Aleksander Kotow-Jak Żostać Arcymistrzem-Szachy

ALEKSANDER KOTOW

JAK ZOSTA ARCYMISTRZEM

RZESZ W 2002

2 Copyright by ARDEN S.C.Wszelkie prawa zastrzeone. aden fragment niniejszej publikacji nie moe by kopiowany lubrozpowszechniany w jakiejkolwiek formie bez otrzymania osobnej, pisemnej zgody wydawcy.

Przekad i opracowanie Bogdan Zerek

Ksi ka znanego arcymistrza A. Kotowa powicona jest oglnej teorii gry rodkowej. W tejpracy wyjanione s takie problemy jak: gra pozycyjna, wyczucie kombinacyjne, obliczaniewariant w, przejcie do koc wki i re im turniejowy. Kademu rozdziaowi towarzyszprzykady z praktyki najlepszych szachistw wiata.Przeznaczona jest dla zawodnikw od II kategorii.

2002 by ARDEN S.C.

Wszelkie prawa zastrzeone. aden fragment niniejszej publikacji nie moe by kopiowany, przechowywany w systemieelektronicznej dystrybucji danych lub rozpowszechniany w jakiejkolwiek formie bezotrzymania osobnej, pisemnej zgody wydawcy.

Wydawca Spka Cywilna ARDEN35-605 Rzeszw, ul. Bawatkowa 35tel. (0-17) 85 74 197


Od autora

Czy zostaniecie arcymistrzami drodzy czytelnicy, po tym gdy dokadnie przestudiujecie tksi k? Trudno powiedzie. W rzeczywistoci, zaley to od naturalnych predyspozycji,wytrwaoci w osi ganiu celu i bojowych czynnikw. Jednak w kadym przypadku zrobicieduy krok do przodu w opanowaniu teorii szachowej, zrozumiecie wiele niuansw procesuobmylania ruchw, co w kocu powinno doprowadzi do sukcesw w turniejach.

Trzy podstawy mistrzostwa szachowego.Mistrzostwo szachowe opiera si na trzech podstawach: 1) wyczucie pozycji,

2) kombinacyjne widzenie, 3) umiejtno obliczania wariant w.Tylko szachista perfekcyjnie wadaj cy tymi czynnikami moe zrozumie sytuacj stoj c

przed nim na szachownicy, rozpatrzy ukryt moliwo kombinacyjn i obliczy wszystkiekonieczne warianty.

Zajmiemy si nauk tych trzech elementw. Uwaam za konieczne rozpoczcie od pytazwi zanych z gr pozycyjn . Jest ona podstaw gry w szachy. Analizowanie pozycji,ocenianie jej, wykonywanie potrzebnych plan w jest waszym obowi zkiem w kadej partiii w kadej pozycji.

Wyczucie pozycjiWyraenie wyczucie pozycji zawiera w sobie wiele poj: 1) analiz i ocen powstaego

na szachownicy pooenia, 2)sowne okrelenie oglnych odczu pozycji, 3) zarysprawidowego planu gry.

Stopie wyczucia pozycji zaley od wielu przyczyn. Przede wszystkim od wrodzonychpredyspozycji, umiejtnoci z marszu , bez specjalnego wysiku, okrelenia gwnychwaciwoci pozycji.

Historia zna szachistw, ktrzy nigdy nie trudzili si gbok analityczn prac i okrelaliwaciwoci pozycji na nos . Taki dar daa im natura - to jest talent. Jednak w wikszociprzypadkw doskonao wyczucia pozycji zaley od mozolnej analitycznej pracy, praktykiturniejowej, samokrytycznego podejcia do wasnych partii i wytpienia wszystkichniedostatkw ze swojej gry.

Analiz i ocen pozycji mona opanowa tylko po nauczeniu si bardzo wieluszachowych pozycji i wprowadzeniu do swojej gry zasad i sposob w u ywanych przezarcymistrz w.


ROZDZIA 1

OG LNA TEORIA GRY RODKOWEJ

Gdyby szachowi statystycy policzyli, ile partii rozstrzyga si w debiucie, grze rodkoweji w kocwce, to doszliby do wniosku, e najwiksza liczba zwycistw wystpuje w grzerodkowej. Wydaje si, e teoretycy szachowi najwicej czasu powinni powici grzerodkowej. W rzeczywistoci jest inaczej. Gra rodkowa jest najtrudniejsz czci partiiszachowej i dlatego na jej temat jest najmniej publikacji.

Przedstawiony w tej ksi ce materia jest w pewnym stopniu pr b wypenienia tejpowanej luki w literaturze szachowej.

Sprbujemy wyjani gbi mylenia arcymistrza graj cego powan parti, zrozumieo czym myli, jakie prawa i zasady stosuje aby znale najlepsze posuniciaw skomplikowanych pozycjach gry rodkowej.

Sprbujemy razem przeanalizowa cay proces walki w partii szachowej. Odkryprawidowo i nastpstwo rnych etapw i form walki w grze rodkowej. Usystematyzowaprawa i zasady, ktrymi powinny posugiwa si i posuguj si najlepsi arcymistrzowie.Przede wszystkim sprbujemy odpowiedzie na pytanie: jakie typy walki wystpuj naszachownicy? Aby lepiej zorientowa si w tym problemie rozpatrzymy dwa przykadyz praktyki arcymistrzw.

Typy szachowego pojedynku

Obrona NimzowitschaEuwe - Alechin19 partia meczu o mistrzostwo wiata 1937

1. d2-d4 Sg8-f62. c2-c4 e7-e63. Sb1-c3 Gf8-b44. Sg1-f3 Sf6-e45. Hd1-c2 d7-d56. e2-e3 c7-c57. Gf1-d3 Se4-f68. c4:d5 e6:d59. d4:c5 Gb4:c5

10. 0-0 Sb8-c611. e2-e4! Gc5-e712. e7-e5 Sf6-g413. Wf1-e1 Sc6-b414. Gd3-b5 Ke8-f815. Hc2-e2 Ge7-c516. Sc3-d1 Gc8-f5


TX E J UCBX XBCB X X X XXlMBcLX R X XSXX X XsX bc Xdcbcu msu j D001.

Zobaczylimy, e prawie od pierwszych ruchw zawodnicy zaczli wymienia ciosy, a ichfigury wykonyway wypady do obozu przeciwnika. Trwaa, rozwijaj ca si z kadym ruchemostra walka.

17. h2-h3 h7-h5!18. Gc1-g5 Hd8-b619. Sf3-h4 Ze byo wzicie ofiarowanej figury. Po 19.hg hg 20.Sh4 g3 21.Sf5 gf 22.Sf2 Gf2 23.Hf2

Wh1 24.Kh1 Hf2 25.Wf1. Biae prawdopodobnie wygrywaj , jednak czarne mog zagrasilniej - 20...Ge4 i ich atak jest bardzo nieprzyjemny.

19. Gf5-e420. h3:g4 Sb4-c2Mona byo gra take i 20... hg, sprowadzaj c gr do poprzedniego wariantu, lecz Alechin

uwaa, e ruch w partii jest silniejszy.21. Sd1-c3 Sc2-d422. He2-f1 Biae wybieraj sabszy ruch. Silniejsze byo 22.Hd2 z nastpuj cymi wariantami:1) 22 Sb5 23.Se4 de 24.We4;2) 22 hg 23.Se4 de 24.b4!3) 22 Se6 23.b4 Gb4 24.Sd5 Gd2 (lub 24 Hb5 25.Hb4 Hb4 26.Sb4 Sg5 27.f4) 25.Ge7

Kg8 26.Sb6 Ge1 27.Sa8 Gc3 28.Wc1 Ge5 29.We1;4) 22 Se6 23.b4 Gd4 24.Se4 de 25.Gc4 Sg5 26.Hg5 Gf2 27.Kf1 hg 28.Sg6;22. h5:g4!Ze jest 22 Sb5 23.Sb5 hg 24.g3 Wh5 25.Ge3 Ge3 26.fe! i biae wygrywaj .23. Sc3-a4 Hb6-c7Tylko tak. Sabsze jest 23 Hb5 24.Hb5 Sb5 25.Sc5 Wh5 26.We4 de 27.Se4 i biae

zachowuj piona e5.24. We1-e4 Moliwy chocia nienajlepszy ruch. Euwe uwaa, e graj c 24.Sc5 Hc5 25.Gd3 Se6

26.Ge3 Gd3 27.Gc5 Sc5 28.We2 Wh4 29.He1. Biae mogy odeprze atak zachowuj cprzewag materialn .

24. d5:e425. Hf1-c4 Wc7-c8?Powany b d. Take ze byo 25 Se6 26.Sg6! Jedyna obrona to 25 He5 26.Hc5 Hc5

27.Sc5 Sb5 i czarne mogy usta w kocwce.26. Wa1-c1 b7-b6Przegrywa 26 He5 27.Sc5 Hg5 28.Se6! z atakiem biaych.27. Sa4:c5 b6:c528. Gb5-a6?


Decyduj cy b d. Po 28.e6 Se6 29.Sg6 Kg8 30.Se7 lub 28 Sb5 29.e7 Kg8 30.Hb5, biaewygryway. Mona byo take kontynuowa atak graj c 28.Ge3. Teraz czarne wspaniaymiruchami uzyskuj remis.

28. Hc7:e529. Ga6:c8 Lub 29.Ge3 Wh4 30.Gd4 Hh5 31.Kf1 Wh1 32Ke2 g3.29. He5:g530. Hc4:c5 Hg5:c531. Wc1:c5 Wh8:h4Grozi powtrzenie ruchw Sd4-e2, Kf1, Sf4, Kg1, Se2.32. Wc5-c4 Sd4-e2+33. Kg1-f1 Se2-f434. Kf1-g1 g4-g3?!Nieodpowiedzialna prba gry na wygran . Trzeba byo zgodzi si na remis przez

powtrzenie ruchw.35. Gc8-a6! Jeeli 35.fg, to 35 Se2 36.Kf1 (36.Kf2? e3) 36 Sg3 37.Kg1 f5 z przewag czarnych.35. g3:f236. Kg1:f2 Wh4-h637. Wc4:e4 Ostatnia niedokadno. Po 37.Wc8 Ke7 38.Wc7 Ke6 39.Gc4 Sd5 40.Wa7 biae maj

lepsze szanse. Teraz partia koczy si remisem.37. Wh6:a638. We4:f4 Wa6:a239. Wf4-b4 g7-g640. Wb2-b7 Kf8-g741. Kf2-f3 g6-g542. b2-b4 Kg7-g643. b4-b5 f7-f544. b5-b6 Wa2-a3+45. Kf3-f2 a7-a646. Wb7-b8 Wa2-b347. b6-b7 Kg7-g748. Wb8-a8 Wb3:b749. Wa8:a6 Remis.Co si stao w danej partii?Przede wszystkim nie widzielimy gbokich strategicznych planw i powolnych

manewrw. Od samego pocz tku biae i czarne figury sploty si w cikiej walcei postanowiy zasypa szeregi przeciwnika silnymi uderzeniami.

Caa partia to tylko najbardziej ostre warianty, w ktrych ofiara goni ofiar, jednotaktyczne uderzenie napotyka na podobne ze strony przeciwnika.


Zupenie inna gra bya w nastpnej partii.

Obrona Kr lewsko - IndyjskaTaimanow - GellerZurych 1953

1. d2-d4 Sg8-f62. c2-c4 g7-g63. Sb1-c3 Gf8-g74. e2-e4 0-05. Sg1-f3 d7-d66. Gf1-e2 e7-e57. 0-0 Sb8-d78. Wf1-e1 c7-c69. Ge2-f1 Wf8-e8

10. d4-d5 c6-c511. g2-g3 Sd7-f812. a2-a3 Sf6-g413. Sf3-h4 a7-a614. Gc1-d2 h7-h515. h2-h3 Sg4-f6Tutaj figury znajduj si w pewnej odlegoci od siebie i o takich taktycznych uderzeniach,

jak w poprzedniej partii, prawie nie moe by mowy. Biae spokojnie przygotowujotworzenie linii na skrzydle hetmaskim.

TXLETRKXXBX XBM BX C RBXX CbC XB XbXbX rc r X cb c m c Xu Xdulj D002.

16. b2-b4 b7-b617. b4:c5 b6:c518. Wa1-b1 Sf6-d719. Hd1-a4 Gg8-f620. Sh4-f3 h5-h4Przedwczesne przejawienie aktywnoci. Bardziej zgodne z zasadami gry byoby

manewrowanie figurami we wasnym obozie, z wyczekiwaniem na to co postanowiprzeciwnik.

21. Sc3-d1 h4:g322. f2:g3 Sd7-b823. We1-e3 Teraz biae maj dobr gr po linii b i f , a przy sposobnoci mog wzmocni nacisk na

skrzydle krlewskim.23. Sf8-h7


24. We3-b3 Gc8-d725. Ha4-a5 Hd8-c826. Sd1-f2 Gf6-d827. Ha5-c3 Gd7-a4Czarne z sukcesem obroniy si na skrzydle hetmaskim i w zwi zku z tym Taimanow

przerzuca swoje siy na skrzydo krlewskie.28. Wb3-b2 Sb8-d729. h2-h4 Wa8-a730. Gf1-h3 Hc8-c731. Sf3-g5 Sh7-g532. Gd2:g5 Gd8:g533. h4:g5 Kg8-g734. Hc3-f3! Z prost grob : zagra Kg2, wzi na d7 i postawi Hf6 z szachem, przerzuci wie na

h1 i mat na h8 jest nieunikniony.34. Hc7-d835. Wb2-b7 A teraz losy pojedynku rozstrzyga wtargnicie wiey na 7- lini. Zauwacie, jak pewnie

biae zwikszaj swoj przewag.35. Wa7:b736. Wb1:b7 Kg7-g837. Gh3:d7 Ga4:d738. Sf2-g4 Hd8-g539. Wb7:d7 f7-f540. e4:f5 We8-b8Czarne podday si.

Przy analizie tej partii przede wszystkim rzuca si w oczy brak taktycznych star. Przezznaczny okres walki nastpowao tylko strategiczne przemieszczanie figur i przebudowapozycji. Prawie nie ma wariantw, co wida w komentarzach.

Dowiadczony arcymistrz grajc tak parti nie bdzie oblicza wariant w. Zwrciprzy sposobnoci uwag na jeden czy drugi krtki wariant i na tym koniec. W takichpozycjach przewaaj oglne rozwaania: gdzie jak figur przestawi , jak zapobiecokrelonym dziaaniom przeciwnika, jak figur wymieni , a jak zostawi .

Narzuca si nastpuj cy wniosek: w szachach wystpuj dwa typy pozycji, a w zwizkuz tym dwa r ne sposoby prowadzenia walki.

1) Typ kombinacyjno-taktycznyFigury s w ci gym starciu, zachodz taktyczne uderzenia, wystpuj puapki

i nieoczekiwane posunicia. Arcymistrz tylko liczy.

2) Typ manewrowo-strategicznyW tym przypadku obie armie stoj w pewnej odlegoci od siebie. Walka ogranicza si do

zwiadw i drobnych rajdw oddzielnych figur do obozu przeciwnika. Atakprzygotowywany jest bez popiechu za pomoc krtkich przegrupowa figur i nieznacznychruchw pionw.


Mylenie arcymistrza

Zatem rozpatrzylimy dwie zasadniczo rni ce si partie. W jednej trwaa ostra taktycznawalka, a druga charakteryzowaa si spokojnym manewrowaniem. W partiach tych rniete pracowa umys arcymistrzw. W pierwszym przykadzie zawodnicy cay czas byliw napiciu, bez przerwy obliczali skomplikowane warianty, starali si przewidzie i zapobiecnajbardziej ukrytym i nieoczekiwanym ruchom oraz puapkom. Powicono mao miejscaoglnym rozwaaniom. Arcymistrz, po prostu, nie mia na to czasu. Tylko niekiedy graczdawa sam sobie oglne wskazwki typu: dobrze byoby rozbi bateri Hb6-Gc5, gro cpunktowi f2 lub uwaaj na otwart lini h , postaraj si usun gronego Ge4 . Ale byy tokrtkie i proste wskazwki do samego siebie, sformuowanie oglnej idei zachodz cychoblicze. Jest to zrozumiae, e w tej partii nie stworzono adnych gbokich oglnychplanw, przebudowa i manewrw. Tylko konkretne obliczenia!

Jeli w pierwszym przykadzie umys by wzburzony do ostatecznoci, pracowa zgodniez hasem patrz wszdzie , to w drugim mylenie charakteryzowao si spokojem,powolnoci i penym brakiem nerwowoci. Czym si martwi, przecie adnych eksplozjinie przewidywano? Nie byo ani taktycznych uderze, ani sprytnych puapek. Umyszajmowa si stwarzaniem planw przebudowy pozycji i przerzutu figur. Prawie zupenie nieoblicza wariantw. Tylko w momentach, kiedy do gosu prbowaa doj taktyka, arcymistrzoblicza krtkie warianty by po chwili wrci do oglnych rozwaa. Arcymistrz na pocz tkumwi sobie: Trzeba bez zwoki otworzy lini b , a potem stawia pytanie: Jak wtargn na 7- lini? Pniej nast pi rozkaz: Ju czas przerzuci siy na skrzydo krlewskie . Byyi bardziej szerokie rozwaania, typu: Manewry na dwch skrzydach - oto prawidowastrategia w takich pozycjach. Czarne maj trudnoci z przerzuceniem figur z jednego skrzydana drugie (przecie maj mao przestrzeni). Podobne ataki na dwch skrzydach ju nie razwyst piy w praktyce turniejowej i przecie sam analizowaem duo takich partii. Jakwspaniale przeprowadzali takie ataki: Czigorin, Capablanka, Nimzowitsch!

Tutaj ostrzeenie dla szachistw (czytelnikw): Je eli bdziecie stwarzali og lne planyw ostrych, taktycznych pozycjach, oczywicie wpadniecie w jak puapk, kt r nierozpatrywalicie i w warianty, kt re zapomnielicie obliczy .

I odwrotnie: Je eli bdziecie liczy warianty w pozycjach, w kt rych powinniciewymyla tylko og lne plany, bdzie to po prostu strat czasu i nie znajdzieciewaciwego sposobu gry.

Zapamitajmy!Arcymistrz przede wszystkim zajmuje si w pozycjach:

1) kombinacyjno-taktycznych - obliczaniem wariant w2) manewrowo-strategicznych - okreleniem og lnych plan w i rozwa a.

Rodzaje partii szachowych

Postaramy si odpowiedzie na pytanie: Jakie typy partii szachowych wystpujw powanych turniejach i meczach?

Wiele partii ma ostry przebieg. Wystpuj w nich teoretyczne warianty nasycone odsamego pocz tku taktycznymi uderzeniami na przykad: gambit krlewski, partia woska(z c3), niektre warianty partii hiszpaskiej, obrona sycylijska, gambit hetmaski (wariantBotwinnika) itp.

Nie mniej partii ma spokojny przebieg na przykad obrona Caro-Kann, gambit hetmaski(wariant karlsbadzki) itp.


Przebieg tych partii mona przedstawi graficznie.

Rys. 1.

Mona podzieli je nastpuj co:1) kombinacyjno-taktyczna2) manewrowo-strategiczna3) kombinacyjno-taktyczna z przejciem do manewrowo-strategicznej (Burza - spokj)4) manewrowo-strategiczna z przejciem do kombinacyjno-taktycznej (Spokj - burza)

Burza - spok j

Obrona Caro-KannKarpow - ZajcewKujbyszew 1970

1. e2-e4 c7-c62. d2-d4 d7-d53. Sb1-c3 d5:e44. Sc3:e4 Sb8-d75. Sg1-f3 Sg8-f66. Se4:f6 Sd7:f67. Sf3-e5 Gc8-f58. c2-c3 e7-e6

Znany wariant obrony Caro-Kann. Na og ta obrona prowadzi do spokojnej gry. Jednakmodzi szachici, ju od pierwszych ruchw znajduj moliwo spowodowanianiespodziewanych komplikacji.

9. g2-g4! Gf5-g610. h2-h4 Gf8-d611. Hd1-e2 c7-c512. h4-h5? Silniejsze byo 12.dc! Ge4 (lub 12 Ge5 13.He5 Sg4 14.Hg7)13.cd Gh1 14.Gf4.12. Gg6:e413. f2-f3 c5:d4!Biae i czarne figury s ju pod biciem. Pojawia si wyrana kombinacyjno-taktyczna

walka.14. He2-b5+ Sf6-d715. Se5:f7


Pozycja bardzo si zagmatwaa. Bdzie to szczeglnie wida po nastpuj cym silnymmanewrze czarnych.

15. Gd6-g3+16. Ke1-e2 d4-d3+17. Ke2-e3! Hd8-f618. Ke3:e4

TX XKX UCBXSXsCB X XBE XXdX X Xb X XkXbXX cBXbM bc X X Xu m XlXt D003.

Fantastyczna pozycja. Biay krl wyszed ze swojego ukrycia i to przy wszystkich figurach,a wykonano zaledwie 18 ruchw. Tutaj rzeczywicie, adne oglne rozwaania nie pomogzorientowa si w ukrytych komplikacjach. Trzeba liczy warianty. Kto dokadniej obliczy,ten znajdzie najlepszy sposb gry.

18. Hf6:f719. Wh7-h3 a7-a620. Hb5-g5 h7-h6?Ten z pozoru grony ruch wypuszcza wygran . Po 20 e5! 21.Wg3 Sc5 22.Ke3 0-0

23.Wh3 Wad8 24.Gd2 Se4! 25.Ke4 Hd5 26.Ke3 Hc5 27.Ke4 Wd4 biay krl gin .21. Hg5-e3! e7-e5?Obowi zkowe byo 21...Sf6 22.Kd3 Sg4 23.fg Hf1 24.Kc2 Hh3 25.He6 Kd8 26.Hd5 Kc8

27.Hf5 Kb8 28.Gf4 z remisem.22. Ke4:d3 Gg3-f423. He3-g1 0-0-024. Kd3-c2 Gf4:c125. Wa1:c1! Hf7:a226. Wh3-h2 Krl biaych wykona ryzykowne wyjcie do centrum, pod atak wszystkich czarnych figur.

Teraz wrci do domu i jest cakiem bezpieczny. Mona ju zauway, e przez pierwszedwadziecia ruchw gra miaa ostry, taktyczny charakter, a teraz nagle uspokoia si. Caanastpna cz, to typowy przykad manewrowo-strategicznej walki.

26. Wh8-f827. Wh2-d2! Ha2-a4+28. Kc2-b1


XKU U XXBXSX C BX X X CX X C XbDX X XbXX c XbX c u X XXku Xle D004.

Ocemy powsta pozycj. Struktura biaych pionw jest lepsza (nie ma saboci). Czarnypion e5 jest saby. Take biae pola w obozie czarnych s sabe. Wiee biaych s lepiejprzygotowane do dziaania, a oprcz tego goniec biaych jest lepszy od skoczka d7 czarnych.

Wszystko wskazuje na to, e biae maj pozycyjn przewag. Karpow zaczyna realizowaj spokojnie, nie spiesz c si.

28. Ha4-c629. Gf1-d3! Kc8-c7Oczywicie, nie mona gra 29... Hf3 30.Gf5 i ginie skoczek d7.30. Gd3-e4 Hc6-b631. Hg1-h2 Wd8-e832. Wc1-d1 Sd7-f633. Ge4-g6 We8-e734. Wd1-e1 Wszystkie siy do ataku na piona e5 ! Przewaga biaych zwiksza si z kadym ruchem.

Zauwacie, e wszystko przebiega spokojnie. Nie ma adnych spi.34. Hb6-b535. Wd2-e2 Sf6-d736. Gg6-f5! Wf8:f5Rozpaczliwa ofiara. Poniewa piona e5 nie mona uratowa, czarne prbuj

skomplikowa gr ofiar jakoci. Jednak, nic to im nie daje.37. g4:f5 Hb5-d3+38. Kb1-a1 Hd3:f539. Hh2-h4! Sd7-f640. Hh4-c4+ Kc7-d841. Hc4-c5 +Biae bez przeszkd zrealizoway swoj przewag materialn .

Spok j - burza

Gambit HetmaskiKotow - Ragozin Moskwa 1949

1. d2-d4 d7-d52. c2-c4 e7-e63. Sb1-c3 c7-c64. Sg1-f3 Sg8-f65. c4:d5


Podobna wymiana na og prowadzi do stabilizacji centrum i znacznego uspokojenia gry.Biae najczciej roszuj w krtk stron i zaczynaj atak pionami na skrzydle hetmaskim.Czarne d do kontrgry na skrzydle krlewskim.

5. e6:d56. Hd1-c2 Sb8-d77. Gc1-g5 Gf8-e78. e2-e3 0-09. Gf1-d3 Wf8-e8

10. 0-0 Sd7-f811. Wa1-b1 Znane i typowe dla podobnych pozycji przygotowanie marszu biaego piona b , maj ce na

celu spowodowanie osabienia piona c6 i otwarcie linii na skrzydle hetmaskim.11. Gc8-e612. b2-b4 Wa8-c813. Sc3-a4 Take dobrze znany przerzut skoczka na pole c5, sk d bdzie naciska na skrzydo

hetmaskie czarnych.13. Sf6-e414. Gg5:e7 We8:e715. Sa4-c5 Se4:c516. Hc2:c5 b7-b617. Hc5-c2 Hd8-d618. Wf1-c1 g7-g619. Wb1-b3 Z zamiarem postawienia na linii c wszystkich trzech cikich figur. Zwrcie

uwag, jak spokojnie i cierpliwie rozwijaj si wydarzenia. Nie ma adnych taktycznychspi.

19. Sf8-d720. h2-h3 Sd7-b821. a2-a3 Ge6-d722. Wb3-c3 Gd7-e823. h3-h4 Wany dla podobnych strategicznych pozycji przykad. Biae podci gaj piona do h5 i

wymieniaj na g6, aby nie dopuci do ruchu czarnych f7-f6. Ruch ten przeszkodziby wumocnieniu biaego skoczka na e5 .

23. a7-a624. h4-h5 We7-a725. h5:g6 h7:g626. Sf3-e5 a6-a527. b4-b5!


RTXLXKXU X XBX CBE XBXCbXBr X X c X Xc ulc X XdX cbXX u X j D005.

Wydarzenia zmieniaj si nagle, jak po dotkniciu rdki. Partia wstpuje na drogkomplikacji taktycznych. Jeeli czarne zagraj teraz 27 c5, to 28.dc!! He5 (28 bc 29.Wc5)29.cb Wc3 30.ba!! Wc2 31.Wc2! i biae wygrywaj .

27. Wa7-c7Czarne trac piona, ale walka nie sabnie.28. b5:c6 Kg8-g729. Hc2-b1! Sb8:c630. Hb1:b6 Wc8-b831. Hb6:b8! Biae oddaj hetmana za dwie wiee, ale przed tym musiay dokadnie obliczy wszystkie

kombinacyjne moliwoci.31. Sc6:b832. Wc3:c7 Hd6:a333. Gd3:g6 Sb8-c6!Wydaje si, e czarne przechytrzyy przeciwnika, lecz biae przewidziay i t moliwo.34. Wc1:c6 Nowa, dokadnie obliczona ofiara jakoci.34. Ge8:c635. Wc7:f7+ Kg7-h636. f2-f4! Prowadzi do matowej pozycji lub straty hetmana.36. Ha3:e3+37. Kg1-h2 He3:e538. f4:e5Czarne podday si.

Mylenie arcymistrza

W tym miejscu naleaoby zwrci uwag na pewn bezwadno umysu i odpowiedziena pytanie: Ile czasu potrzebuje arcymistrz na przedstawienie sposobu gry, z ostrej, gdziegwnie liczy si warianty, na manewrowo-strategiczn , w ktrej prowadzi rozwaaniai rozwi zuje problemy?

Co to s warianty i jak je oblicza? Na pocz tku wygl da to tak: skoczek bije piona, jabij skoczka, on wykonuje mi widy, ja odchodz gocem, on bije skoczka, ja bij piona.Powstaje nieza pozycja . Tak to wygl da w przypadku elementarnej wymianykombinacyjnej. Arcymistrz rozpatruje skomplikowane warianty, ktre w rzeczywistociskadaj si z elementarnych. Jak oblicza skomplikowane warianty, dowiemy si pniej.

A co to takiego, oglne plany? Co to takiego, analiza i ocena pozycji? S to podstawy grypozycyjnej i o tym te dowiemy si pniej.


Podstawowe postulaty gry pozycyjnej

Sprbujmy zorientowa si we wszystkich rnorodnych zasadach, postulatach i prawachfunkcjonuj cych w grze rodkowej, odkrytych i wypracowanych przez teoretykw w caejhistorii szachw. By moe wydadz si one bardzo proste. Po co powtarza rzeczy dawnoznane? Ale wierzcie autorowi. Mimo mojego bogatego dowiadczenia turniejowego, miaemtrudnoci w zebraniu i przedstawieniu zasad i praw wystpuj cych i obowi zuj cych w grzerodkowej. Nawet Tal regularnie powtarza programy dla szachist w II i I kategorii. Powtarzanie nie szkodzi. C lepiej moe szlifowa myli arcymistrza od powtarzania?

Aby dokadnie pozna (zrozumie) teori gry rodkowej sprbujmy wydzieli w niej kilkazasad:

1) W szachach zwyci a tylko atakujcy.2) Prawo do ataku posiada tylko ten z grajcych, kto ma lepsz pozycj, kto ma

przewag.3) Majcy przewag nie tylko posiada prawo do ataku, ale jego obowizkiem jest

atakowanie, inaczej ryzykuje on utrat przewagi.4) Bronicy powinien chcie si broni , powinien akceptowa ustpstwa. Obrona jest

chwilowym podporz dkowaniem si woli przeciwnika. Oto dlaczego trudniej jest bronisi ni atakowa.

5) Istniej dwie metody ataku:a) kombinacyjno-taktycznab) manewrowo-strategiczna

Jak metod ataku przyjmiemy zaley to od:- wyboru debiutowego wariantu- stylu gry przeciwnika- rodzaju pozycji

6) Pozycj przeciwnika atakujemy w najsabszym punkcie.Powysze zasady okrelone zostay na podstawie Teorii Steinitza , ktry jako pierwszy

zacz zastanawia si nad problemami gry szachowej i prbowa je usystematyzowa.A teraz zastanwmy si jak trudny do rozwi zania problem staje przed arcymistrzem

w grze rodkowej. Atakowa , czy si broni? Trzeba okreli kto ma przewag. To jeszczenie wszystko. Trzeba znale najbardziej wraliwy punkt (obiekt) w obozie przeciwnika. Alejak?

Aby odpowiedzie na te pytania trzeba przeprowadzi analiz i ocen pozycji.


ROZDZIA 2.

ANALIZA I OCENA POZYCJI

Proces mylenia szachisty w czasie partii turniejowej troch przypomina dziaaniachemika, okrelaj cego waciwoci prawie nie znanej mu substancji. Szachista rozkadapozycj na elementy (analiza), a nastpnie wykonuje syntez - wyci ga wnioski i zaczynarozumie pozycj (ocenia j ).

Po wykonaniu analizy i syntezy pozycji, arcymistrz przystpuje do stworzenia planu gry -najbliszego i dalszego. Kady plan jest silnie zwizany z ocen pozycji. Pniej nastpujdalsze dziaania. Analiza i ocena daj moliwo znalezienia sabego ogniwa w obozieprzeciwnika, po czym myli szachisty bd ci gle skierowane na wykorzystanie tej saboci.

Elementy pozycji

Trwae przewagi1) Przewaga materialna

2) Saba pozycja nieprzyjacielskiego krla 3) Posiadanie wolnego piona 4) Sabe pola 5) Sabe punkty 6) Sabo peryferii 7) Wysepki pionowe 8) Silne centrum pionowe 9) Przewaga dwch gocw10) Opanowanie otwartej linii11) Opanowanie otwartej przek tnej12) Opanowanie linii poziomej (2-ej, 7-ej, i innej)

Chwilowe przewagi 1) Nieudana pozycja jednej figury 2) Dysharmonia w ustawieniu figur 3) Przewaga w rozwoju 4) Nacisk figurowy w centrum 5) Przewaga przestrzeni

Trzeba zwrci uwag na bardzo wany czynnik - kada sabo pozycji przeciwnika jestnasz si.

Zatrzymajmy si jeszcze na kilku wanych postulatach Teorii Steinitza .- Kad pozycj na szachownicy charakteryzuj jakie cechy. Jaki element pozycjiwyranie wybija si i nadaje tej pozycji charakter.- Nie wolno szuka wygranej, je eli nie jestemy przekonani, e pozycja zawiera jakprzewag.- Przewaga mo e wyra a si w jednej du ej niepodzielnej przewadze i w caym rzdziemaych przewag.- Zadaniem prowadzcego pozycyjn walk jest: regularne i systematyczne gromadzeniemaych przewag i d enie do zamiany przewag chwilowych na trwae.


Przewaga chwilowa i trwaaSteinitz odkry elementy pozycji i nauczy arcymistrzw ocenia dowoln pozycj.

Wykaza, e te elementy nie s tej samej wartoci. Mao tego, niektre z nich mog zmieniacharakter na przykad, z trwaych na chwilowe.

Przedstawi przykad ulotnoci chwilowej przewagi.

Petrosjan - Spasski10 partia meczu o mistrzostwo wiata 1969

TR E UKXCLX XBCB C XBR XX X X X clX X XX r cbX c X Xbcu mdXtj D006.

Spasski nie wykorzysta chwilowej przewagi, straci j i przegra parti.Do ruchu 12...Sc6, arcymistrz Bondarewski daje taki komentarz: Czarne przeceniy swj

lepszy rozwj figur. Jak wiadomo przewaga w rozwoju jest chwilowa i znika jeli partnerzakoczy rozwj. Z drugiej strony, w pozycji Petrosjana atwo jest zauway trwae elementytakie jak: dwa goce, otwarta linia i przewaga w centrum. Jeeli biae wykonaj e3-e4, tostan si ze czarne figury: goniec b7 i skoczek f6. Bior c to pod uwag, chce sizaproponowa ruch 12 Sd5 . Pouczaj ce jest przeledzenie likwidacji korzyci pozycyjnychczarnych (lepszy rozwj figur) i w kocu stworzenie trwaych przewag przez biae.

12. Sb8-c613. b4-b5 Sc6-e514. Gc4-e2 Hd8-c715. e3-e4 Wf8-d816. Hd1-e1 Hc7-c517. He1-f2 Hc5-e7W przypadku wymiany hetmanw, trway czynnik - otwarta linia a , przy cienieniu

czarnego goca b7 i skoczka f6 - szybko doprowadziby do katastrofy.18. Wa1-a3 Sf6-e819. Gc1-f4 Se5-g620. Gf4-e3 Se8-d621. Wf1-a1 Sd6-c8Pozycja czarnych jest przegrana z uwagi na sabo piona a7 i pasywno wszystkich figur.

A przecie nie tak dawno miay one przewag szczeglnie w ustawieniu figur. By to czynnikchwilowy i atwo zosta stracony w ogniu walki. Czarne nie zd yy zamieni go w jakietrwae korzyci. A moe nie miay okazji.

22. Ge2-f1 f7-f5Czarne staraj si przejawi chociaby jak kolwiek aktywno.23. e4:f5 e6:f524. Wa3-a4 Wd8-e825. Ge3-d2 He7-c5


26. Hf2-c5 b6:c527. Wa4-c4 We8-e528. Sc3-a4 a7-a629. Sa4-c5 Maj c piona wicej, biae atwo zrealizoway swoj przewag.Z czego skada si przewaga w partii szachowej?Moe by tak (i s to nie rzadkie przypadki), e tylko jeden element wyrasta ponad inne

i wanie on rozstrzyga los pojedynku. Jeeli np. biae maj wolnego piona, ktry doszed do7-ej linii, to ten jeden pion moe wystarczy do zwycistwa. Dobrze wiemy, jak czsto zapozycja krla wystarcza przeciwnikowi do zwycistwa. Bywa te tak, e minusy w ustawieniufigur przeciwnikw rwnowa si i pozycja jest wtedy rwna. Jako podsumowanie naszychrozwaa przedstawi.

Cztery prawa Steinitza1) Prawo atakowania posiada tylko strona majca pozycyjn przewag. Przy czym ma

ona nie tylko prawo, ale musi atakowa. Inaczej ryzykuje utrat swej przewagi. Atakprowadzimy na najbardziej saby i wraliwy punkt w pozycji nieprzyjaciela.

2) Bronicy powinien chcie si broni i akceptowa ustpstwa. Mona tutaj doda, ebroni cy si powinien zawsze myle o kontrgrze i przej do kontrataku przy nadarzaj cej siokazji.

3) W r wnych pozycjach walczce strony manewruj chcc zmieni r wnowag naswoj korzy . Przy prawidowej grze, rwna pozycja prowadzi znowu do rwnej pozycji.

4) Przewaga mo e skada si z jednej du ej niepodzielnej przewagi lub z pewnejiloci drobnych przewag. Zadaniem prowadzcego pozycyjn walk jest zbieraniedrobnych przewag i d enie do przemiany chwilowej przewagi w trwa.

Przy analizie pozycji, praktycznie nie jestemy w stanie bra pod uwag wszystkich 17-uelementw oceny pozycji i autor ogranicza je do nastpuj cych.

Elementy oceny pozycji w praktyce:1. Sabe punkty i piony 2. Otwarte linie pionowe i poziome3. Centrum i przestrze4. Ustawienie figur: za pozycja kr la przeciwnika, przewaga w rozwoju, og lnadysharmonia, nieudana pozycja jednej figury.

Przyst pimy teraz do rozpatrywania konkretnych przykadw, w ktrych zachodzi analizai ocena pozycji. Na og w kadej pozycji te elementy przeplataj si. Mamy przewagw jednym czynniku, a przeciwnik w innym. Musimy way, porwnywa, znaczenie kadegoelementu. Bywa tak, e jeden z elementw przybiera nagle decyduj ce znaczenie, okrelaj cczyj wyran przewag.

Sabe polaS to takie pola w obozie przeciwnika, kt rych nie mo e on atakowa (przede

wszystkim pionami). Sabe pola w moim obozie to takie, kt rych nie mog atakowa(przede wszystkim pionami). Czasami mog by sabe cae kompleksy pl na przykad polabiae lub czarne.

Arcymistrz, przeprowadzaj c ocen dowolnej pozycji, obowi zkowo w cza w rejestrelementw sabe pola w obozie przeciwnika i swoim. Czsto od sabych pl zaczynakalkulacj oceny . W wielu przypadkach sabo pl odgrywa drugorzdn rol, jednak


zdarzaj si pozycje, w ktrych sabo nawet jednego pola wychodzi na pierwszy plan.Figura umocniona na tym polu moe zadecydowa o losie pojedynku.

Botwinnik - FlohrMoskwa 1936

X XTXKXXBXTE CB XBXBX XC c cBM bX c X XXbrtXdc X X XkcX XtX X D007.

Sabo pl i inne pozycyjne elementy, nawet przy pobienym spojrzeniu, odchodz nadrugi plan w porwnaniu z dziur ziej c na polu d6 . Rzeczywicie, gdy skoczek biaychtam przyjdzie, to decyduj co wpynie na przebieg walki. Wic Botwinnik prowadzi skoczkana wczeniej przygotowane stanowisko.

34. Sc3-b1 He7-f835. Sb1-a3 Gg5-d836. Sa3-c4 Gd8-c737. Sc4-d6 We8-b838. Wd1-b1 Opieraj c si na sile wspaniaego Sd6, biae zaczynaj atak na skrzydle hetmaskim.38. Hf8-d839. b3-b4 a5:b440. Wb1:b4 Gc7:d6Takiego skoczka czarne nie mogy duej tolerowa. Powstaje jednak daleko wysunity,

wolny, podparty pion, ktry jest take bardzo wanym pozycyjnym atutem.41. e5:d6 Hd8-a542. Wd3-b3 Wb8-e843. Hf3-e2 Ha5-a844. Wb3-e3 Kg8-f745. He2-c4 Botwinnik przeoczy taktyczne uderzenie i utrudni sobie osi gnicie zwycistwa. Gdyby

biae przewiduj co odeszy krlem na g1, to mogyby przeprowadzi swj plan realizacjiprzewagi nie boj c si kontrgry przeciwnika.

45. b7-b5!Na tym polega caa sprawa. Nie mona bi na b5 z uwagi na cb szach.46. He2-c2 Wd7:d6Flohr take robi b d. Mg przeduy gr po 46 Wa7, chocia wtedy nast pioby 47.ab

Wa2 48.Wb2 cb 49.Kh3 i dwa wolne piony gwarantoway biaym zwycistwo.47. c5:d6 c6-c5+48. Kg2-h3 c5:b449. Hc2-c7+ Kf7-g850. d6-d7 We8-f851. Hc7-d6 h7-h6


52. Hd6:e6+ Kf8-h753. He6-e8 b4-b354. He8:a8 Wf8:a855. a4:b5 Wa8-d856. We3:b3 Wd8:d757. b5-b6Czarne podday si.

Sabe pionyCzasami pojcia sabe piony i sabe punkty mieszaj si. Napadam na saby punkt -

mwi czasami arcymistrz i pokazuje sabego piona. Aby lepiej zrozumie o co chodzi,okrelimy nasz terminologi.

1) R ne sabe piony: odstae, izolowane, zdwojone, daleko wysunite, oderwane odbazy. O tych wszystkich mwimy - saby pion.

Prawd jest, e czasami ten pion jest piknie broniony figurami. Jednak i w tym przypadkumwimy o jego saboci. Przecie figury mog odej i rzuci go na pastw losu.

2) Pomimo zniknicia piona (np. bicie) sabo pola pozostaje.3) Kiedy m wimy, e przeciwnik ma saby punkt na c6 to oznacza, e mamy silny

punkt na c6 dla swoich figur. Lecz kiedy ma sabego piona np. na e6, to nie mo emym wi , e mamy silnego piona na e6.

XLXTXKXXBX UBMB XBC RBXE R X X BXbrbc Xc r X cb cdX mljX Xtu X D008.

Na diagramie znany wariant obrony krlewsko-indyjskiej.A oto co na ten temat mwi arcymistrz Bronstein: Myl e nadszed czas aby wyjani

czytelnikowi tajemnic piona d6 w obronie Krlewsko-Indyjskiej. Chocia ten pionznajduje si na otwartej linii i ci gle naraony jest na ataki, to jednak jest twardym orzechemdo zgryzienia - nie jest atwo go zdoby. Wydaje si, nic prostszego ni odej skoczkiemz d4. Ale rzecz polega na tym, e skoczek na d4 jest biaym bardzo potrzebny gdy spenianastpuj ce zadania: atakuje pola b5, c6, e6, f5 i neutralizuje oddziaywanie goca g7.Skoczek moe odej tylko wtedy, gdy biae przygotuj si do przyjcia moliwych atakwczarnych (a4-a3, Ge6, f7-f5). Ale w tym czasie czarne zd znowu przegrupowa swojeszeregi. W rzeczywistoci, sabo piona d6 jest tylko pozorna .

Wspczesne metody rozgrywania debiutw zawieraj duo takich pozornych saboci.Wanie z uwagi na wieczn sabo na d6, obrona kr lewsko-indyjska przez

dugi czas zaliczana bya do podejrzanych debiut w. Mwi c krtko - Sabocipionowe mo emy uratowa (broni ) dynamiczn gr.


Gligori - Szabo Zurych 1953

TX X UKXX C MBC BXSXSX Xc XBcBX X X c XXsc m X X r XbcXtX Xtj D009.

Bronstein tak pisze o tej pozycji, ktra przedstawia krytyczny moment partii: Czarne majprzewag, poniewa pion a5 jest saby, a piony e5 i f4 ograniczaj goca . W partii nast pio.

25. Sd2-f3 Wf8-b826. Sf3-d4 Sc6:d427. Sb3:d4 Se6:d428. c3:d4 Ge7-b429. Wb1-a1 Wb8-b530. Wa1-a4 Wa8-b831. Wf1-a1 Gb4-c332. Wa1-c1 Wb4-b133. Wc1:b1 Wb8:b1+34. Kg1-f2 Wb1-a1Przewaga czarnych ronie z kadym ruchem.35. Wa4:a1 Gc3:a136. Kf2-e2 Ga1-c337. Ke2-d3 Gc3:a538. h2-h3? Biae miay teraz moliwo uzyskania remisu (studium) graj c 38.Gd2 Gb6 39.Gb4! po

czym czarny krl nie moe dotrze do centrum.38. Ga5-e139. g2-g4 g7-g640. Kd3-c2 Kg8-f841. Kc2-d1 Ge1-g3Biae podday si.

Sabo peryferiiCzasami w ogniu walki zdarzy si tak, e osabi si nie jaki jeden punkt, a caa grupa pl

jednego koloru. W takim przypadku m wimy o saboci peryferii. Dokadniej o sabocibiaopolowych lub czarnopolowych peryferii. Podobna przewaga pozycyjna moedoprowadzi do zwycistwa (poraki), bo rozhulane po osabionych polach figury mogzrobi duo kopotw, a nawet zorganizowa atak matowy.

Rozpatrzymy teraz przykad, w ktrym biae bohatersko walczyy z osabieniem biaychpl w swoim obozie.


Makogonow - Botwinnik Swierdowsk 1943

TXLXKX UCBX XBCB XBX X XX RBc X M X c EX r c X bclX Xbcu mdj Xt D010.

Biay krl jest pod szachem. Najlepszym wyjciem dla biaych byo 12.Kf1, unikaj ceosabienia pl. Lecz Makogonow zagra 12.g3, po czym cay kompleks pl na skrzydlekrlewskim zosta ogromnie osabiony. Botwinnik niezwocznie przystpuje dowykorzystania tych saboci.

12. g2-g3 Hh4-h313. Ke1-f2 Gb4:c314. b2:c3 Gc8-f5Jest to przykad, ktry polecam czytelnikom do zapamitania. Atakujcy powinien

obowizkowo d y do wymiany goca bronicego osabionych p l.15. Gc2:f5 Hh3:f516. g3-g4! Wspaniay pomys. Biae ze wszystkich si staraj si troch podczerni swoje

krlewskie skrzydo.16. Hf5-e617. Gc1-a3! Sc5-e418. Kf2-f3 h7-h519. h2-h3 f7-f6!20. c3-c4 h5:g4!21. h3:g4 Wh8:h122. Hd1:h1 0-0-023. Wa1-d1 f6:e524. c4:d5 c6:d525. Wd1-c1+ Kc8-b826. Hh1-h4 Wd8-e827. f4-f5 He6-f728. Wc1-c2 g7-g629. Ga3-b2 a7-a630. Kf3-e2 Kb8-a7!Czarne doprowadziy atak na biaego krla do zwyciskiego koca.


Wysepki pionoweS one powanym osabieniem, poniewa piony nie mog oczekiwa pomocy od swoich

towarzyszy (pionw obok), bo ich po prostu nie ma. Takie piony jest bardzo trudno broni .

Gligori - Keres Zurych 1953

X X X XXKC X X C RBX UC XBXBX bXDc c XX c Xdrb X X Xbju X X X D011.

Bronstein tak opisuje t pozycj: Biae skryy si za podwjn gard . Jednak przewagaczarnych jest trwaa i wyraa si nie tylko w tej lub innej aktywnej pozycji figur, a w lepszejkonfiguracji (strukturze) pionw. Konkretnie:

a) Wszystkie czarne piony tworz zwarty szereg, a piony biaych s osabione.b) Piony d5 i f5, zapewniaj czarnemu skoczkowi wtargnicie na e4. Jeeli biae zmieni

na tym polu skoczki, to pojawi si wolny podparty czarny pion.c) Jeli czarne zdobd piona a4, to ich wolny pion a bez przeszkd dojdzie na hetmana.

Gotowy wolny pion biaych h3 nie moe tego zrobi, poniewa biae figury nie s w stanieoczyci dla niego drog.

Te gwne cechy pozycji w dostatecznym stopniu wyjaniaj , dlaczego czarne przez cayczas atakuj , a biae tylko pasywnie odpowiadaj . W takiej sytuacji, wczeniej czy pniej,obrona biaych powinna by przeamana . Czarne rzeczywicie, szybko przeamay oprprzeciwnika.

40. Kh2-g1 Hc4-b341. Sg3-e2 Hb3-c242. g2-g4 Rozpaczliwa miao. Gdyby czarne zd yy zagra Wh6-g6 i Sd6-e4, biae mogyby si

podda.42. f5:g443. h3:g4 Wh6-h444. Wa1-c1 Hc2-h745. c3-c4 Wh4-h346. Hf3-g2 Hh7-d347. c4:d5 Sc6-e448. d5:e6 Hd3-e3+49. Kg1-f1 Wh3-f3Biae podday si.


Otwarte linie pionowePrzez otwarte linie wiee i hetman atakuj sabe piony przeciwnika. Wiee uzyskuj

moliwo wtargnicia do wntrza nieprzyjacielskiego obozu.

Keres - Stahlberg Zurych 1953

TX XTXKXCLX EBCB CBXBX XX X c X Xlc X Xc e c X c X XbcX XtXtj D012.

D. Bronstein komentuj c t parti tak pisze: Otwarte linie maj warto w tychprzypadkach, gdy s na nich obiekty do ataku lub gdy su do komunikacji - przerzut figur,na og wie. W danym przypadku linia f spenia te obydwa warunki. Najwaniejsze jest to,e przebiega ona w pobliu krla czarnych, co powoduje trwog Stahlberga .

W tej pozycji czarne mog operowa swoimi wieami po linii c lub d . Natomiast biaemog gra po linii f . Zawrzaa ostra walka i stopniowo wyjanio si, e linia f mawiksze znaczenie ni dwie otwarte linie dla czarnych wie.

16. c6-c517. Hc3-e1 Gb7-e418. Wf1-f4 Ge4-g619. h2-h4 c5:d420. e3:d4 Wa8-c821. He1-e2 Wc8-c722. Wd1-f1 h7-h523. Wf1-f3 We8-c824. Gc4-d3 Pozbawia punkt f7 obrony (wymienia goce biaopolowe). Biae wiee na skrzydle

krlewskim staj si coraz bardziej grone.24. Gg6:d325. Wf3:d3 g7-g626. Wd3-g3 Kg8-h727. Wg3-g5 He7-f828. He2-e4 Hf8-h629. d4-d5 Jeszcze silniejsze byo 29.Wf6, cakowicie blokuj ce cikimi figurami krlewskie

skrzydo czarnych.29. e6:d530. He4:d5 Hh6-f831. e5-e6 Hf8-c532. Hd5:c5 b6:c533. e6:f7 Kh7-g734. f7-f8H+ Wc8:f8


35. Wf4:f8 Kg7:f836. Wg5:g6 Biae szybko zrealizoway swoj przewag w kocwce.36. c5-c437. Wg6-g5 Wc7-b738. Wg5-h5 Wb7:b239. Wh5-c5 Wb2-c240. Kg1-h2 Kf8-e741. h4-h5 c4-c342. Wc5-c6Czarne podday si.

Otwarta przektnaWszystko co powiedziano o otwartych liniach, na og dotyczy te przek tnych.

Medina - Botwinnik Majorka 1967

TX X UKXC X XBM X XBXBCX E X X C Xdc XXlX X XbbcbX XbXX jtX Xt D013.

Botwinnik tak oceni szanse stron: Stao si oczywiste, nie patrz c na wymianyi materialn rwnowag, e partia biaych jest przegrana, poniewa nie mog siprzeciwstawi naciskowi czarnych po przek tnej a1-h8. Pomys czarnych zwi zany jest ztaktycznym niuansem polegaj cym na tym, e po 21.Wd7 Wad8 22.Whd1 (lub 22.Wf7 Wf723.He6 Hf5) 22 Wd7 23.Wd7 Hg1 24.Wd1 Gb2, czarne uzyskuj przewag materialn .Mj przeciwnik zauway ten wariant, jest to jednak dziwne, e po 40 minutowym namylei tak go zagra. Widocznie chodzio o to, e gwna groba czarnych Hc5-e7-f6, nie jest takprosta do odparcia .

21. Wd7-d7 Wa8-d822. Wh1-d1 Wd8:d723. Wd1:d7 Hc5-g1+24. Kc1-d2 Hg1-f2+Po 24... Gb2 25.Ke2 i 26.Wd1, biae zostaway tylko bez piona. Teraz partia rozstrzyga si

na korzy czarnych duo szybciej.25. Kd2-d3 Hf2-f1+26. He4-e2 Lub 26.Kd2 Gb2.26. Hf1:f427. He2-f3 Hf4-e5Czarne szybko wygray.


Otwarta linia poziomaZnaczenie linii poziomych w kombinacyjnej i pozycyjnej grze jest oczywicie mniejsze ni

linii pionowych. Jest jednak wiele przykadw, w ktrych na linii poziomej zachodzdecyduj ce manewry daj ce przewag jednej ze stron.

Karpow - HortMoskwa 1971

TX EKX UXBX XBX BX C XSmX XbM X X X X XX c X X bc elX cu XkX u D014.

Nawet przy bardzo uwanym podejciu do pozycji, porwnuj c szanse stron, trudno jestzauway ten decyduj cy pozycyjny element, ktry zapewnia biaym wyran przewag.Rzecz polega na tym, e w tej pozycji gwn magistral okazuje si 4-a linia. Oto jak pikniezademonstrowa Karpow wykorzystanie przewagi.

22. Wg1-g4! Hd8-f623. h2-h4! Hf6-f524. Wg4-b4 Ge5-f625. h4-h5 Sg6-e726. Wb4-f4 Manewry biaej wiey po czwartej linii wywouj due wraenie. Pokazuj jak gboko

mog ocenia pozycj modzi mistrzowie wiata. Proste przemieszczenia wiey spowodowaydysharmoni w pozycji czarnych figur i stworzyy wiele nieprzyjemnych grb.

26. Hf5-e527. Wf4-f3! A teraz najblisze ruchy Karpowa pokazuj , e decyduj c rol przeja 3-a linia.27. Se7-d528. Wf3-d3 Wh8:h6Nie lepsze jest 28 Se7 29.Gf4, z du przewag biaych.29. Wd3:d5 He5-e430. Wd5-d3 He4-h1+31. Kd1-c2 Hh1:a132. Hd2:h6 Gf6-e533. Hh6-g5Czarne przekroczyy czas.


Wolny pionPosiadanie wolnego piona daje bardzo czsto wicej szans stronie, ktra go posiada.

Bywaj take pozycje, w ktrych wolny pion ju w grze rodkowej okrela decyduj cprzewag jednej ze stron.

Smysow - Keres Zurych 1953

TX EKX UXLXSXBCBBX XBM XX C X X X c X XXlC XsX bc Xdcbcu mtX j D015.Analiza i ocena pozycji bezsprzecznie prowadzi nas do wniosku, e biae maj przewag

gwnie z powodu lepszego rozwoju. Zmobilizoway prawie wszystkie figury, a czarny krlzosta w centrum. Bior c to pod uwag przyszy mistrz wiata wykonuje swj ruch.

14. d4-d5! Bra piona nie mona, a grozi nieprzyjemne 15.de. Zostaje jeden sposb aby prbowa

utrzyma pozycj.14. e6-e515. b2:c3 0-016. Sf3-d2 Gf6-e717. Sd2-c4 a6-a518. Sc4:e5 Sd7:e519. He2:e5 Ge7-f620. He5-g3 Biae uzyskay gronego piona w centrum, a do tego jest on wolny. Smysow przesuwa

tego piona maksymalnie w przd, aby stworzy panik w obozie nieprzyjaciela.20. c5-c421. Gb3-a4 Hd8-e722. Gc1-f4! Wszystko po to, aby wspiera piona! Gdyby czarne zagray 22 Ha3, wtedy 23.Gc6 Gc6

24.dc Hc3 25.Hc3 Gc3 26.Wac1 i 27.Wc4 daje biaym decyduj c przewag.22. Wf8-d823. d5-d6 He7-e424. Wd1-e1 He4-f525. d6-d7 h7-h526. We1-e8+ Kg8-h727. h2-h4 Wa8-a628. Gf4-g5 Wd8-d7W rzeczywistoci jest to przyznanie si do poraki. Sposb w jaki Smysow zrealizowa

swoj przewag jest prosty i przekonywuj cy. Przesuwaj c piona do przodu pozbawiczarnych moliwoci obrony.

29. Ga4:d7 Hf5:d730. Wa1-e1Biae bez trudu zrealizoway swoj przewag.


Dwa goceNie mona twierdzi, e zawsze w dowolnych pozycjach dwa goce s lepsze. Jednak

w znacznej iloci pozycji mimo wszystko dwa goce s lepsze od dwch skoczkw, czygoca i skoczka.

Bogolubow - JanowskiNowy Jork 1924

XTULXKXXBX MBCBBESXBX XX X X X c rlX Xc X cdX m X cbcX utX j D016.

Po to aby uzyska dwa goce, Janowski powici piona.1. Sc6-e5!!2. Ge4:h7+ Kg8:h73. Hf3-h5+ Kh7-g84. Hh5:e5 Ge7-f65. He5-h5 Ge8-a4

Czarne goce przystpuj do swojego gronego dziaania. Opanowuj c najwaniejszeprzek tne szachownicy paraliuj prawie wszystkie figury biaych.

6. Wd1-e1 Hb6-d67. h2-h3 Ga4-c28. Hh5-f3

Lepsze byo 8.He2 i jeeli 8 Ga4, to 9.Hh5 z powtrzeniem ruchw.8. b7-b59. Hf3-e2 Gc2-a4!

10. He2-f3 Wc8-c411. Gb2-a1 Wd8-c812. Wc1-b1 e6-e513. Sd4-e2 Ga4-c214. Wb1-c1 Gc2-e415. Hf3-g4 Ge4-b7Manewr goca czarnych jest pikny. Teraz dwa goce czarnych dosownie kontroluj ca

szachownic.16. Wc1:c4 Wc8:c417. f2-f4 Z nadziej na wymian jednego goca. Jednak to osabienie krlewskiego skrzyda tylko

zwiksza si czarnych gocw.17. Hd6-d218. Hg4-g3 Wc4-e419. Ga1-c3 Hd2-d520. Gc3:e5 We4:e3!Maa byskotliwa kombinacja oparta na sile dwch gocw.


21. Hg3-g4 Gf6:e522. f4:e5 We3:e523. Kg1-h2 Hd5-d2Pozycja biaych jest beznadziejna. Chocia czarne nie maj ju dwch gocw, to

wspaniaa pozycja pozostaych figur daje im decyduj c przewag.24. Hg4-g3 f7-f625. h3-h4 Gb7-d526. Hg3-f2 Gd5-c4Biae podday si.

PrzestrzeJeeli jedna ze stron zajmuje wiksz cz szachownicy i bierki tej strony cieniaj

figury przeciwnika odrzucaj c je w kierunku ostatniej linii, to mwimy, e ma ona przewagprzestrzeni. Ten element odgrywa wan rol w przebiegu walki. Jeeli przewaga przestrzenijest dua, to w wikszoci przypadkw moe doprowadzi do zwycistwa.

Smysow - Goltz Polanica 1968

TX E UKXXBX CBXB X CLRBXCbX X X Xbebc XX r X X bX XlXbcX u XtXk D017.

Biae maj znaczn przewag przestrzeni, ich figury zajmuj wiksz cz szachownicy,a czarne figury s przykute do trzech ostatnich linii. Smysow swoim nastpnym ruchemrozpoczyna atak w centrum, ktry w kocu przenosi na skrzydo krlewskie. Ciekawe jest, egwn rol w przyszym ataku odegraj piony biaych.

19. f4-f5! Komentuj c ten ruch Smysow napisa: Pionowe forpoczty biaych na skrzydach

cieniaj figury przeciwnika. Czarne musz woy duo wysiku aby polepszy swojpozycj przerzucaj c skoczka na c5. W tym czasie biae mog przygotowa atak .

19. Ge6-c820. Wc1-d1! Sf6-d7Z nadziej postawienia skoczka na c5 i w ten sposb powstrzymania ataku biaych. Jednak

nie uda si to czarnym.21. Sc3-d5 Biae, gro c ruchem piona na f6, przytrzymuj czarnego skoczka na d7 i wywouj

nastpne osabienie pozycji.21. f7-f622. b7-b6 Biae naciskaj pozycj czarnych na caej linii.22. Sd7-c523. f5:g6 h7:g6


24. e4-e5! Wspaniae zagranie! Przeom frontu rozszerza si. Odpowied czarnych jest wymuszona.24. f6:e525. Wf1:f8 Hd8:f826. Hd4-h4 Kg8-g727. Wc1-f1 Gc8-f5Trzeba zagra gocem, poniewa po odejciu hetmana skoczek bierze piona e7.28. g2-g4 Gf5-e4+29. Kh1-g1 Hf8-d830. Sd5:e7 Sc5-d7Czarny skoczek spieszy na pomoc krlowi. Sabe byo 30 Hb6, bo 31.Hf6 Kh7 32.Hf7

Kh8 (32 Kh6 33.h4!) 33.Sg6 Gg6 34.Hg6 Sd3 35.Kh1 Sf4 36.Hh6 Kg8 37.Gf3, z silnymatakiem biaych.

31. c4-c5! Znowu aktywny ruch pionem, aby wpa gocem na przek tn a2-g8.31. d6-d532. Ge2-b5 Sd7:c533. Hh4-f6+ Kg7-h734. Hf6-f7+ Kh7-h835. Wf1-f3Czarne podday si.

Za pozycja jednej figuryW dowolnej pozycji trzeba przede wszystkim uwanie ocenia ustawienie figur,

wszystkich i kadej osobno. Jak moe wpywa na przebieg walki pozycja jednej figurypokazuje ponisza partia.

Capablanka - Bogolubow Londyn 1922

X XTXKXX X X CLBX C C CX RbXbX BXbXbXbXXDX esrb X XtXkXX X X X D018.

Oto jak Capablanka ocenia t pozycj: Hetman, wiea, skoczek czarnych stojagresywnie i w porwnaniu z figurami biaych maj wiksz swobod. Wszystkie figurybiaych zajy pozycje obronne, a piony c i e s atakowane. Jedyny sposb obronyobydwu pionw to Sf3-d2, lecz wtedy czarne odpowiedziayby Hb3-b4, po czym pionczarnych a mgby swobodnie maszerowa. Do tej pory wszystko jest korzystne dlaczarnych i jeeli w tej pozycji biae nie miayby adnych atutw to partia byaby dla nichprzegrana. Jednak jest jeden bardzo wany czynnik po stronie biaych - pozycja goca h7.Ten goniec nie tylko jest cakowicie odcity od gry ale jest co gorszego, nie ma sposobu


uwolnienia go. Dlatego biae manewruj tak, jakby miay figur wicej. Partia rozwijaa sinastpuj co.

36. Sf3-d4 Hb3:e337. We2:e3 We8-b838. We3-c3 Kg8-f739. Kg2-f3 Wb8-b240. Sg3-e2 Gh7-g841. Sd4-e6 Sc5-b3Wymienia na e6 nie mona bo wtedy goniec nigdy nie wyjdzie z puapki na polach g8

i h7. Ze jest take 41 Se4 42.Ke4 We2 43.Kd3 Wh2 44.Kd4 h5 45.c5 i piony skrzydahetmaskiego przeskakuj w hetmana, a wspiera je oddzia w ktrym s dwie figury wicej(czarny krl i goniec nie uczestnicz w grze).

42. c4-c5 d6:c543. Se6:c5 Sb3-d2+44. Kf3-f2 Kf7-e745. Kf2-e1 Sd2-b146. Wc3-d3 a4-a347. d5-d6 Ke7-d848. Se2-d4 Wb2-b649. Sd4-e6 Gg8:e6W kocu goniec wyszed na wolno, lecz tylko po to aby stworzy biaym wolne piony,

ktrych czarne nie mog zatrzyma.50. f5:e6 Wb6-b851. e6-e7+ Kd8-e852. Sc5:a6Czarne podday si.

Dysharmonia w pozycji figurDopiero co zobaczylimy, jak za pozycja jednej figury wpywa na losy szachowego

pojedynku. A co mwi o przypadkach, kiedy kilka figur stoi le? W takiej sytuacji mwimyo dysharmonii figur. Rozpatrzmy przykad maj cy dug histori, a ktry do tej pory nie straciswojej pouczaj cej wartoci.

Botwinnik - Judowicz Leningrad 1933

TXLE UKXXBXSCBMB RBX XBXC X X X bX cbX XXdr msX c X cbcX XtjlXt D019.

atwo mona si przekona, e czarne ustawiy swoje figury le. Ich goniec c8 jeszcze niewszed do gry, a skoczki tylko przeszkadzaj rozwojowi pozostaych figur. Gra goniec g7,lecz co sam moe zrobi? Natomiast siy biaych ustawione s przepiknie, szczeglnie piony,


ktre za chwil przejd rodek i zaczn cienia figury czarnych. Botwinnik dosowniew kilka ruchw wykazuje korzyci ustawienia swoich figur i przeprowadza efektownykocz cy atak.

11. Hd8-c712. Gf1-e2 Hc7-d613. Sc3-a2 Nie wpuszcza czarnego hetmana na b4.13. e7-e614. 0-0 h7-h615. Wd1-c1 f7-f516. Sa2-c3 Kg8-h717. Wf1-d1 f5:e4Inaczej czarne nie mog rozwika kbka swoich gupio spl tanych figur. Ale teraz

otwieraj si linie i przek tne. Czarny krl wpada nagle pod silny atak biaych figur.18. Sc3:e4 Hd6-b419. Hb3-c2 Hb4:a420. b2-b3 Ha4-a321. Sf3-h4! Ha3-e722. Sh4:g6! Kh7:g623. Ge2-h5+!!Czarne podday si.Co mona powiedzie na zakoczenie tego rozdziau? Starajcie si stosowa nastpuj c

zasad. Og lna warto dw ch figur niekoniecznie r wna jest sumie ich wartoci.Wsppraca podwysza ich warto a dysharmonia obnia. Okrelenie harmonii jest zadaniemdla kadej sytuacji i w tym przypadku nie mona da konkretnych rad. Wszystko zaley odanalizy danej pozycji i dogbnego zbadania waciwoci ukadw si.

Centrum

Zostawilimy ten element na koniec nie dlatego, e zajmuje on ostatnie miejsce wrdczynnikw pozycyjnych, a dlatego, eby go wyrni. Jest to jeden z waniejszychelementw, ktry bardzo czsto okrela przewag jednej ze stron i charakter przyszej walki.

Pocz tkuj cego szachist ucz :- opanowa centrum w debiucie- utrzyma centrum w grze rodkowej- nie wypuszcza centrum w koc wce

Centrum jest wanym elementem w dowolnej walce a take w szachach. Ustawieniepion w w centrum okrela og lny charakter caej walki.

Rodzaje centrum1) Pionowe2) Nieruchome (stabilne, ustalone)3) Otwarte4) Zamknite5) Ruchome (naprone, niewyjanione)

Centrum pionoweJeeli mamy dwa lub wicej pionw w centrum, a przeciwnik nie ma ani jednego, to mamy

prawo przesuwa te piony do przodu i zmiata z drogi wszystkie nieprzyjacielskie szace.Centrum pionowe moe by przewag , gdy piony s silne i dobrze bronione. Jeli piony s


sabe, to takie centrum moe by powanym defektem pozycji. Gdy mamy przewag piona(lub wicej) w centrum, to przeciwnik zmuszony jest do figurowego oddziaywania nacentrum.

Furman - Lilienthal Moskwa 1949

XTETXKXC X XBCB C X R XR CBX X X c X Xc cdcbr m X XbcX X utj D020.

16. e2-e4 Sa5-c417. Gb2-c1 c5:d418. c3:d4 d5:e419. f3:e4 Sc4-e520. Hd3-d2 Se5-g6Centrum biaych jest bardzo dobrze wzmocnione i to okrela ich przewag. Zgodnie

z pierwszym prawem Steinitza biae przystpuj do ataku w centrum i na skrzydlekrlewskim.

21. e4-e5! Sf6-d522. Sg3-f5 We8-e623. Hd2-f2 Hd8-d724. h2-h4! f7-f625. Hf2-g3 f6:e526. d4:e5 Sd5-e727. Sf5-d6 Wc8:c128. Wd1:c1 Sg6:e529. Hg3-f2 h7-h630. Hf1-f8+ Kg8-h731. Sd6-f5 Se7:f532. Hf8:f5+ g7-g633. Hf5-f8 We6-e834. Hf8-f4 h6-h535. Wc1-c3 We8-e736. Wc3-e3Czarne podday si.

Centrum nieruchomeWystpuje wtedy, gdy pozycja pionw w centrum nie zmienia si, a obydwie strony staraj

si stworzy placwki na polach bronionych przez wasne piony. Dla centrum nieruchomegocharakterystyczna jest nastpuj ca walka: centralizacja figur i nastpnie ich oddziaywanie naskrzydach. Tego rodzaju pozycje Botwinnik rozgrywa bardzo dobrze.


Botwinnik - Sorokin Moskwa 1931

TXLX UKXXBX XBC BR X R CX E C X bX XbX XX r XsX lc udcbcX XtX j D021.

Piony utkny w rodku szachownicy. Powstao centrum nieruchome, zwane te ustalonym.Jeeli przeanalizujemy po kolei rol kadej figury w tej pozycji, to dojdziemy do wniosku, etylko czarny hetman jest aktywny. Wic Botwinnik d y do jego wymiany, a przy okazjistwarza dobr obron centralnego punktu d4.

20. He2-e3! Hc5:e321. f2:e3 Gc8-g4Inaczej piona e5 si nie obroni.22. a4-a5 Sb6-c823. Wd1-c1 Gg4:f324. g2:f3 Sc8-e725. Sc3-d5 W tym punkcie (d5) biae stwarzaj baz, z ktrej ich figury bd obstrzeliway obz

przeciwnika. Na pocz tku w tym gniedzie utwierdzi si skoczek, a pniej zmieni gogoniec.

25. Se7-c626. Sd5:f6 g7:f627. Wd2-d7 Wa8-b828. Kg1-f2 Przy okazji stwarza grob szacha Wg1 ze zdobyciem piona f7. Czarne zmuszone s do

stopniowych ustpstw pozycyjnych.28. Sc6:a529. Wc1-c7 Wb8-c830. Wd7:f7 Wc8:c731. Wf7:c7+ Kg8-h832. Ga2-d5 b7-b533. b2-b3 Biae maj du przewag. Wygrywaj prostym przyblieniem swojego krla do krla

przeciwnika.33. Wf8-d834. Kf2-g3 f6-f535. Kg3-h4 f5:e436. f3:e4! Tylko tak. Wane jest nie pikno pionw a punkt oporu d5 .36. Wd8-d637. Kh4-h5 Wd6-f638. h2-h3 Wf6-d6


39. h3-h4 Wd6-b640. Kh5-g4 Wb6-f641. Wc7-a7 Wf6-b642. Wa7-e7 Wb6-d643. We7-c7 Wd6-f644. Wc7-a7 Wf6-b645. Wa7-c7 Biae powtarzay ruchy aby wygra czas. Jest to bardzo czsto spotykany przypadek

w partiach turniejowych, gdy zawodnik jest w niedoczasie.45. Wb6-f646. Kg4-h5 Wf6-d647. Gd5-f7! Przyst pienie do budowy siatki matowej z gocem na g6.47. Wd6-f648. Gf7-g6 Sa5-b349. Kh5:h6 Wf6-f850. Wc7-h7+ Kh8-g851. Wh7-g7+ Kg8-h852. Gg8-f7 Wf8:f753. Wg7:f7 Kh8-g854. Kh6-g6 Sb3-d255. Wf7-d7Czarne podday si.

Centrum otwarteJest to takie centrum, gdy w kwadracie d4-d5-e5-e4, oraz na liniach d i e nie ma ani

jednego piona. Przy takim centrum do gosu dochodz figury. Nastpuje atak figurowy, grafigurowa i figurowe manewry. Trzeba przypomnie, e przy tego typu centrum wykluczones ataki na skrzydach przy pomocy pionw.

Reti - Capablanka Nowy Jork 1924

TX XTRKXX XSXBX C u XBCCbE X X X XLX Xc X Xsc e X clcu X Xsj D022.

Nie ma pionw w centrum. Biae opanoway otwart lini d . Reti kilkoma uderzeniamimaksymalnie mobilizuje swoje figury i dosownie zdusza figury czarnych.

1. Wa1-d1 Wa8-a72. Sf1-e3

Grozi strasznym Se3-g4.2. Hc5-h5


3. Sf3-d4 Ge4:g24. Kg1:g2 Hh5-e55. Se3-c4 He5-c5

Czarny hetman sam jeden musi obroni wszystkie saboci. Czarne skoczki i wiee s tykopasywnymi wiadkami poraki ich armii.

6. Sd4-c6 Wa7-c77. Sc4-e3 Sd7-e58. Wd1-d5!

Czarne podday si. Hetman jest zapany. Mona go uratowa graj c 8... Sc4, ale na tonast pi 9.Wc5 Sb2 10.Wc2 Sa4 11.Sd5 z duymi stratami materialnymi.

Centrum zamknitePiony utkny, jedne w drugich. Zakryte s wszystkie linie pionowe i przek tne.

Przeciwnicy wykonuj okrne manewry i atakuj ze skrzyde. Partie grane przy zamknitymcentrum, charakteryzuj si powolnymi atakami na skrzydach.

Reti -Karls Baden-Baden 1925

U X U XCBXDXBXB XSC JBXX C C X XbXbX XX ebX c bc XsckcXtX XtX D023.

Centrum jest zajte przez zablokowane piony i obydwie strony przystpuj do ataku naskrzydach. Biae wczeniej przewidziay przejcie do pozycji z zamknitym centrum i jakopierwsze zd yy rozpocz atak na skrzydle krlewskim wysuwaj c do przodu piony.

20. f2-f4 Kf6-g721. f4-f5 f7-f622. Hc3-d2 g6-g5?Powany b d. Obowi zkiem czarnych byo zajcie si atakiem na skrzydle hetmaskim

graj c a6 i b5. Ruch piona w rejonie krla wyranie osabia krlewskie skrzydo czarnych. Niewykonujcie ruch w pionami tam gdzie jestecie sabi.

23. g3-g4 b7-b524. h2-h4! h7-h625. Wf1-h1 b5:c426. d3:c4 Sc6-d427. Se2-c3 Wf8-h828. Wh1-h3 Wb8-g829. Wb1-h1 Nie mona zapobiec wtargniciu biaych figur po linii h .29. Hd7-d830. Sc3-d5 g5:h4Kapitulacja, lecz nie byo obrony przed biciem na g5.


31. Wh3:h4 Kg7-f732. Kg2-f2 Hd8-f833. Wh4:h6 Wh8:h634. Wh3:h6 Hf8-g735. Hd2-a5! Decyduj cy wypad, znowu na skrzydle, lecz tym razem hetmaskim. Czarne niezwocznie

podday si.

Centrum ruchomeZ tego centrum moe powsta kady poprzedni typ centrum. Sposb postpowania przy

ruchomym centrum: wyczekiwanie, manewrowanie, wyszukiwanie mo liwoci wygodnegoprzejcia w inny typ centrum.

Bolesawski - Keres Zurych 1953

TXLX UKXX E MBCBBX C R XRBC C X X cbX XX c XsXbbclr cbXu mdu j D024.

Centrum jest ruchome, gra w przyblieniu rwna. Rzeczywicie trudno jest mwio sabociach, o przewadze jakiej strony. Przecie pozycja jest teoretyczna. Mona j spotkaw dowolnym podrczniku debiutowym w partii hiszpaskiej. Keres przygotowa znany, alebardzo waciwy w danej pozycji przykad likwidacji wszystkich centralnych pionw. Swjplan wykona z sukcesem.

12. Wf8-d8!13. Sd2-f1 d6-d5Dla czarnych korzystne jest otwarcie centrum, poniewa ich figury s dobrze

zmobilizowane.14. e4:d5 Lepsze byo 14.de de 15.S1d2.14. e5:d415. c3:d4 Sf6:d516. Hd1-e2 Gc8-b717. Sf1-g3 c5:d418. Sf3:d4 Centrum zostao wyczyszczone i na szachownicy pojawio si otwarte centrum. Jak ju

wspominalimy, teraz do gosu dochodz figury a piony prawie nie licz si.18. g7-g6!19. Gc1-h6 Ge7-f620. Sd4-b3 Sa5-c421. Sg3-e4 Gf6:b2Czarne uzyskay ju materialn przewag.


22. Sb3-c5 Gb2:a123. We1:a1 f7-f5!24. Sc5:b7 Hc7:b725. Se4-c5 Hb7-c626. Sc5-d3 Sd5-c327. He2-e1 Hc6-f6Czarne maj materialn i pozycyjn przewag, ktr Keres dokadnie realizuje.28. f2-f4 Sc3-e4!29. Kg1-h2 Hf6-c330. Hd1-b1 Sc4-d231. Hb1-c1 Wd8-d3!32. Gc2:d3 Hc3:d333. Hc1-c7 Sd2-f3+!Biae podday si.

Zderzenie si element w pozycyjnychNajczciej w praktyce wystpuj pozycje, w ktrych nie ma wyranej przewagi

w jakimkolwiek pozycyjnym elemencie. Na og jest tak, jeeli przewyszamy przeciwnikaw jednym elemencie to ustpujemy w drugim. Nastpuje zderzenie elementw. Od szachistyprowadzcego pozycyjn walk wymagana jest nie tylko spostrzegawczo , umiejtnoanalizowania pozycji, ale i du a obiektywno w ocenie element w. Obiektywnow ocenie pozycji nie jest rzecz atw . Najlepsi arcymistrzowie czasami te nie s obiektywni.Nawet mistrz wiata Borys Spasski w ostrej pozycji nie by w stanie powstrzyma si od tego,aby swoje elementy uwaa za dobre, a plusy przeciwnika za ze.

Spasski - Petrosjan 17 partia meczu 1969

TX X XKXX X MBC DX XBR CC X X U XsX X XcbX X e m X cbcX Xtu j D025.

Biae zagray ryzykownie. 23.Hc7? Bondarewski tak pisze o tym ruchu: Spasski miaymwypadem hetmana rzuca si w wir komplikacji. Czy jednak jest moliwe dokadne obliczenieskutkw tego wypadu? Prawdopodobnie decyzja biaych spowodowana bya zbytoptymistyczn ocen pozycji. Trzeba jednak na usprawiedliwienie powiedzie, e wszystkiefigury biaych stoj dobrze. Jeeli porwnamy pozycj kadej figury biaych z odpowiadaj cjej figur czarnych, to biaym naley postawi 5 maych plusw. (Ciekawa metoda ocenyprzez porwnanie. Niestety nie mona tego rozszerzy na wszystkie pozycyjne elementy - A.Kotow). W tym przypadku dokadna analiza pozycji - kontynuuje Bondarewski - pokazuje, epo tym z pozoru wystarczaj co aktywnym posuniciu biaych, czarne maj lepsze szanse.Musz uczciwie przyzna, e w czasie partii i zaraz po jej zakoczeniu mczya mnie myl


o tym, e zachodzi dziwne zjawisko. Jak mo e og lna ocena pozycji nie zgadza siz wynikiem analizy? Odpowied narzuca si sama. Albo ocena pozycji jest za, albowystpuje b d w konkretnych obliczeniach. Co do oceny pozycji, to mona nanie pewnepoprawki. Wedug mnie, czarne maj lepsz struktur pionow , nie ma realnych sabociw centrum, a pole d5 jest wspaniaym punktem oporu. Oprcz tego na skrzydle krlewskimjest mao si biaych, co moe da szans czarnym przy figurowym kontrataku. W zwi zkuz tym wyjania si, e odejcie hetmana z tej czci szachownicy jest dosy ryzykowne.Bior c to wszystko pod uwag, pozycj naley uwaa jako w przyblieniu rwn .

O tym jak skrupulatnie i uwanie oceniaj pozycj arcymistrzowie, jak staraj si niestraci z oczu nawet najmniejszego elementu dziaaj cego na pozycj, mwi nastpnyprzykad.

Euwe - KeresZurych 1953

X E U XC X XBXK U cLRBCXBC X X X X e XX r X c bc X clcX Xtu j D026.

Dawid Bronstein tak pisze o tej pozycji: Kade pozycyjne osi gnicie - w danymprzypadku pion d6 - liczy si tylko w powi zaniu z innymi kombinacyjnymi motywami.W powyszej pozycji takimi motywami dla biaych s :

1) nie broniony pion c52) sabe przykrycie czarnego krla3) ci ga moliwo ruchu d6-d74) kontrola pl c7 i e7, a zwi zku z tym d enie do opanowania jednej z linii e lub c

Dla czarnych s :1) moliwo okr enia z trzech stron piona d2) atak wikszoci pionowej na skrzydle hetmaskim3) moliwo ruchu Sf6-h5, co moe zmusi hetmana biaych do opuszczenia silnego pola

f4.Zestawiaj c i wa c wzajemne szanse, mistrzowie dochodz na og do bardziej lub mniej

obiektywnych wnioskw, ktre nazywaj si ocen pozycji . Euwe w danej pozycji wykonaruch.

22. Wf8-e8!23. Sc3-e4 Sf6:e424. We1-e4 Hd8-d725. Hf4-e5 We8-d826. He5:c5 Wb6:d6Zgodzono si na remis.


Dalsze przykady zderzenia si elementw oceny pozycji zobaczymy pniej, a terazchc zwrci uwag na obowizek rozpatrywania najbardziej niewidocznychdrobiazg w, kt re w rzeczywistoci mog sta si decydujcymi w ocenie pozycji.

Smysow - BotwinnikLeningrad - Moskwa 1941

TX XKX UCBXLRBC X X X CX XBcBXbDXBc XbXc c X X Xbelc Xu m j Xt D027.

Botwinnik tak ocenia swoj pozycj: Wystarczy przelotne spojrzenie, aby zauway sabestrony pozycji biaych. Ich goce s mao aktywne. Czarne uzyskuj na f5 dobr baz dlaswoich figur. Oprcz tego trzeba bra pod uwag trway defekt w strukturze biaych pionw.Ich skrzydo hetmaskie moe komunikowa si z krlewskim tylko przez pole c1 . Powiemywprost nie jest atwo zauway taki drobiazg, ktry nie cakiem jest drobiazgiem.

W wielu przypadkach, przy zderzeniu ocen pozycji, walka ma w przyblieniu rwnycharakter lub przynosi mae korzyci jednej stronie. Jednak moliwe s takie pozycje,w ktrych ocena daje przewag jednej ze stron i z t ocen powinien zgodzi si takeprzegrywaj cy.

Lasker - CapablankaPetersburg 1914

X XKXTXXLXTX X RBCsC XXBX XbC c XbXbXX r X jt XbX X XX X X Xt D028.

Przeanalizujemy i ocenimy t pozycj. Przy rwnowadze materialnej biae maj dupozycyjn przewag z uwagi na saboci w obozie czarnych. Chocia w obozie biaych punktyc4, f4 i h4 s te sabe, ma to may wpyw na przebieg walki. S one niedostpne dla czarnychfigur i mao znacz ce z uwagi na swoje umiejscowienie.

W obozie czarnych s wyrane saboci na e6 i g6, a take sabe punkty a5 i h5. Obiektemataku moe sta si pion f6, o czym szybko si przekonamy.

Oprcz tego istotna jest przewaga biaych na otwartych liniach. Ich wiee usadowiy si nalinii h , a gdy zajdzie potrzeba mona je szybko przerzuci na lini a . I jeszcze jeden


defekt pozycji czarnych - goniec b7 jest ustawiony pasywnie i nie ma dobrych przek tnych, naktrych przejawiby swoj aktywno.

Swoboda manewrw daje biaym wieom moliwo wtargnicia na 7- lini w dowolnymmomencie. Biae maj przewag przestrzeni, ich pion stan na f5, a skoczek na e6 stoiw samym sercu obozu czarnych. Wszystkie figury biaych stoj aktywnie, a czarne scienione na dwch ostatnich liniach.

Mwi c krtko. Chocia w obozie biaych take s sabe punkty, to ich przewaga wewszystkich rozpatrywanych elementach pozwala nam na bezsporn ocen - pozycja biaychjest wygrana.

Prawa strategii szachowej gosz , jeeli masz przewag pozycyjn atakuj, aby jej niestraci.

Co by si na przykad stao, gdyby biae zaczy zwalnia gr, wyczekiwa i niepodejmowa adnych dziaa? Wtedy czarne przerzuc swojego skoczka przez c4 na e5.Ruchami Wd7-e7 i Gc8 przegnaj skoczka biaych z pola e6 i zmieni go, po czym bdmogy obroni swoj pozycj.

Dalsze zwlekanie moe doprowadzi biae do utraty przewagi. Lasker (wspaniay strateg)przechodzi do natychmiastowego ataku.

1. e4-e5! Idea tego ruchu jest zrozumiaa. Biae maksymalnie uaktywniaj swojego skoczka c3

i przystpuj do ataku na punkt f6. Po wziciu piona e5 w obozie czarnych powstaje nowasabo na c5, co pozwala na cakowite panowanie biaych skoczkw w rejonie obozuczarnych. Oprcz tego ofiara piona jest przejciowa. Lasker dokadnie obliczy, e za chwilczarne bd musiay si zgodzi z powanymi stratami materialnymi.

1. d6:e5Zbicie pionem f6 doprowadzioby do szybkiej straty piona g5 i powstania dwch gronych

biaych pionw f5 i g4.2. Sc3-e4 Sb6-d53. Se6-c5!

Prosto i silnie. Wiea nie moe odej z pola d7, bo po Sd6 ginie goniec czarnych. Trzebaodda jako.

3. Gb7-c84. Sc5:d7 Gc8:d75. Wh3-h7

Wykorzystuje jeszcze jedn ma przewag. Moliwo umocnienia si na 7-ej linii.5. Wg8-f86. Wh1-a1!

Typowe dla podobnych pozycji manewry z przerzutem wie z jednego skrzyda na drugie. 6. Ke8-d8

7. Wa1-a8+ Gd7-c88. Se4-c5

Czarne podday si.Nie s w stanie odeprze groby mata po 9.Se6 lub 9.Sb7.


Uczymy si od mistrz w wiata

Morphy - AndersenPary 1858

XTXDXKXXBXLX MBBX XBX XX XBcBm X c X eX r X X bc X XbcX X Xtj D029.

Emanuel Lasker tak analizowa pozycj powsta w tej partii. Rozpatrzmy ukad sabychpunktw w obozie czarnych. Krl g8 i goniec g7 znajduj si na linii nie przegrodzonejpionem i tutaj bdzie atakowa wiea. Punkt f6 broniony jest tylko raz, a biae atakuj gokilka razy. Gdy zajm to pole gocem, stworz siln placwk (forpoczt). Punkty h7 i h6 stake sabe. Dla wsparcia punktw g7 i h7, czarne mog podci gn wie c8, a hetmanatylko do obrony punktu g7. Goniec g7 przeszkadza w obronie i trzeba straci ruch aby nimodej . Zrozumiae jest, e biae bd chciay ustawi swoje cikie figury na linii g .

1. Wf1-f3 Gd7-b5Wedug Laskera lepsze byo 1 Hf8 i po 2.Wh3, 2 h6.

2. Wf3-g3 Wc8-c73. Gg5-f6 f5-f4

Rozpacz. Ale take 3 Kh8 4.Hh6! Hf8 5.Sb5 ab 6.Wg7 Wg7 7.Kf2 i wymianawszystkiego na g7 daje biaym atwo wygran kocwk pionow .

4. Hh4:f4 He8-f85. Sc3:b5 a6:b56. Hf4-h6 Kg8-h87. Wg3:g7 Wc7:g78. Kg1-f2 Kh8-g89. Hh6:g7 Hf8:g7

10. Gf6:g7Czarne szybko podday si.


Bogolubow - WahltuchLondyn 1922

TU XLXSXC X E JB X XBXBXX X cBX XBc c XX c XsX Xle Xbcu X u j D030.

Capablanka w komentarzach do swoich i cudzych partii przeprowadza czsto analizi ocen pozycji. T pozycj, take nie jest trudno oceni - pisze Capablanka. Siy stron srwne ale czarne maj trzy sabe piony: a, c, e. Pion a7 byby grony gdyby poszed dalekoi by silnie broniony. Lecz niestety tak nie jest i stanowi on powan sabo. Jedynypozytywny czynnik w pozycji czarnych to fakt, e zajmuj one otwart lini wie . Jeeli ichgoniec mgby by przerzucony przez c6 na d5, sk d broniby dwa sabe piony i jednoczenienaciskaby po duej przek tnej, to partia czarnych byaby nieza. Lecz jest to niemoliwe dowykonania, poniewa biae w pierwszym ruchu graj Gc2-a4. Biae nie maj adnych sabychpunktw. Ich klin pionowy ma agresywny charakter. Posiadaj wystarczaj c przestrze domanewrowania swoimi figurami. St d wniosek, e przewag powinny mie biae. Pierwszyruch biaych Ga4 ma za zadanie nie tylko usun goca czarnych, ale oswobodzi drog dlahetmana, ktry przez a2 przeniknie do obozu czarnych .

Czytelnik powinien zwrci uwag na pewne szczegy oceny Capablanki. Zanimsprawdzi wszystkie elementy, ktre wczeniej wymienilimy, zaj si najwaniejszymi,okrelaj cymi charakter pozycji i przebieg przyszej walki. Capablanka nie ogranicza si dostatycznego okrelenia korzyci. Na przykad ustawienie goca na d5 powi za z ruchembiaych Gc2-a4. Przy ocenie pozycji zwraca uwag na moliwe przestawienie figuratakuj cego. Na przykad wskazuje, e hetman przez a2 moe wtargn do obozuprzeciwnika. Kadzie nacisk na istotne elementy po stronie biaych przy oglnej oceniepozycji.

Smysow - GolombekZSRR - Wielka Brytania 1947

M X X XC X J XB CSXBXBXX C X X XbXkc XXbr X c bX m X cX X X X D031.


Dobitnie i jasno wyrazi Smysow ocen pozycji: W danej pozycji przewaga biaych jestminimalna. Polega na tym, e biay krl zajmuje siln pozycj w centrum, a goniec biaychjest lepszy od swojego oponenta - goca b8, ktry jest troch cieniony w swoichdziaaniach. Niewielkie rozrzucenie pionw e6, g6 i h7 na skrzydle krlewskim komplikujeobron czarnym .

33. Sc3-d1 Smysow tak ucila swoj ocen, wi c j z planami biaych. Teraz zwalnia si pole c3

dla przerzutu goca na wan przek tn a1-h8, a skoczek kieruje si na pole g4, aby atakowapiony przeciwnika. Biae nie obawiaj si ruchu e6-e5, poniewa po f4-f5 bd miayuatwion moliwo stworzenia wolnego piona na skrzydle krlewskim. Oprcz tegozostanie osabione pooenie czarnych w centrum (pole d5) . A oto jak dokadnie realizowaSmysow swoj niewielk pozycyjn przewag.

33. Gb8-d634. Sd1-f2 Sc6-d835. Gd2-c3 Sd8-f736. Sf2-g4 h7-h537. Gc3-f6+! Wane wtr cone posunicie - pisze Smysow. Aby wykorzysta sabo pionow, nale y

j najpierw utrwali . W tym celu biae ustawiaj swojego goca na f6 sk d nie bdziedopuszcza do moliwej aktywnoci czarnych w zwi zku z g6-g5.

37. Ke7-d738. Sg4-f2 Gd6-c739. Sf1-d3 Kd7-c640. Sd3-e1! Jeszcze jeden pikny manewr. Skoczek wybiera si na pole h4, aby atakowa piona.40. Sf7-d6+41. Ke4-d3 Sd6-f542. Se1-f3 Kc6-d743. Kd3-e4 Sf5-d6+44. Ke4-e3 Sd6-f5+45. Ke3-f2 Gc7-d646. h2-h3! Po utrwaleniu saboci czarnych na e6 i g6, Smysow przystpuje do kocowego ataku na

piony skrzyda krlewskiego.46. Gd6-c747. g3-g4 h5:g448. h3:g4 Sf5-h649. Kf2-g3 Sh6-f750. g4-g5! Pozycji czarnych nie mona ju obroni, poniewa po 50 Sd6, nast pi 51.Se5.50. Gc7-d851. Kg3-g4 Gd8:f652. g5:f6 Kd7-d653. Sf3-e5!Czarne podday si.

Robert Fischer w komentarzach do partii, przytacza na og wicej interesuj cychwariantw ni sownych rozwaa. Jednak nie oznacza to, e w czasie swoich partii przyobmylaniu ruchw, nie wykonuje oglnych rozwaa i oglnych ocen. By moe, e s mu


mniej potrzebne dziki jego wspaniaej intuicji i ogromnej analitycznej pracy, ktr wykonaw czasie swojego niesamowitego zauroczenia szachami. Jednak wrd jego partii monaznale cenne, oglne oceny pozycji.

Gligori - FischerJugosawia 1959

TXLX UKXX E MBX BX CBC CXBX RbX X rbXbXX r X XdbcbX X cX jtXlXt D032.

Komentuj c swoj parti Fischer pisze nastpuj co: W tym momencie Petrosjan i Talprzechodzili obok naszego stolika. Patrz c na szachownic, Petrosjan powiedzia, chciabymzapyta, czy czarne mog tak gra i utrzyma si?

Wspaniaa obrona czarnych - kontynuuje Fischer - jest oparta na solidnej pozycyjnejpodstawie. Gdy tylko czarnym uda si skonsolidowa, mog wykorzysta si dwch gocw,mocn centralizacj skoczka i pionow mas w centrum. Te przewagi powinny w kocowymrozrachunku przewyszy chwilowe osabienie pozycji krla czarnych i na razieunieruchomionego piona e .

14. Sc3-e2! Kg8-h815. Se2-f4 Wf8-g816. Wh1-g1 d6-d5!17. f5:e6 d5:e418. Sf4-d5 Hc7-c519. Sd5:e7 Hc5:e720. Sd4-f5 He7:e621. Hh3-h6 Gc8-d722. Wd1-d6 Se5:g4!Czarne po rnego rodzaju komplikacjach uzyskay znaczn przewag, lecz zagray

niedokadnie i partia zakoczya si remisem.


Z praktyki ocen M. Euwe wybierzemy przykad, w ktrym okrela szanse stron zaraz podebiucie.

Euwe - BotwinnikNottingham 1936

TX XKX UCLXSXBCB C EBR XX C X X Xbc X Xc X csX mdX cbcu X jlXt D033.

Oceniaj c powsta pozycj Euwe pisze: Czy czarne maj rekompensat za posiadanieprzez biae dwch gocw? Na to pytanie musz odpowiedzie przecz co. Obiegow uwag,e centrum biaych jest sabe, uwaam za nieprawdziw . Prawd jest, e biae piony c i d ( poruchach cd i ed) mog sta si wisz cymi, lecz trzeba zrobi nastpuj ce wyjanienia:

1) Piony c i d nie mog by atwo atakowane przez czarne figury.2) Piony c i d atakuj kilka wanych centralnych pl i w ten sposb ograniczaj swobod

dziaania czarnych figur.3) Piony c i d swoim marszem (chociaby za cen wasnego ycia ) mog znacznie

podwyszy aktywno biaych figur stoj cych za nimi. W zwi zku z tym krlewskie skrzydoczarnych moe znale si w powanym niebezpieczestwie.

Spasski - Petrosjanmecz 1966

XKU X UCLESMBX C XBX XX CBc XBbc X m CX clcsX X X cbXu XdXtj D034.

Komentuj c swoj parti Tigran Petrosjan tak pisze o wykonanym przez niego ruchu.17. c5-c4Ju w czasie partii stwierdziem, e ten ruch zdziwi obserwatorw. Rzeczywicie,

widoczny jest jego niedostatek. Pole d4 jest bardzo wane dla biaych figur, ale uwaaem, enie jest to prawd . Przecie biae nie mog uzyska jakiejkolwiek korzyci z tego, e na d4stanie jaka ich figura na przykad hetman lub wiea. Skoczek, ktry dobrze stoi na takichpolach, nie moe teraz tam pj bo ginie pion e5. W zwi zku z tym czarne mog bezprzeszkd przyst pi do ataku po linii g .


Przebieg dalszej gry pokaza prawidowo konkretnej oceny pozycji przez Petrosjana. 18. Gd3-e2 Lepsze byo, jak pokaza Petrosjan, 18.Gf5! Wtedy nie byoby dobre wzici goca, ale

Spasski ba si ustawienia goca na h3, gdy na tym polu byby duym pionem .18. a7-a6!Zapobiega na zawsze, rozwojowi inicjatywy biaych na skrzydle hetmaskim i przenosi

centrum dziaania obydwu armii na skrzydo krlewskie.19. Kg1-h1 Wd8-g820. Wf1-g1 Wg8-g421. Hd1-d2 Wh8-g822. a7-a5 b4-b523. Wa1-d1 Ge7-f824. Sf3-h2 Sd7:e5!25. Sh2:g4 h5:g426. e3-e4 Gf8-d627. Hd2-e3 Se5-d728. Gf4:d6 Hc7:d629. Wd1-d4 e6-e530. Wd4-d2 f7-f5Czarne wygray bezporednim atakiem caej swojej armii w centrum i na skrzydle

krlewskim.

Karpow - SpasskiSpartakiada ZSRR 1975

XTXTXKXCLX EBCB C X X XX XBX X dX XSr XX X c c bc X clcu XtX j D035.

W grze Karpowa, ogromn rol odgrywa ocena pozycji i formuowanie wnioskw.Czytelnik zobaczy jak konkretnie podchodzi Karpow do oceny pozycji. Nie ma twardychdogmatw. Wszystkie jego oceny bazuj na gbokich analizach konkretnych waciwocidanej pozycji. Komentuj c swoj pozycj, Karpow tak pisze: Jeeli w tego typu pozycjachwykonany jest ju ruch e2-e3, to nierzadko atakowany zostaje punkt f2. Gdy pion jest na e2,to podejcie do piona f2 jest trudniejsze i biay skoczek ma zawsze punkt oporu na d3. Terazwychodzi sabo pozycji krla biaych i na to gra Spasski. Wisi groba Sf2. Mona jejzapobiec graj c 20.Ge4 He4 21.Wd4 (obowi zkowe, inaczej czarne graj d2-d4) 21 Hc2.Teraz biae wygrywaj piona d5, ale partii wygra nie mog . Alternatyw s ostre wariantyzwi zane z 20.Ha7. Nad tym ruchem mylaem wystarczaj co dugo i doszedem do wniosku,e uzyskuj przewag. Wydaje si, e hetman oddala si od gwnego teatru dziaa, lecz przybardziej uwanym rozpatrzeniu wyjania si, e moe by szybko wymieniony na swojegokoleg znajduj cego si na tej samej linii poziomej .

20. Ha4:a7 Se4:f2


21. Sf4:d5 Gb7:d522. Ha7:e7 Karpow pisze: Gdyby teraz Spasski po prostu zbi na e7, to po 23.Wd5 Sg4, mona byo

gra na utrzymanie piona, 24.e3 lub co jest bardziej silne 24.Gh3 Se3 25.Gc8 Sd5 26.Wd1.Kocwka jest za dla czarnych. Goniec jest silniejszy od skoczka, a krl czarnych jest oddalonyod skrzyda hetmaskiego, gdzie biae maj przewag pionow . Dlatego Spasski decyduje si naofiar hetmana .

22. Sf2:d123. Wa1-c1! Pikne taktyczne rozstrzygnicie, jeszcze raz pokazuj ce jak konkretna bya ocena Karpowa.

Nawet tak nieoczekiwane ruchy mog by stosowane do rozwi zywania oglnych problemwstrategicznych. Teraz czarne zmuszone s do grania z wie i skoczkiem za hetmana.

23. Wc8-b824. He7-b4 Gd5:g225. Kg1:g2 Sd1:e3+26. Kg2-g1 We8-e627. Hb4-f4 Wb8-d828. Hf4-d4! Zadaniem biaych jest wymiana po jednej wiey, po czym moliwoci bojowe czarnych

natychmiast wyranie zmniejsz si.28. Wd8-e829. Hd4-d7 Se3-g430. Wc1-c8 Sg4-f631. Wc8:e8 We6:e832. Hd7-b7 We8-e633. Hb7-b8+ Sf6-e8Czarne figury przycinite s do brzegu szachownicy. Karpow rozstrzyga losy partii marszem

pionw hetmaskiego skrzyda.

Czytelnik moe przekona si, e take pozostali mistrzowie wiata oceniaj c pozycj opierajsi nie tylko na wykazanych elementach, ale nierozerwalnie cz je z konkretnymiwaciwociami danej pozycji.

Keres - BotwinnikMecz-turniej 1948

TX XKX UCBESXBX X M XBRXbC CbXB XbCbXLcX XbX c bX rsXlXu mdXtj D036.

Botwinnik ocenia sytuacj na szachownicy nastpuj co: Najwaniejszy moment w partii.Jeeli biae wykonaj swoj grob Sd2-f3-h2-g4, nie maj si czego obawia. Czarne jednymposuniciem (14 g6) zaatwiy dwie sprawy: 1) ratuj od wymiany goca g4, po czym pole


g4 byoby bardzo sabe, 2) otwieraj lini f i wymieniaj piona f5, przez co stabilizuje sistruktura pionw. Wtedy decyduj ce znaczenie bdzie miao tylko lepsze ustawienie figur.Wydaje si, e take czarne maj osabione pole g5. Jednak biae nie mog tego wykorzysta.Czarne maj tylko jedno sabe pole - g5, a biae maj saby kompleks pl (g4 i e3). Czarnemog zwi za figury biaych dwoma moliwymi manewrami, Sh6-g4-e3 i Gd6-f8-h6-e3.W tym czasie biae mog zaj figur pole g5, ale nie daje im to adnych perspektyw .

15. f5:g6 f7:g616. Sd2-f3 Gd6-e717. Wf1-f2 Hc7-d618. Gc1:h6 Botwinnik pisze: W taki sposb biae uzyskuj chwilowo, lepsze ustawienie figur. Jednak

po wymianie gocw mona z pewnoci twierdzi, e pozycyjna groba Ge7-f8-h6-e3,powinna da czarnym decyduj c przewag. Widocznie Keres uwaa, e w pozycjio charakterze zamknitym przewaga dwch gocw nie ma znaczenia. Jednak w danymprzypadku czarne goce maj obszerne pole dziaania .

Thomas - EuweNottingham 1936

TX E UKXCBXSXBCB XBXBR XX X r X Mbc X XXbr X X bm Xdcbcu XtX j D037.

A. Alechin tak ocenia pozycj powsta po 13.Wf1-d1. Biae maj wyran przewagpolegaj c na tym, e ich skoczka e5 nie mona odrzuci, ani wymieni w zadowalaj cysposb, bo bdzie saby punkt d6. Jednak nie wykorzystuj swych szans z potrzebndokadnoci . Logicznie wygl da tutaj 13.Wad1, nie wypuszczaj c z pola widzeniamoliwoci ruchu f2-f4. Jeeli 13... Ha5, to 14.Wd3 .

Szajtar - AlechinPraga 1943

TX XKX UC XDXBCB X X R XX XBC X X X X XXbr c X bX X cbcu Xdj Xt D038.


T pozycj Alechin oceni w nastpuj cy sposb: Szanse biaych zwi zane s z ichprzewag pionow na skrzydle hetmaskim, ktra w kocwce moe sta si niebezpiecznadla czarnych. Szanse czarnych polegaj na marszu (w odpowiednim momencie) piona d, ktrymoe stworzy niebezpieczny nacisk na pozycje przeciwnika w grze rodkowej. Zatem w tymczasie gdy biae d y bd do wymian, czarne powinny unika ich.

Tal - NajdorfBelgrad 1970

TX X UKXX ELXBCBBXBM R XX X C X sX XbX XX X X c bc X clcu mdu j D039.

Tal, znacznie czciej ni pozostali mistrzowie wiata lubi wzmacnia swoje sowneoceny obfitoci wariantw. O tej pozycji pisze nastpuj co. Przewaga biaych nie podlegadyskusji, poniewa saboci na skrzydle hetmaskim czarnych nie maj rekompensaty. Jednaknastpn cz partii graem szablonowo uwaaj c, e pozycja wygra si sama .

15. Gc1-g5 Gd6-e716. Hd1-c2 h7-h617. Gg5-e3 Wa8-b818. Wa1-c1 Wf8-d8Tutaj zamyliem si - pisze Tal - jak figur postawi na polu c5, goca czy skoczka?

Podejrzanie wygl dao jedno i drugie. Poniewa biae zdecydoway si na pomys wymianygocw czarnopolowych, ich nastpny ruch 19.Sc5 by po prostu strat czasu. Oczywiciesilniejsze byo 19.Gc5 .

Mylenie arcymistrza

Przysza pora wyjanienia, w kt rym momencie partii arcymistrz wykonuje analiz iocen pozycji. W jakich pozycjach trzeba zwr ci uwag na analiz i ocen, a kiedymona nie wykonywa gbokich wywod w i ograniczy si do lekkich spojrze.

Tak jak dobra gospodyni, kilka razy w cigu roku robi generalne porzdki, takarcymistrz w swojej partii kilka razy robi generalny porzdek pod postaci analizy ioceny. Natomiast po kadym ruchu ogranicza si do szybkiej analizy i kr tkiej ocenypozycji.

W jakich wzowych momentach partii wykonuje si tak analiz?Przede wszystkim, w momencie zakoczenia debiutu i przejcia do gry rodkowej. Kiedy

rozegramy teoretyczny wariant lub gdy figury s wyprowadzone inaczej ni zalecajpodrczniki debiutowe, to ten moment jest najlepszy do przeprowadzenia pierwszej ocenyopartej na gbokiej analizie. Szczeglnie tutaj arcymistrz traci duo czasu, poniewa tenmoment jest bardzo wany, bo okrela przebieg caej przyszej walki. Wanie wtedy monapoleca przeanalizowanie caej pozycji z punktu widzenia wszystkich wyej podanychelementw.


Pierwszym gwnym pytaniem na ktre trz

Aleksander Kotow-Jak Żostać Arcymistrzem-Szachy

Documents

Transcript of Aleksander Kotow-Jak Żostać Arcymistrzem-Szachy