UKŁAD SCHENGEN, A WSPÓŁCZESNE WYZWANIA

Anita Ciesiółka, Joanna Dembińska

Wprowadzenie

Strefa Schengen to obszar, gdzie zagwarantowano swobodę przemieszczania się osób, zniesiona została kontrola graniczna na granicach wewnętrznych oraz wprowadzone zostały jednolite zasady co do kontroli granic zewnętrznych. Swoboda przepływu osób wewnątrz nie dotyczy jedynie obywateli państw, jest ona również skierowana do wszystkich osób o dowolnym obywatelstwie bądź narodowości, które przekraczają granicę na obszarze objętym przez układ. Występują ścisłe zasady dotyczące kontroli na granicach zewnętrznych, takie jak: wprowadzenie wspólnej polityki wizowej i kontroli na granicach zewnętrznych oraz współpraca pomiędzy służbami państw. Przyjęcie przepisów wynikających z układu z Schengen jest jednym z wymogów uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej. Główne zasady, jakie zostały przyjęte w odniesieniu do ram funkcjonowania Strefy Schengen to: -ustanowienie i opracowanie Systemu Informacyjnego Schengen (SIS);-wspólne zasady dotyczące osób przekraczających zewnętrzne granice państw członkowskich UE;-zniesienie kontroli osób na granicach wewnętrznych;-harmonizacja warunków wjazdu oraz zasad przyznawania wiz krótkoterminowych;-wzmożona współpraca policyjna (łącznie z prawem do obserwacji transgranicznej oraz pościgu transgranicznego);

1

-silniejsza współpraca wymiaru sprawiedliwości dzięki przyspieszeniu pracy systemu ekstradycyjnego i przekazaniu wykonania wyroków karnych.

Historia

RFN i Francja zawarły porozumienie z Saarbrücken 13 lipca 1984 r. Układ ten był dwustronny, miał na celu wprowadzenie ułatwienia w przekraczaniu wspólnej granicy obu państw. Dotyczył on jedynie kontroli na drogowych przejściach granicznych. Kraje Beneluksu, takie jak Holandia bądź Luksemburg, które miały już doświadczenie w funkcjonowaniu unii paszportowej (Unia Paszportowa Beneluksu) szybko zainteresowały się Umową z Saarbrücken. Po roku, wykorzystano część rozwiązań z Saarbrücken i w dniu 14 czerwca 1985 r. w miejscowośći Schengen podpisano nową umowę, porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach między krajami Unii Gospodarczej Beneluksu, Francją i RFN (tzw. Schengen I), która była zawarta poza wspólnotowym porządkiem prawnym. Od roku 1986 wprowadzona została zwykła kontrola na granicy w stosunku do pojazdów przekraczających ją ze zmniejszoną prędkością. 26 marca 1995 r. całkowicie zniesiono kontrolę na granicach. W 1995 r. na mocy układu z 1990 r. również Hiszpania i Portugalia zostały pełnoprawnymi członkami. Włochy, Grecja, Austria oraz pięć krajów nordyckich (Dania, Finlandia, Szwecja, Norwegia, Islandia) uzyskały wówczas status obserwatorów.

1. Układ Schengen

Jest to umowa międzynarodowa, która została zawarta 14 czerwca 1985 r. w miejscowości Schengen w Luksemburgu, między Belgią, Niemcami, Holandią, Francją i Luksemburgiem. Porozumienie to zakłada zniesienie kontroli osób przekraczających granice między państwami członkowskimi, mając na celu wzmocnienie współpracy w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej, jak również zapewnienie swobody przepływu osób na obszarze Strefy Schengen. Układ jest otwarty dla wszystkich członków Unii Europejskiej.

1.1. Państwa należące do Strefy Schengen

2

Do państw Strefy Schengen należą: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa,Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy oraz państwa, które nie są członkami Unii Europejskiej, takie jak: Islandia, Liechtenstein, Monako, Norwegia, San Marino, Szwajcaria oraz Watykan. Państwami członkowskimi Unii Europejskiej, które pozostają poza obszarem Schengen są Irlandia oraz Wielka Brytania.Warunek, jaki musi spełniać państwo, aby przystąpić do Strefy Schengen to dostosowanie istniejących procedur administracyjnych, infrastruktury oraz stanu prawnego do wymogów Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen. Po pozytywnej ocenie misji ewaluacyjnych, ostateczną decyzję o przyjęciu nowego państwa do Strefy Schengen i zniesieniu kontroli na wspólnych granicach podejmuje Rada Unii Europejskiej.Państwa takie jak: Bułgaria, Cypr, Chorwacja oraz Rumunia planują dopiero wejście do Strefy Schengen. Mimo że Dania podpisała układ z Schengen, ma prawo do decydowania w sprawie stosowania wszelkich nowych środków przyjmowanych na mocy tytułu IV Traktatu WE w obrębie ram prawnych UE, nawet w sytuacji podejmowanych na rzecz rozwoju dorobku Schengen, jakkolwiek Dania zobowiązana jest określonymi środkami na mocy wspólnej polityki wizowej. Zgodnie z protokołem, który jest częścią traktatu amsterdamskiego Irlandia oraz Wielka Brytania mogą brać udział w niektórych bądź we wszystkich porozumieniach z Schengen, o ile państwa członkowskie Strefy Schengen oraz przedstawiciel rządu danego kraju poprą decyzję w obrębie Rady. Unia Europejska zawarła umowę ze Szwajcarią dotyczącą uczestnictwa tego kraju w Strefie Schengen. W konsekwencji Szwajcaria dołączyła do układu 12 grudnia 2008 r. Aktualnie posiada taki sam status kraju stowarzyszonego jak Norwegia i Islandia.

2. System Informacyjny Schengen (SIS)

System Informacyjny Schengen, istniejący pod skrótem SIS, to wspólna, elektroniczna baza danych o poszukiwanych osobach oraz przedmiotach, która składa się z modułów krajowych oraz jednostki centralnej, usytuowanej w Strasburgu. System ten pozwala sprawdzić, czy osoby lub przedmioty przekraczające granicę Strefy Schengen, bądź już znajdujące się na jej terenie,

3

nie są niejawnie nadzorowane, poszukiwane lub czy nie dotyczy ich zakaz wstępu. Dane w systemie, wprowadzone przez jedno państwo członkowskie są dostępne dla służb i organów pozostałych państw. System informacyjny Schengen zapewnia przepływ informacji pomiędzy służbami odpowiedzialnymi za wydawanie wiz, bezpieczeństwo publiczne oraz za ochronę granic. Przy przekraczaniu granic zewnętrznych lub podczas zwyczajnej kontroli policyjnej, dzięki temu systemowi jest możliwość sprawdzenia czy dana jednostka widnieje we wspólnej bazie danych. W sytuacji gdy dana osoba jest poszukiwana przez służby, następuje odpowiednia procedura przez którą może nastąpić odmowa prawa wjazdu na obszar Strefy Schengen lub podjęcie działań policyjnych.

2.1. System Informacyjny Schengen drugiej generacji (SIS II)

Z racji tego, że SIS jest w użyciu od 1995 r., podjęto prace nad nowym systemem z ulepszonymi funkcjami, opartym na nowoczesnej technologii. Aktualnie, przy współpracy z państwami członkowskimi, prowadzone są rozległe testy nowego systemu SIS II. System drugiej generacji zastąpił ten stosowany obecnie, uzupełniając go o rozszerzone funkcje.Obecnie system przechodzi rozległe testy w bliskiej współpracy z krajami stowarzyszonymi, uczestniczącymi w obszarze Schengen, oraz z krajami Unii Europejskiej. Rozporządzenie w sprawie drugiego Systemu Informacyjnego Schengen określa funkcjonowanie SIS II, jak również aspekty techniczne, warunki dokonywania wpisów dotyczących odmowy pozwolenia na wyjazd lub pobyt w odniesieniu do obywateli państw trzecich, przetwarzanie danych związanych z wpisami oraz warunki dostępu do danych i ich ochrony. Rozporządzenie jest uważane za podstawę prawną dla SIS II w zakresie dziedzin ujętych w tytule IV Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

3. Podstawy prawne funkcjonowania Strefy Schengen

Układ z Schengen to podstawowy akt prawny dotyczący stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach, podpisany w 1985 r. w miejscowości Schengen, poza systemem

4

instytucjonalnym Wspólnot Europejskich. Przeprowadzenie Układu na początku sprowadzało się do szeregu ułatwień przy przekraczaniu granic przez sygnatariuszy. Pełna realizacja pomysłu przekraczania granic wewnętrznych przez podróżujących bez wprowadzania wcześniejszej kontroli była możliwa po podpisaniu Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen w roku 1990. Konwencja Wykonawcza do Układu z Schengen zakłada jednolite zasady kontroli na granicach zewnętrznych, pomimo to decydującą treść stanowią przepisy wprowadzające tzw. środki wyrównawcze, które mają na celu wyrównanie deficytu bezpieczeństwa, jaki powstał w efekcie zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych.Najistotniejsze z nich, to:- stworzenie elektronicznego Systemu Informacji Schengen (SIS) zapewniającego dostęp do danych umożliwiających identyfikację konkretnych osób i rzeczy (art. 92-119);- jednolita polityka wobec handlu narkotykami i innymi środkami odurzającymi (art. 70-76), a także posiadania i obrotu bronią palną oraz amunicją (art. 77-91);- ujednolicenie standardów kontroli na granicach zewnętrznych (art. 3-27), w tym wymogów wizowych (art. 9-18) oraz postępowania wobec obcokrajowców;- harmonizacja przepisów w dziedzinie polityki azylowej (art. 28-38);- ściślejsza współpraca pomiędzy narodowymi służbami policyjnymi (art. 39-47), w szczególności w zakresie pościgu (tzw. hot pursuit) i obserwacji transgranicznej;- współpraca sądowa i administracyjna, między innymi dotycząca ekstradycji (art. 59-66) oraz wykonywania wyroków w sprawach karnych (art. 67-69).

Konwencja z Schengen obowiązuje od roku 1995. Ponadto została włączona do systemu prawnego Unii Europejskiej na mocy Traktatu Amsterdamskiego z 1997 r., który ustanowił całą działalność Schengen jako część wspólnotowego porządku prawnego. Traktat Amsterdamski wszedł w życie w maju 1999 r., od tego momentu stosowane są w ramach porządku wspólnotowego przepisy dorobku Schengen, który nadal rozwija się w ramach prawnych i instytucjonalnych Unii Europejskiej. Protokół, który jest częścią traktatu z Amsterdamu, w ramach prawnych Unii Europejskiej bierze pod uwagę postępy dokonane dzięki układowi z Schengen. Aktualnie Strefa Schengen objęta jest ramami prawnymi i instytucjonalnymi Unii Europejskiej.

5

W konsekwencji protokół podlega pod nadzór parlamentarny i sądowy oraz realizuje cel swobodnego przepływu osób zapisany w Jednolitym Akcie europejskim z 1986 r., zapewniając demokratyczną kontrolę parlamentarną jak również udostępniając obywatelom przystępne instrumenty prawne, ponieważ istnieje zagrożenie naruszenia ich praw (Trybunał Sprawiedliwości i/lub sądy krajowe, w zależności od przestrzeni prawa).

W skład dorobku prawnego Schengen wchodzi :- Układ z Schengen;- Konwencja Wykonawcza do Układu z Schengen;- Protokoły Akcesyjne i Porozumienia do Układu z 1985 r.;- Akty przyjęte przez organy, którym Komitet Wykonawczy udzielił kompetencji decyzyjnych dla wdrażania Porozumienia Wykonawczego (w sumie około 3 tys. stron);- Decyzje i oświadczenia przyjęte przez Komitet Wykonawczy ustanowiony na podstawie postanowień Porozumienia Wykonawczego z 1990 r.;- Porozumienia Wykonawcze z 1990 r. zawarte z Włochami (podpisane w Paryżu 27 listopada 1990 r.), Hiszpanią i Portugalią (podpisane w Bonn 25 czerwca 1991 r.), Grecją (podpisane w Madrycie 6 listopada 1992 r.), Austrią (podpisane w Brukseli 28 kwietnia 1995 r.) oraz z Danią, Finlandią i Szwecją (podpisane w Luksemburgu 19 grudnia 1996 r.), wraz z odnoszącymi się do nich Aktem Końcowym i Wspólnymi Oświadczeniami.

4. Acquis Schengen

Definicja legalna i zakres acquis Schengen zostały sprecyzowane przez Protokół, wdrażając acquis Schengen w ramy prawne Unii Europejskiej załączony do Traktatu Amsterdamskiego. Protokół ten stał się zarówno częśćią Traktatu Lizbońskiego, gdzie zaznaczono zachowanie dorobku Schengen w formie, jaką pozyskał on od obowiązywania Traktatu Amsterdamskiego. Te zmiany nadały dorobkowi rangę prawa Unii Europejskiej. Dodatkowo, aby przyczynić się do osiągnięcia celu zakładającego zapewnienie obywatelom Unii Europejskiej bezpieczeństwa, sprawiedliwości bez granic wewnętrznych oraz poczucia wolności, Unia Europejska zadeklarowała się do rozwinięcia acquis Schengen[1]. „ Przepisy acquis Schengen od dawien dawna zostały przewidziane dla Wspólnot Europejskich, dalej Unii Europejskiej. Już w układzie z Schengen podkreślono, że coraz ściślejszy związek narodów państw członkowski Wspólnot Europejskich

6

powinien znaleźć odzwierciedlenie w swobodzie przekraczania granic wewnętrznych dla wszystkich obywateli państw członkowskich oraz w swobodnym przepływie państw i usług”[2] .1 A. Szachoń-Pszenny, Acquis Schengen, a granice wewnętrzne i zewnętrzne w Unii Europejskie, red. M. Górna, Poznań 2011, s.23.2 Preambuła Układu z Schengen

5.Eurodac

W celu pełnego zabezpieczenia systemu azylowego Unii Europejskiej niezbędne stało się ustalenie tożsamości osób zatrzymanych na skutek nielegalnego przekroczenia zewnętrznych granic Wspólnoty lub osób ubiegających się o azyl. Eurodac to system informatyczny, który zajmuje się zbieraniem odcisków palców azylantów oraz nielegalnych imigrantów na obszarze Unii Europejskiej. „Wprowadzenie systemu wymagało jednak rozwiązania wielu problemów dotyczących m.in. celowości przechowywania w systemie danych uchodźców, którzy mogą składać wnioski o azyl w innych państwach członkowskich, finansowanie systemu (z budżetu WE czy państw członkowskich), objęcia systemem nielegalnych imigrantów, dopuszczalności jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości, zasięgu terytorialnego system, poddania systemu pod kontrolę Komisji”[3] .

Za główny cel powołania Eurodacu uznaje się pomoc w sprecyzowaniu, który kraj ma być odpowiedzialny za kontrole wniosków o azyl złożonych w państwie członkowskim.

System ten składa się z : - centralnej bazy danych, w której dane określone w rozporządzeniu o Eurodac są przetwarzane dla celów porównywania odcisków palców (do bazy mają dostęp pracownicy odpowiednich służb we wszystkich krajach członkowskich oprócz Danii, która nie uczestniczy w systemie);- środków służących do przesyłania danych pomiędzy państwami członkowskimi UE i centralną bazą danych;- jednostki centralnej – z systemem rozpoznawania odcisków palców (ustanowiona w ramach Komisji Europejskiej)[4] .Jednostka Centralna funkcjonuje w obrębie Komisji oraz w imieniu państw członkowskich jest odpowiedzialna za obsługę centralnej bazy danych. Przez Jednostkę Centralną, w imieniu państwa członkowskiego, następuję przetwarzanie danych osób

7

ubiegających się o azyl, jak również innych osób objętych Rozporządzeniem.3 P. Wawrzyk, Współpraca policyjna, a system informacyjny Schengen II, red. I. Jaworska-Róg, Warszawa 2008, s. 37.4 Co to jest Eurodac?, www.giodo.gov.pl [dostęp 2016-03-14].

W centralnej bazie danych Eurodach notowane są poniższe dane:- miejsce oraz data złożenia wniosku o azyl;- dane o odciskach palców; - data pobrania odcisków palców;- państwo członkowskie pochodzenia;- numer referencyjny użyty przez państwo członkowskie pochodzenia;- data przesłania danych do Jednostki Centralnej;- data wprowadzenia danych do centralnej bazy danych;- szczegóły dotyczące odbiorcy bądź odbiorców przesłanych danych;- data bądź daty transmisji[5] .

6. Wpływ Schengen na relacje z krajami sąsiadującymi

„Długofalowe skutki wprowadzenia systemu wizowego mają silne konotacje polityczne. W dużym stopniu wiążą się one z możliwościami realizacji idei p o l - s k i e g o p o m o s t u, który można uznać za podstawowy wyznacznik polskiej polityki wschodniej w kontekście integracji europejskiej” [6] . Od dawien dawna nasze położenie geograficzne było zarówno atutem jak również elementem powodującym konieczność nieustannego wyboru sojuszników, który nie zawsze był wyborem dobrowolnym.

6.1. Białoruś

Najwięcej trudu sprawia przypadek Białorusi, gdyż władze Białorusi nie są zainteresowane w uzyskaniu przychylności Polskim, jednak nie odcinają się zupełnie od kontaktów z Zachodem. Aby wykluczyć możliwość przepływu idei i nurtów politycznych, które przyczyniają się do osłabiania reżimu politycznego, władze Białorusi starają się jednak osłabić kontakty z Zachodem do wymiaru gospodarczego. Społeczeństwo białoruskie dostrzega w Polsce szansę zmian w kierunku

8

demokratyzacji ich kraju. Polska, pełniąca funkcję pomostu, musi się jednak ograniczyć do działań propagujących demokratyzację.

[5] P.Wawrzyk, Współpraca policyjna, a system informacyjny Schengen II, red. I.Jaworska-Róg, Warszawa 2008, s.38.[6] M.Wojtan, Proces akcesji Polski do Unii Europejskiej w zakresie przepływu osób a doświadczenia Niemiec, Wrocław 2004, s.207

6.2. Rosja

Sytuacja Rosji jest bardziej skomplikowana. „Euroatlantycki kierunek w pewnym stopniu równoważony jest w dalszym ciągu kierunkiem euroazjatyckim. Zrozumiałe jest, że interesy gospodarcze coraz silniej jednoczą Rosję z Europą. Równowaga ta artykułuje się np. w eskalującym ostatnio konflikcie między Cerkwią prawosławną i Kościołem katolickim, oskarżanym o prozelityzm. Przeciwwagę tego konfliktu stanowi porozumienie podpisane między FR i NATO 28 kwietnia 2002 r., znacznie zwiększające możliwość rosyjskiego wpływu na sektorowe polityki Paktu” [7]. Wschodni kierunek polskiej polityki zagranicznej był zaniedbywany kosztem nurtu integracyjnego. Mimo wszytsko ten nurt doprowadza do nadrobienia strat. Odstąpienie Borysa Jelcyna 31 grudnia 1999 roku było symbolicznym punktem zwrotnym w komitywie polsko-rosyjskiej. Zwrot ten jest wynikiem zmiany polityki zagranicznej Rosji wobec Zachodu, a szczególnie wobec USA.

6.3. Ukraina

Do chwili obecnej, ze zgodą Ukrainy, odgrywaliśmy rolę adwokata jej euroatlantyckich dążeniach[8]. Działanie to niosło za sobą różnego rodzaju konsekwencje. Było to spowodowane przeprowadzeniem wielokrotnie padających deklaracji o strategicznym charakterze parnterstwa z Ukrainą. Co więcej, prowadzimy z Ukrainą największy bezwizowy ruch graniczny. Skutki ograniczenia tego ruchu w największym stopniu będą dotkliwe dla obywateli tego państwa. „Zgodnie z artykułem nr 3 Umowy, mieszkańcy strefy przygranicznej mogą przekraczać wspólną granicę Polski i Ukrainy, w ramach małego ruchu granicznego, jeśli spełnią określone warunki: okażą ważne zezwolenie; nie są zarejestrowani jako osoby, którym odmawia się wjazdu w Systemie Informacyjnym Schengen (SIS); nie są uważani za osoby stanowiące zagrożenie dla porządku publicznego,

9

bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych umawiających się stron”[9] .

[7] M. Wojtan, Proces akcesji Polski do Unii Europejskiej w zakresie przepływu osób a doświadczenia Niemiec, Wrocław 2004, s. 210.[8] M.Wojtan, Polski most…[9] Mały Ruch Graniczny, www.msz.gov.pl.Mały ruch graniczny jest to regularne przekraczanie wspólnej granicy Państw Umawiających się Stron przez mieszkańców strefy przygranicznej Państwa Umawiającej się strony w celu przebywania w strefie przygranicznej Państwa drugiej umawiającej się Strony ze względów społecznych, kulturalnych lub rodzinnych oraz z uzasadnionych powodów ekonomicznych, które według przepisów wewnętrznych Państwa drugiej Umawiającej się Strony nie są uznawane za działalność zarobkową, przez okres nieprzekraczający limitów czasu ustanowionych w Umowie[10].

7. Współczesne wyzwania Strefy Schengen

Strefa Schengen to najważniejszy, obok wspólnej waluty, symbol integracji europejskiej, który najbardziej odczuwamy. Dzięki temu porozumieniu swobodnie możemy przekraczać granice państw członkowskich bez konieczności wykupywania wiz. Nie jest to jednak jedyny atut. Układ z Schengen ma również za zadanie wzmocnić współpracę w zakresie bezpieczeństwa oraz polityki azylowej.

W dzisiejszych czasach jest jednak wiele wyzwań, z którymi cała Strefa Schengen i jej przedstawiciele, muszą się zmierzyć. Pierwszym, najważniejszym, współczesnym wyzwaniem układu jest walka z nielegalną imigracją i bezpośrednio wiążące się z tym udoskonalenie polityki migracyjnej. Jak podają oficjalne dane, w 2015 r. doszło do ponad 1,5 miliona nielegalnych przekroczeń granic Unii Europejskiej. Aby lepiej zobrazować skalę kryzysu migracyjnego jaki nastąpił, dla porównania przyjmuje się wartości z okresu od 2009 do 2014, gdzie liczba imigrantów łącznie nie przekraczała 813 tysięcy. Dla uchodźców najlepszym krajem, gdzie bez większego problemu mogą przebywać, jest Grecja. Tylko od stycznia 2015 r., pojawiło się tam ponad 714 tysięcy uchodźców, spośród których tylko niecałe 20% przeszło wymaganą procedurę identyfikacji i rejestracji.

Jednak jak się okazuje, nie tylko z nielegalną migracją Strefa Schengen musi walczyć. W związku z rozszerzeniem Strefy

10

Schengen o kolejne państwa członkowskie, między innymi Bułgarię i Rumunię czy Cypr, które wciąż czekają w kolejce do pełnoprawnego przystąpienia do strefy, pojawiło się wiele budzących kontrowersje uwag dotyczących bezpieczeństwa i wzrostu przestępczości.[10] Mały Ruch Graniczny, www.msz.gov.pl Dlatego na granicach tych państw będą przeprowadzane kontrole, tak długo dopóki wszystkie kryteria nie zostaną spełnione i nie zaakceptuje ich Rada Unii Europejskiej.

8. Polityka migracyjna

Od dawna słyszy się z ust ekspertów większe bądź mniejsze nawoływania do utworzenia w Polsce, ale i nie tylko, polityki migracyjnej z prawdziwego zdarzenia. Na początku procesu integracji europejskiej, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne podlegały regulacjom państw, ale po utworzeniu Jednolitego Rynku Europejskiego, kompetencje w tych dziedzinach wiedzy stopniowo przesuwano również na poziom europejski.

Europejska Polityka Migracji obejmuje dziś nie tylko wymiar zewnętrzny ale także dziedziny legalnej i nielegalnej migracji, granic, wiz oraz wspólnego europejskiego systemu azylowego. Ponadto Unia Europejska ma Fundusz na rzecz azylu, migracji i integracji, który wspiera państwa członkowskie w skutecznym zarządzaniu przepływami migracyjnymi i we wdrażaniu, wzmacnianiu i rozwoju wspólnego europejskiego podejścia do spraw azylu i imigracji. W Europie żyje ponad 20 milionów obywateli państw trzeciego świata, najliczniejsze grupy to Turcy, Chińczycy czy Ukraińcy. Komisja Europejska od dawna rozwija i rozszerza europejską politykę migracyjną, określając warunki podróży i pobytu w Europie, a także minimum praw dla imigrantów dzięki którym będą mogli chociaż w małym gronie, z powodzeniem zintegrować się ze społeczeństwem. W 2003 r. Unia stworzyła status, jednolity dla wszystkich. Dyrektywa ta zapewnia równe traktowanie w całej Unii, niezależnie od kraju zamieszkania. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, wszystkim imigrantom przebywającym legalnie na terytorium kraju UE, przez okres pięciu lat przyznaje status „rezydenta długoterminowego”. Unia przyjęła również Dyrektywę zjednoczenia rodziny, określającą zasady i warunki, na których obywatele spoza UE, którzy zamieszkują legalnie na terytorium UE – w tym uchodźcy – mogą korzystać z prawa do łączenia rodzin. Na podstawie tej ustawy, legalnie

11

przebywający w UE obywatele państwa spoza UE mogą sprowadzić do kraju, w którym zamieszkują, swoich małżonków, nieletnie dzieci i dzieci współmałżonka. W 2011 r. UE ustanowiła także "Pojedyncze zezwolenie" dla obywateli państw trzecich, zarówno na pobyt, jak i na pracę na terytorium państwa członkowskiego, oraz przyznające imigrantom konkretne uprawnienia. Aby przyciągnąć utalentowanych pracowników o wysokich umiejętnościach, Unia Europejska przyjęła w 2009 r. dyrektywę o Niebieskiej Karcie, a w 2014 r. dyrektywę ułatwiającą transfery wewnątrz przedsiębiorstw. UE zharmonizowała też krajowe legislacje dotyczące przyjmowania studentów, niepłatnych praktykantów i badaczy. 25 marca 2013 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowych zasad wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w odniesieniu do studentów, naukowców, uczniów, stażystów, wolontariuszy i opiekunek. Nowa ustawa upraszcza i usprawnia istniejące przepisy, zastępując dotychczas obowiązujące dyrektywy o studentach i naukowcach. Parlament Europejski przyjął ją w pierwszym czytaniu w lutym 2014 r., w pełni popierając i wzmacniając wniosek Komisji. Aktualnie trwają rozmowy trójstronne, po tym, jak Rada przyjęła stanowisko w grudniu 2014 r. Jednakże nie wszystkie kwestie na polu migracji mają uregulowany prawnie charakter. Podczas gdy polityka w zakresie integracji imigrantów pozostaje w zakresie kompetencji państw członkowskich i jest realizowana na szczeblu regionalnym i lokalnym, Komisja Europejska stworzyła także wspólne ramy dotyczące integracji obywateli państw trzeciego świata już w 2005 r.

Humanitarna i efektywna polityka powrotu jest kluczowa dla kompleksowej i zrównoważonej polityki migracji. Dyrektywa o powrocie jest jedną z najważniejszych składowych prawodawstwa UE w tym zakresie. Powoduje dobrowolne wyjazdy, monitorowanie powrotów i zwiększa wykorzystanie środków alternatywnych dla zatrzymania z pełnym poszanowaniem praw podstawowych. W marcu 2014 r. Komisja opublikowała pierwszy komunikat polityczny formułujący ogólną pozytywną ocenę transpozycji i skutków Dyrektywy o powrocie. Według tego raportu, dyrektywa pozytywnie wpłynęła na prawa krajowe i i praktykę w zakresie dobrowolnego wyjazdu i stała się motorem zmian w przymusowej kontroli powrotów. Przyczyniło się to do konwergencji i ogólnego obniżenia maksymalnych okresów zatrzymania w całej UE, a także zadziałało w kierunku szerszego wdrożenia rozwiązań alternatywnych wobec pozbawienia wolności w państwach członkowskich. Dało także gwarancje proceduralne dla większego bezpieczeństwa prawnego. Według raportu, obawy wyrażone

12

przez niektóre państwa członkowskie w chwili przyjęcia dyrektywy, że jej przepisy ochronne zagroziłoby skuteczności procedur powrotu, nie znalazły potwierdzenia w rzeczywistości. Doświadczenie potwierdza, że procedury przewidziane w dyrektywie pozwalają na zdecydowane działania.

9. Wprowadzenie obowiązku wizowegoPowiększenie Strefy Schengen umożliwi obywatelom państw

członkowskim swobodnie podróżować pomiędzy krajami należącymi do układu, jednak znacznie utrudni podróż do krajów Europy Wschodniej iPołudniowo-Wschodniej. Każdą taką wyprawę będziemy musieli planować z ogromnym wyprzedzeniem, żeby zdążyć do tego czasu otrzymać wymaganą podczas przekraczania granicy wizę, na którą czasami trzeba czekać miesiącami. Warto jednak zauważyć, że polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych, w ostatnich latach poczyniło ogromny wysiłek, by wprowadzony system otrzymywania wiz był jak najmniej uciążliwy dla obywateli. Rozbudowano sieć konsulatów na Ukrainie, gdzie obecnie funkcjonuje ich pięć, w Rosji dobudowano cztery, natomiast na Białorusi tylko trzy. Oprócz tego zostało wprowadzonych również kilka zmian jeśli chodzi o sam system starania się o wizy dla obywateli państw członkowskich Strefy Schengen, a mianowicie zostały uproszczone procedury i zmniejszono ilość wymaganych dokumentów, skrócono czas oczekiwania, który w wielu przypadkach zajmuje teraz około jednego dnia, a także zniesiono opłaty za rozpatrzenie wniosków o wydanie wizy. Nie są to jednak zmiany działające w obie strony. W przypadku starania się na przykład o polskie wizy, można się spodziewać, że czas oczekiwania na decyzję znacznie się wydłuży, gdyż ze względów bezpieczeństwa i obowiązkową weryfikacją danych w bazie SIS, na każdy jeden wniosek konsulat będzie musiał przeznaczyć więcej czasu, co związane jest również z zalecanym wywiadem oraz ewentualnymi konsultacjami międzykonsularnymi. Utrudnieniem będą również dodatkowo wymagane dokumenty, w tym potwierdzenie posiadania środków finansowych na pobyt w Polsce, a także obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne. Dużym problemem dla obywateli Europy Wschodniej starających się o polskie wizy będą również koszty. Ukraińcy i mieszkańcy obwodu kaliningradzkiego odwiedzający nasz kraj będą musieli wydać na wizę 35 Euro zamiast 12 dolarów, jak wydawali do tej pory. Dotkliwość nowo wprowadzonych opłat na Ukrainie będzie dużo

13

większe niż w przypadku wiz wprowadzonych do Europy Zachodniej. Czas oczekiwania na wizę, w tym przypadku wydłuża się z jednego dnia do maksymalnie dziesięciu.

10. Europejska Straż Graniczna i PrzybrzeżnaPostawa państw członkowskich Strefy Schengen i unijnych instytucji, które za wszelką cenę chcą zapewnić bezpieczeństwo granic wewnętrznych Unii Europejskiej doprowadziła do eskalacji kryzysu migracyjnego, co poważnie zaczęło zagrażać istnieniu Schengen. Kryzys migracyjny jest obecnie bardzo uciążliwy, dlatego unijne władze razem z Komisją Europejską, chcąc zaradzić temu problemowi, zdecydowały podjąć pewne kroki, przedstawiając propozycje obszernego pakietu legislacyjnego. Kontrowersyjnym elementem tego rozporządzenia jest utworzenie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Prace nad uchwaleniem tego projektu mają priorytetowy charakter w Parlamencie Europejskim.

Obecnie projekt przewiduje że zwierzchnictwo merytoryczne nad zarządzeniem granicą miałaby Agencja ESGP. Każde z państw członkowskich miało być wtedy za zadanie stworzyć narodowe strategie zarządzania swoimi odcinkami granicy Unii Europejskiej, które musiałby byś spójne ze strategią Europejskiego Zintegrowanego Zarządzania Granicami autorstwa Agencji ESGP. Nowy organ miałby prawo do bieżącego monitorowania i nadzorowania realizacji utworzonych strategii. Docelowo Agencja dysponowałaby ponad dwa razy większym zasobem kadrowym, ponad siedem razy większym budżetem oraz 1500 funkcjonariuszami zespołów szybkiej interwencji granicznej. Jednak największe kontrowersje budzi prawo interwencji, jakie miałaby zyskać nowa Agencja, a nowe rozporządzenie przewiduje aż dwa typy.

Postanowienia rozporządzenia o Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej w wielu miejscach wydają się niektórym być sprzeczne z prawem Unii Europejskiej. Zgodnie z traktatami zarówno zapewnienie integralności terytorialnej, jak i w szczególności bezpieczeństwa wewnętrznego pozostaje wyłączną odpowiedzialnością państw członkowskich – co podkreśla też obecnie obowiązujące rozporządzenie o Frontexie. Może to rodzić, jak uważają niektórzy, ryzyko naruszenia zasady poszanowania tożsamości narodowej państw członkowskich.

Wyrażone przez ministrów Witolda Waszczykowskiego i Konrada Szymańskiego stanowisko polskiego rządu jest

14

jednoznaczne. Kluczowym zastrzeżeniem zmian jest wynikające z tego ograniczenie suwerenności państw oraz brak legitymacji demokratycznej dla organu o tak istotnie zwiększonych kompetencjach. Pozostałe państwa Grupy Wyszehradzkiej zajmują odmienne stanowisko. Różnica zdań w tej kwestii świadczyć może o krótkotrwałym charakterze Grupy Przyjaciół Schengen. Dla Polski istotną kwestią ze względów prestiżowych jest również siedziba Agencji Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej. W przeciwieństwie do obecnego rozporządzenia, nowe przewiduje wprost, że będzie to stolica – Warszawa.

Utworzenie nowej Agencji, jak również bezpieczeństwo i zarządzanie granicami stały się priorytetowym tematem dyskusji europejskiej. Ich zaniedbanie może mieć bardzo bolesne skutki w całej Europie. Jak prognozuje Komisja Europejska, rok 2016 będzie kolejnym rekordowym rokiem pod względem ilości imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, którzy ze względu na brak stabilności i niski poziom życia, jako swoją nową ojczyznę wybierać będą państwa członkowskie Strefy Schengen.

11. Zadania Frontexu

Powstanie Frontexu, czyli Europejskiej Agencji Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej, uznaje się za jedne z najpraktyczniejszych wymiarów dorobku Schengen. Jej działania są zawarte w Konwencji Wykonawczej do układu z Schengen, ale działalność swoją rozpoczęła dopiero w 2005 r. na mocy rozporządzenia Rady Unii Europejskiej. Do najważniejszych zadań Frontexu należą:- koordynowanie współpracy operacyjnej między państwami członkowskimi w dziedzinie zarządzania granicami zewnętrznymi;-wspomaganie państw członkowskich w szkoleniach krajowych funkcjonariuszy straży granicznych, w tym w ustanowieniu wspólnych standardów szkoleniowych, zapewnianie szkolenia na poziomie europejskim dla instruktorów szkolących krajowych funkcjonariuszy straży granicznej, organizowanie seminariów i oferowanie dodatkowego szkolenia urzędnikom właściwych organów;-opracowywanie wspólnego zintegrowanego modelu analizy ryzyka i przygotowywanie ogólnych i szczegółowych ocen ryzyka;-monitorowanie badań mających znaczenie dla kontroli i ochrony granic zewnętrznych;

15

-udzielanie państwom członkowskim niezbędnego wsparcia w organizowaniu wspólnych działań dotyczących powrotów. Agencja może korzystać z zasobów Unii Europejskiej dostępnych w tym celu oraz musi określać najlepsze praktyki w zakresie wydalania obywateli państw trzecich przebywających nielegalnie w państwach członkowskich;-wprowadzanie zespołów szybkiej interwencji na granicy do państw członkowskich w sytuacji pilnych i wyjątkowych zagrożeń wynikających, na przykład z masowego napływu nielegalnych imigrantów;

- wspomaganie państw członkowskich w sytuacjach wymagających zwiększonej pomocy technicznej i operacyjnej na granicach zewnętrznych [11] .

12. Mini Schengen, czyli strefa podwyższonego ryzyka

Z powodu wielkiej fali uchodźców rośnie coraz większa pokusa, by ograniczyć ich liczbę, stosując wzmożoną kontrolę graniczną. Pomysł ten jednak został zawieszony, ale po zamachu terrorystycznym na Paryż, kiedy Strefa Schengen stała się jeszcze bardziej zagrożona i pojawiły się kolejne informacje o brakach we współpracy policyjnej i wywiadowczej, temat bezpieczeństwa granicznego powrócił na „salony”. W sprawie Schengen zaczyna pękać tabu – holenderskie media donoszą o dyskusjach koalicji rządowej dotyczących powstania w obecnej Strefie Schengen strefy mniejszej, zwanej przez nich mini Schengen, obejmującej te kraje, które mają wyjątkowo wysoki odsetek ludności muzułmańskiej i które w najbardziej ewidentny sposób nie radzą sobie z zaistniałym problemem, czyli kraje Beneluksu, Niemcy i Austria, które, zdaniem Hagi, prowadzą politykę azylową na bardzo podobnych do siebie zasadach. Taka mini strefa mogłaby wprowadzić kontrole na swoich zewnętrznych granicach. Byłyby skuteczniejsze i mniej kosztowne. Dzięki temu każdy imigrant byłby dokładnie sprawdzony, zanim osiedli się w mini strefie. Pomysłodawcy nie wykluczają również okazjonalnych koalicji z innymi krajami, które tak samo przestrzegają unijnych ustaleń.

Wiadomości z Holandii, choć na razie tylko propagandowe, są ostrzeżeniem dla krajów, które odmawiają rzetelnego udziału we wspólnej polityce integracyjnej Unii. Chodzi tutaj między innymi o Greków, którzy nadal bardzo kiepsko wywiązują się z obowiązku rejestrowania uchodźców docierających do nich z czarnego lądu. Zgodnie z unijnymi wytycznymi, Grecja powinna prowadzić

16

ewidencje imigrantów, którzy w kolejnym kroku mają być rozsyłani do innych krajów Unii Europejskiej, jednak ze względu na bardzo duży tłum nowych azylantów, Ateny nie radzą sobie z jego opanowaniem. Jednakowo niechętnie przyjmują pomoc Unii w ochronie swych granic, gdyż, jak sami uważają, cierpią na tym ich duma i poczucie suwerenności. 11 Rozporządzenie Rady (WE) nr 2007/2004 z dnia 26 października 2004 r. ustanawiające Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej; Agencja Frontex zostanie wzmocniona, www.euroactif.pl; Agencja Frontex, www.dw.com.Taka postawa Grecji zdecydowanie nie wzmacnia Strefy Schengen. Dodatkową informacją, również negatywnie wpływającą na układ, są próby bronienia się przez Europę Środkowo-Wschodnią, w tym Polskę, ale także Węgry, Czechy i Słowację, przed przyjęciem nowych uchodźców w ramach rozdzielnika Unii Europejskiej. Odmowa przyjęcia do siebie imigrantów spowoduje dalsze przemieszczenie się ich w głąb Unii i wybranie jako celu swojej wędrówki bogatych państw Europy Północnej. Dlatego, według założeń Hagi, kraje te powinny pozostać poza mini Strefą Schengen, jednak z możliwością włączenia do niej pod warunkiem, że przyjęły by do siebie imigrantów.

Na oficjalnym forum UE żaden kraj do tej pory nie podniósł pomysłu mini Schengen. Natomiast kanclerz Niemiec – Angela Merkel – publicznie zapewnia, że nawet za zamkniętymi drzwiami podczas unijnych narad jest gotowa za wszelką cenę bronić całego Schengen. Warto pamiętać, że pomysł zmniejszenia Strefy Schengen, a co za tym idzie wykrojenia kilku krajów nie od dziś jest dyskutowany na przez większą część europejskich ekspertów. Oczywiście w mini Schengen wpisywana jest również Francja, bez której nie sposób jest sobie wyobrazić „schengeński twardy rdzeń” oraz zgodę Berlina na jego utworzenie.

Wzmacnianiem wiarygodności i szans na przetrwanie Schengen, od dłuższego czasu zajmują się szefowie MSW. Oficjalne stanowisko jednego z nich głosi, że pomysły na zwiększenie bezpieczeństwa w całej Strefie Schengen nie są nowe, lecz zostaną przyspieszone w realizacji i nieco udoskonalone. Francuzi stanowczo naciskają, aby został wprowadzony unijny system zbierania i przetwarzania danych o pasażerach lotniczych korzystających z francuskich linii lotniczych. System ten ma rejestrować dokładnie każdą informację o danym pasażerze, od formy płatności za bilet po uwagi obsługi o nieodpowiednim lub podejrzanym zachowaniu pasażera podczas lotów. Kraje Unii

17

Europejskiej część z tych danych z lotów transatlantyckich przekazują Amerykanom. Ma to pomóc w tropieniu siatek terrorystycznych. Ale sam projekt o obróbce informacji z lotów na terenie Unii Europejskiej budzi ogromne opory wśród wielu ludzi, w tym nawet europosłów, którzy bardzo cenią sobie prawa do prywatności. Jednak mimo tego ministrowie będą naciskać na zawarcie kompromisu z Parlamentem Europejskim w tej sprawie, jeszcze przed końcem bieżącego roku.

Dokładna kontrola lotów nie ma być jedyną dodatkową formą zabezpieczenia. Po ostatnich brutalnych zamachach terrorystycznych w kilku miastach Paryża, w wyniku których zginęło ponad 130 osób, a ponad 300 zostało rannych, Francja stanowczo domaga się skuteczniejszej ochrony granic Strefy Schengen. Kraj ten wypowiedział również bezwzględną wojnę terrorystom związanym z tak zwanym Państwem Islamskim. Paryż uważa również, że wzmocnienie granic Schengen powinno polegać nie tylko na kontrolowaniu osób wjeżdżających do Unii Europejskiej, ale także na kontrolowaniu obywateli Wspólnoty. Dzięki taki dokładnym kontrolom będzie można bardzo szybko zidentyfikować osoby z unijnym paszportem, które sympatyzują z Państwem Islamskim, podróżują do Syrii czy Iraku i przygotowują zamachy terrorystyczne.

13. Wspólnie przeciw mini strefie

Prezydent Polski Andrzej Duda i premier Francji Manuel Valls zadeklarowali wspólnie podczas 52. Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa, że są przeciwni tworzeniu jakiejkolwiek koncepcji mini Schengen. Krzysztof Szczerski, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP, poinformował, że rozmowa polskiego prezydenta z premierem Francji dotyczyła przede wszystkim przyszłości polityki europejskiej w kwestii migracji. Podczas rozmowy padła bardzo ważna deklaracja, że oba państwa będą sprzeciwiały się powstawaniu nowej formuły w Europie, jaką ma być strefa mini Schengen. Co prawda politycy zgodzili się, że Schengen jest wartością niepodzielną i powinna obejmować tych, którzy są w stanie skutecznie bronić zewnętrznych granic Unii Europejskiej, ale jak podkreśla premier Francji „Nikt nie może być z niej wykluczony z powodów politycznych czy projektów, które chciałyby ją dzielić. Albo uratujemy Strefę Schengen wspólnie, albo (...) ona niestety będzie powracającym marzeniem”.

Usunięcie krajów Europy Wschodniej z Schengen, to dosyć radykalne posunięcie planu ratowania strefy Unii Europejskiej, w

18

której do tego czasu można było swobodnie podróżować bez paszportu. Podczas zwołanego nadzwyczajnego spotkania ministrów krajów Unii Europejskiej, którego celem było ponowne rozważenie zamknięcia granic zewnętrznych, liderzy państw mieli zastanowić się wspólnie, czy mniejsza strefa swobodnego przepływu osób nie okaże się pomocna w złagodzeniu kryzysu migracyjnego. Obozy dla uchodźców miałyby być wtedy zlokalizowane na obrzeżach granic nowej strefy mini Schengen. Obecna strefa obejmuje wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej poza Wielką Brytanią, Irlandią, Bułgarią, Rumunią, Chorwacją i Cyprem. Wraz ze zwiększającym się z roku na rok napływem migrantów, kraje Strefy Schengen były oskarżane o umożliwianie dużej liczbie uchodźców niekontrolowanego przemieszczania się po kontynencie. Niektóre kraje wobec narastającego kryzysu migracyjnego, zdecydowały się tymczasowo przywrócić kontrolę na granicach, by zwiększyć swój wpływ na nadzorowanie przepływu migrantów. Przewodniczący Rady Europejskiej podkreśla, że ponowne przywróceniekontroli granicznych wyraźnie pokazuje, że kraje członkowskie znajdują się obecnie pod wielką presją, a uratowanie Strefy Schengen to wyścig z czasem, który jesteśmy zdeterminowani wygrać.

14. Los w rękach Greków

Ministrowie państw Unii Europejskiej zatwierdzili w Brukseli uzgodnioną przez ambasadorów państw UE formalną decyzję dla Grecji, pomimo jej osobistego sprzeciwu. Zalecenia te są konsekwencją przyjętego na początku lutego bieżącego roku przez Komisję Europejską raportu o przestrzeganiu przepisów Strefy Schengen. Wynika z niego, że Grecja bardzo zaniedbuje swoje obowiązki, jeśli chodzi o ochronę granic. To głównie przez to państwo do Unii Europejskiej nielegalnie przedostają się setki tysięcy uchodźców i imigrantów, najczęściej drogą morską z Turcji. Władze w Atenach muszą wypełnić około 50 zaleceń, takich jak wzmocnienie patroli na wspomnianej granicy z Turcją oraz poprawa infrastruktury i wyposażenia na przejściach granicznych. Muszą również usprawnić całą procedurę rejestracyjną imigrantów poprzez zapewnienie personelu i odpowiedniej liczby skanerów do pobierania odcisków palców, weryfikację dokumentów tożsamości poszczególnych uchodźców i porównywanie ich z bazami Systemu Informacyjnego Schengen, Interpolu oraz innymi międzynarodowymi bazami danych. Grecja ma też za zadanie zapewnić uchodźcom odpowiednie zakwaterowanie w trakcie

19

procedury rejestracji oraz odsyłać nielegalnych imigrantów, którym nie przysługuje prawo do azylu w Unii Europejskiej.

Na usunięcie nieodciągnięć w działaniach na rzecz ochrony granic Strefy Schengen, Grecja otrzymała trzy miesiące. Jeśli do tego czasu nie wywiążą się z zaleceń, Rada Unii Europejskiej, aby chronić wspólne interesy Strefy Schengen, będzie mogła zalecić przywrócenie kontroli na wewnętrznych granicach niektórych państw członkowskich na sześć miesięcy i trzykrotnie je przedłużać. Oznacza to, że kontrola na wewnętrznych granicach może być przywrócona nawet na dwa lata. Zdaniem niektórych komentatorów, takie posunięcie Rady Unii Europejskiej może oznaczać wyłączenie Grecji ze Strefy Schengen. Jednak zarówno Komisja Europejska, jak i przewodnicząca Unii Europejskiej Holandia zapewniają, że chodzi tylko i wyłącznie o dalsze utrzymanie kontroli granicznych, wprowadzonych już w niektórych krajach Schengen, takich jak Niemcy czy Austria. Sama Grecja nie ma lądowej granicy z żadnym z państw członkowskich Strefy Schengen, więc jej ewentualne wyłączenie ze strefy oznaczałoby przywrócenie kontroli na lotniskach i w portach. Niedawno Grecja dołączyła do decyzji Rady UE swoje własne oświadczenie, w którym odpiera zarzuty i nie zgadza się z rzekomym zaniedbywaniem obowiązków w dziedzinie ochrony granicy. Na potwierdzenie swojego stanowiska Grecja opowiada się za zawarciem przez Unię Europejską porozumienia z Turcją, które umożliwiłoby unijnej agencji Frontex zatrzymywanie i zawracanie na wodach tureckich łodzi przewożących nielegalnie imigrantów na greckie wyspy.

15.Szansa na zróżnicowanie

Głównym aspektem zachęcającym do migracji jest perspektywa dobrobytu wynikająca z korzystniejszej polityki społecznej. Eksperci potwierdzają, że niejednolita polityka w Unii Europejskiej powoduje najpoważniejsze konflikty i udaremnia współpracę. Björn Saven, prezes IK Investment Partners, wskazuje na przykład złej reformy emerytalnej w Polsce, która zniechęciła do inwestycji przedsiębiorców skandynawskich. Dobre warunki socjalne zachęcają do migracji nie tylko obywateli państw członkowskich. Za największe zagrożenie nadal uważani są uchodźcy spoza Unii Europejskiej. Według niektórych danych, obcokrajowcy którzy decydują się na imigrację najczęściej na nową ojczyznę wybierają takie państwa, jak: Niemcy, Hiszpania, Wielka Brytania, Francja czy Włochy.

20

Pomimo ogromnej niechęci Europejczyków do migracji, jak również problemów ekonomicznych, to już niedługo imigranci będą jedyną „deską ratunku” dla starzejącego się społeczeństwa Europy. Komisja Europejska prognozuje, że przed końcem 2060 r. liczba ludności w wieku produkcyjnym w Unii Europejskiej zmniejszy się o około 50 milionów. Ze względu na ciągły spadek przyrostu naturalnego, jaki można zaobserwować w Europie już od dłuższego czasu, może się okazać, że ratunkiem dla utrzymania dotychczasowego tempa rozwoju gospodarki Europy będzie przyjęcie o wiele większej liczby obywateli państw trzecich.

Podsumowanie

Układ z Schengen oraz utworzenie tzw. Strefy Schengen ma bardzo wiele zalet, choć jednocześnie nie jest wolne od wad. Warto być świadomym obydwu stron funkcjonowania układu z Schengen. Do wad możemy zaliczyć:- swobodne przemieszczanie się po Strefie Schengen imigrantów, którzy dostaną się na teren strefy - spowoduje to powstanie swego rodzaju krajów tranzytowych, przez które imigranci podróżują do bogatszych krajów (uznawane jako współczesne wyzwanie);- upadek rozwiniętych obszarów przygranicznych, który niesie za sobą wzrost bezrobocia;- ułatwienie transportu broni, narkotyków itp. przez organizacje przestępcze - może nastąpić wzrost przestępczości.

Najważniejsze zalety, to:- swobodny przepływ obywateli krajów członkowskich, który przyczynia się do szybszego i bezproblemowego podróżowania, a przez to ma wpływ na rozwój turystyki, w tym turystyki biznesowej;- wskutek powstania Systemu Informacyjnego Schengen policja w poszczególnych krajach członkowskich posiada aktualne informacje na temat osób wjeżdżających w granice strefy, dzięki wspólnemu korzystaniu z SIS zacieśnia się współpraca między policjami poszczególnych krajów, co może się przełożyć na ogólny wzrost efektywności działania;- swobodny przepływ towarów. Niesie to za sobą wiele korzyści gospodarczych – między innymi spadek kosztów transportu dóbr, przez co przedsiębiorstwa mogą przewozić ich znacznie więcej - może to również wpływać na obniżenie kosztów produktów.

21

„Proces ujednolicania granic UE i Strefy Schengen, zapoczątkowany włączeniem acquis Schengen do prawa unijnego, charakteryzuje się szczególną dynamizacją w latach 2007-2009. Należy zauważyć, że w tym czasie doszło do teoretycznego i praktycznego ujednolicenia celów UE i dorobku Schengen. Przystąpienie dziewięciu nowych państw członkowskich UE oraz Szwajcarii do Strefy Schengen spowodowało znaczne powiększenie „obszaru bez granic”. Jednocześnie wymaga to nieustannego rozwijania i unowocześniania kontroli granic zewnętrznych”[12] .

[12] A.Szachoń-Pszenny, Acquis Schengen, a granice wewnętrzne i zewnętrzne w Unii Europejskiej, red. M. Górna, Poznań 2011, s.311.

BibliografiaSzachoń-Pszenny Anna, Acquis Schengen, a granice wewnętrzne i zewnętrzne w Unii Europejskiej, Poznań, Ars boni et aequi, 2011, ISBN-978-83-60550-34-2

Wojtan Mariusz, Proces akcesji Polski do Unii Europejskiej w zakresie przepływu osób a doświadczenia Niemiec, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, ISBN 83-229-2494-1

Wawrzyk Piotr, Współpraca policyjna, a system informacyjny Schengen II, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, ISBN 978-83-60807-63-7

Polska w strefie Schengen , Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Warszawa 2008

Oliinyk Iaroslav, Nielegalna imigracja wyzwaniem dla strefy Schengen

Biuletyn migracyjny, numer 15, Warszawa listopad 2007

Polityka migracyjna Polski – dokument przyjęty przez Radę Ministrów

Preambuła Układu z Schengen

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=URISERV%3Al33020

https://www.mswia.gov.pl/pl/wspolpraca-miedzynarod/uniaeuropejska/schengen/7094,dok.html

22

https://www.mswia.gov.pl/pl/aktualnosci/5087,dok.html

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=URISERV%3Al14544

https://www.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/maly_ruch_graniczny/

http://www.giodo.gov.pl/459/id_art/2344/j/pl/

http://www.fronda.pl/a/jalowiczor-islamskie-panstwo-francji-i-niemiec,61036.html

http://wyborcza.pl/1,75968,19216885,mini-schengen-bez-polski.html

http://pl.blastingnews.com/europa/2015/11/polska-poza-strefa-schengen-jutro-mozemy-to-uslyszec-z-brukseli-00661779.html

http://www.gazetaprawna.pl/artykuly/915631,nowe-wyzwania-dla-bezpieczenstwa-granic-w-2016-roku-eksperci-alarmuja.html

http://www.batory.org.pl/doc/polska-w-stefie-schengen.pdf

http://www.dw.com/pl/agencja-frontex/a-16465968

http://www.euractiv.pl/polityka-zagraniczna/wywiad/agencja-frontex-zostanie-wzmocniona-001642

http://www.euractiv.pl/gospodarka/artykul/migracja-wyzwaniem-dla-zjednoczonej-europy-005808

http://ec.europa.eu/polska/news/150402_migracja_pl.htm

23