25. Suma Teologiczna - Tom XXV

8/14/2019 25. Suma Teologiczna - Tom XXV

1/202


2/202


3/202

3

ZAGADNIENIE 16.

CHRYSTUS ROZPATRYWANY POD KTEM BYTUI STAWANIA SI

Rozpatrzmy z kolei nastpstwa zjednoczenia. Po pierwsze w odniesieniu dosamego Chrystusa; po drugie do Boga Ojca; po trzecie do nas.Pierwszy temat nasuwa dwa zagadnienia: w pierwszym rozpatrzymy momentyharmonii w Chrystusie pod ktem bytu i stawania si. Drugi pod ktem jednoci.Pierwsze zagadnienie ujmiemy w dwunastu pytaniach:1. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Bg jest czowiekiem?2. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Czowiek jest Bogiem?3. Czy Chrystusa mona nazywa czowiekiem Paskim?4. Czy mona orzeka o Synu Boym to, co przysuguje synowi czowieczemu iodwrotnie?5. Czy to, co przysuguje Synowi Czowieczemu, mona orzeka o naturze Boej, a onaturze ludzkiej to, co przysuguje Synowi Boemu?6. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Syn Boy sta si czowiekiem?7. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Czowiek sta si Bogiem?8. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Chrystus jest stworzeniem?9. Czy prawdziwe jest powiedzenie w odniesieniu do Chrystusa: Ten oto czowiekzacz istnie, bd te: Ten oto czowiek by zawsze?10. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Chrystus, jako czowiek, jest stworzeniem?11. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Chrystus, jako czowiek, jest Bogiem?12. Czy prawdziwe jest powiedzenie: Chrystus, jako czowiek, jest hipostaz lubosob?

Artyku 1.

CZY PRAWDZIWE JEST POWIEDZENIE:BG JEST CZOWIEKIEM?

Na pozr nie, bo:1. Wszelkie zdanie twierdzce o rzeczywistoci, ktra wykracza poza ramy poj, jest

bdne. Ot zdanie: Bg jest czowiekiem jest wypowiedzi tego rodzaju, gdypomidzy form oznaczon przez podmiot a form oznaczon przez orzeczenie jestkracowa rnica. Omawiana wypowied jest zdaniem twierdzcym, przeto, jak sizdaje, jest bdna.2. Midzy Osobami Boskimi istnieje wiksza zbieno ni midzy natur ludzk aBosk. Ot w tajemnicy Trjcy Przenajwitszej nie orzekano adnej Osoby o

pozostaych, nie mwimy bowiem, e Ojciec jest Synem lub odwrotnie. Wy-daje si

wic, e i natura ludzka nie moe by orzekana o Bogu w taki sposb, jak w zdaniu:Bg jest czowiekiem.


4/202

4

3. Atanazy mwi,1) e jak dusza i ciao jest jednym czowiekiem, tak Bg i czowiekjest jednym Chrystusem. A wic, skoro bdem byoby twierdzenie, e dusza jestciaem, bdne jest rwnie zdanie, e Bg jest czowiekiem.4. Wszystko, co orzekamy o Bogu w sensie absolutnym, abstrahujc od relacji, jakwiemy,2) przysuguje caej Trjcy witej i poszczeglnym Osobom. Ot wyrazczowiek nie oznacza relacji, lecz byt samoistny. Uycie go jako orzeczenia w zdaniuo Bogu prowadzi do wniosku, e czowiekiem jest caa Trjca Przenajwitsza i kadaOsoba Boska. A to jest oczywistym bdem.

A JEDNAK powiedziano o Chrystusie:3) Majc natur Bo wyniszczy samegosiebie, przyjwszy natur sugi, stawszy si podobnym do ludzi i dla swego sposobuycia uznany by za czowieka. Tak wic Ten, ktry ma natur Bo, jestczowiekiem. Ale posiadajcy Bo natur jest Bogiem. Wic Bg jest czowiekiem.

WYKAD. Zdanie Bg jest czowiekiem zostao uznane za prawdziwe przezwszystkich chrzecijan, ale nie wszyscy rozumiej jednakowo sens tego zdania.

Niektrzy przyjmuj je biorc terminy nie we waciwym znaczeniu. Manichejczycybowiem mwic, e Sowo Boe jest czowiekiem, utrzymuj, e nie jest czowiekiemrzeczywistym, lecz e by podobny do czowieka. Twierdz oni bowiem, e Syn Boy

przyj ciao widmowe. Powiedzenie, e Bg jest czowiekiem, byoby wwczasanalogiczne do powiedzenia, e posg miedziany jest czowiekiem, bo jest doczowieka podobny. Take i ci, ktrzy zakadaj, e w Chrystusie dusza nie bya

poczona z ciaem, nie uznaj tego, e Bg jest czowiekiem prawdziwym, lecz enazywa si go czowiekiem w sensie przenonym ze wzgldu na czci, z ktrych siskada. Oba te mniemania zostay ju obalone.4)Inni pisarze natomiast przyjmuj rzeczywisto czowieka, lecz przecz temu, emowa tu o Bogu. Mwi bowiem, i Chrystus Bg-Czowiek, nie jest Bogiem zeswej istoty, lecz przez partycypacj, mianowicie przez ask, podobnie jak wszyscyinni wici mowie zwani bogami. Gruje On wszake nad nimi obfitoci aski.W tym rozumieniu sowa: Bg jest czowiekiem nie mwi o prawdziwym Bogu,

posiadajcym Bo natur. Na tym polega herezja Fotyna, obalona ju w poprzednichwywodach.5)Inni przyjmuj to zdanie uznajc prawdziwo obu terminw i twierdzc, e Chrystus

jest zarazem prawdziwym Bogiem i prawdziwym czowiekiem. Tym niemniej nieustrzegli si oni przed bdem w orzekaniu. Ich zdaniem powiedzenie, e Bg jestczowiekiem, ma za podstaw jedno godnoci, wadzy, mioci, zamieszkania.

Nestoriusz zdanie: Bg jest czowiekiem tumaczy tak, jak gdyby pod nim nienaleao rozumie czego innego, jak zjednoczenie Boga z czowiekiem przezzamieszkanie w nim, przez mio, przez udzia czowieka w Boskiej wadzy idostojestwie. Podobny bd popeniaj ci, ktrzy zakadaj w Chrystusie istnieniedwch hipostaz czy dwch osobnikw. Nie podobna bowiem, by spord dwchrzeczy rnicych si co do swej samoistnoci jedna moga by orzekana o drugiej wsposb cisy, (1) Moliwe to tylko w mowie operujcej obrazami tam, gdzie chodzi orzeczy podobne do siebie. Tak mona powiedzie na przykad, e Piotr jest Janem, bo

ich co czy. Wymienione pogldy zostay ju rwnie obalone.6)


5/202

5

Tote zakadajc zgodnie z wiar katolick, e prawdziwa natura Boska zostaazjednoczona z prawdziw natur ludzk nie tylko w jednoci osoby, lecz w jednocihipostazy lub samoistnoci, stwierdzamy prawdziwo omawianego zdania.Uwzgldniamy nie tylko prawdziwo terminw, mianowicie takt; e Chrystus jest

prawdziwym Bogiem l prawdziwym czowiekiem, lecz take prawdziwo orzekania.Nazwa oznaczajca natur wzit oglnie, w konkretnym przypadku moe by uytana oznaczenie tego, co jest objte zakresem danej natury, podobnie jak nazwaczowiek moe oznacza konkretn jednostk. Analogicznie nazwa Bg zewzgldu na waciwy jej sposb oznaczania moe, jak wiemy,7) oznacza Osob SynaBoego. Ot o kadym podmiocie nalecym do jakiej natury moemy orzeka

prawdziwie i w sensie waciwym nazw oznaczajc t natur w jej konkretnymbytowaniu. Tak np. moemy powiedzie zgodnie z prawd i w sensie waciwym, eSokrates jest czowiekiem i Platon jest czowiekiem. Ot skoro Osoba Syna Boego,oznaczona tu nazw Bg, jest podmiotem, w ktrym si skonkretyzowaa naturaludzka, mona zgodnie z prawd i w sensie waciwym wypowiedzie zdanie, e Bg

jest czowiekiem, zakadajc, i wyraz Bg zosta tu uyty na oznaczenie OsobySyna Boego.Ad 1. Musimy przyzna, e kiedy dwie rne formy nie mog wspistnie w jednym

podmiocie, powstaje zdanie zawierajce wewntrzn sprzeczno. Podmiot tegozdania oznacza jedn z tych form, a orzeczenie drug. Lecz jeli dwie formy mogwspistnie w jednym podmiocie, nie ma sprzecznoci wewntrznej, lecz moe byzbieno, jak w zdaniu: Biay czowiek jest muzykiem. Ot natura Boska i ludzka,cho rni si midzy sob w stopniu najwyszym, przez tajemnic Wcieleniawspistniej w jednym podmiocie. obie przez swoj istot, adna z nich nie jest tam

przypadociowe. I dlatego to zdanie: Bg jest czowiekiem nie zawiera w sobiesprzecznoci wewntrznej, ani skojarze przypadociowych, lecz dotyczy zwizkuistotowego. I wyraz czowiek jest orzekany o Bogu nie przy-padociowe, lecz jakoco, co ze swej istoty jest orzekane o podmiocie, przy czym racj orzekania nie jestnatura oznaczona terminem Bg, lecz podmiot posiadajcy t natur, a stanowicyhipostaz natury ludzkiej. (2)Ad 2. Trzy Osoby Boskie wspistniej w naturze, stanowi jednak rne hipostazy,adna przeto nie moe orzeka czego o innej Osobie. Inaczej jest w tajemnicyWcielenia: natury, skoro si rni midzy sob, nie mog by orzekane o sobienawzajem, jeli s wzite w oderwaniu od osoby, bo natura Boska nie jest naturludzk. Lecz skoro obie wspistniej w tym samym osobniku, mog by w danymkonkretnym przypadku orzekane o sobie nawzajem.Ad 3. Dusza i ciao s to terminy abstrakcyjne, (3) podobnie jak bstwo iczowieczestwo. W konkretnym wypadku natomiast mwimy o tym co duchowe,

bd te co materialne lub cielesne. W podobny sposb uywamy tu nazw Bg" iczowiek. Tote w obu wypadkach nie orzekamy jednego pojcia abstrakcyjnego odrugim, lecz tylko nazw konkretn o konkretnym bycie.Ad 4. Nazwa czowiek przysuguje Bogu ze wzgldu na zjednoczenie osobowe,oznaczajce pewien okrelony stosunek. Tote do tej nazwy nie stosuje si reguadotyczca operowania nazwami orzekanymi o Bogu, przysugujcymi Mu absolutnie

od wiekw.


6/202

6

Artyku 2.

CZY PRAWDZIWE JEST ZDANIE:CZOWIEK JEST BOGIEM?

Na pozr nie, bo:1. Bg jest nazw, ktra nie przysuguje adnej innej istocie. Poganie zostali potpieniza to, e imi Bg, ktre nie moe przysugiwa nikomu innemu, dali drzewu ikamieniom.1) Wydaje si wic, e byoby czym niewaciwym orzekanie oczowieku terminu Bg.2. Wszystko, co mwimy o orzeczeniu, orzeka si rwnie o podmiocie. Lecz

prawdziwe jest zdanie: Bg jest Ojcem oraz: Bg jest Trjc Przenajwitsz.Ot jeli zdanie: Czowiek jest Bogiem jest prawdziwe, to wydaje si rwnie, e

prawdziwe jest powiedzenie: Czowiek jest Ojcem lub Czowiek jest TrjcPrzenajwitsz. A jasne jest, e to nieprawda. Bdne wic jest te i zdanie:Czowiek jest Bogiem.3. Powiedziano:2) Nie bdziesz mia adnego Boga nowego. Lecz czowiek jest tu,czym nowym, Chrystus bowiem nie zawsze by czowiekiem. Wic bdne jest

powiedzenie: Czowiek jest Bogiem.

A JEDNAK powiedziano:3) z ktrych jest Chrystus wedug ciaa. On ponadwszystkim. Bg bogosawiony na wieki. Ot Chrystus wedug ciaa jestczowiekiem. Wic zdanie: Czowiek jest Bogiem jest prawdziwe.

WYKAD. Jeli przyjmiemy prawdziwo obu natur, mianowicie natury Boskiej inatury ludzkiej, oraz ich zjednoczenie w Osobie i hipostazie, to zdanie: Czowiek jestBogiem, wzite w sensie cisym, jest prawdziwe, podobnie jak zdanie: Bg jestczowiekiem. Wyraz czowiek bowiem mona bra jako termin oznaczajcy jakhipostaz natury ludzkiej. Mona wic go uy na oznaczenie Osoby Syna, ktra jest,

jakemy powiedzieli, hipostaz tej natury. Jasne za, e imi Bg orzekamy oOsobie Syna Boego prawdziwie i we waciwym sensie tego sowa. Mwilimy otym w I czci Sumy.4) Przeto nie pozostaje nic Innego, jak przyj, e powiedzenie:Czowiek jest Bogiem jest zdaniem prawdziwym. i naley je bra we waciwymsensie sw.Ad 1. Poganie nazywali bogiem kamienie i drzewa, majc na wzgldzie ich natur,sdzili bowiem, e jest w nich jakie bstwo. My za nie dajemy czowiekowi imieniaBg ze wzgldu na jego natur ludzk, lecz ze wzgldu na hipostaz przedwieczn,ktra, jak wiemy,5) przez zjednoczenie jest rwnie hipostaz natury ludzkiej.Ad 2. Termin Ojciec orzekamy o Bogu ze wzgldu na to, e wyrazu Bguywamy tu na oznaczenie Osoby Ojca. Ot tego terminu nie moemy orzeka oOsobie Syna, ta ostatnia bowiem nie jest Osob Ojca. Wynika std, e nazwy Ojciecnie moemy zastosowa jako orzeczenia w zdaniu o czowieku. Mwimy, eCzowiek jest Bogiem, pod warunkiem e wyraz czowiek oznacza Osob SynaBoego.

Ad 3. Chocia natura ludzka w Chrystusie jest czym nowym, jednak podmiot naturyludzkiej nie jest nowy, lecz jest wieczny. A poniewa nazwa Bg jest orzekana o


7/202


8/202

8

Czowieku Paskim ze wzgldu na natur ludzk, stosownie do znaczenia wyrazuCzowiek, a nie ze wzgldu na Osob, ktra j posiada.Ad 2. Ta jedyna hipostaza natur Boskiej i ludzkiej bya najpierw hipostaza naturyBoskiej, bya ni od wiekw. Potem za w pewnym momencie czasu staa si przezWcielenie hipostaza natury ludzkiej. I dlatego mwimy, e jest uczo-wieczona, anie dlatego, by miaa przyj czowieka, lecz e przyja natur ludzk. Natomiast niezachodzi tu sytuacja odwrotna, tak, by natura Boska miaa by przyjta przezhipostaz natury ludzkiej. Tote nie moemy mwi o czowieku ubstwionym anio czowieku Paskim.Ad 3. Mwimy boski zazwyczaj o tych rzeczach, ktrych istota moe by orzekanawyrazem Bg, powiadamy bowiem, e istota boska jest Bogiem, ze wzgldu naidentyczno okrelanego przedmiotu. Powiadamy te, e istota jest Bogiem lubboska stosownie do rnego sposobu oznaczania. I Sowo Boskie mwimy tak,

poniewa Sowo jest Bogiem. Powiadamy te Osoba Boska, przy czym chodzi tu,jak i przy powiedzeniu osoba Platona, o rne sposoby oznaczania tej samej rzeczy.Ale paskim nie nazywamy tego, o kim mwimy, e jest panem. (4) Nie jest

bowiem przyjte nazywa pana czowiekiem paskim, lecz to, co naley do pana wjakikolwiek sposb, nazywamy paskim, jak na przykad: paska wola bdpaska rka, bd te posiado paska. I dlatego nie moemy nazywaPaskim Chrystusa, ktry sam jest Panem. Natomiast ciao Jego wolno nazywaCiaem Paskim, a mk Mk Pask.

Artyku 4.

CZY TO, CO NALEY DO NATURY LUDZKIEJ,MOE BY ORZEKANE O BOGU ?

Na pozr nie.1. O jednej i tej samej rzeczy nie mona bowiem orzeka przeciwiestw, a to, co siodnosi do natury ludzkiej jest przeciwiestwem przymiotw Boych. Bg jestniestworzony, niezmienny, wieczny, a natur ludzk cechuje to, e jest stworzona,doczesna i zmienna. Wic to, co si odnosi do natury ludzkiej, nie moe by orzekaneo Bogu.2. Przypisywanie Bogu niedoskonaoci uwacza, jak si wydaje, Boej czci i graniczyz blunierstwem. Niedoskonao za cechuje to, co naley do natury ludzkiej, np.:

podleganie cierpieniu, mierci itp. Wydaje si wic, e w aden sposb nie mona oBogu orzeka tego, co naley do natury ludzkiej.3. By przyjt przystoi naturze ludzkiej, nie przystoi natomiast Bogu. A wic niemona orzeka o Bogu tego, co si odnosi do natury ludzkiej.

A JEDNAK Damasceczyk mwi,1) e Bg przyj charakterystyczne cechy ciaa,czyli jego waciwoci, skoro syszymy, e On mg cierpie i e Bg chway zostaukrzyowany.

WYKAD. W tej sprawie midzy nestorianami a katolikami istnieje rozbienopogldw. Nestorianie bowiem, mwic o Chrystusie, d do rozrniania swoich


9/202

9

wypowiedzi tak, by to, co si odnosi do ludzkiej natury Chrystusa, nie byo orzekane oBogu, a to, co si odnosi do natury Boskiej, nie byo orzekane o Czowieku. Tote

Nestoriusz mwi:2) Gdyby kto usiowa Sowu Boemu przypisywa cierpienia,AS. (5) Natomiast, jeli spotkamy nazwy odnoszce si do obu natur, mona jeorzeka o kadej z nich. Do takich nazw nale wyrazy Chrystus lub Pan. Totenestorianie uznaj, e Chrystus narodzi si z Dziewicy, a zarazem, e by przedwiekami, lecz odrzucaj powiedzenie, e Bg si narodzi z Dziewicy, lub eCzowiek by od wiekw. Katolicy za utrzymuj, e wszystko to, co si mwi oChrystusie ze wzgldu na Jego natur Bosk, bd te ze wzgldu na Jego ludzknatur, moe by orzekane zarwno o Bogu jak i o Czowieku. Tote Cyryl mwi:3)Gdyby kto dzieli pomidzy dwie osoby lub substancje czyli hipostazy wyraeniauyte w pismach ewangelistw i apostow, albo te sdzi, e spord wypowiedziojcw Kocioa o Chrystusie, albo Jego wasnych o Sobie samym, jedne stosuj sitylko do Czowieka, a inne przyznawa wycznie Sowu Boemu, AS. Uzasadnia sito nastpujco: Skoro obie natury maj t sam hipostaz, wymieniajc nazwydotyczce jednej lub drugiej, mamy wanie j na myli. Czy wic mwimyCzowiek, czy te Bg, zawsze mylimy o hipostazie obu natur: Boskiej iludzkiej. I dlatego o Czowieku mona orzeka to, co naley do natury Boskiej, a oBogu to, co do ludzkiej.

Pamitajmy jednak, e w zdaniu orzekajcym obok tego, co chcemypowiedzie o podmiocie, bierzemy pod uwag rwnie kt widzenia pod jakimpodmiot ujmujemy. Wic cho rnica natur nie wpywa na dobr orzecze, rni sione jednak w zalenoci od tego, ktra z natur suy jako podstawa orzekania. Bo to,co naley do natury Boskiej, orzekamy o Chrystusie, uwzgldniajc przede wszystkimJego bstwo, to za, co naley do ludzkiej, przez wzgld na czowieczestwo. ToteAugustyn mwi:4) Odrniajmy wyraenia Pisma w. akcentujce form Boga odtych, ktre uwypuklaj form sugi. A dalej:5) Mdry, staranny i pobony czytelnikzrozumie, co si orzeka o kim, a co stanowi aspekt, ktry si bierze pod uwag przyorzekaniu.Ad 1. Istotnie, patrzc na dan rzecz pod. jednym i tym samym ktem widzenia, niemona dawa o niej orzecze przeciwstawnych, ale nie nasuwa to adnych zastrzee,

jeeli w takich orzeczeniach uwypuklono rne aspekty danej rzeczy. Spotykamy si ztym w orzeczeniach o Chrystusie, kiedy mwimy o Nim, uwypuklajc rnic natur.Ad 2. Gdybymy przypisywali Bogu niedoskonaoci ze wzgldu na natur Bosk,

popenilibymy blunierstwo przez jakie uwaczanie Jego czci. Ale nie zniewaamyBoga, jeeli czynimy to ze wzgldu na natur przeze przyjt. Tote W pewnym

przemwieniu na Soborze Efeskim spotykamy sowa:6) Bg nie uwaa za zniewagniczego, co przyczynia si do zbawienia ludzi. Bo nic poledniego z rzeczy, ktreobra ze wzgldu na nas, nie ublia tej naturze, ktra nie moe znie-wagom podlega.Przyswoi sobie to, co nisze, aby zbawi nasz natur. Skoro wic rzeczy polednie imarne nie uwaczaj naturze Boej, lecz nios ludziom zbawienie, jake mwisz, eto, co jest przyczyn naszego zbawienia, spowodowao obraz Boga?Ad 3. Tym, co zostao przyjte w Tajemnicy Wcielenia, jest natura ludzka Chrystusa,nie sam przyjmujcy podmiot. Tote Bg nie jest tym, co zostao przyjte.


10/202

10

Artyku 5.

CZY O NATURZE BOSKIEJ MONA ORZEKA TO,CO NALEY DO NATURY LUDZKIEJ?

Na pozr tak. 1. To, co przysuguje naturze ludzkiej, orzekarny bowiem o SynuBoym, a wic o Bogu. Bg za jest swoj natur. Mona wic orzeka o naturzeBoskiej to, co przysuguje ludzkiej. (6)2. Do natury ludzkiej naley ciao. Ot za Damasceczykiem mwimy,1) e, jakucz wici Atanazy i Cyryl, natura Sowa jest wcielona. Ta sama racja, jak sdzimy,upowania do orzekania o naturze Boskiej cech ludzkiej natury.3. Przymioty natury Boskiej, jak np. znajomo przyszoci i posiadanie zbawczejmocy, przysuguj w Chrystusie ludzkiej naturze. Wydaje si wic, e to jestwystarczajca podstawa do orzekania o naturze Boskiej tego, co przysuguje ludzkiej.

A JEDNAK powiada Damasceczyk:2) Mwic o bstwie nie wymieniamy tego, cojest cech charakterystyczn czowieczestwa, czyli jego waciwoci. Nie mwimybowiem, e bstwo mogo cierpie lub by stworzone. Ot bstwo oznacza naturBosk. Wic to, co naley do natury ludzkiej, nie moe by orzekane o Boskiejnaturze.

WYKAD. To, co jest waciwoci jednej rzeczy, moe by orzekane o innej tylko wwypadku tosamoci podmiotw, jak np. zdolno do miechu przypisujemywycznie czowiekowi. W tajemnicy Wcielenia za natura Boska nie jest Identyczna zludzk, maj obie jedynie t sam hipostaz. I dlatego to, co naley do jednej na-tury,wzite w oderwaniu od hipostazy, nie moe by orzekane o innej. Natomiast nazwykonkretne oznaczaj hipostaz. I dlatego mona je bez rnicy stosowa jakoorzeczenie w zdaniach o konkretnym podmiocie. Dotyczy to zarwno nazw, ktreoznaczaj obie natury cznie, jak np. imi Chrystus (nasuwajce myl o bstwie,ktre namaszcz, i o namaszczonym czowieczestwie), jak rwnie i wtedy, kiedyoznacza sam tylko natur Bosk, jak np. imi Bg, bd Syn Boy, a take samnatur ludzk, jak imi Czowiek, bd Jezus. Tote papie Leon mwi:3) Nie jestrzecz istotn, ktr substancj bierzemy za podstaw przy nazywaniu Chrystusa,

poniewa wobec niepodzielnej jednoci Osoby Jeden i ten Sam jest zarwno w peniSynem Czowieczym ze wzgldu na ciao, jak i w peni Synem Boym ze wzgldu na

jedno, wsplne z Ojcem, bstwo.Ad 1. W Bogu Osoba jest realnie identyczna z natur i to jest racja, ktra upowaniado orzekania natury Boskiej o Synu Boym. Lecz nie jest identyczny sposb, w jaki joznaczamy. Dlatego pewne orzeczenia o Synu Boym nie stosuj si do naturyBoskiej, Mwimy np., e Syn Boy jest zrodzony, a jednak, jak wiadomo4), nie

powiemy, e natura Boska jest zrodzona. I podobnie w Tajemnicy Wcieleniapowiadamy, e Syn Boy zosta umczony, ale nie powiemy, e natura Boska zostaa

umczona.


11/202


12/202


13/202

13

W tym znaczeniu sowa sta si zdanie Bg sta si Czowiekiem jest bdne. Lecztu nie rozpatrujemy powyszych zda w tym aspekcie.

Mona to sta si rozumie inaczej: jako wyraz okrelajcy charakter caegozdania. Wwczas zdanie: Czowiek sta si Bogiem" znaczy tyle, co zdanie: Staosi, i Czowiek by Bogiem. W tym znaczeniu oba zdania, mianowicie: Czowieksta si Bogiem i Bg sta si Czowiekiem s prawdziwe. Lecz to nie jest waciwysens tych powiedze, chyba e pod wyrazem Czowiek nie rozumiemy osobyludzkiej, lecz czowieka w oderwaniu. Bo chocia ten oto Czowiek nie sta siBogiem, skoro Jego hipostaza, Osoba Syna Boego, bya Bogiem od wiekw, to

jednak, czowiek w ogle, nie zawsze by Bogiem.Po trzecie zrozumiemy to zdanie w sposb waciwy, jeeli powiedzenie sta

si odniesiemy do Czowieka zwizanego z Bogiem, jako kresem przemiany. Przyzaoeniu uzasadnionym .poprzednio,6) e w Chrystusie jest tylko jedna Osoba ihipostaza oraz jeden pierwszy podmiot czynnoci Boga i Czowieka, zdanie to wzitew takim rozumieniu jest bdne. Bo kiedy mwimy: Czowiek sta si Bogiem, podwyrazem Czowiek rozumiemy osob ludzk, a powiedzenie, e On jest Bogiem, niewynika z czowieczestwa, lecz jest uwarunkowane hipostaza Jego. Hipostaza tejnatury ludzkiej, na ktrej sprawdza si powiedzenie, e jest Bogiem, jest bowiemhipostaza, wzgldnie Osob Syna Boego, ktra bya Bogiem zawsze. Tote niemoemy mwi, e w Czowiek zacz by Bogiem, bd e sta si Bogiem, bdte, e by uczyniony Bogiem.

Gdyby za inna bya osoba bd hipostaza Boga, a inna Czowieka, tak iorzekano by o Czowieku, e jest Bogiem i odwrotnie, opierajc si na zaoeniu, eistnieje tu czno dwch osobnikw, wynikajca ze wsplnoty godnoci lubzjednoczenia woli czy zamieszkania, jak twierdzili nestorianie, wwczas istniaaby

podstawa do twierdzenia, e Czowiek sta si Bogiem, tj. zosta zczony z Bogiemanalogicznie do tego, e Bg sta si Czowiekiem, tj. poczy si z Czowiekiem.Ad 1. Zaimka ktry w przytoczonych. sowach Apostoa, a odnoszcego si doOsoby Syna Boego, nie naley bra w tym sensie, jakoby kto wywodzcy si odDawida co do ciaa, sta si Synem Boym. W tym znaczeniu wzito go w zarzucie.Sens przytoczonego zdania jest ten, e Syn Boy sta si Mu (czyli dla uczczeniaOjca, jak to tumaczy glossa7) potomkiem Dawida wedug ciaa. To tak, jakby

powiedziano: Syn Boy mia ciao z nasienia Dawidowego, dla uczczenia Boga.Ad 2. Cytowane sowa Augustyna naley rozumie w tym znaczeniu, e owo przyjciew Tajemnicy Wcielenia dokonao si tak, i Czowiek jest Bogiem a BgCzowiekiem. Rozumiane w ten sposb oba zdania, jak mwilimy,8) s prawdziwe.Ad 3. Podobn odpowied naley da na punkt trzeci. By przebstwionym bowiem totyle co sta si Bogiem.Ad 4. W podmiocie bierzemy termin w znaczeniu materialnym na oznaczeniehipostazy. W orzeczeniu za bierzemy go formalnie, t j. na oznaczenie natury. Idlatego w powiedzeniu Czowiek sta si Bogiem samego sta si nie odnosimy donatury ludzkiej, lecz do hipostazy tej natury, ktra jest Bogiem od wiekw, a niedopiero si Nim staa. Kiedy za mwimy: Bg sta si Czowiekiem, mamy namyli to, e stawanie si osigno swj kres w naturze ludzkiej. I dlatego w cisym

tego sowa znaczeniu zdanie Bg sta si Czowiekiem jest prawdziwe, natomiastbdne jest zdanie: Czowiek sta si Bogiem. Podobnie wskazujc na Sokratesa,


14/202

14

ktry bdc czowiekiem osiwia, mwimy zgodnie z prawd: Ten oto czowiek dzista si siwy. Jednak bdne byoby zdanie: Ten oto siwy dzi sta si czowiekiem.Gdybymy jednak dali w podmiocie jaki wyraz oznaczajcy natur ludzk woderwaniu, mona by byo tak j uj jako przedmiot procesu, mianowicie przez

powiedzenie, e natura ludzka staa si natur Syna Boego.

Artyku 8.

CZY PRAWDZIWE JEST ZDANIE:CHRYSTUS JEST STWORZENIEM?

Na pozr tak.1. Mwi bowiem papie Leon:1) Rzecz to nowa i niesychana: Bg, ktry jest i by,sta si stworzeniem. Ot o Chrystusie mona orzeka to, czym Syn Boy sta si

przez Wcielenie. Wic prawd jest, e Chrystus jest stworzeniem.2. O hipostazie Chrystusa, jak ju wiemy2), mona orzeka waciwoci kadej z obunatur, niezalenie od tego, jak nazw oznaczymy t hipostaz. Waciwoci naturyludzkiej jest to, e zostaa stworzona, analogicznie waciwoci natury Boskiej jest to,e jest stwrc. Kad z powyszych nazw mona przeto o Chrystusie orzec, monawic powiedzie, e Chrystus jest stworzeniem i e jest niestworzonym Stwrc.3. Dusza jest waniejsza w czowieku ni ciao. Ot przez wzgld na ciao wzite od

Najwitszej Maryi Panny, mwimy o Chrystusie, nie dodajc adnych omwie, esi narodzi z Dziewicy. Wic ze wzgldu na dusz, stworzon przez Boga,

powinnimy mwi po prostu, e Chrystus jest stworzeniem.

A JEDNAK mwi Ambroy:3) Czy Chrystus zosta uczyniony przez nakaz? Czyrozkaz stworzy Chrystusa? W zdaniach powyszych brzmi nuta przeczenia. ToteAmbroy cignie dalej: W jaki sposb stworzenie moe zawiera si w Bogu? Bg

jest przecie natur najbardziej niezoon. Nie przyjmujemy wic zdania: Chrystusjest stworzeniem.

WYKAD. Zgodnie z Hieronimem4) przyznajemy, e sowa wypowiedzianenierozwanie prowadz do herezji. (7) Tote nie powinnimy uywa terminwspotykanych u heretykw, aby si nie wydawao, e sprzyjamy bdom. Arianie,heretycy, twierdz, e Chrystus jest stworzeniem i e jest mniejszy od Ojca nie tylkoco do ludzkiej natury, ale te co do Osoby Boskiej. I dlatego nie naley Chrystusaokrela po prostu jako stworzenia lub jako mniejszego od Ojca, lecz trzeba dodawa

pewne omwienie, a mianowicie, e jest mniejszy co do ludzkiej natury. Te przy-mioty za, co do ktrych nie moe by przypuszcze, e przysuguj Osobie Boskiej,mona orzeka o Chrystusie po prostu bez omwie, ze wzgldu na Jego naturludzk. Tak na przykad mwimy po prostu, e Chrystus by umczony, umar i

pogrzebion. Analogicznie w dziedzinie spraw materialnych i ludzkich tam, gdziemoemy si waha, czy co przysuguje caoci czy czci, jeeli to co znajduje si w

jakiej czci, nie przypisujemy tego po prostu caoci, czyli bez jakiego omwienia.

Nie powiemy bowiem, e Etiopczyk jest biay, lecz, e ma biae zby. Natomiast nie


15/202

15

wymaga omwie powiedzenie, e jest kdzierzawy, bo ta cecha moe muprzysugiwa tylko ze wzgldu na wosy.Ad 1. wici doktorowie w zwizych wypowiedziach pomijajc niekiedy omwienienazywali Chrystusa Stworzeniem. Naley si jednak domyla omwienia: Chrystus

jako czowiek.Ad 2. W jaki sposb mona orzec o Chrystusie kad waciwo natury ludzkiej, tak

jak i Boskiej. Tote Damasceczyk5) mwi, e Chrystus, o ktrym powiedziano, ejest Bogiem i Czowiekiem, jest stworzonym i niestworzonym, jest zdolny docierpienia i nie moe cierpie. Lecz to, co moe nasuwa wtpliwoci, czy dotyczy

jednej natury czy drugiej, nie moe by orzekane bez omwie. Tote dalej mwi:6)Ta jedna hipostaza, mianowicie hipostaza Chrystusa, jest zarazem niestworzona codo bstwa i stworzona co do czowieczestwa. Rwnie na odwrt nie wolno

powiedzie bez omwienia zda: Chrystus jest bezcielesny lub Chrystus jestniecierpitliwy. Chcemy bowiem unikn bdu Manesa, ktry twierdzi, e Chrystusnie mia rzeczywistego ciaa, ani prawdziwie nie cierpia. Naley tu da omwienie,tworzc zdanie: Chrystus co do bstwa jest bezcielesny i nie moe podlegacierpieniu.Ad 3. Co do narodzenia z Dziewicy, nie moe by adnej wtpliwoci, e odnosi siono nie do Osoby Syna Boego, wtpliwo moe nasuwa termin stworzenie. Wobu wypadkach may rne racje.

Artyku 9.

CZY TEN OTO CZOWIEK CZOWIEKCHRYSTUS ZACZ ISTNIE?

Na pozr tak.1. Mwi bowiem Augustyn:1) Przed powstaniem wiata nie byo nas, ani te nie byo

porednika midzy Bogiem a ludmi, czowieka Chrystusa Jezusa. Ot ten, kto niezawsze by, zacz istnie. Wic czowiek w Czowiek Chrystus zacz istnie.2. Chrystus zacz by czowiekiem. By czowiekiem to istnie. Wic Czowiek wzacz istnie.3. Wyraz czowiek oznacza osobnika nalecego do ludzkiej natury. Lecz Chrystusnie by zawsze osobnikiem o naturze ludzkiej. Wic Czowiek w zacz istnie.A JEDNAK powiedziano:2) Jezus Chrystus wczoraj i dzi, tene sam i na wieki.

WYKAD. Nie naley bez dodatkowych wyjanie mwi, e Czowiek w Chrystus zacz istnie. A to z dwch przyczyn. Po pierwsze jest to po prostu z

punktu widzenia wiary katolickiej twierdzenie bdne. Przyjmujemy bowiem wChrystusie jeden pierwszy podmiot czynnoci, jedn hipostaz, jak rwnie jednOsob. Zwaywszy na to, mwic w Czowiek Chrystus, mamy na mylihipostaz przedwieczn. Wieczno za jest czym sprzecznym z pocztkiem istnienia.Tote zdanie: Ten oto Czowiek zacz Istnie jest bdne. Wywd powyszy nieneguje faktu, e zacza istnie natura ludzka oznaczona terminem Czowiek. Wyraz

czowiek uyty w podmiocie nie oznacza cile biorc natury, lecz jak ju wiemy,3)raczej osobnika.


16/202


17/202

17

A JEDNAK istnieje tylko albo stwrca albo stworzenia. Skoro bdne jest zdanie:Chrystus jako Czowiek jest Stwrc, wic prawdziwe jest zdanie: Chrystus jakoCzowiek jest Stworzeniem.

WYKAD. Kiedy mwimy: Chrystus jako Czowiek, wyraz czowiek moemyakcentowa bd biorc pod uwag osobnika, bd te natur. Jeli akcentujemy zewzgldu na hipostaz, skoro hipostaza natury ludzkiej w Chrystusie jest wieczna iniestworzona, to zdanie: Chrystus jako Czowiek jest stworzeniem, jest bdne.Jeeli za akcentujemy ten wyraz ze wzgldu na ludzk natur, to jest ono prawdziwe,

bo, jak wiemy,3) zarwno ujmujc Chrystusa jako osobnika o ludzkiej naturze, jak tespecjalnie akcentujc w Nim t natur, zawsze moemy powiedzie, e On jeststworzeniem.

Wiedzmy jednak, i wyraz czowiek zaakcentowany w ten sposb winien byraczej odniesiony do natury ni do osobnika. Tre jego zostaa uwypuklona tak, i

pod wpywem orzeczenia na pierwszy plan wystpuje funkcja formalna. (8)Powiedzenie bowiem Chrystus jako Czowiek znaczy tyle, co powiedzenie:Chrystus w tej mierze, w jakiej jest Czowiekiem. I dlatego zdanie: Chrystus jakoCzowiek jest stworzeniem naley raczej uzna za prawdziwe ni je odrzuci.Gdyby jednak dodano omwienie, ktre uwypukla zwizek wyrazu Czowiek zhipostaz, takie sformuowanie raczej naleaoby odrzuci ni przyj. Np. wypadekten nastpiby, gdyby si powiedziao: Chrystus, jako ten oto Czowiek, jeststworzeniem.Ad 1. Chocia Chrystus nie jest ludzk natur, ale natur t posiada. Wyrazstworzenie stosujemy nie tylko w odniesieniu do poj abstrakcyjnych, lecz mwictake o rzeczach konkretnych. Powiadamy bowiem, e jest czym stworzonymzarwno czowieczestwo, jak i czowiek.Ad 2. Wyraz czowiek umieszczony w podmiocie oznacza raczej osobnika. Jeeli

jednak przez reduplikacj akcentujemy czowieczestwo, to, jak wiemy,4) odnosi sion raczej do natury. A poniewa w tym wypadku jest mowa o naturze stworzonej, anie o niestworzonej Osobie, cho odrzucamy zdanie: Ten oto Czo-wiek jeststworzeniem, uznajemy jednak za prawdziwe zdanie: Chrystus jako Czowiek jeststworzeniem.Ad 3. Kady czowiek, bdc wycznie osobnikiem natury ludzkiej, jest kim, kto

bytuje jedynie w sposb waciwy tej naturze. I dlatego o kadym takim osobnikumwimy, e jeli, jako czowiek, jest stworzeniem, to jest stworzeniem po prostu.Lecz Chrystus jest hipostaz bytujc nie tylko w ludzkiej naturze, lecz rwnie wnaturze Boskiej i z tego wzgldu nie jest stworzony. Dlatego to z faktu, e jakoCzowiek jest stworzeniem nie wynika, e jest On Stworzeniem po prostu.


18/202


19/202

19

grzechw, aby pokaza, e moc Boska zjednoczya si nierozerwalnie z ludzk natur.Bo chocia sta si Czowiekiem, zawsze by jednak Sowem Boym.Ad 3. Powiedzenie ten oto czowiek przez zaimek wskazujcy: ten oto zacieniazakres pojcia czowiek do konkretnego osobnika. I dlatego prawdziwe jest raczejzdanie: Chrystus, jako ten oto Czowiek, jest Bogiem, a: Chrystus, jako Czowiek,

jest Bogiem bdne.

Artyku 12.

CZY CHRYSTUS, JAKO CZOWIEK,JEST HIPOSTAZ LUB OSOB?

Na pozr tak.1. Wszystko to bowiem, co przysuguje kademu czowiekowi, przysuguje rwnieChrystusowi jako Czowiekowi, gdy jest On podobny do innych ludzi, stosownie dosw:1) Stawszy si podobnym do ludzi. Ot skoro kady czowiek jest osob,wic Chrystus, jako Czowiek, jest Osob.2. Chrystus, jako Czowiek, jest substancj natury rozumnej. A nie jest substancj

powszechn. Jest wic substancj jednostkow. Ot osoba, jak mwi Boecjusz,2)jest nie czym innym, jak substancj jednostkow natury rozumnej. Przeto Chrystus,

jako Czowiek, jest Osob.3. Chrystus, jako Czowiek, naley do natury ludzkiej oraz jest osobnikiem i hipostazteje natury. Lecz kada hipostaz i osobnik bytujcy konkretnie w tej naturze jestosob. Wic Chrystus, jako Czowiek, jest Osob.

A JEDNAK Chrystus, jako Czowiek, nie jest Osob przedwieczn. Gdyby by Osobjako Czowiek, to w Chrystusie byyby dwie osoby: jedna doczesna a druga wieczna.To za. Jak wiemy,3) jest pogld bdny.

WYKAD. Jak ju wiemy4), wyraz czowiek, tam gdzie zostaa podkrelona trepojcia oznaczonego przez ten wyraz, moe by uyty na oznaczenie osobnika, bdte na oznaczenie natury. Wic kiedy mwimy: Chrystus, jako Czowiek, jestOsob, majc przy tym na myli osobnika, jasne jest, e to prawda, gdy osobniknatury ludzkiej to wanie nie kto inny, jak Osoba Syna Boego.

Jeli za wyraz czowiek oznacza natur, moe on by rozumiany dwojako:po pierwsze w ten sposb, w jaki moe istnie natura ludzka w pojedynczej osobie.Wzite w tym znaczeniu powiedzenie to jest prawdziwe, kady bowiem byt samoistnyw naturze ludzkiej jest osob. Ale mona to powiedzenie rozumie inaczej:mianowicie, e naturze ludzkiej w Chrystusie musi odpowiada waciwa jejosobowo, wynikajca z zasad tej natury. Przy takim rozumieniu Chrystus nie jestOsob, jako Czowiek, bo ludzka natura w Nim nie istnieje obok Boskie] oddzielnie,

jak wymagaoby pojcie osoby w tym rozumieniu.Ad 1. Skoro kady byt samoistnie jacy w ludzkiej naturze jest osob, to kady

czowiek jest osob. Lecz cech charakterystyczn Chrystusa-Czowieka jest to, eOsoba bytujc samoistnie w Jego ludzkiej naturze nie jest wytworem podstaw tej


20/202

20

natury, lecz jest od wiekw. I dlatego, jak wiemy,5) w pewnym znaczeniu tego wy-razu Chrystus, jako Czowiek, jest Osob, w innym za nie.Ad 2. Substancja jednostkowa, o ktrej mowa w definicji osoby, zawiera pojciesubstancji zupenej bytujcej samoistnie, niezalenie od innych bytw. W przeciwnymrazie mona by osob nazwa ludzk rk, jest ona bowiem jak substancj

jednostkow. Ale skoro jest substancj jednostkow istniejc w czym innym, niemoemy jej nazywa osob. Ot z tego samego powodu nie moemy nazywa osobrwnie natury ludzkiej w Chrystusie, lecz mona powiedzie, e jest ona jakim

bytem jednostkowym, jakim konkretem.Ad 3. Podobnie jak wyraz osoba oznacza co wykoczonego, bytujcego samoistniew naturze rozumnej, tak te wyrazy hipostaza, osobnik, bytujcy konkretnie wkategorii substancji oznaczaj w jaki sposb byt samoistny. Tote zarwno naturaludzka, jako taka, nie istnieje oddzielnie od Osoby Syna, jak te nie istnieje, jako taka,hipostaza, bd osobnik, bd te konkretny byt. Tote skoromy odrzucili wzite wtym znaczeniu zdanie: Chrystus, jako Czowiek, jest Osob, naley odrzucirwnie l wszystkie pozostae sformuowania.

ZAGADNIENIE 17.

ONTYCZNA JEDNO CHRYSTUSA

Rozwamy z kolei to, co ma zwizek z jednoci Chrystusa wzit oglnie. Tobowiem, co dotyczy jednoci lub wieloci poszczeglnych elementw, zostanieomwione w swoim czasie. Bya mowa o wieloci rodzajw wiedzy w Chrystusie,niej za wykaemy, e jak nie byo w Nim jednej tylko wiedzy, tak nie byo jednegotylko narodzenia.Po pierwsze rozpatrzymy jedno ontyczn Chrystusa, po drugie jedno co dowoli, po trzecie jedno co do dziaania.Pierwszy temat ujmiemy w dwch pytaniach:1. Czy jeden jest Chrystus, czy dwaj?2. Czy w Chrystusie jest tylko jedno istnienie?

Artyku 1.

CZY JEDEN JEST CHRYSTUS, CZY DWAJ? (9)

Na pozr nie jeden, lecz dwaj.1. Mwi bowiem Augustyn:1) Skoro forma Boga przyja form sugi, obie sBogiem z powodu, e Bg przyj, obie s Czowiekiem z powodu, e Czowiek zosta

przyjty. Ot mona mwi obie tylko tam, gdzie s dwie. Wic Chrystus jestdwojaki.2. Gdzie mamy co i co jeszcze, tam s dwie rzeczy. Ot w Chrystusie jest co i co

jeszcze. Mwi bowiem Augustyn:2) Cho mia form Boga, przyj form sugi.

Obie stanowi jedno, lecz s czym ze wzgldu na Sowo, a czym jeszcze zewzgldu na czowieka. Chrystus jest wic dwojaki.


21/202

21

3. Chrystus nie jest tylko czowiekiem, bo gdyby by samym tylko czowiekiem, niebyby Bogiem. Jest wic czym innym ni czowiek. Przeto jest w nim co i cojeszcze innego. Przeto jest dwojaki.4. Chrystus jest tym, czym jest Ojciec, oraz jest czym jeszcze, czym Ojciec nie jest.Wic Chrystus jest czym i czym jeszcze innym. Przeto Chrystus jest dwojaki.5. Jak w tajemnicy Trjcy w. s trzy Osoby w jednej naturze, tak w tajemnicyWcielenia s dwie natury w jednej Osobie. Ot stosownie do sw:3) Ja i Ojciec

jedno jestemy z powodu jednoci natury, mimo rnicy Osb, Ojciec i Syn sjednym. Przeto mimo jednoci Osoby, z powodu dwoistoci natur Chrystus jestdwojaki.6. Filozof mwi,4) e wyrazw jeden i dwa uywamy jako nazw, od ktrych

pochodz Inne. Ot Chrystusa cechuje dwoisto natur. Chrystus wic jest dwojaki.7. Podobnie jak forma akcydentalna sprawia, e co jest innym, tak, stosownie do swPorfiriusza,5) forma substancjalna sprawia, e powstaje co innego. Ot w Chrystusies dwie natury substancjalne, mianowicie: Boska i ludzka. Przeto Chrystus jest czymi czym jeszcze innym. Wic jest On dwojaki.

A JEDNAK mwi Boecjusz:6) Kady byt, skoro Istnieje, jest jeden. Ot wierzymy,e Chrystus istnieje, wic Chrystus jest jeden.

WYKAD. Natura jako taka i wzita abstrakcyjnie moe by prawdziwie orzekana oosobie tylko w wypowiedziach o Bogu, w ktrym, jak wiemy,7) nie ma rnicymidzy tym, czym Bg jest, a tym przez co jest. Lecz w wypowiedziach oChrystusie, posiadajcym dwie natury, a mianowicie Bosk i ludzk, jedna z nich Boska, moe by orzekana o Osobie zarwno w swej postaci abstrakcyjnej, jak te

jako nazwa oznaczajca konkretn rzeczywisto. Powiadamy bowiem, e Syn Boy,oznaczony imieniem Chrystus, jest natur Bo i jest Bogiem. Lecz natura ludzka niemoe by orzekana o Chrystusie, jeeli bierzemy j jako tak, w oderwaniu. Moe byorzekana o Nim tylko jako konkretna rzeczywisto, zrealizowana w Osobniku. Niemona bowiem powiedzie, e Chrystus jest ludzk natur, gdy natura ludzka niemoe by w ogle orzekana o podmiocie, w ktrym istnieje. Powiadamy natomiast, eChrystus jest Czowiekiem, podobnie jak mwimy, e Chrystus jest Bogiem. WyrazBg oznacza Tego, Kto posiada Boski byt, a czowiek tego, kto posiada bytludzki. Lecz czowiek inaczej zosta okrelony przez wyraz czowiek, ni przeznazw Jezus lub Piotr. Bo wyraz czowiek wskazuje w oglnoci na kogonacechowanego czowieczestwem, podobnie jak wyraz Bg wskazuje na Istotnacechowan bstwem. Natomiast imiona Piotr", bd Jezus oznaczaj w sposbokrelony kogo, kto jest czowiekiem posiadajcym cechy indywidualne,analogicznie do tego, jak imi Syn Boy oznacza Boga wraz z okrelonymiwaciwociami osobowymi.

Dwoisto w Chrystusie przyjmujemy ze wzgldu na same natury wzite woderwaniu (absolutnie), wynikaoby std, e Chrystus jest dwojaki. Lecz skoro dwienatury orzekamy o Chrystusie tylko w znaczeniu konkretnego osobnika, orzeczenie tozostaje uzalenione od tego, czy Chrystus jest jednym czy dwoma osobnikami mi.

Niektrzy autorzy8) przyjmuj w Chrystusie i Istnienie dwch pierwszych podmiotwczynnoci, lecz jednej Osoby, ktra ich zdaniem wieczyaby poniekd peni


22/202


23/202

23

oderwaniu od hipostazy, przeto nie mona powiedzie, e Chrystus jest dwojaki poprostu.Ad 6. Wyraz: dwojaki oznacza pewn cech tego bytu, o ktrym mona go orzeka.W danym wypadku odnosi si on do podmiotu oznaczonego nazw Chrystus. Ale choChrystus ma dwie natury, nie mona powiedzie o Nim, e jest dwojaki, skoro nie maw Nim dwch podmiotw.Ad 7. Wyraz: inne, wzity w znaczeniu odmienne, wskazuje na rnic

przypadociow. Taka rnica wystarcza, by nazywa co innym. Natomiast zwrot:co innego oznacza rnic substancjaln. Substancj za, jak wiemy,12) nazywa sinie tylko natura, lecz rwnie osobnik. Tote rnica natur nie wystarcza, eby mwio czym innym, musi si doczy rnica osobnikw. Lecz tam, gdzie nie ma tejostatniej, a jest tylko rnica natur, moemy powiedzie, e co jest inne pod

pewnym wzgldem, mianowicie: rni si natur.

Artyku 2.

CZY W CHRYSTUSIE BYO TYLKO JEDNO ISTNIENIE? (10)

Na pozr byo nie jedno, lecz dwa.1. Mwi bowiem Damasceczyk1,), e to, co w Chrystusie wypywa z natury, jestdwojakie. Ot istnienie wypywa z natury, zaley bowiem od formy. Chrystusa wiccechuje dwojakie istnienie.2. Istnienie Syna Boego jest sam natur Bosk i jest wieczne. Istnienie zaChrystusa-Czowieka nie jest natur Bosk, lecz dokonuje si w ramach czasu.Chrystusa wic nie cechuje tylko jedno istnienie.3. Trjc Przenajwitsz cechuje jedno tylko istnienie ze wzgldu na jedno natury,chocia s trzy Osoby. W Chrystusie za s dwie natury, cho jedna Osoba. Przetocechuj Go dwa istnienia, nie jedno tylko.4. Dusza w Chrystusie jest rdem bytu ciaa, jest bowiem jego form. Lecz ona niedaje Mu bytu Boego, gdy byt ten jest niestworzony. Chrystus wic prcz bytuBoego yje jakim innym bytem. Nie cechuje Go przeto tylko jeden byt.

A JEDNAK to, co jest bytem, jest jednoci, i na odwrt, bo zakresy tych poj sidentyczne. Wic gdyby Chrystusowi przysugiway dwa istnienia, byby dwojakiChrystus, nie jeden.

WYKAD. Poniewa w Chrystusie s dwie natury i jedna hipostaza, wszystko, co mazwizek z natur, jest w Nim z koniecznoci dwojakie, to za, co dotyczy hipostazy,

jest tylko jedno. Ot istnienie dotyczy zarwno hipostazy jak i natur. Hipostaza jesttym, co istnieje. Natura za jest tym, co okrela form istnienia danej rzeczy, anazywamy j bytem, poniewa przez ni co jest, przez biel istnieje co biaego, a

przez czowieczestwo jaki czowiek.Zauwamy jednak, e jeli jaka forma lub natura nie jest cile zwizana z

osobowym bytem samoistnej hipostazy, nie nazywamy istnienia tej formy lub natury

istnieniem danej osoby, lecz mwimy o istnieniu pewnego aspektu w tej osobie. Taknp. istnienie siwizny cechuje Sokratesa, nie jako Sokratesa, lecz jako siwego


24/202


25/202


26/202

26

WYKAD. Niektrzy autorzy twierdzili, e Chrystus ma tylko jedn wol. Skaniayich do tego rne racje. Apolinary nie przyznawa Chrystusowi duszy intelektualnej,utrzymywa natomiast, e zamiast duszy byo w Nim Sowo, bd te, e Sowozajmowao miejsce intelektu. Skoro wic, jak mwi Filozof 6), Siedliskiem woli jestrozum, to wynikaby std wniosek, e Chrystus nie mia woli ludzkiej, a bya w Nimtylko jedna wola.

Podobnie Eutyches i wszyscy ci, ktrzy zakadali istnienie w Chrystusie tylkojednej zoonej natury, musieli przyj w Nim jedn wol.

Take i Nestoriusz, ktry twierdzi, e Bg zjednoczy si z Czowiekiemwycznie w woli i w uczuciu, utrzymywa, i Chrystus posiada jedn wol. Potemza Makariusz, patriarcha antiocheski, Cyrus aleksandryjski i Sergiusz konstantyno-

politaski oraz niektrzy ich zwolennicy zakadali w Chrystusie istnienie jednej woli,chocia przyjmowali dwie natury zjednoczone w Nim hipostatycznie. Sdzili bowiem,e ludzka natura Chrystusa nigdy nie dziaaa spontanicznie, a jedynie pobudzona dotego przez Boga. O tych bdach wiemy z listu synodalnego papiea Agatona7).I dlatego na szstym soborze powszechnym, zgromadzonym w Konstantynopolu,ustalono, i naley mwi o dwch wolach w Chrystusie. W dekrecie czytamy:8)Stosownie do tego, co niegdy o Chrystusie mwili prorocy, oraz zgodnie z nauksamego Chrystusa i brzmieniem symbolu Ojcw, stwierdzamy, e Chrystusowi Panu

przysuguj dwie wole odpowiadajce naturom oraz dwa rodzaje dziaania.To nie ulega wtpliwoci. Jasne jest bowiem, e Syn Boy, jak ju wiemy9), przyj

pen natur ludzk. Do peni tej natury naley wola, stanowica, Jak wiadomo10),obok intelektu jej zdolno przyrodzon. Tote musimy stwierdzi, e Syn Boy wrazz natur ludzk przyj ludzk wol. Przyjcie czowieczestwa nie przynioso SynowiBoemu adnego uszczerbku w dziedzinie nalecej do natury Boskiej, ktrej, jakwiemy11), przysuguje wola. Musimy przeto stwierdzi, e Chrystus posiada dwiewole, mianowicie: jedn Bosk, a drug ludzk.Ad 1. Wszystko, co si skada na natur ludzk w Chrystusie, dziaa na skinienie woliBoej. Nie wynika std jednak, e Chrystus nie dowiadcza porusze waciwychnaturze ludzkiej. Bo i wola witych jest w swym dziaaniu zalena od woli Boga, oktrym powiedziano12), e sprawia, i oni chc i dokonuj dziea. Bo chocia, jakwiemy13), istota stworzona nie moe od wewntrz wprawia w ruch niczyjej woli.Bg jednak porusza j w ten sposb. Tak i Chrystus swoj ludzk wol szed za wolBosk, stosownie do sw psalmu: 14) Pragnem, Panie mj, czyni wol Twoj".Tote mwi Augustynl5): C za poytek masz z tego, e tam, gdzie Syn powiedziado Ojca: Nie to, czego ja chc, lecz to, co Ty, mnoysz swoje sowa, mwic:Chrystus pokaza, e wola Jego jest rzeczywicie poddana Ojcu, tak jak gdybymy

przeczyli, e ludzka wola jest poddana woli Boga.Ad 2. Niewtpliwie narzdzie Jest poruszane przez tego, kto nim si posuguje, i to

jest Istotna cecha kadego narzdzia, ale rny jest sposb, w jaki ono si porusza zaley to od natury danego narzdzia. Narzdziami nieoywionymi, takimi jak pia lubsiekiera, posuguje si rzemielnik wykonujc pewne ruchy. Narzdziem obdarzonymdusz zwierzc posugujemy si oddziaujc na jego zmysy, jak jedziec kierujcykoniem. Natomiast na narzdzie obdarzone dusz rozumn dziaamy poprzez jego

wol. Tak pan, wydajc rozkaz, pobudza sug do okrelonego czynu. Suga bowiem,zdaniem Filozofa16), jest narzdziem obdarzonym dusz. Ot natura ludzka w


27/202

27

Chrystusie jest narzdziem Jego Bstwa w tym sensie, e ono wprawia j w ruch zaporednictwem jej wasnej woli.Ad 3. Sama wadza woli jest zdolnoci przyrodzon, nieodczn od natury, leczzaktualizowanie te] wadzy, czyli akt woli, ktry te okrelamy nazw wola, wynikaniekiedy z natury nieuchronnie, jak np. w deniu do szczcia, kiedy indziej za

pochodzi z wolnego wyboru dokonanego przez rozum i, jak ju wiemy z poprzednichwywodw17), nie jest nastpstwem koniecznym natury bezporednio z nizwizanym. Lecz do natury naley take rozum, rdo tego aktu. I dlatego trzeba wChrystusie stwierdzi, prcz woli Boskiej, take istnienie woli ludzkiej, nie tylko wznaczeniu przyrodzonej zdolnoci lub przyrodzonego aktu wynikajcego bezporednioz natury, lecz rwnie w sensie poruszenia, ktrego bezporednim rdem jest rozum.Ad 4. Mwic: chcie w pewien sposb, mamy na myli jaki okrelony sposbchcenia. Sposb ten zostaje okrelony w zalenoci od rzeczy, ktrej to chceniedotyczy. Tote skoro wola jest elementem natury, to i samo chcenie naley do natury,wzitej nie w sensie abstrakcyjnym, lecz do konkretnej natury danego osobnika.Ludzka wola w Chrystusie dziaaa wic w pewien okrelony sposb, przez to, etkwia w hipostazie Boskiej, tak i zawsze zgodna jest z wol Bosk.

Artyku 2.

CZY PRCZ WOLI OPARTEJ NA ROZUMIE CHRYSTUSPOSIADA WOL OPART NA UCZUCIU?

Na pozr nie.1. Jak bowiem twierdzi Filozof), siedliskiem woli jest rozum, a sfera zmysowa jestsiedliskiem dozna podawczych i gniewliwych. Skoro uczucie jest przejawem

podania zmysowego, to Chrystus nie mia woli opartej na uczuciu.2. Wedug Augustyna2), w oznacza podanie zmysowe. Ale Chrystus nie mia wsobie nic z wa. Symbolem Chrystusa bya istota jadowita, lecz pozbawiona jadu, jakmwi Augustyn3) w komentarzu do sw4): Jako Mojesz podwyszy wa na

pustyni. W Chrystusie przeto nie byo woli opartej na uczuciu.3. Wola, jak wiemy5), wynika z natury. 0t Chrystus posiada prcz natury Boskiejtylko jedn natur. Mia przeto tylko jedn wol ludzk.

A JEDNAK mwi Ambroy6): Moja jest ta wola, ktr nazywa swoj, bo jakoCzowiek, wzi On na siebie mj smutek. Moemy std wnioskowa, e smuteknaley do ludzkiej woli Chrystusa. Jest to doznanie zwizane, jak wiemy7), ze sferuczuciow. Wydaje si wic, e prcz woli opartej na rozumie mia Chrystus wolopart na uczuciu.

WYKAD. Jak wiadomo8), Syn Boy przyj natur ludzk wraz ze wszystkim, costanowi o jej peni. Ludzka natura naley do natur obdarzonych zmysami, stanowi jakgdyby jeden z gatunkw tego rodzaju natur. Tote trzeba byo, by Syn Boy

przyjmujc ludzk natur wzi wraz z ni wszystko to, co naley do doskonaej

natury zmysowej, Cechuje j podanie zmysowe, ktre nazywamy uczuciowoci.


28/202


29/202

29

WYKAD. Jak ju bya mowa2), terminu wola uywamy niekiedy na oznaczeniewadzy, kiedy indziej za na oznaczenie aktu. Jeli wemiemy wyraz wola naoznaczenie aktu, musimy przyj w Chrystusie istnienie dwch rodzajw wolikierowanych rozumem, tj. dwojakiego rodzaju aktw woli. Bo, jak wiemy3), wola maza przedmiot cel oraz rodki prowadzce do celu, a do kadej z tych rzeczy pozostajew innym stosunku. Do celu bowiem zmierza po prostu i absolutnie, jako do czego, co

jest absolutnym dobrem; rodki za ujmuje w ich zalenoci od celu, jako co, coczerpie sw dobro skdind. Tote jest zasadnicza rnica midzy aktem woli,ktrego przedmiotem jest co, co jest chciane jako takie, np. zdrowie, i aktem, ktryma za przedmiot rzecz chcian ze wzgldu na co Innego, jak np. lekarstwo. Akt

pierwszego rodzaju Damasceczyk nazywa telezis. Magister za daje mu nazw:wola jako natura; akt drugiego rodzaju Damasceczyk nazywa: bulezis, czyli wolanaradzajca si, a Magister wola jako rozum. Ta rnica aktw nie wynika zezrnicowania wadz, bo kady z nich ujmuje przedmiot pod jednym ktem widzenia,

pod ktem dobra. Trzeba wic stwierdzi, e jeli mwic o woli mamy na myliwadz, to Chrystus mia tylko jedn wol ludzk. Bierzemy przy tym wol w jejistocie, nie w sensie analogicznym. Jeeli za mwic o woli mylimy o jej akcie, torozrniamy w Chrystusie wol jako akt natury, tzw. telezis i wol jako akt rozumu,tzw. bulezis.Ad 1. Wola w znaczeniu omawianym rnicuje si w swoich przejawach, a nie jakozdolno. Stwierdzilimy to w wykadzie4).Ad 2. Nie stanowi rnych wadz, jak wiemy5), take rozum oraz intelekt.Ad 3. Wola poczona z pietyzmem to nic innego, jak naturalna skonno woli dounikania za, ktre moe by wyrzdzone innemu czowiekowi za traktowanego jakozo w ogle.

Artyku 4.

CZY CHRYSTUS MIA WOLN WOL ?

Na pozr nie.1. Mwi bowiem Damasceczyk1): Jeli chcemy wyraa si cile, nie moemy

przypisywa Chrystusowi: gnom (tj. rozsdno wysz, cnot osdu waciwego,lub przemylno) i proaerezis (tj. wyboru). Ot w zagadnieniach dotyczcych wiarynaley dba o ciso w najwyszym stopniu. Chrystus przeto nie stawa wobecwyboru, nie mia wic wolnej woli.2. Filozof mwi2), e wybr to akt podania poprzedzony zastanowieniem si. Asdzimy, e Chrystus nie zastanawia si, bo nie rozwaamy tych rzeczy, co doktrych mamy pewno. Skoro za Chrystus posiada pewno co do wszystkiego, nie

byo w Nim miejsca na wybr. Nie byo w Nim przeto i wolnej woli.3. Wolna wola nie jest zdeterminowana w okrelonym kierunku. Wola Chrystusa za

bya zdeterminowana w kierunku dobra, bo, jak wiadomo3), Chrystus nie mggrzeszy. Nie mia przeto wolnej woli.


30/202


31/202

31

samej rzeczy. Chrystus przeto sw ludzk wol nie poda czego innego ni wolBosk.3. Chrystus istotnie cieszy si wizj uszczliwiajc. Ot ci, ktrzy posiedli wizjuszczliwiajc w niebie wici, nie pragn niczego poza tym, czego chce Bg. W

przeciwnym razie nie posiadajc wszystkiego, co pragn, nie byliby szczliwi. Bo,jak mwi Augustyn4), Ten jest szczliwy, kto ma wszystko, czego zapragnie, a niepragnie adnego za. Chrystus przeto sw ludzk wol nie mg chcie czego, co niebyoby przedmiotem Jego woli Boskiej.

A JEDNAK Augustyn mwi5): Sowa Chrystusa: Nie to, czego ja chc, lecz to, coTy! wskazuj na to, e chcia On czego innego ni Ojciec. Tak mogo chcie tylkoJego ludzkie Serce, ktre nasz sabo przetworzyo w Jego ludzkie, nie Boskie,

pragnienie.

WYKAD. Jak ju wiemy6), w ludzkiej naturze Chrystusa wyrniamy dwa rodzajewoli, mianowicie: wola w znaczeniu podania uczuciowego, ktre nosi nazw wolize wzgldu na oddziaywanie woli wzitej w cisym tego sowa znaczeniu na nie:oraz woli jako podania rozumnego, wystpujcego bd w formie chcenia

przyrodzonego, bd te w formie rozumowego postanowienia.Wiemy za7), e przed swoj mk Syn Boy pozwoli swemu ciau czyni i

przeywa doznania przysugujce ciau z natury. Dopuci te, by wszystkie moceduszy dziaay stosownie do swoich waciwoci. Jasne jest za, e wola w znaczeniu

podania uczuciowego z natury unika cierpie fizycznych i obrae ciaa. Podobniewola w znaczeniu przyrodzonej tendencji czowieka przejawia si jako wstrt do tego,co przeciwne naturze, bdc zem w swej istocie, jak np. mier itp., lecz moeniekiedy w wyniku rozumowania skoni czowieka do wyboru tych rzeczy zewzgldu na cel, ktremu one s podporzdkowane. Uczuciowo i wola wzita woderwaniu mog si wzdraga u zwykego czowieka przed przypalaniem, ale deniedo osignicia zdrowia moe go skoni poprzez proces rozumowania do wyboru tegorodka. Wola Boa zmierzaa ku temu, by Chrystus przeszed przez bl, cierpienie imier nie ze wzgldu na nie same, lecz ze wzgldu na cel, ktrym jest zbawienieludzi. Tote widzimy, e Chrystus uczuciowo i naturalnym nastawieniem woliludzkiej mg pragn nie tego, czego chcia Bg. Lecz wola jako chcenie rozumnezawsze bya nastawiona na to, czego Bg chcia. Widzimy to ze sw Chrystusa8):Nie jako ja chc, ale jako Ty". Mwic o swoim pragnieniu, wynikajcym z woli wcisym znaczeniu tego sowa, chcia Chrystus sw wol rozumn dokonania si tego,czego chcia Bg.Ad 1. Chrystus chcia, by spenia si wola Ojca, lecz nie byo to przedmiotem Jegowoli jako podania uczuciowego, ktre nie siga poziomu woli Boej, nie byo to te

przedmiotem Jego woli, jako skonnoci przyrodzonej, ktra ma na oku rzeczy wzitew oderwaniu od woli Boej, rozpatrywane same w sobie.Ad 2. Zgodno woli ludzkiej z wol Bosk osigamy na poziomie woli dziaajcej wsposb rozumny. Podobnie bywa midzy przyjacimi: wole ich s zgodne w takiejmierze, w jakiej po rozumnym rozwaeniu wola jednego przyjaciela zostanie

uzgodniona z wol drugiego.


32/202

32

Ad 3. Chrystus posiada wizj uszczliwiajc a zarazem by pielgrzymem. Duchjego radowa si ogldaniem Boga, ciao za byo podatne na bl. Tote ze wzgldu naciao podlege cierpieniu, mogo go spotka co, co sprzeciwiao si przyrodzonemudeniu Jego woli, a take budzio odraz w sferze zmysw.

Artyku 6.

CZY W CHRYSTUSIE KIERUNEK DE JEDNEJ WOLIPRZECIWSTAWIA SI KIERUNKOWI DE INNEJ?

Na pozr tak.1. Denia przeciwne powstaj bowiem tam, gdzie istnieje przeciwiestwo

przedmiotw, bo jak mwi Filozof1), przeciwstawne sobie cele powoduj ruchy wkierunkach przeciwnych. Ot Chrystus mia pragnienia rzeczy przeciwstawnych,ktre stanowiy przedmiot Jego woli. Wol Bosk pragn mierci, a nie chcia jejwol ludzk. Dlatego to mwi Atanazy2), e Sowa Chrystusa: Ojcze, jeli tomoliwe, niech odejdzie ode mnie ten kielich, ale nie moja wola niech si stanie, leczTwoja; oraz sowa: Duch jest ochoczy, ale ciao sabe, wskazuj na dwie wole: wolludzk, ktra na skutek saboci ciaa wzdraga si przed cierpieniem, i wol Bosk gotow na cierpienie. W Chrystusie wic wole przeciwstawiay si sobie wzajemnie.2. Powiedziano3), e Ciao poda przeciwko duchowi, a duch przeciw ciau.Istnieje wic przeciwiestwo w dziedzinie woli, skoro duch poda czego innego niciao. Tak byo z Chrystusem, skoro pragnienie wywoane przez mio, ktr Duchwity wzbudzi w Jego umyle, zmierzao ku cierpieniu, zgodnie ze sowami4):Ofiarowan jest, i sam chcia, a w ciele odczuwa wstrt przed cierpieniem. Byowic w Nim. przeciwiestwo w dziedzinie woli.3. Powiedziano5), e bdc w ucisku, usilniej si modli. Ot ucisk, jak si zdaje,oznacza rozdarcie duszy szarpanej sprzecznymi uczuciami. Wydaje si wic, e wChrystusie byy sprzeczne uczucia.

A JEDNAK szsty sobr powszechny orzek6): Twierdzimy, e s w Chrystusiedwie wole wynikajce z natury, nie przeciwstawiajce si sobie nawzajem, jakutrzymuj bezbonie heretycy, lecz Jego wola ludzka, wolna od oporw i buntu, jest

jak najbardziej poddana Jego wszechmocnej woli Boskiej.

WYKAD. Przeciwiestwo jest uwarunkowane istnieniem cech przeciwstawnych wjednej i tej samej rzeczy, rozpatrywanej pod tym samym ktem widzenia (14). Rniceistniejce w wielu rzeczach i ujmowane pod rnymi ktami nie stanowi dostatecznej

podstawy do twierdzenia, e mamy do czynienia z przeciwiestwem lubsprzecznoci. Zachodzi to np. w wypadku, kiedy mwimy, e kto jest przystojny lube jest zdrowy, biorc pod uwag jego rce, natomiast nie jest taki, jeeli wemiemy

pod uwag jego nogi.Dla stwierdzenia w kim przeciwiestw w dziedzinie woli trzeba przede

wszystkim ustali jeden kt widzenia rzeczy, w stosunku do ktrej to przeciwiestwo

si ujawnia. Jeli bowiem z jednej strony pragniemy uczyni co ze wzgldu na racjnatury oglnej, a z drugiej powstrzyma si od uczynku ze wzgldw natury


33/202

33

partykularnej, to nie ma tu przeciwiestwa w dziedzinie woli. Tak np., jeli krl dladobra pastwa chce otra powiesi, a kto z jego krewnych chce go ocali z pobudekwynikajcych z mioci osobistej, to nie mamy tu przeciwiestwa w dziedzinie woli,chyba e pragnienie dobra osobistego wystpi w takim nateniu, i skoni do

przeciwstawienia si dobru ogu. W rezultacie wystpi wwczas walka midzyjednym a drugim pragnieniem na tle tego samego przedmiotu. Po drugie mona mwio przeciwiestwie w dziedzinie woli tylko w odniesieniu do woli rozumianej w

jednym i tym samym znaczeniu. Jeli np. kto chce czego wol opart na rozumie, aczego innego wol jako podanie uczuciowe, to nie ma tu przeciwiestwa, chyba e

pragnienie uczuciowe tak dalece gruje nad duchowym, e albo je tumi albo osabia.Wwczas to bowiem do pragnienia rozumnego docza si co ze sprzecznych z nim

porusze zmysowych.Naley przeto stwierdzi, e chocia w Chrystusie naturalne pragnienie woli

oraz wola w znaczeniu de uczuciowoci miay za przedmiot co innego ni wolaBoska Chrystusa oraz wola ludzka jako wyraz procesw rozumu, to jednak w Jegowoli nie byo sprzecznoci.

Po pierwsze, ani przyrodzony aspekt Jego woli. ani te pragnieniapodbudowane uczuciowoci nie odrzucay motyww skaniajcych Jego wol Boski rozum do podania mki, gdy zbawienie rodzaju ludzkiego byo przedmiotem Jegowoli ludzkiej w aspekcie absolutnym, bez wzgldu na powizania z innymi rzeczamimogcymi stanowi cel de; a poruszenia sfery zmysowej nie sigay do tego

poziomu.Po drugie, ani wola Boska, ani te wola ludzka w jej aspekcie rozumowym nie

spotkay si z oporem ani przeciwdziaaniem ze strony woli w jej aspekcienaturalnym, bd podawczo-uczuciowym. I odwrotnie, wola Boska w Chrystusie iJego wola ludzka w aspekcie rozumowym nie odsuway ani nie hamoway

przyrodzonych porusze woli i sfery zmysowo-podawczej w Chrystusie.Odpowiadao to pragnieniom Jego Boskiej woli oraz procesom rozumowym Jegoludzkiej woli, aby przyrodzone tendencje woli ludzkiej oraz wola jako uczuciowodziaay stosownie do swej natury. Jasne jest przeto, e nie byo w Chrystusiewewntrznych sprzecznoci ani przeciwiestwa midzy rnymi aspektami irodzajami woli.Ad 1. To, e w Chrystusie spotykamy ludzkie pragnienia, nie podzielane przez Jegowol Bosk, wynikao z decyzji tej woli, bo jak mwi Damasceczyk7), podobao siBogu, by ludzka natura w Chrystusie kierowaa si wasnymi motywami.Ad 2. W nas pragnienia duchowe s zaguszane lub osabiane przez podaniazmysowe. W Chrystusie byo inaczej. Ciao i duch nie byy w Nim czym, co sinawzajem sobie przeciwstawia, jak to zdarza si u nas.Ad 3. Ucisk nie siga do rozumnej sfery duszy Chrystusa, powstaje on bowiem wzwizku z wewntrzn rozterk, wywoan przez zwalczajce si motywy, kiedy np.kto chce czego ze wzgldu na jedn racj, a czego innego ze wzgldu na drug.Rozterka ta wynika ze saboci naszego rozumu, ktry nie potrafi rozstrzygn, co jestlepsze absolutnie. Chrystusowi obca bya ta sabo, osdzi On swym rozumem, elepiej jest swoj mk wypeni wol Bo, dotyczc zbawienia rodzaju ludzkiego.

Doznawa On jednak udrczenia w sferze zmysowej swej duszy, wywoanego, jakmwi Damasceczyk8), lkiem wobec nadchodzcych nieszcz.


34/202


35/202

35

WYKAD. Wspomniani poprzednio6) heretycy, przypisujcy Chrystusowi tylkojedn wol, utrzymywali, e przysuguje Mu jedno tylko dziaanie. Dla lepszegozrozumienia ich bdu naley zauway, e ilekro mamy wspdziaanie licznychczynnikw jako uporzdkowanych, niszy jest zawsze wprawiany w ruch przezwyszy. W czowieku np. ciao jest poruszane przez dusz, a nisze wadze s

poruszane przez rozum. Z tego wzgldu czynnoci i ruchy wykonywane przez niszeprzyczyny ruchu, s raczej rezultatem dziaania ni samym dziaaniem. Waciwymdziaaniem za jest czynno zasady najwyszej. Mwimy np., e czynnoci takie jakchodzenie przy pomocy ng oraz dotykanie przy pomocy rk, s czynnociamiczowieka, z ktrych jedne wykonuje dusza za porednictwem ng, inne za

porednictwem rk. Poniewa w obu wypadkach pierwsz zasad dziaania jest tasama dusza, dziaanie jest jedno, cho czynnoci rne. Jak dusza porusza ciaozwykego czowieka, a wola rozumna porusza podanie zmysowe, tak w PanuJezusie Chrystusie natura Boska porusza natur ludzk i kieruje ni. Tote twierdzoni ze wzgldu na dziaajce Bstwo, dziaanie Chrystusa jest jedno iniezrnicowane, rne s czynnoci, bo niektre z nich Bstwo Chrystusa wykonuje

bezporednio, inne za porednictwem swej ludzkiej natury. Do pierwszych naley to,e wszystko podtrzymuje sowem swej potgi"7) (Boskiej), do drugich to, e poludzku chodzi. Na poparcie swego twierdzenia przytaczaj oni sowa Sewera,heretyka (17), wypowiedziane na szstym soborze powszechnym8): Jest wielkarnica midzy czynami i uczynkami jednego i tego samego Chrystusa: jedne

przystaj Bogu, inne s ludzkie. Do nich to nale takie, jak stpanie po ziemi.Natomiast przywracanie wadzy w nogach paralitykom, tak by mogli chodzi, naleyprzypisa Bogu. Lecz Kto Jeden, mianowicie Sowo Wcielone, wykonywa oba ro-dzaje czynnoci i w adnym razie nie moemy jednej z nich odnie do tej, a innej dodrugiej natury. Rny charakter czynnoci nie upowania nas do twierdzenia, edziaaj dwie natury, bd te dwie formy. To nie podlega dyskusji?

Lecz w tym punkcie bdz. Dziaanie czynnika poruszanego jest bowiemdwojakie. Jedno odpowiada jego wasnej formie, drugie jest wywoane przezczynnik poruszajcy. Dziaanie wasne siekiery to cicie. Rzemielnik posugujcsi ni wykonuje np. awk. Czynno jakiej rzeczy odpowiadajca jej formie, jestwic czynnoci waciw tej rzeczy, a nie tego, kto si ni posuguje. O tyle stanowielement jego dziaania, e suy mu przy wykonywaniu jego czynnoci. Tak otowytwarzanie ciepa jest waciw czynnoci ognia, nie kowala; jest czynnocikowala o tyle, e posuguje si ogniem do rozarzenia elaza. Natomiast dziaanie

jakiej rzeczy przez jaki czynnik poruszajcy dan rzecz, jest dziaaniem tegoczynnika. W ten sposb dziaanie siekiery przy robieniu awki jest waciwie dzia-aniem rzemielnika. Tote wszdzie tam, gdzie czynnik poruszajcy i poruszanycharakteryzuj rne formy ruchu, czyli siy dziaajce, inne jest dziaanie wasneczynnika poruszajcego, a inne poruszanego, chocia poruszany uczestniczy wdziaaniu poruszajcego, a poruszajcy posuguje si dziaaniem poruszanego, i w tensposb dziaaj wsplnie.

A przecie ludzka natura Chrystusa ma swoj wasn form i wasne rdodziaania. Podobnie i Jego natura Boska. Wobec tego dziaanie wasne natury ludzkiej

rni si od dziaania Boskiego i odwrotnie. A wszake natura Boska w Chrystusieposuguje si natur ludzk jako narzdziem, natura ludzka za uczestniczy w


36/202

36

dziaaniu natury Boskiej, jak narzdzie uczestniczy w czynnociach tego, kto si nimposuguje. Mwi o tym papie Leon9): Jedna i druga forma, mianowicie: naturaBoska i natura ludzka w Chrystusie, dziaajc cznie wykonuj to, co jest imwaciwe: Sowo czyni to, co waciwe Sowu, a ciao to, co waciwe ciau.Gdyby Bstwu i czowieczestwu w Chrystusie przysugiwao tylko jedno dziaanie,to musielibymy przyj, e natura ludzka nie ma w Nim swej wasnej formy i mocydziaania (niepodobiestwem byoby co takiego przypuszcza w odniesieniu donatury Boskiej), a wwczas dziaanie Chrystusa byoby tylko dziaaniem Boga. Albote musielibymy przyj, e moc Boska zlaa si w Nim z moc ludzk w jedno. Obiete hipotezy s nie do przyjcia, bo pierwsza zakada istnienie w Chrystusie niepenejnatury ludzkiej, druga za pomieszanie natur. Susznie przeto szsty sobr

powszechny potpi omawiane tu twierdzenie, orzekajc10): Wyznajemy ze czci wjednym i tym samym Panu Jezusie Chrystusie, prawdziwym Bogu naszym, dwanaturalne rodzaje dziaa, nie dzielc ich, nie zamieniajc jednego w drugie, niemieszajc ze sob, nie oddzielajc.Ad 1. Dionizy mwi o dziaaniu Bosko-ludzkim w Chrystusie, ale czyni to niemieszajc dziaa ani si waciwych kadej naturze, lecz tak, e dziaanie Boskie

posuguje si ludzkim, a ludzkie uczestniczy w dziaaniu Boskim. Mwi przeto11):Chrystus wykonywa w sposb ponadludzki czyny waciwe czowiekowi, jak towida z nadprzyrodzonego poczcia przez Dziewic i z utrzymania przez wodciaru Jego ziemskich stp, jasne jest bowiem, e zarwno poczcie jak i chodzenie

jest czynnoci waciw czowiekowi, ale jedno i drugie dokonao si w Chrystusie wsposb nadprzyrodzony. Podobnie te czowieczestwo uczestniczy w dziaaniuBstwa, jak np. w wypadku uzdrowienia trdowatego dotkniciem. Tote Dionizydodaje: Kiedy bdc Bogiem sta si czowiekiem, dziaa w nowy sposb: Boski iludzki zarazem, e Dionizy mia tu na myli dwa rodzaje dziaa Chrystusa: jedno odnoszce si do natury ludzkiej, a drugie do natury Boskiej, widzimy z tego comwi w Innym miejscu12), a mianowicie: W tym, co naley do Jego ludzkichczynw, nie uczestnicz Ojciec ani Duch wity inaczej jak przez wol najdoskonalejaskaw i miosiern, w tej mierze, w jakiej Ojciec i Duch wity w miosierdziuswoim chcieli, by Chrystus dziaa jak czowiek i dozna tego. co ludzkie. I dalejmwi: Oraz przez owo najwzniolejsze i nie dajce si opisa dziaanie Boga, Ktrystajc si jak my, nie podlega przemianie, gdy Bogiem jest i Sowem Boym -Widzimy wic, e dziaanie Chrystusa ludzkie, w ktrym Ojciec i Duch wityuczestnicz jedynie przez askawe przyzwolenie, rni si od Jego dziaania, jakoSowa Boego, dziaania wsplnego z Ojcem i Duchem witym.Ad 2. Mwimy, e jaki byt spenia funkcj narzdzia, jeeli on wykonuje dziaaniegwnego sprawcy. Nie wyklucza to, jak widzielimy na przykadzie ognia13), jegodziaania wasnego. Tak wic dziaanie jakiej rzeczy polegajce na wykonywaniufunkcji narzdzia nie rni si od dziaania gwnego sprawcy. Moe jednak danarzecz dziaa w inny sposb, jako istniejcy byt. Tote zbawcze dziaanie Chrystusa, wktrym czowieczestwo Jego peni funkcj narzdzia, nie rni si od dziaania JegoBstwa, lecz, jak widzielimy 14), Jego ludzka natura, jak kada natura, ma jakiedziaanie wasne, rne od dziaania natury Boskiej.

Ad 3. Podmiotem dziaania jest hipostaza samoistna, lecz rodzaj dziaania wyznaczaforma oraz natura, std wynika charakter danego dziaania. Rne formy czy natury


37/202

37

warunkuj rne rodzaje dziaa; jedno hipostazy konkretyzuje dziaanie gatunku wjednoci numerycznej. Ogie np. przejawia swoje dziaanie w dwch rnych co dogatunku postaciach: ogrzewa i owietla, w zalenoci od rnic istniejcych midzyciepem i wiatem, a mimo to wzniecenie ognia daje efekt numerycznie jeden.Analogicznie dwa dziaania, rnego rodzaju stosownie do dwch rnych natur wChrystusie przejawiaj si w konkretnym wypadku jako jedno numerycznie, np.

jako jedno chodzenie lub jedno uzdrowienie.Ad 4. Zarwno istnienie jak i dziaanie jest funkcj osoby uwarunkowan przeznatur, lecz istnienie inaczej, a inaczej dziaanie. Istnienie bowiem jest czym, conaley do struktury osoby, stanowic o jej wykoczeniu. Tote jedno osoby jestuwarunkowana jednoci bytu osobowego cakowicie wykoczonego (18). Dziaanieza jest rezultatem istnienia osoby, wynikajcym z jakiej formy wzgldnie natury.Tote wielo dziaa nie przemawia przeciw jednoci osoby.Ad 5. Inaczej przejawia si dziaanie Boe, a inaczej ludzkie w Chrystusie.Waciwym przejawem dziaania Boego jest np. uzdrowienie trdowatego,waciwym przejawem natury ludzkiej jest dotknicie go rk. Ale jak wiemy15),skutek zosta osignity przez obie czynnoci jako wynik dziaania jednej natury wcznoci z drug.

Artyku 2.

CZY BYO WIELE DZIAA LUDZKICH CHRYSTUSA ?

Na pozr tak.1. Chrystus ma bowiem, jako czowiek, wspln z rolinami natur wegetatywn, zezwierztami natur zmysow, z Anioami za natur duchow, tak jak i pozostaliludzie. Ale dziaanie rolin, charakterystyczne dla nich, rni si od dziaania zwierzt,

jako istot obdarzonych zmysami. Chrystus bdc czowiekiem wykonywa przetornego rodzaju dziaanie.2. Wadze i sprawnoci rozrniamy na podstawie ich dziaa. Ot dusza Chrystusa

posiadaa rne wadze i sprawnoci, wykonywaa wic rne dziaania.3. Skoro narzdzia musz by dostosowane do wykonywanych czynnoci, a ciaoludzkie cechuje rozmaito czonkw o rnej formie, musz one by dostosowane dornego rodzaju dziaa. Chrystus przeto wykonywa rne dzia-ania przy pomocyswej ludzkiej natury.

A JEDNAK Damasceczyk mwi1): Jaka natura, takie dziaanie. Skoro Chrystusma tylko jedn natur ludzk, to jedno jest Jego ludzkie dziaanie.

WYKAD. Poniewa o tyle jest kto czowiekiem, o ile posiada rozum, dziaaniemludzkim, w penym znaczeniu tego sowa, nazywamy dziaanie rozumu poprzez wol,wola bowiem jest podaniem opartym na rozumie. Wszelkie dziaanie za. ktre nie

pochodzi od rozumu i woli, nie jest dziaaniem ludzkim w cisym znaczeniu tegosowa, lecz cechuje czowieka tylko ze wzgldu na jaki element jego natury, niekiedy

ze wzgldu na materialno ciaa, jak np. przy upadku, kiedy indziej ze wzgldu nawadze wegetatywne, jak odywianie si i roniecie, bd te ze wzgldu na sfer


38/202

38

zmysow, jak np. syszenie i widzenie, wyobraanie i zapamitywanie czego,podanie i wybuchanie gniewem. Wymienione tu czynnoci rni si midzy sob,bo czynnoci duszy zmysowej w jakim stopniu podlegaj rozumowi, s przetorozumne w takiej mierze, w jakiej s mu posuszne, jak widzimy ze sw Filozofa2).Czynnoci za duszy wegetatywnej, bd te takie, ktre wypywaj z materialnociciaa, nie podlegaj rozumowi, nie s przeto rozumne ani ludzkie w penym znaczeniutego sowa, a jedynie o tyle, e przejawia si w nich jaka cz ludzkiej natury.Wiemy ju3), e kiedy w dziaaniu czynnika niszego przejawia si wycznie jegowasna forma, to dziaanie jego rni si od dziaania wyszego czynnika, jeli zadziaa on tylko pod wpywem czynnika wyszego, to dziaanie jego pokrywa si zdziaaniem tego ostatniego. Tak wic w dziaaniu przecitnego czowieka odrniamydziaanie skadnikw cielesnych i duszy wegetatywnej od dziaania waciwegoczowiekowi, kierowanego wol, podobnie jak odrniamy od mego rwnie dziaanieduszy zmysowej w momentach, kiedy nie jest ono dyktowane rozumem. Lecz wczynnociach tej ostatniej dyktowanych rozumem przejawia si jedno wsplnedziaanie sfery zmysowej i rozumowej. Sama za dusza rozumna przejawia si w

jednym dziaaniu, jeeli za punkt wyjcia przy ocenie wemiemy zasad dziaania,ktr jest rozum bd wola. Rnicuje si ono jednak stosownie do rnicy

przedmiotw. Niektrzy pisarze mwic o podziale dziaa wedug tej zasadypodziau, wol nazywa je raczej rnymi dzieami, nie dziaaniami, wychodzc zzaoenia, e o jednoci dziaania decyduje jedno dziaajcej przyczyny. Stanowiskoto zajlimy omawiajc zagadnienie jednoci i wieloci dziaa w Chrystusie.Tak oto w kadym zwykym czowieku jest tylko jedno dziaanie, ktre nazywa siludzkim w cisym znaczeniu tego sowa, ale poza tym wykonuje on, jak wiemy4),szereg czynnoci, ktre nie s waciwe tylko czowiekowi. Jezus Chrystus-Czowieknie doznawa porusze zmysowych nie podporzdkowanych rozumowi, a nawetnaturalne funkcje ciaa byy w pewien sposb zalene od Jego woli, poniewa, jakwiemy5), On chcia, by doznania i czynnoci cielesne dokonyway si w Nim zgodniez natur ciaa. Tote Chrystusa cechuje jedno dziaania w o wiele wyszym stopniuni jakiegokolwiek innego czowieka.Ad 1. Dziaanie sfery zmysowej a take wegetatywnej, jak wiemy6), nie jestdziaaniem ludzkim w cisym znaczeniu tego sowa. A wszake w Chrystusieczynnoci nalece do nich byy bardziej ludzkie ni u pozostaych ludzi.Ad 2. Zrnicowanie wadz i sprawnoci dokonuje si na podstawie przedmiotw.Tote zrnicowanie dziaa przeprowadzone na tej zasadzie odpowiada rnicywadz i sprawnoci a take rnicy przedmiotw. Nie chcemy przeczy, eczowieczestwu Chrystusa przysuguje takie zrnicowanie dziaania, podobnie tenie zamierzamy ignorowa tego, e dziaania byy wykonane w rnym czasie.Mwic o jednoci dziaania bierzemy pod uwag, jak bya mowa7), tylko pierwszzasad dziaania.Ad 3. Odpowied na ten zarzut jest jasna.


39/202

39

Artyku 3.

CZY CHRYSTUS MG SOBIE CO WYSUYPRZEZ SWOJ LUDZK DZIAALNO ?

Na pozr nie.1. Chrystus bowiem ju przed mierci mia w posiadaniu niebo, tak jak je posiadateraz. Skoro za uszczliwiajca mio w niebie jest nagrod, a nagroda i wysueniesobie nagrody s to rzeczy rne, wydaje si, e mio tego, kto posiada niebo, nie

jest zasugujca. Chrystus wic przed mk swoj nie wysugiwa sobie nagrody, takjak nie wysuguje jej teraz.2. Nikt nie wysuguje sobie tego, co mu si naley. Skoro za Chrystusowi, jakorodzonemu Synowi Boemu, naleao si dziedzictwo wieczne, ktre pozostali ludziewysuguj sobie przez dobre czyny, nie mg On wysugiwa dla Siebie niczego, bood pocztku by Synem Boym.3. Posiadajcy rdo, waciwie nie wysuguje sobie tego, co ze wypywa. Chrystus

posiada chwa duszy, z ktrej, jak mwi Augustyn1), w normalnym porzdku pynieuwielbienie ciaa. W Chrystusie jednak, za specjalnym zrzdzeniem, chwaa duszy nieudzielaa si ciau, nie wysuy On przeto sobie jego uwielbienia.4. Objawienie wielkoci Chrystusa nie jest wycznie Jego dobrem, lecz dobrem tych,ktrzy Go poznaj. Obiecano je jako nagrod miujcym Chrystusa, stosownie dosw2): Kto mnie miuje, umiuje go Ojciec mj i ja go miowa bd, i samegosiebie mu objawi. Objawienia tego wic Chrystus sobie nie wysuy.

A JEDNAK Aposto mwi3): Sta si posuszny a do mierci, dlatego i Bgwywyszy Go". Przez posuszestwo zasuy na wywyszenie, wic jednak co sobiewysuy.WYKAD. Szlachetniej jest zawdzicza posiadanie dobra sobie samemu ni komu zzewntrz, bo jak mwi Filozof4), To, co jest rdem ze swej istoty, gruje nad tym,co jest rdem pod wpywem czynnikw zewntrznych. rdem ze swej istotynazywamy co, co samo przez si jest przyczyn innych rzeczy. Pierwsz przyczynoraz sprawc wszelkich naszych dbr jest Bg, tak i adne stworzenie nie jestrdem dbr ze swej istoty, stosownie do sw5): C masz, czego by nieotrzyma. Wtrnie jednak moe by kto przyczyn dobra posiadanego przez to, ewspdziaa z Bogiem. Ten przeto, kto sobie co wysuy, ma to poniekd dzikisobie. Bardziej szlachetne jest wic posiadanie czego z tytuu zasugi ni posiadanie

bez zasugi.Skoro za musimy przyzna Chrystusowi wszelk doskonao i wszystko, co

szlachetne, to co przez zasug posiadaj pozostali ludzie, On rwnie musia posiadaprzez zasug, chyba e posiadanie danej rzeczy z tytuu zasugi uwaczaoby raczejgodnoci i pomniejszao doskonao Chrystusa w takim stopniu, i niemoliwe

byoby wyrwnanie tego przez zasug. Tote Chrystus nie wysugiwa sobie ani aski,ani wiedzy, ani duchowego szczcia, ani te Bstwa. Skoro wysugujemy sobie tylko

to, czego nie posiadamy, brak wymienionych rzeczy w Chrystusie pomniejszyby Jegogodno w stopniu nie do wyrwnania przez zasug. Lecz uwielbienie ciaa


40/202

40

Chrystusowego itp. s to rzeczy nie dorwnujce godnoci temu, co si wysuguje woparciu o cnot mioci. I dlatego trzeba stwierdzi, i Chrystus wysuy sobieuwielbienie ciaa oraz wszystko, co naley do Jego wyniesienia, jak np.wniebowstpienie, kult itp. Jak widzimy wic, mg On sobie co wysuy.Ad 1. Uszczliwiajce przeywanie mioci jest nieodczne od duszy uwielbionej, auwielbienie to nie byo u Chrystusa owocem zasugi Tote z tego, e Chrystuswysuy co mioci, wcale nie wynika identyczno zasugi z nagrod, a miozasugujca nie bya w tym wypadku uszczliwiajc mioci niebian, lecz miociziemskiego pielgrzyma, bo przecie, jak wiemy6), Chrystus by zarazem pielgrzymemzdajcym do nieba i Tym, Ktry niebo posiada. A skoro teraz ju nie jest

pielgrzymem, to nie jest te na etapie zasugiwania.Ad 2. Chwaa Boska i panowanie przysugujce najwyszemu i naczelnemu Wadcy,naley si Chrystusowi, jako Bogu, Synowi Boemu z natury. Tym niemniej naleyMu si chwaa przysugujca witemu Czowiekowi, posiadana przeze, jakwiemy7), czciowo z tytuu zasugi, czciowo za niezalenie od niej.Ad 3. Za zrzdzeniem Boym uwielbienie duszy udziela si ciau odpowiednio dozasug czowieka, mianowicie: zasugujce akty duszy przejawiane w ciele daj tytudo nagrody, ktra polega na uwielbieniu duszy przelewanym na ciao. Tote chwaa,

jako owoc zasugi, przysuguje nie tylko duszy, lecz rwnie ciau, stosownie dosw8): Oywi miertelne ciaa nasze, dziki Duchowi, ktry w nas przebywa". Wten sposb uwielbienie ciaa moe by owocem zasugi Chrystusa.Ad 4. Objawienie wielkoci Chrystusa jest Jego dobrem, poniewa dobrem jestistnienie w czyim umyle. Poznanie tej wielkoci, co prawda, przedstawia wikszwarto dla poznajcych, przez to, e wzbogaca posiadan przez nich wiedz. Ale i towzbogacenie odnosimy do Chrystusa, s oni bowiem Jego czonkami.

Artyku 4.

CZY CHRYSTUS MG CO WYSUY DLA INNYCH ?

Na pozr nie.1. Powiedziano bowiem1): Dusza, ktra zgrzeszy ta umrze. Analogicznie przeto

zostanie wynagrodzona dusza, ktra zasuy na nagrod. Nie jest wic moliwe, byChrystus wysuy co dla innych.2. Powiedziano2): Z penoci aski Chrystusa wszyscy otrzymali. Ot pozostaliludzie posiadajcy ask Chrystusa, nie mog niczego wysuy dla innych, bo, jakczytamy3): Gdyby w porodku niej (ziemi) byli Noe i Daniel i Hiob, nie wybawisyna, ani crki, ale sami sprawiedliwoci sw wybawi dusze swe. Chrystus przetotake nie mg nam niczego wysuy.3. Jak czytamy4), nagroda, na ktr kto zasuy, naley mu si z tytuusprawiedliwoci, nie z aski. Gdyby przeto Chrystus wysuy nam zbawienie, to niewypywaoby ono z aski Boej, lecz naleaoby si z tytuu sprawiedliwoci, a skorozasuga Chrystusa obejmuje wszystkich ludzi, to Bg postpowaby niesprawiedliwiez tymi, ktrych nie zbawia.


41/202

41

A JEDNAK powiedziano5): Jak przez grzech jednego, na wszystkich ludzi zapadwyrok potpienia, tak przez sprawiedliwo jednego usprawiedliwienie ycia.Szkoda spowodowana przez Adama przyczynia si do potpienia innych ludzi, ale wstopniu o wiele wikszym staa si udziaem innych zasuga Chrystusa.

WYKAD. Chrystus, jak wiemy6), posiada ask nie tylko osobist, lecz jako gowacaego Kocioa, sprawi i wszyscy zjednoczeni z Nim, jak czonki z gow, tworzmistycznie jedn osob. Wynika std, e zasuga Chrystusa obejmuje wszystkich wtakiej mierze, w jakiej s Jego czonkami, podobnie jak w kadym czowiekuczynnoci gowy oddziauj w jaki sposb na wszystkie czonki, bo wszystkiekorzystaj z jej spostrzee.Ad 1. Pojedyncza osoba grzeszc, szkodzi tylko sobie. Ot grzech Adama, w ktrymBg zapocztkowa ca natur, przeszed na pozostaych ludzi, bdc przekazywany

przez ciao. Analogicznie zasuga Chrystusa, ktrego Bg ustanowi Gowwszystkich ludzi co do aski, obejmuje wszystkie Jego czonki.Ad 2. Inni czerpi z penoci Chrystusa, lecz nie otrzymuj rda aski, a tylko jakask czstkow, nie posiadaj przeto moliwoci wysuenia czego dla pozostaychludzi, jak mg wysuy Chrystus.Ad 3. Podobnie jak grzech Adama przechodzi na innych ludzi tylko przez cielesnerodzenie, tak zasuga Chrystusa przechodzi na ludzi tylko przez odrodzenie duchowe,dokonujce si w Sakramencie Chrztu, ktry nas wszczepia w Chrystusa, stosownie dosw7): Wszyscy, ktrzycie zostali ochrzczeni w Chrystusie, przyobleklicie si wChrystusa. Sam fakt, e ludzie dostpuj odrodzenia w Chrystusie, jest ask. A takzbawienie ludzi pynie z laski.

ZAGADNIENIE 20.

CHRYSTUS PODDANY OJCU

Rozpatrzmy z kolei stosunek Chrystusa do Ojca i Ojca do Chrystusa: To, e Chrystusby poddany Ojcu, e modli si do Niego, e suy Mu swym kapastwem, a taketo zagadnienie, czy Ojciec Go usynowi i czy przeznaczy Go do zbawienia.Po pierwsze naley si wic zastanowi nad ulegoci Chrystusa wzgldem Ojca. Podrugie nad Jego modlitw. Po trzecie nad Jego kapastwem. Po czwarte nadusynowieniem, czy odnosi si do Niego. Po pite nad Jego przeznaczeniem.Pierwsze zagadnienie ujmiemy w dwch pytaniach:1. Czy Chrystus by ulegy w stosunku do Ojca?2. Czy by ulegy w stosunku do siebie samego?


42/202


43/202

43

Po drugie, mwimy o poddastwie Chrystusa, poniewa, jak wierzymy,wszystko, co si dziao z czowieczestwem Chrystusa, dokonao si za zrzdzeniemBoym. Tote mwi Dionizy12), e Chrystus poddany by rozkazom Boga Ojca.By poddany, jak suga. Wszelkie stworzenie bowiem suy Bogu bdc Mu poddane,stosownie do sw13): Stworzenie usugujc Tobie, Stwrcy... I w tym znaczeniu

powiedziano o Synu Boym14), e przyj form sugi.Trzeci rodzaj poddastwa Chrystus przypisuje sobie, wypowiadajc sowa15):

Ja zawsze czyni to, co si Jemu podoba. I to jest poddastwo oparte na posuchu, oktrym powiedziano16): Sta si posuszny Ojcu a do mierci.Ad 1. Jak ju zaznaczylimy17), mwic, e Chrystus jest stworzeniem, mamy namyli Jego ludzk natur, niezalenie od tego, czy to zostao wyranie zaznaczone, czyte nie. Podobnie naley rozumie powiedzenie, e Chrystus jest poddany Ojcu.Poddany nie Chrystus w penym znaczeniu tej nazwy, ale Chrystus w swej ludzkiejnaturze, chocia bymy tego specjalnie nie podkrelili. Bardziej waciwe jest jednakakcentowanie tego momentu dla uniknicia bdu Ariusza, ktry twierdzi, i Syn jestmniejszy od Ojca.Ad 2. Stosunek okrelany wyrazem suba i panowanie oparty jest na wzajemnejzalenoci midzy dziaaniem a poddawaniem si dziaaniu, suga bowiem postpujestosownie do polece pana. Za podmiot dziaania nie uwaamy natury, lecz osob,stosownie do sw Filozofa18): Dziaanie to sprawa osobnikw i bytw

jednostkowych. Skoro jednak osoba lub hipostaza dziaa stosownie do natury, todziaanie ma z ni zwizek. I dlatego, chocia powiedzenie, e natura jest panem lube jest sug, jest niecise, mona jednak powiedzie w cisym znaczeniu tego sowa,e dana hipostaza jest panem lub sug ze wzgldu na t lub na inn natur. Wynikastd wniosek, e nie ma przeszkd do mwienia o Chrystusie, i jest Ojcu poddany,

bd te, e suy Mu ze wzgldu na swoj ludzk natur.Ad 3. Augustyn mwi19): Chrystus powierzy krlowanie Bogu i Ojcu, kiedysprawiedliwych. ktrymi teraz rzdzi przez wiar, doprowadzi do widzenia, tak byoni ujrzeli sam istot Bosk wspln Ojcu i Synowi. Bdzie On wwczas poddanyOjcu cakowicie, nie tylko sam osobicie, lecz take w czonkach swoich, przez peneuczestnictwo w Boym dobru. Bdzie Mu wtedy wszystko poddane przez ostatecznewypenienie Jego woli w nich, ale i teraz wszystko jest poddane Jego wadzy,stosownie do sw20): Dana mi jest wszelka wadza na niebie i na ziemi itd.

Artyku 2.

CZY CHRYSTUS BY PODDANY SOBIE SAMEMU ?

Na pozr nie.1. Mwi bowiem Cyryl w licie synodalnym, zaaprobowanym przez sobr Efeski1):Chrystus nie jest ani swoim sug, ani swoim panem. Mwi o Nim tak to gupie i cogorsza, bezbone. To samo twierdzi Damasceczyk w sowach2): Jeden jestChrystus, nie moe by swoim sug ani panem. A skoro Chrystusa nazywamy sugOjca, ze wzgldu na to, e jest Ojcu poddany, Chrystus nie jest poddany sobie

samemu.


44/202

44

2. Suga pozostaje w jakim stosunku do pana, a nie istnieje stosunek kogo do siebiesamego. Dlatego mwi Hilary3): Nie ma rzeczy podobnej do siebie samej lub sobierwnej. Nie mona wic twierdzi, e Chrystus jest swoim wasnym sug, i co zatym idzie, e jest poddany sobie samemu.3. Czytamy, e4) Jak dusza rozumna i ciao to jeden czowiek, tak Bg i Czowiek

to jeden Chrystus. Ot, mimo e ciao czowieka podlega duszy, nie mwimy, eczowiek jest sobie poddany lub e jest swoim sug, ani e jest wikszy od siebiesamego. Nie mwimy wic i o Chrystusie, e jest poddany sobie samemu, mimo eczowieczestwo Jego jest poddane Jego Bstwu.

A JEDNAK mwi Augustyn5): Prawda okazuje, e podobnie jak Ojciec jest wikszyod Chrystusa w Jego naturze ludzkiej, tak i Syn jest od siebie samego mniejszy.

Nadto, jak tame dowodzi Augustyn, Syn Boy przyj form sugi, tak i nie porzuciformy Boga, wsplnej Synowi i Ojcu. A skoro Ojciec wikszy jest od Syna w Jegoludzkiej naturze, to i Syn jest wikszy od siebie samego wzitego w ludzkiej naturze.

Nadto stosownie do sw6): Wstpuj do Ojca mojego i Ojca waszego, Boga mojegoi Boga waszego, Chrystus w swej ludzkiej naturze jest sug Boga Ojca. Ale kadysuga Ojca jest zarazem sug Syna, w przeciwnym razie Syn nie miaby wszystkiego,co ma Ojciec. Chrystus jest wic swoim sug i sobie podlega.

WYKAD. Jak ju wiemy7), suenie i panowanie przypisujemy hipostazie, wzgl.osobie przy uwzgldnieniu natury. Mwic, e Chrystus panuje nad sob samym lube sobie samemu suy, albo te, e Sowo Boe jest panem Chrystusa-Czowieka,moemy zdania te dwojako rozumie: Po pierwsze, moemy mie na myli rnehipostazy bd osoby, tak jak gdyby Osoba panujcego Sowa Boego i osobaczowieka penicego sub to byy dwie rne osoby. To jest rozumienie he-rezji

Nestoriusza. Tote w dekrecie soboru Efeskiego potpiajcym Nestoriusza czytamy8):Gdyby kto twierdzi, e Sowo pochodzce od Boga Ojca jest Bogiem lub panemChrystusa, a raczej; nie wyznawa, e Chrystus jest zarazem Bogiem i Czowiekiem, inie uwaa Go za Sowo, ktre zgodnie z tym co mwi Pismo, stao si ciaem, AS.Wzite w tym rozumieniu zdanie zostao odrzucone przez Cyryla i Damasceczyka.Tote naley odrzuci takie rozumienie zdania, e Chrystus jest mniejszy od siebiesamego i e jest sobie poddany.

Po drugie moemy akcentowa rnic natur w jednej osobie bd hipostazie,twierdzc, e ze wzgldu na jedn z tych natur wspln z Ojcem, Chrystus razem z

Nim panuje i gruje nad wszystkim, a ze wzgldu na drug, wspln z nami, suyOjcu i jest Mu poddany. Wanie to ma na myli Augustyn, mwic9), e Syn jestmniejszy od siebie samego.

Pamitajmy jednak, e nazwa Chrystus jest nazw Osoby, podobnie jaknazwa Syn". Moemy si posugiwa obu tymi nazwami, nie dodajc adnychomwie tam gdzie jest mowa o cechach dotyczcych Osoby, ktra jest wieczna,zwaszcza za przy omawianiu stosunkw, ktre jak tu, dotycz bezporednio Osoby

bd hipostazy. Lecz kiedy mwimy o tym, co odpowiada Chrystusowi ze wzgldu nanatur ludzk, naley raczej dodawa omwienie. Bdziemy przeto mwi bez

dodatkowych okrele: Chrystus jest Najwyszy, Pan, Wdz, powiedzenia za, e jest


45/202

45

sug, poddanym, mniejszym, winno si opatrywa omwieniem: co do naturyludzkiej.Ad 1. Cyryl i Damasceczyk odrzucali powiedzenie, e Chrystus jest panem siebiesamego, bo takie powiedzenie bez dodatkowych omwie nasuwa myl o wieluosobach w Chrystusie.Ad 2. Zasadniczo panem jest kto Inny, a kto inny sug. Moe by jednak co z

panowania i suenia u jednej i tej samej osoby, jeeli jedno jest w niejpodporzdkowane drugiemu.Ad 3. Z uwagi na to, e w czowieku jedna sfera jest nisza od drugiej, take i Filozofmwil0), i sprawiedliwo czowieka zaley od podporzdkowania sfery zmysowo-

podawczej i gniewliwej rozumowi. Przy takim rozumieniu mona mwi opodleganiu bd sueniu samemu sobie, biorc pod uwag rne sfery w czowieku.Znajdujemy tu odpowied na pozostae racje. Bo Augustyn mwic, e Syn jestmniejszy od siebie samego, bd te, e jest sobie samemu poddany, ma na myli Jegoludzk natur, nie rne osoby.

ZAGADNIENIE 21.

MODLITWA CHRYSTUSA (19)

Zastanwmy si z kolei nad modlitw Chrystusa. Zagadnienie to ujmiemy w czterechpytaniach:1. Czy Chrystusowi wypadao si modli?2. Czy wypadao to robi pod wpywem uczucia?3. Czy wypadao modli si za siebie samego, czy te wycznie za innych?4. Czy kada modlitwa Chrystusa bya wysuchana?

Artyku 1.

CZY CHRYSTUSOWI WYPADAO SI MODLI?

Na pozr nie. 1. Mwi bowiem Damasceczyk1): Modlitwa to proba zwrcona doBoga o rzecz godziw. A wszak Chrystus mg uczyni wszystko sam, nikogo nie

potrzebowa o nic prosi. Nie wypadao Mu przeto modli si.2. Nie ma sensu prosi w modlitwie o co, o czym wiemy, e na pewno si stanie, niemodlimy si przecie, eby jutro wzeszo soce. Byoby te czym niestosownymmodli si o to, co, jak wiemy, na pewno si nie stanie. Skoro za Chrystus wiedzia owszystkim, co si ma sta, nie byo waciwe, e o co prosi w modlitwie.3. Damasceczyk mwi2), e Modlitwa to wznoszenie si ducha ku Bogu. Otduch Chrystusa nie potrzebowa wznosi si ku Bogu, bo zawsze by z Bogiemzjednoczony, nie tylko przez uni hipostatyczn, lecz rwnie przez uszczli-wiajcewidzenie. Modlitwa wic byaby czym u Chrystusa niewaciwym.

A JEDNAK powiedziano 3): Stao si w one dni, odszed na gr modli si i spdzinoc na modlitwie Boej.


46/202


47/202

47

ciaa nosi nazw uczu, to mogy si one wznie ku Bogu ywemu w porywieradoci, a tym samym w modlitwie.2. Kto pragnie tego, o co prosi w modlitwie, ten si modli. Skoro za Chrystusmwic2): Niechaj odejdzie ode mnie ten kielich, modli si o to, czego pragnouczucie, to modlitwa Jego wynikaa z uczucia.3. Zjednoczenie si z Bogiem w jednej Osobie jest czym wikszym ni wzniesieniesi ku Bogu w modlitwie. Skoro za sfera uczuciowa, jak wszystkie czci naturyludzkiej, zostaa przyjt

25. Suma Teologiczna - Tom XXV

Documents

Transcript of 25. Suma Teologiczna - Tom XXV