50 lat

Towarzystwa Ziemi Kozielskiej

XVIII Kędzierzyńsko-Kozielskie Seminarium Naukowe

Rola towarzystwa regionalnego w kształtowaniu lokalnych kapitałów

14 IX 2013

Edward Nycz

W poczet Ojców - założycieli, prekursorów, inspiratorów

polskiego regionalizmu i twórców jego założeń intelektualnych

wpisuje się postacie wielkiego umysłu i serca:

ks. Stanisław Staszic Władysław Reymont

Joachim Lelewel Stanisław Witkiewicz

Julian Ursyn Niemcewicz Jan St. Bystroń

Wincenty Pol Ludwik Krzywicki

Edward hr. Raczyński Jan Karłowicz

Bronisław Chlebowski Kazimierz Nitsch

Oskar Kolberg Franciszek Bujak

Zygmunt Gloger Eugeniusz Romer

Aleksander Świętochowski Wacław Nałkowski

Kazimierz Przerwa-Tetmajer Aleksander Janowski

Stefan Żeromski Władysław Orkan

Aleksander Patkowski

Polski model i wzorzec regionalizmu, ukształtowany przez

dziesięciolecia dążeń i doświadczeń, cechują czytelne idee:

narodowe i patriotyczne motywacje;

jedność narodowa, unitarność polityczna i integralność

terytorialna Rzeczpospolitej, postawa służby obywatelskiej i

pracy na rzecz dobra wspólnego;

więź z tradycją kultury chrześcijańskiej z jej hierarchią

wartości;

kulturalizm – praca kulturotwórcza i współtworzenie kolorytu

kulturowego regionów i wspólnot lokalnych;

terytorializm, czyli realne i emocjonalne związki z ziemią

rodzinną i bogactwem krajobrazów małych ojczyzn;

pluralizm i tolerancja – różnorodność podmiotów i form

zrzeszania się, programów i rozmaitości zadań;

czynny i autonomiczny udział w życiu publicznym i

politycznym, tak w wymiarze lokalnym, jak i

ogólnokrajowym.

Stowarzyszenia regionalne / lokalne (misja)

• Odradzania aktywności oświatowo-kulturalnej społeczności lokalnych

• Rozbudzanie aspiracji edukacyjnych i kulturalnych mieszkańców

• Rozwiązywanie problemów lokalnych

• Kreowanie ożywienia intelektualnego i kulturalnego

• Integrowanie społeczności – budowanie więzi lokalnych (zakorzenienia)

• Ochrona dziedzictwa regionalnego i narodowego

• Budowanie demokracji „od dołu”

• Animowanie i mobilizowanie do działań społecznych i kulturowych

Kapitał społeczny

Robert D. Putnam

w rozwoju regionalnym i lokalnym eksponował rolę:

- cywilnej aktywności obywatelskiej, - nasycenie instytucjami edukacyjnymi, oświatowymi i kulturalnymi, itp., - tradycje przedsiębiorczości, - zaangażowanie w życie polityczne, - zaufanie do instytucji, - poszanowanie prawa.

Kapitał społeczny można określić jako potencjał:

• zaufania społecznego

• praktykowanych cnót obywatelskich arete (suma zalet tworząca charakter, doskonałość, męstwo, sprawność,

dzielność, cnota)

sophrosyne (zespół atrybutów: roztropność, umiarkowanie, dyscyplina wewnętrzna, umiejętność trzymania się drogi pośredniej, np. między siłą i słabością, używaniem życia i ascezą, rozrzutnością i skąpstwem, nieprzystępnością i poufałością)

• działających instytucji, organizacji i stowarzyszeń obywatelskich

Mapa z 1760 r.

1108 rok

-Najazd Morawian na Śląsk.

- Udana obrona Koźla.

- Rozbicie wojsk morawskich w bitwie pod

Raciborzem. Zdobycie Raciborza przez

wojska polskie.

KOŹLE

Oblężenie Koźla w 1807 r. (reprodukcja obrazu wg

Wilhelma von Kobella w zbiorach TZK)

Rycina Kajetana von Spreti z 1807 r.

Kandrzin

Sierpień 1846 r. pierwsze próbne jazdy pociągów

Kandrzin I

Kuschnitzka

1933 Kandrzin III

Heydebreck-Süd (Azoty)

Początek lat 40-stych XX w.)

Pogorzelletz (1902)

Kandrzin II

Do 1929 r. gmina nosiła nazwę

Kandrzin-Pogorzelletz

Kędzierzyn

Towarzystwo Ziemi Kozielskiej

w Kędzierzynie-Koźlu

Adres:

ul. J.I. Kraszewskiego 5 B „Baszta”

47-200 Kędzierzyn-Koźle

telefon 077 / 482 36 86

www.tzk.alfsoft.net

Misja TZK:

Być społeczności

potrzebnym

U źródeł powstania Towarzystwa

1974

W latach 1963 -1964 około sto osób zaangażowało się w

organizację w Koźlu stowarzyszenia regionalnego, które na

swoim I Walnym Zjeździe 28. czerwca 1964 r. uchwaliło

deklaracją programową Towarzystwa Ziemi Kozielskiej.

Podpisali się pod nią członkowie założyciele:

Antoniewicz Jan Balwirczak Józef Bałdys Jerzy

Belok Jan Bielecki Józef Bomba Kazimierz

Brol Jan Broniak Konstanty Chmielecki Franciszek

Holender Zdzisław Chudzio Edward Cieciura Antoni

Czajkowski Bazyli Czarnecki Zygmunt Denisowski Teodor

Derej Waldemar Diakowski Józef Filipowicz Bogusław

Fiszer Mieczysław Gliński Stanisław Głowacki Antoni

Gołębiowski Adolf Graca Wiesław Hahn Henryk

Hajdun Władysław Kaczkowski Leon Karsznia Kazimierz

Kłębek Kazimierz Kokot Michał Kołodziej Jan

Komosiński Edward Kostrzewa Wanda Kowalski Otmar

Kowalewski Bronisław Kilar Józef Kownacki Edward

Krawczyk Waldemar Królikowski Eugeniusz Kurowski Tadeusz

Kwiatkowski Jerzy Kyrcz Henryka Langer Jan

Lewacki Kazimierz Lewandowski Witold Maciejewski Marian

Malec Jerzy Malik Tadeusz Marek Eugeniusz

Mazurkiewicz Jan Morawiec Hubert Musioł Stefan

Nawa Antoni Ogiński Józef Ozga Emil

Pietrzyk Hilary Planetorz Julian Pluta Piotr

Polanowski Kazimierz Polański Alojzy Posłuszny Edward

Przodała Marian Pisarek Józef Rech Weronika

Roniewicz Stanisław Rutkowski Józef Rypel Władysław

Ryt Mieczysław Sadłucki Ryszard Sąsiadek Marian

Sikora Stanisław Słaboszewski Stefan Spisak Jan

Stelmach Sergiusz Stern Herbert Syska Lesław

Szała Franciszek Szumlakowski Bolesław Szumlańska Maria

Szumlański Jan Świderski Ludwik Sznajder Ignacy

Teleszyński Zdzisław Torbus Stanisław Trawczyński Kazimierz

Wałach Kazimierz Wawrzynowicz Zygmunt Węglarczyk Jerzy

Wolny Jan Wronkowski Władysław Zahuta Franciszek

Ziaja Bronisław Zwierzyński Jan Zdziebłowski Marian

Żurek Mieczysław

Rok 1963 - W czerwcu wśród członków Komitetu Obchodów 800-lecia Koźla zrodziła się inicjatywa powołania

do życia stowarzyszenia, które skupiałoby miłośników miasta i regionu.

- 12. października utworzono Tymczasowe Prezydium Towarzystwa Miłośników Ziemi Kozielskiej.

Jego prezesem został inż. Edward Komosiński, ówczesny przewodniczący Prezydium Powiatowej

Rady Narodowej w Koźlu, a sekretarzem Henryka Kyrcz kierowniczka Referatu Kultury PRN.

Opracowało ono projekt statutu i zaproponowało nazwę: Towarzystwo Ziemi Kozielskiej.

Rok 1964 - W styczniu Tymczasowe Prezydium ogłosiło „Deklarację programową”, w której między innymi

czytamy: „Towarzystwo Ziemi Kozielskiej pragnie skupić w swoich szeregach wszystkich, którzy

kochają Ziemię Kozielską, chcą poznać jej historię, obyczaje, pieśni, jej dorobek gospodarczy i

kulturalny, jej bogactwo przyrody, chcą służyć pomnażaniu jej dorobku i piękna, po to by żyć lepiej,

piękniej, kulturalniej”.

- 28. czerwca Walny Zjazd Założycielski, w którym uczestniczyły 94 osoby, powołał do życia

Towarzystwo Ziemi Kozielskiej, wybrał jego władze: zarząd, komisję rewizyjną i sąd koleżeński oraz

uchwalił statut TZK. Pierwszym prezesem został inż. Józef Cyprys.

- 10. października statut TZK został zatwierdzony przez Urząd Spraw Wewnętrznych Prezydium

Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu i TZK zostało wprowadzone do rejestru stowarzyszeń.

- W latach 60-tych XX w. TZK nie miało stałej siedziby. Gromadzone zbiory muzealne były

przechowywane w użyczanych kolejno pomieszczeniach: w budynku Powiatowej Rady Narodowej przy

ulicy Piramowicza, w piwnicy budynku prywatnego przy ulicy Zapolskiej i przy ulicy Piastowskiej.

Statut Towarzystwa (1964)

Art. 3. Środki działania (...)

1. Inicjowanie badań naukowych związanych z ziemią kozielską.

2. Szerzenie wiedzy o ziemi kozielskiej.

3. Opieka nad pamiątkami historycznymi, kulturalnymi, zabytkami ziemi kozielskiej.

4 Wydawanie publikacji o charakterze propagandowym, kulturalnym, naukowym itp.

5. Koordynacja poczynań kulturalnych, rozrywkowych i naukowych, prowadzonych na terenie powiatu przez organizacje społeczne i towarzystwa naukowe oraz współdziałanie z innymi towarzystwami działającymi w Polsce.

6. Organizowanie odczytów, wykładów, zebrań dyskusyjnych, zjazdów, wystaw itp.

7. Zorganizowanie muzeum regionalnego i dążenie do jego stałego rozwoju.

8. Organizowanie co pięć lat Dni Koźla

1963 r.

Towarzystwo (Miłośników)

Ziemi Kozielskiej

1975 r.

Kozielsko-Kędzierzyńskie

Towarzystwo Społeczno-

Kulturalne

1977 r.

Towarzystwo Społeczno-

Kulturalne w Kędzierzynie-

Koźlu

1986 r.

Towarzystwo Ziemi Kozielskiej

w Kędzierzynie-Koźlu

165172 173

180 181179173

166

123

107

898483

117

228

169

95

1964 1972 1975 1982 1983 1992 1994 1999 2000 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 IX

2013

Członkowie TZK na przestrzeni lat (liczebność)

Prezesi TZK:

1964 - 1970 - inż. Józef Cyprys

1970 - 1974 - mgr Andrzej Ciunkiewicz

1974 - 1977 - mgr Stanisław Biernat

1977 – 2006 - dr Ryszard Pacułt

2006 – 2010 - dr Edward Nycz

2010 - nadal - mgr Jerzy Drzewiecki

Wiceprezesi TZK

1965 – 1974 - Marian Zdziebłowski

1966 – 1974 - Henryka Kyrcz

1974 - 1977 - Wiktor Kotyś

1974 – 1977 - Bruno Kosak

1974 - 1977 - Ryszard Pacułt

1977 – 1983 - Janina Pająk

1975 – 1977 - Józef Biel

1977 - 1994 - Władysław Czaja

1985 – 1992 - Franciszek Bąkowski

1992 – 2006 - Edward Nycz

1994 – 2010 - Jerzy Drzewiecki

2006 - nadal - Halina Mińczuk

2010 - nadal - Edward Nycz

Sekretarze TZK

1964 – 1965 - Henryka Kyrcz

1965 – 1977 - Wanda Kostrzewa

1977 – 1990 - Janina Otrębowicz

1990 – 2002 - Stefania Smajek

2002 – nadal - Krystyna Rutkowska

Skarbnicy TZK

1965 – 1974 - Franciszek Chmielecki

1974 – 1998 - Julian Planetorz

1998 – 2006 - Bogumiła Głuszek

2006 - nadal - Irena Czechowska

51,2

48,8

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

kobiety mężczyźni

Członkowie TZK względem płci i wieku w 2006 r. (%)

22,9

57,8

19,3

0

10

20

30

40

50

60

70

do 35 lat 36-65 lat pow. 65 lat

Merytoryczna działalność

Towarzystwa Ziemi Kozielskiej

w latach 1963 - 2013

naukowa i popularnonaukowa (konferencje, seminaria, wykłady, pogadanki)

wydawnicza

muzealnicza (zbieracka) i wystawowa

kulturalno-oświatowa (kameralne i plenerowe imprezy kulturalne)

kontakty regionalistyczne z instytucjami oświatowymi i stowarzyszeniami

budowanie lokalnego kapitału i partnerstwa społecznego

Broszury popularno-naukowe (lata 60. XX w.)

Publikacje okazjonalne lata 70. i 80. XX w.

Publikacje okazjonalne lata 90. XX w.

„Ziemia kozielska. Studia i materiały” red. nauk. Janusz Kroszel

1971 r. 1972 r. 1974 r.

„Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie”

redakcja naukowa Stanisław Senft

wydawane od 1985 r.

„Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie”

redakcja naukowa Stanisław Senft

„Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie”

Prof. dr hab. Stanisław Senft redakcja naukowa Stanisław Senft, Edward Nycz

Kędzierzyńsko-Kozielskie Seminaria Naukowe

40

41

III Kędzierzyńsko-Kozielskie Seminarium Naukowe

Społeczeństwo wobec zagrożenia i kataklizmu 7 XI 1997 r.

IV Kędzierzyńsko-Kozielskie Seminarium Naukowe Oblicza przedsiębiorczości w mieście. Uwarunkowania – Korzyści – Bariery

3–4 XII 1998 r.

Publikacje Kędzierzyńsko-Kozielskich Seminariów Naukowych

V i VI Seminarium (25–26 XI 1999 i 11-12 V 2002)

44

VIII i IX Seminarium

Foto: T. Głuszek, E. Nycz

47

X Kędzierzyńsko-Kozielskie Seminarium Naukowe Partnerstwo samorządów – partnerstwo mieszkańców.

Razem czy osobno? 24 X 2006

Zdjęcia z X Seminarium Foto: T. Głuszek

48

XI Seminarium

2007 r.

49

Archiwum ZAK 51

XIII Seminarium (2008)

XIV Seminarium (2009)

XV Seminarium (15 X 2010)

XVI Seminarium (2011)

Działalność zbieracka

i muzealnicza

Zbiory „Baszty”

Zbiory „Baszty”

Biblioteczka

Dary Heinricha von Spretiego

przekazane TZK po majorze

Kajetanie von Spreti (19.09.2007)

Klaus Leder

Prof. Stanisław S. Nicieja

(2008 r.)

Delegacja z PZKO z Cieszyna - 1998

Delegacje władz miast zaprzyjaźnionych VI 2010

Wystawy w Muzeum TZK

Wystawa „Rodzina Planetorzów” - 11.02. 1998

14 X 2005 rok

Foto: Joachim Filusz

2004 r.

Wystawa towarzysząca XI Seminarium

Koźle. Obrazy wojny i pokoju w zbiorach fotografii historycznej

i współczesnej Krzysztofa Ligenzy

Muzeum TZK „Baszta”,

Kędzierzyn-Koźle, ul. Kraszewskiego 5 a

Foto; J. Filusz

67

Impreza poprzedzająca XIII Seminarium - otwarcie wystawy w Baszcie – Muzeum TZK 25 lipca 2008 r. Na

zdjęciu od lewej: Bogusław Rogowski i Tadeusz Płóciennik (autorzy zbioru zdjęć, emeryci ZA Kędzierzyn), dr Edward Nycz

(prezes TZK), Izabela Turza (Dział Marketingu ZAK), Sabina Nowosielska (członek Zarządu ZAK).

68

Impreza towarzysząca XIII Seminarium: Wystawa fotograficzna w Baszcie – Muzeum

TZK Ludzie Zakładów Azotowych w obiektywie

sześćdziesięciolecia. Z fotograficznych zbiorów

Bogusława Rogowskiego i Tadeusza Płóciennika

25 VII – 20 X 2008

69

26. 06. 2013 r.

Rola opiniotwórcza TZK

Docenianie aktywności

społecznej

(honorowi obywatele, zasłużeni dla miasta, członkowie

komisji…)

Działalność oświatowa

• Realizowana od roku 1971

• Odczyty - prelekcje (pracownicy PIN Instytutu Śląskiego w Opolu,

Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu)

• Sesje popularnonaukowe (Powstania Śląskie, Działalność ZPwN, Bank Spółdzielczy w Koźlu, Kozielska służba zdrowia, Nauczyciele na Ziemi Kozielskiej, Problematyka ziemi kozielskiej w badaniach naukowych)

• Konkursy fotograficzne (Kędzierzyn-Koźle. Wczoraj i dziś)

• Imprezy ludyczne (Dzień Kozła, imprezy folklorystyczne)

Lata osiemdziesiate XX w.

Wydawnictwa TZK 1985 r.

Działalność oświatowa przełomu XX/XXI wieku

1998 –

1999 r.

Sekcja historyczna Uniwersytetu III Wieku

Prof. K. Jonca 2004

IX 2007

Promocja książki - Dni

Chemika 3.06.2009

Promocja książki i

badań mieszkańców

(14.03.2007)

Towarzystwo zrzesza osobowości

Działalność ludyczna

1974

2004

Dzień Kozła

1 czerwca - Dzień Kozła

Dni Twierdzy Koźle

XII` 1977 r.

1986 r.

1986 r.

Zebrania sprawozdawczo-wyborcze TZK

Różne spotkania w Baszcie

42454382

4118

3847

2618

4345

46754461

3846

43994576

4237

3386

1994 1999 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 IX

2013

Roczne odwiedziny Baszty przez mieszkańców

i turystów w wybranych latach (l. bez.)

Spotkania integracyjne

Januszkowice` 2006

Spotkania integracyjne

Januszkowice` 2009

Januszkowice` 2011 r.

30 lat TZK (199 3 r.)

Zarząd TZK, jesień 2003 r.

Zjazd TZK

2006

Zarząd TZK 2006-2010

Zarząd TZK od 2010

Foto Zjadu

TZK 2010 r.

Materiały promocyjne

www.k-k.pl.

www.tzk.alfsoft.net

Towarzystwo Ziemi Kozielskiej ze względu na swoją.

działalność przede wszystkim w dziedzinie gromadzenia i

popularyzacji wiedzy, rozwoju kultury, ochrony zabytków

oraz prowadzenia muzeum otrzymało status organizacji

pożytku publicznego.

Decyzją z dnia 06. 10. 2004 r. Sądu Rejonowego w Opolu, VIII Wydziału

Gospodarczego KRS zostało wpisane w Krajowym Rejestrze Sądowym

pod numerem 0000024368 jako organizacja pożytku publicznego.

Na podstawie art. 27 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i wolontariacie (Dz. U. nr 96 z 2003 r. poz. 873) podatnik może

przekazać 1% podatku na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku

publicznego. Możliwość skorzystania z takiego społecznego wsparcia wzmocni

materialne podstawy naszej działalności, a równocześnie będzie świadectwem, że

społeczeństwo naszego miasta docenia potrzebę prowadzonej przez nas

działalności.

MECENASI i DARCZYŃCY TOWARZYSTWA

AURA a BASZTA

Trzech ostatnich prezesów TZK ( 14. 09. 2014)

Post scriptum

Nagroda Prezydenta Miasta dla

TZK (X ` 2013)

Dyplomy dla sponsorów, współpracowników TZK

103

Wykorzystane materiały i zdjęcia

Archiwum TZK

Opracowanie: Edward Nycz ©