Psychoterapia Psychoterapia w psychiatrii jest podstawową metodą oddziaływania leczniczego.To uruchamiany przez terapeutę proces zmian, dokonujących się przede wszystkim w obszarze aktualnych przeżyć pacjenta, ale także w zakresie czynników warunkujących to przeżywanie:- cech osobowości- obrazu siebie- oceny wydarzeń z przeszłości- postaw i przeświadczeń- stylu reakcji itp.W następstwie tych zmian przeżywania zachodzą także zmiany funkcjonowania jednostki oraz w sposobach i skuteczności radzenia sobie w świecie.

Głównym celem psychoterapii jest usuwanie przyczyn warunkujących powstawanie zaburzeń zdrowia, zrozumienie istoty patogennych doświadczeń życiowych i uwolnienie się od ich negatywnego wpływu, poznanie przyczyn nieskuteczności zachowań oraz uzyskanie kontroli nad własnym życiem. Umożliwia to pacjentowi kierowanie swoim życiem w sposób zapewniający zaspokojenie własnych pragnień stosownie do ocenianych realistycznie możliwości z uwzględnieniem wymogów otoczenia.Cele i sposób prowadzenia psychoterapii powinny być określane przede wszystkim przez specyfikę zaburzeń, motywację pacjenta do leczenia, jego umiejętność introspekcji, wiedzę i uwarunkowania socjokulturowe oraz psychodynamiki rządzące obecnym przeżywaniem pacjenta.Zmiany zachodzące w procesie psychoterapii zależą od wielu okoliczności, np. od trafności rozpoznania tego, co jest istotą zaburzenia lub problemem pacjenta i jakiego rodzaju interwencji dany pacjent potrzebuje, także od zróżnicowanych reakcji pacjenta na interwencje terapeutyczne zastosowane w różnych etapach psychoterapii.

FORMY PSYCHOTERAPIIPsychoterapia indywidualnaSpotkanie jednego terapeuty i jednego pacjenta. Skuteczne uruchomienie procesów zmiany przeżywania i funkcjonowania pacjenta wymaga powstania silnego związku i specyficznych cech relacji między chorym a leczącym. Istnienie takiego związku jest warunkiem koniecznym, by mogła zaistnieć psychoterapia indywidualna, chociaż niewystarczającym do uzyskania pozytywnych wyników leczenia.Związek psychoterapeuty z pacjentem ma charakter zadaniowy. W spotkaniu terapeutycznym ważna jest przede wszystkim osoba pacjenta, czasami także sama relacja, jej rodzaj i sposób , w jaki pacjent w niej funkcjonuje. Pacjent jest osobą wyróżnioną, centralną , ale tylko z uwagi na swoje problemy. Psychoterapeuta nie ma prawa wnosić w tą relacje swoich własnych przeżyć i trudności, zaspokajać swoich potrzeb emocjonalnych itp. Jest tym, który ma pomagać swoja wiedza i umiejętnościami, i to właśnie ma wnosić w relację- a nie to jakim jest człowiekiem.

W psychoterapii indywidualnej terapeuta i jego działania to jedyny czynnik leczący.Przedmiotem interwencji są przede wszystkim, dostrzegane przez terapeutę w werbalnych i niewerbalnych zachowaniach pacjenta, aktualnie obecne w jego przeżywaniu konflikty, dysfunkcjonalne schematy poznawcze itp. Uwaga powinna koncentrować się na aktualnym i zazwyczaj demonstrowanym podczas spotkań zakłóceniu funkcjonowania.Założenia i twierdzenia teoretyczne wyjaśniające zależności między objawami i właściwościami osoby, mechanizmy kształtowania się tych właściwości i mechanizmy zmian zachodzących w procesie psychoterapii są prezentowane w formie różnych podejść psychoterapii. Większość z nich należy do czterech grup: psychodynamiczne, behawioralno-poznawcze, humanistyczne i systemowe.

I psychoterapia psychodynamicznaCel: zmiana właściwości wewnątrzpsychicznych jednostki. Według tej koncepcji teoretycznej, poprawa samopoczucia, ustąpienie objawów i zmiana funkcjonowania jednostki mogą nastąpić tylko wówczas, gdy osiągnięte zostaną w psychoterapii następujące zmiany:- uwolnienie tłumionych uczuć, czyli odreagowanie i

uświadomienie sobie wypartych urazowych przeżyć- uzyskanie wglądu, czyli dostrzeżenie swoich rzeczywistych

potrzeb, pragnień i fantazji i tego, że do tej pory nieuświadamiane impulsy i pragnienia nie są tak zagrażające i nie muszą budzić tak dużego lęku, jaki pacjent dotychczas przezywał- nabycie zdolności do odróżniania fantazji od rzeczywistości;

pojawienie się bardziej dojrzałych mechanizmów obronnych, pozwalających na zaspokojenie tłumionych dotychczas impulsów w sposób bardziej dojrzały albo na bardziej świadome ich kontrolowanie

II psychoterapia behawioralno-poznawczaPodejście behawioralno-poznawcze oparte jest na założeniu, że zaburzenia psychiczne są wyuczonymi schematami zachowania, a ich leczenie to zmiana tych zachowań, dokonująca się poprzez procesy uczenia się (oduczania reakcji niedostosowanych i uczenia prawidłowych).Najczęściej celem terapii jest wygaszanie lęku związanego z rzeczywistymi sytuacjami wywołującymi reakcje lękowe lub innych reakcji emocjonalnych, związanych z rzeczywistymi czy wyobrażanymi sytuacjami. Celem tych terapii jest:- wytworzenie akceptowalnych i przystosowawczych rekcji na

bodźce, które prowadziły do powstania objawów choroby- zidentyfikowanie irracjonalnych przekonań czy innych schematów

poznawczych, które są przyczyną aktualnych objawów i zastąpienie ich racjonalnymi

- rozwijanie umiejętności , które mają ułatwić pacjentowi przystosowanie się do różnych funkcji życiowych

- integrowanie wszystkich elementów ludzkiego funkcjonowania: poznawania, przeżywania, działania i wpływów środowiska

- przekształcanie znaczeń jakie osoba przypisuje swoim doświadczeniom życiowym, i nabywanie umiejętności rozwiązywania problemów

Większość technik behawioralnych odwołuje się do zasad warunkowania instrumentalnego, modelowania lub ćwiczenia umiejętności. Należą do nich m.in. trening relaksacyjny, systematyczna desensytyzacja , techniki ekspozycyjne, techniki awersyjnego przewarunkowania, techniki modelowania, trening asertywności.

III psychoterapia humanistycznaWiększość podejść humanistycznych opiera się na przekonaniu, że zachowanie człowieka jest motywowane potrzeba rozwoju i dążeniem do zaspokojenia własnych potrzeb, a wszelkie zaburzenia są związane z negatywnymi doświadczeniami przeżywanymi w procesie zaspokajania potrzeb. Celem psychoterapii ,,skoncentrowanej na kliencie” jest zmiana osobowości, która ma polegać na uwolnieniu posiadanej przez klienta tendencji do samoaktualizacji przez zlikwidowanie rozbieżności w zakresie własnego ja, na zwiększeniu jego świadomości i na odzyskaniu kierowania się w wyborze celów i sposobów działania własnymi doświadczeniami dotyczącymi organizmu, zmiana w zakresie doświadczeń emocjonalnych i nadawanych tym doświadczeniom znaczeń.Terapia Gestalt stawia sobie za cel uwolnienie wszelkich emocji doświadczanych przez człowieka (gniewu, radości, smutku) jako sposobu na uzyskanie głębokiego poczucia pełni i człowieczeństwa.

To rezygnacja z racjonalnego planowania przyszłości na rzecz teraźniejszości, doświadczanej głównie zmysłowo i emocjonalnie. Psychoterapia ma doprowadzić do nabywania samodzielności i odpowiedzialności tylko za siebie, odpowiedzialności za to, co dzieje się teraz, bo przyszłości przewidzieć się nie da. Pozwala to usunąć lęki i różnego rodzaju obrony.

IV psychoterapia systemowaW tym podejściu podstawowe jest twierdzenie, ze zachowanie człowieka może być zrozumiane tylko w kontekście jego relacji ze środowiskiem społecznym, w jakim on obecnie żyje, jedynie w kontekście systemu, którego jest częścią. Koncepcje systemowe zastosowane do wyjaśniania zaburzeń psychicznych wyraziły się przede wszystkim w teoriach dotyczących funkcjonowania rodziny i w terapii rodzin. Zajmują się przede wszystkim takimi zjawiskami,jak zaburzenia struktury rodziny, zaburzenia komunikacji w rodzinie, zaburzenia związane z zasadami regulującymi funkcjonowanie rodziny jako systemu

Przedmiotem zmiany w terapii rodzin jest zmiana funkcjonowania rodziny. Najważniejsze spośród oczekiwanych zmian to:- zmiana struktury rodziny, polegająca przede wszystkim na

zaznaczaniu wyraźnych granic między podsystemami, likwidowaniu patologicznych triad, zwiększaniu klarowności w zakresie odgrywania ról w rodzinie, zwłaszcza unikaniu odgrywania określonych ról przez osoby do tego nieuprawnione- zmiany zasad regulujących funkcjonowanie systemu i

komunikację między członkami rodziny- zmiany relacji emocjonalnych między członkami rodziny

Zasadniczym elementem terapii rodziny jest dyrektywna aktywność terapeuty, to on odgrywa główna rolę we wprowadzaniu zmian. Terapeuta jest ekspertem oceniającym dotychczasowa patologię i tworzącym hipotezy mające na celu zidentyfikowanie czynników podtrzymujących tę patologię systemu. Opierając się na takich hipotezach, planuje się i wprowadza określone zmiany, używając technik terapeutycznych.

Psychoterapia grupowaStwarza znacznie większe możliwości oddziaływania terapeutycznego niż psychoterapia indywidualna, a ma większą efektywność ekonomiczną. Grupa może mieć charakter otwarty lub zamknięty. Leczenie w grupie nie zmienia podstawowych celów i reguł terapii ani funkcjonowania psychoterapeuty, daje mu jednak pewne nowe możliwości i zadania, wynikające ze specyfiki tej sytuacji. Spotkania terapeutyczne kilku chorych stwarzają nieco inne okoliczności i uruchamiają inne procesy niż psychoterapia indywidualna (np. świadomość, że inni mają podobne problemy i dolegliwości zmniejsza poczucie osamotnienia, regularne spotkania stwarzają możliwość towarzyskich kontaktów, co jest atrakcyjne zwłaszcza dla osób samotnych).

Najistotniejsze różnice wynikają ze zjawiska zwanego dynamiką grupy.Dynamika grupy to proces zachodzący wówczas, gdy kilka osób przebywa przez wystarczająco długi czas na tym samym terytorium zmusza to do wzajemnego uwzględniania swojej obecności, a w konsekwencji do współdziałania, szczególnie w zaspokajaniu swoich potrzeb. Fazy rozwoju grupy:1. Orientacja2. Ocena/walka/agresja3. Kontrola i spójność w funkcjonowaniu zadaniowym (najwyraźniej w

małych 7-9 osobowych grupach zamkniętych)Uważa się , że samo uczestniczenie w procesie formowania się grupy może stanowić doświadczenie umożliwiające korektę funkcjonowania osób, u których proces socjalizacji nie przebiega prawidłowo, będąc jedna z przyczyn zaburzenia. Ważniejsze są jednak inne czynniki leczące, np. nacisk grupy na zmianę sposobu funkcjonowania, przeszkadzającego innym uczestnikom.

Grupy mogą być homo lub heterogenne. Kryterium najczęściej stanowią wiek, płeć, rozpoznanie.Nie jest właściwe łączenia w jednej grupie dzieci i pacjentów dorosłych, pacjentów z psychoza i chorujących na nerwice. Psychoterapia grupowa stwarza terapeucie znacznie większy poziom trudności niż psychoterapia indywidualna. Zmusza do tego, by sterować procesem leczenia kilku osób jednocześnie, do zapamiętania informacji dotyczących każdej z nich-i stosownie do tego-zindywidualizowanego planowania oddziaływań. Zarazem terapeuta musi kontrolować zjawiska i procesy grupowe.W psychoterapii grupowej szczególnie widoczne są niespecyficzne czynniki terapeutyczne, takie jak: - wytworzenie i podtrzymywanie nadziei, wiary w skuteczność terapii- możliwość ekspresji katartycznego wyładowania emocji, poczucie

spójności grupowej- uniwersalizacja

Psychoterapia grupowa stwarza możliwość zmiany postaw pacjenta.Grupa stanowi dobre miejsce i stwarza warunki rozwoju umiejętności funkcjonowania społecznego.Psychoterapia grupowa stwarza możliwość powstania wielokierunkowych przeniesień i korektywnego przeżycia doświadczeń, uczenia się tego, w jaki sposób można posłużyć się nowymi, powstałymi w czasie leczenia mechanizmami radzenia sobie ze swoimi intrapsychicznymi trudnościami i z problemami w relacjach międzyludzkich.Szczególną forma terapii grupowej jest psychoterapia indywidualna w grupie. Psychoterapeuta pracuje wtedy z jednym pacjentem, ale w obecności innych członków grupy terapeutycznej.

Psychoterapia podtrzymującaJest powierzchowna i ma charakter pomocniczy bez dokonywania głębszej analizy. Psychoterapeuta nie koryguje błędnych postaw ani przekonań pacjenta i nie stara się również usunąć objawów.