25 lat polskiej strategii bezpieczeństwaowski

Kwartalnik wydawany przezBiuro Bezpieczestwa Narodowego

ISSN 1896-4923

II 2014 / 30BEZPIECZESTWO NARODOWE

25 lat polskiej strategii bezpieczestwa s. 1140

Bezpieczestwo Narodowe 2014 / II 11

25 lat polskiej strategii bezpieczestwa

Stanisaw Koziej, Adam Brzozowski

Lata dziewidziesite XX w. byy okresem radykalnych zmian w Europie rodkowej i Wschodniej. Po ponad czterech dekadach zalenoci bloko-wej, Polska zdoaa wybi si na samodzielno w sprawach bezpieczestwa i obronnoci. Kolejne lata, to okres budowania peni polskiej podmiotowoci strategicznej w sojuszniczych systemach bezpieczestwa (NATO i UE). Ogrom zmian jaki si dokona w tym czasie zaowocowa ewolucj narodowej kultu-ry strategicznej i swoistym renesansem mylenia o sprawach bezpieczestwa. Centralnym punktem tych przemian stao si kryterium interesu narodowe-go. Teraz czas na kolejny krok etap utrwalania zdobytej wiedzy strategicznej i doskonalenia sposobw jej zastosowa w praktyce. Dobr okazj ku temu stwarza nowelizacja obecnie obowizujcej strategii bezpieczestwa.

Ostatnie dwudziestopiciolecie polskiej pastwowoci jest okresem niezwykle bogatym w rnego rodzaju dowiadczenia strategiczne, w tym zwaszcza w sferze bezpieczestwa narodowego. Potrafi limy cho nie bez trudw i kopotw wybi si na samodzielno strategiczn po okresie ubezwasnowolnienia w warunkach czonkostwa w Ukadzie Warszawskim1. Zdoalimy te pomylnie osign najwaniejszy cel, jakim byo doczenie do zachodnich struktur bezpieczestwa i teraz jestemy w trakcie umac-niania odpowiadajcej naszym interesom i moliwociom pozycji w NATO i UE2.

Odbudowywaniu i umacnianiu polskiego bezpieczestwa towarzyszy-y na kadym etapie tego procesu stosowne ramy strategiczne. W poczt-kowym okresie transformacji ustanawiay je kolejno: Doktryna obronna Rzeczypospolitej Polskiej z 1990 r. oraz Zaoenia polskiej polityki bezpie-czestwa a take Polityka bezpieczestwa i strategia obronna Rzeczypospo-litej Polskiej z 1992 r.

1 Patrz szerzej: S. Koziej, Obronno Polski w warunkach samodzielnoci strategicznej lat 90. XX wieku, Kwartalnik Bezpieczestwo Narodowe nr 21, Warszawa 2012. 2 Patrz szerzej: S. Koziej, Pierwsza dekada funkcjonowania w strukturach bezpieczestwa NATO i UE strategiczne dowiadczenia Polski, Kwartalnik Bezpieczestwo Narodowe nr 22, Warszawa 2012.

12 Bezpieczestwo Narodowe 2014 / II


Kilka lat pniej formua dokumentw strategicznych dotyczcych spraw bezpieczestwa i obronnoci pastwa ulega zmianie, take ich jaw-no. W 2000 r. zostaa opublikowana pierwsza w historii Polski Strategia Bezpieczestwa RP, a jej sektorowe rozwinicie w kwestiach obrony narodo-wej stanowia Strategia Obronnoci RP.

Niemniej jednak, bardzo szybko pojawiy si pierwsze przesanki mwi-ce o potrzebie zrewidowania niedawno co ustanowionych ram strategicz-nych. Rozszerzao si i przeobraao samo NATO, ktre rozwijao jednocze-nie wspprac z naszymi wschodnimi ssiadami Rosj, a take Ukrain. Istotne wnioski dla bezpieczestwa midzynarodowego i narodowego wy-nikay rwnie z wydarze 11 wrzenia 2001 r. oraz konfl iktw afgaskiego i irackiego. Nowy kontekst dla polskiej polityki stworzya perspektywa ry-chego czonkostwa w Unii Europejskiej. Skutkiem tego, w 2003 r. opubliko-wano now Strategi Bezpieczestwa Narodowego RP.

Asumpt do podjcia prac nad jej nowelizacj daa w znaczniej mierze po-trzeba zintegrowanego podejcia do spraw bezpieczestwa (w tym wzrost zna-czenia problematyki bezpieczestwa pozamilitarnego) oraz nowe elementy w warunkach bezpieczestwa (w tym cyberzagroenia oraz trwajce operacje w Afganistanie i Iraku). Przyjcie dokumentu odpowiadajcego tym nowym za-oeniom strategicznym oraz warunkom bezpieczestwa nastpio w 2007 r.

Nie ulega wtpliwoci, e kada z przywoanych powyej strategii miaa swj istotny wkad w rozwj narodowej kultury i myli strategicznej. Kada z nich miaa rwnie, a moe przede wszystkim, swj wkad w ksztatowanie wizji bezpieczestwa narodowego zarwno w warunkach czonkostwa Polski w NATO, jak i w warunkach zdobywania przez nasz kraj podmiotowoci strate-gicznej w systemach sojuszniczego i wsplnotowego bezpieczestwa, a obecnie utrwalania i rozbudowy tej podmiotowoci w przestrzeni euroatlantyckiej.

Obecnie stoimy u progu kolejnych przewartociowa w tej materii, w wikszoci zainicjowanych wnioskami i rekomendacjami Strategicznego Przegldu Bezpieczestwa Narodowego (20102012) oraz ogoszon w 2013 r. przez Prezydenta RP Bronisawa Komorowskiego doktryn zwrotu strategicznego w sprawach bezpieczestwa narodowego3.

3 Naley doda, e w listopadzie 2013 r. prace nad wstpnym projektem nowej strategii bezpie-czestwa narodowego zakoczy zesp midzyresortowy powoany we wrzeniu 2013 r. przez pre-zesa Rady Ministrw. Patrz: Zarzdzenie Nr 63 Prezesa Rady Ministrw z dnia 4 wrzenia 2013 r. w sprawie Midzyresortowego Zespou do spraw Opracowania Strategii Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z dnia 6 wrzenia 2013 r., poz. 719).



W tym kontekcie wartociowym zabiegiem poznawczym, mogcym do-starczy wielu uytecznych wnioskw i rekomendacji do opracowania zao-e nowej koncepcji bezpieczestwa, byaby analiza strategii bezpieczestwa z lat 2000, 2003 i 2007, przeprowadzona pod ktem procesu opracowania, zatwierdzenia i publikacji tych dokumentw.

Do nakrelenia struktury tej analizy zasadne jest wykorzystanie trzech wymiarw strategii4, odnoszcych si do:

1. kontekstu strategicznego, ktry obejmuje wszelkie uwarunkowania wywierajce wpyw na proces strategiczny i jego efekty czyli: gdzie osadzo-ny by ten proces i wynikajca z niego strategia?

2. procesu tworzenia strategii, ktry koncentruje si na sposobie w jaki strategia powstaje czyli: jak strategia bya i jak powinna by tworzona, ana-lizowana, formuowana, zmieniana i nadzorowana?

3. treci strategii, ktra dotyczy efektu procesu jej tworzenia czyli: co zawiera i co powinna zawiera strategia?

Naley doda, e treci poszczeglnych strategii bd poddane badaniom pod ktem wypenienia zaoe czteroskadnikowego cyklu strategicznego opartego na poszukiwaniu i ustalaniu odpowiedzi na cztery kluczowe pyta-nia: Jakie s interesy narodowe i cele strategiczne pastwa w dziedzinie bez-pieczestwa? W jakich warunkach przyjdzie nam realizowa owe interesy i osiga ustalone cele? Jakie s optymalne sposoby (koncepcja) osigania przyjtych celw w istniejcych warunkach? Jakie siy i rodki (zasoby) na-ley wydzieli dla realizacji ustalonej koncepcji?

Niniejszy artyku jest prb syntetycznej odpowiedzi na wszystkie powy-sze pytania. Natomiast ich zwieczenie stanowi zbir wnioskw i rekomen-dacji do nowelizacji obowizujcej Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP z 2007 r.

Strategia Bezpieczestwa w warunkach czonkostwa Polski w NATO

Realne prace nad strategi bezpieczestwa w warunkach czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim rozpoczte zostay w 1997 r., z chwil

4 Patrz szerzej: B. De Wit, R. Meyer, Synteza strategii, PWE, Warszawa 2007.



uruchomienia procesu akcesyjnego5. Prowadzone byy rwnolegle z udzia-em w pracach nad now koncepcj strategiczn NATO6. Takie rozpoczcie prac koncepcyjnych dawao szans ich dokadnego i wszechstronnego prze-prowadzenia, wykorzystania zarwno rodowisk eksperckich7, jak i zorgani-zowania porzdnej debaty publicznej z takim wyliczeniem, aby now stra-tegi wprowadzi w ycie natychmiast po wstpieniu do NATO. Niestety, ta szansa nie zostaa wykorzystana. Nowa strategia bezpieczestwa i nastpnie strategia obronnoci zostay przyjte i wprowadzone w ycie dopiero okoo rok po tym, jak Polska staa si czonkiem NATO8. Przez ten czas od marca 1999 r. Polska jako czonek sojuszu obronnego miaa koncepcj strategiczn opracowan dla warunkw samodzielnoci strategicznej.

Pod tym wzgldem nie zdalimy egzaminu na starcie naszego czonko-stwa w NATO. Nie zdalimy go wycznie z wasnej woli, jako e prace nad strategi byy wiadomie i celowo opniane. Kierowano si przekonaniem, e lepiej bdzie poczeka, a NATO przyjmie swoj koncepcj strategicz-n na szczycie w Waszyngtonie, wtedy, na jej podstawie, bdzie mona opracowa wasn strategi. Bya to jednake przesanka z gruntu bdna. Zasadzaa si ona na (chyba podwiadomym) traktowaniu sojuszu NATO wedle wzorcw Ukadu Warszawskiego, uznawaniu, e strategia sojusznicza jest nadrzdn w stosunku do strategii narodowej. Tak rzeczywicie byo w Ukadzie Warszawskim. Ale w NATO jest akurat odwrotnie. Pierwotne s strategie narodowe, jasno zdefi niowane interesy i cele narodowe oraz rod-ki, jakie pastwo wydziela do ich osignicia i dopiero ze zderzenia tyche narodowych strategii wyania si, w drodze negocjacji i przyjmowana na zasadzie consensusu, wsplna strategia sojusznicza. Czekanie zatem z okre-leniem wasnej strategii narodowej na przyjcie strategii sojuszniczej byo

5 Pierwszy caociowy projekt nowej strategii bezpieczestwa i obronnoci w warunkach czon-kostwa w NATO zob. S. Koziej, Tezy i komentarze do prac nad strategi bezpieczestwa i obronnoci Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Adam Marszaek, WarszawaToru 1998. Rwnie: Wydaw-nictwo AON, Warszawa 1998.6 Patrz szerzej: S. Koziej, Szkic do dyskusji o przyszej strategii poszerzonego NATO (Spojrzenie z pol-skiej perspektywy), Wydawnictwo Adam Marszaek, WarszawaToru 1998. Rwnie: Wydawnictwo AON, Warszawa 1998.7 Na uwag zasuguj zwaszcza prace badawcze zlecone przez Departament Systemu Obronnego MON i prowadzone przez zesp naukowy Akademii Obrony Narodowej pod kierownictwem gen. dyw. prof. dra hab. Bolesawa Balcerowicza (temat badawczy KAPPA Przygotowanie i prowadzenie wojny obronnej przez Polsk po 2000 roku).8 Strategi obronnoci przyja Rada Ministrw 23 maja 2000 r., po uprzednim przyjciu strategii bezpieczestwa 4 stycznia 2000 r.



bdem wynikajcym z naszej niedojrzaoci strategicznej i kierowania si stereotypami z czasw Ukadu Warszawskiego. Taka postawa bya niezrozu-miaa dla naszych sojusznikw, aczkolwiek przyjmowana do wiadomoci.

Dopiero wic po przyjciu koncepcji strategicznej NATO na szczycie w Waszyngtonie w 1999 r. zdecydowano si na przyjcie dwch odrbnych dokumentw Strategii Bezpieczestwa Rzeczypospolitej Polskiej i Strategii Obronnoci Rzeczypospolitej Polskiej po upadku pierwotnej propozycji, aby opracowa i przyj jeden dokument pastwowy, traktujcy w sposb zintegrowany o strategii bezpieczestwa i obronnoci, ktry byby uzgod-niony midzy Rad Ministrw i prezydentem RP oraz ostatecznie przyj-ty przez parlament9. Podstawowy zarzut formalny, jaki by niejednokrotnie potem podnoszony wobec obydwu przyjtych dokumentw, to ten, e maj one wycznie rzdowy charakter, jako przyjte bez udziau Prezydenta RP i parlamentu. Nie wykorzystana zostaa szansa, aby nada tym dokumentom rang oglnopastwow, a tym samym podnie wyranie ich znaczenie i moc sprawcz.

Strategia z 2000 r. koncentruje si na ustaleniu podstaw polskiej poli-tyki bezpieczestwa, ocenie zagroe i wyzwa oraz okreleniu rodzajw aktywnoci i instrumentw realizacji tej polityki. Defi niowaa rwnie podstawy strategii obronnoci, ktre nastpnie rozwinite zostay w odrb-nym dokumencie. Strategi t, przygotowan przez MSZ, charakteryzowaa pewna niekonsekwencja, jako e ograniczaa si ona w zasadzie jedynie do dwch dziedzin bezpieczestwa pastwa, a mianowicie polityki zagranicz-nej i obronnoci. Niestety, z gry zrezygnowano z zajmowania si innymi dziedzinami bezpieczestwa narodowego.

Podstawy polskiej polityki bezpieczestwaDokument na samym pocztku ustanawia strategiczne cele polskiej po-

lityki bezpieczestwa, zaliczajc do nich10: zagwarantowanie niepodlegoci, suwerennoci, integralnoci teryto-

rialnej pastwa oraz nienaruszalnoci jego granic, zagwarantowanie ochrony demokratycznego porzdku konstytucyj-

nego, w tym w szczeglnoci peni praw i wolnoci oraz bezpiecze-stwa obywateli RP,

9 Zob. S. Koziej: Tezy i komentarze do prac ... op.cit.10 Patrz szerzej: Strategia Bezpieczestwa Rzeczypospolitej Polskiej, przyjta na posiedzeniu Rady Mi-nistrw w dniu 4 stycznia 2000 r., pkt 1.1.11.1.4.



stworzenie jak najlepszych warunkw dla wszechstronnego i stabilne-go rozwoju spoecznego i gospodarczego kraju, dobrobytu jego oby-wateli, a take dla zachowania dziedzictwa narodowego i rozwoju na-rodowej tosamoci,

wnoszenie wkadu w budow trwaego, sprawiedliwego adu poko-jowego w Europie i na wiecie, opartego na wartociach demokracji, praw czowieka, praworzdnoci oraz solidarnoci.

Stosownie do tych celw sprecyzowano pi podstawowych zasad pol-skiej polityki bezpieczestwa11:

kompleksowego podejcia do spraw bezpieczestwa narodowego; realizacji polityki bezpieczestwa z poszanowaniem Konstytucji RP

i prawa midzynarodowego; kierowania si m.in. wartociami, ideaami i zasadami ujtymi

w Traktacie Pnocnoatlantyckim i Traktatach Europejskich w dziaa-niach na arenie midzynarodowej;

cisego powizania bezpieczestwa narodowego z bezpieczestwem pastw NATO i czonkw Unii Europejskiej;

ograniczenia uycia siy na arenie midzynarodowej wycznie do realizacji prawa do obrony, przewidzianego w Karcie Narodw Zjednoczonych, lub te w kontekcie operacji realizowanych na pod-stawie mandatu spoecznoci midzynarodowej.

Ocena rodowiska bezpieczestwaW czci dotyczcej oceny zagroe i wyzwa znalazo si stwierdzenie,

ktre wywoao najwicej krytyki i zastrzee: W dajcej si przewidzie przyszoci niepodlegy byt Polski nie jest zagroony, kraj nasz nie jest na-raony na bezporedni agresj militarn12. Zdanie to de facto rozbrajao dalsze prace strategiczne i dawao argument na rzecz ograniczenia nakadw na obronno. Susznie przy tym podkrela si, e czonkostwo w Sojuszu Pnocnoatlantyckim zmniejszyo grob agresji wobec naszego kraju przede wszystkim przez zwielokrotnienie czynnika odstraszania. Eksponuje si, e wyranie zmienia si charakter zagroe i wyzwa dla bezpiecze-stwa pastw europejskich, w tym Polski. Zmniejszeniu zagroenia wojn na

11 Ibidem, pkt 1.2.11.2.5.12 Ibidem, pkt 2.1.



skal globaln lub kontynentaln towarzyszy jednak wzrost liczby kryzy-sw lokalnych, przeradzajcych si niejednokrotnie w lokalne lub regional-ne konfl ikty, na ktre Polska musi by rwnie przygotowana. Do istotnych z punktu widzenia bezpieczestwa Polski zagroe zaliczono take: istnienie nadmiernej koncentracji potencjau militarnego w niektrych regionach, proliferacj broni masowego raenia, zagroenia ekonomiczne (w tym spra-wy bezpieczestwa energetycznego), niebezpieczestwa nowych podziaw w Europie, niekontrolowane migracje transgraniczne, zagroenia rodowi-ska naturalnego, terroryzm i przestpczo zorganizowan oraz aktywno obcych sub specjalnych i sprawy ochrony informacji.

Paszczyzny aktywnoci i instrumenty realizacji polskiej polityki bezpieczestwa

Realizacj polskiej polityki bezpieczestwa ujto w strategii w czterech rodzajach aktywnoci: dziaania narodowe, integracja z zachodnimi struk-turami bezpieczestwa, zaangaowanie w dziaania midzynarodowe na rzecz rozwizywania sytuacji niebezpiecznych oraz wspdziaanie z innymi podmiotami midzynarodowymi w umacnianiu stabilnoci i bezpiecze-stwa midzynarodowego.

Wrd dziaa narodowych na pierwszym miejscu postawiono rozwj cywilizacyjny i projekcj stabilnoci. Podkrelono, e wanym obszarem re-alizacji strategii bezpieczestwa jest zapewnienie warunkw zwikszenia tempa i efektywnoci rozwoju kraju. Poniewa pastwa demokratyczne, za-mone i o wysokim poziomie dobrobytu i wyksztacenia ludnoci s znacz-nie mniej skonne do agresji midzynarodowej ni dyktatury przeywajce trudnoci gospodarcze, dlatego te wszelkie wysiki majce na celu budow demokratycznych systemw wadzy, spoeczestw obywatelskich i wydaj-nych systemw gospodarczych s dziaaniami sucymi umocnieniu bez-pieczestwa Polski. Z tego te powodu Polska dzieli si swoimi dowiadcze-niami z transformacji ustrojowej z innymi pastwami.

Jednym z gwnych instrumentw realizacji polskiej polityki bezpiecze-stwa jest dyplomacja. Strategia zwracaa uwag, e Polska wnosi istotny wkad w rozwizywanie problemw globalnych, jak rwnie problemw dotycz-cych naszego regionu i bezporedniego otoczenia. W centrum naszych stara znajduj si prace prowadzone w ramach NATO, Unii Europejskiej i OBWE nad budow europejskiego systemu bezpieczestwa kooperatywnego oraz utrwalania istniejcych reimw kontroli zbroje. Zakadano take zwik-



szenie uczestnictwa w rozwijaniu i umacnianiu reimw nieproliferacji broni oraz rozbrojenia w ramach systemu Organizacji Narodw Zjednoczonych.

Strategia wskazywaa, e nasz udzia w systemie kontroli eksportu bdzie suy rozwijaniu strefy bezpieczestwa midzynarodowego przez nadzr i kontrol nad transferami technologii sucych do budowy broni maso-wego raenia, lub tymi ktre maj istotny wpyw na destabilizujc akumu-lacj broni w niektrych regionach. Zakadano przy tym, e udzia w tych pracach nie moe jednak utrudnia realizacji interesw gospodarczych RP zwizanych z rozwojem handlu i produkcji przemysowej.

Wan rol w zapewnianiu bezpieczestwa pastwa odgrywaj suby specjalne. Zgodnie ze strategi bezpieczestwa na tre ich dziaania skada si zwaszcza pozyskiwanie i ocenianie informacji na temat rozwoju mi-dzynarodowych stosunkw politycznych i ekonomicznych w zakresie istot-nym dla bezpieczestwa i interesw Polski oraz przekazywanie ich upraw-nionym instytucjom i urzdom pastwowym realizujcym zadania w tym zakresie. W obszarze odpowiedzialnoci za funkcjonowanie strategicznych elementw infrastruktury gospodarczo-obronnej, suby specjalne realizuj przedsiwzicia zwizane z kontrwywiadowcz ochron kraju, w tym o cha-rakterze profi laktycznym. Jednym z ich istotnych zada byo zabezpieczanie informacji stanowicych tajemnic pastwow, w tym wydawanie certyfi ka-tw dopuszczajcych do tych informacji.

Strategia wskazywaa take, i w realizacji zada w dziedzinie bezpiecze-stwa pastwa wan rol speniaj Policja i Stra Graniczna. Policja zapewnia ochron bezpieczestwa ludzi oraz utrzymywanie bezpieczestwa i porzdku publicznego. Przy inicjowaniu i organizowaniu dziaa majcych na celu za-pobieganie przestpstwom i zjawiskom kryminogennym, w tym o charakterze transgranicznym, polska policja wspdziaa zarwno z organami pastwowy-mi, samorzdowymi i organizacjami spoecznymi RP, jak i z policjami innych pastw i ich organizacjami midzynarodowymi. Stra Graniczna realizuje zadania z zakresu ochrony granicy pastwowej, kontroli ruchu granicznego oraz inne zadania okrelone ustawowo. Wspdziaa z innymi instytucjami i subami RP oraz organami ochrony granic innych pastw.

W ramach dziaa integracyjnych na rzecz bezpieczestwa strate-gia wyznaczaa dwa gwne kierunki integracj z NATO oraz Uni Europejsk13.

13 Ibidem, pkt 3.2.



NATO uznano za gwny czynnik stabilnoci polityczno-wojskowej na kontynencie europejskim. Dla Polski stanowi on realn podstaw zapew-nienia bezpieczestwa i obrony. Dlatego podkrelano, e Polska bdzie ak-tywnie uczestniczy w umacnianiu tej organizacji i utrzymaniu jej zdolnoci do wypenienia podstawowych zada w zakresie bezpieczestwa. Przy czym priorytetem Polski jest zachowanie przez Sojusz Pnocnoatlantycki zdol-noci do wypeniania jego funkcji jako skutecznej organizacji obrony zbio-rowej i zapewnienie niezawodnej solidarnoci sojuszniczej.

Polska pragnie odgrywa znaczc odpowiedni do swojego potencjau i potrzeb rol w ksztatowaniu i realizacji strategii polityczno-obronnej Sojuszu. Ze wzgldu na swoje pooenie, Polska jest ywotnie zaintereso-wana konstruktywnym rozwojem stosunkw Sojuszu z pastwami Europy Wschodniej, w tym z Rosj i Ukrain. Jednoczenie zwracano uwag na to, e Polska konsekwentnie popiera proces rozszerzenia NATO, nieodmiennie opowiadajc si za suwerennym prawem kadego pastwa do wyboru so-jusznikw.

Za drugi midzynarodowy fi lar bezpieczestwa Polski uznano integracj z Uni Europejsk. Z punktu widzenia dugofalowych interesw RP uczest-nictwo w systemie wspdziaania Unii Europejskiej z NATO jest tak samo wane, jak uczestnictwo w samym Sojuszu Pnocnoatlantyckim. Dlatego te podkrelono, e uzyskanie na korzystnych warunkach czonkostwa w Unii Europejskiej oraz integracja z ni stanowi bd zasadniczy priorytet polskiej strategii bezpieczestwa w najbliszych latach. Polska jest ywotnie zainteresowana tworzeniem europejskich zdolnoci w zakresie reagowania kryzysowego i bdzie dy do uzyskania w nich udziau odpowiedniego do naszego narodowego potencjau.

Aktywne zaangaowanie w procesy bezpieczestwa midzynarodowego to drugi obok integrowania si ze strukturami NATO i Unii Europejskiej obszar aktywnoci midzynarodowej Polski na rzecz swego bezpiecze-stwa14. W tym kontekcie strategia wymieniaa dziaania ONZ, Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie oraz proces kontroli zbroje. Podkrelono, e Polska bdzie zabiega o rzeczywiste wzmocnienie zdolno-ci Rady Bezpieczestwa ONZ do ponoszenia zgodnie z Kart Narodw Zjednoczonych gwnej odpowiedzialnoci za zachowanie pokoju i bez-pieczestwa midzynarodowego. Zaznaczono take, e Polska bdzie na-

14 Ibidem, pkt 3.3.



dal gotowa wnosi znaczcy wkad w midzynarodowe operacje pokojowe, w tym pod egid ONZ.

Polska bdzie sprzyja take wzmacnianiu zdolnoci OBWE do skutecz-nego dziaania, zwaszcza na polu dyplomacji prewencyjnej, zapobiegania konfl iktom, opanowywania kryzysw i odbudowy pokonfl iktowej, rozwi-jania tzw. mikkich gwarancji i rodkw bezpieczestwa oraz budowy in-stytucji demokratycznych i rozwoju spoeczestw obywatelskich. I wresz-cie, Polska bdzie dba o prawidowe funkcjonowanie reimw kontroli zbroje i budowy zaufania na kontynencie europejskim, w tym zwasz-cza Traktatu o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE), Dokumentu Wiedeskiego o rodkach Budowy Zaufania i Bezpieczestwa (CSBMs) oraz Traktatu o Otwartych Przestworzach, a take o umacnianie reimu nieproliferacji broni masowego raenia i kontroli zbroje w uka-dzie globalnym.

Integracj i zaangaowanie uzupenia trzeci rodzaj aktywnoci zewntrz-nej pastwa na rzecz swego bezpieczestwa, jakim jest wsppraca midzy-narodowa. W jej ramach wskazano na rozwijanie wsppracy regionalnej i subregionalnej, wspdziaanie z ssiadami, stosunki euroatlantyckie oraz z pastwami pozaeuropejskimi15.

Podstawy Strategii Obronnoci Rzeczypospolitej PolskiejW kocowym rozdziale okrelone zostay podstawy strategii obronnoci,

jako jednej z jej gwnych czci, stwarzajc baz wyjciow do opracowania tego dokumentu. W tym kontekcie, Strategia Obronnoci RP ustanowia wykadni podstawowych zaoe strategicznych w dziedzinie obronnoci Polski w warunkach czonkostwa w NATO i daa podstawy koncepcyjne do dalszych szczegowych prac planistycznych, programowych i doktrynal-nych dotyczcych przygotowania i uycia potencjau obronnego pastwa w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

Konkludujc, strategie bezpieczestwa oraz obronnoci z 2000 r. w fundamentalnych ustaleniach strategicznych zachowuj sw aktual-no nawet do dzi. Natomiast niektre z bardziej szczegowych zaoe musiano podda modyfi kacji w ramach strategii bezpieczestwa z 2003 i 2007 r.

15 Ibidem, pkt 3.4.



Strategia bezpieczestwa narodowego w warunkach zdobywania i ksztatowania podmiotowoci strategicznej w sojuszniczym i wsplnotowym systemie bezpieczestwa

Inicjatywa opracowania nowej strategii bezpieczestwa pocztko-wo pojawia si w Ministerstwie Obrony Narodowej (zgosi j wczesny Departament Systemu Obronnego)16, ale niestety nie zostaa ona ofi cjalnie skierowana do prac rzdowych. Na szczcie podjo j Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W 2002 r. na wiosek MSZ prezes Rady Ministrw powoa zesp, ktrego praca zaowocowaa ostatecznie dokumentem zatwierdzo-nym przez prezydenta RP we wrzeniu 2003 r.

Ocen tej strategii wypada rozpocz od stwierdzenia, e w sensie formal-nym miaa ona o wiele silniejsz moc oddziaywania ni dokumenty dotych-czasowe. Tamte byy wycznie dokumentami rzdowymi. Nie przedoono ich do akceptacji prezydentowi, co byo niewtpliwie zupenie niepotrzeb-nym antyprezydenckim gestem wczesnego rzdu. Co prawda prawo ww-czas tego nie wymagao, ale logika podpowiadaa, by nie pomija prezydenta w ustalaniu strategii bezpieczestwa i obronnoci. Znowelizowana wwczas ustawa o powszechnym obowizku obrony jasno okrelia kompetencje rz-du i prezydenta w tym zakresie: rzd przygotowuje strategi, prezydent j zatwierdza. Przyjcie strategii w 2003 r. byo praktycznym zastosowaniem tej regulacji prawnej.

Si przyjtej strategii nieco osabia natomiast procedura jej przygotowy-wania. Znw, podobnie jak w przypadku wszystkich poprzednich tego typu dokumentw, popeniono bd zaniechania, jeli idzie o uspoecznienie prac nad strategi. Poza krtk faz pocztkow prowadzono je wycznie w kr-gach rzdowych. Nie zadbano o zainicjowanie i zorganizowanie otwartej, publicznej dyskusji nad zaoeniami tej strategii. Nie udostpniono projektu tych zaoe mediom, nie zaangaowano pozarzdowych rodowisk i insty-tucji eksperckich. Mao nie wykorzystano szansy na to, aby przy okazji pracy nad tak fundamentalnym dokumentem strategicznym przeprowadzi spoeczn debat na temat bezpieczestwa narodowego. Stracono doskona okazj do spopularyzowania, ksztatowania i rozwijania narodowej wiado-moci obronnej Polakw w nowych warunkach bezpieczestwa. Tymczasem

16 Patrz szerzej: S. Koziej: Improwizacja nie wystarczy Polska Zbrojna z 24 padziernika 2001 r., oraz Przegld strategiczny Polska Zbrojna z 9 grudnia 2001 r.



nie jest tajemnic, e oglnonarodowe, spoeczne zrozumienie i akceptacja strategicznego kierunku mylenia o bezpieczestwie pastwa ma w istocie wiksze znaczenie, ni formalne zatwierdzenie dokumentu przez wadze pastwowe.

Przechodzc do oceny treci strategii naley przede wszystkim podkreli jej walor merytoryczny jakim jest podjcie prby zintegrowanego podej-cia do spraw bezpieczestwa narodowego. Strategia traktowaa bezpiecze-stwo narodowe jako kategori obejmujc wszystkie aspekty i dziedziny bez-pieczestwa pastwa: zewntrzne i wewntrzne, wojskowe i cywilne. Bya to waciwa odpowied na zmiany, jakie zaszy w rodowisku bezpieczestwa w ostatnich latach. Zacieranie si ostrych granic i przenikanie si rnych zjawisk w sferze bezpieczestwa to niewtpliwie najbardziej charaktery-styczna jego cecha17.

Generalnie rzecz biorc omawiana strategia odnosi si do przywoanego na wstpie cyklu strategicznego, aczkolwiek w sposb mao czytelny. Przede wszystkim mona mie spore zastrzeenia co do sposobu przedstawienia tej problematyki. Ponadto szkoda, e sam ukad dokumentu nie odzwierciedla tej logicznej sekwencji problemw strategicznych.

Samoidentyfi kacja strategiczna (interesy narodowe i cele strategiczne)W tym kontekcie warto zauway, e nie zosta wyodrbniony m.in.

rozdzia traktujcy o interesach narodowych i strategicznych celach bezpie-czestwa Polski. Naley podkreli, e w caej strategii w ogle nie padaj sowa interesy narodowe. Jest to o tyle dziwne, e wanie interesy narodo-we i potrzeba zapewnienia moliwoci ich realizacji s najbardziej pierwot-n przyczyn wszelkiego mylenia o bezpieczestwie narodowym18.

17 Ale na zapowiedziach si skoczyo. W strategii w rzeczywistoci takiego zintegrowanego podej-cia nie ma. Jest ona zwykym zestawieniem uj resortowych. Tymczasem interagency operations, dziaania midzyresortowe, czy raczej wieloresortowe to dzisiaj podstawowy wymg i cecha dziaa pastwa w dziedzinie bezpieczestwa. Wicej na ten temat zob. Beyond Goldwater-Nichols: U.S. Gov-ernment and Defense Reform for a New Strategic Era, Center for Strategic and International Studies, Waszyngton 2005.18 Jak susznie zauwaa prof. Roman Kuniar, mimo globalnej wspzalenoci nie znajdujemy si wszyscy w tej samej odzi ze wzgldu na zagroenia dla bezpieczestwa. Zagroenia zwizane s rwnie z zasigiem naszych interesw i charakterem prowadzonej przez nas polityki. Z tego powodu pastwa maj rne interesy bezpieczestwa: globalne, regionalne, czy lokalne. To wanie interesy na-rodowe stanowi podstaw do zdefi niowania celw strategicznych, ktre z kolei wyznaczaj kierunki dalszych prac nad treci strategii. W polskich warunkach interesy narodowe zdefi niowane s w za-pisach Konstytucji RP, gdzie w art. 5 mwi si o podstawowych powinnociach pastwa. Dotycz



Dlatego caa strategia jest niejako zawieszona w prni. Nie wiadomo bardzo skd ona si bierze, czemu ma suy, na czym si opiera, jakie jest jej miejsce w caym systemie regulacji dziaa pastwa. To niewtpliwie jej sa-ba strona19. Tymczasem strategia po prostu rozpoczyna si od razu od takiej oceny, zawartej w pierwszym rozdziale zatytuowanym Nowe wyzwania.

Co prawda w tym rozdziale wspomina si na pocztku o podstawowych celach polityki bezpieczestwa naszego pastwa (ale nie strategii bezpie-czestwa, a to przecie zasadniczo rne kategorie), wskazujc, e s one nie-zmiennie zwizane z ochron suwerennoci i niezawisoci Rzeczypospolitej, utrzymaniem nienaruszalnoci granic i integralnoci terytorialnej kra-ju. Polityka pastwa suy zapewnieniu bezpieczestwa obywateli Polski, praw czowieka i podstawowych wolnoci oraz demokratycznego porzdku w kraju, stworzeniu niezakconych warunkw do cywilizacyjnego i go-spodarczego rozwoju Polski oraz wzrostu dobrobytu jej obywateli, ochro-nie dziedzictwa narodowego i tosamoci narodowej, realizacji zobowiza sojuszniczych, a take obronie i promowaniu interesw pastwa polskiego. Jest to wic oglne i porednie nawizanie do wspomnianych zapisw kon-stytucyjnych, z pominiciem spraw ochrony rodowiska. Mona wic uzna je za spenienie minimum wymaga w tym wzgldzie, aczkolwiek wyranie brak przeoenia tych oglnych sformuowa na bardziej skonkretyzowane strategiczne cele bezpieczestwa.

Ocena rodowiska i warunkw bezpieczestwaAnaliza treci zapisw strategii traktujcych o ocenie rodowiska bezpie-

czestwa Polski na progu XXI w. pozwala stwierdzi, e najpeniejszy wy-raz znalaza w niej ocena zewntrznych warunkw bezpieczestwa naszego kraju. Wypunktowane zostay wszystkie najnowsze tendencje w ksztatowa-

one strzeenia takich wartoci, jak: niepodlego i nienaruszalno terytorium RP; wolnoci i prawa czowieka i obywatela oraz bezpieczestwo obywateli; dziedzictwo narodowe; ochrona rodowiska. Te oglne sformuowania konstytucyjne strategia winna przeoy na cele strategiczne w dziedzinie bezpieczestwa innymi sowy powinna zoperacjonalizowa interesy narodowe. Tego w tym do-kumencie niestety nie ma. Zob. R. Kuniar, Polityka i sia. Studia strategiczne zarys problematyki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005, s. 306307.19 Musi dziwi pominicie tego klasycznego wedug elementarnej teorii organizacji i kierowania etapu kadego dziaania zorganizowanego, jakim jest okrelenie jego celw gwnego i czciowych, w tym wypadku celw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa narodowego RP. Cele te winny wszake stanowi punkt odniesienia i kryterium dokonywania w nastpnej kolejnoci oceny warun-kw bezpieczestwa.



niu si wspczesnych wyzwa i zagroe20: terroryzm midzynarodowy, proliferacja broni masowego raenia i rodkw jej przenoszenia, zorgani-zowana przestpczo, zagroenia informacyjne, ekonomiczne, ekologicz-ne, demografi czne. Zwrcono uwag na przesuwanie si punktu cikoci z zagroe klasycznych (inwazja zbrojna ze strony innych pastw) na zagro-enia nietypowe, stwarzane przez podmioty pozapastwowe. Zastrzeenia natomiast moe budzi zawenie spektrum tej oceny jedynie do kwestii obecnie najbardziej eksponowanych, znajdujcych si w centrum biecego zainteresowania. Pominite zostay dwie grupy wanych, w moim przekona-niu, zagadnie. Mona je ulokowa na dwch przeciwlegych brzegach owej gwnonurtowej oceny.

Pierwsz z nich s szanse dla bezpieczestwa Polski, jakie stwarza wsp-czesne rodowisko midzynarodowe. Powinnimy dostrzega i uwzgldnia w swoich dziaaniach strategicznych nie tylko wyzwania i zagroenia, ale take szanse, aby je wykorzystywa, aby ich nie przegapi. Drug pominit grup zagadnie s bezporednie zagroenia agresj zbrojn zagroenia dla Polski i naszych sojusznikw, ktrych zobowizalimy si broni w razie agresji. Zgoda, e byy to wtedy niebezpieczestwa stosunkowo mao prawdopodobne, ale wszake nie dajce si wykluczy, zwaszcza jeli jego prawdopodobiestwo rozpatrujemy w dalszej (a wic w strategicznej, a nie tylko biecej) perspekty-wie czasowej. Strategia bezpieczestwa narodowego nie moe si do nich nie ustosunkowa, ani te zby je fraz, e ich znaczenie si zmniejsza21.

Innym powanym zastrzeeniem do czci ocenowej strategii jest zupe-ne pominicie wewntrznych (krajowych) warunkw bezpieczestwa naro-dowego. Przecie bezpieczestwo narodowe to najbardziej oglna kategoria obejmujca kompleksowo wszystkie aspekty bezpieczestwa pastwa i oby-wateli. Uwzgldnienie tylko uwarunkowa zewntrznych stoi w oczywistej sprzecznoci z ide zintegrowanego podejcia do bezpieczestwa narodowe-go i wyranie pomniejsza rzeczywist warto operacyjn przyjmowanych nastpnie rozwiza koncepcyjnych i organizacyjnych.

Strategiczna koncepcja bezpieczestwa narodowegoJak ju mwilimy, trzeci krok w formuowaniu kadej strategii obejmuje

okrelenie sposobu, czyli koncepcji dziaania zapewniajcej osiganie ustalo-

20 Zob. Strategia Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, przyjta przez Rad Mini-strw w dniu 22 lipca 2003 r., a zatwierdzona przez Prezydenta RP w dniu 8 wrzenia 2003 r., pkt I.21 Ibidem, pkt I.



nych celw strategicznych w danych warunkach bezpieczestwa. Koncepcja taka powinna zawiera oglne zasady i myl przewodni (zamiar) dziaa strategicznych danego podmiotu w dziedzinie bezpieczestwa oraz zadania etapowe lub dziedzinowe czyli cele operacyjne prowadzce do osigni-cia celw strategicznych. Stanowi one powinny w przyszoci bezpored-ni podstaw do opracowania strategii dziedzinowych (dziaowych, sekto-rowych). W omawianym dokumencie problematyka ta ujta jest w trzech pozostaych rozdziaach: Zaoenia oglne, Zadania sub pastwowych i Gospodarcze podstawy bezpieczestwa pastwa.

Oceniajc koncepcyjno-zadaniow cz strategii warto podkreli stwierdzenie mwice, e skuteczno strategii zaley od harmonijnego wspdziaania wszystkich instytucji pastwowych, organw wadzy i ad-ministracji, zgodnie z uprawnieniami i zadaniami konstytucyjnymi i usta-wowymi. Nie ulega jednak wtpliwoci, e aby mwi o takiej harmonizacji, konieczne jest ustanowienie pewnej spjnej i jednolitej myli przewodniej dziaania caego pastwa (zawierajcej m.in. generalne zasady strategiczne, kierunki i obszary lub etapy skupienia gwnego wysiku, priorytety roz-wojowe). Niestety brak jest takiego caociowego, oglnopastwowego za-miaru i ukierunkowania. Zamiast tego w rozdziale traktujcym o zaoe-niach oglnych od razu mwi si o problematyce poszczeglnych dziedzin bezpieczestwa narodowego, jak polityki zagranicznej, obronnoci, bezpie-czestwa wewntrznego, czy te gospodarki obronnej.

Podobnie jak w odniesieniu do oceny wyzwa i zagroe, rwnie w cz-ci koncepcyjnej i zadaniowej stosunkowo najpeniej i najbardziej czytelnie przedstawione s kwestie dotyczce aktywnoci midzynarodowej (wida wyranie, e gwnym autorem caego dokumentu jest MSZ). W pierwszej kolejnoci strategia daje wykadni polskiej polityki w stosunku do NATO, z uwzgldnieniem take dwustronnej wsppracy z USA. Najoglniej rzecz biorc, w tym zakresie polska strategia utosamia si z gwnymi kierun-kami ewolucji Sojuszu, ustalonymi w koncepcji strategicznej NATO oraz decyzjach sojuszniczych, w tym podjtych na szczycie w Pradze poprze-dzajcym wydanie strategii. Duo miejsca powica si Unii Europejskiej, zwracajc przy tym uwag na konieczno waciwej wsppracy z NATO, aby zapewni komplementarno wysikw tych dwch organizacji. Polska zamierza take podejmowa aktywne dziaania na rzecz umocnienia ONZ, odpowiednio wzmaga sw aktywno w sprawach pozaeuropejskich oraz rozwija regionaln wspprac dwustronn.



Zadania si zbrojnych przedstawione s w o wiele mniej czytelny i upo-rzdkowany sposb. Jest to raczej przypadkowy zbir kilku lunych myli na temat wojska, ni przemylany, logiczny zestaw zada strategicznych si zbroj-nych, majcy ukierunkowa przysze prace nad strategi wojskow. Dziwi musi kompletne zignorowanie dorobku teorii strategii na ten temat. Z trudem mona si tu np. domyle dwch podstawowych grup zada si zbrojnych: operacyjnych i rozwojowych, nie mwic ju o bardziej szczegowej typolo-gii tych pierwszych (zadania kryzysowe, stabilizacyjne, obronne).

Tre zada si zbrojnych oznaczaa, e zaprzepaszczono wwczas okazj, aby podj decyzj pastwow o docelowym zmierzaniu do modelu armii zawodowej.

Analizowana strategia sformuowaa rwnie stosunkowo szerok palet zada o charakterze pozamilitarnym. Dotyczy to wywiadu, bezpieczestwa wewntrznego, fi nansw, gospodarki, infrastruktury, rodowiska naturalne-go i edukacji obywatelskiej. Odzwierciedla to zintegrowane ujcie proble-matyki bezpieczestwa pastwa. Zadania te miay stanowi punkt wyjcia w pracach nad konkretnymi strategiami sektorowymi.

Siy i rodki (system bezpieczestwa narodowego)Po sprecyzowaniu koncepcji strategicznej, w tym zada dziedzinowych,

naleaoby okreli siy i rodki (zasoby) zaangaowane do ich realizacji, czyli ustanowi system bezpieczestwa narodowego. Omawiana strategia w ogle nie wyodrbniaa takiej problematyki, nie prbuje nawet naszki-cowa zarysu zintegrowanego systemu bezpieczestwa narodowego. To jest chyba najpowaniejsza sabo tej strategii. Nie chodzi przy tym oczywicie o unikanie samego terminu system bezpieczestwa narodowego. To nie jest kwestia terminologiczna. Chodzi o zaniechanie uporzdkowania i wza-jemnego powizania w zintegrowan, spjn cao si i rodkw pastwa celowo i zawczasu przygotowywanych do realizacji zada bezpieczestwa. W dokumencie problematyka ta jest fragmentarycznie rozproszona niemal po caym tekcie strategii. Zauwamy, e odpowiada to sektorowemu, resor-towemu, a nie zintegrowanemu podejciu do spraw bezpieczestwa.

Dziwne, e mwi si w tej strategii o systemie obronnym pastwa, a nie podejmuje si tak koniecznego zadania zbudowania nadrzdnego, zintegro-wanego systemu bezpieczestwa narodowego. Jeli ma istnie system obron-ny bez oglniejszego systemu bezpieczestwa narodowego, to jest to rozwi-zanie zachowawcze. wiadczy to o niewycigniciu waciwych wnioskw



z tak oczywistej i wyranie dzisiaj widocznej tendencji do integrowania si wojskowych i pozawojskowych wymiarw wspczesnego bezpieczestwa, zarwno w sferze zagroe, jak i sposobw oraz rodkw przeciwdziaania tym zagroeniom.

Kady system dziaania, w tym take system bezpieczestwa, skada si z podsystemu kierowania i szeregu podsystemw wykonawczych. Rezygnacja z systemowego podejcia do bezpieczestwa narodowego zaowocowaa zu-penym pominiciem w strategii spraw zintegrowanego kierowania bez-pieczestwem narodowym. Tymczasem praktyka minionych i obecnych lat dowodzi niezbicie, e jest to najsabsze, najbardziej zdezorganizowane, a jednoczenie najbardziej newralgiczne i kluczowe ogniwo caego systemu bezpieczestwa pastwa.

Zauwamy przy okazji, e konsekwencj pominicia problematyki kie-rowania bezpieczestwem narodowym jest take pobiene potraktowanie w tej strategii ustale dotyczcych sposobu jej implementacji. Stwierdza si jedynie, e niniejsza Strategia Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej jest podstaw i punktem wyjcia do opracowania poszczeglnych strategii sektorowych w dziedzinach majcych podstawowe znaczenie dla bezpieczestwa i obronnoci pastwa. Jej tre i realizacja bdzie podlega staemu przegldowi zgodnie z konstytucyjnymi zadaniami organw wa-dzy pastwowej. Bdzie te zmieniana i uzupeniana w zalenoci od ewolu-cji uwarunkowa bezpieczestwa narodowego Polski. Poza tymi stwierdze-niami nic nie mwi si np. o wdraaniu postanowie strategii w procesach zintegrowanego planowania i programowania w dziedzinie bezpieczestwa (nawiasem mwic, to jest co wicej ni tylko planowanie i programowanie obronne), nic nie mwi si o weryfi kacji jej postanowie w toku gier strate-gicznych itp.

W podsumowaniu mona stwierdzi, e Strategia Bezpieczestwa Narodowego RP z 2003 r. z jednej strony wychodzia naprzeciw wielu no-wym tendencjom w dziedzinie bezpieczestwa midzynarodowego i naro-dowego, jakie zarysoway si po 11 wrzenia 2001 r. Z tego powodu bya oczywicie dokumentem bardzo potrzebnym i poytecznym. Z drugiej stro-ny miaa jednak zbyt wiele saboci, aby nie wymagaa pilnej potrzeby przy-stpienia do prac nad jej nowelizacj.

Z tego te wzgldu uruchomiono prace nad nowym dokumentem stra-tegicznym, ktre ostatecznie znalazy swj fi na w Strategii Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2007 r.



Strategia bezpieczestwa narodowego w warunkach umacniania i rozbudowy podmiotowoci strategicznej w euroatlantyckiej przestrzeni bezpieczestwa

Prace nad now strategi uruchomione zostay w rzdzie premiera Kazimierza Marcinkiewicza na pocztku 2006 r.22. Powierzono je zespoowi midzyresortowemu pod kierownictwem wiceministra obrony narodowej. Strategi ostatecznie przyjto na posiedzeniu Rady Ministrw rzdu premie-ra Jarosawa Kaczyskiego w kwietniu 2007 r. Prezydent RP Lech Kaczyski zatwierdzi j w okresie wakuum midzyrzdowego w listopadzie 2007 r., kiedy ju nie byo poprzedniego rzdu, a nowy jeszcze nie zosta powoany.

To nie bya najlepsza decyzja. Stworzya ona zupenie niepotrzebnie po-wany problem. Nowy rzd stan przed dylematem. Czy utrzyma dotych-czasow strategi i jednoczenie realizowa swoje, nieco wszake inne cele, ni mia poprzedni rzd? To oznaczaoby deprecjonowanie ofi cjalnego do-kumentu strategicznego. Czy te przystpi do pracy nad nowym projektem strategii, co nie najlepiej wiadczyoby o pastwie polskim, ktre w krtkim czasie wydaje dwie strategie bezpieczestwa narodowego. Obydwie decyzje byyby niedobre. A wystarczyo po prostu, aby prezydent RP Lech Kaczyski poczeka kilka tygodni i skonsultowa tre przygotowanej strategii z nowym rzdem. Ostatecznie, zaoenia strategii nie byy w peni realizowane przez nowy rzd, a jej nowelizacja zostaa zaplanowana na 2009 r. (opracowanie nowej strategii bezpieczestwa przewidywa wstpny projekt rzdowego Planu uporzdkowania strategii rozwoju).

Przechodzc do scharakteryzowania treci strategii bezpieczestwa z 2007 r. wypada rozpocz od stwierdzenia we wstpie do tego dokumentu mwicego, e jest ona wyrazem nowego podejcia do sprawy bezpiecze-stwa narodowego. Jest wyrazem troski konstytucyjnych organw pastwa o zapewnienie Polsce i Polakom bezpieczestwa i jednoczenie okrela for-my narodowego wysiku w tej dziedzinie.

Urzeczywistnienie zawartych w tym dokumencie kierunkw dziaa jest obowizkiem wadz Rzeczypospolitej Polskiej i caego spoeczestwa. Podkrela si, e Strategia Bezpieczestwa Narodowego, skorelowana ze

22 Wspautor artykuu Stanisaw Koziej, jako wczesny wiceminister obrony narodowej, wystpi z tak inicjatyw i konkretnym projektem decyzji rzdowej zakadajcej powierzenie tego zadania umo-cowanemu ponadresortowo penomocnikowi premiera do spraw strategii bezpieczestwa narodowego. Niestety takie rozwizanie organizacyjne nie zostao przyjte i zdecydowano si na postawienie tego zadania zespoowi midzyresortowemu pod kierownictwem wiceministra obrony narodowej.



strategiami sojuszniczymi Koncepcj Strategiczn NATO i Europejsk Strategi Bezpieczestwa stanowi podstaw do opracowania wykonaw-czych dyrektyw strategicznych, a w szczeglnoci Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej RP, strategii poszczeglnych dziedzin bezpieczestwa narodowego, strategicznych planw reagowania obronnego i zarzdzania kryzysowego oraz wieloletnich programw transformacji systemu bezpie-czestwa pastwa, w tym programw pozamilitarnych przygotowa obron-nych i programw rozwoju si zbrojnych. Naley zauway, e ustanowiona zostaa tutaj relacja bezporedniego wynikania wykonawczych dokumentw planistycznych (PSDO, planw i programw) z nadrzdnego dokumentu koncepcyjnego, czyli strategii bezpieczestwa narodowego. Jest to waciwe dla podejcia od gry do dou (top-down), ktre funkcjonuje w strategicz-nym zarzdzaniu bezpieczestwem wielu pastw.

Do niewtpliwe gwnych zalet dokumentu z 2007 r. naley zaliczy jego budow. Strategia prezentuje treci ujte w cztery rozdziay merytoryczne, po-wicone kolejno: interesom narodowym i celom strategicznym w dziedzinie bezpieczestwa, ocenie rodowiska bezpieczestwa Rzeczypospolitej Polskiej, sformuowaniu operacyjnej koncepcji strategii bezpieczestwa i wreszcie ustaleniu transformacyjnej koncepcji teje strategii. To podejcie jest zgod-ne z logik omwionego wczeniej czteroskadnikowego cyklu strategicznego i cakowicie odrnia analizowan strategi bezpieczestwa od tej z 2003 r.

Poniej przeanalizowane zostay sabe i mocne strony strategii w myl powyszych punktw.

Interesy narodowe i cele strategiczne w dziedzinie bezpieczestwaPunktem wyjcia do nakrelenia katalogu podstawowych interesw na-

rodowych uczyniono fundamentalne i niezmienne wartoci, ktrych reali-zacja zgodnie z Konstytucj RP stanowi dla pastwa i jego obywateli potrze-b nadrzdn. Nale do nich: zapewnienie niepodlegoci, nienaruszalno-ci terytorialnej, wolnoci, bezpieczestwa, poszanowania praw czowieka i obywatela, a take zachowanie dziedzictwa narodowego oraz ochrona ro-dowiska naturalnego w warunkach zrwnowaonego rozwoju.

Wydaje si, e zakotwiczenie interesw narodowych w zapisach art. 5 ustawy zasadniczej jest jak najbardziej podane i zasadne. Ponadto, nie budzi zastrzee politycznych oraz nie rodzi wtpliwoci interpretacyjnych. Niemniej, t pozytywn ocen osabia jeden z zapisw strategii, w ktrym stwierdza si, e podstawowe interesy narodowe s oparte na caociowej



koncepcji bezpieczestwa pastwa. Koncepcji, ktrej tak naprawd ten do-kument nie precyzuje. Tym samym, rdo pochodzenia zdefi niowanych w dokumencie interesw narodowych staje si niejasne.

Nowym elementem, ktry nie wystpi w strategiach wczeniejszych edy-cji, jest kategoryzacja interesw narodowych. Mona powiedzie, e zostay one zinwentaryzowane w trzech grupach23:

ywotne interesy RP determinujce zapewnienie przetrwania pa-stwa i jego obywateli (potrzeba zachowania niepodlegoci i suwe-rennoci pastwa, jego integralnoci terytorialnej i nienaruszalnoci granic oraz zapewnienia praw czowieka i podstawowych wolnoci, a take umacnianie demokratycznego porzdku prawnego);

wane interesy RP gwarantujce trway i zrwnowaony rozwj cy-wilizacyjny oraz gospodarczy kraju, stworzenie warunkw do wzrostu dobrobytu mieszkacw, do rozwoju nauki i techniki oraz do ochrony dziedzictwa narodowego i tosamoci narodowej, a take rodowiska naturalnego;

inne istotne interesy RP zwizane z deniem do zapewnienia silnej pozycji midzynarodowej pastwa oraz moliwoci skutecznego pro-mowania polskich interesw na arenie midzynarodowej.

Tego typu posegregowanie interesw mona by byo uzna za suszne, gdyby ten zabieg porzdkujcy by zakoczony dezagregacj interesw do postaci celw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa (operacyjnych i preparacyjnych). Niestety, tak si nie stao. W efekcie, strategia przedsta-wia zbir celw strategicznych bez okrelenia ich powiza z interesami na-rodowymi. Nie wiadomo, ktry konkretnie cel strategiczny stanowi rozwi-nicie (operacjonalizacj) konkretnego interesu narodowego. Wskutek tego, niektre cele strategiczne maj podobne, a nawet takie samo brzmienie jak interesy narodowe24. Dodatkowo, we wprowadzeniu do katalogu celw stra-

23 Zob. Strategia Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, przyjta przez Rad Ministrw w dniu 9 kwietnia 2007 r., a zatwierdzona przez Prezydenta RP w dniu 13 listopada 2007 r., pkt 1113.24 Nietrudno jest te zgodzi si z inn uwag: Wrd celw strategicznych znalazo si zapewnie-nie niepodlegoci i nienaruszalnoci terytorialnej Polski, moliwoci korzystania z konstytucyjnych wolnoci dla obywateli czy ochrona przed skutkami klsk ywioowych. Oczywicie dziaania zmie-rzajce do ich realizacji s bezdyskusyjnym obowizkiem pastwa, lecz nie powinny, moim zdaniem, znale si wrd celw strategicznych. Gwnym powodem jest permanencja takich dziaa. Nigdy nie bdzie mona stwierdzi z ca stanowczoci, e dzi spenilimy cel strategiczny obywate-le polscy s bezpieczni, tak w kraju, jak i poza jego granicami. Zob. P. Pilas, Czy naley nowelizo-wa strategi bezpieczestwa narodowego?, http://www.psz.pl/tekst-18163/Pawel-Pilas-Czy-nalezy-nowelizowaa-strategie-bezpieczenstwa-narodowego (dostp: 20.04.2014 r.).



tegicznych zerwane zostay wizy przedmiotowe (merytoryczne). Stwierdza si bowiem, e wytyczone w strategii bezpieczestwa narodowego cele stra-tegiczne wynikaj zarwno z interesw bezpieczestwa, jak i interesw roz-woju Polski. Wzgldem istoty polityki i strategii bezpieczestwa mona to uzna za lekko niepoprawne metodologicznie i merytorycznie.

Uwarunkowania bezpieczestwa narodowego (rodowisko bezpieczestwa)W czci dotyczcej oceny rodowiska strategicznego dokument opisuje

wielowarstwowe problemy majce bezporedni i poredni wpyw na bezpie-czestwo Polski. Susznie stwierdza si, e oddziauj na nie przede wszyst-kim procesy i zjawiska w otoczeniu naszego pastwa w regionie, w Europie i w ramach wsplnoty euroatlantyckiej.

W dokumencie pojawia si te pewne novum w stosunku do strategii z 2000 r. i 2003 r., mianowicie wyrnienie czci powiconej szansom dla bezpieczestwa Polski. To bez wtpienia nowa jako w myleniu strategicz-nym, gdy mwimy o tego typu dokumentach koncepcyjnych. Mona tylko aowa, e nie podjto prby opisania jeszcze jednego istotnego skadnika warunkw bezpieczestwa tj. ryzyk. Ryzyk i ich oceny z perspektywy podej-mowanych przez Polsk dziaa w sferze bezpieczestwa.

Innym mankamentem strategii jest struktura analizy i oceny rodowiska bezpieczestwa. Ewidentnie mona w niej dostrzec wymieszanie rnych wymiarw rodowiska strategicznego, dziedzin i sektorw bezpieczestwa narodowego, zewntrznych i wewntrznych oraz militarnych i pozamilitar-nych aspektw i problemw bezpieczestwa pastwa. Wskutek tego, wykad warunkw realizacji interesw narodowych i osigania celw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa jest nierwny i mao czytelny.

Koncepcja bezpieczestwa narodowegoWrd saboci strategii zwraca uwag, po pierwsze, brak generalnej myli

przewodniej w czci koncepcyjnej. Niemal od razu przechodzi si do for-muowania zada w poszczeglnych dziedzinach bezpieczestwa. Podzia na owe dziedziny budzi take pewne zastrzeenia (bezpieczestwo: zewntrzne, militarne, wewntrzne, obywatelskie, spoeczne, ekonomiczne, ekologiczne, informacyjne i telekomunikacyjne)25. Brak czytelnego kryterium powoduje, e nie s do koca jasne relacje midzy tymi dziedzinami. Nie da si wyra-

25 Patrz szerzej: Strategia Bezpieczestwa Narodowego, op.cit., pkt 4082.



nie rozdzieli np. bezpieczestwa zewntrznego niemal od wszystkich in-nych dziedzin, a w szczeglnoci od bezpieczestwa militarnego. Podobnie jest z bezpieczestwem wewntrznym. Sam podzia bezpieczestwa na jego dwa obszary: zewntrzny i wewntrzny jest ju wyczerpujcy i rwnie wa-ciwy dla bezpieczestwa zintegrowanego (w kadej z pozostaych dziedzin musz wystpowa aspekty zarwno zewntrzne, jak i wewntrzne). Strategia nie uwzgldnia te czterech podstawowych dziedzin tego bezpieczestwa, tj.: obronnoci (obrony narodowej), ochronnej (bezpieczestwa cywilnego, nie-militarnego) oraz bezpieczestwa spoecznego i bezpieczestwa gospodarcze-go (w tym spoecznego i gospodarczego wsparcia bezpieczestwa).

Wydaje si, e takie rozplanowanie struktury zintegrowanego bezpie-czestwa narodowego Polski w omawianej strategii pozwolioby zminima-lizowa liczb niepotrzebnych powtrze w treciach dokumentu, przy jed-noczesnym zachowaniu logiki i pynnoci wykadu.

System bezpieczestwa narodowegoJeszcze powaniejsz saboci omawianego dokumentu jest sposb po-

traktowania problematyki systemu bezpieczestwa narodowego w czwartym rozdziale. Tre tej czci w istocie rzeczy nakada si na kwestie operacyjne czci trzeciej. Tutaj powinny by zawarte zadania rozwoju, doskonalenia, szkolenia, transformacji systemu bezpieczestwa narodowego, a nie zadania operacyjne jego ogniw, ktre s treci czci trzeciej (na marginesie naley doda, e podobny bd zosta popeniony w rozdziale trzecim, w ktrym obok opisu zada z zakresu bezpieczestwa narodowego i sposobw ich re-alizacji zostay rwnie ujte kwestie rozwoju i doskonalenia poszczegl-nych dziedzin bezpieczestwa).

Zasugerowane powyej rozrnienie zarwno w istocie, jak i zapisach treci rozdziau 3 i 4 ma swoje uzasadnienie. Przede wszystkim kryje si ono w samym pojciu strategii. Nie mona bowiem zapomina, e strategia jest swoist sztuk czenia w cao dostpnych zasobw, instrumentw, metod i zasad dziaania dla osignicia zaoonego celu. Pozwala to uzna strategi za kategori prakseologiczn, czyli dotyczc sprawnego dziaania kadego podmiotu i odnoszc si do najbardziej generalnych sposobw tego dziaania26. Oznacza to, e strategia jest waciwa dziaaniu zorgani-

26 T natur strategii Bernard Brodie uj zwile w sowach: Ponad wszystko, teoria strategii jest teori dziaania. Zob. B. Brodie, War and Politics, Longman, Nowy Jork 1973, s. 452.



zowanemu, ktre jest urzeczywistniane przez wyznaczenie celu, ocen wa-runkw jego osignicia, okrelenie sposobw dziaania, przygotowanie rodkw, realizacj zada oraz kontrol wynikw dziaania27. W sferze bez-pieczestwa narodowego odpowiada temu cykl strategiczny, a w jego ra-mach midzy innymi dziaania strategiczne pastwa28 oraz przygotowania strategiczne pastwa29.

W podsumowaniu naley stwierdzi, e wykazane powyej saboci stra-tegii bezpieczestwa narodowego powinny by wyeliminowane przy okazji najbliszej jej nowelizacji. Niemniej, oceniajc krtko ten dokument nale-y wyranie podkreli, e stanowi on dobry krok we waciwym kierun-ku. Najwaniejsz jego pozytywn cech jest zmierzanie do zintegrowanego traktowania bezpieczestwa narodowego. Ze wszystkich dotychczasowych dokumentw strategicznych jest to tutaj wanie najmocniej i najszerzej za-akcentowane.

Wzowe problemy nowelizacji strategii bezpieczestwa narodowego

Stwierdzone na podstawie dokonanej analizy strategii bezpieczestwa (w tym strategii obowizujcej) saboci tych dokumentw pozwalaj na-kreli moliwy i zarazem niezbdny zakres prac nad now strategi bezpie-czestwa. Przede wszystkim powinny one obj dwie kluczowe paszczyzny strategii koncepcyjno-metodyczn i merytoryczn (doktrynaln). Poniej zaprezentowany zostanie zbir przemyle oraz wnioskw i rekomendacji w tej materii.

27 Patrz szerzej: T. Pszczoowski, Maa encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Ossolineum, Wrocaw 1978.28 Dziaania strategiczne pastwa w dziedzinie bezpieczestwa (realizacja zada operacyjnych), to militarne i pozamilitarne dziaania pastwa i jego podstawowych ogniw ukierunkowane na zapew-nienie moliwoci realizacji interesw narodowych i osigania celw strategicznych w niebezpiecz-nym rodowisku. Patrz szerzej: Biaa Ksiga Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, BBN, Warszawa 2013.29 Przygotowania strategiczne pastwa w dziedzinie bezpieczestwa, to dziaalno wszystkich struktur pastwa majca na celu uzyskanie i utrzymywanie ich zdolnoci potrzebnych do realizacji zada przewidzianych w planach dziaa strategicznych. Obejmuje zwaszcza dziaalno planistycz-n, budetow, inwestycyjn, szkoleniow itp. ukierunkowan na rozwj, transformacj, doskonale-nie systemu bezpieczestwa narodowego. Patrz szerzej: Biaa Ksiga, op.cit.



Koncepcyjno-metodyczne zaoenia nowelizacji strategii bezpieczestwaWydaje si zasadne, aby w koncepcyjno-metodycznych ustaleniach ukie-

runkowujcych prace nad nowelizacj Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP z 2007 r. zaakcentowa przede wszystkim nastpujce kwestie:

1. Jednoznacznie przyj, e s to prace nad strategi, a nie nad polityk bezpieczestwa. Naley zdecydowanie odrzuci dotychczasow tendencj do podporzdkowywania mylenia strategicznego myleniu i biecej prak-tyce politycznej. Chodzi bowiem o okrelenie w pierwszej kolejnoci stra-tegicznych, a wic dalekosinych i wzgldnie trwaych ocen, zasad i zada w dziedzinie bezpieczestwa pastwa. Polityka bezpieczestwa czyli spo-sb realizacji strategii bezpieczestwa powinna by ustalana przez wadze pastwa bardziej elastycznie, stosownie nawet do niuansw zmiany warun-kw zewntrznych i wewntrznych.

2. Treci dokumentu uczyni podstawowe zaoenia szeroko rozumia-nej strategii bezpieczestwa narodowego, a nie tylko strategii bezpieczestwa zewntrznego. Dokument ten powinien w czci koncepcyjnej okrela cele i zadania strategiczne Rzeczypospolitej Polskiej odnoszce si cznie (cao-ciowo) do wszystkich dziedzin zintegrowanego bezpieczestwa narodowe-go (bezpieczestwa pastwa). Z kolei sposoby osigania tych celw powinny by ustalane w strategiach dziedzinowych (sektorowych, dziaowych), ktre winny by opracowywane i przyjmowane przez poszczeglne ministerstwa (dziay administracji rzdowej) odpowiedzialne za dan dziedzin bezpie-czestwa pastwa. Dotyczy to np. strategii wojskowej (MON), strategii dy-plomatycznej (MSZ), strategii bezpieczestwa publicznego (MSW), strategii obrony cywilnej, strategii bezpieczestwa ekonomicznego, ekologicznego, informacyjnego itp. W ten sposb powinien powsta cay system koncepcji strategicznych rozwijajcych postanowienia strategii bezpieczestwa naro-dowego RP.

3. Przyj czteroczonow (czterorozdziaow) struktur dokumentu z nastpujcym doprecyzowaniem treci poszczeglnych czci:

interesy narodowe i cele strategiczne pastwa w dziedzinie bezpie-czestwa narodowego czyli: jakie mamy cele?

warunki bezpieczestwa RP zewntrzne i wewntrzne szanse, wyzwania, ryzyka i zagroenia w perspektywie kilkunastoletniej czyli: w jakich warunkach przyjdzie nam osiga swoje cele?

koncepcja dziaa strategicznych pastwa w dziedzinie bezpie-czestwa (strategia operacyjna) myl przewodnia bezpieczestwa



narodowego oraz narodowe (polskie) aspekty bezpieczestwa mi-dzynarodowego, w tym sojuszniczego (NATO, UE); zadania stra-tegiczne w poszczeglnych dziedzinach (dziaach) bezpieczestwa narodowego czyli: w jaki sposb zamierzamy osiga swoje cele strategiczne w dziedzinie bezpieczestwa?

koncepcja przygotowa strategicznych pastwa w dziedzinie bez-pieczestwa (strategia preparacyjna) istota i wymagania strate-giczne wobec systemu bezpieczestwa narodowego; skad i struk-tura systemu bezpieczestwa: podsystem kierowania, wyspecja-lizowane siy i rodki bezpieczestwa pastwa (dyplomacja, siy zbrojne, wywiad i kontrwywiad, policja, stra graniczna, obrona cywilna, stra poarna, siy ratownicze itp.), siy i rodki wsparcia (gospodarcze, kulturowe, naukowe, techniczne, edukacyjne itp.); przygotowanie systemu bezpieczestwa narodowego czyli: jakie siy i rodki zamierzamy wydziela i przygotowywa dla realizacji zada strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa?

4. Uznajc za zasadne podejcie zintegrowane do spraw bezpieczestwa narodowego, naley zarwno przy dokonywaniu oceny warunkw (rodo-wiska), jak i przy formuowaniu koncepcji dziaania pastwa w sferze bez-pieczestwa uwzgldni wszystkie jego podstawowe na dzisiaj dziedziny i sektory (obszary transsektorowe). Sam ocen warunkw (rodowiska) bezpieczestwa RP naleaoby przeprowadzi z uwzgldnieniem nastpuj-cych kwestii:

horyzont oceny powinien by dalszy ni przyjmowany horyzont planowania, aby dawa on pewne szersze podstawy do prac pla-nistycznych, a wic powinien siga ponad 56 lat. Jednoczenie powinien by krtszy ni jedno pokolenie, aby unikn futurologii. Mona zatem przyj horyzont pragmatycznych ocen strategicz-nych w sferze bezpieczestwa na ok. 10 lat.

ukad oceny winien dawa spojrzenie oglne i szczegowe oraz uwzgldnia istotne z punktu widzenia bezpieczestwa zarwno szanse (okolicznoci korzystne), jak i wyzwania (trudnoci), ry-zyka oraz zagroenia. Identyfi kacja tych warunkw bezpiecze-stwa powinna obj trzy wymiary: globalny, regionalny i krajowy (wewntrzny). Wane jest te, aby cz ocenowo-prognostyczna strategii obja swym zakresem wszystkie dziedziny, sektory oraz obszary transsektorowe bezpieczestwa.



5. Struktura rozdziau prezentujcego koncepcj bezpieczestwa na-rodowego, czyli sposb dziaania pastwa w sferze bezpieczestwa, winna by podobna do struktury ujcia warunkw bezpieczestwa. W tej czci naleaoby zawrze ogln myl przewodni (zamiar) dziaania pastwa na rzecz zapewnienia swego bezpieczestwa w perspektywie dekady oraz okreli podstawowe cele (gwne zadania) strategiczne w poszczeglnych dziedzinach bezpieczestwa narodowego. Owe cele (zadania) powinny zapewni podstaw do opracowania szczegowych strategii sektorowych (dziaowych).

6. Dla osignicia strategicznych celw w dziedzinie bezpieczestwa Rzeczpospolita Polska organizuje i utrzymuje, odpowiadajcy potrzebom i zgodny z moliwociami, system bezpieczestwa narodowego (bezpie-czestwa pastwa). Konieczne jest zorganizowanie dziaa pastwa w szer-szym ujciu, ni to oferuje dotychczasowa formua systemu obronnoci. To powinien by system dostosowany do przeciwstawiania si nie tylko ze-wntrznym zagroeniom polityczno-militarnym, ale w sposb zintegrowany wszelkim zagroeniom dla bezpieczestwa pastwa. System ten powinien skada si z trzech podstawowych zbiorw elementw (podsystemw):

naczelne organy kierowania s to konstytucyjne organy wadzy wykonawczej w pastwie: prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrw. Naczelne organy kierowania sprzone funk-cjonalnie i informacyjnie z pozostaymi organami kierowania na wszystkich szczeblach struktury pastwowej (resorty, wojewdz-twa, jednostki samorzdowe i kierownictwa innych podmiotw pastwowych oraz organy dowodzenia si zbrojnych) w ktrych kompetencjach znajduj si bezporednio lub na mocy zlecenia kwestie bezpieczestwa indywidualnego obywateli, bezpiecze-stwa zbiorowego spoecznoci lokalnych i bezpieczestwa pastwa w caoci tworz w sumie system kierowania bezpieczestwem narodowym (bezpieczestwem pastwa). System ten funkcjonu-je na podstawie i zgodnie z prawem ustanowionym przez wadz ustawodawcz (Sejm i Senat), na stray czego stoj organy wadzy sdowniczej (sdy i trybunay);

podstawowe (wyspecjalizowane, gwne) ogniwa bezpieczestwa pastwa (podsystemy operacyjne: obronny i ochronne) s to siy i rodki powoane i utworzone wycznie lub gwnie w celu zapewniania zewntrznego i wewntrznego bezpieczestwa pa-



stwa. Nale do nich w caoci resorty (rozumiane jako minister-stwa wraz z podlegymi im siami i rodkami) spraw zagranicznych (dyplomacja), obrony narodowej (siy zbrojne, wojskowe suby specjalne), spraw wewntrznych (policja, stra graniczna, stra poarna), administracji i cyfryzacji, sprawiedliwoci (prokuratura, wiziennictwo), ochrony rodowiska, Agencja Wywiadu i Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego (wywiad, kontrwywiad) oraz for-macje obrony cywilnej;

uzupeniajce (wspierajce, wspomagajce) ogniwa bezpiecze-stwa pastwa (podsystemy wsparcia: spoeczne i gospodarcze) s to wszystkie pozostae siy i rodki pastwa, na ktre dodatkowo (oprcz ich podstawowych funkcji) nakadane s lub te s im zle-cane zadania dotyczce bd to bezporedniego udziau w rnej formie i w rnym wymiarze w zapewnianiu bezpieczestwa, bd te poredniego wsparcia i zabezpieczenia dziaa innych si wyko-nujcych zadania bezporednie.

7. Prace nad nowelizacj strategii bezpieczestwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej winny by prowadzone metod od ogu do szczegu. W pierwszej kolejnoci naley sformuowa generalne zaoe-nia, wychodzc z interesw narodowych zdefi niowa cele strategiczne, uj ramowo elementy ocenowe i koncepcyjne i nastpnie dopiero nasyca je bardziej szczegow treci przygotowywan przez poszczeglnych eksper-tw i rne instytucje pastwa.

8. Kada nowelizacja Strategii Bezpieczestwa Narodowego winna by poprzedzona strategiczn refl eksj nad sprawami bezpieczestwa narodo-wego RP w formie Strategicznego Przegldu Bezpieczestwa Narodowego. Przegld ten powinien umoliwi caociow ocen stanu bezpieczestwa narodowego i sformuowanie wnioskw i rekomendacji dotyczcych strate-gicznych celw i sposobw dziaania pastwa w dziedzinie bezpieczestwa oraz przygotowania systemu bezpieczestwa narodowego.

9. Projektowane zapisy strategii bezpieczestwa narodowego powin-ny by przedmiotem debaty na jednym z posiedze Rady Bezpieczestwa Narodowego kierowanej przez prezydenta z udziaem przedstawicieli rz-du (premier, minister: obrony narodowej, spraw zagranicznych, spraw wewntrznych, administracji i cyfryzacji), parlamentu (marszaek Sejmu i Senatu) oraz liderw wszystkich partii posiadajcych reprezentacj w par-lamencie.



Doktrynalne zaoenia nowelizacji strategii bezpieczestwa Merytoryczne (polityczno-strategiczne) zaoenia do nowelizacji stra-

tegii bezpieczestwa zostay okrelone w tzw. doktrynie Komorowskiego. Doktryna ta, to nieformalne okrelenie dla gwnej myli polityki realizowa-nej przez prezydenta Bronisawa Komorowskiego w zakresie strategii bez-pieczestwa pastwa (w tym zwaszcza do zada si zbrojnych) i wyraajcej si w przeniesieniu priorytetw z zaangaowania zewntrznego na zadania zwizane z bezporednim bezpieczestwem (obron) kraju (narodu, teryto-rium, zasobw).

Doktryna bazuje na dowiadczeniach i rekomendacjach Strategicznego Przegldu Bezpieczestwa Narodowego (szeroko zakrojonego audytu bez-pieczestwa pastwa). Jej tezy zawiera te Biaa Ksiga Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej opublikowana w 2013 r. przez Biuro Bezpieczestwa Narodowego.

Doktryna znajdzie swoje dyrektywne odbicie m.in. w wydawanych i za-twierdzanych przez prezydenta RP dokumentach: Strategii Bezpieczestwa Narodowego i Polityczno-Strategicznej Dyrektywie Obronnej.

Gwne zaoenia doktryny prezentuj ponisze punkty:1. Naley przenie strategiczne priorytety Rzeczypospolitej Polskiej

z udziau w misjach ekspedycyjnych na zadania zwizane z zapewnianiem bezporedniego bezpieczestwa, w tym obrony, pastwa. Znaczce ze-wntrzne militarne zaangaowanie Polski w czasie ostatniej dekady (ktre-go symbolem jest operacja w Afganistanie) oraz rozwijanie pod tym ktem potencjau wojskowego si rzeczy ograniczay moliwoci optymalnego przygotowywania si zbrojnych do realizacji ich najwaniejszego, konstytu-cyjnego zadania, jakim jest bezporednie bezpieczestwo, w tym zwaszcza obrona pastwa (narodu jako caoci, obywateli, terytorium i zasobw). Dlatego te w interesie Polski ley, aby dokona zwrotu w myleniu o priory-tetach dla si zbrojnych i przekierowa je na zadania obronne. Naley zazna-czy, e doktryna nie zakada rezygnacji z udziau w misjach zagranicznych. Postuluje jedynie nadanie udziaowi w nich waciwego miejsca w hierarchii zada dla pastwa i si zbrojnych.

2. Wasny potencja obronny stanowi podstawowy fi lar oraz gwarancj naszego bezpieczestwa. Udzia w sojuszach, zwaszcza w NATO, to wane zewntrzne fi lary wspierajce nasze bezpieczestwo. Ale najwaniejszym fi -larem s wasne zdolnoci obronne. Dlatego konieczne jest utrzymanie sta-bilnych nakadw na siy zbrojne (1,95 proc. PKB czy wrcz podniesienie



do postulowanego przez NATO poziomu 2 proc.), ktre powinny by opty-malnie wydawane na wzmacnianie w pierwszej kolejnoci zdolnoci po-trzebnych do obrony wasnego pastwa (narodu, terytorium i zasobw) lub obrony terytorium sojusznikw z NATO. Obronne zdolnoci powinny by nasz narodow specjalnoci w NATO i to wanie je powinnimy przede wszystkim wnosi do wsplnego potencjau sojuszniczego. Rwnolegle rozwijane powinny by take pozamilitarne zdolnoci pastwa (instytucji publicznych, podmiotw prywatnych, obywateli) do funkcjonowania w wa-runkach zagroenia tak, aby budowa zintegrowany (poczony) system bezpieczestwa narodowego.

3. Polsk specjalizacj w NATO i UE powinny by take, obok zdolno-ci do obrony terytorium, zdolnoci przeciwzaskoczeniowe, konieczne zwaszcza w sytuacjach trudnokonsensusowych. Polska, jako pastwo gra-niczne NATO i UE jest szczeglnie naraona na zagroenia o charakterze nagym, niespodziewanym, selektywnym, na ograniczon skal czyli ta-kie, ktre nie wymagaj duszych i zauwaalnych zawczasu przygotowa, a jednoczenie mog by skutecznym rodkiem szantau i wywierania presji polityczno-strategicznej. Takie zagroenia niekoniecznie wiza si musz z zamiarem opanowania terytorium RP, a jedynie zadania strat (tzw. zagro-enia aterytorialne). Z tego wzgldu stwarzaj one sytuacje trudnokonsen-susowe, czyli takie, w ktrych sojusznicy mogliby mie kopoty w termino-wym uzyskaniu consensusu, co do celu, charakteru i skali reakcji. W zwizku z tym sojusz, jako cao, mgby nie by w stanie szybko i skutecznie za-reagowa. Dlatego Polska powinna posiada pene spektrum narodowych zdolnoci do przeciwstawiania si wanie tego typu zagroeniom (gwnie takie zdolnoci jak: wywiad i rozpoznanie, obrona powietrzna, w tym prze-ciwrakietowa, mobilno wojsk, zwaszcza migowcowa).

4. Polska powinna umacnia swoj podmiotowo strategiczn na are-nie midzynarodowej, aktywnie uczestniczc w funkcjonowaniu organizacji midzynarodowych i ich ksztatowaniu stosownie do wasnych interesw strategicznych. W odniesieniu do NATO w polskim interesie jest, aby po zakoczeniu operacji w Afganistanie sojusz konsolidowa si wok realiza-cji swojego podstawowego zadania, zwizanego z zapewnieniem bezpored-niego bezpieczestwa pastw czonkowskich. W wymiarze praktycznym powinno to wyraa si zwaszcza w cigej aktualizacji planw ewentual-nociowych (planw dziaania na wypadek agresji na czonka NATO) oraz regularnym weryfi kowaniu tych planw podczas sojuszniczych wicze



wojskowych, a take proporcjonalnym rozwoju infrastruktury obronnej. Co do UE to nasze dziaania powinny zmierza do wzmacniania Wsplnej Polityki Bezpieczestwa i Obrony, aby moga by drugim, obok NATO, ze-wntrznym fi larem wzmocnienia bezpieczestwa Polski. Szczeglnie wane jest przyjcie realnej strategii bezpieczestwa europejskiego, jako niezbd-nego fundamentu dla upodmiotowienia UE w tej dziedzinie. Priorytetem dla Polski s te relacje euroatlantyckie, w tym systemowe wspdziaanie NATO-UE.

Zakoczenie

Przeom lat 80. i 90. XX w. przynis zasadnicz zmian sytuacji geopo-litycznej i ukadu si zarwno w skali globalnej, jak i regionalnej. W efek-cie, wiele pastw regionu Europy rodkowej i Wschodniej, w tym Polska podjy wysiek samodzielnego zdefi niowania i ustanowienia na nowo systemowych oraz koncepcyjnych fundamentw swojego bezpieczestwa. W przypadku Polski zaowocowao to midzy innymi czonkowstwem w za-chodnich strukturach bezpieczestwa NATO (1999) i Unii Europejskiej (2004). Ewolucja warunkw bezpieczestwa Polski wpyna na kilkukrotne przeformuowanie narodowej koncepcji bezpieczestwa (1990, 1992, 2000, 2003 i 2007). Obecnie ponownie stoimy przed tego typu zadaniem. Trwaj prace nad opracowaniem nowej strategii bezpieczestwa. Obok rekomen-dacji Strategicznego Przegldu Bezpieczestwa Narodowego (20102012) oraz nowych elementw w warunkach bezpieczestwa regionalnego, istot-ny wpyw na ten proces mog mie zaprezentowane w niniejszym artykule wnioski wynikajce z analizy poprzednich nowelizacji tego dokumentu.

25 lat polskiej strategii bezpieczeństwaowski

Documents

Transcript of 25 lat polskiej strategii bezpieczeństwaowski