ABY ŁADNIE PISAŁY - Szkoła Podstawowa nr 275 - im...
Click here to load reader
Transcript of ABY ŁADNIE PISAŁY - Szkoła Podstawowa nr 275 - im...
1
ABY ŁADNIE PISAŁY
Jakże często powtarzamy swoim uczniom: „Pisz ładnie!". Spełnienie jednak tej prośby
nie zawsze jest łatwe. Przyczyny brzydkiego pisania mogą być różne.
Wystarczy, że dziecku zmęczy się ręka podczas gry w piłkę, wykonywania ćwiczeń gimnastycznych
lub niesienia ciężkiego przedmiotu. Niekorzystnie zmienia się wygląd pisma również pod wpływem
silnych emocji, czy też konieczności szybkiego notowania. Brzydko piszą uczniowie, którzy nie
nauczyli się kształtnego pisania, nie opanowali właściwych nawyków ruchowych, na przykład
kolejności ruchów podczas kreślenia liter, sposobów właściwego łączenia liter, prawidłowego
trzymania długopisu. Brak wysiłku wkładanego w czynność pisania może wynikać z niskiej
motywacji do pracy, nie przywiązywania wagi do prawidłowego zapisu, braku wymagań ze strony
dorosłych.
Pisanie jest skomplikowaną czynnością psychomotoryczną. Wymaga umiejętności
przeprowadzenia analizy dźwiękowej zapisanego słowa. Polega na kojarzeniu wyobrażeń liter z
ruchami ręki. Zależy od współpracy analizatorów wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.
Jeśli niski poziom graficzny pisma dziecka jest uwarunkowany zaburzeniami rozwoju
psychoruchowego, przejawiającymi się małą sprawnością motoryczną ręki i nieprawidłową
koordynacją wzrokowo-ruchową, mówimy o specyficznych trudnościach w procesie nabywania
umiejętności wyraźnego i czytelnego pisania, czyli o „dysgrafii”.
Trudności te mogą polegać nie tylko na braku precyzji ruchów dłoni i palców, lecz także na zbyt
wolnym tempie pisania, wadliwej regulacji napięcia mięśniowego.
Jednym z elementów oceny poziomu pisania ucznia jest ocena strony graficznej pisma. Obejmuje
ona technikę, płynność, tempo pisania i estetykę pisma.
*
W naszej szkole dyrekcja i nauczyciele przywiązują dużą wagę do czytelnego i
estetycznego pisma uczniów.
Sprawność motoryczna dzieci jest ważnym czynnikiem warunkującym kształtne pisanie, dlatego na
zajęciach ruchowych w klasach I-III są prowadzone ćwiczenia ukierunkowane na płynność ruchową,
orientację w przestrzeni, ogólną sprawność ruchową ciała w zakresie mięśni większych oraz
zręczność manualną. W klasach pierwszych odbywają się pod okiem instruktora tańca zajęcia
taneczne. Dzieci z wadami postawy, niesprawne ruchowo z klas 0-III są obejmowane na podstawie
skierowań lekarskich gimnastyką korekcyjną. Uczniom klas II i IV zapewnia się możliwość
korzystania z basenu. Nabywając umiejętność pływania, podnoszą ogólną sprawność ruchową,
usprawniają motorykę rąk, koordynację wzrokowo-ruchową, orientację kierunkową i organizację
przestrzenną.
Na zajęcia z kaligrafii nauczyciele nauczania zintegrowanego przeznaczają jedną godzinę
tygodniowo. Fakt ten potwierdzają odpowiednimi wpisami w dziennikach lekcyjnych. Obecnie na
poziomie klas III odbywa się konkurs kaligraficzny.
Wcześniej zorganizowano ogólnoszkolny konkurs na najładniej prowadzone zeszyty. Został on
zakończony wystawą. Jednym z podstawowych kryteriów branych pod uwagę przy ocenie zeszytów
była czytelność, staranność i estetyka pisma.
W szkole prowadzone są przeze mnie zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Uczestniczą w nich
uczniowie klas „0”-VI wykazujący trudności w nauce o podłożu dyslektycznym. Na zajęciach tych
dzieci wykonują ćwiczenia służące między innymi nauce kształtnego pisania i likwidacji zaburzeń
grafomotorycznych.
2
W pracy z uczniami dysgraficznymi zwracam uwagę na prawidłową pozycję ciała podczas pisania
oraz właściwe ułożenie ręki.
Duże znaczenie ma odpowiedni chwyt pisarski. Ołówek powinien być trzymany chwytem
pęsetkowym pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym, oparty na palcu środkowym.
Przy utrwalaniu nawyku prawidłowego trzymania przyborów do pisania przez niektórych uczniów
stosuję odpowiednią nasadkę na ołówek, która umożliwia właściwe ułożenie palców.
Istotny jest również dobór przyborów do pisania. Posługiwanie się ołówkiem i piórem zwiększa
szanse na ładne pismo. Dlatego nakłaniam uczniów do pisania tymi narzędziami pisarskimi.
Przychodzi mi to z trudem, ponieważ dzieci preferują pisanie długopisem. Posługiwanie się nim nie
wymaga tak dużego wysiłku, jak w przypadku ołówka lub pióra. Dodatkowo otrzymują za wcześnie
od nauczycieli i rodziców przyzwolenie na posługiwanie się nim.
Ważną rolę odgrywa także prawidłowe ułożenie zeszytu. Powinien znajdować się on na linii
środkowej ciała z lekkim odchyleniem:
dzieci praworęczne – lewy dolny róg kartki bliżej osoby piszącej,
dzieci leworęczne – prawy dolny róg kartki bliżej osoby piszącej.
W przypadku uczniów leworęcznych proszę, żeby siadali w ławkach po lewej stronie po to, by mieli
wystarczającą ilość miejsca do pisania.
Terapię zaburzeń grafomotorycznych prowadzę w trzech etapach:
I Etap przygotowawczy przebiega na poziomie pierwszego semestru edukacji szkolnej.
Swoją uwagę skupiam na ćwiczeniach rozwijających sprawność motoryczną jako jeden z
elementów składających się na dojrzałość dzieci do nauki pisania.
Celem ich jest usprawnianie motoryki rąk, koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji
kierunkowej i przestrzennej oraz wzmacnianie koncentracji.
Prowadzę wówczas ćwiczenia sprawności manualnej obejmujące:
a) ćwiczenia rozmachowe (rozluźnianie napięcia mięśni ramienia i przedramienia):
zabawy ruchowe przy muzyce na ograniczonej przestrzeni,
ruchy naprzemienne,
zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn (gazety, kartony) dużym pędzlem, ruchami
poziomymi, pionowymi z zachowaniem kierunku od lewej strony do prawej, z góry na
dół,
zamalowywanie pędzlem dużych konturowych rysunków,
pogrubianie konturów dużych form geometrycznych i rysunków,
malowanie dużych form kolistych płynnym, ciągłym ruchem z zachowaniem kierunku
pisania owali liter,
malowanie dużych form falistych i szlaków;
b) ćwiczenia manualne (usprawnianie małych ruchów ręki: dłoni, nadgarstka, palców):
montowanie konstrukcji z gotowych elementów,
układanki płaskie (obrazkowe, geometryczne) z klocków, wtyczkowe:
- według wzoru,
- z pamięci,
modelowanie z plasteliny, zaczynając od form prostych (kulek, wałeczków) do bardziej
złożonych, wymagających łączenia różnych elementów,
nawlekanie koralików, przewlekanie sznureczka przez otworki w tekturkach,
zwijanie włóczki, nici,
wycinanie nożyczkami z papieru z zachowaniem stopnia trudności: cięcie po linii prostej,
łamanej, ukośnej, falistej,
wycinanki z materiału, wydzieranki z papieru – naklejanki,
3
szycie ściegiem fastrygowym,
formy płaskie i przestrzenne wykonywane techniką origami, kirigami,
ćwiczenia drobnych ruchów palców, np. naśladowanie gry na pianinie, pisania na maszynie,
wytrzepywanie piasku z rękawa,
ugniatanie małych kuleczek z papieru trzema palcami: środkowym, wskazującym i kciukiem
stemplowanie;
c) ćwiczenia grafomotoryczne (usprawnianie drobnych ruchów ręki ułożonej w pozycji jak
przy pisaniu):
ćwiczenia mięśni dłoni i drobnych mięśni palców:
- zamalowywanie małych przestrzeni kredkami,
- kreskowanie – wypełnianie konturów liniami poziomymi, pionowymi, ukośnymi z
zachowaniem kierunku od lewej do prawej strony, z góry na dół,
- rysowanie wzorów po śladzie kropkowym, kreskowym,
- odtwarzanie w liniaturze, zgodnie z kierunkiem pisania, układów złożonych z elementów
powtarzających się cyklicznie, różniących się kształtem, kolorem,
- wykonywanie rysunków dowolnych kredkami,
ćwiczenia płynnych, rytmicznych, ciągłych i postępujących ruchów pisarskich:
- obrysowywanie szablonów wewnętrznych i zewnętrznych,
- kopiowanie rysunków bez odrywania ręki – wodzenie po wzorze, np. przez kalkę techniczną
- pogrubianie i wypełnianie konturów linią ciągłą,
- dokończenie zaczętego wzoru – najpierw przez pogrubienie wzoru, potem łączenie linii
przerywanych i na koniec samodzielne dokończenie ciągłym ruchem,
- odwzorowywanie szlaczków według wzoru i samodzielne rysowanie ich bez odrywania ręki
- rysowanie znaków literopodobnych w liniaturze, w zmniejszającym się stopniowo wymiarze
aż do liniatury zeszytu.
W miarę potrzeb stosuję również ćwiczenia w rozpoznawaniu liniatury, najpierw w powiększonym
formacie, a następnie na kartkach z zeszytu:
- kreślenie ciemniejszym kolorem grubszych linii,
- zamalowywanie przestrzeni między nimi,
- prowadzenie linii równoległych między dwiema równoległymi szerzej ustawionymi w
stosunku do siebie,
- wpisywanie szlaczków,
- rysowanie lub wklejanie elementów geometrycznych i rysunkowych,
- wklejanie kolorowych pasków papieru.
W zależności od stopnia obniżenia sprawności manualnej ucznia stosuję wyżej wymienione
ćwiczenia lub też pomijam któryś z etapów, zaczynając na przykład od ćwiczeń
grafomotorycznych.
II etap - właściwą naukę pisania, rozpoczynam wtedy, gdy uczniowie klas pierwszych poznali już
na zajęciach nauczania zintegrowanego wszystkie litery. Prowadzone przeze mnie ćwiczenia
zmierzają do opanowania właściwych schematów liter i ich połączeń.
Aby urozmaicić zajęcia i zachęcić dzieci z grupy ryzyka dysleksji do ćwiczeń w pisaniu,
wprowadzam ćwiczenia utrwalające znajomość liter poprzez:
- wyobrażenie kształtu-wzoru litery jako graficznego odpowiednika głoski,
- polisensoryczne ujęcie szczegółów konstrukcyjnych litery.
4
Dużym zainteresowaniem uczniów cieszą się wówczas następujące ćwiczenia:
kreślenie ręką dużych liter w powietrzu,
lepienie liter z plasteliny,
układanie liter z kolorowych drucików (chenille),
wyszywanie liter,
odgadywanie liter pisanych palcami na plecach kolegi/koleżanki,
kreślenie liter raz jedną, raz drugą nogą na podłodze,
odgadywanie liter z zasłoniętymi oczami,
tworzenie kształtów liter za pomocą własnego ciała – indywidualnie, parami, w grupie
układanie liter z patyczków,
pisanie liter na piasku, ryżu.
Z dużym powodzeniem na obu dotychczasowych etapach terapii prowadzę gry i zabawy służące
usuwaniu przyczyn omawianych trudności szkolnych uczniów i urozmaicające zajęcia.
III etap – polega na doskonaleniu nabytych umiejętności. Obejmuje ćwiczenia w przepisywaniu,
pisaniu z pamięci i ze słuchu. Przebiega równocześnie z usprawnianiem pisania w zakresie
bezbłędności. Rozpoczynam go tym wcześniej, im szybciej dziecko nauczy się prawidłowo
pisać litery i łączyć je ze sobą. Ćwiczenia w pisaniu nie powinny trwać zbyt długo. Czas
przeznaczony na nie musi być dostosowany do możliwości percepcyjnych dziecka, aby nie
powodować zmęczenia, spadku uwagi, zniechęcenia do pracy.
Jeśli chcemy, aby uczniowie ładnie pisali, powinniśmy zadbać o to od początku edukacji szkolnej. Z
mojego doświadczenia wynika, że rozpoczynanie terapii uczniów z dysgrafią w starszych klasach
szkoły podstawowej nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Ćwiczenia grafomotoryczne nie są na
ogół lubiane i chętnie wykonywane przez dzieci. Wymagają dużo cierpliwości. Nie wystarczą przy
tym ćwiczenia wykonywane na zajęciach szkolnych. Stąd tak ważne jest zrozumienie problemu
przez rodziców i wczesne rozpoczęcie pracy z dzieckiem w domu nad kaligrafią.
Często uczniom dysgraficznym nie udaje się osiągnąć ładnego pisma pomimo systematycznych
ćwiczeń i usilnych starań. Dlatego najważniejsze dla tych dzieci jest to, aby nauczyły się pisać
czytelnie i w miarę szybko.
W przypadku uczniów z poważną dysgrafią wskazane jest zastąpienie niektórych sprawdzianów
pisemnych indywidualnymi sprawdzianami ustnymi oraz umożliwienie im wykonanie prac
kontrolnych na komputerze. W sytuacji, gdy nauczyciel nie jest w stanie odczytać pracy ucznia,
powinien to zrobić uczeń w jego obecności, wyjaśniając wszelkie wątpliwości ortograficzne.
5
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE NIEPRAWIDŁOWY ROZWÓJ GRAFOMOTORYKI
Przyczyny zaburzeń grafomotorycznych Objawy zaburzeń grafomotorycznych
Zaburzenia rozwoju ruchowego w
zakresie sprawności manualnej
- litery drżące, za małe, nierówne, wykraczające poza
linie,
- niewłaściwe odstępy między literami, brak wiązania
ich ze sobą,
- brak umiejętności rozplanowania wyrazu w liniaturze,
na stronie zeszytu, niezachowywanie marginesu,
- nierówne odstępy przy pisaniu cyfr i słupków,
- mała precyzja ruchów dłoni i palców, gwałtowne,
pozbawione płynności ruchy przy pisaniu, trudności w
zespoleniu pojedynczych ruchów w całość,
- wolne tempo pisania,
- luki w zeszytach,
- pismo niekształtne, brzydkie od strony graficznej, mało
czytelne, utrudniające korzystanie z własnych notatek,
- liczne przekreślenia, poprawki, plamy,
- nadmierny nacisk na ołówek,
- szybkie męczenie się ręki
Zaburzenia analizatora kinestetyczno-
-ruchowego
- zniekształcenia graficznej strony pisma,
- pismo nieczytelne,
- trudności z trzymaniem ołówka, nieprawidłowy chwyt
pisarski,
- niewłaściwa szybkość ruchów rąk, zwalnianie w celu
uzyskania dokładności, pogarszanie się precyzji przy
przyspieszaniu,
- nadmierne lub obniżone napięcie mięśniowe (za silny
lub za słaby nacisk na ołówek),
- częste ścieranie, zamazywanie i poprawianie linii
Zaburzenia procesu lateralizacji
- możliwość wystąpienia w początkowym okresie nauki
przy lateralizacji skrzyżowanej pisma lustrzanego ,
- mylenie liter i cyfr o podobnym kształcie, a innym
ułożeniu w przestrzeni, np. b-p, 9-6,
- przestawianie kolejności liter i cyfr,
- zmiana kolejności sylab w wyrazach,
- przestawianie kolejności słów,
- opuszczanie wierszy w tekście
Zaburzenia orientacji przestrzennej i
percepcji wzrokowej
- na początku nauki trudności z zapamiętaniem kształtu
liter,
- litery nierówne, rozchwiane, wybiegające poza linie,
- nieprawidłowy kierunek pisania liter,
- mylenie znaków graficznych różniących się położeniem
w stosunku do osi pionowej, np. b-d, i osi poziomej, np.
n-u,
- występowanie pisma lustrzanego,
- niewłaściwe odstępy między literami,
- przestawianie i opuszczanie liter, sylab, wyrazów,
linijek druku,
- mylenie kierunku zapisu w zeszycie (np. od strony
prawej do lewej),
- pisanie w nieodpowiednich linijkach,
- źle wykonane wszelkie tabelki, zapisy w słupkach,
- dużo skreśleń i poprawek