Agata Borońska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

W poszukiwaniu istoty wartości

Nauki humanistyczne, a wśród nich szczególnie filozofia poszukiwały słów

adekwatnie ujmujących specyficzny charakter wartości. Filozoficzne próby ich opisu

zmierzają do maksymalnej precyzji i ścisłości, w przeciwieństwie do poetyckich,

które często w tym co niedomówione, nie wypowiedziane wprost, lub przeciwnie –

w tym, co językowo zintensyfikowane umieszczają to, co ważne, cenne, czy

ostatecznie wartościowe. W filozofii co najmniej równie istotne jak potoczny sposób

przeżywania wartości jest to, jakie miejsce zajmują wartości wśród innych bytów

i jakie wynikają z tego konsekwencje ontologiczne i antropologiczne. Postępowanie

to wymaga objaśnienia lub przybliżonego chociaż opisu istoty wartości. W swoim

wystąpieniu krytycznie odwołam się do różnych teorii dotyczących natury wartości

(jako idei, cech, przeżyć, celów »niebytów«, ich postulatywności, normatywności itp.)

i zaproponuję takie jej ujęcie, które w moim przekonaniu adekwatnie wyraża

dynamiczny charakter wartości i ich antropologiczny wymiar.

Magdalena Budzyńska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu)

Językowe sposoby mówienia o miłości w tekstach piosenek Grzegorza

Ciechowskiego

Głównym tematem poruszanym przez Grzegorza Ciechowskiego była miłość. Celem

wystąpienia jest zaprezentowanie kilku sposobów mówienia niej. Wspomniana

tematyka jest prezentowana w kilku konwencjach: miłość jako wyrok, zniewolenie,

utrapienie, sfera seksualna jako odpowiednik sacrum. Nie brak tekstów

brutalizujących pożądanie, wskazujących na destrukcyjną siłę pragnienia. Teksty

miłosne operują obrazami polisemicznymi, nawiązaniami kulturowymi, co zostanie

pokazane w referacie.

Anna Ceglarska (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)

Pojęcie sprawiedliwości u Hezjoda

Celem referatu będzie przedstawienie wczesnego rozumienia „sprawiedliwości”

w ujęciu Hezjoda. Najpierw nastąpi zdefiniowanie pojęcia sprawiedliwości. Następnie

zarysowany będzie życiorys Hezjoda oraz omówienie sprawiedliwości w jego

rozumieniu w aspekcie systemowym, moralnym, ekonomicznym oraz prawa

boskiego, łącznie z analizą słowa δικη. Wreszcie wskazana zostanie rola

sprawiedliwości w społeczeństwie oraz skontrastowanie koncepcji Hezjoda

z Homerem. Referat pozwoli dostrzec pierwsze ujęcie sprawiedliwości jako spójnego

systemu wartości oraz jego ewolucję.

Zbigniew Chojnowski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Idee i wartości poezji oraz poezja o ideach i wartościach

Referat będzie próbą refleksji nad ideowymi i aksjologicznymi podstawami poezji

jako zjawiska kulturowego. Podczas obrad będę usiłował odpowiedzieć na pytania,

dotyczące współczesnej i najnowszej poezji w kontekście dawnej tradycji literackiej.

Jedno z pytań brzmi: czy wiersz w dobie obecnej jest mową ideową, mową idei

i w jakim sensie jest wartościotwórczy?

Tomasz Dreikopel (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Szczodrość jako wartość moralna w „Etykach” Arystotelesa

Przedmiotem rozważań będzie próba analizy pojęcia szczodrości jako wartości

moralnej na podstawie uwag, które czyni Arystoteles w „Etykach nikomachejskiej”,

„eudemejskiej” i „wielkiej”. Stagiryta jest pierwszym z autorów starożytnych, który

poddaje tę cnotę moralną obszernej charakterystyce, podkreślając jej znaczenie

w życiu człowieka. Za interesujące należy uznać ponadto stosunek szczodrości do

będących jej przeciwieństwami wad moralnych (rozrzutność i chciwość albo

marnotrawstwo i skąpstwo), a wreszcie różnice, jakie zachodzą między szczodrością,

a zbliżonymi do niej hojnością i wielkodusznością.

Arkadiusz Dudziak (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

W kręgu komunikacji aksjologicznej św. Jana Pawła II

Celem referatu będzie omówienie komunikowania społecznego św. Jana Pawła II

jako perswazyjnego procesu propagowania wartości. Problem badawczy dotyczy

zjawiska determinowania inwencji retorycznej Papieża-Polaka przez aksjologię

personalistyczną.

W referacie zostaną zaprezentowane 2 główne tezy, dotyczące stylu retorycznego

św. Jana Pawła II:

• antropologia wartości autora „Osoby i czynu” pełni funkcję kulturotwórczą

(stanowi językowy ekwiwalent kultury dialogu, cywilizacji miłości,

globalizacji solidarności);

• wartościowanie ma wpływ na użycie języka, konstytuując tonację

retoryczną (poziomy inwencji oraz elokucji retorycznej).

Przedmiotem analizy będą teksty wystąpień publicznych Papieża Słowianina.

Przyjęta orientacja metodologiczna wynika z potrzeby wypracowania w polskiej

lingwistyce podejścia aksjologicznego, alternatywnego wobec antagonistycznych

paradygmatów badawczych: rezydualizmu Jadwigi Puzyniny i holizmu

Tomasza P. Krzeszowskiego.

Ewa Dulna-Rak (Uniwersytet Warszawski)

Leksyka teatralna największych polskich reformatorów teatru

w dwudziestoleciu międzywojennym – Juliusza Osterwy, Leona

Schillera, Aleksandra Zelwerowicza, Wilama Horzycy, Iwona Galla.

Zagadnienie wartości i wartościowania

Przedmiotem referatu jest zaprezentowanie słownictwa teatralnego pięciu

wizjonerów teatru polskiego dwudziestolecia międzywojennego: Juliusza Osterwy,

Leona Schillera, Aleksandra Zelwerowicza, Wilama Horzycy, Iwona Galla. Wybór

powyższych twórców teatralnych jest motywowany faktem, że byli oni

w szczególności mocno skoncentrowani na różnych aktywnościach związanych

z dziedziną teatru, zarówno w wymiarze praktycznym (m.in. aktorstwo, reżyseria,

pedagogika), jak i teoretycznym (m.in. manifesty, rozprawy). W odniesieniu do

powyższych twórców teatralnych referat porusza m.in. następujące kwestie: wartości

i wartościowania, antywartości, kanonu wartości i jego ewolucji, wartości oficjalnych

a wartości realizowanych w życiu codziennym (przykład etosu Reduty Juliusza

Osterwy) i co w pracy językoznawczej jest nieodzowne – wpływu wartościowania na

użycie języka.

Magdalena Dziugieł-Łaguna (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

w Olsztynie)

Język ironii a świat wartości w prozie pozytywistycznej

Orzeszkowa (kobiecość i historia), Prus (nowoczesność) i Sienkiewicz (tradycja)

w każdym momencie swej twórczości poruszali kwestię wartości. Pojawiała się ona

zawsze w sytuacji mówienia o człowieku i jego wyborach, co naturalnie prowokowało

do dyskusji o randze człowieczeństwa zagrożonego postawami egoistycznymi.

Jednakże aksjologia u tychże twórców pojawia się szczególnie w momencie

zagrożenia postaw wywiedzionych z chrześcijańskiego altruizmu i życia dla innych,

co następuje w momencie dojścia do głosu nowej generacji (młodopolskiej).

Dekadentyzm, umiłowanie indywidualizmu i egoizmu stawiają pisarzy przed

koniecznością mówienia o wynaturzeniach. Stosują do tego język maski, czyli ironię,

której ostrzem obnażają antyczłowiecze zachowania i postawy.

Magdalena Garbacik-Balakowicz (Uniwersytet Jagielloński

w Krakowie)

„To był wielki dar Europy dla świata: humanizm” – problematyka

aksjologiczna w twórczości Sándora Máraiego

Referat przybliża problematykę aksjologiczną obecną w twórczości węgierskiego

prozaika Sándora Máraiego. Według Máraiego rolą pisarza jest aktywny udział

w obronie wartości kształtujących kulturę europejską, wśród których nadrzędne

miejsce przyznawał humanizmowi. Zaprezentowana zostanie zarówno wykładnia

Máraiowskiego rozumienia pojęć takich jak humanizm, kultura, cywilizacja, historia,

język, jak również postulowana aksjologiczna relacja z jednej strony na linii pisarz –

naród (społeczeństwo), z drugiej zaś na linii pisarz – czytelnik (jednostka).

Katarzyna Gileta-Klępka (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

w Lublinie)

„Boże chroń fanatyków” – wybrane wartości deklarowane przez

kibiców w oprawach meczowych

Oprawy meczowe stanowią źródło wiedzy na temat wartości, uznawanych przez

fanów piłkarskich. Celem wystąpienia będzie analiza opraw meczowych,

przygotowywanych przez kibiców klubów Ekstraklasy, pod kątem nacechowania

aksjologicznego. Wartości ważne dla fanów piłkarskich to m.in. klub i jego symbole,

wierność klubowi, miłość do niego, patriotyzm , przywiązanie do historii i tradycji,

odwaga, poczucie wspólnoty i solidarności grupowej, kult siły fizycznej, nienawiść

wobec wrogów (kibiców drużyny przeciwnej, policji, sędziów, działaczy).

Łukasz Głos (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)

Język wartości w opowiadaniach Marka Hłaski

Świat, w którym funkcjonują postaci wykreowane przez Hłaskę, stanowi universum

ciągłego ścierania się wartości. Opowiadania Hłaski w przeważającej mierze są

historiami o dojrzewaniu, które dokonuje się w cieniu konfliktu wartości, zderzania

ideałów z twardymi realiami praktyki życiowej. Kusząca wydaje się wobec tego

perspektywa aksjologicznych badań nad tymi tekstami. Analiza przekształceń,

konfliktów, procesów pojawiania się i niszczenia wartości w dziełach Hłaski otwiera

szereg możliwości interpretacyjnych i pozwala wywieść z ich lektury większy zasób

znaczeń.

Stefan Sawicki wskazuje dwa wymiary, w jakich ujawniają się wartości

w dziele literackim. Z jednej strony poszczególne elementy strukturalne utworu mogą

nosić nacechowanie aksjologiczne, z drugiej zaś wartości może ewokować dzieło

jako całość. Ograniczenia wynikające z formy referatu sprawiają, że wypowiedź moja

będzie dotykać jedynie pierwszego wymiaru – z naciskiem na strukturę językową,

z pominięciem zaś szeregu zagadnień morfologicznych. Skupię się na środkach

wyrażania wartości i sposobach mówienia o nich w utworach Hłaski: od leksyki,

przez słowotwórstwo, po stylistykę i środki wyrazu artystycznego.

Magdalena Grabowska (Uniwersytet Gdański)

Obraz wiary w Boga w wypowiedziach osób należących do różnych

chrześcijańskich odłamów. Studium porównawcze

W referacie przedstawiam analizę obrazu wiary w Boga, który wyłania się

z wypowiedzi wierzących chrześcijan. Analizuję znaczenia, jakie osoby przynależące

do różnych odłamów chrześcijaństwa przypisują temu pojęciu. Omawiam sposoby

postrzegania pojęć blisko związanych z chrześcijaństwem, a więc osoby Boga,

Jezusa Chrystusa, religii oraz Kościoła. Porównuję oraz wykazuję różnice

w prezentowaniu kwestii rozumienia wiary w Boga w ramach protestantyzmu oraz

katolicyzmu.

Ewelina Grześkiewicz (Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie)

Wartościowanie języka i mowy w twórczości Michała Kajki

Autorka referatu stawia sobie za cel zbadanie, za pomocą jakich wykładników

językowych Michał Kajka ujawniał swój stosunek do języka i mowy oraz w jaki

sposób wartościował oba te pojęcia. Referat zogniskowany będzie wokół wybranych

elementów tekstowego obrazu świata w twórczości Michała Kajki.

Grzegorz Igliński (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Zbroja, kopia i krzyż — w obronie wartości sztuki. „Rycerz nad

studnią” Jacka Malczewskiego z komentarzem poetyckim Lucjana

Rydla

Wypowiedź dotyczy dwóch dzieł: obrazu Jacka Malczewskiego „Rycerz nad studnią”

oraz wiersza Lucjana Rydla [Czasem, gdy wzrok mój w studnię marzeń padnie],

będącego rodzajem poetyckiego komentarza do wymienionego płótna. Założeniem

wyjściowym jest przekonanie, że nie można traktować tekstów poety wyłącznie jako

zwykłych opisów przedstawień malarskich, oceniając je przez pryzmat stopnia

wierności oryginałowi pod względem wizualnym i znaczeniowym. W związku z tym

weryfikacji zostają poddane dotychczasowe interpretacje obu dzieł. Za wartość

nadrzędną, eksponowaną w nich, uznano sztukę, poświęcając jej najwięcej miejsca.

Elena Janczuk (Uniwersytet Warszawski)

O aksjologizacji pojęcia czasu w twórczości Mariny Cwietajewej

Światopogląd rosyjskiej poetki Mariny Cwietajewej nie może być zamknięty

w sztywnym systemie pojęć, jest on ruchomy, sprzeczny, a zarazem złożony.

Cwietajewa uważała siebie za poetkę posiadającą osobliwą percepcję

rzeczywistości. Myśl o tym, że sztuka literacka nie kieruje się kategoriami

estetycznymi, tylko etycznymi, staje się myślą przewodnią w eseistycznych

utworach, jak i w prozie intymnej poetki. Jedną z centralnych myśli w jej dyskursie

staje się sposób postrzegania czasu jako kategorii, którą można aksjologizować.

Dyskusja, którą toczyła Cwietajewa z czasem, wylała się w odrębny esej pt. „Poeta

i czas”. Samo pisanie stawało się sposobem pokonania czasu, którego sens umykał.

Wieczność da się zachować poprzez wierność widzenia, poprzez wierność oddania

wyższej prawdy.

Olga Kielak (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)

Wartościowanie zwierząt w kolędach gospodarskich z motywem

mnożenia się żywego inwentarza

Referat będzie dotyczył wartościowania zwierząt domowych w kolędach

gospodarskich z motywem mnożenia się żywego inwentarza, zaliczanych przez

badaczy do najstarszych utworów kolędowych w polskim i słowiańskim repertuarze.

Obecne w omawianym typie kolęd zwierzęta domowe same w sobie stanowią dla

człowieka wartość, dodatkowo, są przydatne ze względu na powodowanie dobra.

W referacie pokażę wartościowanie zwierząt wyrażone na poziomie słownictwa oraz

na poziomie całego tekstu kolędowego, aby w zakończeniu dojść do sposobu

wartościowania „chudoby”, wyłaniającego się z tekstów kolęd gospodarskich.

Agnieszka Kobrzycka (Uniwersytet Łódzki)

Oblicza dobra w cyklu powieściowym J.K. Rowling o Harrym Potterze

Referat będzie dotyczył tekstu kultowego dla milionów czytelników na całym świecie.

„Harry Potter” doczekał się rzeczowych komentarzy w Stanach Zjednoczonych

i Europie Zachodniej. Jako książka intertekstualna, nasycona symboliką biblijną,

odwołaniami do mitów, malarstwa, architektury, filmu, filozofii oraz literatury stanowi

niezwykle atrakcyjny przedmiot badań zarówno dla antropologów, jak i historyków

literatury. W Polsce zdecydowanie brakuje naukowych, nieskażonych ideologiczną

polemiką, opracowań na ten temat. Mam nadzieję, że przynajmniej w części zdołam

zapoznać uczestników konferencji z niedostępnymi u nas, a znanymi np.

amerykańskim miłośnikom J.K. Rowling, interpretacjami powieściowej symboliki

związanej z epifanią dobra w cyklu autorstwa brytyjskiej pisarki.

Katarzyna Kokot-Góra (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

w Olsztynie)

Wiwisekcja macierzyństwa – analiza kognitywna

Referat dotyczył będzie konceptualizacji i wartościowaniu czasami niepokojącego,

z pewnością, nagradzającego i ransformacyjnego okresu ciąży i macierzyństwa

z wykorzystaniem teorii językoznawstwa kognitywnego, ze szczególnym

uwzględnieniem teorii metafory konceptualnej (Lakoff i Johnson 1980) oraz teorii

integracji pojęciowej (Fauconnier i Turner 1996). Analizie poddano teksty książek

trzech matek: Tracy Hogg – „Secrets of the Baby Whisperer for Toddlers”,

Daun E. Miller – „Children of the Kingdom: A Baha’i Approach to Spiritual Parenting”

oraz Rachel Cusk: „A Life’s Work. On Becoming a Mother”.

Joanna Kozłowska (Uniwersytet Warszawski)

Ideologia narodowa na Litwie (Związek Litewskich Narodowców)

a polityka zagraniczna Litwy w okresie międzywojennym

Początki formowania się myśli narodowej na Litwie sięgają schyłku XIX wieku, kiedy

to wyodrębniać zaczęła się ona jako efekt dyskusji i polemik w różnych kręgach

skupiających działaczy litewskich. Ta początkowo nieliczna grupa zwolenników

litewskiej myśli narodowej, której działaczem był pierwszy prezydent Litwy Antanas

Smetona, nie odgrywała większej roli politycznej. Przełom i wyjście z politycznego

niebytu następowało powoli od 1924 roku, kiedy to Smetona został honorowym

przewodniczącym Związku Litewskich Narodowców. Po przewrocie grudniowym

w 1926 roku i objęciu przez niego rządów na Litwie narodowcy stali się ramieniem

władzy autorytarnej wpływając na kierunki polityki państwa, w tym polityki

zagranicznej.

Beata Kurządkowska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Czy podróż to wartość? – o edukacji zagranicznej i podróżach

w literaturze epoki oświecenia

Celem wystąpienia jest przedstawienie sądów ludzi epoki oświecenia na temat

podróży zagranicznych, w tym podróży o charakterze edukacyjnym odbywanych

przez młodzież. W II połowie XVIII wieku kładziono duży nacisk na odpowiednie

wykształcenie. W tym celu bardzo często młodzież wysyłano w zagraniczną podróż,

w trakcie której studiowała na uniwersytetach, bywała na dworach królewskich,

uczyła się języków obcych itp. Nie wszystkie światłe umysłu oświecenia uważały

jednak tego typu podróże zagraniczne za wartościowe i przydatne. Niejednokrotnie

krytykowano obyczaje przywożone z zagranicy, a wiedzę tam zdobytą uważano za

bezwartościową. Zestawienie obu skrajnych opinii ma pokazać zróżnicowane

podejście do wartości podróży.

Renata Makarewicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Problem etyki zachowań językowych w poszerzonym dyskursie szkolnym

W referacie przedstawiony zostanie etyczny wymiar komunikacji między

nauczycielem a rodzicami ucznia w sytuacji zebrania w szkole. Zachowania

językowe uczestników poszerzonego dyskursu szkolnego postrzegane są

w perspektywie szeroki uwarunkowań kontekstowych procesu komunikacji

przestrzeni szkoły.

Iza Matusiak-Kempa (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Wartości i wartościowanie na podstawie leksyki motywującej nazwiska

Polaków

Celem referatu jest przyjrzenie się sposobom, możliwościom i ograniczeniom analizy

pod kątem aksjologicznym apelatywów motywujących nazwiska Polaków. Praca

wyrasta z przekonania, że człowiek nadający bliźniemu przezwisko dokonywał

jednocześnie oceny jego cech, odwołując się do panującego kanonu zasad

wpisujących się w krąg wartości: moralnych, estetycznych, witalnych, obyczajowych.

W chwili nadawania nazwy podkreślano te cechy psychiczne lub fizyczne człowieka,

które mogły go odróżniać i identyfikować.

Beata Morzyńska-Wrzosek (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

w Bydgoszczy)

W obronie wartości. O metaforyzowaniu pamięci w poezji Zbigniewa

Herberta

Zbigniew Herbert, wiążąc bezpośrednio z poczuciem utraty, pożegnania,

nieodwracalnego oddalenia w czasie potrzebę przypominania, zaznacza, że

zadaniem pamięci jest ocalanie, budowanie poczucia kontynuacji. Powierza jej

pieczy takie wartości, jak dobro, wiara, nadzieja, męstwo, wolność, godność, dążąc

przy tym do tego, by odkrywać zasady jej funkcjonowania, odtwarzać wewnętrzne

mechanizmy. Wyjaśnianie mnemonicznego fenomenu obejmuje jego

metaforyzowanie, konkretyzowanie obrazów odnotowujących nawiązania do

podstawowych, kulturowo utrwalonych przedstawień pamięci, zaznaczenie w ich

obrębie nowych jakości i związków, które zdecydowanie rozszerzają znaczenie,

akcentują przekroczenie dosłowności pierwotnego doświadczenia memorialnego,

ukazują ukryte jego procesy.

Alina Naruszewicz-Duchlińska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

w Olsztynie)

Obraz polskości w wybranych tekstach internetowych

W referacie zostaną przedstawione różne sposoby postrzegania i przedstawiania

pojęcia polskość przez internautów. Na podstawie analizy zawartości tekstów

przeanalizuje się również cechy, które posiada Polak oraz jego negatywny

odpowiednik – Polaczek.

Joanna Nawacka (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Kulturotwórcza rola wartości w wirtualnej komunikacji językowej

Referat jest próbą prezentacji i charakterystyki współczesnego systemu wartości

poprzez nominacje występujące w wirtualnej komunikacji językowej.

Joanna Orzechowska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Grzeszyć słowem. O fragmencie obrazu świata wartości

staroobrzędowców na podstawie „Spowiedzi zakonnej”

W tekście „Spowiedzi zakonnej” (Skitskoje pokajanije), funkcjonującym w środowisku

staroobrzędowców, przedstawiony został cały system antywartości (grzechów).

Tekst odkrywa obraz świata wartości danej grupy konfesyjnej. W referacie zostały

przedstawione rodzaje wypowiedzi, które stanowią antywartość, czyli są traktowane

przez członków wspólnoty staroobrzędowej jako grzech.

Paweł Pietrzyk (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Trwałe i nietrwałe. O świecie wartości w cyklu powieściowym Marka

Krajewskiego

Referat prezentuje zagadnienie obecności wartości trwałych i nietrwałych w cyklu

kryminalnym autorstwa Marka Krajewskiego („lwowskim” i „wrocławskim”). Proponuje

odszukanie w powieściach wartości przemijających (w perspektywie diachronicznej:

świat miniony, odchodzący/świat współczesny, obraz przeszłości przeciwstawionej

teraźniejszości), wartości pozornych (trwała obecność motywów wanitatywnych

w literaturze – ciało, strój, gest, rytuał i ich przemiany aksjologiczne, specyficzna,

barokowa aura czarnego kryminału). W polu semantycznym analizy szeroko

rozumianej przestrzeni aksjologicznej powieści umieszczone zostaną antynomiczne

pary zagadnień rzutujących na językowy obraz świata: konstrukcja/destrukcja,

podmiotowość/przedmiotowość, tożsamość/depersonalizacja.

Sebastian Przybyszewski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

w Olsztynie)

Wartościowanie w wypowiedziach formułowanych nie wprost

Referat dotyczy wartościowania w różnych typach wypowiedzi niejawnych, np.

aluzjach, podtekstach, innuendo, oraz powiązania poszczególnych typów

wypowiedzi niejawnych z konkretnymi wartościami. Warstwa aksjologiczna

komunikatu zwykle związana jest z warstwą leksykalną, powstaje więc również

pytanie, jak można sprawić, aby ktoś pomyślał coś, co nie jest powiedziane

bezpośrednio, gdzie należy szukać wartości w takim tekście i jaką rolę w interpretacji

takiego przekazu odgrywa kontekst.

Renata Rozbicka, Andrzej Staniszewski (Uniwersytet Warmińsko-

Mazurski w Olsztynie)

Temat wystąpienia: Ewolucja pojęć „patriotyzm”, „naród”, „ojczyzna”

w publicystyce polskiej na przełomie epok (1985-2005).

Celem referatu jest odpowiedź na pytanie: jak ewoluowało znaczenie pojęć:

„patriotyzm”, „naród”, „ojczyzna” w PRL, w okresie transformacji ustrojowej i w czasie,

kiedy Polska zakończyła już proces demokratyzacji. Postawiony w tytule problem

rozpatrywany będzie w odniesieniu do publikacji prasowych ukazujących się w latach

1985-2005. Przedstawiony zostanie nie tylko kontekst, kulturowy, społeczny, który

w dużej mierze wpływa na definiowanie wyżej wymienionych pojęć, ale także profil

pisma i jego konotacje polityczne. Autorzy dowiodą , że współcześni publicyści

odmiennie rozumieją wspomniane pojęcia niż dziennikarze schyłku PRL, czy nawet

redaktorzy publikujący w latach dziewięćdziesiątych.

Artur Sadecki (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)

Spór o uniwersalia, level: Czechow

Wychodząc od koncepcji uniwersaliów literackich Patrica C. Hogana, chcemy

przyjrzeć się wybranym formom recepcji prozy Antoniego Czechowa oraz

przeanalizować, jak świadoma gra z modelami poznawczymi czytelników wpływa, po

pierwsze, na ocenę jego dokonań i, po drugie, na ponowne postawienie pytania o to,

czym jest literatura i co powinna (może? nie powinna?) reprezentować. Proza

Czechowa, jak twierdzimy, okazuje się znakomitym polem poznawczo-literackich

odkryć w odniesieniu do antropomorficznej kreacji bohaterów.

Izabella Siemianowska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

w Olsztynie)

Koncepcja systemu wartości w twórczości Fiodora Dostojewskiego

i Władimira Maksimowa

Fakt istnienia licznych rozważań naukowych dotyczących definicji wartości, ich

genezy, klasyfikacji, a także sposobu w jaki mogą się one przejawiać w ludzkim

życiu dowodzi doniosłości i znaczenia tematu. Ich częścią wspólną wydaje się być

trudna do podważenia teza, że świat wartości nie jest jedynie mrzonką, iluzją,

marzeniem idealistów, lecz stanowi pewną ważną dla człowieka rzeczywistość.

Wybitny filozof Roman Ingarden uważał, że poszukiwanie i dążenie do wartości oraz

udział w procesie ich współtworzenia, jest kluczowym zadaniem i warunkiem pełnej

realizacji jednostki ludzkiej. Koncepcja Ingardena, według której sens ludzkiego życia

zamyka się w świecie wartości wydaje się być zbieżna z założeniami filozofii

chrześcijańskiej. Przedmiotem analiz jest system wartości, jaki stworzyli w swojej

twórczości rosyjscy pisarze o chrześcijańskim światopoglądzie: Fiodor

Dostojewski i Władimir Maksimow.

Aleksandra Stolarczyk (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Zrozumieć prawdę – o wartościach odzyskanych na przykładzie

„Hańby domowej. Rozmów z pisarzami” Jacka Trznadla

Przedmiotem wystąpienia jest problem implicytnego odkrywania wartości przez „ja”

zniewolone porządkiem społeczno-politycznym i emocjami wywołanymi nakazem

posłuszeństwa idei. Autorka przedstawi zagadnienie na przykładzie paraliterackiego

obrazu zawieszenia podmiotu między obezwładnieniem a obywatelską wolnością do

uzasadnienia oraz oceny własnych wyborów. Prelegentka omówi kwestię zależności

jednostki od sytuacji zewnętrznej konstytuującej kondycję bohatera i przeanalizuje

etapowość osiągania (samo)świadomości (tu: stosunek do wartości) interlokutorów.

Ryszard Strzelecki (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

w Bydgoszczy)

Sacrum w kulturze współczesnej

W referacie zostaną wyróżnione warianty sacrum, dominujące w różnych obszarach

kulturowej aktywności. W przeprowadzonych charakterystykach kluczową sprawą

będzie powiązanie sacrum z innymi wartościami i antywartościami. Dotyczy to także

globalnych procesów sekularyzacji i desekularyzacji, postmodernistycznego

rozmycia kategorii sacrum oraz sytuowanie jej w obrębie wartości osobistych

(prywatyzacja), ekonomicznych, obyczajowych i wielu innych. Identyfikacja tych

zjawisk wyznacza kontekst w badaniach literatury, teatru i filmu początku XXI wieku.

Ireneusz Szczukowski (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

w Bydgoszczy)

Ciało jako (anty)wartość w kazaniach Tomasza Młodzianowskiego

Tomasz Młodzianowski jest jednym z najwybitniejszych polskich kaznodziejów epoki

baroku. W jego kazaniach pojawia się charakterystyczny dla dyskursu

potrydenckiego sposób kodowania ciała nawiązujący do chrześcijańskiej narracji

o grzechu pierworodnym, Wcieleniu i Zmartwychwstaniu. Ciało jest zatem ujęte w

sieć symbolicznych znaczeń, warunkujących jego widzenie w horyzoncie wartości

Anna Wartecka (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Analiza aksjologiczna pozytywnie wartościujących wypowiedzi

członków jury w programie telewizyjnym typu talent-show

Przedmiotem wystąpienia jest analiza aksjologiczno-lingwistyczna aktów chwalenia

w języku polskim w oparciu o pozytywnie wartościujące wypowiedzi jurorów w

programie telewizyjnym typu talent show. Korpus badawczy stanowią wybrane

wypowiedzi jurorów z polskiego programu rozrywkowego „Mam talent!”. Celem

wystąpienia jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie: Jakie wartości stanowią tło

pozytywnej oceny nadawców komunikatu językowego w wybranym środowisku

językowym oraz za pomocą jakich środków językowych pochwały te są realizowane?

Michał Wilczewski (Uniwersytet Warszawski)

Rekonstrukcja współczesnej symboliki „tęczy” na podstawie polskich

tekstów prasowych

W referacie przedstawię współczesną symbolikę tęczy, tj. aktualne odniesienia

aktywowane w dyskursie publicznym w kontekście wydarzeń podczas Marszu

Niepodległości 11.11.2013 r. na Placu Zbawiciela w Warszawie. Zaprezentuję wyniki

tekstowej analizy 5 tekstów z konserwatywnego tygodnika „W Sieci” i 6 tekstów

z liberalnego tygodnika „Newsweek”. Analiza ukazuje, jak dwa ideologicznie

odmienne tygodniki różnie profilują to samo wydarzenie, co przekłada się na

powstanie określonych odniesień symbolu „tęcza”, które są zgodne z adekwatnymi

poziomami ideologicznych perspektyw prezentowanych przez autorów omawianych

tekstów prasowych.

Marta Wrześniewska-Pietrzak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu)

Wartości i ich hierarchia w wybranych tekstach Jana Pawła II

W proponowanym referacie omówione zostaną wybrane wartości występujące

w tekstach Karola Wojtyły/Jana Pawła II, w których widoczna jest

wielowartościowość pojęć aksjologicznych. Prowadzone analizy wybranych pojęć

aksjologicznych (np. cierpienia, miłości, odpowiedzialności, wolności i in.)pokażą, iż

Jan Paweł II świadomie buduje nie tylko hierarchie różnych wartości, ale także jedną

wartość pokazuje jako niejednolitą, wielowartościową, kontekstowo łącząc ją

z poziomem wartości cielesnych, moralnych i transcendentnych, uwzględnia tym

samym różne wymiary człowieczeństwa.

Joanna Ewa Zaniewicz (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

w Warszawie)

Wartości zawarte w pieśniach i piosenkach patriotycznych

Tożsamość kulturowa to w dużej mierze symbole, aksjologia (wartości i praktyki)

i zależności między nimi. Czy zatem tożsamość kulturowa i tożsamość społeczna

pokrywają się? Czy są to różne tożsamości jak sugeruje to Paweł Boski? Jeśli są to

różne formy tożsamości zbiorowej, to odmianą której z tych tożsamości jest

tożsamość narodowa: społecznej, czy kulturowej? Moim zdaniem raczej kulturowej.

W swoim wystąpieniu podejmę się próby znalezienia konkretnych tekstów pieśni

i piosenek patriotycznych zawierających określony system wartości.

Magdalena Zaorska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

O roli idei i wartości w rosyjskiej pedagogice teatralnej

Wystąpienie poświęcone zostanie ideom i wartościom, które mają bezpośredni

wpływ na kształtowanie osobowości obdarzonej talentem aktorskim. W tzw. szkole

Stanisławskiego wiodącą pozycję zajmuje proces wychowania, którego nadrzędnym

celem jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: jaką rolę w teatrze powinny zajmować

takie wartości, jak: prawda, piękno i dobro? Podczas wystąpienia zwrócę uwagę na

jeden - kluczowy element „systemu” Stanisławskiego, a mianowicie na „zadanie

najwyższe” (ros. сверх-сверхзадача). Ukazuje ono, jak ważne powinny być idee

i wartości w teatrze i w życiu artysty przestrzeni sceny.

Anna Ziółkowska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Wybrane problemy transferu protestanckich wartości „Baśni” braci Grimm na

katolicki grunt polskich przekładów

Celem referatu jest omówienie kilku wybranych zagadnień związanych z transferem

protestanckich wartości i idei zawartych w „Baśniach” braci Grimm na katolicki grunt

polskich przekładów. W referacie zostaną przedstawione i przeanalizowane

fragmenty baśni, które zawierają wartości typowe dla germańskiego protestantyzmu

i ich przekłady na język polski. Zamierzam podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, czy

oba światopoglądy (protestancki i katolicki) różnią się od siebie na tyle, że może to

stanowić trudność dla tłumacza i ewentualnie przed jakiego rodzaju problemami

staje tłumacz w procesie przekładu. Ponadto w referacie zostanie poruszony

problem wpływu tłumacza na całokształt tłumaczenia.

Agnieszka Żejmo (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)

Komunikacja internetowa jako przestrzeń wymiany wartości

W referacie zostanie podjęte zagadnienie dzielenia się wartościami w toku

komunikowania za pośrednictwem Internetu. Analizie zostaną poddane publikacje

oraz komentarze internautów zamieszczone w magazynie internetowym Stacja7.pl.

Opracowanie zawierać będzie przegląd wybranych wartości, do których odwołują się

autorzy magazynu, oraz analizę sposobów, w jakie owe wartości są przedstawiane.