1409510707JÄ™zyk polski kl. IV-VI.pdf

Agnieszka Łuczak Anna Murdzek

Między nami

Program nauczania

języka polskiego w szkole podstawowej

Recenzent merytoryczny i dydaktyczny:

Joanna Piasta-Siechowicz

Redakcja:

Izabela Pałasz-Alwasiak

Korekta:

Katarzyna Kliczewska, Hanna Negowska

Program Między nami dla II etapu edukacyjnego (klasy IV–VI) do serii podręczników

Język polski. Między nami dla szkoły podstawowej został zrecenzowany przez Joannę

Piastę-Siechowicz (konsultant Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli, na-

uczyciel dyplomowany, edukator).

ISBN 978–83–7420–300–5

© Copyright by Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe

Wydawca: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 80-309 Gdańsk, al. Grunwaldzka 413

Wszystkie książki Wydawnictwa są dostępne w sprzedaży wysyłkowej.

Zamówienia można składać w księgarni internetowej: www.ksiegarnia.gwo.pl

lub nadsyłać listownie pod adresem:

Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe

80–876 Gdańsk 52, skr. poczt. 59

tel. 801 643 917, 58 340 63 63

fax 58 340 63 61, 58 340 63 66

www.gwo.pl e-mail: [email protected]

SPIS TREŚCI

Charakterystyka programu i uwagi o jego realizacji ......................................................................... 5

Cele edukacyjne i wychowawcze ........................................................................................................................ 9

Treści nauczania – wymagania szczegółowe ............................................................................................. 10

Teksty kultury .................................................................................................................................................................... 24

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów .............................................................................................. 29

Opinia o programie (Joanna Piasta-Siechowicz) ..................................................................................... 31

Program Między nami, opracowany przez autorki książek wydawanych przez Gdań-skie Wydawnictwo Oświatowe, jest zgodny z aktualną Podstawą programową kształ-cenia ogólnego dla szkół podstawowych.

W prezentowanej publikacji uwzględniono bogate doświadczenie dydaktyczne autorek,a także uwagi i sugestie licznych konsultantów współpracujących z Wydawnictwem.Oprócz pewnych i sprawdzonych narzędzi wykorzystano również najnowsze metodydydaktyczne. Takie połączenie gwarantuje najlepsze efekty kształcenia i skutecznośćedukacji.

Program zakłada dużą swobodę w projektowaniu procesu kształcenia. Nie narzucanauczycielowi metod nauczania, zaleca ich różnorodność i odpowiedni dobór w sto-sunku do treści programowych, kładzie nacisk na aktywizowanie ucznia, inspirowaniedo działań twórczych.

Układ treści nauczania oraz umiejętności kształconych w programie ma charakterspiralny. Oznacza to, że do treści najważniejszych z punktu widzenia założonychcelów powraca się w szerszym zakresie na kolejnych etapach edukacji.

Nadrzędnym celem programu jest kształcenie umiejętności wsparte potrzebną wiedząw zakresie kształcenia językowego i kulturalno-literackiego. Treści programowe kładąnacisk na relacje międzyludzkie, tworzenie hierarchii ogólnie przyjętych norm etycz-nych, uczestnictwo w kulturze europejskiej, wychowanie patriotyczne i obywatelskie.

Treści nauczania wynikające z podstawy programowej zostały zawarte w układzie ta-belarycznym. Wskazane jest realizowanie zaproponowanych na poziomie każdej klasytreści kształcenia, chociaż nie jest to obligatoryjne. Najważniejsze, by uczeń kończącyszóstą klasę wykazał się przewidzianymi w podstawie programowej umiejętnościamii wiedzą.

Zestaw lektur zawiera przykłady klasyki literatury (zarówno polskiej, jak i euro-pejskiej), teksty popularnonaukowe, publicystyczne. Ich dobór pozwala na poznanietradycji literatury i wszechstronny rozwój osobowości ucznia.

CHARAKTERYSTYKA PROGRAMUI UWAGI O JEGO REALIZACJI

METODY NAUCZANIA

Zapewnienie wszechstronnego rozwoju osobowości i przygotowanie do życia w spo-łeczeństwie odbywają się w dużej mierze przez wychowanie językowe, któremu sąpodporządkowane treści kształcenia językowego i kulturalno-literackiego. Dlatego na-uczanie języka polskiego powinno być nastawione na kształcenie sprawności komu-nikowania się w aspekcie praktycznym i kulturowym. W kształceniu umiejętnościprzewidzianych w programie należy wykorzystać różnorodne techniki nauczania, mię-dzy innymi indywidualną i zbiorową p r a c ę z t e k s t e m, d y s k u s j ę, p r z e k ł a di n t e r s e m i o t y c z n y, d r a m ę, p r o j e k t, g r ę d y d a k t y c z n ą, d e m o n s t r a c j ę,m a p ę m e n t a l n ą, w i z u a l i z a c j ę. Ważne jest również rozwijanie samodzielnościuczniów (np. w docieraniu do różnego typu informacji), rozwijanie ich zainteresowańi zdolności. Dobór metod zależy od możliwości uczniów oraz tego, jakie umiejętnościnauczyciel chce kształcić w danej chwili. Wybierając techniki, warto pamiętać o tym,że poszczególne treści kształcenia najlepiej wprowadzać równolegle i w integracjize wszystkimi działami. Dlatego najlepsze wydają się te metody, które będą akty-wizowały i motywowały ucznia oraz dawały możliwość praktycznego zastosowaniazdobytej wiedzy i szeroko pojętego uczestnictwa w kulturze.

Nadrzędną rolą nauczyciela jest kierowanie pracą na lekcji tak, aby uczniowie suk-cesywnie zdobywali umiejętności zawarte w podstawie programowej i programieMiędzy nami. Należy wdrażać uczniów do systematycznej pracy oraz planowaniadziałań edukacyjnych, na przykład wyznaczając czas na napisanie dłuższej pracy pi-semnej, przygotowanie się do recytacji lub zorganizowanie wystawy. Na najważniejszezagadnienia ujęte w podstawie programowej należy poświęcić tyle czasu, by każdyuczeń opanował je jak najlepiej.

Oprócz kształcenia umiejętności ważnym zadaniem nauczyciela jest kierowanie roz-wojem osobowości ucznia, kształtowanie jego postaw wobec świata i przygotowy-wanie go do odgrywania ról społecznych oraz dokonywania pozytywnych wyborówi ocen.

Program zakłada integrację treści z zakresu kształcenia polonistycznego (kształ-cenie literackie, językowe, kulturowe), korelację z innymi przedmiotami oraz od-woływanie się do pozaszkolnych doświadczeń uczniów. Łączenie różnych działówkształcenia polonistycznego pozwala uczniom dostrzec związek między literaturą a ję-zykiem.

Uczeń ma przede wszystkim nabywać umiejętności językowe, pogłębiać świado-mość własnego języka, którym się komunikuje z otoczeniem i za pomocą któregoopisuje na przykład dzieło sztuki. Rozumienie językowego obrazu świata pozwolilepiej zrozumieć literaturę. Ideą programu jest więc możliwie najściślejsze połącze-nie zagadnień językowych z tekstami literackimi oraz wiadomości gramatycznychz formułowaniem precyzyjnych wypowiedzi pisanych i mówionych.

6 CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Dążąc do osiągnięcia celów programu, należy korzystać z różnorodnych pomocy dy-daktycznych: s ł o w n i k ó w, e n c y k l o p e d i i, i n t e r n e t u, n a g r a ń, r e p r o -d u k c j i d z i e ł s z t u k i. Trzeba również używać p r o g r a m ó w k o m p u t e r o -w y c h, zwłaszcza e d y t o r ó w t e k s t u, co pozwala wdrożyć uczniów do samokształ-cenia, krytycznego korzystania z różnych źródeł informacji, selekcji materiałów.

Realizację programu Między nami umożliwia korzystanie z podręczników i zeszytówćwiczeń Między nami Agnieszki Łuczak i Anny Murdzek. Dodatkowymi pomocamidydaktycznymi serii, pomagającymi nauczycielowi w osiąganiu celów edukacyjnychwyznaczonych przez podstawę programową i program nauczania, są poradniki (za-wierające m.in. materiały pomocnicze do planu pracy dydaktycznej i karty pracy),płyty CD, gry edukacyjne.

UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU

Wyjątkowość języka polskiego jako przedmiotu nauczania sprawia, że często działaniaucznia są związane z sytuacjami znanymi mu z otaczającej rzeczywistości. Kształceniekulturalno-literackie — może nawet bardziej niż językowe — wprowadza dziecko nietylko w sytuacje typowe, ale także zmusza je do zajęcia stanowiska w sytuacjachnowych, nietypowych. Nadrzędną rolą nauczyciela jest kierowanie pracą na lekcji tak,aby uczeń, wsparty uniwersalnymi wartościami moralnymi, rozwijał swoją osobowość,przygotowywał się do odgrywania ról społecznych, dokonywał pozytywnych wyborówi ocen. Należy pamiętać o budowaniu więzi dziecka z jego najbliższym otoczeniem,regionem (małą ojczyzną) oraz kulturą i tradycją narodu. W przyszłości zaowocująświadomym uczestniczeniem w kulturze i tradycji europejskiej.

Wdrażanie do uczestnictwa w kulturze następuje poprzez odbiór różnorodnych tek-stów kultury zamieszczonych w wykazie lektur dla poszczególnych klas. Obcowanieze sprawdzonymi pozycjami literatury dziecięcej i młodzieżowej umożliwi uczniowirozwijanie relacji międzyludzkich, dokonywanie przyszłych wyborów tego, co warto-ściowe i dla niego najbardziej interesujące. Uczeń poznaje równocześnie bogactwotekstów kultury i zdobywa ogólną wiedzę na temat twórczości pozaliterackiej. Potrafiobcować z różnymi wytworami kultury.

Niezwykle istotnym aspektem edukacji polonistycznej jest rozbudzanie motywacjido czytania. Dzięki odpowiednio dobranym lekturom do stopnia rozwoju emocjonal-nego i intelektualnego łatwiej będzie zachęcić dziecko do świadomego czytelnictwa,rozwijać umiejętności czytania ze zrozumieniem oraz tworzenia własnych tekstów.

Umiejętności określone w podstawie programowej należy systematycznie ćwiczyći rozwijać przez stwarzanie jak największej liczby sytuacji, które pozwolą przy-gotować ucznia do roli uczestnika w procesie komunikacji społecznej.

Planując ćwiczenia w słuchaniu i mówieniu, należy pamiętać, by rozpoczynać odtakich, których tematyka jest bliska dziecku; w przypadku pracy z tekstem trud-niejszym należy zaplanować ukierunkowujące ćwiczenia wstępne. Ze względu na to,że analizator słuchowy najszybciej spośród pozostałych ulega zmęczeniu, pojedynczećwiczenia w słuchaniu nie powinny trwać dłużej niż kilka minut. Najlepszym roz-wiązaniem jest więc łączenie ćwiczeń w słuchaniu z innymi rodzajami ćwiczeń.

Uwagi o realizacji programu 7

Uczeń kształci umiejętność słuchania i mówienia między innymi przez: s ł u c h a n i ei p o w t a r z a n i e treści poleceń, instrukcji, o p o w i a d a n i e i s t r e s z c z a n i e dłuż-szych tekstów literackich i popularnonaukowych, w y p o w i a d a n i e s i ę na temattego, co usłyszał, co zobaczył, przeżył, d y k t a n d a graficzne i słowne, p r z e k ł a d yi n t e r s e m i o t y c z n e, w tym s y m u l a c j e rzeczywistych sytuacji, d r a m ę. Zawszenależy dbać o to, by uczniowie wiedzieli, że to, co robią, jest potrzebne i może dawaćsatysfakcję z osiąganych celów.

Umiejętność czytania decyduje o sukcesach ucznia nie tylko na lekcjach języka pol-skiego. Sprawne czytanie zaspokaja ludzkie potrzeby estetyczne, ma wpływ na życieosobiste, na samoświadomość człowieka. Czytanie różnych tekstów kultury ma pro-wadzić do świadomego i krytycznego ich odbioru, pogłębiać motywację do czytaniai odczytywania, przygotowywać do samodzielnego organizowania warsztatu pracyumysłowej.

W szkole podstawowej należy ćwiczyć technikę czytania głośnego oraz czytanieciche na poziomie semantycznym i krytyczno-twórczym. Należy wdrażać uczniówdo odczytywania symbolicznych sensów utworów literackich i innych tekstów kul-tury. W klasach IV i V powinny przeważać ćwiczenia z poziomu semantycznego.Nie może zabraknąć metod, takich jak: a n a l i z o w a n i e i s y n t e t y z o w a n i e tekstu,w y s z u k i w a n i e k o n k r e t n y c h t r e ś c i, u z u p e ł n i a n i e brakujących fragmentówtekstu, w y s z u k i w a n i e pomyłek, b u d o w a n i e wypowiedzi z rozsypanych wyra-zów, zdań, akapitów itp. W klasie VI powinny przeważać ćwiczenia z poziomu kry-tyczno-twórczego, przede wszystkim: p r z e t w a r z a n i e przeczytanych treści na włas-ne wypowiedzi, p r z e k ł a d y i n t e r s e m i o t y c z n e, t w o r z e n i e w ł a s n y c h tekstów,instrukcji, krzyżówek na bazie przeczytanego tekstu. W miarę możliwości związa-nych z zapleczem dydaktycznym zaleca się systematyczne korzystanie na lekcjach ję-zyka polskiego ze s ł o w n i k ó w, l e k s y k o n ó w, e n c y k l o p e d i i, e d u k a c y j n y c hp r o g r a m ó w k o m p u t e r o w y c h .

Kształcenie odmiany pisanej języka ma na celu doskonalenie świadomego i celo-wego posługiwania się poprawną polszczyzną, wypowiadanie się w różnych formachdo różnych adresatów. W zamieszczonym materiale w treściach kształcenia zostaływskazane formy wypowiedzi, które należy kształcić w poszczególnych klasach.

W doskonaleniu pisania powinny znaleźć się ćwiczenia k o n c e p c y j n e, p o s z u k i-w a w c z e, k o m p o z y c y j n e, r e d a k c y j n e. W ramach ćwiczeń poszukiwawczychi redakcyjnych należy przewidzieć wiele ćwiczeń s ł o w n i k o w o-f r a z e o l o g i c z-n y c h, g r a m a t y c z n o-s t y l i s t y c z n y c h, o r t o g r a f i c z n y c h i i n t e r p u n k c y j -n y c h. Szczególny nacisk należy położyć na wdrażanie dbałości o poprawność or-tograficzną przy każdej okazji; dotyczy to zwłaszcza słownictwa związanego z dzie-dzinami życia bliskimi uczniom. Przy wprowadzaniu nowej formy większość ćwiczeńnależy wykonać w klasie, głównie w grupach i pod kierunkiem nauczyciela. Ćwiczeniaindywidualne pozwolą rozwinąć i sprawdzić już nabyte umiejętności.

Naukę o języku należy traktować jako niezbędny element kształcenia świadomościjęzykowej ucznia, która warunkuje skuteczne komunikowanie się. Powinna odwo-ływać się do codziennych sytuacji i mieć charakter jak najbardziej praktyczny.Należy położyć nacisk na wyrabianie nawyku dbałości o kulturę języka na wszystkichlekcjach. W kształceniu językowym chodzi przede wszystkim o to, by uczeń umiał

8 CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

zastosować zdobytą wiedzę w rozpoznanej sytuacji językowej. Pracę na lekcji należyplanować tak, by korelować kształcenie językowe i literacko-kulturowe, by możliwieczęsto wiązać naukę o języku z analizą tekstu i działaniami na tekście. Doskonałą oka-zją do kształcenia sprawności językowych są zadania w formie z a g a d e k , s z a r a d ,r e b u s ó w , k r z y ż ó w e k , g i e r d y d a k t y c z n y c h . Każda lekcja języka polskiegodaje również okazję do wzbogacenia słownictwa ucznia.

Praca z utworami literackimi, oprócz realizacji celów edukacyjnych, ma za zadaniemotywować ucznia do samodzielnego czytania oraz poznawania kultury polskiej i eu-ropejskiej. Każdy omawiany utwór powinien być materiałem służącym do kształ-cenia własnej tożsamości, formowania odpowiednich postaw, tworzenia hierarchiiogólnie przyjętych norm etycznych, uczenia prawidłowych relacji międzyludzkichi świadomego uczestnictwa w kulturze. Podczas pracy z lekturą należy szczególniewyeksponować występujące w niej wartości, tak aby uczeń potrafił odróżnić dobro odzła, prawdę od kłamstwa itp. Przy tej okazji zaleca się ocenianie postaw i zachowań,a nie ludzi. Lektura powinna również prezentować wzorce zachowań i uczyć dostrze-gania motywacji działań człowieka w różnych sytuacjach. Należy zwrócić uwagę nadobroć, tolerancję, aktywność, uczciwość, odwagę, patriotyzm i tym podobne pożą-dane cechy.

Powinno się także wdrażać ucznia do krytycznego odbioru przekazów medialnych,szczególnie perswazyjnych.

CELE EDUKACYJNE

I WYCHOWAWCZE

ZADANIA NAUCZYCIELA

♦ Kształcenie sprawności mówienia, słuchania, czytania, pisania w różnych sytuacjachkomunikacyjnych.

♦ Rozbudzanie świadomości języka jako narzędzia komunikacji i poznawania orazskładnika dziedzictwa kulturowego.

♦ Wyrabianie nawyku krytycznego odbioru dzieł literackich i innych tekstów kultury.

♦ Rozwijanie wyobraźni, twórczego myślenia i samodzielności w zdobywaniu wiedzyi działaniu.

♦ Wdrażanie do kreatywnej pracy w zespole z przestrzeganiem zasad dyscypliny.

♦ Kształcenie umiejętności uczenia się na dalszym etapie edukacji i rozwijanie szcze-gólnych zdolności uczniów (językowych, literackich, kulturowych).

♦ Wyrabianie szacunku dla siebie i innych, poszanowania drugiej jednostki; kształce-nie umiejętności skutecznego nawiązywania i podtrzymywania kontaktów między-ludzkich z uwzględnieniem zasad grzeczności, bezinteresowności, tolerancji.

♦ Kształtowanie nawyku systematycznego i planowego wzbogacania wiedzy, obser-wowania świata z pasją poznawczą.

♦ Motywowanie do poznawania kultury regionalnej, narodowej i europejskiej; tworze-nie więzi uczuciowych z tradycją, budzenie szacunku dla innych kultur. Zachęcaniei nauka uczestnictwa w kulturze.

♦ Kształcenie szacunku dla dorobku kultury narodowej i europejskiej; pobudzaniedumy z dokonań najwybitniejszych przedstawicieli swojego regionu i kraju.

♦ Kształtowanie systemu wartości etycznych, estetycznych i duchowych.

♦ Tworzenie hierarchii ogólnie przyjętych norm etycznych; wdrażanie do rozumieniaroli prawa jako zbioru norm chroniących uniwersalne wartości. Pokazywanie po-zytywnych zachowań — propagowanie zachowań zgodnych z przyjętymi normamispołecznymi w różnych sytuacjach, między innymi podczas uroczystości szkolnychi państwowych.

10 CELE EDUKACYJNE I WYCHOWAWCZE

TREŚCI NAUCZANIA — WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWEI. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji:

Umiejętności Klasa IV

UCZEŃ CZYTA I SŁUCHA � Identyfikuje nadawcę i odbiorcęwypowiedzi; określa temat i głównąmyśl tekstu.

� Rozpoznaje proste intencje nadawcykomunikatu.

� Oddziela informacje ważne oddrugorzędnych.

� Rozumie dosłowne i przenośneznaczenie wyrazów w wypowiedzi.

� Wyszukuje w wypowiedzi informacjewyrażone wprost oraz pośredniow sytuacjach typowych i tekstachliterackich na poziomie ucznia kl. IV,a także w: słuchowisku radiowym,przedstawieniu teatralnym, filmie,komiksie, na fotografii, obrazie.

� Wyróżnia części składowe wypowiedzi:tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie,akapit.

� Odróżnia teksty literackie od użytko-wych; rozpoznaje cechy zaproszenia,życzeń, gratulacji, zawiadomienia,ogłoszenia, instrukcji, przepisu.

� Sprawnie czyta teksty głośno i cichooraz rozumie funkcję znaków interpunk-cyjnych, akapitów, marginesów w tekścieprozatorskim; wersów, strof, rymuw tekście poetyckim, a w czytaniu głoś-nym świadomie stosuje pauzę, intonację,dobiera barwę głosu i tempo, aby nadaćswojej wypowiedzi odczytany sens.

� Wyraża zrozumienie odbieranejwypowiedzi przez gest i mimikę,kulturalne zachowanie; rozpoznajeznaczenie niewerbalnych środkówkomunikowania się (gest, wyraz twarzy,mimika, postawa ciała).

� Dostrzega etyczny wymiar języka(prawdę, kłamstwo, przemilczanieinformacji, brutalizację wypowiedzi).

Klasy IV—VI 11

Klasa V Klasa VI

� Jak w klasie IV. � Jak w klasach poprzednich.

� Jak w klasie IV oraz rozpoznaje intencjeniewyrażone wprost.

� Jak w klasach poprzednich oraz wyciągawnioski wynikające z przesłanekzawartych w tekście, w tym rozpoznajew nim prawdę lub fałsz.


� Jak w klasie IV oraz dostrzega zależnośćmiędzy przenośnym znaczeniema intencją nadawcy wypowiedzi, w tymrównież w wypowiedzi literackiej.

� Jak w klasach poprzednich.

� Jak w klasie IV oraz sytuacje nietypowe,związane z codziennością. Rozumiefunkcję elementów słuchowiskaradiowego, filmu, przedstawieniateatralnego, komiksu.


� Jak w klasie IV oraz dostrzega relacjemiędzy tytułem, wstępem, rozwinięciemi zakończeniem.


� Jak w klasie IV oraz wypowiedzinieliterackie (np. reklama, tekstpublicystyczny), odróżnia fakty odopinii, wskazuje elementy perswazji.

� Jak w klasach poprzednich oraz rozpo-znaje manipulację, rozumie mechanizmyoddziaływania reklam na odbiorców.





UCZEŃ DOCIERA DO INFORMACJI � Wybiera informacje ze słownika ortogra-ficznego, encyklopedii, czasopisma,katalogu, stron internetowych.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury


UCZEŃ ROZPOZNAJE I ANALIZUJE TEKST � Nazywa swoje reakcje czytelnicze.

� Odróżnia fikcję artystyczną odrzeczywistości.

� Wskazuje elementy realistycznei fantastyczne, przede wszystkimw baśniach i legendach.

� Wskazuje w tekście środki stylistyczne,takie jak porównanie, przenośnia.

� Odróżnia autora od osoby mówiącejw utworze literackim.

� Rozpoznaje wers, strofę, rym.

� Rozumie funkcję akapitu jako logiczniewyodrębnionej całości w tekście.

� Nazywa elementy świataprzedstawionego w utworze epickim,przede wszystkim w baśni i legendzie.

� Identyfikuje baśń i legendę.

Klasy IV—VI 13

� Jak w klasie IV oraz słowniki językapolskiego, wyrazów bliskoznacznych,poprawnej polszczyzny, wyrazów obcych.

� Jak w klasach poprzednich oraz słownikfrazeologiczny, leksykony, poradniki.

Klasa V Klasa VI

� Nazywa swoje reakcje czytelniczei przywołuje elementy świataprzedstawionego, które je wywołują.

� Jak w klasach poprzednich orazporównuje swoje wrażenia związanez odbiorem innych tekstów.

� Jak w klasie IV. � Jak w klasach poprzednich orazrozpoznaje typowe elementy fikcji, cha-rakterystyczne dla poznanych gatunków.

� Jak w klasie IV oraz mity i bajki. � Jak w klasach poprzednich orazopowiadanie i powieść. Omawia ichfunkcję w utworze.

� Jak w klasie IV oraz takie jak epitet,wyraz dźwiękonaśladowczy, uosobienie,ożywienie.

� Dostrzega zależności międzyzastosowanymi w utworze środkamistylistycznymi a treścią.

� Jak w klasie IV oraz charakteryzuje osobęmówiącą na podstawie jej wypowiedzi.

� Jak w klasach poprzednich oraz omawiazależność osoby mówiącej (narratora,podmiotu lirycznego) i świata ukazanegow utworze.

� Jak w klasie IV oraz omawia elementytworzące rytm w utworze lirycznym.

� Jak w klasach poprzednich oraz omawiafunkcje elementów rytmu.

� Posługuje się terminami: wierszrymowany i nierymowany (biały).

� Jak w klasie IV oraz wyodrębniaw utworze epickim wydarzeniaukładające się w wątki.

� Jak w klasach poprzednich oraz omawiapowiązania między częściami tekstu(rozdział, podrozdział) w dłuższymutworze prozatorskim, np.w opowiadaniu, powieści.

� Omawia akcję w utworze dramatycznymi rozumie powiązania między częściamiutworu dramatycznego (akt, scena).

� Jak w klasie IV oraz mit i bajka. � Jak w klasach poprzednich oraz powieśći utwór dramatyczny.

� Jak w klasie IV oraz mit, bajka, komiks. � Jak w klasach poprzednich orazopowiadanie, powieść, fraszka.


� Wyodrębnia elementy dzieła filmowegoi telewizyjnego; wyodrębnia film spośródinnych dziedzin sztuki, rozróżnia filmanimowany i aktorski.

� Wyróżnia wśród przekazów audiowizual-nych programy informacyjne, rozryw-kowe, reklamy; nazywa ich tworzywo(obraz, dźwięk) i dostrzega różnicemiędzy celem każdego komunikatu.

� Wyodrębnia spektakl teatralny spośródinnych przekazów, nazywa elementycharakterystyczne dla dzieła teatralnego,zna pojęcia: gra aktorska, dekoracja,kostiumy, rekwizyty, inscenizacja, scena,widownia, próba.

UCZEŃ INTERPRETUJE TEKST � Odczytuje przesłanie utworu, a w szcze-gólności morał, pouczenie w baśni.

� Charakteryzuje i ocenia bohaterów orazich postawy odnoszące się do wartości,takich jak: miłość – nienawiść, przyjaźń –wrogość, prawdomówność – kłamliwośćitd.; konfrontuje sytuację bohaterówz własnymi doświadczeniami.

III. Tworzenie wypowiedzi


UCZEŃ MÓWI I PISZE � Dostosowuje sposób wyrażania się dooficjalnej i nieoficjalnej sytuacji komuni-kacyjnej, takiej jak: prośba, pytanie,odmowa, wyjaśnienie, powiadomienie,zaproszenie, przekonywanie; świadomiedobiera wypowiedzenia oznajmujące,rozkazujące, pytające.

� Udziela odpowiedzi na zadane pytaniaw formie wypowiedzenia pojedynczego,złożonego, krótkiej wypowiedzi.

� Zadaje rzeczowe pytania.

Klasy IV—VI 15

� Jak w klasie IV oraz określa zadaniaczłonków ekipy filmowej, zna etapypowstawania filmu, rozumie pojęcieadaptacji filmowej.

� Jak w klasach poprzednich orazposługuje się pojęciami z zakresu sztukifilmowej, np. kadr, scena, plan.

� Jak w klasie IV oraz dostrzegaw przekazie elementy o charakterzeemocjonalnym i perswazyjnym.

� Jak w klasach poprzednich orazdostrzega zależności między rodzajemi funkcją komunikatu a jego odbiorcą(programy edukacyjne, rozrywkowe,informacyjne, reklamy).

� Jak w klasie IV oraz określa zadaniatwórców dzieła teatralnego – aktora, re-żysera, dekoratora, choreografa, suflera,reżysera dźwięku, reżysera światła.

� Rozumie pojęcie adaptacji teatralnej;odczytuje informacje o przedstawieniuz programu i afisza teatralnego.

� Jak w klasach poprzednich orazposługuje się pojęciami związanymiz przedstawieniem teatralnym i sztukąteatralną, a także odczytuje informacjez plakatu teatralnego.

� Jak w klasie IV oraz bajka. � Jak w klasach poprzednich orazopowiadanie, powieść.


Klasa V Klasa VI

� Jak w klasie IV oraz poinstruowanie,składanie życzeń, wywiad, informowanie,argumentowanie, wyrażanie emocji, oceni opinii.

� Jak w klasach poprzednich oraz podzię-kowanie, przemówienie, wystąpienie.

� Świadomie dobiera wypowiedzenia, byosiągnąć zamierzony cel (np. przekonać,zachęcić, przestrzec).

� Jak w klasie IV. � Jak w klasach poprzednich oraz tworzyspójne, logiczne wypowiedzi,zróżnicowane stylistycznie w zależnościod intencji nadawcy, sytuacjikomunikacyjnej i rodzaju adresata.

� Jak w klasie IV oraz różnicuje pytaniana zamknięte i otwarte w zależności odcelu wypowiedzi.

� Jak w klasach poprzednich orazświadomie w rozmowie zadaje pytaniauzupełniające; zadaje pytaniaalternatywne (przedstawia rozmówcydwie możliwości rozwiązania problemu).


UCZEŃ MÓWI I PISZE cd. � Rozmawia na tematy związanez codziennością, otaczającąrzeczywistością, przeczytaną lekturą.

� Wyraża wprost i pośrednio intencjew swoich komunikatach.

� Nazywa uczucia.

� Gromadzi wyrazy określającei nazywające cechy charakteru bohaterana podstawie jego zachowań i postaw.

� Opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz,postać, zwierzę, stosując poprawneformy gramatyczne wyrazówodmiennych, zwłaszcza rzeczownikóworaz przymiotników.

� Opisuje dzieła kultury, np. obraz,ilustrację, plakat, stosując słownictwookreślające umiejscowienie w przestrzeni(zwłaszcza przysłówki) oraz wyrażającestosunek odbiorcy wobec dzieła.

� Tworzy wypowiedzi zawierające prosteinformacje, np. przepisy kulinarne,zaproszenie, zasady gier i zabaw.

� Opowiada przebieg zdarzeń zgodniez ich chronologią; stosuje poprawneformy czasowników, wykorzystuje przy-słówki określające następstwo czasowe.

� Mówi wyraźnie, właściwie akcentujewyrazy, wprowadza pauzę, stosujeodpowiednią intonację.

� Recytuje teksty poetyckie z uwzględnie-niem interpunkcji, właściwego tempai odpowiedniej intonacji.

� Tworzy wypowiedzi pisemne, takie jak:plan ramowy wypowiedzi, opowiadanie,dziennik z perspektywy własnej, list pry-watny, opis, zaproszenie, prosta notatka;stosuje odpowiednią kompozycję i układgraficzny, uwzględnia poznane zasadyortograficzne i interpunkcyjne.

Klasy IV—VI 17

� Jak w klasie IV oraz skupia uwagęrozmówcy na swojej wypowiedzi(dobiera odpowiednie słownictwo,intonację, gestykulację, mimikę).

� Jak w klasach poprzednich orazprzestrzega zasad kulturalnej rozmowy,dyskutuje na wybrany temat.

� Jak w klasie IV oraz wypowiada się natemat intencji wyrażonych w komunika-tach innych osób i tekstach literackich.


� Jak w klasie IV oraz opisuje swojeprzeżycia związane z sytuacją typową.

� Jak w klasach poprzednich oraz opisujeprzeżycia bohatera literackiego.

� Jak w klasie IV oraz charakteryzujepostać literacką.

� Jak w klasach poprzednich orazwyjaśnia motywy postępowania postaciliterackiej; w charakterystyce uwzględniazarówno informacje od narratora, innychbohaterów oraz własne wnioski i opinie.

� Jak w klasie IV oraz stosuje w opisiesłownictwo nacechowane emocjonalnie,porównania, epitety.

� Jak w klasach poprzednich oraz tworzywypowiedź zróżnicowaną ze względu nafunkcję komunikatu (ekspresywna,impresywna, poetycka).

� Jak w klasie IV oraz rzeźba, budowla.� Stosuje podstawowe terminy charaktery-

styczne dla danej dziedziny sztuki.

� Jak w klasach poprzednich; budujeuporządkowaną kompozycyjnie, logicznąi spójną wypowiedź.

� Jak w klasie IV oraz instrukcja,ogłoszenie, krótka relacja.

� Jak w klasach poprzednich orazregulamin, dłuższa relacja.

� Jak w klasie IV oraz stosuje w opowia-daniu różnego typu wypowiedzenia,wzbogaca je o elementy opisuprzedmiotu, miejsca, wyglądu bohatera.

� Jak w klasach poprzednich oraz świado-mie wprowadza dialog, słownictwoopisujące przeżycia bohaterów jakoelement ożywiający akcję; wprowadzai przekształca różne typy wypowiedzeńw zależności od celu i intencjiwypowiedzi (zdania pojedynczei złożone, równoważniki zdań).

� Jak w klasie IV oraz moduluje głosw celu podkreślenia sensu wypowiedzi.


� Jak w klasie IV oraz interpretujegłosowo wybrane utwory poetyckie.

� Jak w klasach poprzednich oraz interpre-tuje głosowo wybrane fragmenty prozy.

� Jak w klasie IV oraz plan szczegółowywypowiedzi, opowiadanie z dialogiem(twórcze i odtwórcze), pamiętnik, dzien-nik z perspektywy bohatera, ogłoszenie,list oficjalny, przewodnik, reklama.

� Jak w klasach poprzednich oraz sprawoz-danie, folder, charakterystyka, komiks.


IV. Świadomość językowa

Uczeń wykazuje się sprawnością językowąz zakresu:

Klasa IV

FONETYKA � Zna alfabet i potrafi się posługiwaćsłownikami.

� Dzieli wyrazy na głoski, litery, sylaby;rozróżnia funkcję zmiękczającąi sylabotwórczą i.

ORTOGRAFIA � Poprawnie przenosi wyrazy donastępnego wersu; w razie wątpliwościsprawdza podział wyrazu w słownikuortograficznym.

� Wykorzystuje wiedzę o wymianie głosekrz, ó, ż, ch, h w wyrazach pokrewnychoraz tematach fleksyjnych wyrazówodmiennych.

� Poprawnie zapisuje wyrazy z ó, ż niewy-miennym w podanych ortogramach.

� Wykorzystuje wiedzę o różnicachw wymowie i pisowni spółgłosektwardych i miękkich do poprawnegozapisu wyrazów.

� Stosuje zasadę zapisu wyrazów z ch i rzpo spółgłoskach.

� Wykorzystuje wiedzę o sylabachw zapisie wyrazów rozpoczynających sięcząstkami: ża-, żo-, żu-, ży-.

� W razie wątpliwości związanychz zapisem wyrazów dociera doinformacji w słowniku ortograficznym.

SŁOWOTWÓRSTWO � Dobiera wyrazy pokrewne, tworzyrodziny wyrazów.

� Odróżnia wyrazy pokrewne odsynonimów.

� Tworzy wyrazy pochodne za pomocąformantów.

� Analizuje znaczenia wyrazów (objaśniaich sens, wyjaśnia podobieństwai różnice znaczeniowe, domyśla sięznaczenia na podstawie budowysłowotwórczej i kontekstu).

ORTOGRAFIA � Wykorzystuje wiedzę o tworzeniuwyrazów pochodnych w zapisie wyrazówz cząstkami typu: -ów, -ówka, -ówna, -uś,-unek, -ura.

Klasy IV—VI 19

Klasa V Klasa VI

� Jak w klasie IV oraz dostrzega różnicemiędzy wymową a zapisem głosek noso-wych, dźwięcznych i bezdźwięcznych.





� Jak w klasie IV oraz zapisuje wyrazyz ch, h, rz niewymiennym w podanychortogramach.


� Jak w klasie IV oraz wykorzystuje wie-dzę o różnicach w wymowie i pisownisamogłosek ustnych i nosowych, spół-głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych.








� Jak w klasie IV oraz rozumie funkcjeneologizmów, zwłaszcza użytkowych;uświadamia sobie podczas lekturytekstów niewspółczesnych zmianęznaczenia niektórych wyrazów.


� Jak w klasie IV oraz wykorzystujewiedzę o wyrazach pokrewnych dopoprawnego zapisu wyrazów.



FLEKSJA � Rozpoznaje części mowy: rzeczownik,przymiotnik, czasownik, przysłówek.

� Stosuje poprawne formy gramatycznerzeczownika, przymiotnika, czasownika.

� Rozumie kategorie osoby, liczby, ro-dzaju, czasu czasownika i poprawnie ichużywa w tekście mówionym i pisanym.

� Poprawnie stosuje formy czasuteraźniejszego oraz formy rodzajumęskoosobowego i niemęskoosobowegow czasie przeszłym i przyszłym.

� Określa formy gramatyczne rzeczownika:przypadek, liczba, rodzaj.

� Rozróżnia rzeczowniki.

� Określa formy gramatyczneprzymiotnika: przypadek, liczba, rodzaj.

� Rozpoznaje przymiotnik jako określenierzeczownika.

� Rozpoznaje przysłówek jako określenieczasownika.

ORTOGRAFIA � Wykorzystuje wiedzę o częściach mowydo zapisu wyrazów wielką i małą literą.

SKŁADNIA � Tworzy wypowiedzi ze zdańpojedynczych.

� Celowo używa różnych typówwypowiedzeń (oznajmujące, pytające,rozkazujące i wykrzyknikowe).

Klasy IV—VI 21

� Jak w klasie IV oraz rozpoznajeliczebnik, zaimek oraz nieodmienneczęści mowy (przyimek, spójnik).

� Jak w klasach poprzednich orazwykorzystuje wiedzę o częściach mowypodczas analizy różnych tekstówkultury, tworzenia własnej wypowiedzi(ustnej i pisemnej).

� Jak w klasie IV oraz liczebnik i zaimek.

� Jak w klasie IV oraz poprawnieakcentuje różne formy czasownikai poprawnie używa czasownikówzakończonych na -no, -to.

� Jak w klasie IV oraz stosuje formy trybuorzekającego, rozkazującegoi przypuszczającego.

� Jak w klasie IV oraz używa poprawnychform nieregularnie odmieniających sięrzeczowników.

� Jak w klasie IV oraz własne i pospolite,konkretne i abstrakcyjne.

� Jak w klasie IV oraz poprawniestopniuje przymiotniki.

� Jak w klasie IV oraz poprawniestopniuje przysłówki.

� Tworzy wyrażenia przyimkowe.

� Jak w klasie IV oraz poprawnie zapisujezakończenia bezokoliczników i formyczasowników w trybie przypuszczającym.

� Wykorzystuje wiedzę o częściach mowydo poprawnego zapisu nie z różnymiczęściami mowy.

� Wykorzystuje wiedzę o stopniowaniuprzymiotników i przysłówków dopoprawnego zapisu wyrazów.

� Poprawnie zapisuje wyrażeniaprzyimkowe.


� Jak w klasie IV oraz przekształca zdaniapojedyncze w złożone, zwłaszcza zapomocą spójników.

� Jak w klasach poprzednich orazdostrzega i rozumie funkcje głównychczęści zdania (podmiot, orzeczenie);wydziela w zdaniu grupę podmiotui grupę orzeczenia, ustala stosunkinadrzędno-podrzędne i współrzędnew zdaniu pojedynczym, wskazujeprzydawkę, dopełnienie, okolicznik.


INTERPUNKCJA � Łączy za pomocą spójników współ-

rzędne związki wyrazowe w zdaniu.

� Stosuje wielką literę na początku

wypowiedzenia i odpowiednie znaki

interpunkcyjne na jego końcu

w zależności od intencji wypowiedzi.

SŁOWNICTWO � Dobiera wyrazy bliskoznaczne

i przeciwstawne.

� Stosuje frazeologizmy i przysłowia zwią-

zane z omawianą tematyką, objaśnia ich

znaczenia dosłowne i metaforyczne.

� Stosuje słownictwo, zwroty i wyrażenia

służące do opisu, formułowania ocen

i opinii, wyrażania intencji, emocji

i uczuć.

� Posługuje się słownictwem o znaczeniu

dosłownym i przenośnym.

Klasy IV—VI 23

� Stosuje odpowiedni szyk wyrazów

w zdaniu.

� Rozpoznaje zdanie bezpodmiotowe.

� Buduje wypowiedzenie pojedyncze

rozwinięte.

� Odróżnia zdanie pojedyncze od

złożonego.

� Odróżnia zdania złożone współrzędnie

od zdań złożonych podrzędnie.

� Jak w klasie IV oraz rozdziela

przecinkiem jednorodne części zdania

pojedynczego, stosuje przecinek przed

odpowiednimi spójnikami.

� Ujmuje cytat w cudzysłów; stawia

dwukropek przed wyliczeniem i cytatem.

� Jak w klasach poprzednich oraz

rozdziela przecinkiem wypowiedzenia

składowe w wypowiedzeniu złożonym.

� Wydziela przecinkiem lub wpisuje w na-

wias wtrącone części wypowiedzenia.

� Jak w klasie IV oraz odróżnia

kolokwializmy od wyrazów

pochodzących z języka ogólnopolskiego.

� Jak w klasach poprzednich oraz odróż-

nia wyrazy gwarowe od potocznych.

� Jak w klasie IV oraz posługuje się

frazeologizmami pochodzenia biblijnego

i mitologicznego.

� Jak w klasach poprzednich oraz

posługuje się przysłowiami

i powiedzeniami regionalnymi.



TEKSTY KULTURY

Podstawa programowa nauczania języka polskiego dla klas IV–VI zawiera listę tekstów,spośród których nauczyciel może wybrać pozycje do przeczytania z uczniami – conajmniej cztery utwory czytane w roku szkolnym w całości. Dokument zakłada jednakdużą swobodę nauczyciela – pozwala na wybranie tytułów spoza listy.

Poniżej został zamieszczony spis utworów z podstawy programowej, jak równieżtytuły, które są propozycją autorek programu Między nami.

KLASA 4

PROPOZYCJE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJJan Brzechwa Akademia Pana KleksaCarlo Collodi PinokioRoald Dahl Charlie i fabryka czekoladyRene Goscinny i Jean-Jacques Sempe – seria o MikołajkuDorota Terakowska Władca Lewawu

PROPOZYCJE AUTOREK PROGRAMU MIĘDZY NAMIFrancesca Simon Tylko nie gotujcie KopciuszkaIan Whybrow Księga straszliwej niegrzecznościAngela Nanetti Mój dziadek był drzewem czereśniowymAnnette Pehnt Annika i niezwykli przyjacieleAsa Lind Piaskowy WilkAnna Czerwińska-Rydel Tajemnica MatyldyLiliana Bardijewska Dom ośmiu tajemnic, Bajka o KapciuszkuMelania Kapelusz Koty, czyli historie z pewnego podwórkaLuc Besson Artur i MinimkiDorota Terakowska Babci Brygidy szalona podróż po Krakowie, Dzień i noc czarownicyRoald Dahl WielkomiludEwa Chotomska Pamiętnik Felka ParerasaKrystyna Boglar Klementyna lubi kolor czerwonyBarbara Stenka Oj, Hela!Andrzej Maleszka Magiczne drzewo (wybrana część, np. Olbrzym)Krystyna Drzewiecka Piątka z Zakątka, Nowe przygody Piątki z Zakątka

przykład utworu o charakterze biograficznym, np. Marek Kamiński Marek – chłopiec,który miał marzenia, Joanna Kulmowa Asiunia, Michał Rusinek Zaklęcie na „w”

Wybór baśnibaśnie Hansa Christiana Andersena, braci Grimm, Charles’a Perraulta oraz baśnie pol-skie i innych narodów (np. Księżniczka na ziarnku grochu, Trzy świnki, Kot w butach,Czerwony Kapturek, O dwunastu miesiącach, Śpiewająca lipka)Legendy polskie z różnych regionów (np. O hejnale mariackim, O smoku wawelskim,Wars i Sawa, O poznańskich koziołkach, Lwy gdańskie, O świętym Wojciechu, Kwiatpaproci)

Teksty kultury 25

Wybór poezjiutwory poetyckie: Juliana Tuwima, Danuty Wawiłow, Joanny Papuzińskiej, Józefa Ra-tajczaka, Jerzego Ficowskiego, Joanny Kulmowej, Władysława Broniewskiego, AnnyKamieńskiej, Agnieszki Frączek, Marcina Brykczyńskiego, Leopolda Staffa, StanisławaGrochowiaka, Jana Twardowskiego

Wybór innych tekstów kultury

♦ filmy:Piotruś i Wilk (reż. Suzie Templeton, 2006), Artur i Minimki (reż. Luc Besson, 2006),Charlie i fabryka czekolady (reż. Tim Burton, 2005), Tytus, Romek i A‘Tomek wśródzłodziei marzeń (reż. Leszek Marek Gałysz, 2002)

♦ przedstawienia teatralne*:teatr telewizji, np. Mechaniczna Magdalena Andrzeja Maleszki, Zapomniany diabełJana Drdy w reż. Tadeusza Lisa

♦ komiksy:Henryk Jerzy Chmielewski – wybrana część przygód Tytusa, Romka i A‘Tomka (np.Tytus olimpijczykiem, Tytus uczniem), wybrana część przygód Kaczora Donalda

♦ inne:obraz (portret, scenka rodzajowa, pejzaż, martwa natura), ilustracja nawiązującado tekstu, fotografia, reklama społeczna

KLASA 5

PROPOZYCJE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJFrances Hodgson Burnett Tajemniczy ogródClive Staples Lewis Lew, czarownica i stara szafaAstrid Lindgren Bracia Lwie SerceAnna Onichimowska Duch starej kamienicyMark Twain Przygody Tomka SawyeraJuliusz Verne W 80 dni dookoła świataEdmund Niziurski Niewiarygodne przygody Marka PiegusaLucy Maud Montgomery Ania z Zielonego Wzgórza

PROPOZYCJE AUTOREK PROGRAMU MIĘDZY NAMITomasz Małkowski Poszukiwacze zaginionej wazyJacek Dubois A wszystko przez faraonaRoald Dahl CzarowniceFrancesca Simon Harując z HerkulesemMull Brandon BaśniobórDorota Suwalska Marionetki Baby-JagiRadomiła Birkenmajer-Walczy Ciotka, my i reszta świataAnna Onichimowska Galaktyczni szpiedzyKalina Jerzykowska Widma z ulicy WydmowejPaweł Beręsewicz Na przykład MałgośkaAndreas Steinhofel Rico, Oskar i Głębocienie

* W miarę możliwości nauczyciel planuje wyjście do teatru na wybraną sztukę z reper-tuaru dziecięcego.

26 TEKSTY KULTURY

Marcin Szczygielski Za niebieskimi drzwiamiM.P. Kozlowsky Juniper Berry i tajemnicze drzewoIan Ogilvy Lichotek i czarnoKsiężnikTomasz Trojanowski UciekinierzyMira Stanisławska-Meysztowicz i Grzegorz Kasdepke PrzyjacieleJason Lethcoe Nieszczęśliwe przypadki Benjamina Piffa (cz. 1 Fabryka życzeń)Ida Pierelotkin Ala BetkaElżbieta J. Bartosik-Trebicka Jeden plus jednaMałgorzata Strękowska-Zaremba Detektyw Kefirek i pierwszy trup

Wybrane mity greckie (np. o powstaniu świata, o Heliosie i Faetonie, o Posejdonie,o Syzyfie, o Prometeuszu, o Odysie, o Dedalu i Ikarze)

Wybór poezjiutwory poetyckie Danuty Wawiłow, Czesława Janczarskiego, Joanny Kulmowej, JózefaRatajczaka, Anny Kamieńskiej, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Juliana Tuwima,Ewy Lipskiej, Wisławy Szymborskiej, Leopolda Staffa, Zbigniewa Herberta, CzesławaMiłosza, Adama Mickiewicza


♦ filmy: Shrek (reż. Andrew Adamson, 2001), Tajemniczy ogród (reż. Agnieszka Hol-land, 1993), Opowieści z Narnii: Lew, czarownica i stara szafa (reż. Andrew Adam-son, 2005), W 80 dni dookoła świata (reż. Frank Coraci, 2004)

♦ przedstawienia teatralne*:teatr telewizji, np. Ballada o Kasi i drzewie Andrzeja Maleszki, Chłopiec i Aniołw reż. Michała Rosy, adaptacja Opowiadań dla dzieci Isaaca Bashevisa Singera w reż.Piotra Cieplaka, Walizka Anny Onichimowskiej w reż. Piotra Trzaskalskiego

♦ komiksy:Janusz Christa – wybrana część przygód Kajka i Kokosza (np. Mirmił w opałach,Na wczasach, Cudowny lek)

♦ inne:obraz (portret, scenka rodzajowa, pejzaż, martwa natura), fresk, fotoreportaż,rzeźba, plakat teatralny, reklama komercyjna

KLASA 6

PROPOZYCJE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJIrena Jurgielewiczowa Ten obcyStanisław Lem Bajki robotówFerenc Molnar Chłopcy z placu BroniHenryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczyJohn Ronald Reuel Tolkien Hobbit, czyli tam i z powrotemKornel Makuszyński Szatan z siódmej klasyAlfred Szklarski Tomek w krainie kangurów


Teksty kultury 27

PROPOZYCJE AUTOREK PROGRAMU MIĘDZY NAMI:

Wanda Witter Fotografia niebaJoanna Chmielewska Nawiedzony dom

Pierre Gripari Historia Patryka, którego nic nie spotykaEoin Colfer Artemis FowlLyn Gardner Wiejemy do lasuHenning Mankel Cienie rosną o zmierzchuUlf Stark Czy umiesz gwizdać, Joanno?Alan Bradley Flawia de Luce. Zatrute ciasteczkoArtur Conan Doyle Sherlock Holmes. Znak czterechJ.K. Rowling Harry Potter i Kamień Filozoficzny, Harry Potter i Komnata Tajemnic

Charles Dickens Opowieść wigilijnaReif Larsen Świat według T.S. SpivetaMaciej Wojtyszko Bromba i psychologiaAnna Onichimowska Najwyższa góra świata, Dzień czekoladyMałgorzata Strękowska-Zaremba Złodzieje snówTerry Pratchett NacjaJostein Gaarder Przepowiednia DżokeraCornelia Funke Atramentowe serce, Atramentowa krew

Jacek Podsiadło Czerwona kartka dla SprężynyJeanne Birdsall Rodzina PenderwickówBjarne Reuter Hodder ocala światSusie Morgenstern Ernest i tajemnicze listyNeil Gaiman KoralinaFrank Cottrell Boyce MilionyKatarzyna Ryrych Wyspa mojej siostryMarcin Szczygielski Czarny młyn, OmegaFrancesco D’Adamo Iqbal

Dorota Terakowska Córka CzarownicPaweł Boręsewicz Tajemnica człowieka z blizną

przykład pamiętnika, dziennika, np. Marek Kamiński Razem na biegunie

Wybrane bajki (np. Ignacego Krasickiego Mysz i kot, Czapla, ryby i rak, Wilczki, Lewpokorny, Kruk i lis, Adama Mickiewicza Lis i kozioł, Przyjaciele)

Wybór poezji

utwory poetyckie Jana Kochanowskiego, Adama Mickiewicza, Leopolda Staffa, Kon-stantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Zbigniewa Herberta, Tadeusza Różewicza, WisławySzymborskiej, Czesława Miłosza


♦ filmy:Atramentowe serce (reż. Iain Softley, 2008), Most do Terabithii (reż. Gabor Csupo,2007), Ekspres polarny (reż. Robert Zemeckis, 2004), Alicja w Krainie Czarów (reż.Tim Burton, 2010), Koralina i tajemnicze drzwi (reż. Henry Selick, 2009)

28 TEKSTY KULTURY

♦ przedstawienia teatralne*:teatr telewizji, np. Pastorałka Leona Schillera w reż. Laco Adamika, Oskar i paniRóża Erica-Emmanuela Schmitta w reż. Marka Piwowskiego

♦ komiks:Rene Goscinny i Albert Uderzo – wybrana część przygód Asteriksa (np. Osiedlebogów, Odyseja Asteriksa, Asteriks u Reszehezady), Charles Dixon, Sean Deming,David Wenzel Hobbit Komiks (adaptacja)

♦ obraz (portret, scenka rodzajowa, pejzaż, martwa natura), kolaż, kadr filmowy,afisz teatralny, plakat kinowy, reklama


SPRAWDZANIE I OCENIANIE

OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

Ocena musi być jawna dla ucznia, oparta na zrozumiałych kryteriach — motywującado dalszej pracy. By ocena mogła być konstruktywna, powinna zawierać opis nie tylkotego, co jest do poprawienia, ale również tego, co uczeń już potrafi i co osiągnął.

Na lekcjach języka polskiego kontroli i ocenie podlegają:

♦ aktywność i zaangażowanie ucznia (podczas pracy indywidualnej, grupowej, pisem-nej, ustnej, różnego typu działań projektowych)

♦ technika czytania i recytacje♦ analiza i interpretacja tekstu (wypowiedzi pisemne i ustne, czytanie na pozio-

mie semantycznym i krytyczno-twórczym oraz działania o charakterze przekładuintersemiotycznego)

♦ świadomość językowa ucznia (wypowiedzi ustne i pisemne oraz praktyczne wyko-rzystanie w nich wiedzy o języku)

Na początku roku szkolnego uczeń powinien zostać poinformowany o tym, coi w jaki sposób podlega ocenie, oraz o przybliżonych terminach testów sprawdza-jących. Ocenę roczną należy wystawić na podstawie wniosków z systematycznej ob-serwacji ucznia. Ocena ta winna uwzględniać hierarchię ważności poszczególnychelementów wchodzących w skład edukacji polonistycznej, jak również możliwościucznia i jego zaangażowanie.

30 SPRAWDZANIE I OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

Propozycja karty oceny ucznia

Karta uwzględnia wszystkie podlegające ocenie rodzaje aktywności uczniów nalekcjach języka polskiego. Za każde zadanie przewidziano określoną liczbę punktów.W ciągu semestru uczeń może zdobyć maksymalnie 100 punktów. Hierarchię ważno-ści poszczególnych elementów ilustruje rubryka przedstawiająca maksymalną liczbępunktów cząstkowych. Na średnią uzyskanych punktów wpływa liczba punktów cząst-kowych zdobytych dzięki systematycznej pracy w całym semestrze. Każde ocenianiena lekcji zapisujemy w postaci ułamka, na przykład za wypracowanie dziecko otrzy-muje 14

15 punktów. Jeżeli w semestrze było 5 prac i uczeń otrzymał kolejno punkty

cząstkowe 1015 , 12

15 , 1515 , 14

15 , to średnia uzyskanych punktów wynosi 1315 . Liczbę 13 należy

dodać do wyników średnich uzyskanych z pozostałych rodzajów zadań.

Maksymalna Liczba ŚredniaRodzaj zadania liczba punktów punktów uzyskanych

cząstkowych cząstkowych punktów

Aktywność i zaangażo-wanie (w tym pracedodatkowe)

15

Prace pisemne — wypra-cowania

15

Analiza i interpretacjatekstu

15

Czytanie głośne i recytacje 10

Sprawdziany językowe(ortograficzne, grama-tyczne, leksykalne)

15

Wypowiedzi ustne 15

Semestralny sprawdzianumiejętności

15

Razem:

Punktacja:

0–39 punktów — ocena niedostateczna

40–54 punktów — ocena dopuszczająca

55–74 punktów — ocena dostateczna

75–87 punktów — ocena dobra

88–95 punktów — ocena bardzo dobra

96–100 punktów — ocena celująca

OPINIA O PROGRAMIE

Program autorstwa Agnieszki Łuczak i Anny Murdzek jest przeznaczony do realizacjina II etapie kształcenia. W publikacji zawarto charakterystykę programu wraz z uwa-gami o jego realizacji, określono cele edukacyjne i wychowawcze, treści nauczaniajako wymagania szczegółowe, wymieniono teksty kultury niezbędne do realizacji pro-gramu oraz sprecyzowano cele oceniania bieżącego, semestralnego i rocznego wrazz przedmiotem oceny szkolnej.

W charakterystyce programu Autorki zgodnie z zalecanymi warunkami i sposobamirealizacji podstawy programowej zwracają uwagę na istotę sprawności komunikowa-nia się w aspekcie praktycznym i kulturowym, rozwijanie zainteresowań i zdolno-ści, budowanie poczucia tożsamości i systemu wartości, kształtowanie postaw samo-kształcenia i samodzielnego docierania do informacji, tworzenia spójnej wizji świataz uporządkowanym systemem wartości poprzez integrację treści z zakresu kształceniapolonistycznego (kształcenie literackie, językowe, kulturowe) oraz korelację z innymiprzedmiotami w zakresie umiejętności i postaw. Włączają w proces edukacji kształ-towanie u uczniów postaw sprzyjających ich dalszemu rozwojowi indywidualnemui społecznemu.

Problematykę, która została wpisana w cele edukacyjne i wychowawcze programu,Autorki wywodzą z tekstów kultury. Poza kanonem określonym podstawą programowąproponują bogatą listę lektur dla dzieci i młodzieży z podziałem na poszczególne lataedukacji szkolnej. Różnorodne gatunkowo propozycje (opowiadania, powieści, baśnie,legendy, mity, bajki, wiersze i inne teksty kultury, tj. filmy, przedstawienia teatralne,teatr telewizji, komiksy, obrazy, freski, fotografie, fotoreportaże, rzeźby, plakaty: spo-łeczny i teatralny, reklamy komercyjne) stanowią podstawę do rozwijania umiejętnościodbioru wypowiedzi i wykorzystywania zawartych w nich informacji. Wprowadzają wanalizę i interpretację tekstów kultury, by rozwijać umiejętność wypowiadania się wmowie i piśmie na tematy poruszane na zajęciach, związane z poznawanymi tekstamikultury i własnymi zainteresowaniami. Tym samym dają możliwość realizacji celówkształcenia określonych w podstawie programowej.

Treści nauczania zgodnie z ideą podstawy programowej zostały sformułowanew języku wymagań szczegółowych. Określają zakres wiadomości i umiejętności, któreuczeń ma zdobyć w szkole podstawowej. Przyporządkowane kolejnym klasom po-zwalają na indywidualizację procesu kształcenia oraz wyznaczają spiralny układ po-szerzania zakresu zdobywanych wiadomości i umiejętności. Nawiązują do wymagańedukacji wczesnoszkolnej i gimnazjum, tym samym tworzą ciągłość edukacji na IIetapie kształcenia.

Zgodnie z aktualną podstawą programową Autorki przypisują znaczącą rolę roz-wojowi świadomości językowej ucznia. Łączą naukę ortografii z nauką fonetyki, sło-wotwórstwa, fleksji, interpunkcję ze składnią, poszerzają zasób słownictwa, by wy-posażyć ucznia w intelektualne narzędzie, a więc w umiejętność wypowiadania sięw mowie i piśmie. Podejmują tym samym próbę refleksyjnego spojrzenia na językjako narzędzie komunikowania się i poznawania, uczą istnienia w kulturze.

Służebną rolę wobec treści nauczania i wyznaczonych celów mają pełnić metodynauczania, które nie tylko wdrażają do samodzielnej pracy, ale też uczą współdzia-łania w zespole, motywują do aktywności poznawczej, przekierowują zaangażowanie

na adresata działań dydaktycznych — ucznia. Prowokują do kształcenia sprawno-ści komunikowania się z innymi, kształcenia osobowości i przygotowania do życiaw społeczeństwie. Motywują do przyjęcia indywidualizacji pracy jako wyznacznikaw projektowaniu organizacji procesu kształcenia, tym samym wdrażają do efektyw-nego wykorzystywania czasu — planowania własnego rozwoju.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów jest zgodne z wymaganiami określo-nymi rozporządzeniem w sprawie warunków i sposobu oceniania, odwołuje się dokonieczności przekazania informacji zwrotnej na temat poziomu osiągnięć edukacyj-nych, postępu w zakresie osiągnięć, pomocy w samodzielnym planowaniu rozwoju,motywowaniu do postępów, dostarczaniu informacji rodzicom, nauczycielom o postę-pach, trudnościach i uzdolnieniach. Jako propozycję wdrażania do systematycznościi obiektywizmu Autorki sugerują wykorzystanie w procesie oceniania karty ocenyucznia.

Przyjęcie przez Autorki takiej koncepcji programu zapewnia realizację wymagańokreślonych przez aktualną podstawę programową. Dzięki temu program jest dosto-sowany do potrzeb i możliwości rozwojowych uczniów na II etapie edukacji.

Joanna Piasta-Siechowicz

1409510707JÄ™zyk polski kl. IV-VI.pdf

Documents

Transcript of 1409510707JÄ™zyk polski kl. IV-VI.pdf