1

Krzysztof Beck

Determinanty synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach Unii Europejskiej

Determinants of business cycle synchronization in European

Union countries

Rozprawa doktorska - STRESZCZENIE

Promotor: dr hab. Waldemar Florczak

Katedra: Europeistyki

Poznań 2016

2

STRESZCZENIE W ostatnich latach gospodarka światowa doświadczyła znacznych perturbacji. Kryzys

finansowy i gospodarczy, zainicjowany w 2007 roku w USA, doprowadził do kryzysu

gospodarczego i zadłużeniowego krajów europejskich. Najsilniej odczuła go Grecja, która

dziś stoi na skraju bankructwa. Do grupy krajów mocno dotkniętych skutkami kryzysu należą

także Irlandia, Włochy, Portugalia oraz Hiszpania. Kryzys nie ominął również pozostałych

krajów Unii Europejskiej, jednak zdołały się one uporać z nim dużo sprawniej. I wreszcie,

stopa wzrostu nominalnego PKB w Polsce była dodatnia w całym okresie spowolnienia i

pozostaje taka do dzisiaj.

Doświadczenia ostatniego kryzysu skłaniają ekonomistów do refleksji nad postępującą

globalizacją i wynikającymi z niej nowymi zagrożeniami, np. w postaci „zarażania się”

dekoniunkturą czy rozlewaniem się lokalnie zainicjowanych perturbacji na gospodarkę

globalną. Kryzys pokazał także, jak bardzo różnią się gospodarki poszczególnych krajów

zarówno w zakresie odczuwania skutków, jak i spektrum wdrażanych środków zaradczych

wpływających na długość trwania kryzysu.

Problem ten jest szczególnie istotny w kontekście postępującej integracji europejskiej,

zwłaszcza dla krajów będących członkami bądź kandydującymi do uczestnictwa w Unii

Gospodarczej i Walutowej. Przynależność do unii walutowej oznacza podporządkowanie się

regułom wspólnej polityki monetarnej oraz zmianom kursu walutowego zgodnie z warunkami

ustalonymi dla całego obszaru walutowego. Jednakże skuteczna implementacja jednolitej

polityki pieniężnej jest możliwa tylko wtedy, gdy kraje członkowskie jednocześnie

doświadczają kryzysu. W przeciwnym wypadku wspólne władze monetarne muszą

przedłożyć interes jednych krajów nad interes pozostałych. Oznacza to, że przyszłość

integracji gospodarczej w Europie jest w znacznej mierze uzależniona od stopnia

współzmienności koniunktury gospodarczej pomiędzy państwami członkowskimi. Powyższe

spostrzeżenie zmusza do sformułowania pytań o sposób pomiaru współzmienności

aktywności gospodarczej oraz o czynniki determinujące tę współzmienność.

Na podstawie teorii optymalnych obszarów walutowych oraz przeglądu badań

empirycznych dotyczących synchronizacji cykli koniunkturalnych, przy użyciu

nowoczesnych narzędzi analizy ekonometrycznej, przeprowadzono wszechstronne badania

3

nad mechanizmami i determinantami cykli koniunkturalnych w krajach Unii Europejskiej w

latach 1990-2007. W pierwszej kolejności na podstawie definicji cyklu koniunkturalnego

Burnsa i Mitchella oraz Lucasa skonstruowano adekwatne miary synchronizacji cykli

koniunkturalnych z wykorzystaniem filtrów Baxter-Kinga oraz Hodricka-Prescotta.

Następnie, na podstawie kwerendy specjalistycznej literatury, ustalono pełny zbiór

potencjalnych determinant SCK: handel bilateralny, podobieństwo struktur produkcji,

współzmienność polityki fiskalnej i monetarnej, członkostwo w Unii Europejskiej i strefie

euro, różnice w poziomach PKB per capita oraz stopień SCK z USA. Ponadto zbiór

determinant SCK dopełniają zmienne grawitacyjne: iloczyny realnych PKB i populacji,

odległość geograficzna, wspólna granica oraz różnice kulturowe.

Analizy miały charakter zarówno statyczny, jak i dynamiczny, przy czym badano

także zależność pomiędzy SCK, a jej determinantami przy użyciu metod

nieparametrycznych. Badania prowadzono z perspektywy całej próby, strefy euro oraz Polski.

W celu zapewnienia jednoznaczności formułowanym wnioskom w odniesieniu do

determinant SCK, wykorzystano procedurę bayesowskiego ważenia międzymodelowego

(BMA – Bayesian model averaging). Z metodycznego punktu widzenia BMA wydaje się

bowiem najbardziej adekwatną metodą badania odporności rezultatów ekonometrycznych

analiz empirycznych.

Badania wskazują na postępującą synchronizację cykli koniunkturalnych

analizowanych krajów UE, krajów strefy euro i Polski z pozostałymi krajami. Zastosowanie

procedury BMA wskazało na istnienie sześciu odpornych determinant synchronizacji cyklów

koniunkturalnych. Są to: współzmienność polityki pieniężnej, podobieństw struktur

produkcji, przynależność do Unii Europejskiej i strefy euro, stopień SCK z USA oraz dystans

PKB per capita. Szczegółowe analizy potwierdziły także istotny wpływ współzmienności

polityki fiskalnej oraz handlu bilateralnego.

Rezultaty i wnioski płynące z badań przedstawionych w monografii umożliwiają nie

tylko precyzyjne określenie zbioru istotnych czynników determinujących, ale także

kwantyfikację siły ich oddziaływania na SCK. Tym samym dysertacja stanowi autorskie

podsumowanie dotychczasowych badań nad synchronizacją cykli koniunkturalnych. Bazując

na ustaleniach teoretycznych oraz wyczerpującym przeglądzie analiz empirycznych, przy

4

użyciu metod bayesowskiego ważenia międzymodelowego, dokonano w niej obiektywnego

połączenia wniosków płynących ze wszystkich współczesnych nurtów rozważań

ekonomicznych nad przyczynami synchronizacji cykli koniunkturalnych.

Monografia składa się pięciu rozdziałów. Rozdział pierwszy zawiera wyczerpujący

przegląd literatury teoretycznej i badań empirycznych nad problematyką synchronizacji cykli

koniunkturalnych. Literatura ta była od samego początku silnie związana z teorią

optymalnych obszarów walutowych (OCA). Teoria OCA określa granice terytorium, dla

którego optymalnym rozwiązaniem jest utrzymywanie wspólnej waluty w celu efektywnej

realizacji jednolitej polityki pieniężnej. Dlatego w pierwszym rozdziale pracy omówiono

klasyczną oraz „nową” teorię optymalnych obszarów walutowych. Mundell, McKinnon oraz

Kenen, powszechnie określani ojcami teorii klasycznej, zidentyfikowali następujące kryteria

SCK: mobilność siły roboczej, otwartość gospodarki, dywersyfikację struktury produkcji i

eksportu oraz istnienie instytucji odpowiedzialnej za federalizm fiskalny. Kryteria te

pozwalały ustalić czy w danym momencie i dla danej grupy krajów optymalnym

rozwiązaniem jest posiadanie wspólnej waluty. Takie ujęcie problemu przez ekonomistów

klasycznych sprawiło, że teoria OCA miała charakter statyczny. Jej zwolennicy zakładali

implicite stałą substytucję pomiędzy stopą bezrobocia a stopą inflacji.

Uwzględnienie roli oczekiwań oraz wykorzystanie instrumentów analizy dynamicznej

doprowadziło do powstania „nowej” teorii optymalnych obszarów walutowych, w ramach

której wykształciły się dwa przeciwstawne stanowiska. Pierwsze z nich, określane mianem

„Poglądu Komisji Europejskiej”, zakłada, że na skutek wzrostu handlu wewnątrzgałęziowego

integrujące się gospodarki będą wymagać coraz mniejszych korekt nominalnego kursu

walutowego. Pogląd ten otrzymał silne wsparcie empiryczne dzięki badaniom Frankela i

Rose’a (1996), którzy sformułowali hipotezę endogeniczności kryteriów optymalnego

obszaru walutowego.

Z drugiej strony, zgodnie z „Poglądem Krugmana”, postępująca integracja

gospodarcza może jednak - na skutek specjalizacji i destabilizacji regionalnego eksportu -

wymuszać na poszczególnych krajach coraz większe zmiany w nominalnych kursach

walutowych w celu stabilizacji ich sytuacji makroekonomicznej. Empiryczne dowody na

słuszność „Poglądu Krugmana” dostarczyła praca Bayoumiego i Eichengreena (1993).

5

Przedstawiciele „nowej” teorii OCA podkreślali także znaczenie jakościowych różnic

pomiędzy unifikacją monetarną a wprowadzeniem stałego kursu walutowego .

W rozdziale drugim przedstawiono wybrane matematyczne modele gospodarki

otwartej w celu formalnej oceny mechanizmów odpowiedzialnych za SCK. Jako pierwszy

omówiono model Kenena, który objaśnia wpływ dywersyfikacji gospodarki na stabilność

produkcji i zatrudnienia. Następnie analizie poddano modele opisujące mechanizm SCK dla

przypadku dwóch dużych gospodarek. Pierwszy zakłada istnienie jedynie rynku dóbr,

natomiast drugi dopuszcza dodatkowo rynek pieniądza oraz transakcji międzynarodowych.

Trzeci model, w pełni autorski, dotyczy dwóch gospodarek funkcjonujących w warunkach

unii walutowej. Rozdział kończy porównanie wniosków płynących z omówionych w nim

modeli matematycznych z wnioskami formułowanymi na podstawie różnych badań

empirycznych. Konkluzje z tego porównania zostały dalej wykorzystane w doborze

zmiennych objaśniających w modelu tłumaczącym synchronizację cykli koniunkturalnych.

Korzystając z adekwatnych danych za lata 1990-2007 analizie poddano 20 krajów

Unii Europejskiej: Austrię, Belgię, Cypr, Danię, Finlandię, Francję, Niemcy, Grecję, Węgry,

Irlandię, Luksemburg, Maltę, Holandię, Polskę, Portugalię, Słowację, Hiszpanię, Szwecję

oraz Wielką Brytanię. Szczegóły badania zostały omówione w rozdziale trzecim, który

traktuje o kwestiach metodycznych. Rozpoczynają go rozważania na temat istoty cyklu

koniunkturalnego w kontekście problemów definicyjnych, przemyśleń teoretycznych oraz

trudności pomiarowych. Rozdział przedstawia dorobek zarówno ekonomii, jak i ekonometrii

w obszarze badań nad cyklem koniunkturalnym, przy czym autor dokonuje próby syntezy

tych dwóch ujęć. Efektem jest przyjęcie dwóch metod pomiaru cyklu koniunkturalnego: filtru

Hodricka-Prescotta, korespondującego do definicji cyklu koniunkturalnego Lucasa oraz filtru

Baxter-Kinga, który jest metodologicznym odpowiednikiem definicji cyklu Burnsa i

Mitchella.

W rozdziale trzecim skonstruowano także i zinterpretowano miary potencjalnych

determinant synchronizacji cykli koniunkturalnych. Szczególną uwagę poświęcono

podobieństwom strukturalnym, dla których skonstruowano 12 osobnych wskaźników.

Uwzględniono wszystkie zmienne objaśniające SCK znajdujące solidne uzasadnienie w

literaturze ekonomicznej: handel bilateralny, współzmienność polityki monetarnej i fiskalnej,

6

zmienne opisujące uczestnictwo w Unii Europejskiej oraz przynależność do unii walutowej.

Autor zaproponował ponadto dwie dodatkowe zmienne: różnice w poziomach PKB per capita

oraz stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych z USA. Listę potencjalnych determinant

domykają regularnie stosowane w analizach empirycznych zmienne grawitacyjne: iloczyn

realnych PKB, iloczyn populacji, dystans geograficzny, a także zmienne binarne opisujące

wspólną granicę oraz wspólny język.

Rozdział trzeci zawiera także szczegółowy opis procedury estymacji

z wykorzystaniem bayesowskiego ważenia międzymodelowego (BMA – bayesian model

averaging). Wybór tej metody był podyktowany następującymi względami. Po pierwsze,

BMA jest najbardziej rygorystyczną i kompletną metodą analizy wpływu wybranych

regresorów na zmienną objaśnianą. Jest tak dlatego, że wnioskowanie w przypadku BMA ma

miejsce nie tylko na podstawie jednego wybranego modelu, ale na podstawie wszystkich

możliwych kombinacji modeli, jakie można utworzyć na zbiorze wszystkich rozważanych

zmiennych objaśniających. BMA umożliwia zatem jednoczesne sprawdzenie odporności

uzyskanych wyników oraz pokazuje ranking najlepszych modeli wybranych w toku

zastosowania procedury. Po drugie, do tej pory nie pojawiła się, żadna praca wykorzystująca

tę metodę do analizy synchronizacji cykli koniunkturalnych. Po trzecie, w 2007 i 2009 roku

opracowano miary łączności (J – jointness), które w ramach BMA pozwalają ustalić rodzaj

zależności pomiędzy regresorami (czy są względem siebie substytutami czy też zmiennymi

komplementarnymi), co nie jest możliwe w przypadku zastosowania jakiejkolwiek innej

metody. Do obliczeń numerycznych wykorzystano najnowszą wersję pakietu BMS

opracowanego przez Zeugnera (2015) dla środowiska R oraz dodatek do programu Gretl

opracowany przez Błażejowskiego i Kwiatkowskiego (2013).

Rozdział czwarty przedstawia wyniki autorskich analiz ekonometrycznych.

Omówiono w nim wyniki badań statycznych nad stopniem synchronizacji cykli

koniunkturalnych krajów Unii Europejskiej. Przyjęto trzy perspektywy czasowe - okres 1990-

2007 oraz dwa równoliczne podokresy: 1990-1998 oraz 1999-2007. Przedmiot badań

stanowią trzy grupy odniesienia: cała próba, kraje strefy euro oraz gospodarka Polski.

Uzyskane wyniki posłużyły do konstrukcji podzbiorów hipotetycznych optymalnych

obszarów walutowych ze zbioru wszystkich krajów Unii Europejskiej. W rozdziale czwartym

7

omówiono także wyniki analizy dynamicznej stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych,

stosując ten sam podział czasowy i rodzajowy co w przypadku badania statycznego. Analizą

statyczną, przeprowadzoną według schematu opisanego powyżej, objęto również

determinanty synchronizacji cykli koniunkturalnych. Rozdział kończy prezentacja wyników

oszacowań wpływu poszczególnych determinant na SCK uzyskanych przy pomocy metod

nieparametrycznych.

Rozdział piąty prezentuje wyniki analizy BMA. Zawiera on rozważania na temat

współliniowości pomiędzy wszystkimi trzydziestoma zmiennymi będącymi przedmiotem

analiz w niniejszej pracy: dwie miary SCK (uzyskane przy użyciu filtru Baxter-Kinga i

Hodricka-Prescotta), 12 miar podobieństwa struktur gospodarczych, handel bilateralny, dwie

miary współzmienności polityki fiskalnej, trzy miary współzmienności polityki pieniężnej,

dwie miary SCK z USA, dystans PKB per capita, członkostwo w strefie euro i Unii

Europejskiej oraz zmienne grawitacyjne (iloczyn realnych PKB i populacji, dystans

geograficzny, wspólna granica oraz wspólny język). W dalszych partiach rozdziału

przedstawiono wyniki zastosowania BMA dla dwóch zbiorów informacyjnych zawierających

po 12 potencjalnych determinant synchronizacji cykli koniunkturalnych. Dla każdej pary

determinant wyznaczono miary łączności. Następnie przedstawiono wyniki badań dla

mniejszych zbiorów determinant SCK oraz przeprowadzono wszechstronną analizę

odporności uzyskanych wyników.

Analizy empiryczne przeprowadzone w monografii były bardzo zróżnicowane. Ich

celem była wszechstronna weryfikacja różnorodnych hipotez w celu identyfikacji i

kwantyfikacji wpływu na SCK odpornych statystycznie zmiennych.

Analiza statyczna wskazała na wzrost stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych

zarówno dla wszystkich krajów UE, strefy euro, jak i Polski, przy czym największy wzrost

odnotowano w przypadku Polski. Uzyskane rezultaty potwierdzają zatem „Pogląd Komisji

Europejskiej” (PKE) oraz hipotezę endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru

walutowego (EKOOW). Kraje strefy euro charakteryzowały się wyższym stopniem SCK niż

badane kraje UE, zarówno w całym badanym okresie, jak i w podokresach. Parą krajów o

najwyższym stopniu synchronizacji cykli koniunkturalnych okazała się Francja i Hiszpania.

8

Najwyższą wartość współczynnika korelacji dla Polski odnotowano w parze z Danią

(dla filtru Baxter-Kinga) oraz Słowacją (dla filtru Hodrick-Prescotta). W obydwu

przypadkach są to jednak relatywnie słabe powiązania, a pary z Polską charakteryzują

najniższe wskaźniki SCK spośród wszystkich analizowanych krajów. Wnioskować można

zatem, że w Europie nie ma dla Polski partnerów do utworzenia optymalnego obszaru

walutowego.

Zbliżony obraz zależności wyłania się z wyników analizy dynamicznej. Rezultaty

uzyskane przy pomocy filtru Baxter-Kinga oraz – w mniejszym stopniu - przy użyciu filtru

Hodricka-Prescotta wskazały na wzrost stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych w

całym badanym okresie dla wszystkich rozważanych grup krajów. Raz jeszcze największy

wzrost odnotowano dla par z Polską. Ponownie zatem otrzymane wyniki potwierdzają PKE i

EKOOW.

Zastosowanie kryteriów dynamicznych wskazało, że najlepszymi kandydatami na

utworzenie unii walutowej są Portugalia i Holandia oraz Francja i Hiszpania (wskazania

obydwu filtrów) oraz Irlandia i Wielka Brytania (wskazania filtru Hodricka-Prescotta).

Najwyższy stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych wykazywały kraje członkowskie

strefy euro oraz pary krajów charakteryzujących się bliskością geograficzną. Są to zatem

kolejne argumenty przemawiające na korzyść „Poglądu Komisji Europejskiej” oraz hipotezy

endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego. Ponownie SCK Polski jest w

porównaniu z pozostałymi krajami relatywnie niski, przy czym najsilniejsze powiązana

odnotowano pomiędzy Polską a Słowacją, Danią i Maltą.

Badanie obejmowało także statyczną analizę determinant synchronizacji cykli

koniunkturalnych. W pracy wykorzystano 12 alternatywnych miar podobieństw struktur

gospodarczych. Rezultaty wskazują na wysoki stopień podobieństw struktur

produkcji/zatrudnienia między krajami całej próby, bardzo wysoki w przypadku strefy euro i

dość wysoki dla par z Polską. We wszystkich przypadkach nastąpił wzrost podobieństwa

struktur produkcji pomiędzy okresem 1990-1998 a 1999-2007. Wyniki wskazują na

poprawność PKE oraz EKOOW, jednak w aneksie przedstawiono przypadki, których nie

można interpretować tak jednoznacznie.

9

W analizie współzmienności polityki fiskalnej wykorzystano miarę opartą o pozycje

budżetowe oraz długi publiczne par krajów. W przypadku całej próby oraz par z Polską

współzmienność polityki fiskalnej wzrastała, podczas gdy spadała dla strefy euro. Z drugiej

strony, to w przypadku strefy euro była ona zdecydowanie najwyższa dla pozycji

budżetowych.

Współzmienność polityki monetarnej w przypadku pełnej próby krajów, strefy euro

oraz par z Polską wzrastała w analizowanym okresie. Współzmienność polityki monetarnej

jest wyższa niż fiskalnej dla całej próby oraz strefy euro. Przeciwne stwierdzenie jest

prawdziwe dla par z Polską.

Handel bilateralny stanowił najwyższy udział w PKB dla par krajów ze strefy euro, na

drugim miejscu uplasowała się cała próba, a na ostatnim pary z Polską. Wszystkie trzy

analizowane grupy odnotowały wzrostu handlu bilateralnego z okresu 1990-1998 na 1999-

2007, co było rezultatem zacieśnienia integracji handlowej i monetarnej pomiędzy badanymi

krajami. Jest to kolejny empiryczny dowód potwierdzający zasadność „Poglądu Komisji

Europejskiej” oraz hipotezy endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego.

Rezultaty dla stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych analizowanych krajów z

gospodarką z USA były niejednoznaczne. Jedyne co można powiedzieć na pewno to, że

stopień SCK z USA jest znacznie wyższy w przypadku całej próby oraz krajów strefy euro

niż w przypadku Polski.

Różnice w poziomach PKB per capita uległy zmniejszeniu w przypadku wszystkich

krajów UE, przy czym postępująca konwergencja była najbardziej widoczna w przypadku

Polski. Różnice w poziomie PKB per capita krajów Unii Gospodarczej i Walutowej

utrzymywały się na stabilnym poziomie ze względu na wysoki stopień konwergencji między

tymi krajami.

Badania empiryczne zawarte w pracy objęły również analizy nieparametryczne.

Zbadano wpływ handlu bilateralnego na synchronizację cykli koniunkturalnych. Wyniki

jednoznacznie wskazały na dodatnią zależność pomiędzy natężeniem handlu bilateralnego a

SCK, potwierdzając tym samym hipotezy PKE oraz EKOOW. Z drugiej strony, wpływ

handlu międzynarodowego na SCK jest dużo lepiej odzwierciedlony przez funkcję o

dodatniej pierwszej pochodnej oraz ujemnej drugiej pochodnej, co odpowiada hipotezie o

10

malejącym krańcowym wpływie handlu bilateralnego na stopień synchronizacji cykli

koniunkturalnych.

Rezultaty estymacji nieparametrycznych wykazały dodatnią zależność między SCK a

podobieństwem struktur produkcji i zatrudnienia. Zastosowanie 12-stu różnych miar

podobieństw struktur gospodarczych pokazało wysoką odporność uzyskanych wyników.

Podobne rezultaty otrzymano dla zależności pomiędzy współzmiennością polityki monetarnej

a stopniem synchronizacji cykli koniunkturalnych. Natomiast wnioski dotyczące wpływu

współzmienności polityki fiskalnej na SCK (dodatni kierunek zależności) okazały się mniej

odporne na użycie alternatywnych miar.

Estymacja nieparametryczna dała bardzo niejednoznaczne wyniki w odniesieniu do

zależności pomiędzy SCK analizowanych krajów a stopniem synchronizacji cykli

koniunkturalnych z gospodarką USA. Relacja ta okazała się wyraźnie nieliniowa

(paraboliczny kształt zależności). Niezbędne okazało się zatem zastosowanie zmiennych

kontrolnych w celu prawidłowej ekstrakcji wpływu tej determinanty na synchronizację cykli

koniunkturalnych. Z kolei relacja łącząca dystans PKB per capita z SCK okazała się –

zgodnie z oczekiwaniami – ujemna.

Najwartościowsze z metodologicznego punktu widzenia wydają się wnioski płynące z

analiz BMA (Bayesian model averaging). Aplikacja tej procedury doprowadziła do

identyfikacji jedynie sześciu – spośród pierwotnie rozważanych 12 regresorów – determinant

synchronizacji cykli koniunkturalnych. Pięć z nich oddziałuje pozytywnie na SCK, jedna zaś

– negatywnie. Do grupy odpornych stymulant synchronizacji cykli koniunkturalnych

zakwalifikowano: współzmienność polityki monetarnej, podobieństwo struktur produkcji,

członkostwo w Unii Europejskiej, przynależność do unii walutowej oraz stopień

synchronizacji cykli koniunkturalnych z USA. Odporną destymulantą SCK okazały się

natomiast różnice w poziomach PKB per capita.

Poszerzenie metod BMA o analizy wykorzystujące ograniczone zbiory informacyjne

doprowadziło do identyfikacji dwóch kolejnych stymulant synchronizacji cykli

koniunkturalnych. Są to: współzmienność polityki fiskalnej oraz natężenie handlu

bilateralnego. Rezultaty te okazały się bardzo odporne na manipulację założeniami a priori

zarówno w stosunku do rozmiarów modelu jak i parametru g Zellnera.

11

Ogólnie, uzyskane w pracy rezultaty pokazują, że w latach 1990-2007 następował

systematyczny wzrost synchronizacji cykli koniunkturalnych. Wśród krajów Unii

Europejskiej, a w szczególności wśród krajów strefy euro istnieją ugrupowania o tak silnym

stopniu współzmienności aktywności ekonomicznej, że mogą być określane mianem

optymalnego obszaru walutowego. Najlepszą parę kandydatów na utworzenie unii walutowej

w Europie stanowią Francja oraz Hiszpania. Wnioski sformułowane w odniesieniu do pełnej

próby krajów oraz strefy euro potwierdzają „Pogląd Komisji Europejskiej” oraz hipotezę

endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego.

Postępująca integracja gospodarcza i monetarna w Europie poprzez eliminację barier

handlu i mobilności kapitału, ryzyka kursowego oraz ujednolicenie sposobu prowadzenia

polityki pieniężnej (w postaci jednolitej polityki monetarnej lub adopcji zbliżonych celów

inflacyjnych), prowadzi do wzrostu stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach

Unii Europejskiej. To dzięki umacnianiu integracji gospodarczej i walutowej we wszystkich

analizowanych krajach Unii Europejskiej wzrastało natężenie handlu bilateralnego. Integracji

ekonomicznej i monetarnej, realizacji kryteriów z Maastricht oraz Paktowi Stabilności i

Wzrostu należy przypisać narastającą współzmienność polityki pieniężnej oraz fiskalnej.

Postępującej konwergencji realnej, a zatem zmniejszaniu różnic w poziomach PKB

per capita między krajami europejskimi, towarzyszył wzrost podobieństwa struktur produkcji

i zatrudnienia w Europie. Oba te czynniki wydatnie przyczyniają się do wzrostu stopnia

synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach europejskich. Oznacza to, że realizowana w

ramach struktur Unii Europejskiej polityka spójności, poprzez redukcję dystansu PKB per

capita, będzie prowadzić do wzrostu stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych, i tym

samym przybliżać Europę do uzyskania statusu optymalnego obszaru walutowego.

Polska w analizowanym okresie charakteryzowała się relatywnie niską synchronizacją

cykli koniunkturalnych z pozostałymi krajami. Trudno byłoby zatem wskazać odpowiedniego

kandydata do utworzenia z Polską optymalnego obszaru walutowego. Z drugiej strony, Polska

zanotowała także najwyższą dynamikę wzrostu stopnia SCK z krajami partnerskimi. Biorąc

pod uwagę fakt, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, a także rosnącą współzmienność

polityki fiskalnej i monetarnej, wzrost natężenia handlu międzynarodowego, upodobnianie się

12

struktur produkcji oraz postępującą konwergencję, należy spodziewać się dalszego wzrostu

stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych Polski z krajami europejskimi.

Prawdziwość „Poglądu Komisji Europejskiej” oraz hipotezy endogeniczności

kryteriów optymalnego obszaru walutowego, a także pozytywny wpływ integracji monetarnej

na SCK pozwalają sądzić, że dalsza integracja europejska będzie coraz bardziej przybliżać

Polskę do utworzenia optymalnego obszaru walutowego z krajami strefy euro. Oznacza to, że

z biegiem czasu i wraz z postępującą integracją europejską, bilans korzyści i kosztów będzie

coraz mocniej uzasadniał jej partycypację w strefie euro.

Warszawa 21.03.2016