AKADEMIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MODUŁ I Zrównoważony rozwój – ujęcie systemowe i...

KAPITAŁ SPOŁECZNY, POSTAWY OBYWATELSKIE I SPOŁECZNE A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

09.11.2012 Centrum Studiów nadCzłowiekiem i Środowiskiem

UŚ

Uniwersytet Śląskiw Katowicach

Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Główny Instytut

Górnictwa

1

AKADEMIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

MODUŁ IZrównoważony rozwój – ujęcie systemowe i organizacyjne


Mirosław NakoniecznyPatrycja Stefańska



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

2

Piękno tej ziemi skłania mnie do wołania

o jej zachowanie dla przyszłych pokoleń.

Jeśli kochacie tę ojczystą ziemię,

niech to wołanie nie pozostanie bez odpowiedzi!

Ojciec Święty Jan Paweł IIZamość, 12 czerwca 1999 roku(za: „Przez Edukację do Zrównoważonego

Rozwoju, Warszawa 2001)

Zamiast motta



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

3

...do tych, którym powierzona została odpowiedzialność za ten kraj (...),

aby nie zapomnieli o obowiązku chronienia go przed ekologicznym zniszczeniem...

Ojciec Święty Jan Paweł IIZamość, 12 czerwca 1999 roku(za: „Przez Edukację do Zrównoważonego

Rozwoju, Warszawa 2001)



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

4

Skąd potrzeba wykładu Skąd potrzeba wykładu o takiej tematyce?o takiej tematyce?



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

5

Niedoskonałości instytucjonalne a środowiskoNiedoskonałości instytucjonalne a środowisko



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

6

Niedoskonałości Niedoskonałości instytucjonalne instytucjonalne

a środowiskoa środowisko1. Funkcjonowanie rządu:

a. Działania korekcyjne (brak odpowiedniej polityki ochrony środowiska);b. Interwencje (niedoskonałość polityki ochrony środowiska – celów, instrumentów,

uprawnień);c. Niedoskonałość administracyjna (niedoskonałość integracji, projektowania

i realizacji interwencji, wdrożenia).

2. Zaangażowanie interesariuszy:a. Społeczna mobilizacja (brak lub nieodpowiednia silna reprezentacja interesów);b. Autoryzacja (brak lub nieodpowiednio przekazany mandat do działania).

Opschoor, 1996

Skąd potrzeba wykładu o takiej tematyce?Skąd potrzeba wykładu o takiej tematyce?



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

7

Niedoskonałości Niedoskonałości instytucjonalne instytucjonalne

a środowiskoa środowiskoGrupy zaufania

0

20

40

60

80

100

Rodzina Sąsiedzi Władzelokalne

Grupy społeczne

% zaufania

CBOS, 2008



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

8Raport: „Polska 2030”

Zaufanie społeczneZaufanie społeczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

9

Postawa społecznaPostawa społeczna – postawa, której zasadniczym elementem jest wysoka odpowiedzialność społeczna, która: charakteryzuje się dobrowolnym i aktywnym działaniem na rzecz pozytywnych zmian

w najbliższym otoczeniu społecznym; angażuje każdego człowieka w kreowanie lepszej rzeczywistości społecznej; wynika z faktu, że obywatele mają nie tylko prawa, ale także obowiązki względem społeczeństwa i wspólnoty.

Postawa obywatelska = patriotyzmPostawa obywatelska = patriotyzm – postawa szacunku, umiłowania i oddania ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar; pełna gotowość do jej obrony, w każdej chwili. Przedkłada cele ważne dla ojczyzny nad osobiste, nawet kosztem własnego zdrowia lub życia. Wyróżniamy patriotyzm: narodowy; regionalny; lokalny.Wynika z poczucia więzi społecznej i emocjonalnej z narodem, kulturą, tradycją oraz przodkami (narodu, regionu, miejsca życia).

Postawa obywatelska i społecznaPostawa obywatelska i społeczna



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

10

Kapitał społecznyKapitał społeczny – termin z pogranicza ekonomii i socjologii, oznaczający kapitał (jako element procesu produkcji i życia w zorganizowanym społeczeństwie), którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści (z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia).

Wikipedia, 2012

Kapitał społecznyKapitał społeczny

Pierre Bourdieu – lata 70. XX wieku:

Zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjo-nalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu – lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie – która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa.

http://www.ecured.cu



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

11


Założenie podstawowe: podobnie jak kapitał ekonomiczny – stosunki społeczne i sieci powiązań między jednostkami to zasób, dzięki któremu można osiągnąć zamierzone korzyści.

Według Jamesa Colemana:

Kapitał społeczny jest cechą struktury społecznej, która wspiera konkretne działania aktorów, podejmowane w ramach tej struktury.

SKŁADNIKI:• Wzajemne zobowiązania i oczekiwania wypływające z ról społecznych.• Dostęp do informacji.• Normy i sankcje społeczne.• Relacje władzy.

„Relacje władzy” J. Coleman, Foundations of Social Theory (1990).

http://www2.asanet.org



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

12

Według Roberta Putmana:

Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania.

SKŁADNIKI:• (Poziome) sieci stowarzyszeń.• Normy społeczne.• Zgeneralizowane zaufanie.

R. Putnam, Demokracja w działaniu, 1995


Według Francisa Fukuyamy: Kapitał społeczny oznacza umiejętność współpracy międzyludzkiejw obrębie grup i organizacji w celu realizacji własnych interesów.

SKŁADNIK:• Zaufanie.

F. Fukuyama Zaufanie. Kapitał społeczny..., 1997 fukuyama.stanford.edu

http://bowlingalone.com



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

13

Według Piotra Sztompki:Więzi zaufania, lojalności i solidarności, znajdujące wyraz w samoorganizowaniu się i samorządności, głównie w ramach dobrowolnych stowarzyszeń.

SKŁADNIKI:• zaufanie społeczne;• wartości, normy społeczne, solidarność, zwyczaj współpracy;• sieć kontaktów;• znajomości;• powiązania;• przynależność do organizacji i stowarzyszeń.


www3.uj.edu.pl



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

14

• Ekonomiczne:– zmniejsza nierówności społeczno-ekonomiczne;– pobudza lokalny rozwój gospodarczy;– substytuowanie innych postaci kapitału;– zabezpieczenie społeczne;– ograniczanie problemu „free riding” (efektu gapowicza).

• Polityczne:– utrwala postawy społeczne;– sprawne funkcjonowanie lokalnych instytucji;– kontrola administracji publicznej;– rozwój demokracji lokalnej i wsparcie ładu demokratycznego.

• Rozwiązywanie problemów społecznych:– w sferze edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i innych;– ułatwia poszukiwanie pracy;– źródło wsparcia społecznego i nieformalnej opieki.

Kapitał społeczny – Kapitał społeczny – zzyski?yski?



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

15

Kapitał społeczny - Kapitał społeczny - wwskaźnikiskaźniki

KAPITAŁ SPOŁECZNY

WYSOKI NISKI

KULTURA ZAUFANIA KULTURA CYNIZMU(oszukiwanie, podejrzliwość)



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

16

Członkostwo w organizacjach społecznych, samorządowych lub politycznych (mierzone deklaracjami przynależności i aktywnego działania w tych organizacjach oraz pełnienia w nich funkcji z wyboru lub

nominacji).

Aktywność polityczna w skali społeczności lokalnej (np. mierzona deklaracjami udziału w wyborach samorządowych).

Aktywność polityczna w skali kraju.

Wspieranie organizacji społecznych.

Zaufanie do władz lokalnych.

Kapitał społeczny - Kapitał społeczny - wwskaźnikiskaźniki



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


Kapitał społeczny - wskaźnikiKapitał społeczny - wskaźniki



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

18CBOS, Stowarzyszeniowo-obywatelski kapitał społeczny, Warszawa, 2008

Kapitał społeczny - WskaźnikiKapitał społeczny - Wskaźniki



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

19

Przynależność do organizacji społecznych według płci: mężczyźni - 12,4%; kobiety - 9,7%.

Przedział wiekowy: od 35 do 44 lat - 13,3%; od 45 do 54 lat - 12,5%.

Aktywność w organizacjach społecznych wzrasta wraz z dochodami, poziomem wykształcenia i statusem społeczno-ekonomicznym Polaków.

Respondenci z gospodarstw domowych o dochodach powyżej 1200 zł per capita zrzeszają się ponad trzykrotnie częściej (15,7%) niż ci, którzy uzyskują dochody poniżej 300 zł na osobę (4,5%).

Najwyższy odsetek aktywnego członkostwa w organizacjach społecznych notujemy w takich grupach zawodowych, jak górnicy (31%), nauczyciele (26%) oraz dyrektorzy i prezesi firm (23,5%).




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

20


Raport: „Polska 2030”



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


Kapitał społecznyKapitał społeczny – inne – inne powiązaniapowiązania



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


Kapitał społeczny a Kapitał społeczny a dobrostandobrostan



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

23

Kapitał społeczny a kapitał Kapitał społeczny a kapitał intelektualnyintelektualny

1. Kapitał społeczny i innowacyjność to klucz do rozwoju zrównoważonego społeczeństwa.

2. Innowacyjność – naturalna jak i stymulowana chęć uczenia się i zdobywania nowych doświadczeń.

3. Wynajdywanie i rozwijanie talentów – tworzenie klasy kreatywnej społeczeństwa – zasadnicze zadanie edukacji XXI wieku.



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


Bez kapitału społecznego oraz innowacyjności nie dojdzie do zrównoważonego rozwoju społeczeństwa.

„Obowiązujący model nauczania w szkołach ma rodowód w czasach rewolucji przemysłowej, kiedy jego zadaniem było jednolite przygotowanie dużych grup na potrzeby rozwijającego się przemysłu.

Dzisiaj rozwijamy gospodarkę wiedzy, w której nauczanie musi w większym stopniu być nakierowana na wynajdywanie i rozwijanie talentów, a tym samym na tworzenie przyszłej klasy kreatywnej (ang.: creative class)”.

www.odpowiedzialnybisznes.ning.com/profuiles/blogs/raport-kapital-intelektualny



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

25



Kapitał ludzki

Kapitał relacyjnyKapitał społeczny

Kapitał strukturalny

Kapitał intelektualny

Cztery komponenty Kapitału Intelektualnego:



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

26

Zawody zaufania Zawody zaufania społecznegospołecznego

ZAWODY ZAUFANIA PUBLICZNEGO W ŚWIADOMOŚCI POLAKÓWRaport przygotowany dla: POLSKIEJ IZBY INŻYNIERÓW BUDOWNICTWAResearch International Pentor: Marzec 2008, Warszawa



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

27CBOS, 2009

Zaw

od

y z

au

fan

ia

Zaw

od

y z

au

fan

ia

sp

ołe

czn

eg

osp

ołe

czn

eg

o



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa



www.emi.pl



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

29

Pojęcie ekonomiczne, oznaczające zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości zasób fachowej wiedzy, umiejętności, doświadczenia, zdrowia i energii życiowej. Jest on wskaźnikiem możliwości adaptacyjnych i produkcyjnych oraz kreatywności.

Wikipedia, 2012

Kapitał ludzkiKapitał ludzki



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

30

Komunikacja wewnętrzna:ciągły kontakt z pracownikami, podwładnymi, rzetelna informacja.

Ochrona zdrowia:zdrowie pracowników – szkolenia, programy zdrowotne, profilaktyka, promocja zdrowia.

Systemy motywacyjne:dostrzeganie sukcesów, premie motywacyjne, awanse.

Różnorodność w miejscu pracy:wszyscy pracownicy są równi – brak

podziałów ze względu na rasę, płeć, zdrowie.Programy szkoleniowe i edukacyjne:

kształcenie kadry, inwestycje w personel (ludzi).Polityka antymobbingowa:

jasne i przestrzegane przepisy.Akcjonariat pracowniczy:

równy, zgodny z przyjętymi zasadami podział zysków z pracy.

Wspieranie społeczności lokalnej:wspieranie swojej społeczności lokalneji zaspokajanie jej potrzeb, promowanie

wydarzeń społeczno-kulturowych, np. honorowego krwiodawstwa, festynów itp.

Wspieranie rozwoju społeczeństwaobywatelskiego:

nauczanie odpowiedzialności społecznej, przyjmowanie do wiadomości i reagowanie na

oddolne opinie.

Działalność społeczna i charytatywna:pomoc doświadczonych potrzebującym,

dbałość o dobre poczucie psychiczne; organizowanie świąt i wydarzeń kulturowych.

Kapitał ludzkiKapitał ludzki versusversus kapitał społeczny kapitał społeczny



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

31

„„Rozwój, w którym obecne Rozwój, w którym obecne potrzeby są zaspakajane potrzeby są zaspakajane

a równocześnie nie istnieje a równocześnie nie istnieje zagrożenie dla zagrożenie dla

zaspokojenia potrzeb zaspokojenia potrzeb przyszłych generacji”przyszłych generacji”

Gro Harlem BrundtlandGro Harlem BrundtlandPrzewodnicząca Światowej Komisji

ds. Środowiska i Rozwoju „Raport BRUNDTLAND”„Raport BRUNDTLAND”

Rozwój zrównoważonyRozwój zrównoważony

http://www.dagbladet.no



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

32

Konferencja ONZ „Środowisko i Rozwój” na Szczycie Ziemi

w Rio de Janeiro w Agendzie 21 – rozdział 36 stwierdza:

Edukacja Ekologiczna jest podstawą do zrozumienia na czym polega Zrównoważony

Rozwój i pozwala ludziom na zdobycie umiejętności łączenia

w działaniach zagadnień rozwoju i środowiska oraz promocji takich wartości w

życiu.

Rozwój Zrównoważony jako cel Edukacji Ekologicznej



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

33

Edukacja nieformalnaEdukacja nieformalna




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

34

• Sztokholm 1972 – Konferencja ONZ „Człowiek i Środowisko”• Tbilisi 1977 – I Międzynarodowa Konferencja nt. EE• Moskwa 1987 – II Międzynarodowa Konferencja nt. EE• Rio de Janeiro 1992 – Szczyt ONZ „Środowisko i Rozwój”• Thessaloniki 1997 – III Międzynarodowa Konferencja nt. EE• Johannesburg 2002 – Szczyt ONZ nt Zrównoważonego Rozwoju• Ahmedabad 2007 – IV Międzynarodowa Konferencja nt. EE

Od Sztokholmu po Ahmedabadkamienie milowe Edukacji Ekologicznej



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

35

Ewolucja edukacjiEwolucja edukacji

• Edukacja przyrodnicza.• Edukacja środowiskowa.• Edukacja ekologiczna (z punktu widzenia ekologii człowieka).• Edukacja dla (a NIE „O”) zrównoważonego rozwoju.



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

36

Wyzwanie dla każdego z nas, dla każdej instytucji,

dla całych społeczeństw, podejmowanie przez całe życie,

by na życie patrzeć z perspektywy jutra jako dnia, który należy do nas wszystkich, albo… nie będzie należał wcale.

Cel Edukacji Ekologicznej Cel Edukacji Ekologicznej dla Zrównoważonego dla Zrównoważonego

RozwojuRozwoju



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

37

Zmiany w podejściu doZmiany w podejściu doEdukacji dla Zrównoważonego RozwojuEdukacji dla Zrównoważonego Rozwoju

Od Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro do Szczytu Ziemi w Johannesburgu poszerzyła się lista zagadnień, które weszły w kanon EE:

• sprawiedliwość społeczna;

• walka z ubóstwem;

• walka z chorobami;

• analiza skutków migracji i inne.

Bez ich rozwiązania nie możemy mówić, że rozwój ludzkości jest zrównoważony.

ZASADNICZE WARTOŚCI: 3 × SZACUNEK dla…• ….innych (także i przyszłych pokoleń)

• …różnorodności i odmienności• …środowiska i zasobów naszej planety



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

38

SFERA EMOCJONALNASFERA UMIEJĘTNOŚCI

PRAKTYCZNYCH SFERA WIEDZY

Zainteresowanie środowiskiem (nastawienie).

Reagowanie proekologiczne.

System wartości - „ekologiczny styl życia”.

Obserwacja.

Naśladowanie czynności praktycznych.

Sprawność w umiejętnościach

praktycznych, nawyki.

Zapamiętywanie wiadomości ekologicznych.

Wyjaśnianie procesów i zjawisk zachodzących w środowisku.

Umiejętność stosowania wiadomości w różnych

sytuacjach ekologicznych.

CELE KSZTAŁCENIA EKOLOGICZNEGO

3 SFERY EDUKACJI

National Foundation for Environmental Protection, 1991



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

39

ZINTEGROWANA EDUKACJA EKOLOGICZNA

NAUCZYCIEL(każdego szczebla)

ŚRODOWISKO LOKALNE(także rodzina)

KLIMAT „SZKOŁY”(„program ukryty”)

TREŚĆ NAUCZANIA(planowana, realizowana, osiągana)

o demokratycznym stylu kierowania;

wrażliwy na piękno i harmonię przyrody;

wolny od encyklopedyzmu;

różnicujący wymagania;

humanizujący (ekologizujący);

z wiarą w możliwości nauczanego;

itd...

RODZINA: akceptacja, zainteresowanie, wspieranie, wychowywanie;

SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA: koordynacja, praca w społeczności, wykorzystanie możliwości społecz.;

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE : odczuwanie przyrodnicze, poznawanie

itd...

wsparcie dla programu;

demokratyzacja i humanizacja życia

szkolnego;

przyjaźnie;

przyroda w szkolei obejściu (poza szkołą);

życie pozalekcyjne;

wzajemna pomoc;

czystość i bezpie-czeństwo;

itd…

wszystkie przedmioty i formy pracy

wychowawczej;

integracja treści w programach i podręcznikach;

otwartość wszystkich programów na treści ekologiczne;

aktywizujące metodyi środki nauczania;

nie encyklopedyzmowi - tak samoświadomości.

Uczeń

Zdobywający wiedzę



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

40

„Tra

dyc

yjn

a” e

du

kacj

a śr

od

ow

isko

wa

Cało

ściow

a (ho

listyczna) ed

ukacja śro

do

wisko

wa

CELPrzekazywanie wiedzy. Transformacja lub rozwój jednostki i społeczeństwa.

METODYKADominująca rola nauczyciela, ograniczona Szeroki wachlarz metod i stylów uczenia się i nauczania, skala stylów i metod uczenia się i nauczania. techniki eksperymentalne, pełne współuczestnictwo.

ORIENTACJABazowanie na przedmiotach przyrodniczych. Edukacja osoby jako całości, ukierunkowanie

na systemy wartości.

ORGANIZACJABazowanie na przedmiotach przyrodniczych. Działania integrujące, różne przedmioty i specjaliści.

PUNKT CIĘŻKOŚCI„Obiektywne” studiowanie, z pomijaniem aspektów Współzależność zjawisk w skali lokalnej i globalnej, politycznych, ekonomicznych i moralnych, uwzględnianie aspektów politycznych, ekonomicznych koncentrowanie się na problematyce lokalnej. i moralnych, podkreślenie jednostkowej odpowiedzialności.

S.Sterling, G. Cooper: In Touch „Environmental Education for Europe” WWF-UK, 1992

Edukacja środowiskowa – kierunki zmian



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

41

...Potem rysowali

A on narysował wszystko na żółto, bo właśnie tak odczuwał poranek

I to było piękne. Nauczycielka podeszła i śmiała się z niego.

„Co to jest? Powiedziała.

„Dlaczego nie narysujesz czegoś podobnego do rysunku Kena?”

Czy nie jest on piękny?

...

I zawsze już rysował samoloty i rakiety jak wszyscy...Ch. Galloway „Psychologia uczenia się i nauczania”, 1988



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

42

Liczba podmiotów sektora pozarządowego w podziale na szczególne formyprawne, REGON, 2008 r.

Ruchy ekologiczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


Ruchy ekologiczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Organizacje pozarządowe (2004-2006):• Pozyskane fundusze na 1450 projektów.

• Wartość projektów – około 1,2 mld zł.

• Zdolność do pozyskiwania funduszy UE – 15%:budżet powyżej 20 000 zł;konto bankowe;obsługa księgowa;zatrudniony personel.

• Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – 500 projektów

• Program Rozwoju Zasobów Ludzkich – 400 projektów.

Ruchy ekologiczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

45

Ruchy ekologiczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

46

Ruchy ekologiczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

47

1. Organizacje proekologiczne: np. Liga Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Straż Ochrony Przyrody, Polska Partia Zielonych itp.;

2. Organizacje uwzględniające w swej działalności problemy ekologiczne: głównie towarzystwa społeczne i zawodowe, organizacje młodzieżowe, polityczne, turystyczne, religijne itp., np. Polski Związek Żeglarski, PTTK, ZHP;

3. Grupy proekologiczne: takie jak np. Ruch Ekologiczny św. Franciszka – REFA, Federacja Zielonych, Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Ruch Ekologiczno-Pokojowy "Wolę być" itp.;

4. Grupy uwzględniające w swej działalności problemy ekologiczne: np. Akademia Życia, "Wolność i Pokój", "Pomarańczowa Alternatywa" itp.;

5. Fundacje ekologiczne, jak Ekologia i Zdrowie oraz Zielone Płuca Polski.

A. Kalinowska, 1996

Ruchy ekologiczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

48

Zasadnicze cele działania ruchów ekologicznych:

• Poznanie problemów środowiska.

• Edukacja uczestników ruchu ekologicznego.

• Przybliżanie istoty i znaczenia problemów ekologicznych społeczeństwu.

• Konkretne działania proekologiczne (opieka nad terenami, interwencje, inicjowanie działań i kampanii społecznych, promocja technologii proekologicznych).

• Wywieranie nacisku na władze w celu skłonienia ich do podjęcia konkretnych decyzji korzystnych dla środowiska człowieka (interwencje, opinie, ekspertyzy, protesty).

• Zasadnicza zmiana stosunku człowieka do przyrody i zmiana sposobu widzenia miejsca człowieka w przyrodzie – promowanie ekologii głębokiej.

Kalinowska , 1996

Ruchy ekologiczne – cele działania



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

49

• Temat priorytetowy: ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom.

• Do końca 2010 r. – 49 umów podpisanych przez NGOs.

• 34 umowy poświęcone promowaniu bioróżnorodności i ochrony przyrody.

• Zdecydowaną aktywnością w pozyskiwaniu środków strukturalnych w tym obszarze wyróżniały się stowarzyszenia i organizacje społeczne, aktywne pozostawały również fundacje.

Ruchy ekologiczne



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

50

• Priorytet 5.1. „Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000)”.

• 43 projekty; 22 beneficjentów.

• Wartość ogółem: 358 334 627,20 zł

• Dofinasowanie z UE: 295 607 251,21 zł

• Wybrane projekty:

Ochrona podkowca małego w Polsce (Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody "pro Natura„): 9 434 118 zł (najdroższy projekt)

Trwałe zachowanie zagrożonych siedlisk i motyli w sieci Natura 2000 w Południowo – Zachodniej Polsce (Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia): 3 416 646,20 zł.

Aktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce (WWF Polska Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody): 3 629 697 zł.

Edukacja grup zawodowych w zakresie OOŚ w celu minimalizacji wpływu inwestycji liniowych na przyrodę (Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot): 425 243,46 zł.

Kampania promująca sieć NATURA 2000 pod hasłem "NATURA SIĘ O(D)PŁACA„ (Towarzystwo na rzecz Ziemi): 3 433 200 zł.

"SOS dla świata" – kampania promująca proekologiczne zachowania wśród Polaków (WWF Polska Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody): 4 051 658,60 zł.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Priorytet Środki UE (EFRR)

Regionalny Program Województwa Śląskiego 1 747 104 507,00

1. Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość

296 238 553,00

2. Społeczeństwo informacyjne 150 000 000,00

3. Turystyka 110 420 000,00

4. Kultura 53 274 150,00

5. Środowisko 180 678 600,00

6. Zrównoważony rozwój miast 312 802 445,00

7. Transport 460 254 825,00

8. Infrastruktura edukacyjna 82 480 000,00

9. Zdrowie i rekreacja 57 759 000,00

10. Pomoc techniczna 43 196 934,00

Regionalny Program Rozwoju województwa śląskiego

Strona Regionalnego Programu Województwa Śląskiego



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

52

• Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej: Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego Jury w Podlesicach - rozbudowa kompleksu edukacyjnego. 2 541 980,85 zł;1 832 554,95 zł.

• Fundacja Ekologiczna Arka: Mobilne Centrum Edukacji Ekologicznej – kształtowanie postaw ekologicznych w województwie śląskim. 599 535 zł; 509 604,75 zł.

•Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej: Ochrona i racjonalne udostępnienie Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Natura 2000, Ostoja Kroczycka, w tym rezerwatu przyrody Góra Zborów. 6 875 606,95 zł; 5 228 275,16 zł.

Wszystkie wnioski organizacji pozarządowych zostały rozpatrzone pozytywnie.

Regionalny Program Rozwoju województwa śląskiego



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

53

Forma prawna: Stowarzyszenie.

Założyciel: Jacek Bożek, 1988 rok.

Siedziba: Wilkowice, ul. Nad Wilkówką 24; woj. śląskie.

Data rejestracji: 4 marzec 1992 r.

Status Organizacji Pożytku Publicznego: 13 sierpień 2004.

Misja: ochrona naszej planety Ziemi oraz zachowanie środowiska naturalnegoi różnorodności biologicznej dla nas i przyszłych pokoleń.

Zarząd: Prezes i 2 członków zarządu.

Członkowie Rady – 7 osób.

Liczba członków (grudzień 2009) – 28 osób.

Zatrudnienie – 3 osoby.

Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

54

Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja Programy i projekty realizowane w ramach działalności statutowej:

• Program edukacji ekologicznej Święto Drzewa:posadzono 63 tysiące drzew, w programie udział wzięło ponad 40 tysięcy osób; opracowano „Poradnik o drzewach”;

produkcja i emisja spotu telewizyjnego „Święto Drzewa 2009” emisja w 50 telewizjach; Inauguracja programu „Święto Drzewa 9 października 2009; sadzenie symbolicznych drzew przy placu Zielonej Bramy w Warszawie; happening „Od drzewa do drzewa”.

• Projekt Jak działać dla Ziemi:173 porady obywatelskie; Interwencje w 25 sprawach; 49 oficjalnych pism.

• Program Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat:27 wykładów / prezentacji; Broszura „Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat”; postery edukacyjne „Zwierzęta a klimat”.

• Projekt Ryby mają głos!Udział 16,5 tysiąca osób; Broszura „Ryby mają głos”; 5 plakatów; animacja „Ryby mają głos” na DVD; Publikacja kolumn

ekologicznych na łamach kwartalnika „Współodczuwanie”.• Ochrona środowiska i przyrody.• Prawa i dobrostan zwierząt.• Inne działania realizowane przy współpracy m.in.:

• Od Poznania do Kopenhagi – polscy kampanierzy DLA KLIMATU.• Fundusze Europejskie dla NGO w praktyce.• Akademia 3 R.• Kupuj odpowiedzialnie zabawki.



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

55

Nagrody – tylko 2009 r. wybór:• Kordelas Leśnika Polskiego – odznaczenie Lasów Państwowych (Jacek Bożek)• Odznaka honorowa Ministra Środowiska – „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej”• Klub Gaja otrzymał nagrodę w wysokości 40 tysięcy złotych w konkursie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach „Eko Aktywni 2009”.

Podsumowanie – tylko 2009 r.Wpłaty z 1%: 145 945,35 zł.Wejścia na stronę internetową Klubu Gaja: od 4,4 tysięcy do 10,2 tysięcy wejść miesięcznie.Udział blisko 80 tysięcy osób w programach edukacyjnych.278 artykułów w prasie lokalnej, regionalnej, ogólnopolskiej i 503 informacji na portalach internetowych.347 wywiady dla mediów.Zajęcia i wykłady edukacyjne: 154; ilość uczestników: 4357.Przedstawiciele Klubu Gaja brali udział jako członkowie w posiedzeniach i pracach (wybrane):Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Regionalnej Rady Ochrony Przyrody w Katowicach, Stałej Komisji ds. Udziału Społeczeństwa przy Radach Gospodarki Wodnej Regionów Wodnych Małej Wisły i Górnej Odry, Doradczego Komitetu Monitorującego dla projektu „Ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego Włocławek”




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

56

Przychody (2009):Darowizny: 355 207,16 zł

w tym darowizny 1% 145 945,35 złDotacje:Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 485 714,70 złWojewódzki FOŚiGW w Katowicach 22 000,00 złPowiatowy FOŚiGW w Poznaniu 15 000,00 złFundusz Inicjatyw Obywatelskich 299 865,00 złEurogroup for Animals 1 187,19 złUE-Program Środki Przejściowe 2005 46 528,54 złThe Fisheries Secretariat 89 000,00 złOTOZ Animals 9 250,00 złFOP Mech. Finans. EOG 377 263,00 złPozostałe przychody 44 588,74 złPrzychody finansowe 23 431,23 zł

Razem uzyskane przychody 1 729 035,56 zł

Koszty działań statutowych 1 389 481,80 zł




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

57

• Powstanie: 1996 r. • 2006 r. - status organizacji pożytku publicznego.• Zakres działalności: ochrona przyrody, a szczególnie działaniami na rzecz ssaków drapieżnych - wilków, rysi, niedźwiedzi, wydr, borsuków i innych gatunków. Prowadzenie własnych badań naukowych i współpraca ze specjalistami z różnych dziedzin.• Udział w projektach zarówno naukowców, jak i praktyków ochrony przyrody oraz miłośników

przyrody. • Władze Stowarzyszenia: Walne Zebranie Członków, Zarząd i Komisja Rewizyjna. Trzyosobowy Zarząd. • Nagrody i wyróżnienia (wybrane):

2010 - Infra Eco Network Europe Award za projekt rozwiązywania konfliktów pomiędzy infrastrukturą transportową i łącznością ekologiczną w Polsce.

2010 - Traveler 2009, nagroda miesięcznika "National Geographic" w kategorii Społeczna Inicjatywa Roku. 2006 - I miejsce w konkursie Hewlett-Packard "W harmonii z przyrodą" za projekt "Aktywna ochrona wilka w Polsce - rozwiązywanie konfliktów pomiędzy drapieżnikami i hodowcami". 2003 - nagroda Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach za projekt aktywnej ochrony wilka w Beskidach. 1999 - II miejsce w krajowej edycji konkursu Henry Ford European Conservation Award za projekt ochrony wilka.

Stowarzyszenie dla Natury „Wilk”



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

• „Variety means Life”, FRSE – Grundtvig, 18000 Euro.• „Wzorcowa sieć ekoturystyczna między Bugiem a Narwią”; ECORYS SA; 705 585 PLN (Ecorys 635 026 PLN).• „Między Bugiem a Narwią – partnerstwo na rzecz efektywności ekologicznej”; ECORYS S.A.;

1 037 425 PLN.• Usprawnienie administracji i pozyskiwania funduszy w celu zwiększenia efektywności i dalszego rozwoju działań międzynarodowych organizacji; NFOSIGW; 46 900 PLN + 91 700 PLN.• Dzień Ziemi 2009; Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego; 7000 PLN.• „Tworzenie rolniczych grup producenckich wykorzystujących potencjał przyrodniczy i ekologiczny na obszarach wiejskich - droga do podniesienia dochodów rolników gruzińskich”. Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Pomoc Polska;127 427 PLN.• „Promocja udziału społeczeństwa obywatelskiegow monitorowaniu decyzji dotyczących rozwoju energetyki jądrowej poprzez wymianę doświadczeń pomiędzy Polską i Białorusią”. Fundacja im. Stefana Batorego; 40 0000 PLN.• „Ochrona, wzbogacanie i promocja rolniczej różnorodności biologicznej in situ na terenie północno-wschodniego Mazowsza – Mazowiecki model rolniczej różnorodności biologicznej; Fundacja Eko Fundusz; 315 000 PLN.• Zielony most samorządów – wizyta GlonnSponsor; WECF; 5900 PLN.

Społeczny Instytut Ekologiczny

W 2009 roku na projekty wydano: 1 218 116 PLN.Sprawozdanie merytoryczne SIE, 2009



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu

www.targeo.pl

Fot.: M.Nakonieczny



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

60

HISTORIA ZAPORY W CZORSZTYNIE NA DUNAJCU

1903–1919 – dyskusja nad koncepcją energetycznego wykorzystania Dunajca.

1934 – Powódź stulecia – decyzja o budowie zapory w Rożnowie, a później w Niedzicy.

1945 – Negatywna opinia Państwowej Rady Ochrony Przyrody nt. zapory w okolicach przełomu Dunajca.

1947 – Powrót do koncepcji budowy zbiornika.

1947 – Protest do Ministra Kultury i Sztuki oraz krytyczna analiza projektu przez Polskie Towarzystwo Geologiczne.

Lata 50. – prace koncepcyjne (m.in. Zapora w Zielonych Skałkach i Jazowsku (1958).

Lata 50. – Liczne protesty m.in. Związku Podhalan.

1956 – Podpisy przeciwko zbiornikowi: PTTK, LOP, TUP, NOT.

1960 – „Ekologiczna” kontrpropozycja ZG PAN – 18 małych zbiorników na Dunajcu. Uznanie Pienińskiego P.N. przez UICN za jeden z najpiękniejszych i najcenniejszych terenów Europy.

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu 1



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

61

1961 – 4 warianty dużych zbiorników Hydroprojektu.

1962 – Negatywna opinia o budowie prof. Tadeusza Szafera oraz SARP.

1964 – Uchwała KERM i Komitetu Rady Ministrów PRL w sprawie akceptacji planów budowy – planowany termin ukończenia 1974 r.

1968 – Zatwierdzenie projektu wstępnego ZZW Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów.

1969 – Rozpoczęcie inwestycji – budowa dróg i infrastruktury.

1970 – Podział inwestycji na zadania: I – zagospodarowanie otoczenia zbiornika i budowa dróg. II – obiekty podstawowe. Zatwierdzenie ZTE (Założeń Techniczno-Ekonomicznych) Zadania I.

1971 – Rozpoczęcie realizacji Zadania I – rezygnacja z ciężkiej zapory betonowej na rzecz ziemnej, uszczelnionej asfaltem.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

62

1974 – Zatwierdzenia ZTE zadania II.

1975 – Rozpoczęcie realizacji Zadania II – inwestycje podstawowe – przesunięcie zakończenia prac na 1985 r.

1976 – Skrócenie trasy spływu Dunajcem. Film Kamieńskiego „Zapora” o losie wysiedlanych mieszkańców. UNESCO – ochrona zamków w Niedzicy i Czorsztynie.

1979 – Pierwsze protesty i początek krytyki społecznej. TUP – zagrożenie środowiskowe. Towarzystwo Geologiczne – zagrożenia sejsmiczne.

1980 – „Solidarność” daje nowy impuls protestom – Związek Podhalan, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Polski Klub Ekologiczny, PTTK, „Solidarność przy IKŚ.

1981–1983 – Ekspertyza PKE – przekazanie jej do PROŚ i PAN. Sejm zleca PAN wykonanie własnej ekspertyzy. Ekspertyza PAN z 1983 nie uwzględnia postulatów społecznych i „utajniona” przez ekologami.

1982 – Przesunięcie terminu zakończenia inwestycji na 1990 r.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

63

1983 – zlecenie wykonania ekspertyzy przez PAN – 9 komitetów PAN. Ekspertyza prof. Malisza była negatywna – inwestycji nie przerwano.

1984 – Uświadomienie sobie problemu czystości wód w zbiorniku.

1986 – Decyzja rządowa o rozszerzeniu zadania ZZW Czorsztyn o budowę oczyszczalni w zlewni Dunajca powyżej przekroju zapory Sromowce Wyżne.

1988 – Przełożenie koryta rz. Dunajec przez sztolnie energetyczno-spustowe dla umożliwienia budowy zapory głównej – koniec inwestycji 1991 r.

Wpisanie PPN przez IUCN na listę obszarów zagrożonych.

1989 – „Wolność i Pokój” i akcja „Ratujmy Pieniny”, a później „Tama tamie” – WiP, Federacja Anarchistyczna, „Wolę Być”, Federacja Zielonych” a później Friends of Earth i WWF. Uchwała PKE o zatrzymaniu budowy – relacje w „Serwisie Ochrony Środowiska” i „Zielonych Brygadach”.

1992 – W wyniku protestów i nowych ekspertyz decyzja Ministerstwa Ochrony Środowiska o kontynuacji budowy jako „wybór mniejszego zła”.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

64

1994 – Oddanie do użytku zapory, zbiornika i EW Sromowce Wyżne.

1995–1996 – Zakończenie sypania korpusu zapory i rozpoczęcie robót wykończeniowych. Napełnienie zbiornika Czorsztyn-Niedzica – decyzja Wydziału Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych UW w Nowym Sączu. Zakończenie budowy oczyszczalni ścieków w miejscowościach leżących wokół zbiornika i w Nowym Targu. Rozpoczęcie zabudowy technicznej i biologicznej brzegów zbiornika głównego. Rozpoczęcie realizacji zieleni ochronnej i uzupełniającej. Zakończenie renowacji Zamku Niedzickiego. Zakończenie badań archeologicznych. Prowadzenie rozruchów obiektów. Budowa skansenu. Zakończenie prac przy utrwaleniu ruin zamku Czorsztyn.

1997 – Zakończenie budowy systemów kanalizacji i oczyszczalni ścieków w miejscowościach leżących w zlewni zbiornika czorsztyńskiego. Zakończenie wykonania zieleni. Przekazanie obiektów do eksploatacji.

Lipiec 1997 – Powódź stulecia – praktyczny odbiór zapory dwa dni po otwarciu przez Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

65

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 1

Jakiel, 2007



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

66

Historia Via Baltica

1988 – Transformacje ustrojowe – pierwsze plany Via Baltica.

Marzec 1993 – Centralny Urząd Planowania w Warszawie informuje Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych (GDDP): przebieg Via Baltica przez Ostrów Mazowiecką, Białystok i Augustów.

Luty 1994 – Konferencja Ministrów Transportu Krajów Bałtyckich (KMTKB) w Kaliningradzie – koncepcją trasy. Trasę zaprezentowano i przyjęto na II Konferencji KMTKB.

1994 – II Paneuropejska Konferencja Transportowa na Krecie – Via Baltica elementem I Korytarza TEN-T: Helsinki–Tallin–Ryga–Kowno–Warszawa (przez woj. Podlaskie), Priorytet pomocowy Unii Europejskiej.

1995 – Zobowiązanie do zapewnienia wysokiego standardu technicznego.

1996 – Rozpoczęcie programu – zaangażowanie finansowe Unii Europejskiej.

Czerwiec 1999 – Pozytywna opinia dla Via Baltica w wariancie II (przez Białystok) wydana przez Wojewódzką Komisję Ochrony Przyrody w Białymstoku




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

67Jakiel, 2007

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

68

Październik 1999 – Rada Ministrów przyjęła „Koncepcję Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju” (KPPZK) – Via Baltica pokrywa się z I Paneuropejskim Korytarzem Transportowym.

2000 – Rada Ministrów przyjmuje dokument „Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju” – Via Baltica wg wariantu II (przez Białystok).

Listopad 2000 – Sejm RP zatwierdza Via Baltica przez Białystok.

Maj 2001 (w Polsce marzec 2002) – W Wielkiej Brytanii raport RSPB (Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków) „Ocena potencjalnego wpływu sieci TINA na ostoje ptaków w krajach kandydujących do UE” (BirdLife International i Instytut na rzecz Europejskiej Polityki Ekologicznej we wspołpracy z NGOs z krajów objętych raportem). Zalecenie: przeprowadzenie strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (OOS) na całym planowanym przebiegu Via Baltica na terenie Polski w związku z potencjalnie dużym konfliktem z wieloma ostojami ptaków (szczególnie w wariancie II).

Wrzesień 2001 – Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustalenia sieci autostrad i dróg ekspresowych oraz dróg o znaczeniu obronnym jednoznacznie określa przebieg Via Baltica – droga ekspresowa S-8 Warszawa–Ostrów Maz.–Białystok–Augustów–Budzisko.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

69

Luty 2002 – Negatywna opinia Ministerstwa Środowiska (MŚ) w sprawie przebiegu Via Baltica w wariancie II (przez Białystok).

Sierpień 2002 – MŚ: konieczność obejścia Puszczy Knyszyńskiej dla Via Baltica w wariancie II.

Grudzień 2002 – Stanowisko nr 93 Stałego Komitetu Konwencji Berneńskiej – zaniepokojeniew sprawie przebiegu Via Baltica.

Styczeń 2003 – Komisarz ds. środowiska UE: Polska musi przestrzegać zapisów Dyrektywy Siedliskowej w sprawie Via Baltica.

Marzec 2003 – Krajowa Komisja ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko: brak Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (SOOS) dla Via Baltica (dla wszystkich wariantów).

Kwiecień 2003 – Komisarz ds. rozszerzenia UE: dofinansowanie Via Baltica w Polsce możliwe tylko po przeprowadzeniu SOOS zgodnie z dyrektywą UE.

Maj 2003 r. – Międzyresortowy zespół (Min. Infrastruktury (MI), MŚ, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), Komitet RM, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych i Podlaski Urząd Wojewódzki) rekomenduje przebieg Via Baltica w wariancie II z ominięciem Puszczy Knyszyńskiej.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

70

AKADEMIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU03.02.2012

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

KAPITAŁ SPOŁECZNY, POSTAWY OBYWATELSKIE I SPOŁECZNE A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ Centrum Studiów nad

Człowiekiem i Środowiskiem UŚUniwersytet Śląskiw Katowicach

Główny Instytut Górnictwa w Katowicach

Czerwiec i sierpień 2003 – Spotkanie: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA), MI, MŚ, samorządy woj. podlaskiego, społeczności lokalne, administracja Parków Narodowych (PN) i Parków Krajobrazowych (PK), NGOs media - konieczność zrobienia SOOS dla Via Baltica na terenie Polski.

Grudzień 2003 – Rekomendacja Nr 108 Stałego Komitetu Konwencji Berneńskiej: decyzje dot. Via Baltica oparte na SOOS z udziałem społeczeństwa, uwzględnienie innych wariantów minimalizujących wpływ na obszary cenne przyrodniczo. Raport przedstawiciela Stałego Komitetu prof. ECKHARTA KUIJKENA: obwodnica Augustowa nie może przecinać doliny Rospudy (planowany obszar Natura 2000).

Kwiecień 2004 – GDDKiA w Warszawie: przetarg na SOOS dla Via Baltica – trzy warianty drogowe.

Maj 2004 – Rozporządzenie Rady Ministrów – przebieg Via Baltica w wariancie II. MI po protestach MŚ i NGOs oświadcza, że o ostatecznym przebiegu zadecyduje SOOS.

Grudzień 2004 r. – MŚ kwestionuje przetarg na SOOS z powodu zawężenia tylko do 3 wariantów.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

71

Styczeń 2005 – Sekretarz Stanu w MI JERZY KURYLCZYK oświadcza: przebieg Via Baltica przez Białystok został dawno przesądzony. Fala protestów NGOs i MŚ – zarzut o fikcji procedury SOOS i stosowanie metody faktów dokonanych. MI jest zmuszone potwierdzić, że zalecenia Stałego Komitetu Konwencji Berneńskiej zostaną wypełnione.

Początek 2005 – Na skutek protestów NGOs wszczęto nieformalne postępowanie wewnątrz Komisji Europejskiej (KE) w sprawie Via Baltica o naruszeniepostanowień Traktatu – możliwość rozpatrzenia przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Sierpień 2005 – Przetarg GDDKiA na wykonanie „Strategii rozwoju I Pan-Europejskiego korytarza transportowego. Część I: Korytarz drogowy” wraz z SOOS. Wygrywa firma Scott Wilson Kirkpatrick & Co. Ltd.

Grudzień 2006 r. – GDDKiA zawiesza konsultacje SOOS prowadzone m.in. z NGOs. Scott Wilson Kirkpatrick & Co. Ltd podają nieoficjalnie wstępne wyniki „Strategii rozwoju…” – odrzucenie wariantu II (białostockiego) – powód zawieszenia umowy.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

72

Październik 2007 – Platforma Obywatelska uruchamia Narodowy Program Wielkiej Budowy a w nim Via Baltica przez Łomżę i Ełk.

4 października 2007 – GDDKiA i "Scott&Wilson" informują o analizie czterech wariantów przebiegu drogi Via Baltica. 7 lipca 2008 – "Scott&Wilson" przekazuje GDDKiA raport z konsultacji społecznych ws. strategii rozwoju I Pan-Europejskiego Korytarza Transportowego z rekomendacją przez Łomże i Ełk. Protest do premiera Donalda Tuska marszałka woj. podlaskiego. Wariant przez Łomżę poparty w liście otwartym do Premiera RP przez NGOs i internautów.

24 sierpnia 2009 – projekt Rozporządzenia Rady Ministrów i MI zmieniającego rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych, utworzenie nowej drogi ekspresowej nr 61 (tzw. trasy Via Baltica).

20 października 2009 – Rada Ministrów przyjmuje powyższe Rozporządzenie i zatwierdza nowy przebieg trasy Via Baltica po śladzie nowo utworzonej drogi ekspresowej S61.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

73

EkoterroryzmEkoterroryzm

Użycie lub grożenie użyciem przemocy o naturze przestępczej przeciwko ludziom lub własności przez zorientowaną na środowisko naturalne, mniejszościową grupę, z ekologiczno-politycznych powodów.

FBI – James F. Jarboe

Ekologia – gałąź nauki badająca oddziaływanie pomiędzy organizmami a ich otoczeniem.Ekologizm – ideologie uznające przyrodę za wartość najwyższą i postulujące dostosowanie społeczeństwa do środowiska przyrodniczego (Tomasiewicz, 2006).



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

74


Ekologiczny radykalizm:• Wczesny ruch ochrony przyrody w USA (Sierra Club, zał. 1892, National Audubon

Society, zał. 1905, Wilderness Society, zał. 1935) - charakter apolityczny. • Radykalizacja w latach 60. - ruch konsumencki Ralpha Nadera (Raiders, 1968; Public

Citizen, 1971) środowisko naturalne zaczęto traktować w kategoriach postulatu społecznego – „prawa” przysługującego obywatelowi - tzw. piąte prawo konsumenta („prawo do środowiska fizycznego odpowiadającego wymaganiom ludzkiego organizmu i wysokiej jakości życia”).• 1927 r. - League Against Cruel Sports, zwalczająca polowania metodami prawno-

parlamentarnymi.• 1963 r. - Hunt Saboteurs Association - akcje bezpośrednie przez blokowanie i czynne

zakłócanie polowań.• 1972 r. - Band of Mercy - dewastowanie ekwipunku i samochodów myśliwych. • 1976 r. - Ronnie Lee tworzy Animal Liberation Front. Akcje ALF to niszczenie mienia,

podpalenia, uwalnianie zwierząt z laboratoriów i ferm futrzarskich. Tomasiewicz, 2006



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

75


• 1969 r. David Brower (usunięty ze stanowiska dyrektora wykonawczego Sierra Club) za konfrontacyjne nastawienie, tworzy w San Francisco organizację Friends of the Earth.

• 1971 r. Jim Bohlen oraz Irving i Dorothy Stowe z Sierra Club zakładają grupę „Don’t Make a Wave” - protesty przeciw próbom nuklearnym na Aleutach. Później jako Greenpeace.

• 1977 r. - Paul Watson (usunięty z zarządu Greenpeace) tworzy Sea Shepherd Conservation Society - akcje przeciw poławiaczom wielorybów polegające np. na

taranowaniu statków wielorybniczych. • 21 III 1981 - dysydenci z The Wilderness Society (Susan Morgan, Bart Koehler), Sierra

Club (Ron Kezar) i Friends of the Earth (Howie Wolke) pod przywództwem działacza TWS Dave’a Foremana tworzą grupę Earth First! Ojciec duchowy ruchu to

„konserwatywny anarchista”, pisarz Edward Abbey.

Tomasiewicz, 2006



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Earth Liberation Front:1. zadać ekonomiczne straty tym, którzy czerpią zyski z niszczenia i eksploatacji

środowiska naturalnego; 2. uświadomić społeczeństwo o okrucieństwach przeciwko Ziemi i wszystkim

gatunkom zamieszkującym ją; 3. powziąć wszystkie konieczne środki ostrożności przeciw zaszkodzeniu

jakiemukolwiek zwierzęciu, ludzkiemu i nie-ludzkiemu”.


W Polsce:

Co najwyżej można mówić o ekoharaczach, których maksimum odnotowano w latach 1999-2003.

W latach tych na cenzurowanym byli: Stowarzyszenie „Zieloni” Katowice; Zdrowa Polska (związana z ludźmi wywodzącymi się z Lewiatan Detal Holding SA); Stowarzyszenie Optima Fide z Brwinowa pod Warszawą; Obywatelski Ruch Ekologiczny z Łodzi; Stowarzyszenie Przyjazne Miasto w Warszawie.

www.polska.newsweek.pl; www.bazy.ngo.pl; www.forum.gazeta.pl; www.batory.org.pl

Tomasiewicz, 2006



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

77

Socjotechnika:• Działanie indywidualne lub grupowe zmierzające do uzyskania pożądanego zachowania jednostek i grup społecznych. • Zespół dyrektyw dotyczących dokonywania racjonalnych przemian życia społecznego. Dyrektywy te, zwane dyrektywami socjotechnicznymi określają, jak przy pomocy odpowiednich środków dokonywać celowych przemian społecznych, opierając się przy tym na ocenach i wartościach społecznych. • Refleksja teoretyczna nad celowymi działaniami społecznymi, przyjmująca ich skuteczność za jedno z głównych kryteriów analizy. • Sztuka lub umiejętność skutecznego oddziaływania na innych.

Socjotechnika może być rozumiana jako: • Działanie indywidualne lub grupowe zmierzające do uzyskania pożądanego zachowania jednostek i grup społecznych. • Zespół dyrektyw dotyczących dokonywania racjonalnych przemian życia społecznego.• Sztuka lub umiejętność skutecznego oddziaływania na innych.

www.wikipedia.pl

Partycypacja społecznaPartycypacja społeczna



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

78

Narzędzia socjotechniki:

• pozorny wybór; • ośmieszanie; • autorytatywne świadectwo; • transfer (przeniesienie); • niezależne zdanie; • selekcja faktów; • zamiana nazw (nowomowa); • wskazywanie negatywnych grup odniesienia (wskazywanie wroga); • zdanie większości; • kłamstwo; • tworzenie stereotypów; • powtarzanie sloganów; • kształtowanie tła emocjonalnego.


www.wikipedia.pl



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Strony konfliktów w parkach narodowych i relacje między nimi

Hibszer 2008 za: Solon, 2005


Przyczyny konfliktów:

• uczestniczące w nich strony (kategorie uczestników): park – społeczność lokalna, park

– władze samorządowe, park – turyści;

• umiejscowienie w czasie: konflikty zaistniałe dawno, konflikty obecne, konflikty potencjalne (przyszłe);

• pola konfliktów (problematykę, której dotyczą spory): prawo do korzystania z zasobów parku (połów ryb, wyrąb drewno, zbieranie runa

leśnego), zagospodarowanie przestrzenne.



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

• Problem kłusownictwa wodnego w Wigierskim Parku Narodowym jako przykład aktualnego konfliktu „park – społeczność lokalna”. • Spór wokół tworzenia otuliny Tatrzańskiego Parku Narodowego przykładem konfliktu „park – władze samorządowe”.• Spór o rozwój infrastruktury turystycznej w Babiogórskim Parku Narodowym przykładem konfliktu „park –

osoby korzystające”. • Spór wokół koncepcji „osiedla-ogrodu” w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego przykładem aktualnego konfliktu w zakresie planowania przestrzennego. • Budowa przejść granicznych w Wołosatem (Bieszczadzki Park Narodowy) oraz w Ożennej (Magurski PN) przykładem potencjalnego (przyszłego) konfliktu w zakresie planowania przestrzennego.

Sposoby zażegnywania konfliktów:• uregulowania prawne – dobra ustawa o ochronie przyrody i jej respektowanie;• wysiedlenie ludności z obszaru parku (poprzez wykup prywatnych gruntów) drastyczne ograniczenie ich wykorzystania (niestety nierealne i z pewnością wywołałoby wzmożenie konfliktów na etapie jego wdrażania);• partycypacja społeczna oraz jej narzędzia – komunikacja społeczna;• edukacja ekologiczna społeczeństwa. Hibszer, 2008




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

81

Co robić, aby usłyszeć „TAK”, czyli Anatomia perswazji

Techniki przekonywania.1. Na wywołanie pozytywnej reakcji wpływa sześć podstawowych zasad określających ludzkie zachowanie:

odwzajemnienie, konsekwencja, społeczny dowód słuszności, sympatia, autorytet i niedobór.2. Znajomość tych zasad może pomóc obywatelom w podejmowaniu świadomych decyzji w różnych sferach decyzji życiowych – także wyboru ekologicznego stylu życia.3. Poniższe sześć podstawowych zasad modyfikowane jest przez normy kulturowe, tradycje oraz doświadczenia społeczne.

1. Odwzajemniania

2. Konsekwencji

3. Społecznego dowodu słuszności

ZASADA

4. Sympatii

5. Autorytetu

6. Niedoboru



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

82

• Partycypacja (uczestnictwo) – sposób na aktywne branie udziału w wydarzeniach, które nas dotyczą z możliwością zabierania głosu, uczestniczenia w działaniach i decyzjach.

• Partycypacja obywatelska (dotycząca nas – obywateli) – rodzaj partycypacji oparty na komunikacji z władzą - czyli wzajemne wspieranie się władzy oraz obywateli we wspólnym podejmowaniu decyzji.


Próby mobilizowania obywateli do wyrażania swoich opinii oraz angażowania ich do dialogu z władzami nie są zbyt często podejmowane ani przez władze, ani przez organizacje pozarządowe. Nieliczne inicjatywy (jak np. Wymagane ustawowo konsultacje społeczne) mają często charakter fasadowy. W efekcie nie mamy na tym polu zbyt wielu doświadczeń, ani dobrych praktyk, a jedyną formułą, wokół której udaje się zmobilizować większe grupy społeczne jest protest.

www.batory.org.pl



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

83


Angażowanie wszystkich grup społecznych w wypracowanie rozwiązań lokalnych problemów.

Podejmowanie decyzji istotnych dla lokalnych grup społecznych.

Zależy od jakości kapitału społecznego, który należy rozwijać i pielęgnować.

Lokalna społeczność posiada niepowtarzalną wiedzę dotyczącą jej potrzeb, problemów, uwarunkowań oraz doświadczenie i umiejętności , które wszystkie należy umiejętnie wykorzystać.

Sprzyjająca atmosfera do „stowarzyszania się” jest naczelną rolą władz lokalnych.

Istotna jest identyfikacja wszystkich interesariuszy (także tych spoza społeczności lokalnej – np. zewnętrzne organizacje proekologiczne na terenach cennych przyrodniczo.

Słabość spontanicznych grup działania – siła zewnętrznych organizacji społecznychi NGOs postrzeganych jako „obcy”.

LIDER!LIDER!



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

84

• Informowanie – najprostsza forma partycypacji. Władze tylko informują obywateli o decyzjach ich dotyczących. Brak aktywnego wpływu ludzi na podejmowane przez władzę działania i decyzje. • Konsultowanie – kolejny „stopień" na drabinie partycypacji. Władza daje obywatelom możliwość wypowiedzenia się na temat planowanych działań. Głosy obywateli mogą być rozważane, bez gwarancji, że zostaną wzięte pod uwagę. Obecnie jedna z najpopularniejszych form partycypacji obywatelskiej w Polsce.• Współdecydowanie (Partycypacja) – stopień najwyższy – pełne partnerstwo pomiędzy władzą a obywatelami. Przekazanie obywatelom części kompetencji (ale i tym samym odpowiedzialności) dotyczących podejmowanych działań i decyzji. Założenie: „ludzie wiedzą lepiej, czego im potrzeba”.


BRAK INFORMACJI

PARTYCYPACJA

INFORMOWANIE

KONSULTACJE



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

85

Elementy partycypacji społecznej:

Metody

Konkretna sprawa

Rzeczywisty wpływ

Strony dialogu




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Polskie przykłady procesów partycypacyjnych:

• Konflikt wokół tarczy antyrakietowej w Słupsku;• Konsultacje społeczne „Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta-Ogrodu Podkowa

Leśna na lata 2005-2014” oraz jej planów realizacyjnych;• Tworzenie strategii w Zawoi;• Tworzenie Zintegrowanego Programu Rewitalizacji Nikiszowca w Katowicach.


Szczegółowe opisy zagranicznych procesów partycypacyjnych:

• Budżet partycypacyjny w Kolonii (Niemcy)• Budżet partycypacyjny w Recife (Brazylia)• Budżet partycypacyjny z udziałem dzieci w Newcastle - UDecide (Wielka Brytania)• Konsultacje programu gospodarowania odpadami w Aachen (Niemcy)• Konsultacje społeczne Zasad planowania lasów (The Forest Planning Rule) w USA• Warsztaty przyszłościowe z seniorami w gminie Mora (Szwecja)• Zaangażowanie dzieci i młodzieży do planowania przestrzeni w Haninge (Szwecja)



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


Zintegrowany Program Rewitalizacji Nikiszowca w Katowicach

• Organizator: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Katowice. • Czas trwania: czerwiec 2010 – wrzesień 2011.• Co się działo: tworzenie Zintegrowanego Programu Rewitalizacji Nikiszowca. • Metoda: diagnoza sytuacji wyjściowej, spotkania

i warsztaty z mieszkańcami, wykłady dla mieszkańców na tematy związane z procesem rewitalizacji.

• Przydatna do: tworzenia lokalnych programów rewitalizacji we współpracy z jednostkami urzędu miasta, lokalnymi organizacjami pozarządowymi i mieszkańcami • Kontakt: Wydział Rozwoju Miasta, [email protected] .

MARIA PERCHUĆ; PRACOWNIA BADAŃ I INNOWACJI SPOŁECZNYCH STOCZNIA



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


Inicjatywa lokalna:

Nowa forma realizacji zadań publicznych przez administrację samorządową we współpracy z mieszkańcami wprowadzona do Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w 2010 roku.

Władze lokalne nie przekazują na inicjatywę lokalną konkretnych środków finansowych.

Władze lokalne muszą przewidzieć w swoim budżecie środki na realizację zadań wynikających z działalności inicjatywy lokalnej – należy tworzyć tzw. rezerwę celową.



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Ustawowy zakres zadań, który może być realizowany poprzez inicjatywę lokalną:

• budowa, rozbudowa lub remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego;

• działalność charytatywna;

• podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej;

• pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;

• działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego;

• kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego;

• promocja i organizacja wolontariatu;

• edukacja, oświata i wychowanie;

• działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki, ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach, porządku i bezpieczeństwa publicznego.




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa


KUP SOBIE KIELICH! Umyj Sobie Dworzec nieESTETYKA MIASTA

http://naprawsobiemiasto.eu

Inicjatywa Napraw Sobie Miasto zakłada promowanie architektury wśród wszystkich jej użytkowników. Nasze miasto - przestrzeń publiczna, ulice, chodniki i budynki są naszym wspólnym dobrem, za które powinniśmy czuć się odpowiedzialni. Jeśli sami o nie nie zadbamy to nikt za nas tego nie zrobi.



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

91

N

W

S

E

N – Natura (Nature)

S – Społeczeństwo (Society)

E – Gospodarka (Economy)

W – Dobrostan (Well-being)

INDICATORS (wskaźniki)

SYSTEMS (systemy)

INNOVATIONS (innowacje)

STRATEGY (strategia)


Akcelerator ISIS Alan AtKisson (Szwecja) – I Etap

KOMPAS

Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

92

N – Natura (Nature)

S – Społeczeństwo (Society)

E –

Go

spo

dar

ka (

Eco

no

my)

W –

Do

bro

stan

(W

ell-

bei

ng

)

I

I

S

I

I

S

S

S

I II ISSS S

PUNKT KULMINACYJNY zgoda na podjęcie działań

INDICATORS (wskaźniki)

SYSTEMS (systemy)

INNOVATIONS (innowacje)

STRATEGY (strategia)

PIRAMIDA

Akcelerator ISIS – II etapMaliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

Akcelerator ISIS

INNE NARZĘDZIA ISIS: STRATOSFERA AMEBA

Użytkownicy:• Korporacje: Toyota, Volvo, Nike• Program Środowisko ONZ• Organizacje pozarządowe, np. WWF• Miasta i regiony: Pittsburgh, Nowy Orlean, Adelajda, Sztokholm, Mjolby• Uczelnie: Uniwersytet w Uppsali• Agendy rządowe: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Łotwy

• W Polsce: Fundacja Sendzimira w Krakowie (licencja na wykorzytywanie)Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

94


Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011



UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

95Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011




UŚ



Główny Instytut

Górnictwa

96

Dziękuję za uwagę

AKADEMIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MODUŁ I Zrównoważony rozwój – ujęcie systemowe i...

Documents

Transcript of AKADEMIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MODUŁ I Zrównoważony rozwój – ujęcie systemowe i...