów, wiadomości te przekazywane

są przez internet. Oprócz tekstu, przesyłać można też zdjęcia i nagrania wideo.

Jak wynika z niemieckiego raportu JIM z 2015 roku, dla 91 proc. młodzieży

komunikatory są najważniejszą aplikacją na smartfonie. Najpopularniejszy w

Niemczech jest WhatsApp, wykorzystywany przeciętnie 27 razy w ciągu dnia.

Ustawienia prywatności pomagają zwalczyć stres

Konto użytkowania WhatsApp powiązane jest z numerem telefonu. Ma to swoje plusy, ponieważ z

użytkownikiem mogą wejść w kontakt tylko osoby znające jego numer telefonu. Mimo wszystko zalecana

jest ostrożność, gdyż zarówno status jak i zdjęcie profilowe są standardowo udostępniane. Tak więc

każdy, kto posiada numer telefonu danego użytkownika WhatsApp, może zobaczyć jego status i zdjęcie.

Ponadto status online „widziany ostatnio” pokazuje, kiedy użytkownik ostatni raz korzystał z aplikacj i.

Wyświetlanie statusu, zdjęcia profilowego i statusu online można wyłączyć w ustawieniach WhatsApp

(ustawienia > konto > prywatność).

Grupy klasowe

Na WhatsApp mogą komunikować się grupy do 100 osób. Także klasy szkolne korzystają z tej

możliwości, zakładając grupy klasowe. Nierzadko wymieniają się tam informacjami o klasówkach,

pracach domowych i spotkaniach. Służą jednak również jako sposób komunikacji w czasie wolnym. Obok

tworzą się często grupy konkretnych kręgów przyjaciół, dyskutujące w swoim gronie o różnych

codziennych sprawach.

Procesy zachodzące podczas tworzenia się grup, zwłaszcza w nowych klasach, obserwować można

także na WhatsApp. Niektórzy młodzi ludzie zakładają wiele grup, przez co szybko tracą orientację w

gąszczu komunikacji. Na początku również role w grupie nie są jasno rozdzielone. Kto jest za co

odpowiedzialny? Jak zachowujemy się w stosunku do siebie? Takie rzeczy wyjaśniają się dopiero z

biegiem czasu. Procesy grupowe przebiegają fazami. Na początku mamy fazę szturmu, podczas której

grupa zostaje założona i jest bardzo intensywnie, acz chaotycznie wykorzystywana. W fazie normowania

zachodzi konsolidacja. Mija pierwsza euforia i większość grup umiera wówczas śmiercią naturalną, tylko

kilka pozostaje w aktywnym użyciu.

Always on

12

Lekcja o zasadach obowiązujących na WhatsApp

Z powodu braku regulaminu i organizacji w grupie klasowej, ważne informacje mogą tonąć

w powodzi nieistotnych wiadomości. Często sama młodzież czuje się tym przytłoczona. W

grupach na WhatsApp dochodzi również do przypadków mobbingu. Jeśli klasa ma

grupowe konto na WhatsApp, sugerujemy wspólnie zastanowić się podczas lekcji nad

regułami postępowania. Pomóc mogą w tym następujące pytania:

Jakie grupy mamy?

Dlaczego/ w jakim celu zostały założone?

Kto jest odpowiedzialny za które grupy?

Jakie reguły mamy obecnie? Jakie jeszcze powinniśmy wprowadzić?

Czy powinno się wspólnie ustalać administratorów?

Czy są określone godziny (np. w nocy), kiedy nie powinno się pisać nic na grupie?

Co robić, jeśli zauważę, że ktoś pada ofiarą drwin i innych form cyberprzemocy?

Jakie ustawienia pomagają w zwalczaniu cyfrowego stresu? Wyłączenie komórki, wyciszenie

powiadomień od grupy?

Mobbing za pośrednictwem WhatsApp

Duża liczba grup prowadzi niestety także do tego, że niektórzy uczniowie są przez innych świadomie

wykluczani. W przydatkach ekstremalnych grupy wykorzystywane są bezpośrednio do cyberprzemocy.

W przypadku wystąpienia mobbingu na WhatsApp, pierwszym krokiem jest blokowanie. Zablokowana

osoba nie widzi naszego profilu, a także nie może nawiązać kontaktu przez WhatsApp. Jeśli uczeń pada

ofiarą prześladowania na grupie WhatsApp, niestety nie pomoże zwyczajne opuszczenie grupy, ponieważ

jej członkowie mogą w każdej chwili ponownie dodać ofiarę.

Należy możliwie szybko wdrażać koncepcje zapobiegania cyberprzemocy, by wskazać dotkniętej nią

osobie potencjalną ścieżkę pomocy. Więcej informacji na ten temat na stronie www.klicksafe.de

Kanały alternatywne

Kto szukałby alternatywy dla WhatsApp, może łatwo stracić orientację, ponieważ oprócz lidera, na

rynku istnieją niezliczone komunikatory internetowe na smartfony i tablety – jednakże nie wszystkie

one są godne polecenia, czy to ze względów technicznych, czy z uwagi na politykę ochronę danych

osobowych. Na tym tle pozytywnie wyróżniają się Telegram i Threema.

Always on

13

Korzystanie w szkole i w procesie nauczania

Właściwe obchodzenie się ze smartfonem odgrywa również rolę w życiu szkolnym. To, w jaki sposób (i

czy w ogóle) w szkole wolno używać smartfonów, tabletów i innych urządzeń elektronicznych bywa

uregulowane bardzo rozmaicie. Dlatego zalecane jest, by - zanim temat ten zostanie podjęty na lekcji –

nauczyciel sprawdził, jakie konkretnie wytyczne obowiązują na ten temat w jego własnej placówce.

Oto niektóre kwestie, które należałoby rozstrzygnąć:

W jakiej formie można podjąć temat mediów społecznościowych (portali społecznościowych,

komunikatorów itp.) na lekcji?

Czy nauczycielom wolno nawiązywać kontakt z uczniami przez media społecznościowe?

Czy nauczycielom wolno polecać uczniom konkretne aplikacje? Jaka wiąże się z tym

odpowiedzialność?

Jakie aplikacje są godne polecenia na potrzeby lekcji?

Czy WhatsApp może być narzędziem dla nauczycieli?

Poza tym nauczyciel sam powinien przemyśleć, w jakim stopniu – jeśli w ogóle jest to dozwolone – chce

wchodzić z kontakt ze swoimi uczniami na platformach społecznościowych, przy pomocy komunikatorów

internetowych i podobnych narzędzi. Pytanie to pociąga za sobą kolejne:

Czy komunikator powinien stać się oficjalnym kanałem komunikacji pomiędzy uczniami a

nauczycielem?

Czy do tego kontaktu z uczniami potrzebuje nowego numeru telefonu (a więc dodatkowej komórki)?

Jak postępować z uczniami, którzy nie korzystają z danej aplikacji?

Jak traktować prośby i zapytania uczniów kierowane poza godzinami pracy?

Regulamin korzystania ze smartfonów

Wspólnie opracowany regulamin korzystania ze smartfonów może pomóc w promowaniu bardziej

świadomego użytkowania tych urządzeń. Jeśli uczniowie wezmą aktywny udział w tworzeniu regulaminu,

a szczególnie w ustalaniu sankcji, wówczas – jak wynika z doświadczenia – będą przejawić większą

gotowość stosowania się do reguł, niż gdyby regulamin został od początku do końca „narzucony” przez

szkołę. Opracowanie regulaminu może przykładowo mieć miejsce w ramach wspólnego projektu, w

grupie roboczej złożonej z przedstawicieli nauczycieli i uczniów.

Następnie w trakcie warsztatów podejmiemy tematy z omawianego zakresu i przystosujemy je do formy

lekcyjnej. Proponujemy min. tematy „Stres związany z korzystaniem ze smartfonów” oraz „Grupy klasowe

na WhatsApp”.

Always on

14

Linki i dalsze informacje

Filmy:

Za punkt wyjścia do dyskusji o właściwym korzystaniu ze smartfonów posłużyć mogą przykładowo

następujące filmy:

Really? https://www.youtube.com/watch?v=55kOphD64r8

I Forgot My Phone https://www.youtube.com/watch?v=OINa46HeWg8

Materiały/strony internetowe w języku niemieckim:

Niektóre z informacji wykorzystywanych w projekcie „Always on” są dostępne wyłącznie w języku

niemieckim, na przykład broszura Smart mobil (http://www.klicksafe.de/materialien) lub materiały z

zakresu tematycznego WhatsApp http://www.klicksafe.de/themen/kommunizieren/whatsapp)

Wykaz literatury ADAC e.V. (18. Dezember 2014). Blindflug mit Todesgefahr. ADAC Presse: https://presse.adac.de/meldungen/verkehr/blindflug-mit-todesgefahr.html Dossey, L. (2014). FOMO, digital dementia, and our dangerous experiment. Explore Journal of Science and Healing, 10(2), S. 69–73. doi:10.1016/j.explore. 2013.12.008 Falbe, J. et al. (5. Februar 2015). Sleep Duration, Restfulness, and Screens in the Sleep Environment. Pediatrics, 135(2). doi:10.1542/peds.2014–2306 Lobo, S. (13. Juli 2011). Digitale Ungeduld. SPON: http://www.spiegel.de/netzwelt/web/s-p-o-n-diemensch-maschine-digitale-ungeduld-a-774110.html Medienpädagogischer Forschungsverbund Südwest (Hrsg.) (2014). JIM-Studie 2015: Jugend, Information, (Multi-)Media. Basisuntersuchung zum Medienumgang 12- bis 19-Jähriger in Deutschland. Stuttgart: MPFS. http://mpfs.de/fileadmin/JIM-pdf15/JIM_2015.pdf Saferinternet.at (30. Dezember 2013). WhatsApp-Gruppen in der „neuen“ Schule – Tipps zum Umgang. https://www.saferinternet.at/news/ news-detail/article/whatsapp-gruppen-in-der-neunenschule- 401/ Van den Bulck, J. (2007). Adolescent Use of Mobile Phones for Calling and for Sending Text Messages After Lights Out: Results from a Prospective Cohort Study with a One-Year Follow-Up. Sleep, 30(9), S. 1220–1223. Van Eimeren, B. (2013). „Always on“ – Smartphone, Tablet & Co. als neue Taktgeber im Netz. Media Perspektiven(8), S. 386.

Always on

15

Projekt 1

Projekt 1: Always on – zawsze w

sieci

Cele

Uczniowie zastanawiają się nad problematycznymi aspektami korzystania ze smartfonów.

Czas trwania 45 min.

Metody „Otwórz oczy w ruchu ulicznym“, praca z tekstem, tablica

Materiały Wydruki do ćwiczenia wprowadzającego

Dostęp do internetu/komputera Nie

Wprowadzenie

Lekcję rozpoczynamy od ćwiczenia aktywizującego „Otwórz oczy w ruchu ulicznym“. Metody: Otwórz oczy w ruchu ulicznym!

Uczniowie swobodnie poruszają się po klasie, jednocześnie wpisując w notatniku albo edytorze tekstów swojego smartfona tekst o wpływie korzystania z komórek za kierownicą na wskaźnik wypadków drogowych. Nauczyciel lub jeden z uczniów płynnie dyktuje tekst. Jeśli uczniowie wpadną na siebie, muszą zastygnąć w miejscu i schować komórki. Osoba, która ostatnia pozostaje w ruchu i może zademonstrować bezbłędnie napisany tekst, „wygrywa” i otrzymuje tytuł klasowego mistrza wielozadaniowości.

Wskazówka: należy umieścić w klasie przeszkody w postaci wydruków, na które uczniom nie

wolno nadepnąć. Wydruki te powinny być przesuwane podczas ćwiczenia. Tekst: Według szacunków niemieckiego automobilklubu ADAC przyczyna ponad 10 proc.

wszystkich wypadków tkwi w korzystaniu z komórek i smartfonów. Problem ten dotyczy zwłaszcza młodszych użytkowników. Jedna czwarta kierowców z grupy wiekowej 18 – 24 lat pisze wiadomości siedząc za kierownicą. Analiza:

Jak trudne okazało się wykonywanie kilku zadań jednocześnie (nawiązać do tematu wielozadaniowości)? Jaki procent waszej uwagi pochłania smartfon? Czy w prawdziwym życiu zdarzają się sytuacje podobne do tego ćwiczenia?

Opracowanie:

Jak trudno jest zachować koncentrację, mimo ciągłego rozpraszania w życiu codziennym przez smartfon? Uczniowie wypowiadają się w formie pisemnej. Poznają efekt piły i przedstawiają go graficznie.

Utrwalenie:

Zadanie 2: odpowiedź b). Zadanie 3: Pomysły uczniów odnośnie przedstawienia graficznego efektu piły można notować na tablicy. Wyjątkowo szybcy uczniowie mogą narysować wykres i następnie go objaśnić. Zadanie 4: Spisujemy na tablicy wskazówki uczniów, w jaki sposób chronić się przed stresem wywoływanym przez korzystanie z komórek, ale także, jak z korzyścią dla nas używać mediów elektronicznych.

Możliwe rozwiązanie:

Jak mieć media elektroniczne pod kontrolą =

zminimalizowanie czynnika rozpraszającego

Pożyteczne wykorzystywanie mediów = Optymalizacja procesu korzystania z urządzeń

Wyłączyć powiadomienia push Świadome użytkowanie (np. w celu wyszukiwania ważnych informacji)

Wyciszyć powiadomienia grupowe Zarządzanie czasem (wprowadzanie prac domowych, aplikacje z planem dnia, aplikacje przypominające, kalendarz)

Rozdział przestrzeni > odkładanie komórki w innym pomieszczeniu

Sensowne aplikacje (trening słownictwa, aplikacje edukacyjne, rozkład jazdy)

Czasowa blokada internetu i stron www > aplikacje blokujące (np. Focal Filter)

…

Always on

16

Arkusz roboczy 1 Always on – zawsze w sieci

Zawsz w sieci, zawsze podłączeni – jak komórki kontrolują nasze życie

Smartfon sprawdzamy niezliczoną liczbę razy w ciągu dnia, zapisujemy na nim wiele ważnych i osobistych informacji,

a wielu osobom trudno już wyobrazić sobie życie bez niego. Ale co właściwie obiera nam komórka, albo co powoduje

problemy?

1. Proszę uważnie przeczytać poniższy tekst.

Media elektroniczne walczą o naszą uwagę

Media elektroniczne stosują celowe triki, by sterować naszą uwagą. Zyskują nad nami w ten sposób pewną władzę,

mogą nami kierować, kontrolują nas. Chcieliśmy przecież teraz pracować, tymczasem urządzenie wie lepiej: trochę

hałasu, kilka błyśnięć światełka i już zwróciło naszą uwagę, jesteśmy zdekoncentrowani. Z reguły potrzeba kilku

minut, by po takim zakłóceniu z powrotem uzyskać stan pełnego skupienia. W ten sposób powstaje tak zwany „efekt

piły”, który ogranicza naszą produktywność – nie możemy pracować w pełnej koncentracji, gdyż ta ciągle spada i

potrzeba określonego czasu, by z powrotem osiągnęła pierwotny poziom.

Media opanowały wielozadaniowość. Ale my nie!

Naukowo dowiedziono, że im więcej rzeczy robimy jednocześnie, tym gorzej je wykonujemy. Proszę sprawdzić na

sobie. Media elektroniczne zachęcają nas do wielozadaniowości. Znajdujemy się pod ich kontrolą, przytłoczeni

wielozadaniowością, natłokiem danych, ciągłą dekoncentracją i skomplikowaną techniką. Proszę się zastanowić,

kiedy ostatni raz było naprawdę cicho, kiedy pracowałeś/-aś. Cisza niemal przestała istnieć. Następujące rady

powinny pomóc odzyskać kontrolę nad mediami elektronicznymi i sensownie je wykorzystywać, by oszczędzić w ten

sposób czas i nerwy…

Źródło: https://www.handysektor.de/geraete-technik/detailansicht/article/blinken-tuten-vibrieren-wie-medien-uns-

beherrschen.html

2. Zakreśl, co rozumiemy pod pojęciem „efektu piły:

□ a) Jeśli brzeszczot piły musi być wymieniony po ok. 50 użyciach, w podobnym czasie należy wymienić baterię w

komórce.

□ b) Pod pojęciem „efektu piły” rozumie się, że po odwróceniu naszej uwagi przez smartfon (sms, WhatsApp,

Facebook) potrzeba określonego czasu, by z powrotem osiągnąć szczyt koncentracji umysłowej.

□ c) Poziom stresu wywoływany przez ciągłe używanie komórki (24 godziny) jest porównywalny do stresu jaki

wywołuje słuchanie przez 10 minut odgłosu pracującej piły mechanicznej.

3. Czy potrafisz narysować na odwrocie arkusza wykres „efektu piły”, wyjaśniający to zjawisko?

4. Ups, na końcu tekstu zabrakło porad. Jakich wskazówek ty byś udzielił? Zbierzcie je w klasie i uzupełnijcie tabelkę .

Moje rady:

Jak mieć media elektroniczne pod kontrolą Pożyteczne wykorzystywanie mediów

Praca domowa/Zadanie dodatkowe:

Obejrzyj spot: „Dein Leben ist nicht als App erhältlich!“ – twoje życie nie zawiera się w aplikacji http://bit.ly/1AhGoWI

https://www.youtube.com/watch?v=rK9XfF6YImw

Zapisz trzy rzeczy, które są ważne w twoim życiu, ale nie są dostępne w formie aplikacji. Uzasadnij.

Always on

17

Always on

18

Projekt 2

Projekt 2: Zasady korzystania z komunikatorów internetowych

Cele Uczniowie formułują zasady korzystania z komunikatorów internetowych

Czas trwania 45(–90) min. Metody Rozmaite formy prezentacji

Materiały - Dostęp do internetu/komputera Nie (Tak dla spisania reguł)

Wprowadzenie

- Runda w klasie: Co wywołuje u was stres podczas korzystania z komunikatorów internetowych? Krótkie zebranie odpowiedzi ustnych. - Proszę następnie skonfrontować uczniów z danymi dotyczącymi korzystania z WhatsApp przez młodzież z niemieckiego raportu JIM z 2015 roku. Oczywiście, jeśli dysponujecie Państwo danymi dla swojego kraju, również one mogą być użyte. (JIM2015: „Przeciętnie młodzież wywołuje WhatsApp 27 razy dziennie. Co szósta osoba korzystająca codziennie z tej aplikacji robi to wręcz częściej niż 50 razy na dobę, zaś 1/3 z tej grupy od 20 do 49 razy dziennie”.

Niech uczniowie opiszą: co widzicie? Jak różnią się kolumny wykresów? Czy w waszym

przypadku wygląda to tak samo?

Wskazówka: Test: Wykorzystanie komunikatorów Na tym etapie warto wypytać uczniów o ich nawyki korzystania z tych aplikacji. W tym celu uczniowie mogą sprawdzić w komórce ilość wysłanych i otrzymanych wiadomości (dla iOS i Androida: WhatsApp > Ustawienia > Konto > Korzystanie z sieci). Proszę pytać kolejno uczniów i zapisywać podawane liczby w trzech kolumnach na tablicy:

Wysłane wiadomości Otrzymane wiadomości Korzystanie z aplikacji od

Analiza ta powinna przede wszystkim ukazać ogólny obraz sytuacji i zademonstrować, jak rozpowszechnione jest korzystanie w klasie z tej aplikacji. Jakie wnioski można wyciągnąć z wyników? Można obliczyć przeciętną intensywność korzystania w skali miesiąca.

Opracowanie

Korzystanie z komunikatorów ma swoje zalety, ale niesie ze sobą również problemy (stres,

dekoncentrację, cyberprzemoc). Można je teraz skonkretyzować zbierając ustne odpowiedzi

na pytanie: jakie problemy wiążą się z używaniem messengerów? Do wizualizacji

problematyki proszę użyć nagłówków z artykułów prasowych z arkusza: „Moje dziecko,

cyfrowy ćpun”, „Cyberprzemoc – prześladowanie przez WhatsApp”, „Zabij się, wszyscy się

ucieszą jak umrzesz”.

Alternatywa: Wypytać uczniów o ich doświadczenia z komunikatorami przez ćwiczenie z uzupełnianiem zdań. Proszę napisać na tablicy początek zdania: „W komunikatorach podoba mi się/ nie podoba mi się…”. Odpowiedzi zbieramy na tablicy, przekazując kredę/ flamaster

kolejnym uczniom.

Jak można przeciwdziałać wymienionym problemom? > Ustalić reguły > Prezentacja tabeli na arkuszu. W grupach (podzielić klasę na 3 mniejsze grupy) lub w parach, ewentualnie pojedynczo opracować reguły korzystania z grup klasowych na WhatsApp. Pod uwagę powinny być wzięte następujące aspekty: organizacja, redukcja stresu oraz sprawiedliwe i koleżeńskie traktowanie wszystkich członków.

Always on

19

Utrwalenie

Propozycje wypracowane przez młodzież zebrać na tablicy, uporządkować, przeprowadzić głosowanie (co najmniej 5 reguł). Zostaną one przeniesione na arkusz.

Przykłady:

1. Na forum grupy publikowane są wyłącznie wiadomości dotyczące sprawdzianów, prac

domowych i wydarzeń z życia szkoły. 2. Uczestnikiem grupy może być każdy uczeń w klasie.

3. Nie wolno z nikogo drwić, nikogo obrażać ani rozsiewać plotek. 4. Na administratora

zostaje wybrana w drodze głosowania osoba, której można zaufać. 5. …

Jeśli czas na to pozwala, zasady użytkowania można przedstawić w formie graficznej. Mogą

one zostać później upowszechnione w grupach klasowych albo na terenie szkoły. Do

wyboru: forma plakatu, komiksu, np. przy pomocy aplikacji www.powtoon.com, ulotki

cyfrowej np. z aplikacją Pic College http://pic-collage.com http://pic-collage.com

http://medien-knigge.de

Proszę spróbować zachęcić uczniów do skorzystania z alternatywnych komunikatorów szyfrowanych, być może ogłaszając mały konkurs? Kto zdoła „zabrać ze sobą” najwięcej kolegów do innej aplikacji, otrzyma małą nagrodę.

Always on

20

Arkusz roboczy 2 Zasady obowiązujące na Whatsapp

Nagłówki: „Moje dziecko, cyfrowy ćpun”, „Cyberprzemoc – prześladowanie przez WhatsApp”, „Zabij się, wszyscy się

ucieszą jak umrzesz”.

Raport JIM 2015: „Przeciętnie młodzież wywołuje WhatsApp 27 razy dziennie. Co szósta osoba korzystająca

codziennie z tej aplikacji robi to wręcz częściej niż 50 razy na dobę, zaś 1/3 z tej grupy od 20 do 49 razy dziennie.“

Zadania:

1. Proszę przedyskutować w klasie reguły korzystania z komunikatorów internetowych. Pomóc w tym mogą poniższe

pytania. Należy sformułować co najmniej 2 reguły w każdej z kolumn.

1. Organizacja grupy

Jakie grupy mamy? Dlaczego/

w jakim celu zostały założone?

Kto jest odpowiedzialny za

które grupy? Czy powinno się

wspólnie ustalać

administratorów?

2. Korzystanie bez stresu

Jakie ustawienia pomagają w

zwalczaniu cyfrowego stresu?

Czy są określone godziny (np.

w nocy), kiedy nie powinno się

pisać nic na grupie?

3. Sprawiedliwe podejście

Na co trzeba zwracać uwagę, by

nie dochodziło do cyberprzemocy

albo poważnych incydentów? Co

robić, jeśli zauważę, że ktoś pada

ofiarą drwin i innych form

cybermobbingu?

2. Tu proszę zanotować zasady ustalone na forum klasy:

Wskazówka Zapoznaj się też z innymi komunikatorami internetowymi, np. Threema czy Telegra i zastanów się, ilu szkolnych kolegów/przyjaciół mógłbyś przekonać, by zaczęli korzystać z tych aplikacji?

Nasze zasady obowiązujące na WhatsApp

Always on

21

Projekt 3

Projekt 3: Post od komórki

Cele Uczniowie uczą się świadomie i w kontrolowany sposób korzystać z mediów elektronicznych.

Czas trwania 45 min. (Przygotowanie) 1 tydzień – trwanie właściwego projektu 45–90 min. (Analiza, wnioski)

Metody Dziennik korzystania z mediów, tablica, rozmaite formy prezentacji

Materiały Informacja dla rodziców, plakat, ewentualnie skrzynka do przechowywania w depozycie telefonów komórkowych

Dostęp do internetu/komputera

Nie

Wprowadzenie

Uczniowie wypełniają ankietę klicksafe, podając informacje o indywidualnym korzystaniu z mediów elektronicznych. Wyniki są wspólnie rozważane i omawiane. Pytania pomocnicze do analizy: co rzuca się w oczy? Czy jesteście zaskoczeni? Czego się nie spodziewaliście? Co według was jest pozytywne/negatywne? W których miejscach są w klasie różnice, a gdzie wyniki są bardzo podobne?

Pytania:

Średnio jak długo korzystasz w ciągu dnia ze smartfona i jak długo jesteś online? (podać w minutach)

W jakim celu przede wszystkim korzystasz z komórki? (maks. 5 odpowiedzi)

Z przyjaciółmi więcej rozmawiasz czy piszesz?

Jak wiele aplikacji zainstalowałeś/-aś?

Które trzy aplikacje wykorzystujesz najczęściej?

Czy chciałbyś korzystać z komórki także w czasie lekcji? Jeśli tak, to w jakim celu?

W jakich sytuacjach nie mógłbyś zrezygnować z komórki? Podaj trzy przykłady. Aby uczniowie przemyśleli głębiej swoją konsumpcję mediów elektronicznych, zostaje im rzucone wyzwanie tygodniowego „postu” od smartfona. Uczniowie powinni zrozumieć, w jakich sytuacjach komórki używać można w rozsądny sposób, a kiedy korzystanie z niej może mieć także negatywne skutki.

Opracowanie

Eksperyment udaje się najlepiej, kiedy (dobrowolnie) bierze w nim udział jak największa liczba uczniów z klasy. Podczas tygodnia projektu uczniowie powinni zapisywać swoje uczucia i przemyślenia w formie pamiętnika.

Wskazówki

Alternatywa: Jeśli nie chcą Państwo – jak tu zalecane - wprowadzać postu od komórek na zasadzie dobrowolności, można też za zgoda uczniów zebrać na określony czas wszystkie telefony z klasy. Uwaga: komórki muszą być bezpiecznie przechowywane, najlepiej w skrzynce w szafie w sekretariacie szkoły.

Wskazówki do przeprowadzenia projektu:

- Najbardziej wymagającym etapem projektu jest tydzień „postu”. - W trakcie tygodnia „postu” należy regularnie pytać uczniów o stan eksperymentu. - Uczniowie, którzy nie posiadają komórek, decydują się zrezygnować na tydzień z innych

mediów, na przykład telewizji. - Zalecane jest rozesłanie z wyprzedzeniem listu do rodziców. Wzór takowego znajduje się

w załączniku. - Podczas trwania projektu w klasie lub na drzwiach może wisieć plakat „Digital Detox”.

Plakat również w załączeniu.

Utrwalenie

Pod koniec tygodnia uczniowie spotykają się na lekcji podsumowującej, by wyciągnąć wnioski z projektu. Na tablicy zbieramy najbardziej pozytywne i negatywne doświadczenia. Można je omawiać na podstawie dwóch stwierdzeń:

(1) „W niektórych sytuacjach po prostu nie można zrezygnować z komórki” (2) „Dobrze jest od czasu do czasu wyzwolić się od smartfona i od stresu. Czułem/-

am się ogólnie spokojniejszy/-a, a czas spędzałem/-am na innych zajęciach”

Always on

22

Wzór listu do rodziców Nazwa szkoły | ulica | kod pocztowy miejscowość ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

xx.xx.xxxx Szanowni Rodzice Uczniów z klasy XX, Współcześnie młodzież bardzo intensywnie korzysta ze smartfonów. Dlatego chcielibyśmy w ramach klasy wspólnie zrobić sobie chwilę przerwy i przemyśleć, czy możliwe byłoby życie bez komórki. Wspólnie, dobrowolnie i jednogłośnie ustaliliśmy w klasie, że

od (dzień, xx. miesiąc xx godzina)

do (dzień, xx. miesiąc xx godzina)

przeprowadzamy projekt „Post od komórki“.

Nasze zadanie w tym okresie brzmi: „Proszę w tym czasie tak często, jak to możliwe i na tak długo, jak to możliwe wyłączać komórkę. Prowadź na

ten temat pamiętnik!“

Celem projektu jest zachęcenie do refleksji nad korzystaniem ze smartfonów i wspólne omówienie doświadczeń. Pomóc ma w tym pamiętnik prowadzony w formie papierowej albo wideo, który należy oddać jako pracę domową do dnia xxx. Okres eksperymentu przebiegającego pod hasłem „wyrzeczenia” nie przypadkowo przypada w czasie Wielkiego Postu! Zwracam się do Państwa z prośbą o wspieranie dziecka w tym projekcie! Być może nawet nabiorą Państwo ochoty i przyłączą się do nas, rezygnując choć trochę z używania telefonu komórkowego? Ustaliliśmy w uczniami, że zawsze mogą skorzystać z komórki, kiedy jest to niezbędne lub ważne. Oznacza to, że nie podlega ocenie, czy ktoś faktycznie wytrwał cały tydzień bez smartfona, lecz raczej: jak dobrze przemyślał kiedy, dlaczego i w jakim celu go użył. Jeśli mają Państwo pytania i uwagi, bardzo proszę o kontakt, ale nie na telefon komórkowy, lecz pod adresem e -mailowym: xy@xy.pl Na koniec prośba: chcielibyśmy wiedzieć, jakie będą Państwa doświadczenia z okresu, kiedy Państwa dziecko nie korzysta z komórki. Byłbym/-abym wdzięczny/-a, gdyby podzielili się Państwo z nami swoimi spostrzeżeniami. Z góry dziękuję! Z poważaniem

Always on

23

Arkusz roboczy 3 „Post od komórki”

Tydzień bez smartfona. Czy brzmi to dla ciebie jak scenariusz horroru i na samą myśl, by na 168 godzin zrezygnować

z ulubionego urządzenia, robi ci się słabo? Jeśli tak, to nasza inicjatywa jest właśnie dla ciebie! Dołącz do naszego

postu od komórki i zostań bohaterem projektu.

Zadania:

1. Prowadź pamiętnik – dziennik z okresu „postu od komórki“! W ciągu tygodnia projektu opisuj dokładnie swoje (nie)korzystanie ze smartfona. Z każdego dnia spisz krótki protokół, w którym zanotujesz, jak minął dzień. Pomogą ci w tym następujące pytania:

- Co robiłeś w czasie, w którym normalnie używałbyś komórki?

- Czy dałeś dziś radę obyć się bez smartfona?

- Czy czułeś się zestresowany czy spokojny? Wolny albo odizolowany? Samotny, niedoinformowany, bezradny, opóźniony? Odczuwałeś nudę, niezadowolenie, a może zadowolenie?

- W jakim czasie i w jakich sytuacjach rezygnacja z komórki nie sprawiała trudności? Dlaczego?

- W jakim czasie i w jakich sytuacjach miałeś ochotę użyć komórki? Dlaczego? Co zrobiłeś, by nie ulec pokusie?

- Jeśli nie mogłeś obejść się bez smartfona, zapisz dokładną godzinę, miejsce, powód, rodzaj czynności wykonany na smartfonie i ewentualne zaangażowane osoby (np. z którymi rozmawiałeś). Jak czułeś się używając komórki? Jak teraz czujesz się z tego powodu?

- Jakie zauważasz różnice w planie dnia, kontaktach towarzyskich i sposobach spędzania czasu wolnego, kiedy nie korzystasz z komórki?

Jeśli chcesz, możesz prowadzić dziennik w formie tabeli uwzględniającej powyższe pytania.

b) Napisz podsumowanie swoich doświadczeń!

Na koniec tygodnia spisz osobiste wnioski ze swoich doświadczeń z projektu „Post od komórki”

Czy wytrwałeś w „poście“?

Czy było trudno?

Czy przyzwyczaiłeś się do „postu“?

Czy projekt czegoś cię nauczył?

Czy zmienisz coś w sposobie, w jaki korzystasz ze smartfona?

Czy podziwiasz innych za to, że wytrwali dłużej niż ty?

Przygotuj się na to, by zrelacjonować pokrótce kolegom z klasy swoje doświadczenia. Za punkt odniesienia niech posłużą pytania, na które odpowiadałeś w dzienniczku projektu. c) Prezentacja w klasie Opowiedz w klasie o swoich doświadczeniach. Zbierzcie na tablicy szczególnie dobre i szczególnie złe przeżycia. Na koniec przedyskutujcie, w jakim stopniu odnoszą się do was poniższe cytaty:

„W niektórych sytuacjach po prostu nie można zrezygnować z komórki”

„Dobrze jest od czasu do czasu wyzwolić się od smartfona i od stresu. Czułem/-am się ogólnie spokojniejszy/-a, a czas spędzałem/-am na innych zajęciach”

Modul | Cyberbullying, Worksheet: Consequences - What do victims experience?

                                  

  

  

          An 

jest Niemieckim Centrum Awareness utworzonym  

w ramach programu Komisji Europejskiej "CEF Telecom". 

klicksafe jest prowadzony przez:  Urząd ds. Mediów Landu Nadrenia‐Palatynat (LMK)  – www.lmk‐online.de  i Urząd ds. Mediów Landu Północna Nadrenia‐Westfalia (LfM) – www.lfm‐nrw.de